YAŞLI TURİZMİ VE

AB ÖRNEĞİ
-Hazırlayan-
Buse DEMİR
202212525004
Sunum Planı
AB ve
Türkiye’nin
Üçüncü Yaş Üçüncü Yaş
Üçüncü Yaş Üçüncü Yaş
Giriş Turistlerinin Turizminde AB Kaynakça
Turizmi Turizmi İle İlgili
Özellikleri Uygulamaları
Uygulamalarının
Karşılaştırılması
GİRİŞ

Üçüncü yaş turizmi, küresel nüfusun yaşlanmasıyla birlikte giderek daha fazla önem
kazanmaktadır. Bu artan önem, dünya genelinde ve özellikle Türkiye'de hükümet
politikalarında kendisine yer bulmaktadır. Bu bağlamda, uzun vadeli hedefler belirlenmekte
ve programlar, projeler ve mevzuat düzenlemeleri üzerine çalışmalar yürütülmektedir.
Bu araştırma, dünya genelinde ve Türkiye'de üçüncü yaş turizmiyle ilgili uygulamaların
detaylı bir şekilde incelenmesini amaçlamaktadır. Bu kapsamda, yurt dışında ve Türkiye'de
gerçekleştirilen üçüncü yaş turizmi uygulamaları değerlendirilmiş ve karşılaştırılmıştır.
Üçüncü Yaş Turizmi

Üçüncü yaş turizmi, "50 yaş ve üstündeki bireylerin, ikamet ettikleri, çalıştıkları ve günlük
ihtiyaçlarını karşıladıkları yerlerin dışına yaptıkları seyahatlerden kaynaklanan ilişkiler
bütünüdür. Bu seyahatler sırasında genellikle turizm işletmelerinin sunduğu mal ve
hizmetleri talep ederek geçici ve süreli konaklamaları içerir" şeklinde tanımlanmaktadır
(Yıldırım, 1997: 77). Bu tanımda belirtilen yaş sınırı 50 olarak ifade edilmiştir; ancak,
yaşam süresinin artması ve yaşam kalitesinin yükselmesiyle birlikte, bu yaş sınırının
gelecekte artması olası bir durumdur.
Üçüncü Yaş Turistlerinin Özellikleri

Dünya çapında doğum oranlarının azalması, yaşam süresinin uzaması ve kentleşme

şüphesiz toplumların demografik yapısını etkilemiştir. Etkilenen turistik faaliyetler ve
hizmetlerle yeni fırsatlar oluşmaya başlamıştır. Üçüncü yaştaki bireyler maddi imkânları,
alım güçleri, ihtiyaçları ve motivasyonları bakımından heterojen bir gruptur. Yaşlı turistlerin
boş zaman sorunları olmadığı için seyahat için seçtikleri dönemler daha esnektir. Bu
nedenle çok yoğun olmayan dönemlerde daha az ücret ödeyerek tatil yapabilmektedirler
(European Commission Enterprise and Industry Directorate-General, 2014: 5).
Yaşlı turistler gittikleri destinasyonda çevre temizliğine ve konfora dikkat etmektedir.
Genellikle yakın destinasyonları ve paket turları tercih etme eğilimindedirler. Ayrıca doğal
ortamları ve ılıman iklimleri sevmektedirler (Yıldırım, 1997: 79). Ürün tercihleri daha
sabittir, tanıdıkları ve bildikleri markalara daha fazla sadıktırlar. Yeniliklere fazla açık
değillerdir. Ayrıca müşterinin yaşı ilerledikçe reklamların etkisi azalmaktadır. Ürünün
kullanışlılığı önem kazanmaktadır. Emekli olduklarında veya işlerini bıraktıklarında tüketici
olarak davranışları da değişmektedir. En önemlisi gelirleri göreceli olarak azalmaktadır.
Yaşlı turistler, ziyaret ettikleri destinasyonda çevre temizliği ve konfora büyük bir önem
vermektedirler. Genellikle daha yakın destinasyonları tercih etme ve paket turları seçme
eğilimindedirler. Ayrıca, doğal ortamları ve ılıman iklimleri tercih ederler (Yıldırım, 1997:
79). Ürün tercihleri genellikle sabittir ve tanıdık, güvenilir markalara daha fazla bağlılık
gösterirler. Yeniliklere karşı daha az açık olabilirler ve reklamların etkisi yaş ilerledikçe
azalabilir. Bu noktada, ürünün gerçekten kullanışlı olması daha fazla önem kazanır. Emekli
olduklarında veya işlerini bıraktıklarında, tüketici davranışları da değişir ve gelirlerinin
göreceli olarak azalması önemli bir faktördür.
Üçüncü yaş turizmi segmentinin tüketici davranış modeli, aşağıda yer alan Tablo 1'de
özetlenmiştir (Nikitina ve Vorontsova, 2015: 849-851). Bu tabloda, üçüncü yaş turistlerinin
davranışları sağlık, sosyal hayat ve finansal durum olmak üzere üç ana bölüme ayrılmıştır.
Yaşlı turistler, yaş faktörü göz önüne alındığında hazırlanan pazarlama faaliyetleri ve
ürünlere genellikle olumsuz bir yaklaşım sergilemektedir. Özellikle paket turları ve daha
sakin, durağan aktiviteleri tercih etme eğilimindedirler. Destinasyon tercihleri, ülkeler ve
gelir seviyelerine bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. Aynı şekilde, kültürel nedenlere
dayalı olarak yiyecek-içecek tercihlerinde de çeşitlilik görülmektedir.

Ancak, sağlık nedenleriyle genellikle diyet yemekleri, salataları ve fast-food olmayan

yiyecekleri tercih etmektedirler. Ayrıca, konaklama tercihlerinde genellikle asansöre, sağlık
hizmetlerine ve restoran gibi alanlara yakın olan odaları seçme eğilimindedirler (Hacıoğlu
ve Şahin, 2011: 21-22).Yaşlı turistlerin seyahatlerini etkileyen ekonomik ve sosyo-kültürel
faktörler şunlardır (European Commission Enterprise and Industry Directorate-General,
2014: 6);
Yabancı dil sorunu,Bilgi eksikliği,Ulaşım zorlukları,Seyahat şartları
ve organizasyon sorunları,Yaşa dayalı ayrımcılık,Sağlık bakımı ve
acil durumlar,Erişilebilirlik,Seyahat sigortaları,Finansal
sorunlar,Yaşlı turistler için turistik çekicilik eksikliği,Yaşlılar için
özel olarak hazırlanmış ürün, hizmet veya tesis eksikliği.

Ayrıca, yaşlı tüketicilerin tercihleri demografik unsurların yanı sıra

çeşitli psikolojik ve sosyolojik faktörlerden de etkilenmektedir. Bu
faktörler, Śniadek tarafından aşağıda ifade edilmiştir (Śniadek, 2006:
104).
Nikitina ve Vorontsova'nın yaptığı araştırmada, 65 yaş üstü Rus turistlerin ihtiyaçları analiz edilmiş ve tüketici davranışına
yönelik bir model önerilmiştir. Bu çalışmadan çıkan bazı öneriler şunlardır (Nikitina ve Vorontsova, 2015: 845-851):

Hareketli Yaşlanmayı Destekleyen Hükümet Politikaları: Hükümetin yaşlı bireylerin aktif bir yaşam sürmelerini destekleyen
politikalar geliştirmesi önerilmiştir.

Yüksek Teknolojili Geriatrik Bakım Hizmetleri: Otel tesislerinin, yüksek teknolojiye sahip geriatrik bakım hizmetleri
sunmaları, yaşlı turistlerin ihtiyaçlarını karşılayabilir ve onları cezbetmek için bir avantaj olabilir.

Aktif Yaşlanmanın Tanıtılması ve Teşvik Edilmesi: Yaşlı turistlere yönelik aktif yaşlanma konseptinin tanıtılması ve teşvik
edilmesi, bu segmentte ilgi çekici olabilir.

Uzaktan Sağlık Kontrolleri için Teknoloji Kullanımı: Uzaktan sağlık kontrol teknolojilerinin kullanılması, yaşlı turistlerin
seyahatleri sırasında sağlık durumlarını takip etmelerine olanak tanıyabilir.

Kişiselleştirilmiş Pazarlama Yaklaşımları: Yaşlı turistlerin ekonomik, sosyal ve sağlık durumlarının heterojen olması nedeniyle
kişiselleştirilmiş ve odaklanmış pazarlama stratejilerinin benimsenmesi önerilmiştir.

Otel Tesislerinde Medikal ve Geriatrik Bakım Hizmetleri: 65 yaş üstü turist sayısının artmasıyla birlikte, otel tesislerinde
medikal bakım ve özel geriatrik bakım hizmetlerinin sunulması önerilmiştir. Bu sayede oteller, yaşlı bakımı konusunda
sertifikalı personele ihtiyaç duyabilir ve bu hizmetleri sağlayan oteller diğerlerinden bir adım öne geçebilir.
Üçüncü Yaş Turizminde AB
Uygulamaları
Ülkelerin üçüncü yaş turizmiyle ilgili çabaları genellikle sosyal turizm odaklıdır. Başka bir
deyişle, içerisinde dezavantajlı grupları bulunduran toplulukların turizme daha fazla
katılımını teşvik etmeye yönelik çalışmalar öne çıkmaktadır. Ancak, sosyal turizm
girişimleriyle birlikte, Avrupa Birliği'nin gelişmekte olan ülkelerden üçüncü yaş turistleri
çekmeye yönelik bir hedefi olduğu da gözlemlenmektedir. Avrupa'da gelecek yıllarda tedavi
masraflarının önemli ölçüde artması beklenerek, bazı Avrupa ülkeleri koruyucu sağlık
yaklaşımlarını desteklemeye yönelik politikalar geliştirmiştir.
Bu çerçevede, 65 yaş üzerindeki vatandaşlarını İspanya ve Fransa gibi ülkelerin sahil
bölgelerine yönlendirmektedir. Bu destinasyonlarda, genellikle 7-30 gün arasında değişen
sürelerde rehabilitasyon hizmetleri sunulmaktadır. Ayrıca, Avrupa Birliği dışındaki
ülkelerde de belirli kriterlere uygun ve akredite edilmiş sağlık hizmetlerine ödemeler
yapılabilmektedir (Metin, 2012: 36).
Avrupalı üçüncü yaş turistlerinin 2011 yılındaki turizm harcamaları, 2006 yılına göre yaklaşık %33
artmıştır (Demunter, 2012). Avrupa Birliği, üçüncü yaş turistlerinin özellikle düşük ve orta
yoğunluktaki sezonlarda avantaj sağlayabileceğini düşünmektedir. "Yaşlılar için en iyi destinasyon,
Avrupa" programı bu çerçevede geliştirilmiştir. Ayrıca, Calypso girişimi ile dezavantajlı grupların
ülkeler arası seyahatleri düşük sezonlarda teşvik edilmeye çalışılmıştır.

2012 itibariyle, özellikle yaşlı gruplara odaklanan projelerin çağrıları yapılmış ve çeşitli çalışmalar
desteklenmiştir. Avrupa Birliği'nin hazırladığı üçüncü yaş turizmi raporunda, "seniors" olarak
adlandırılan grup, 55 yaş ve üzerindeki bireyleri içermektedir. Avrupa Birliği içinde yaşayan her 10
bireyden yalnızca 3'ü yurtdışına seyahat etmektedir.

AB, talep, arz ve personel eğitimi olmak üzere üç ana alanda erişilebilir turizmin geliştirilmesi için
çalışmıştır. 2020'ye kadar bu pazarın daha fazla önem kazanması öngörülmektedir. Erişilebilir
turizmin geliştirilmesiyle birlikte üçüncü yaş turizmine yönelik hizmetlerin doğrudan ekonomik
katkısının 240-270 milyar Euro'ya ulaşabileceği tahmin edilmektedir. Avrupa genelinde erişilebilir
turizmin kalitesinin artırılması gerekliliği vurgulanmaktadır (European Commission Enterprise and
Industry Directorate-General, 2014: 2-8).
İspanya'da, "Aktif Yaşlılık Programı" stratejisi, yaşlıların sosyal hayata aktif katılımlarını sağlamak ve turizmi ölü
sezonlarda canlandırmak amacıyla uygulanmıştır. Tarihi bölgelerde veya doğal alanlardaki tatil kampları,
harcanan her 1 €'ya karşılık 1,8 € geri dönüş sağlayarak bu programın başarılı olduğunu göstermiştir. Program,
otellerin vergilere katkıda bulunmasını sağlayarak ekonomiye katkıda bulunmuştur (Başbakanlık Aile ve Sosyal
Araştırmalar Genel Müdürlüğü, 2006).

Üçüncü yaş grubunu turizme çekmeyi amaçlayan diğer çalışmalara örnek olarak şunlar verilebilir;(International
Social Tourism Organisation and European Commission, 2014: 1-8):

AB Üçüncü Yaş Turizm Desteği: Avrupa Komisyonu, üçüncü yaş turizmini Çin, ABD ve Brezilya gibi ülkelerle
bağlantı kurarak uluslararası düzeye taşımaya çalışmaktadır. Calypso adlı proje aracılığıyla toplumda ihtiyaç
duyan grupların turizme katılabilmesini hedeflemektedir.

"En Güzel Yaşında Daha Çok Seyahat Et" (Brezilya): 60 yaş üstü ve emekli bireylerin toplumdan
soyutlanmamasını amaçlayan bu program, Brezilya'daki turizm sektörünü desteklemektedir.
Seyahat alışkanlıklarını güçlendirmek ve düşük sezonda seyahat etmelerini teşvik etmek hedeflenmektedir.

Yaş için Tatil Programı (Şili): Şili Ulusal Turizm Servisi'nin desteklediği bu program, düşük ve orta yoğunluktaki
sezonlarda mali olarak desteklenen tur paketlerini içermektedir.

Yaşlılar için Turizm Programı (Uruguay): Sosyal Turizmde Ulusal Sistem kapsamında düzenlenen programlar,
2013'te 60.000'den fazla bireyin katılımını sağlamıştır.

INATEL Vakfı (Portekiz): 80 yıldır faaliyette olan bu kurum, yaşlı turizmi ile ilgilenerek düşük sezonda sektöre
destek vermeyi amaçlamaktadır.

IMSERSO: Portekiz ve İspanya arasındaki değişim programıdır. Finansal krizler nedeniyle düşük gelir
seviyesindeki yaşlıların turizme katılımını devlet destekleyememektedir.

Brezilya Tur Operatörleri Birliği (BRAZTOA): Üçüncü yaş paketleri, tüm paketlerin %20'sini oluşturmaktadır.
Yüksek sezon dışındaki zamanlarda özel ücretler uygulanmakta ve dini yerlere yönelik destinasyonlar
keşfedilmektedir.
Türkiye'de üçüncü yaş turizmi ile ilgili düzenlemeler sağlık turizmi kapsamında önemli bir
yer tutmaktadır. "Sağlık Turizminin Geliştirilmesi Programı" ile termal turizm, medikal
turizm ve ileri yaş gruplarına yönelik bakım ve rehabilitasyon hizmetlerini içeren alt
kategorilerde rekabet gücünün artırılması hedeflenmiştir.

Program, ileri yaş turizminde 150.000 yabancı turist ve 750 milyon dolar gelir elde etmeyi
amaçlamaktadır. Programın bazı başlıkları şunlardır (T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2014a):Hedef ülke ve
pazarlara yönelik tanıtım faaliyetleri ile ileri yaş turizminin nitelik ve nicelik olarak geliştirilmesi.
Yaşlı bakımına yönelik meslek standartları ve çalışma şartlarının belirlenip eğitim verilmesi. Kamu,
özel sektör, STK'lar, üniversiteler ve medya kuruluşları gibi çeşitli paydaşlarla koordinasyon
sağlanması. Mevzuatta yaşlı yaşamı ve bakımı için düzenlemeler yapılması. Yaşlı turistlerin
Türkiye'ye çekilmesi için yurtdışında tanıtım faaliyetleri.
Ayrıca, 10. Kalkınma Planı çalışmaları içinde yer alan 7. Eylem, yaşlıların turizm hareketlerine katılımını desteklemeyi amaçlamıştır. Bu çerçevede, yaşlılara indirim sağlanması
düşünülmüştür (T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2014b: 49).Türkiye'deki sağlık turizmi çatısı altında üçüncü yaş turizmini etkileyen mevzuat düzenlemeleri arasında şunlar yer
almaktadır (Birdal, 2012):
Kamuda Sağlık Turizmi Sunumu ve Ücretlendirmesi hakkındaki 2011/41 sayılı Genelge.

Uluslararası Hasta Destek Birimi olan 444 47 28.

Otellerde turistlere acil ve muayene amaçlı sağlık ünitelerinin ruhsatlandırılması.

Geriatri Tedavi Merkezi ve Klinik Konukevi açılması için mevzuat düzenlemesi.

Kaplıcalarda rehabilitasyon merkezlerinin açılabilmesine yönelik düzenleme.

Sağlık Serbest Bölgesi kuruluşunun yasalaşması.

Sağlık turizmi konusunda faaliyet gösteren kuruluşların desteklenmesine ilişkin tebliğ.

Sağlık turizminden elde edilen gelirlerden %50 vergi muafiyeti sağlayan 6322 sayılı yasa.

Geriatrik Tedavi Merkezleri ve Sağlıklı Yaşam Köyü Projesi, üçüncü yaş turizmi için önemli adımlardır.

Geriatrik Tedavi Merkezleri, yaşlı bireylere sağlık hizmetleri sunan kuruluşlardır. Sağlıklı Yaşam Köyü Projesi ise yaşlı, engelli ve kronik hastalığı olanlara yöneliktir. Projeye göre,
bu köylerde yaşam alanları yaşlı bireylerin ihtiyaçlarına uygun olarak düzenlenmektedir (Birdal, 2012).

Türkiye'de emeklilere yönelik projeler arasında Türkiye Emekliler Derneği'nin ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın girişimleri bulunmaktadır. Bu projeler, iç turizmi
desteklemeyi ve üçüncü yaş turizmine katılımı teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, T.C. Sağlık Bakanlığı'nın huzurevi ve bakımevlerini "İleri Yaş Sağlık Bakım Tesisi"ne
dönüştürme düzenlemesi, içerisinde farklı kliniklerin açılmasına olanak tanımakta ve yurtdışından yaşlı hastaların Türkiye'ye gelmesini desteklemektedir.
AB ve Türkiye’nin Üçüncü Yaş Turizmi İle İlgili
Uygulamalarının Karşılaştırılması
Kaynakça
■ Birdal, E. (2012). Sağlık turizminde ileri yaş ve rehabilitasyon turizmi ile ilgilipolitikalar. I. Uluslararası Katılımlı Yaşlı Bakım Modelleri ve
Rehabilitasyon Turizmi” ve “III.Geriatrik Fizyoterapi Kongresi içinde (ss. 345–356).
İzmir.http://eyh.aile.gov.tr/data/54732e16369dc54930f7ead4/ULUSLARARASI%20KATILIMLI%20YA%C5%9ELI%20BAKIM%20KONGRES
%C4%B0_YEN%C4%B0_fuat.pdf adresinden 16.11.2023 tarihinde alındı.

■ Demunter, C. (2012). Europeans aged 65+ spent a third more on tourism in 2011compared with 2006: Ageing and tourism in the European
Union.http://www.ontit.it/opencms/export /sites/default/ont/it/documenti/files/ONT_2012-10-24_02846.pdf adresinden 16.11.2023 tarihinde
alınmıştır.

■ European Commıssıon Enterprıse And Industry Dırectorate-General. (2014). “Europe,the best destination for seniors” “Facilitating cooperation
mechanisms to increase seniortourists’ travels, within Europe and from third countries, in the low and medium seasons” DraftReport. Brussels,
Belgium. http://ec.europa.eu/DocsRoom/documents/5977 adresinden16.11.2023 tarihinde alındı.

■ Hacıoğlu, N., ve Şahin, B. (2011). Üçüncü Yaş Turizmi. N. Hacıoğlu ve C. Avcıkurt(Ed.) içinde, Turistik Ürün Çeşitlendirmesi (2. Basım, s. 17–39).
Ankara: Nobel.

■ Metin, A. (2012). Bakım ve rehabilitasyon turizmine genel bakış. I. UluslararasıKatılımlı Yaşlı Bakım Modelleri ve Rehabilitasyon Turizmi
Kongresi ve III. GeriatrikFizyoterapi Kongresi Bildirileri İçinde. İzmir: Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü veGeriatri Fizyoterapistleri
Derneği.

■ Nikitina, O. ve Vorontsova, G. (2015). Aging Population and Tourism: SociallyDetermined Model of Consumer Behavior in the “Senior Tourism”
Segment. Procedia - Socialand Behavioral Sciences, 214, 845–851. http://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.11.736

■ Śniadek, J. (2006). Age of seniors - a challenge for tourism and leisure industry. Studiesin Physical Culture ve Tourism, 13, (Suppl.), 103–105.
http://www.wbc.poznan.pl/Content/61372/Sniadek_REV.pdf adresinden 16.11.2023 tarihinde alındı.

■ T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2014a). Onuncu Kalkınma Planı (2014 - 2018) SağlıkTurizminin Geliştirilmesi Eylem Programı.

■ T.C. Kalkınma Bakanlığı. (2014b). Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) YaşlanmaÖzel İhtisas Komisyonu Raporu 2023. Ankara.

■ Yıldırım, S. (1997). Üçüncü yaş turizmi ve bunun Türkiye açısından değerlendirilmesi.Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, (1–2), 77–81.
http://www.anatoliajournal.com/atad/depo/dergiler/Cilt8_Sayi1_Yil1997_1304933555.pdf adresinden 24.07.2017 tarihinde alınmıştır.