ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Norman E. Amundson /JoAnn Harris-Bowlsbey Kuder,
Inc./Spencer G. Niles

Διερεύνηση του Προβλήματος:

Κατανόηση του Εαυτού
Η Διερεύνηση του Προβλήματος: Κατανόηση του Εαυτού
περιλαμβάνει τα εξής βήματα:

• Διατύπωση Ερωτημάτων και Αφήγηση

1. ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥ ΤΟΕΞΕΛΙΞΗΣ (Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ)
2. ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥ ΤΟΕΞΕΛΙΞΗΣ (Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ)
3. ΚΑΜΙΑ ΑΝΗΣΥΧΙΑ, ΦΙΛΕ ΜΟΥ
4. ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ

• Σχήματα Λόγου

• Δομημένη Αξιολόγηση

• Περιορισμοί
Καθώς οι άνθρωποι προσπαθούν να καταλήξουν
σε μια επαγγελματική κατεύθυνση είναι σημαντικό
να κατανοήσουν τις δεξιότητες, τα ενδιαφέροντα,
τις αξίες και το προσωπικό στυλ τους.
Στο διάγραμμα του τροχού και βλέπουμε ότι αυτές
οι προσωπικές δεξιότητες και τα προσόντα
απεικονίζονται στο κάτω μισό μέρος του τροχού.
Η επαγγελματική συμβουλευτική δίνει ιδιαίτερη
βαρύτητα στη διερεύνηση αυτών των τμημάτων
του τροχού και στην οργάνωση των συγκεκριμένων
πληροφοριών σε ένα λογικό σύνολο.
Η διερευνητική διαδικασία μπορεί να ξεκινήσει με πολλούς τρόπους και να
συνεχιστεί με περαιτέρω διατύπωση ερωτημάτων και αφήγηση, σχήματα
λόγου και συμπλήρωση σταθμισμένων και άλλων ερωτηματολογίων.

ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗ

1. ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΞΕΛΙΞΗΣ (Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ)

Αρχικά δίνεται έμφαση στο αίσθημα αυτοεκπλήρωσης και στη χαρά που
αισθάνεται κάποιος όταν ασχολείται με δραστηριότητες για τις οποίες
νιώθει πάθος και έμπνευση. Αυτές οι εμπειρίες μπορεί να προέρχονται από
οποιαδήποτε πτυχή της επαγγελματικής ή προσωπικής ζωής.
Ορισμένες χαρακτηριστικές ερωτήσεις που ταιριάζουν σε αυτή τη θεματική
ενότητα είναι οι εξής:
• Περιέγραψε ένα επίτευγμα που σου προσέφερε προσωπική ικανοποίηση από
οποιονδήποτε τομέα της ζωής σου.
• Ποια μαθήματα σου άρεσαν στο σχολείο;
• Ποια είναι τα χόμπι και τα ενδιαφέροντά σου;
• Περιέγραψε μερικές δραστηριότητες που απολάμβανες ως παιδί.
• Περιέγραψε μια κατάσταση όπου ένιωσες πραγματικά να γεμίζεις ενέργεια.
Διαπιστώσαμε ότι, χρησιμοποιώντας αυτές τις ερωτήσεις, είναι χρήσιμο να
εξετάζουμε και τις αντίστοιχες αρνητικές πλευρές.
Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα τεχνικής που διευκολύνει αυτό τον τύπο
διερεύνησης είναι η Άσκηση Προσδιορισμού Προτύπων (Amundson, 2003).
Αυτή η άσκηση ξεκινάει με τον προσδιορισμό ενός τομέα ενδιαφέροντος και με
συγκεκριμένες περιγραφές χρονικών περιόδων με θετικές και αρνητικές
καταστάσεις.
1. ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΞΕΛΙΞΗΣ (Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ)

Στη συνέχεια, ανέλυεται το πώς αυτά τα στοιχεία λειτουργούν στην τωρινή

του κατάσταση και τι θα ήθελε να κάνει στο μέλλον.
Ο ρόλος του συμβούλου σταδιοδρομίας στη διάρκεια αυτής της άσκησης
είναι κυρίως διευκολυντικός. Ο συμβουλευόμενος περιγράφει την
κατάσταση και ο σύμβουλος φροντίζει να καταγράψει την πλήρη περιγραφή.
Στη φάση της ανάλυσης, ο συμβουλευόμενος κάνει μερικές προκαταρκτικές
παρατηρήσεις. Στο σημείο αυτό, ο σύμβουλος μπορεί να προσθέσει
ορισμένες ερωτήσεις και να κάνει παρατηρήσεις, αλλά πρέπει να δίνει
πάντα περισσότερη προσοχή στην ανάλυση από τον συμβουλευόμενο. Σε
ορισμένες περιπτώσεις ο σύμβουλος ίσως χρειαστεί να αναλάβει έναν πιο
ενεργό ρόλο. Ωστόσο, κατά κύριο λόγο, ο σύμβουλος αφήνει τον
συμβουλευόμενο να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερο τη δική του ανάλυση
και να βγάλει τα συμπεράσματά του.
2. ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΞΕΛΙΞΗΣ (Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ)

Αυτό το δεύτερο μέρος αποτελεί ουσιαστικά ένα υποσύνολο του πρώτου.

Αντί να εξετάζονται τα προσωπικά επιτεύγματα και χαρακτηριστικά, δίνεται
βαρύτητα στα προσόντα και στις πράξεις των άλλων που συγκεντρώνουν το
θαυμασμό μας. Έχουμε την τάση να εκτιμούμε ανθρώπους οι οποίοι
διαθέτουν χαρίσματα και ιδιαίτερες ικανότητες που θα θέλαμε να
διαθέτουμε κι εμείς. Οι παρακάτω ερωτήσεις αντικατοπτρίζουν αυτή την
προσέγγιση:
• Ανάφερε μερικούς ανθρώπους που θαυμάζεις και περιέγραψε τι θεωρείς
αξιοθαύμαστο σε αυτούς.
• Σκέψου τα βιβλία που έχεις διαβάσει και πες μου ποιους χαρακτήρες
θεωρείς αξιοθαύμαστους και τι ακριβώς πέτυχαν.
2. ΣΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΕΞΕΛΙΞΗΣ (Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ)

Αφού επιλεγούν οι εξαιρετικές προσωπικότητες, η προσοχή στρέφεται στην

αιτία αυτού του θαυμασμού, δηλαδή στις αξίες, στα ενδιαφέροντα, στο
χαρακτήρα και στις ιδιαίτερες ικανότητες αυτών των ανθρώπων. Τα
προσόντα που θαυμάζουμε στους άλλους έχουν συχνά κάποια σημασία για
τη δική μας ζωή.
Μπορούμε, επίσης, να εξετάσουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους δίνοντας
έμφαση στο πώς θα θέλαμε να μας βλέπουν οι άλλοι.
Τι είδους κληρονομιά δημιουργούμε;
Κοιτάζοντας στο μέλλον, πώς θα θέλαμε να μας θυμούνται;
Εξετάζοντας τη σχέση μας με τους άλλους, υπό το πρίσμα αυτό, μπορούμε
να διερευνήσουμε το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Η έννοια της
κληρονομιάς περικλείει την ιδέα ότι οι πράξεις μας επηρεάζουν άμεσα το
πώς μας βλέπουν οι άλλοι και το πώς θα θέλαμε να μας βλέπουν.
3. ΚΑΜΙΑ ΑΝΗΣΥΧΙΑ, ΦΙΛΕ ΜΟΥ

Εφαρμόστε την φράση στην επαγγελματική συμβουλευτική για να εξετάσετε

το πώς θα ήταν η ζωή αν παραμερίζαμε όλα μας τα προβλήματα.
θα ήταν ίσως χρήσιμο να ονειρευτούμε λίγο και να φανταστούμε τι θα
συνέβαινε αν δεν υπήρχαν οι συνήθεις περιορισμοί. Σε αυτό το πλαίσιο
ταιριάζουν ερωτήσεις, όπως οι παρακάτω:
• Πώς θα άλλαζε η ζωή σου αν κέρδιζες ένα μεγάλο χρηματικό ποσό;
• Τι θα έκανες αν δεν έπρεπε να ανησυχείς για το τι σκέφτονται και λένε οι
άλλοι;
• Αν μπορούσες να έχεις οποιαδήποτε δουλειά θέλεις, ποια θα επέλεγες;
• Φαντάσου ότι το πρόβλημά σου έχει λυθεί (μην ανησυχείς για τις
λεπτομέρειες). Πώς θα ήταν η λύση;
Όταν η συζήτηση ξεκινάει από τη λύση, τα άτομα αποκτούν καλύτερη
αντίληψη και περισσότερη ενθάρρυνση. Η αλλαγή οπτικής μπορεί, επίσης,
να βοηθήσει στον έλεγχο της παρούσας κατάστασης.
4. ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ

Συχνά, όταν οι συμβουλευόμενοι περιγράφουν τα προβλήματά τους, είναι

τόσο απορροφημένοι από όσα αδυνατούν να κάνουν, ώστε δεν βλέπουν τα
θετικά στοιχεία τους και το πώς αντιμετώπισαν με επιτυχία τα προβλήματα
σε άλλες καταστάσεις. Μια αλλαγή προοπτικής μπορεί να βοηθήσει να δουν
τα δυνατά σημεία τους. Ακολουθούν ορισμένες ερωτήσεις που στηρίζουν
αυτή την αλλαγή προοπτικής:
• Έχουμε αφιερώσει σημαντικό χρόνο συζητώντας τα αρνητικά σημεία Θα
ήθελα να περιγράψεις κάποιες φορές που έδωσες κατάλληλες απαντήσεις.
• Δεν είναι η πρώτη φορά που αντιμετωπίζεις προβλήματα στη ζωή σου.
Θα ήθελα να μου αναφέρεις κάποιες φορές που κατάφερες να ξεπεράσεις
προκλήσεις και να φτάσεις σε μια θετική λύση.
Χρησιμοποιώντας τέτοιου είδους ερωτήσεις, οι συμβουλευόμενοι
παροτρύνονται να δουν τα προβλήματα από μια πιο ισορροπημένη και
θετική οπτική.
ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

Τα σχήματα λόγου αποτελούν μια χρήσιμη μέθοδο κατανόησης ενός

προβλήματος. Η μεταφορική γλώσσα μπορεί να βοηθήσει στην αλλαγή
προοπτικής κατά την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Η επέκταση της
χρήσης σχημάτων λόγου στη διαδικασία βοηθά το συμβουλευόμενο να
αναπτύξει δικά του σχήματα λόγου που θα απεικονίζουν την κατάστασή του.
Οι Combs και Freedman (1990, σ. 32) υποστηρίζουν ότι η δημιουργία
πολλαπλών σχημάτων λόγου ενισχύει τη δημιουργικότητα και την ευελιξία
του συμβουλευομένου. Η ανάλυση των σχημάτων λόγου για τη σταδιοδρομία
μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους. Ο Inkson (2007) και οι Inkson και
Amundson (2002) περιγράφουν μια σειρά από δυνατότητες, μερικές από τις
οποίες αναφέρονται παρακάτω:
ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

1. Το ταξίδι: Η σταδιοδρομία παριστάνεται σαν κίνηση σε ένα μονοπάτι προς

κάποιο προορισμό.
2. Μια κληρονομιά: Η επαγγελματική ενασχόληση είναι κάτι που μεταφέρεται
από γενιά σε γενιά, όπως η οικογενειακή φάρμα ή επιχείρηση.
3. Ταίριασμα: Ο κόσμος των επαγγελμάτων και το άτομο αντιμετωπίζονται σαν
συγκεκριμένα σχήματα, και δίνεται προσοχή ώστε να επιτευχθεί ο συνδυασμός
τους (τοποθέτηση των κατάλληλων ανθρώπων στις κατάλληλες θέσεις).
4. Εποχές ή Κύκλοι: Η σταδιοδρομία παρουσιάζεται σαν μια σειρά από
προσδιορίσιμα στάδια (εποχές της ζωής).
5. Ανάπτυξη: Η σταδιοδρομία θεωρείται πως έχει μια οργανική διάσταση, η
οποία περιλαμβάνει συνεχή ανάπτυξη και εκμάθηση.
6. Δημιουργική εργασία: Η σταδιοδρομία παρουσιάζεται σαν ένα δημιούργημα
σχεδίασης ή κατεργασίας, ένα έργο τέχνης.
.
ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

7. Δίκτυο: Από συλλογική σκοπιά, η σταδιοδρομία θεωρείται ότι έχει στενή

σχέση με κανόνες και προσδοκίες που αφορούν ομάδες ατόμων.
8. Πόροι: Από αυτή την άποψη, η σταδιοδρομία χρησιμοποιεί έναν όρο όπως
«διαχείριση ανθρωπίνων πόρων» για να εκφράσει τις συνδέσεις με την
οικονομία και με πρωτοβουλίες προγραμματισμού.
9. Ιστορία: Εδώ δίνεται έμφαση στην αφήγηση και στη δημιουργία νοήματος στη
ζωή μας μέσα από τις ιστορίες.
10. Πολιτιστικό δημιούργημα: Η σταδιοδρομία θεωρείται αντανάκλαση του
πολιτιστικού μας περιβάλλοντος.
Αυτές οι μεταφορικές εικόνες αποτυπώνουν ποικίλες διαφορετικές οπτικές
εκφάνσεις της σταδιοδρομίας. Για παράδειγμα, αν κάποιος χρησιμοποιεί την
εικόνα της κάμπιας μέσα στο κουκούλι, η αλλαγή είναι μια συναρπαστική
διαδικασία μιας νέας γέννησης. Στη διάρκεια της διαδικασίας αυτής, αποκτάει
φτερά και εξερευνά τον κόσμο με περισσότερη ενέργεια και δυνατότητες.
ΔΟΜΗΜΕΝΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές δομημένης αξιολόγησης. Η συνήθης
μορφή είναι η χρήση μιας καθιερωμένης σειράς ερωτήσεων οι οποίες καλύπτουν
ευρύτερα πεδία.
Υπάρχουν ερωτηματολόγια που επικεντρώνονται σε ζητήματα που διευκολύνουν
ή εμποδίζουν τη διαδικασία επαγγελματικής ανάπτυξης ενός συμβουλευομένου.
Ορισμένα από τα τυπικά εργαλεία αξιολόγησης που εμπίπτουν σε αυτή την
κατηγορία:
• Ερωτηματολόγιο Επαγγελματικής Ωριμότητας (CMI)
• Ερωτηματολόγιο Επαγγελματικών Σκέψεων (CTI).
• Ερωτηματολόγιο Επαγγελματικής Ανάπτυξης (CDI).
• Κλίμακα Επαγγελματικών Αποφάσεων (CDS).
• Το Ερωτηματολόγιο των Επαγγελματικών Πεποιθήσεων (Τhe Career Beliefs
Inventory).
ΔΟΜΗΜΕΝΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Υπάρχουν εργαλεία αξιολόγησης δίνουν βαρύτητα στα προσωπικά
χαρακτηριστικά και παρέχουν πληροφορίες στα άτομα ώστε να μπορούν να
συγκρίνουν τα ατομικά τους προσόντα και τις δεξιότητες με τις απαιτήσεις
του επαγγελματικού . Ορισμένα από τα συνήθη εργαλεία έρευνας που
επικεντρώνονται σε αυτό το στόχο είναι τα εξής:
• Η Αυτοκατευθυνόμενη Διερεύνηση (SDS). (Holland, 1994).
• Το Ερωτηματολόγιο Ενδιαφερόντων του Strong (SII).
• Το Ερωτηματολόγιο Επαγγελματικών Ενδιαφερόντων του Jackson (JVIS).
• Το Ερωτηματολόγιο Αναζήτησης Επαγγέλματος που Ταιριάζει στο Άτομο
του Kuder (Kuder Career Search with Person Match).
• Το Ερωτηματολόγιο Επαγγελματικών Προτιμήσεων Σταδιοδρομίας (COPS).
• Το Ερωτηματολόγιο Σχεδιασμού Σταδιοδρομίας (CPS).
• Το Τεστ Συστοιχίας Γενικών Ικανοτήτων (GATB).
• Ο Δείκτης Τύπων των Myers-Briggs (MBTI).
ΔΟΜΗΜΕΝΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Εκτός από αυτά τα εργαλεία αξιολόγησης που παρατίθενται ανωτέρω,

υπάρχουν πολλά ηλεκτρονικά εργαλεία αξιολόγησης (όπως τα DISCOVER
και SIGI) που πρέπει να ληφθούν υπόψη.
Υπάρχουν, επίσης, ορισμένα δομημένα ερωτηματολόγια τα οποία διερευνούν
πληρέστερα το αντικείμενό τους. Και σε αυτό το είδος ερωτηματολογίων, η
διαδικασία είναι παρόμοια στο ότι οι συμβουλευόμενοι απαντούν σε ένα
προκαθορισμένο σύνολο ερωτήσεων. Η διαφορά είναι ότι οι απαντήσεις
ερμηνεύονται ελεύθερα, χωρίς συγκεκριμένη συγκριτική ανάλυση.
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ

Πολλοί συμβουλευόμενοι καταφεύγουν στην επαγγελματική συμβουλευτική

περιμένοντας ότι θα υποβληθούν σε ένα δραστικό τεστ που θα τους υποδείξει
ακριβώς την επαγγελματική κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουν.
Ωστόσο, δεν υπάρχει κανένα τέτοιο εργαλείο, ούτε θα μπορούσε να υπάρξει
με δεδομένη τη δυναμική και μεταβαλλόμενη φύση της κοινωνίας μας.
Με τη διατύπωση ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης και την αφήγηση
ιστοριών, υπάρχει περιθώριο ανάδειξης των ατομικών διαφορών. Το ίδιο
ισχύει και για τη χρήση σχημάτων λόγου. Αυτές οι μέθοδοι χρησιμοποιούνται
στο πλαίσιο μιας ανοιχτής και μη επικριτικής διαδικασίας. Η χρήση των πιο
δομημένων τεχνικών απαιτεί περισσότερη προσοχή. Αν γίνονται συγκρίσεις,
υπάρχει η ανάγκη εξέτασης των τύπων ανθρώπων που χρησιμοποιήθηκαν ως
πρότυπα στα διάφορα τεστ. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό να διαθέτει
κάποιος την κατάλληλη κατάρτιση στην συμβουλευτική σταδιοδρομίας.
Τέλος παρουσίασης