Instrumenti

srednjeg vijeka i renesanse

Prof. dr. Ira Prodanov

Banja Luka
Zimski semestar
 Pregled

 Veliki broj instrumenata iznedren u srednjem veku

 Instrumenti korišćeni i za muziciranje u zatvorenom i
na otvorenom; u svrhe svečanosti velikaša ili na
narodnim veseljima
 Znalo se za podelu instrumenata na porodice
 Jedan instrument pojavljivao se u nekoliko verzija, po
veličinama
 Šon
 Potiče još iz srednjeg veka, ali je
razvijen u toku renesanse
 Sa duplim jezičkom i nekoliko
rupa za prste
 Predak savremene oboe i fagota
 U srednjem veku šon je mogao
biti kontrolisan samo kontrolom
vazduha koji se duva u njega;
 U renesansi je razvijen sistem u
kojem svirač kontroliše zvuk i
vazduhom i jezičkom tj. usnama.
Rekorder-blok flauta

 Podseća na frulu
 Sviran je tako što se otvor
nasloni na usne, dok prsti
zatvaraju rupe na cevi
 Krumhorn
 Unikatan po tome što usne
svirača ne dodiruju otvor;
 Postoji kapica sa otvorom u
koji svirač duva; taj vazduh
potom dolazi do jezička koji
vibrira i izaziva rezoniranje u
celoj cevi
 Zvuk je poseban, nazalan i sa
snažnim trenutnim efektom
 Ima ga u malo verzija jer je
komplikovana izrada jezička
koji vibrira
Trombon (Sackbut)
 Sekbat je predak
trombona
 U srednjem veku smatran
je instrumentom virtuoza
 Prvi duvački instrument
koji je mogao da se
naštimuje, jer je postojala
mogućnost izvlačenja cevi
tj. promene visine tona
 Kornet (Cornett)
 Najrasprostranjeni
instrument srednjeg veka
 Imao je usnik kao truba,
ali su se rupice zatvarale
prstima kao na rekorderu
 Instrument za unutra i
spolja (svirač je jačinom
duvanja mogao da
kontroliše jačinu
instrumenta)
 Verzije instrumenta imaju
različita imena: tenor
kornet – gušter, bas –
zmija;
 Bubnjevi
Pipa i Tabor
Drum  Instrumenti koji treba da
 Sigurno najraniji
se sviraju odjednom od
instrumenti strane jednog svirača
 Od cilindričnog komada
 Svirač svira bubanj, a
drveta prekrivenog pošto pipa ima samo
kožom ili metalom nekoliko rupica (obično
tri) jednog rukom može
da se svira i taj duvački
instrument istovremeno.
 Orgulje
Pozitiv Portativ
 Zahtevao dva čoveka
 Manje od pozitiva, veoma
za sviranje rasprostranjene
 Jedna osoba pumpa  Svira jedan svirač (mali
vazduh u cevi, druga instrument pa jedan čovek
svira klavijaturu može i da rešava vazduh i
 Veoma često korišćene da svira simultano)
Korišćene i u svetovnoj i u
za duhovnu muziku crkvenoj muzici kao solistički
instrument ili u ansamblu
Viola, viela (nekadašnja rota)

 Korišćena među vlastelom

jer je podrazumevala
pedagošku obuku
 Mogla se svirati gudalom
ili okidati uz korišćenje
plektruma (trzalice)
 Violina je iz ove porodice
instrumenata (brojne
varijante)
 Lauta
 Veoma važna u srednjem veku;
 Ogroman repertoar dela pisan
za nju, solo ili pratnja
 Svira se u krilu sa okidanjem
žica prstima ili trzalicom; leva
ruka je na vratu i bira visinu;
 Obično je imala 15 žica koje su
se lako raštimavale; to je
razlog zašto je istisnuta iz
baroknog instrumentarijuma
 Uobičajena je zabluda da je
lauta preteča gitare – preteča
gitare je španska vihuela
Psalterion
 Šuplji komad drveta sa
metalnim držačima preko
kojih su razapete žice;
 Zvuk se dobija trzanjem
žice rukom ili trzalicom;
izlazi kroz rupu u sredini
gornje rezonante ploče
 Drži se u krilu ili na stolu, ili
na grudima
 Pošto nije imao dovoljno
velik ambitus prestao je da
se koristi oko 1500. kada
je muzika postala sve
ukrašenija i razrađenija
 Harpsikord
 Predak klavira
 Kada se udari dirka,
sistemom poluga pokrene
se pero koje okida žicu
koja daje
karakterističan,metalan
zvuk
 Kao solo instrument ili kao
pratnja
 Rođaci ovog instrumenta
su virdžinal i spinet
 Izvori

Dejan Despić: Muzički instrumenti, Beograd, 1981.

J. Andreis: Povijest glazbe, Zagreb, 1987.