Μάθημα: Ψυχολογία

Τμήμα: Βοηθός εργοθεραπείας Α’ Εξάμηνο 2023-

2024
Θέμα εργασίας: «ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ
ΘΕΣΕΩΝ ΤΟΥ ERVINGGOFFMANΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ “Η
παρουσίαση του εαυτού στην καθημερινή ζωή”»
Ονοματεπώνυμο: Ζήκα Α.
Καθηγήτρια : Σταυρογιαννοπούλου Ευθυμία
Erwin Goffman
• Ο Erwin Goffman (Έρβινγκ Γκόφμαν) υποστηρίζει πως το
άτομο εμφυτεύει στη δραστηριότητά του σημεία που
αναδεικνύουν και αποτυπώνουν με τρόπο δραματικό
δεδομένα που επιβεβαιώνουν την καλλιεργούμενη
εντύπωση και που θα έμεναν αφανή. Χαρακτηριστικά
που συγκροτούν από κοινού ένα εφαρμόσιμο πλαίσιο σε
κάθε κοινωνική εγκατάσταση. Ο E. Goffman εξετάζει τον
τρόπο που υπό συγκεκριμένες εργασιακές καταστάσεις
το άτομο παρουσιάζει τον εαυτό του και την
δραστηριότητά του σε άλλους, τους τρόπους με τους
οποίους καθοδηγεί τους άλλους και ελέγχει την
εντύπωση που σχηματίζουν για αυτόν.
• Αν η δραστηριότητα που πρόκειται να αποκτήσει σημασία
για τους άλλους, τότε το άτομο πρέπει να κινήσει τα νήματα
της ώστε να εκφράσει αυτό που θέλει να μεταδώσει. Στην
περίπτωση κοινωνικών θέσεων η δραματοποίηση δεν
παρουσιάζει κανένα πρόβλημα, αφού οι ρόλοι είναι
λειτουργικά αναγκαίοι για την ολοκλήρωση του βασικού
έργου που η θέση απαιτεί και την ίδια στιγμή λαμπερά
διαμορφωμένοι από την άποψη της επικοινωνίας ώστε να
μεταδίδονται τα γνωρίσματα του ερμηνευτή.
• Οι δραστηριότητες αυτές αφήνουν περιθώρια δραματικής
αυτοέκφρασης ώστε οι υποδειγματικοί λειτουργοί
(πραγματικοί ή φανταστικοί) να γίνονται διάσημοι και να
τους αποδίδεται εξέχουσα θέση σε οργανωμένες
φαντασιώσεις του έθνους. Σ’άλλες περιπτώσεις η
δραματοποίηση της δουλειάς αποτελεί πρόβλημα. Για
παράδειγμα οι έμποροι διαπιστώνουν ότι πρέπει να
βάλουν υψηλές τιμές σε πράγματα που δείχνουν ακριβά
από τη φύση τους, προκειμένου να αποζημειωθεί η
επιχείρηση για άλλα όντως δαπανηρά (ασφάλειες,
περίοδοι αναδουλειάς) που ποτέ δεν εμφανίζονται στα
μάτια των πελατών.
• Το πρόβλημα με την δραματοποίηση της δουλείας δεν
περιορίζεται στην ανάγκη να κάνει κανείς ορατά τα αόρατα έξοδα.
Συχνά η δουλειά πρέπει να γίνει από εκείνους που
καταλαμβάνουν ιεραρχικές θέσεις, είναι σχεδιασμένη ως
έκφραση ενός επιθυμητού νοήματος, ώστε να δραματοποιήσουν
το χαρακτήρα του ρόλου. Όπως αναφέρει ο Σάρτρ “Ο προσεκτικός
μαθητής που θέλει να είναι προσεκτικός στην τάξη, με τα μάτια
καρφωμένα στο δάσκαλο και τα αυτιά ορθάνοιχτα, εξαντλείται
τόσο πολύ παίζοντας τον ρόλο του προσεκτικού που καταλήγει να
μην ακούει τίποτα” Κι έτσι το άτομο βρίσκεται σε μπροστά στο
δίλημμα, έκφραση ή δράση. Όσοι έχουν το ταλέντο να εκτελέσουν
σωστά ένα έργο μπορεί, να μην έχουν τον χρόνο ή το ταλέντο να
κάνουν φανερό ότι το εκτελούν σωστά.
• Αν αλλάξουμε το πλαίσιο αναφοράς και τρέψουμε την προσοχή μας από
ένα συγκεκριμένο δρώμενο στα άτομα που το παρουσιάζουν,
παρατηρούμε κάτι ενδιαφέρον σχετικά με τους διαφόρους ρόλους που
ερμηνεύει η κάθε ομάδα ανθρώπων. Όταν εξετάζουμε μια ομάδα
βλέπουμε πως τα μέλη της τείνουν να επενδύσουν προσωπικά κυρίως σε
ορισμένους ρόλους δίνοντας λιγότερη έμφαση στους άλλους που επίσης
ερμηνεύουν. Έτσι ένας επαγγελματίας μπορεί να υιοθετεί έναν σεμνό
ρόλο, όμως στην κοινωνική σφαίρα που επιδεικνύει την επαγγελματική
του δεινότητα τον ενδιαφέρει πολύ. Ως προς το ζήτημα συγγραφείς
προχώρησαν στη διάκριση ανάμεσα σε ομάδες με αριστοκρατικά ήθη
(όποια κι αν είναι η κοινωνική τους θέση) και ομάδες μεσοαστικού
χαρακτήρα. Το αριστοκρατικό ήθος, ενεργοποιεί τις ελάσσονες
δραστηριότητες της ζωής που μένουν έξω από τις σοβαρές ειδικεύσεις
άλλων τάξεων, και μπολιάζει αυτές (δραστηριότητες) με έκφραση
ισχυρού χαρακτήρα, δύναμης και ανώτερης σειράς.
• Μέσα από επιτεύξεις διδάσκεται ο ευγενής νεαρός να
υποστηρίζει την αξία της σειράς και της ανωτερότητας
απέναντι στους συμπολίτες. Καθώς αντιλαμβάνεται πόσο
τον παρατηρούν και πόσο ευνοϊκά διατεθειμένοι είναι οι
άνθρωποι απέναντι σε όλες τις κλίσεις, ενεργεί και στις
διάφορες παραστάσεις, με εκείνη την ελευθερία και την
έξαρση που είναι φυσικό να του εμπνέει αυτή τη σκέψη. Ο
τρόπος και ο αέρας του μαρτυρούν την αίσθηση της ίδιας
του, της ανωτερότητας. Αυτή η τέχνη, υποστηριζόμενη από
την κοινωνική σειρά και την υπεροχή, είναι υπό κανονικές
συνθήκες, αρετή να κυβερνήσει τον κόσμο.
 Εξιδανίκευση
Η ερμηνεία ενός εντυπωσιασμένου ρόλου, προβάλλει μέσω της όψης της, αφηρημένες
αξιώσεις που παρουσιάζονται και κατά την ερμηνεία άλλων ρόλων. Ο τρόπος με τον
οποίων (κοινωνικοποιείται)ένα δρώμενο ακόμα τροποποιείται ώστε να ταιριάζει στις
αντιλήψεις και στις προσδοκίες της κοινωνίας. Η ιδέα ότι μια παράσταση παρουσιάζει
μια εξιδανικευμένη άποψη της κατάστασης είναι βέβαια κοινός τόπος. Ο Κούλευ
υποστηρίζει ‘Αν δεν προσπαθήσουμε να δείχνουμε λίγο καλύτερα από ότι είμαστε, θα
μπορούσαμε να βελτιωθούμε? ’ Και η ίδια παρόρμηση να δείχνουμε την καλύτερη
πλευρά μας.
Έτσι, όταν ένα άτομο παρουσιάζεται μπροστά σε όλους, η παράσταση τείνει να
ενσωματώσει και να αποδώσει τις επίσημα αναγνωρισμένες αξίες της κοινωνίας. Ο
Ντυρκέμ και ο Ράντκλιφ-Μπράουν τις κοινές αξίες της κοινωνίας τις αναφέρει ως
τελετουργίες ως εκφραστική ανανέωση και επιβεβαίωση ηθικών αξιών. Συνήθως
διαπιστώνουμε ότι η ανοδική κινητικότητα περιλαμβάνει την παρουσίαση κατάλληλων
προς τα πάνω ή να αποφύγει να κινηθεί προς τα κάτω εκφράζονται μέσα από θυσίες
για την διατήρηση της όψης. Το πιο σημαντικό κομμάτι σημειακού εξοπλισμού που
συνδέεται με την κοινωνική τάξη, να είναι το σύμβολα της κοινωνικής θέσης μέσω των
οποίων εκφράζεται ο υλικός πλούτος. Η Αμερικανική κοινωνία ξεχωρίζει ως ακραίο
παράδειγμα ταξικής δομής προσανατολισμένης, τον πλούτο. Η Ινδική κοινωνία,
ξεχωρίζει επειδή τα δρώμενα τείνουν να προβάλλουν αξιώσεις σχετικά με μη υλικές
αξίες.
• Πολλές κατηγορίες ανθρώπων είχαν πολλούς και διαφόρους λόγους να
επιδεικνύουν συστηματικά την σεμνότητα και να υποβαθμίζουν κάθε
έκφραση πλούτου, πνευματικής δύναμης και αυτοσεβασμού.
• Λέγεται πως τα κορίτσια προσπαθούσαν στα Αμερικάνικα κολλέγια να
υποβαθμίζουν την εξυπνάδα, τις δεξιότητες και την αποφασιστικότητα. Μέσα
από όλα αυτά καταδεικνύεται η φυσική ανωτερότητα του αρσενικού και
επιβεβαιώνεται ο ασθενέστερος ρόλος του θηλυκού. Αν ένα άτομο θέλει να
δώσει έκφραση σε ιδεώδη πρότυπα κατά τη διάρκεια της παράστασής του, θα
πρέπει να αποκρύψει ή να παραιτηθεί από πράξεις που δεν είναι συνεπής με
αυτά. Όταν μια τέτοια ανάρμοστη συμπεριφορά είναι κατά κάποιο τρόπο
απολαυστική τότε το άτομο ενδίδει κρυφά σε αυτή.
• Ας προσθέσουμε ότι οι εκθέσεις Kinsey έδωσαν ώθηση στην μελέτη και
ανάλυση της κρυφής κατανάλωσης. Αξίζει να σημειωθεί πως, όταν ένα άτομο
δίνει μια παράσταση, κατά κανόνα αποκρύπτεται από τους θεατές του καθώς
είναι ασύμβατη με την εικόνα της δράσης του που θα ήλπιζε να αποκομίσουν.
1. Ο ερμηνευτής ενδέχεται να επιδίδεται σε κάποια κερδοφόρα μορφή δραστηριότητας
που απορρίπτεται από τους θεατές.
2. Τα λάθη και οι αστοχίες συχνά διορθώνονται προτού λάβει χώρα η παράσταση, ενώ
αποκρύπτονται τα σημάδια που θα έκαναν έκδηλη την παρουσία και την διόρθωσή
τους. Έτσι συντηρείται μια εντύπωση αλάθητου, τόσο σημαντική σε πολλές
περιπτώσεις. Για παράδειγμα στα υπηρεσιακά στελέχη δεν άρεσε να υπαγορεύουν τις
αναφορές τις αναφορές στη στενογράφο γιατί δεν ήθελαν εκείνες να διορθώνουν τις
ατέλειες, πόσο μάλλον ένας προϊστάμενος.
3. Το άτομο παρουσιάζει ένα προϊόν, δείχνοντας μόνο το τελικό αποτέλεσμα,
λουστραρισμένο και συσκευασμένο. Σε κάποιες περιπτώσεις αν η προσπάθεια που
απαιτήθηκε ήταν λίγη, το γεγονός αποκρύπτεται. Σε άλλες εκείνο που κρύβεται είναι
οι ατελείωτες ώρες μοναχικής εργασίας.
4. Μια τέταρτη ασυμφωνία μεταξύ των φαινομένων και της πραγματικότητας,
διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν πολλές παραστάσεις που δεν θα μπορούσαν να έχουν
δοθεί χωρίς να γίνουν κάποιες δουλειές που ήταν από άλλες απόψεις είτε
ημιπαράνομες, είτε βρομερές. Όπως ο Χιούζ έλεγε, τείνουμε να αποκρύπτουμε από το
κοινό κάθε τεκμήριο «βρώμικης δουλειάς», είτε την κάνουμε οι ίδιοι, είτε την
αναθέτουμε σε άλλον.
• Στενά συνυφασμένη με την έννοια της «βρώμικης δουλειάς»
είναι και η πέμπτη ασυμφωνία μεταξύ φαινομενικότητας και
πραγματικής δραστηριότητας. Αν η δραστηριότητα ενός
ανθρώπου οφείλει να ενσαρκώσει μια σειρά ιδεώδη
πρότυπα, κι αν εκείνος θέλει να κάνει μια καλή επίδειξη της,
τότε είναι πιθανό να τηρήσει κάποια πρότυπα δημόσια
θυσιάζοντας άλλα ιδιωτικά. Έτσι αν ένας παντοπώλης θέλει
να εφαρμόσει το δελτίο τροφίμων επιβεβαιώνοντας στους
πελάτες την εικόνα τότε να κάνει παράνομες προμήθειες από
αφανείς πηγές.
• Έτσι αν η υπηρεσία κρίνεται βάση ταχύτητας και ποιότητας, πιθανώς η
ποιότητα να πέσει πριν την ταχύτητα. Αναφέρεται επίσης πως οι κανόνες
και οι εντολές που επιβάλλονται ευκολότερα είναι εκείνοι στους οποίους
η υπακοή σημαδεύεται από απτά τεκμήρια. Προκειμένου να επιτευχθούν
οι κύριοι ιδεώδεις στόχοι ενός οργανισμού, είναι αναγκαίο να
παρακαμφθούν προς στιγμήν άλλα ιδεώδη του, διατηρώντας την
εντύπωση ότι παραμένουν σε ισχύ. Τέλος διαπιστώνουμε ότι οι
ερμηνευτές καλλιεργούν την εντύπωση ότι είχαν ιδεώδη κίνητρα για την
ανάληψη του ρόλου που ερμηνεύουν, ότι διαθέτουν τα ιδανικά προϊόντα
για αυτόν και ότι δεν χρειάστηκε να υποστούν οποιουσδήποτε
αναξιοπρεπείς όρους, προσβολές και ταπεινώσεις προκειμένου να τον
αναλάβουν. Ένας ερμηνευτής τείνει να αποκρύπτει ή να υποβαθμίζει
εκείνες τις δραστηριότητες, τα γεγονότα και τα κίνητρα που είναι
ασύμβατα με την εξιδανικευμένη εκδοχή του εαυτού του και των
προϊόντων του.
• Τα άτομα καλλιεργούν την εντύπωση ότι ο ρόλος που ερμηνεύουν είναι ο
μοναδικός τους ή ο πιο ουσιαστικός. Οι θεατές υποθέτουν ότι το άτομο δεν
είναι τίποτα άλλο από αυτό που προβάλλει μπροστά τους. Ως αποτέλεσμα αλλά
και νομιμοποιητικό αίτιο μια τέτοιας δέσμευσης του ατόμου στο ρόλου που
τώρα ερμηνεύει, προκύπτει ο «διαχωρισμός του κοινού». Με αυτόν, το άτομο
διασφαλίζει ότι εκείνη μπροστά στους άλλους υποδύεται έναν από τους ρόλους
του και δεν θα είναι οι ίδιοι μπροστά στους οποίους θα υποδυθεί έναν
διαφορετικό ρόλο.
Ο διαχωρισμός του κοινού ως μέθοδος για την προστασία των καλλιεργουμένων
εντυπώσεων. Χρειάζεται να σημειωθεί πως ακόμη κι αν οι ερμηνευτές
επιχειρούσαν να άρουν αυτό τον διαχωρισμό, και την ψευδαίσθηση που
καλλιεργεί τα ακροατήρια θα επέτρεπαν μια τέτοια εξέλιξη.
Η ζωή της πόλης θα γινόταν δύσκολη για κάποιους αν κάθε επαφή ανάμεσα σε δύο
άτομα σήμαινε πως έπρεπε να μοιραστούν προσωπικές δοκιμασίες, έγνοιες και
μυστικά. Έτσι, αν ένας άνδρας θέλει να σερβιριστεί ένα ήσυχο δείπνο, μπορεί να
αναζητήσει τις υπηρεσίες μιας σερβιτόρας αντί μιας συζύγου.
• Οι ερμηνευτές τείνουν να καλλιεργούν την εντύπωση ότι η τρέχουσα
ερμηνεία του ρόλου τους και η σχέση τους με το παρόν ακροατήριο
έχουν κάτι ιδιαίτερο και μοναδικό. Η ρουτίνα που χαρακτηρίζει την
παράσταση συσκοτίζεται, ενώ τονίζονται οι αυθόρμητες πλευρές της
κατάστασης.
 Όπως αναφέρει πρόσφατη μελέτη, πως σε γιατρούς του Σικάγο ένας
γενικός παθολόγος προτείνει έναν ειδικό στον ασθενή για λόγους
συμφωνίας, μοιρασιάς αμοιβής και ανταμοιβής. Είναι ίσως από ανοχή
που η προσοχή στρέφεται σε αυτούς τους τομείς της χονδροειδούς
ψευδής κοινότητας, διότι δύσκολα μπορεί να υπάρξει παράσταση, σε
οποιοδήποτε τομέα της ζωής. Οπότε αισθανόμαστε κάποια
απογοήτευση όταν ακούμε στενό μας φίλο να μιλά με θερμή
συμπεριφορά σε άλλο φίλο του γιατί το θεωρούσαμε αποκλειστικό
φαινόμενο.