Srednjevekovno

višeglasje
Dr Ira Prodanov
Akademija umjetnosti, Banja Luka
2021.
 Višeglasje

 Jedna od najvećih tekovina evropske muzike!

 Višeglasje se nije prvi put pojavilo u srednjem veku, već
ga poznaju i prvobitne kulture, čak i kanonsku imitaciju!
 Pred kraj 10. veka višeglasje prodire i u crkveno
bogosluženje uvećavajući slavu Gospoda tim sigurno
sasvim novim načinom izražavanja.
 Višeglasje pominje u svoj traktatu De divisione naturae
(867. g) irski filozof Skotus Eriugena; Pominje se i u
Kelnskom i Pariskom traktatu (anonim);
 Organum
 Prvi put se pominje u Muzici Enhiriadis (muzičkom
priručniku iz 9. veka) gde piše da je melodiju trope vox
principalis pratio drugi donji glas u kvartama i kvintama –
vox organalis; Složeniji organum mogao je i glas i pratnju
da udvostruči u oktavi (4 glasa!)
 Drugi tip organuma – kvartni organum, počinje iz unisona i
širi se do paralelnih kvarti;
 Prvi organumi verovatno su bili praćeni (pa čak i
inspirisani) orguljama!
 Vinčesterski tropar – prva zbirka organuma iz 11. veka
(164 organuma zapisanih sa neumama bez crta);
 Složeniji oblici dozvoljavali su vremenom paralelna i
suprotna kretanja!
 Nejasno je kad i kako je došlo do promene da vox
principalis bude donji glas, odn. Cantus firmus.
 Diskant, gimel i foburdon
 Diskant –iznad donjeg glasa tenora - glavne melodije,
razvija se gornji glas koji može ići paralelno ili suprotno,
a može imati i kraće notne vrednosti od glavne melodije.
 Višeglasje najpre prodire u liturgiju u one delove koji su
bili slobodniji – trope.
 Gimel – u Engleskoj u 12. i 13. veku, pevanje u
paralelnim tercama.
 Fauxbourdon (foburdon, lažni bas) – u 13. veku
troglasje u kome, cantus firmus nije u najdonjoj deonici,
već može da bude u najvišoj, duboki glas ga prati, a
srednji improvizuje;
 Od 14. veka terca je uvrštena u konsonance, pored
kvarte, kvinte i oktave čime je nauka potvrdila popularnu
muzičku praksu.
Organum
Organum i diskant od istog napeva
Fauxbourdon, Giom Difaj, Ave
Maris Stella, odlomak, 1440.g.