Potencjał geoturystyczny

wybranych obiektów
Ojcowskiego PN i jego
otuliny

Karyna Niziulka
 Ojcowski Park Narodowy

• powierzchnia 21,45 km2, łącznie z otuliną 67,77 km2.

• najmniejszy PN w Polsce.
• obejmuje doliny Prądnika i Sąspówki, które rozcinają
Płaskowyż Ojcowcki.
• najwyższe wzniesienie: Chełmowa Góra (473 m
n.p.m)
• utwory jurajskie, kredowe, mioceńskie i
czwartorzędowe.
• górna jura: wapienie skaliste, ławicowe i płytowe.
• górna kreda: wapienie i margle.
• odkryto w nim ok. 700 jaskiń.
• ponad 200 gatunków mchów i wątrobowców; 1200
odmian grzybów

Lokalizacja Ojcowskiego Parku Narodowego na tle Polski i Wyżyny Krakowsko-

Częstochowskiej (wg Nity, Mygi-Piątek, 2021)
oraz uproszczona mapa geologiczna okolic Krakowa (wg Gradzińskiego R., 2009)
 Rzeźba terenu
• Ukształtowanie doliny rozwijało się w pliocenie i plejstocenie.
• W pliocenie intensywnie oddziaływały procesy erozyjne i
krasowe, w wyniku których powstały liczne jaskinie.
• W zboczach doliny zaznaczają się cztery tarasy rzeczne.
• Wzdłuż spękań wykształciły się negatywne formy rzeźby skalnej:
pionowe kominy i strome żleby, z czasem dzielące skałki na
turnie.

Dolina Prądnika
tarasy rzeczne
 Obiekty geologiczne i
geomorfologicznye:

• Jaskinia Łokietka
• Brama Krakowska
• Jaskinia Ciemna
• Skałka Rękawica
• Skałka Igła Deotymy
• Holoceñskie martwice wapienne
• Skałka Duży Pochylec
• Maczuga Herkulesa
• Blokowisko skalne w Wąwozie Smardzowickim
• Odsłonięcie powierzchni abrazyjnej na pograniczu
utworów jury i kredy w Januszowicach
• Odsłonięcie lessów plejstoceńskich w Januszowicach
• Kamieniołom wapieni górnej jury - Duże Skałki
Mapa geologiczna doliny Prądnika (wg Alexandrowicza
S.W., Wilka, 1962; Płonczyńskiego, 2001 –
zmodyfikowana)
 Jaskinia Łokietka
• najdłuższa jaskinia na terenie Parku.
• powstała w wyniku przepływu
wód podziemnych.
Stalaktyty w Jaskini Łokietka korytarz skalny bez stropu i furtka
Plan jaskini oraz szlak turystyczny: wejściowa

• zamieszkuje tu 11 gatunków
nietoperzy oraz pająki.

kotły wirowe w głównym

korytarzu

1 – korytarz skalny bez stropu; 2 – furtka wejściowa z podkowiec mały

kratą w kształcie pająka; 3 – główny korytarz
podziemny; 4 – Sala Rycerska; 5 – Kuchnia; 6 –
Sypialnia; 7 – trasa turystyczna
 1691r. - pierwszy opis jaskini Łokietki, Sebastian Piskorski

• Pod koniec XIX w rozpoczęto naukowe badania

namuliska jaskiniowego, w którym znaleziono
kości niedźwiedzi plejstoceńskich, szczątki
krzemiennych narzędzi paleolitycznych, ceramiki
neolitycznej i ostrza narzędzi jerzmanowickich.
Również znaleziono w nim narzędzia z czasów
średniowiecznych i nowożytnych
• Na przełomie XIX i XX w. Jaskinia Łokietka stała się
bardzo popularnym miejscem wycieczek, jednak do
zwiedzania została udostępniona dopiero przed I wojną
światową. W okresie międzywojennym rocznie
odwiedzało ją kilka tysięcy turystów.

Obecnie zamknięta - okres ochronny nietoperzy -

czynna od 20 kwietnia 2024 r.
Grota Łokietka
 Brama Krakowska

• jest ostańcem oksfordzkich wapieni

skalistych.
• Bramę tworzą dwa filary skalne, oddalone o
8m.
• skałka południowa ma 16 m wysokości i
niewyraźne uławicenie.
• skałka północna o wysokości 18 m; ma
bardzo grube ławice, miąższości 4–5 m, i jest
ona pocięta pionowymi szczelinami.
• geneza tego miejsca wiąże się z procesami
erozyjnymi, szczególnie z działalnością wód.
 Jaskinia Ciemna
• powstała przed plejstocenem w wyniku przepływu wód
wzdłuż podziemnych szczelin skalnych.
• strop jaskini zdobi szata naciekowa pokryta mlekiem
wapiennym, a dno – bardzo szerokie i krótkie stalagmity.
Plan jaskini, trasa turystyczna:

platforma widokowa stalagmity

1 – platforma widokowa Ogrójec; 2 – dawne

obozowisko myśliwskie Oborzysko Wielkie w
tunelu południowym; 3 – tunel północny; 4 –
sala główna; 5 – stalagmity; 6 – filar skalny; 7 –
kotły wirowe; 8 – stalaktyty filar skalny kocioł wirowy
 Skałka Rękawica Skałka Igła Deotymy
• Skałka jest samotną kolumną
wapieni o wysokości 14 m w
kształcie igły.
• Od strony południowej jest
oddzielona szczeliną od
wielkiego bloku skalnego.
• Podobnie jak inne skałki
powstała w wyniku erozji i
Skałki w okolicy Jaskini Ciemnej: procesów krasowych.
– platforma widokowa Ogrójec;
– skałka Rękawica
• Górna część skałki Rękawica składa się z pięciu kolumn,
które kształtem przypominają palce ręki.
• Powstały one w wyniku erozji i procesów krasowych
zachodzących wzdłuż pionowych spękań ciosowych w
wapieniach skalistych.
 Holoceńskie martwe wapienie

taras martwicowy rozcięty próg martwicowy w potoku odsłonięcia na południowym

przez potok Sąspówka brzegu potoku

• martwica tworzy tarasy akumulacyjne

oraz system rozcinanych przez erozję
barier i osadów między-barierowych,
widocznych po obu stronach potoku.
• wyróżnia się tu dwa rodzaje martwicy:
mchowa i stromatolitowa martwica mchowa (m) i
stromatolitowa (s)
 Skałka Duży Pochylec Blokowisko skalne w
• izolowana turnia o wysokości ok. 30 m,
Wąwozie Smardzowskim
najwyższa spośród grupy ostańców wapieni
• wielkogabarytowe bloki wapieni
skalistych zwanych Pochylcami.
skalistych, o średnicy od kilkudziesięciu
• powstała w rezultacie erozji i procesów
centymetrów do ponad 1 m, silnie
krasowych.
zwietrzałe i skrasowiałe.
• jest mocno odchylona od pionu i wyróżnia się
• blokowisko powstało z powodu licznych
ukośnymi spękaniami ciosowymi.
obrywów skał ze stromych ścian wąwozu.
• bloki skalne leżą na różnokształtnych,
gęsto ułożonych warstwach piasku.
 Maczuga Herkulesa
• wynosi 25 m wysokości
• samotna skałka wapieni skalistych o
niewyraźnym uławiceniu co 2–3,5 m.
• powstała w rezultacie wcinania się wód
Prądnika w Płaskowyż Ojcowski i procesów
krasowych.

Jaskinia w Maczudze
Herkulesa
 Odsłonięcie powierzchni abrazyjnej na
pograniczu utworów jurajskich i
kredowych
• w dolnej części ściany wyrobiska są
odsłonięte jasnoszare wapienie skaliste.
• skały powstały w warunkach płytkiego
morza, które zmieniało zasięg podczas
Dawny kamieniołom wapieni w Januszowicach
górnej kredy.

Odsłonięcie lessów
• w dolnej części - mułki wapniste z
fragmentami margli górnokredowych.
• w górnej - jasnobrązowe lessy z cienkimi
warstewkami mułków piaszczystych.
• szczeliny te powstały w wyniku tektonicznej
aktywności obszaru. lessy zlodowacenia Wisły
Duże Skałki – kamieniołom
wapieni górnojurajskich
• wyrobisko to ma 100 m długości, ok. 40 m
szerokości i 10 m wysokości.
• skały są pocięte licznymi szczelinami,,
wypełnionymi okruchami skalnymi oraz osadem
laminowanym.
• szczeliny te powstały w wyniku tektonicznej
aktywności obszaru.
 Udostępnienie turystyczne
• Oprócz atrakcji przyrodniczych, na terenie Parku udostępnione są do zwiedzania obiekty
turystyczne kulturowe, np. zamki w Ojcowie i Pieskowej Skale, Muzeum Regionalne
miejscowego oddziału PTTK, zespół sakralny Pustelni w Grodzisku, prywatna galeria T.
Ostaszewskiego w Prądniku.
• Teren Parku jest wyposażony w płatne parkingi; stojaki oraz centra informacyjne; szlaki
turystyczne i ścieżki edukacyjne; punkty widokowe; miejsca dla odpoczynku.
• Organizowane są programy przewodnickie, które umożliwiają lepsze zrozumienie
unikalnych cech przyrodniczych i kulturowych tego obszaru.
• Prowadzi się działalność edukacyjna, której celem jest: kształtowanie świadomości
środowiskowej społeczności lokalnych oraz zachowań turystów odwiedzających.

Sposob dostania się:

Samochodem, autobusem, rowerem, razem z wycieczką organizowaną.
 Szlaki turystyczne
Szlak Czerwony – fragment szlaku Szlak Żółty – szlak dolinek
Orlich Gniazd, na terenie OPN Jurajskich, na terenie OPN
szlak wiedzie Doliną prądnika prowadzi obok Bramy
obok zamku w Ojcowie do Zamku Krakowskiej, Jonaszówki aż do
Pieskowa Skała. Doliny Sąspowskiej.

Szlak Czarny – zaczyna się Szlak Niebieski przez Ojcowski Park

przy Grocie Łokietka, obok Narodowy – fragment szlaku
Jonaszówki i Zamku w warowni jurajskich, na terenie OPN
Ojcowie do Zamku Pieskowa prowadzi obok Bramy Krakowskiej,
Skała. Jonaszówki, Muzeum OPN i Zamku
w Ojcowie.
Szlak Zielony przez Ojcowski Park
Narodowy – szlak lokalny wewnątrz
parku.
Typ atrakcji turystycznej Przykłady Charakterystyka atrakcji

bogactwo stalaktytów i
Jaskinia Łokietka, Jaskinia stalagmitów, unikalna struktura
Jaskinie
Ciemna krasowa, duże znaczenie
kulturowe

różnorodność cech: struktury

Brama Krakowska, Rękawica,
warstwowe, strome zbocza oraz
Skałki Igła Deotymy, Duży Pochylec,
izolowane skałki; stanowią
Maczuga Herkulesa
unikalne atrakcje

Holoceńskie martwice
unikalne formacje geologiczne,
Wapienie wapienne, kamieniołom
walory krajobrazowe
wapieni - Duże Skałki
Typ atrakcji turystycznej Przykłady Charakterystyka atrakcji

obrywy skalne w Wąwozie

ważne obiekty geologiczne,
Odsłonięcie, obryw Smardzowickim; odsłonięcie
walory naukowe i tyrystyczne
lessów plejstoceńskich

atrakcje stanowi różnorodność

gatunków wraz z
Fauna Nietoperze, pająki
występowaniem rzadkich i
nietypowych

różnorodność formacji
Flora Mchy, wątrobówce roślinnych, zwłaszcza mchów i
wątrobówców
 Udostępnienie turystyczne Komentarz/uwagi

Oprócz atrakcji przyrodniczych, na terenie Parku

Udostępnienie turystyczne obszaru Parku
udostępnione są do zwiedzania obiekty turystyczne
Narodowego w Ojcowie stanowi kompleksową
kulturowe, np. zamki w Ojcowie i Pieskowej Skale,
ofertę, obejmującą zarówno atrakcje
Muzeum Regionalne miejscowego oddziału PTTK,
przyrodnicze, jak i kulturowe.
zespół sakralny Pustelni w Grodzisku, prywatna Park Narodowy efektywnie łączy ochronę przyrody
galeria T. Ostaszewskiego w Prądniku. z udostępnieniem turystycznym, oferując szlaki,
Teren Parku jest wyposażony w płatne parkingi; punkty widokowe i programy edukacyjne. Ważne
stojaki oraz centra informacyjne; szlaki turystyczne i jest utrzymanie równowagi między dostępem dla
ścieżki edukacyjne; punkty widokowe; miejsca dla turystów a ochroną środowiska naturalnego.
odpoczynku.
Organizowane są programy przewodnickie, które
umożliwiają lepsze zrozumienie unikalnych cech
przyrodniczych i kulturowych tego obszaru.
Prowadzi się działalność edukacyjna, której celem
jest: kształtowanie świadomości środowiskowej
społeczności lokalnych oraz zachowań turystów
odwiedzających.
 Bibliografia
Dzięgiel M., 2022: Potencjał geoturystyczny wybranych obiektów
Ojcowskiego Parku Naradowego i jego otuliny. Przęgląd Geologiczny, vol. 71,
nr 3