Demokrasi ve İnsan Hakları

11.Sınıf
 Monarşi
Siyasi otoritenin genellikle miras yolu ile bir kişinin üzerinde toplandığı devlet düzeni ve-
ya rejimdir.
Oligarşi
Siyasal gücün birkaç kişilik bir grubun elinde toplandığı yönetim, aristokrasinin daralmış
biçimidir.
Demokrasi
Demokrasi sözcüğü, Yunanca ‘‘halk’’ anlamına gelen ‘‘demos’’ ile iktidar anlamına gelen
‘‘kratos’’ sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Bu bağlamda halkın iktidarı, halkın haki-
miyeti anlamına gelen ‘‘demokrasi’’, halkın halk tarafından yönetilmesi ve egemenliğin
millete ait olmasıdır. Demokrasi; bir kişinin ya da grubun iktidarı değil, halkın yönetimde
söz sahibi olduğu ve kendi kaderini tayin etme yetkisini elinde bulundurduğu bir sistem-
dir. Demokratik sistemlerde halkın yönetime katılması ve ülkenin uzlaşı sağlanarak yöne-
tilmesi esastır. Bunun yanında farklı dünya görüşü, inanç ve hayat tarzına sahip birey-
lerin barış içinde yaşaması, adaletin ve eşitliğin sağlanması, insan hak ve özgürlüklerinin
kurumsallaştırılması, hiçbir kurum veya kişinin yasaların üzerinde olmaması demokratik
sistemlerin belirleyici özelliklerindendir. Demokrasi, yalnızca bir yönetim biçimi değildir;
aynı zamanda bir yaşam biçimidir. Özgürlüğün, eşitliğin ve karşılıklı saygının temel alın-
dığı bu yaşam biçimi toplumsal bütünleşmeyi sağlar.
 Demokrasinin Temel İlkeleri
 Her rejimin gösterge niteliğinde ilkeleri bulunmaktadır. Güçler ayrılığı(kuvvetler
ayrılığı),hukukun üstünlüğü, laiklik, seçim, siyasi partiler, çoğulculuk, sivil
toplum ve insan haklarına dayalı olma demokrasinin gösterge niteliğindeki temel
ilkeleridir.
Güçler Ayrılığı
Demokratik bir yönetimde bulunması gereken özelliklerden birisi de yasama,
yürütme ve yargı görevlerinin birbirine karşı bağımsız organlar tarafından
yürütülmesidir. Bu duruma güçler ayrılığı ilkesi denir. Böylece demokrasilerde bu üç
önemli görevin, birbirinden bağımsız organlar aracılığıyla dengelenmesi beklenir.
Hukukun Üstünlüğü
Hukukun üstünlüğü; kamu görevlileri ve bireylerin hukuka göre hareket
edebilmelerini, hukukla bağlı olmalarını ifade etmektedir.
Laiklik
Demokrasinin ilkelerinden biri de laikliktir. Laiklik, din ve devlet işlerinin birbi-
rinden ayrı olması ve devletin kişilerin vicdan, dinî inanç ve kanaat özgürlü-ğünü
teminat altına almasıdır. Demokratik bir sistemde devlet, tüm inançlara eşit
mesafede durur.
 Seçim
Demokrasilerde yöneticiler, yönetme yetkisini seçim yoluyla halktan alır.
Seçim, kanunlar ve yönetmelikler uyarınca bir veya daha çok aday ara-
sından birini veya birkaçını seçmektir. Halk, iradesini seçim sandıkların-
da gösterir. Demokratik devlet yapılanmasında yöneticilerin seçimle be-
lirlenmesi temel esastır. Her ülke kendine özgü şartlar çerçevesinde bir
seçim sistemi belirlemiştir. Bu seçim sistemlerinden en yaygın kullanı-
lanları nispi temsil sistemi ve çoğunluk sistemidir.
*Nispi temsil sistemi, siyasal partilerin seçimde aldıkları oy oranında
parlamentoda temsil edilmelerine olanak veren bir sistemler grubudur.
*Çoğunluk sistemi ise çok partili sistemlere göre bir seçim bölgesinde
en çok oy alan partinin seçimi kazanmasıdır.
Çoğulculuk
Demokratik toplumlarda çoğunluğun, azınlığın haklarını koruması gere-
kir. Demokrasilerde, azınlığın haklarına saygı duyulmalı ve azınlığa, gö-
rüşlerini özgürce ifade etme serbestliği verilmelidir.
Demokratik toplumlar bazen farklı etnik veya dinî gruplardan oluşabilir.
Demokraside amaç, toplumdaki herkes için en iyi kararı alabilmektir.
 Sivil Toplum
Demokratik bir toplum için toplumun taleplerini devlete/yönetime ileten
sivil toplum unsurlarının varlığı büyük önem taşımaktadır. Sivil toplum,
demokratik katılımı sağlama, hükûmeti ve devleti denetleme, toplumun
ihtiyaç ve taleplerini ifade etme, toplumun sosyal sorumluluk seviyesini
yükseltme, demokratik değerlerin toplum ve yönetim düzeyinde
yaygınlaşmasını sağlama gibi misyonlara sahiptir.
İnsan Haklarına Dayalı Olma
İnsan hakları, her insanın doğuştan sahip olduğuna inanılan ve
dokunulamaz, devredilemez, vazgeçilemez nitelikte oldukları ka-
bul edilen haklardır. Bu haklar, devlet veya herhangi bir faktörce
sınırlandırılamaz.
Siyasi Partiler
Siyasi partiler kavramı politik hayatın en önemli ögesi olan ve bel-li bir
siyasi görüşü temsil eden partileri ifade etmektedir.
 Demokrasi Kültürünün Demokratik
Sistemin İşleyişindeki Rolü
Demokrasinin Temel Değerleri
Demokrasi kültürünün oluşumunda demokrasinin temel değerleri olan
özgürlük, eşitlik, adalet, hoşgörü ve farklılıklara saygının önemli bir rolü
vardır.
*Eşitlik, sosyal hayatta bireyler arasında haklar ve imkanlar ayrımı
gözetilmemesi ve mevcut ayrımların kaldırılmasını isteyen temel ilkedir.
*Özgürlük, her türlü dış etkiden bağımsız olarak insanın kendi iradesiyle
karar vermesi durumudur.
*Adalet, yasalarla sahip olunan hakların herkes tarafından kullanılmasını
sağlamaktır.
*Hoşgörü, başkalarının bizden farklı olan düşünce tarzını ve yaşam
biçimini anlayışla karşılamaktır. *Farklılıklara saygı,
başkalarının bizden farklı olan düşünce tarzına, inançlara karşı
hoşgörülü ve saygıyla yaklaşmaktır.
 Aile, Okul ve Toplumsal Çevrede
Demokrasi Kültürü
Bireyin kişiliğinin ve davranışlarının şekillendiği temel kurum olan
aile, demokrasi kültürünün temellerinin atıldığı kurumdur.
Birey aile ortamında demokrasiyi deneyimlediği ölçüde demokra-
sinin bilincine varabilir. Bu nedenle ailede demokratik bir ortamın
varlığı oldukça önemlidir.
Demokrasi kültürünün oluşumunu ve demokratik yaşam ortamı-
nın sürekliliğini sağlayan temel toplumsal kurumlardan bir diğeri
okuldur. Okullar demokrasi kültürünün hem deneyimlendiği hem
de öğrenildiği kurumlardır.
Toplumda demokrasi bilincinin oluşabilmesi, bireylerin demokrasi-
yi yaşam biçimine dönüştürmesiyle mümkün olabilir. Demokrasi
kültürünün var olduğu toplumlarda bireyler kendi haklarını bilir,
bunları savunmayı ve başkalarının haklarına saygı göstermeyi
öğrenir.
 Demokratik Vatandaşlık Bilinci
 Demokrasi, bireysel özgürlükleri koruyan ve güvence
altına alan bir sistemdir. Bireyin haklarını korumak ve
güvence altına alabilmek için demokrasinin de koru- nup
geliştirilmesi gerekir.
 Demokratik vatandaş; demokratik sürecin eşitlik, özgürlük,
hukukun üstünlüğü, eşit ve etkin katılım gibi ilkelerin
yaşatılması ile mümkün olduğunun bilincindedir.
Demokratik vatandaş; demokrasiyi özümsemiş, hak ve
sorumluluklarını bilen, başkaları- nın haklarına saygı
gösteren vatandaşlardır. Demokratik vatandaş, çevresinde
olup bitenlere duyarlıdır. Farklı düşünüş, davranış ve
yaşayış tarzla-rına saygılıdır.
 Demokrasi ve Cumhuriyet
 ‘‘Demos’’ sözcüğü Yunanca, ‘‘Cumhur’’ sözcüğü Arapça
kökenlidir ve her ikisi de halk anlamına gelmektedir.
Cumhuriyet bir rejim şeklidir ve egemenlik halkındır.
Cumhuriyetle yönetilen her rejim demokratik olmayabilir,
ayrıca demokrasinin olduğu ama cumhuriyetle değil
anayasal monarşi yönetim şekliyle idare edilen ülkeler
vardır.
 Demokrasi ve cumhuriyet birbiriyle ilişkili olsalar da
aralarındaki temel fark cumhuriyet, hükümetin seçilme
şekliyken demokrasi ise seçilen hükümetlerin ülkeyi nasıl
yöneteceğini tanımlayan yönetim modelidir. Demokrasi,
cumhuriyetin uygulanış şekillerinden biridir.
Demokrasinin Uygulanış Biçimleri
 Demokrasinin temelinde egemenlik yetkisinin halka ait
olması vardır ancak halkın bu yetkiyi kullanma biçimleri
farklılıklar göstermektedir.
1)Doğrudan demokrasi, halkın egemenliğini bizzat ve
doğrudan doğruya kullandığı demokrasi türüdür. Doğrudan
demokrasi, halkın halk tarafından yönetilmesini
öngörmektedir.
2)Yarı Doğrudan Demokrasilerde halk bir yasama organı
seçer ve yasaların yapılmasına da katkı sağlar.
3)Temsili demokrasi, halkın egemenlik hakkını kendi içinden
seçtiği temsilciler aracılığıyla kullanması durumudur.
 Temsili demokrasi
Temsili demokrasilerin farklı uygulanış biçimleri
bulunup dört çeşittir:
1)Parlamenter Sistem(Örnek: İngiltere,Macaristan)
2)Başkanlık Sistemi(Örnek: ABD,Arjantin,Brezilya)
3)Yarı Başkanlık Sistemi(Örnek: Fransa,Rusya,
Finlandiya)
4)Meclis Hükümeti Sistemi(Örnek: İsviçre, 1920-1923
arasında da Türkiye)
 Türkiye’de Demokratik Sistemin İşleyişi
 Temsili demokrasinin uygulandığı Türkiye’de demokratik sistemin işleyişi Anayasa ile
güvenceye alınmıştır. Egemenliğini Anayasa’nın koyduğu esaslara göre kullanan Türk
milleti, egemenlik hakkını belirli bir süre için seçilmiş cumhurbaşkanı ve milletvekilleri-
ne devreder. Türkiye’de 16 Nisan 2017’de yapılan referandum ve 24 Haziran 2018’de
yapılan genel seçimle Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilmiştir.
 Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde cumhurbaşkanı doğrudan halk tarafından
seçilir. Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimleri aynı anda ve beş yılda bir yapılır. Ge-
çerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, cumhurbaşkanı seçilir. Güçler ayrılığı ilkesinin
benimsendiği bu sistemde yasama, yürütme ve yargı birbirinden bağımsızdır. Yürütme
yetkisi cumhurbaşkanındadır. Cumhurbaşkanı yardımcılarının, bakanların ve üst dü-zey
kamu görevlilerinin atanması; bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görev ve yetki-
lerinin belirlenmesi cumhur-başkanının görev ve sorumluluğu kapsamındadır.
 Yasama yetkisi TBMM’ye aittir. Kanun yapma gücü TBMM’de olmakla birlikte cumhur-
başkanı da Anayasa’dan aldığı yetkiye dayanarak yürütmeyle ilgili konularda kararna-me
çıkarabilir. Yargı yetkisi ise bağımsız mahkemelere verilmiştir. Yargı organları, kişi-ler
arasında veya yönetenlerle yönetilenler arasında çıkan uyuşmazlıkları yasalara uy-gun
olarak çözer. Yargı görevini yürüten mahkemeler tam bağımsızdır.