İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELEDE

TARİHİ DÖNEM

PARİS ANLAŞMASI
VE

TÜRKİYE
Tuğba İçmeli
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
İklim Değişikliği Dairesi
 İKLİM
DEĞİŞİKLİĞİ VE
KÜRESEL ISINMA

Bilimsel
Araştırmalar Ne
Gösteriyor?

27.Aralık.2023 2
 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ NEDİR?

 İklim değişikliği, “Karşılaştırılabilir zaman dilimlerinde gözlenen doğal iklim

değişikliğine ek olarak, doğrudan veya dolaylı olarak küresel atmosferin bileşimini
bozan insan faaliyetleri sonucunda iklimde oluşan bir değişiklik” biçiminde
tanımlanmaktadır.

 Küresel iklim değişikliği; fosil yakıtların kullanımı, arazi kullanımı değişiklikleri,

ormansızlaştırma ve sanayi süreçleri gibi insan etkinlikleriyle atmosfere salınan
sera gazı birikimlerindeki hızlı artışın doğal sera etkisini kuvvetlendirmesi
sonucunda yerkürenin ortalama yüzey sıcaklıklarındaki artışı ve iklimde oluşan
değişiklikleri ifade etmektedir.

3
 Artan Sera Etkisi= Küresel Isınma

Karbon dioksit (CO2) ve Ortalama Sıcaklık ilişkisi Sanayi Devrimi’nden sonra sera
(Vostok Buzulu- 400.000 yıl öncesinden günümüz) gazlarının miktarı önemli derecede arttı.

280 ppm
Sanayi Devrimi’nden önceki CO2
konsantrasyonu

400 ppm
Mayıs 2015

0.9 0C
1901-2011 arası ortalama sıcaklık
Kaynak: http://www.preearth.net/phpBB3/viewtopic.php?f=16&t=23
50C artışı
Buzul Çağı ile günümüz dünyasında ortalama
sıcaklık farkı 20C
Sanayi Devrimi öncesine göre ortalama
“Bu gezegende hiç kimse iklim yüzey sıcaklık artışı
değişikliğinin etkilerinden kaçamayacak!”
 SGE – GAZLAR

Kaynak: IPCC 5. Değerlendirme Raporu, 2014

SGE – SEKTÖRLER

Kaynak: IPCC 5. Değerlendirme Raporu, 2014

Kim
Sorumlu?
 TARİHSEL SORUMLULUK

ABD AB
28% 23% Diğer
OECD Fosil yakıt ile
5%
Rusya Japonya kalkınmanın
11%
4%

bedelini tüm
Çin Hindistan

9% Dünyanın
3%
dünya ödüyor
Geri
Kalanı
18%

Enerji üretimine bağlı kümülatif sera gazı emisyonları,

1890-2007
Kaynak: World Energy Outlook 2009

8
 1990-2012 ÜLKE EMİSYONLARI (tCO2)
www.unfccc.int

Sıralama 1990 2012 Sıralama

1 ABD 5,990,000 10,550,000 Çin 1
2 AB (28) 5,626,260 6,487,847 ABD 2
3 Rusya 3,371,781 4,624,224 AB (28) 3
4 Çin 3,355,000 2,486,000 Hindistan 4
5 Almanya 1,248,049 2,297,162 Rusya 5
6 Japonya 1,234,373 1,343,137 Japonya 6
7 Hindistan 1,082,000 1,311,000 Brezilya 7
8 Ukrayna 944,353 939,083 Almanya 8
9 İngiltere 783,412 699,050 Meksika 9
10 Brezilya 717,130 698,626 Kanada 10
11 Kanada 590,908 586,357 İngiltere 11
12 Fransa 560,384 623,648 Avustralya 12
13 İtalya 519,055 496,396 Fransa 13
14 Polonya 466,372 461,191 İtalya 14
15 Avustralya 414,974 439,874 Türkiye 15
16 Meksika 406,130 402,666 Ukrayna 16
17 İspanya 283,749 399,271 Polonya 17
18 Romanya 247,718 340,809 İspanya 18
19 Hollanda 211,850 191,669 Hollanda 19
20 Çek Cumhuriyeti 196,146 131,466 Çek Cumhuriyeti 20
21 Türkiye 188,434 118,789 Romanya 21
Bilimsel
TÜRKİYEGerçekler
TEMEL GÖSTERGELER
 TÜRKİYE’NİN SERA GAZI EMİSYON
ENVANTERİ (1990-2014)
500 467,6 Mton
CO2eş
450

400
Milyon ton karbondioksit eşdeğeri

350

300

250

200

150

100

50

9 90 991 992 993 994 995 996 997 998 999 000 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

Enerji Endüstriyel İşlemler Tarımsal Faaliyetler Atık

11
 SERA GAZI EMİSYON ENVANTERİ
Sektörlere Göre Sera Gazı Emisyon Payları (2014)

Tarımsal Atık
Faaliyetler 16,1 MtCO2eş; 3%
49,5
MtCO2eş;
11%

Endüstriyel
İşlemler ve
Ürün Enerji
Kullanımı 339,1 MtCO2eş; 73%
62,8
MtCO2eş;
13%

2014 yılı kişi başı

emisyon miktarı:
6,08 ton/kişi
12
 TÜRKİYE’NİN SERA GAZI EMİSYON PROJEKSİYONU
(1990-2030)
Toplam Sera Gazı Emisyonları
1400

1200 1175
Toplam Sera Gazı Emisyonları (Mton

1000
843 934
800 673
CO2eş)

572
600
Yıllar Toplam Sera Kişi Başı Sera Gazı
464 459 Gazı Emisyonu Emisyonu (ton
(MtonCO2e) CO2e/kişi)
400
218
200
1990 218 3,9
2012 464 5,6
0
2015 459 6,1
1990 2012 2015 2018 2020 2023 2025 2030
2018 572 7,1
2020 673 8,2
Kişi Başı Sera Gazı Emisyonları (tCO2e) 2023 843 10,0
2025 934 10,9
14
13.29 2030 1.175 13,3
Kişi Başı sera gazı emisyonları

12
10.91
10 10
8 8.2
(tCO2e)

7.1
6 5.6 6.04
4 3.9
2
0
1990 2012 2015 2018 2020 2023 2025 2030

13
Bilimsel
MEVCUTGerçekler
ULUSLARARASI SİSTEM
 MEVCUT ULUSLARARASI SİSTEM
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği
Çerçeve Sözleşmesi
 1992 yılında Rio’da kabul edildi.
 1994 yılında yürürlüğe girdi.
 Günümüz itibariyle 195 ülke ve
Avrupa Birliği Sözleşmeye taraf
olmuştur.
 Sözleşmenin ekleri: Ek-1, Ek-2 ve
Ek-1 Dışıdır.
 Türkiye, Sözleşmeye 2004 yılında
taraf olmuştur. Sözleşmenin Ek-1
listesinde yer almaktadır.
Eski Dönem
Kyoto Protokolü
Sözleşmenin uygulama aracıdır.
1997 yılında kabul edildi.
2005 yılında yürürlüğe girdi.
Günümüz itibariyle 191 ülke ve Avrupa
Birliği Protokole taraftır.
Protokolün ekleri: Ek-A, Ek-B
Protokolün Yükümlülük dönemleri
 Birinci Yükümlülük Dönemi (2008-2012)
 İkinci Yükümlülük Dönemi (2013-2020)
Türkiye, Protokole 2009 yılında taraf
olmuştur.
Türkiye birinci ve ikinci yükümlülük
dönemlerinde emisyon azaltım
taahhüdü almamıştır.
15
 YENİ
ULUSLARARASI
SİSTEM

27.Aralık.2023 16
 2020 Sonrası İklim Rejimi
Yeni Sistem

İklim Değişikliği ile mücadelede

başlangıç noktası etkili ve kapsayıcı yeni
uluslar arası PARİS ANLAŞMASI
- Küresel ölçekte çok büyük bir başarı
- 1 yıldan kısa sürede yürürlük (12 Aralık – 4 Kasım)
- 14 Ekim itibari ile;
197 Sözleşme Tarafı, 191 İmza, 79 Ratifikasyon, %60 SGE

17
 PARİS ANLAŞMASI
Paris Anlaşmasının getirdikleri:

Ana iklim sözleşmesi olan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve

Sözleşmesinin ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre sıralandığı eklerine (Ek-
1, Ek-2, Ek-dışı) hiçbir atıf bulunmamaktadır.

“gelişmiş ülke” ve “gelişmekte olan ülke” ifadeleri kullanılmıştır.

Hangi ülkelerin gelişmiş, hangi ülkelerin ise gelişmekte olan ülke kategorisinde
yer aldığı netliğe kavuşturulmamıştır.

Küresel ortalama sıcaklık artışının sanayileşme öncesi döneme göre 2 C

derecenin oldukça altında tutulması ve sıcaklık artışının 1,5 C derece ile
sınırlandırılması yönünde çaba sarf edilmesi hükmü yer almaktadır.

Ulusal katkı niyetlerinin çerçevesi, her ülkenin kendi şartlarına göre

belirleyeceği bir çerçevede sunmasına imkan tanıyacak şekilde kabul
edilmiş olup, ülkemiz açısından son derece olumlu değerlendirilmektedir.

18
 PARİS ANLAŞMASI

Paris Anlaşmasının getirdikleri:

Gelişmiş ülkelerin ekonomi genelinde mutlak emisyon azaltım hedefi

alarak sürece liderlik edeceği ifadesi yer almaktadır.

Gelişmekte olan ülkeler ise azaltım çabalarını geliştirmeye ve bu

çabalarını zamanla farklı ulusal koşullarına göre ekonomi genelinde
emisyon azaltımı veya sınırlandırmaya dönüştürmeye teşvik edilmiştir.

Küresel sera gazı emisyonlarının azaltılmasına katkı sağlamak için yeni

karbon mekanizmaları oluşturularak bu mekanizmalara katılım gönüllülük
esasına dayandırılmıştır.

Gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelere hem sera gazı emisyonlarının

azaltımı hem de iklim değişikliğine uyum yükümlülüklerini yerine
getirmelerinde finans desteği sağlayacağı hüküm altına alınmıştır.

19
 TÜRKİYE’nin
KONUMU VE FIRSATLARI
 TÜRKİYE’NİN ULUSAL KATKI BEYANI

Ülkemiz;
30 Eylül 2015 tarihinde
ulusal katkı beyanını
Birleşmiş Milletler İklim %21
(246 Mt)
Değişikliği Çerçeve
Sözleşmesi Sekreteryasına
sunmuştur.
22 Nisan 2016 tarihinde
NY’daki imza töreninde
Paris Anlaşmasını
imzalamıştır.
Taraf olunması için net bir
şekilde ülkemize desteklerin
yolunun açılmasına yönelik
müzakerelere devam
etmektedir.

21
 TÜRKİYE’NİN PARİS’TEKİ TUTUMU

Sözleşmenin “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar ve

1 göreceli kabiliyetler” ilkesinin korunması: Bu ilke, ülkelere kendi imkan ve
kabiliyetleri ölçüsünde iklim değişikliği ile mücadele etme imkanı vererek ülkeler
arasında farklılaşma sağlamakta ve aşağıdan yukarıya bir yaklaşım benimsemektedir.

Sözleşmenin eklerine (Ek-1, Ek-2, Ek-1 Dışı) atıf yapılmaması:

Türkiye, gelişmekte olan bir ülke olduğu halde gelişmiş ülkelerle birlikte Ek-1’de yer
almaktadır. Bu nedenle, Ek-2 ülkelerince Ek-1 dışında yer alan ülkelere sağlanan finans
2 ve teknoloji desteklerinden yararlanamamaktadır. (Ek-1 Dışı ülkeleri sosyo-ekonomik
göstergeleri bakımından Türkiye’ye benzerlikler göstermektedir: Brezilya, Meksika, Çin,
Hindistan, Suudi Arabistan vb.)

Türkiye’nin gelişmekte olan ülkelerle birlikte anılarak finans ve

3 teknoloji desteklerine erişiminin önünün açılması: Yeni anlaşmada ve
21. Taraflar Konferansı kararlarında bu konuya ilişkin hükme yer verilmesi önem arz
etmiştir.
22
 PARİS’İN TÜRKİYE AÇISINDAN
SONUÇLARI

Sözleşmesinin “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar”

ilkesine Paris Anlaşmasının giriş hükümlerinde yer verilerek
ülkemizin bu konudaki hassasiyeti korunmuştur.

Paris Anlaşmasında, Sözleşmenin eklerine hiçbir şekilde atıf

yapılmamıştır. Ülkeler, “gelişmiş ülkeler” ve “gelişmekte
olan ülkeler” olarak nitelendirilmiştir. Hangi ülkelerin gelişmiş,
hangilerinin gelişmekte olan ülke olduğu muğlaktır. Ancak,
Türkiye’nin bu yöndeki kırmızı çizgisi de aşılmamıştır.

23
Bilimsel Gerçekler
ÖNÜMÜZDEKİ SÜREÇ
 YOL HARİTASI

Dönem Başkanı Fransa’nın ülkemize sözü çerçevesinde, Marakeş’te

yapılacak olan 22. Taraflar Konferansı’na Türkiye ile ilgili bir rapor
sunulacaktır.

Bu kapsamda Fransa ile ikili görüşmeler devam etmektedir.

Yeni dönem başkanı Fas ile görüşmeler yürütülmektedir.

Fas tarafından Marakeş’te yapılacak olan 22. Taraflar Konferansında

ülkemiz için bir taslak karar çıkarma çalışmaları devam etmektedir.

Pek çok ülke ve grup ile ikili görüşmeler gerçekleştirilmektedir.

25
 PARİS ANLAŞMASININ
UYGULANMASINI DESTEKLEYECEK
Bilimsel
ULUSALGerçekler
ÇALIŞMALAR
 ULUSAL ÇALIŞMALAR

 KARBON PİYASALARI

 Piyasa Temelli Mekanizmalara yönelik projeler

 SERA GAZI TAKİP MEVZUATI

 Yönetmelik ve Tebliğleri

 ULUSAL KATKI VE İZLEME SÜRECİ

 Kurumlarla işbirliği protokolleri ve projeler

 ULUSLARARASI RAPORLAMALAR

 Ulusal Bildirim, İki Yıllık Raporlama, Ulusal Envanter

 ULUSAL ÇALIŞMALAR

PROJE BÜTÇE KAYNAK / DÖNEM KATKI

UYGULAYICI
Karbon Piyasasına 3 M. $ Dünya Bankası 11.02.2014 - PİLOT ÇALIŞMALAR
Hazırlık Ortaklığı / ÇŞB 11.06.2017 - KARBON PİYASALARI
(PMR) ALTYAPISI
Emisyon Takibi 3 M. € Alman 01.10.2013 - SERA GAZI TAKİP
Konusunda Hükümeti 01.10.2016 MEVZUATININ TAM
Kapasite / GIZ+ÇŞB VE ETKİN
Geliştirme (MRV) UYGULANMASI

Ulusal Envanter ve 2,5 M.€ IPA (AB) 25.12.2014 - ULUSAL

Raporların / PANGEA+ÇŞB 25.12.2016 ENVANTERİN
Geliştirilmesi İYİLEŞTİRİLMESİ
(MMD) - AB MEVZUATINA
UYUM

Sera Gazı Emisyon 3 M.TL Ulusal Bütçe 30.12.2013 - ULUSAL BİLDİRİM

Projeksiyonlarının / TUBİTAK+ÇŞB 30.12.2015 - ULUSAL AZALTIM
Hazırlanması KATKISI (INDC)
 SGE TAKİBİ HAKKINDA MEVZUAT
Tesis Yıllık Emisyon Miktarı Tesis Sayısı Kategorilere
Kategorisi Göre Toplam
(Kategori Eşikleri) Emisyon Miktarı

A ≤ 50 Bin ton.CO2.eşd.  350  6 M.ton

B 50 Bin – 500 Bin  150  24 M.ton
ton.CO2.eşd.
C ≥ 500 Bin ton.CO2.eşd.  100  230 M.ton

Takip Edilen emisyonlar:

260 milyon ton
2013 Ulusal Envanter:
459 milyon ton
SGE TAKİBİ HAKKINDA MEVZUAT
DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER

Tuğba İçmeli
Sera Gazlarının İzlenmesi ve Emisyon
Ticareti Şube Md. V.
Tel: +90 312 586 31 56
E-posta: tugba.icmeli@csb.gov.tr
www.csb.gov.tr
www.iklim.csb.gov.tr