Savremeni školski sistemi

Prof. dr Saša Milić Mr Jelena

Vukotić

POKRET “NOVA ŠKOLA” KAO

PRETEČA SAVREMENIH
OBRAZOVNIH SISTEMA
Katarina Đukanović 753/20
Nevena Madžgalj 778/20
 Dalton plan
- Helen Parkherst, 1919. god – “Dječija univerzitetska škola”
- “progresivisti”: škola treba biti mjesto u kome će djeca učiti kako živjeti sa odraslima
- “laboratorijski nastavni plan” – osnovna ideja da učitelji zajedno sa djecom rade na postizanju individualizovanih
ciljeva;
 1916. u formi eksperimenta sproveden u srednjoj školi u Daltonu
 1919. osnovana niža osnovna Dalton škola u Njujorku (danas Dalton Edukativni Centar)
 1929. osnovana srednja Dalton škola
- Dalton škola primjenjivala je zvanični nastavni program SAD-a, ali djeca su bila slobodna da rade i određuju tempo
napretka
- tri pedagoška principa: sloboda, nezavisnost, saradnja
- početni razredi OŠ obuhvatali: matematiku, engleski jezik, društvene nauke, poznavanje prirode, umjetnosti i fizičko
vaspitanje + disciplina “vještine komunikacije”
- proces učenja podvrgnut višestrukoj diferencijaciji nastave prema: interesovanjima učenika, razvojnom nivou učenika,
tempu njihovog napretka
- 80% individualni rad, 20% timski rad
- Holandija, 1931. osnovana Međunarodna Dalton asocijacija
- “Obrazovanje po Dalton planu”, “Istraživanje dječijeg svijeta”
 Dekroli metod
• Ovide Dekroli – ljekar koji je u dodir sa školom
došao zbog abnormalne djece, ali se njegovo
interesovanje postepeno proširilo na cjelokupno
obrazovanje
• 1901 – Institut za abnormalnu djecu
• 1907 – osniva školu za normalnu djecu u blizini
Brisela
• učionica koncipirana kao radionica u kojoj djeca
slobodno rade ono što ih zanima; cjelokupan
kurikulum podređen dječijim potrebama (hrana,
zaštita, odbrana, rad)
• rad prema Dekrolijevom metodu orijentisan na sve
oblasti prirode i društva
• princip koncentracije, princip davanja prednosti
cjelini u odnosu na pojedinačne djelove, princip
globalizacije
• “škola za život putem života”
• obrazovni sistem zasnovan na tri procesa:
posmatranje, izražavanje, objedinjavanje pojma
prostora i vremena
• nastavni proces usmjeren na dijete, a ne na učitelja
• poseban uticaj ostavio na stavove i praksu za
obrazovanje djece rano-školskog uzrasta
 Jena plan
• Peter Peterzen – life community school (škola kao životna
zajednica)
• obrazovanje = process koji se odvija u, kroz i za zajednicu;
cilj: osposobljavanje jedinke za život u zajednici
• “pedagoška situacija” podrazumijeva problemske životne
cikluse djeteta u čijem je centru onaj ko vodi proces
• osnovne obrazovne forme:
 razgovor
 igra
 rad
 zabava
• tri nivoa bazičnih grupa:
 niža (I, II, III razred)
 srednja (IV, V, VI r.)
 viša (VII, VIII r.)
• heterogenost grupa
• ponavljanje razreda smatrao ponižavajućim za dijete
 Sistem Frenea
• Selestin Frene – žestoki kritičar postojećeg sistema školstva
Francuske
• “Učenje putem štamparske tehnike”
• najznačajnije ideje:
• pedagogija rada
• kooperativno učenje
• istraživačko učenje
• prirodni metod
• centri interesovanja
• traži da se udžbenici izbace iz upotrebe i da se znanja stiču
neposredno iz izvora uz pomoć učitelja
• učenici svoja saznanja prezentuju i nakon korekcija štampaju na presi
– “Slobodno pisanje”
• Razredni bilten, Školske novine
• “Freneov pokret” / “Freneova pedagogija”
• 1932. osnovan stručni časopis “Radnički učitelj”
• 1945. – “Kooperativni institut moderne škole”
 Projekt metoda
• Vilijem Herd Kilpatrik – uviđa suvišnost podjele i
udaljenosti između učitelja i učenika
• 1898. boravi na jednoj ljetnjoj školi gdje upoznaje Džona
Djuja
• školsku praksu bazira na načelima demokratije
• bazični zadatak nastavnog procesa i učitelja: rad na kretanju
djeteta od sebičnog individualizma ka razvijenoj ljudskoj
individualnosti
• “projekt metoda” – slobodan učenički rad (individiualan,
grupni) na razriješavanju problema
• podjela tipa projekata:
• socijalni
• konstruktivni
• istraživački
• umjetnički
• faze u realizaciji projekata:
1. jasno formulisanje teme
2. plan istraživanja
3. realizacija samog projekta
4. prezentacija rezultata i dobijanje ocjene
 Vinetka sistem
Kuzineov metod
• 1919/20. u SAD-u (Vinetka, mjesto u blizini Čikaga)
• Rože Kuzine - “Metod slobodnog rada po
• tvorci: Berk i Karlton Uošborn
grupama” – 1945. god. u Parizu
• sličan Dalton planu – prilagoditi proces razvitku djeteta
• dijete je do devete godine usmjereno na
• osnovne karakteristike: upoznavanje okoline kroz razne aktivnosti
1. individualizacija • nakon devete godine razvija se jezik što bitno
2. minimalni kvantum znanja utiče na socijalizaciju ličnosti, na čemu je i
naglasak
3. samoobrazovanje
• kritikuje RPČ sistem ističući da on suzbija
4. kreativan rad dječiji prirodni razvoj i njegovu potrebu za
5. učenička samouprava socijalizacijom
• radni dan: tri časa individualnog rada + dva časa • prevazilaženje moguće slobodnim radom po
kolektivnog rada grupama
• individualni rad = učenici sami biraju predmete, • ovakav rad omogućava zdrav razvoj djece u
sadržaje, metode, vrijeme i mjesto učenja veseloj atmosferi i pomaže formiranju zdravih
• Vinetka sistem težio krajnjoj individualizaciji odnosa prema zajednici
• posebna vrsta testova za provjru znanja i ukazivanje na • Kuzineov metod ostao na nivou eksperimenta jer
propuste nije uspio potisnuti RPČ sistem
• zastupljenost samo u Austriji i Švarcajskoj
7
 Manhajmski sistem
• rad sa paralelnim homogenim odjeljenjima –
Jozef Anton Sikinger, 1900. godine u Manhajmu
• rad u heterogenim odjeljenjima prilagođen
proječnom učeniku, neprilagođen individualnim
sposobnostima jedinki
• formirane četiri paralelne grupe:
1. učenici prosječnih sposobnosti
2. učenici koji iz nekih razloga trenutno zaostaju
3. mentalno zaostali učenici
4. izarzito nadareni učenici
• prilagođen tempo napredovanja i dužina
školovanja
8
Laboratorijski-brigadni sistem
• javlja se u SSSR-u nakon Oktobarske revolucije
i traje do 1932. godine
• cilj: samostalnost učenika u sticanju znanja
• učenici radili samostalno ali u stalnim grupama –
brigadama, brigadir – učenik koji rukovodi
grupom i saopštava rezultate
• učitelj = facilitator
• podjela nastavnog gradiva na: prirodu, rad i
društvo
• tema obuhvatala gradivo iz svih predmeta
• omogućena veoma dobra korelacija među
nastavnim predmetima
 Individualni rad putem
nastavnih listića
• Rober Dotran – razradio i primijenio ovaj sistem u
eksperimentalnoj školi “Ecole du Mail” u Ženevi
• dvije faze: eksperimentalna primjena ideja Uošborna,
Parkherst i Dekrolija / globalne metode
• osnovna ideja: dopuna i korektiv postojećeg tradicionalnog
načina rada
• listići: 13,5 x 10,5cm, svaki predmet ima svoju boju
• razredni nastavnik kreira listiće za svoje odjeljenje
• jedan listić = jedan zadatak
• četiri oblika nastavnih listića:
1. za nadoknađivanje
2. za razvoj
3. za vježbanje
4. za samostalno učenje

9
Ograničenja formi
individualnog pristupa u pokretu
“Nova škola”
• kritike najveće kad je uvedeno najviše promjena, a nestaju
kad su promjene veoma male
• razlozi za ovakvo kretanje kritika su složeni, ali neki od njih
su vezani za našu tradicionalnu nesklonost promjenama
• kritike se odnose na:
• nesistematičnost usvojenih znanja
• koncentrisana nastava
• problem socijalizacije učenika
• uloga učitelja
• problem materijalne prirode

10

Nesistematičnost usvojenih znanja
• većina savremenih teoretičara-kritičara
saglasni u stavu da sistemi organizacije
nastave iz prve polovine XX v. ne
obezbjeđuju sistematičnost znanja kod
učenika
• Dalton plan, Dekrolijev sistem, Kuzineov
sistem i sl.
• primjedbe na količinu usvojenih znanja
• dilema: da li su vršena istraživanja
dugotrajnog karaktera kojim bi bila upoređena
trajnost usvojenih znanja i da li su vršena
istraživanja funkcionalnosti usvojenih znanja
11
Koncentrisana nastava
• odnosi se prevashodno na Kilpatrikovu “Projekt
metodu”
• shvatanje da je takav način rada pogodan samo za
niže razrede osnovne škole
• od samog početka treba diferencirati saznanja u
različite naučne oblasti
• korelacije među predmetima u praksi ima vrlo malo,
iako teorija insistira na njoj
Problemi socijalizacije učenika
• primjedbe prenaglašene - grupni rad utiče pozitivno na
razvoj učenika, razumijevanje međusobnih razlika,
saradnju
• stav da socijalna svijest učenika dozvoljava grupni rad
tek od 10. godine života… igra kao dječija potreba?
• prenaglašenost moći grupe – Kuzina: “u grupnom radu
nema lijenih učenika, jer po nekom socijalnom
fenomenu grupa utiče na svakog i podstiče ga na rad”
 Uloge učitelja
• umanjena uloga učitelja i pomijeranje fokusa na
učenike
• prenaglašenost sposobnosti učenika, posebno u
nižim razredima
• child centred method of teaching (nastava
usmjerena na dijete)
• uloge učitelja kod ovog pokreta:
• donošenje odluka
• usmjeravanje rada učenika
• posmatranje učeničkog rada i ponašanja
• procjenjivanje učeničkog postignuća
• uzor
• potreba za novim nastavnim kadrom, koji će biti
oduševljen i spreman na ovakav način rada –
neprihvatljivo gledište jer je takav kadar jednako
potreban i u tradicionalnim oblicima nastave
12
Materijalni uslovi
• potreban drugačije strukturisan ambijent u
učionici
• najefikasnija realizacija ukoliko je na
raspolaganju cijela učionica i kada se ne dijeli
sa drugim odjeljenjima
• lakša organizacija sa odjeljenjima koja imaju
mali broj učenika – prebukiranost loša
• potrebna velika novčana sredstva, ali dosta toga
se može dobaviti i ličnom inicijativom
• zbog parcijalnosti u pristupu nagomilanim
problemima tradicionalne nastave, forme
individualizovane nastave ostaju na marginama
• mnogi od segmenata su izignorisani i zaobiđeni
• studiozna primjena – dobra osnova za suštinsku
reformu vaspitno-obrazovnog procesa
HVALA NA
PAŽNJI!