MODULE II

ANG PILIPINAS SA IKA-19 DANTAON SA

KONTEKSTO NI RIZAL
Aralin 1 : Sistemang Pang ekonomiya
Aralin 2 : Sistemang Panlipunan
ANG PILIPINAS SA IKA - 19 NA DANTAON SA
KONTEKSTO NI RIZAL
Pambungad na Salita :

 Upang mas higit nating maunawaan ang

buhay ni Dr. Rizal kailangan nating balikan
ang mga nakaraang kasaysayan ng ating
bansa.Ito ay ang ika-19 na dantaon.
ANG PILIPINAS SA IKA - 19 NA DANTAON SA
KONTEKSTO NI RIZAL
Pambungad na Salita :

 Matutunghayan sa aralin na ito ang naging

kalagayan ng Pilipinas sa kamay ng mga
dayuhang mananakop noong pagkasilang ni
Dr. Rizal. Matatalakay din ang patakarang
kolonyal na ipinatupad at kung paano
isinulong ng mga kastila ang kanilang mga
layunin sa Pilipinas.
Sa panahon ng pananakop maraming
pagbabago ang naganap sa ekonomiya,
edukasyon , kabuhayan at pulitika ng bansa na
nakapagpabago sa pamumuhay ng mga
Pilipino.
Ang mga suliraning kinaharap ng bayan tulad
ng maling pamamalakad at sobrang
pagmamalabis sa mga mamamayan ang dahilan
ng pagkilos ng mga Pilipinong maykaya at
nakapag–aral sa pagbuo ng kilusang
Propaganda na naging daan upang umusbong
ang damdaming nasyonalimo sa mga Pilipino.
 Mga Paksa :

Aralin 1 : Sistemang Pang ekonomiya

Aralin 2 : Sistemang Panlipunan

Aralin 3 : Sistemang Pampolitika

Aralin 4 : Pagsibol ng Diwang Nasyonalismo

Aralin 5 : Ang Pagkilos ng mga illustrados

at ang kilusang Propaganda
Sa pagtatapos ng aralin, inaasahang magagawa
mo ang mga sumusunod:

A. Natutunton ang mga pagbabagong naganap

sa Pilipinas sa ekonomiya, Panlipunan at
pampolitika noong 19 dantaon

B. Nauunawaan si Jose Rizal sa konteksto ng

kaniyang panahon

C. Naipapaliwanag ang paraan ng pakikitungo at

pagtutol ng mga Pilipino sa mga mananakop na
Kastila
Sa pagtatapos ng aralin, inaasahang magagawa
mo ang mga sumusunod:

D. Nasusuri ang epekto ng patakarang kolonyal

sa pagsibol ng Diwang Nasyonalismo

E. Nailalarawan ang pagkilos ng mga illustrados

at ang kilusang Propaganda batay sa nagawa at
kinahinatnan.

F. Napaghahambing ang buhay ng mga Pilipino

bago dumating ang mga kastila at nang sinakop
ng kastila ang bansa.
Subukin :
a. Magtala ng mga patakarang ipinatupad ng
mga kastila na nakapagpabago sa buhay ng
mga Pilipino. Ano ang mga naging bisa nito
sa kaunlaran ng bayan.
b. Ano ang kalakalang Maynila-Acapulco?
c. Ilarawan ang edukasyon sa ilalim ng
pamamahala ng mga kastila.
d. Ano ang pang unawa mo sa salitang
Nasyonalismo?
e. Isa isahin ang mga salik sa pag usbong ng
damdaming nasyonalismo ng mga Pilipino.
Aralin 1: Sistemang Pang Ekonomiya
Si Jose Rizal ay naisilang noong ika-19 dantaon,
isang panahon sa kasaysayan ng Pilipinas na
nakasaksi ng malawakang pagbabagong pang-
ekonomiya, panlipunan at pampolitika.

May mga pandaigdigang kaganapan at pangyayari

na hindi man direktang humubog kay Rizal, ngunit
masasabi nating naging daan para maging posible
ang pagsibol ng isang pagbabago sa buhay ng mga
Pilipino at pagbuo sa pagkatao ni Rizal bilang isang
dakilang tao.
Aralin 1: Sistemang Pang Ekonomiya

Sa pagtatapos ng Aralin, inaasahang malinang ang

mga sumusunod na kasanayan.

a. Nailalarawan ang sistemang Pang ekonomiya na

ipinatupad ng mga kastila.

b. Naisa-isa ang mga pagbabago sa buhay ng mga

Pilipino dulot ng pagbubukas ng Pilipinas sa
kalakalang Pandaigdig.

c. Nasusuri ang naging bisa ng mga monopolyo sa

buhay ng mga Pilipino.
A. Ekonomiya
Ang Rebolusyong Industriyal na
nagsimula sa Hilagang Europa ay
nagdala ng malaking pagbabagong
sosyo-ekonomiko sa buong mundo.
Ito ang nagbunsod sa mga Kastila
na buksan ang Pilipinas sa kalakalang
pandaigdig. Naging resulta nito ang
paglago ng ekonomiya dahil sa
pagdagsa ng mga dayuhang
negosyante sa ating bansa.
Kalakalang Galyon .
Ang monopolyong
kalakalang ipinatupad ng
pamahalaang Espanyol sa
Maynila at sa Acapulco ay tinawag na Kálakaláng
Galeón. Noong 1565, si Andres de Urdaneta ay
naglayag mula Cebu papuntang Acapulco at dito niya
natuklasan ang ruta mula sa Karagatang Pasipiko
papuntang Mexico. Ipinangalan ang kalakalang ito sa
malalaking barkong Galeón na karamihan ay
ipinagagawa ng pamahalaang Espanyol sa
lalawigan ng Cavite at sa iba pang bahagi ng
Filipinas sa pamamagitan ng sapilitang pagtatrabaho
ng libo-libong katutubong Filipino.
 Noong 1565 sinimulan ang Kalakalang
Galyon sa Maynila pagkatapos matuklasan ni
Andrés de Urdaneta, fraileng Agustino, ang
tornaviaje o daanang pabalik mula sa Filipinas
patungong Mexico. Nagtagal ang daanan
hanggang 1815 noong nagsimula ang
Pangkalayaang Digmaan ng Mexico. Nailuluwas
ng Galyon sa Maynila ang mga mamahaling
bagay tulad ng mga kasangkapan, porselana
bulak at pilak .Nagbigay-daan din ang daanan
sa pagbabago at pagbabahagi ng kultura na
nakahubog sa pagkakakilanlan ng dalawang
bansa.
 Kanal Suez. Ito ay isang artipisyal o likha ng tao
na daanan ng
mga barko at iba‟t iba
pang uri ng sasakyang
pangdagat. Makikita ito
sa bansang Ehipto na
nagkokonekta ng
Pulang Dagat(Red Sea)
at Dagat Mediterano
(Mediterranean Sea).Binuksan ang kanal na ito upang
maging daluyan ng pandaigdigang kalakalan at
komersiyo, na maaaring gamitin nino man kahit sa
panahon ng giyera o kapayapaan. Naging parte ang
kanal na ito sa mga hidwaan sa Gitnang Silangan
tulad ng digmaang Arab- Israeli.
 Pagbubukas ng Pilipinas sa kalakalang
Pandaigdig Ang pagbubukas nito noong 1869 ay
lalo pang nagpabilis sa pagpasok sa bansa ng mga
kaisipang liberal tulad ng kalayaan, pagkakapantay-
pantay, kapayapaan, at nagpamulat sa maraming
Pilipino sa kanilang karapatan. Napadali ang
paglabas-masok ng mga mangangalakal at ang
sistema ng komunikasyon sa Pilipinas. Nagresulta
rin ito ng madaling pagpasok ng mga babasahing
aklat na nagsusulong sa kaisipang liberal at
rebolusyonaryo. Bagamat ipinagbabawal ang
pagbabasa nito, nagsimula namang mamulat ang
ilan sa mga Pilipino sa mga kaisipang liberal na
matagal nang lumalaganap sa Europa at sa iba pang
bansa sa dakong kanluranin.
 Nagbukas ang Pilipinas sa Kalakalang Pandaigdig.
Noong mga huling bahagi ng ikalabinsiyam na siglo ay
binuksan ng mga Espanyol ang Maynila sa pandaigdigang
kalakalan na nakapagdulot ng maraming pagbabago sa
buhay ng mga Pilipino tulad ng mga sumusunod:
a. Nakilala ang Pilipinas bilang top exporter ng ilang
produkto tulad ng abaka, tabako, at tubo.
b. Napabilis ang transportasyon para sa maayos na
pagdadala ng mga produkto sa mga iba‟t ibang lugar ng
bansa.
c. Dumami ang mga bangkong nagpapautang sa mga
negosyanteng Pilipino sa Maynila.
d. Napabilis ang paglalakbay at palitan ng produkto sa
ibang bansa .
e. Nakatulong sa pag angat ng pamumuhay ng mga
Pilipino.
 Sa ganitong sitwasyon maraming mga Pilipino ang
yumaman dahil sa pagtatanim at pakikipagkalakalan. Sila
ang bumuo ng gitnang uri sa lipunan na umusbong noong
huling bahagi ng ika-19 na siglo.

 Ang mga nabibilang sa gitnang uri ay ang mga nakapag

aral sa Europa at tinawag na Ilustrado o “Naliwanagan”. Sa
Hanay nila nagmula sina Jose Rizal, Marcelo H. Del Pilar at
iba pang mga Pilipino na nagsulong ng reporma o
pagbabago.

 Paglakas ng Kalakalang Pagluluwas ng mga Ani at

Monopolyo. Sa pakikipagkalakan sa ibang bansa,
kinokontrol ng mga Espanyol ang kalakalan. Pinamahalaan
nila ang pagbebenta ng mga produktong nabili sa Europa
tulad ng tabako. Sa ilalim ng pamamahala ng mga
Espanyol kumita sila ng malaki sa Kalakalang Galyon.
 Monopolyo- ay isang klase ng sistemang pangangalakal
kung saan tanging nag-iisang korporasyon ang
nagtitinda ng isang produkto. Sa pagsapit ng ika-19
dantaon nanaig ang monopolyo sa kalakalang Galyon
bagaman pinakinabangan ng mga kastilang may
karapatang mangalakal sa galyon, ay hindi nakabuti sa
Pilipinas.
 Una, nasalanta ang kabuhayan ng mga Pilipino dahil sa
pagiging pabaya ng mga pinunong kastila na walang
inatupag kundi ang pagpapayaman sa galyon.
 Pangalawa, tanging mga kastila lamang ang nakinabang
at kumita sa kalakalang galyon.
 Ikatlo, napabayaan ang pangangalaga sa mga lalawigan,
kaya nang maputol ang kalakalan nagkaroon ng
panahon ang mga kastila na asikasuhin ang kani-
kaniyang lalawigan.
Gawain I : Isulat sa patlang ang tamang sagot sa bawat bilang.

1. Isang monopoly sa kalakalan na ipinatupad ng

pamahalaang Espanya sa Maynila at Acapulco.

2. Ang tawag sa tulong pinansiyal ng Kastila sa

Pilipinas na dala-dala ng galyon.

3. Ang daanan na nagkokonekta sa Pulang Dagat at

Dagat Mediterano na likhang-artipisyal na dinadaanan ng mga
barko.

4. Ang tawag sa mga Pilipinong nabibilang sa

gitnang uri at nakapag-aral sa Europa.

5. Isang klase ng sistemang pangangalakal kung

saan tanging nag-iisang korporasyon ang nagtitinda ng isang
produkto.
Aralin II : Sistemang Pang Lipunan
Tatalakayin sa araling ito kung paano
kinontrol ng mga prayle and edukasyon at
ang pagdami ng mga mestisong tsino at
Inquilino sa Pilipinas.
Sa pagtatapos ng Aralin, inaasahang
malinang ang mga sumusunod na kasanayan
1. Naipapaliwanag ang sistema ng
edukasyon sa panahon ng mga kastila.
2. Nasusuri ang mga dahilan ng pagdami ng
mestisong
 Edukasyon ay kontrolado ng mga Prayle.
Sa kasaysayan ng mga
Pilipino bago pa
dumating ang mga
kastila ay may sariling
kabihasnan na. Nang
sakupin ng Espanya ang
Pilipinas nakarating ang
mga misyonerong prayle
at pinalawig ang kristiyanismo kasabay na pinakialaman ang
edukasyon, sinunog ng mga misyonerong prayle ang mga tala
na nakasulat sa mga dahon, banakal at punong kahoy sa
paniwalang ang mga ito ay likha ng masasamang espiritu.
Bilang bansang mananakop ay naging patakaran ng Espanya
ang magturo sa mga nasasakupang mamamayan ng doktrina
Kristiyana at magtatag ng mga paaralang magtuturo nito. Hindi
nilayon ng mga kastila na magturo ng naaayon sa mundong ito.
 Relihiyon ang namamayani sa kanilang isipan
sapagkat nais nilang maging mabuting
mamamayan sa kabilang buhay. Ayon kay Rafael
Palma, naging Pangulo ng Universidad ng
Pilipinas, sa aklat ni Teodoro Agoncillo, “Ang
mga layunin at pakay ng buong paraan ng
edukasyon ay maliwanag na itanim at ipilit sa isip
ang kabutihan sa pamamagitan ng disiplinang
panrelihiyon, at isalin ang karunungan at bagay
bagay na nahihingil sa mundo at kalikasan, na
ipinalalagay nilang lumilipas at di-palagian, sa
mga bagay na nauukol sa buhay na walang
hanggan at sa kahanga hangang bagay ng
kabilang daigdig”.
 Ang mga unang paaralan ay mga
paaralang parokya o pinamamahalaan ng
kura.Tinuruan ang mga bata ng relihiyon,
kastila, pagsulat, pagbasa, pagbilang,
musika at paghahanap buhay.
Nagtatag din sila ng mga paaralang
sekundarya upang maihanda ang mga mag-
aaral sa mataas na paralan. Ang mga paring
Heswita at Dominikano ang nagtatag ng
mga kolehiyo. Tulad ng kauna-unahang
kolehiyo para sa mga babae, ang kolehiyo
ng Santa Potenciana na naitatag noong1594.
 Naitatag din ang Paaralang Normal noong
1865 para sa babae‟t lalake. Dahil sa pagdami ng
mga estudyante nagtayo rin ang mga prayle ng mga
Paaralang –Bayan, sapilitan at walang bayad ang
pagpasok sa mga paaralang iyan.Tinuturuan ang mga
batang lalaki ng Kasaysayan ng Espanya, hiyograpiya,
pagsasaka, aritmetika, doktrina kristiyana, pagsulat,
pag awit at magandang asal. Ang mga babae naman
ay nagbuburda, panggagantsilyo at pagluluto na
siyang kapalit ng pagsasaka, hiyograpiya, at
kasaysayan ng Espanya. Bukod sa pagtatag ng mga
kolehiyo nagtayo rin ang mga prayle ng unibersidad
upang makapagpatuloy sa pagkuha ng karera ang
mga nagsipagtapos sa mga kolehiyo.
 Ang kauna unahang unibersidad
sa Pilipinas na naitatag ay ang unibersidad
ng San Ignacio na itinatag ng mga paring
Heswita noong 1589 at ang mga prayleng
Dominikano naman ay itinatag ang Colegio
de Nuestra Señora del Santisimo Rosario
noong 1611 nang lumaon ay naging
Colegio de Santo Tomas sa alala ng
Dominikanong si Thomas Aquainas noong
1645.Dahil sa atas ni Pope Innocent X
naiangat ang antas ng Colegio at naging
Universidad.
 Naging talamak na ang kalupitan ng mga
prayle dahil naging bukas lamang ang mga
paaralan, kolehiyo at unibersidad sa mga
mestisong kastila at pinid ang pinto para sa
mag Pilipino. May kautusan ang Hari ng
Espanya na ituro sa mga Pilipino ang wikang
kastila, ang nangyari‟y hindi sinunod ng mga
namamahala sa Pilipinas ang nasabing mga
kautusan sapagkat natatakot silang
matututo ang mga Pilipino dahil ito ang
magiging dahilan ng kanilang paglaban sa
mga mananakop.
 Nabuksan na lamang ang mga
paaralan, kolehiyo at unibersidad sa
mga Pilipino noong ikalawang hati ng
19 dantaon. Sa likod ng pagiging
madamot ng mga prayle sa mga
Pilipino sa edukasyon nagkaroon ang
Pilipinas ng mga Jose Rizal, Graciano
Lopez Jaena, Marcelo H. Del Pilar,
Cayetano Arellano, Apolinario Mabini at
marami pang iba.
 Mga Pilosopiya ni Rizal ukol sa Edukasyon
Mga Pilosopiya ni Rizal ukol sa Edukasyon :
Para kay Rizal, ang edukasyon ay isang
karapatan
 Para kay Rizal,para sa lahat naaywalang
ang edukasyon sinusukatpara
isang karapatan na
estado
sa lahat nasa lipunan
walang para lang
sinusukat masabi
na estado sakung sino
lipunan para
lamang
lang masabiang
kungmay
sinooportunidad
lamang ang para makapag-
may oportunidad
aral.
para makapag-aral.
 Angedukasyon
Ang edukasyon aysandata
ay isang isang sandata para sa pag-
para sa pag-usad ng
usad ng nasyonalismo.
nasyonalismo.
 AngEdukasyon
Ang Edukasyon ang makakapagpalaya
ang makakapagpalaya sa tao. sa tao.
Makakapagpalaya
 Makakapagpalaya sa hindi
sa hindi makataong
makataong dominasyon
ng dominasyon
bansa. ng bansa.
 AngEdukasyon
Ang Edukasyon ayTanglaw
ay isang isang Tanglaw ng Lipunan.
ng Lipunan.
 Angpaaralan
Ang paaralan ang saligan
ang saligan ng lipunan
ng lipunan at angang
at ang lipunan
lipunan
salamin ang salamin ng paaralan.
ng paaralan.
 Pagdami ng mga Mestisong Tsino at mga Inquilino
 Mestiso .Ang salitang mestíso (mestizo) ay
tumutukoy sa mga anak ng mag-asawang magkaiba
ang lahi. Noong panahon ng Espanyol, ito ang
naging taguri sa anak ng Espanyol o Tsino na ama at
ng inang Filipina o Indio o ang kabaligtaran nito.
 Hindi ipinagbabawal ang pagsasama ng magkaibang
lahi. Sa katunayan, kinilala ang mga mestiso bilang
isang natatanging sektor ng lipunan simula pa
noong 1750. Gayunman, higit na mababà pa rin ang
tingin sa kanila kumpara sa mga anak ng parehong
Espanyol o Tsino. Dahil dito, mas iniuugnay ang mga
mestiso sa grupo ng mga Filipino o Indio kaysa mga
lahing Espanyol o Tsino.
 Karamihan sa mga mestiso bago ang ika-19
na siglo ay mga “Mestizo de Sangley” o mga
produkto ng ugnayang Tsino at Filipino. Di
tulad ng mga mestisong Espanyol, karamihan
sa mga mestisong Tsino ay madaling
nakakahalubilo sa mga katutubong Filipino.
Dumami lamang ang mga mestisong Espanyol
pagsapit ng siglo 19 nang buksan ang Filipinas
sa pandaigdigang kalakalan at napadali ang
paglalakbay mula sa Espanya matapos buksan
ang Kanal Suez. Maraming mga Filipino ang
nakapag asawa ng dayuhan dahil sa kanilang
pakikipagkalakalan sa Pilipinas.
 Noong kalagitnaang bahagi ng ika- 19 na
siglo, marami na sa mga mestiso ang
yumaman, nagmay-ari ng lupa, nakapag-aral
at nagkaroon ng posisyon sa pamahalaan.
Dahil sa hangaring tumaas ang pagkilala sa
kanila sa lipunan, at bilang pakikiisa sa ibang
inaaping sektor, naging aktibo ang mga
mestiso sa usapin ng sekularisasyon ng mga
parokya, sa Kilusang Propaganda, at sa
Himagsikang 1896. Isang halimbawa si Dr.
Jose Rizal na may lahing mestiso.
 Inquilino. Ang mga inquilino sa Pilipinas ang
nagpapaupa o nagbebenta ng mga lupang ibinenta sa
kanila ng mga prayle. Sila rin ang nagsisilbing
tagapamahala ng mga lupaing pagmamay ari ng mga
prayle at mayayaman.

 Ang sistemang inquilino sa Pilipinas ay ang naging

batayan sa pagpapatakbo ng mga lupain. Ang sistemang
ito ang naging dahilan upang mas malaki ang kita ng
inquilino kesa sa mga magsasaka. At ito rin ang
patakang pangkabuhayan na hindi makatarungan at
mapang- api.

 Ang mga inquilino sa Pilipinas ay naging halimbawa ng

pagsasamantala sa kapwa noong panahon ng mga
Espanyol at Amerikano.
Gawain I : Sagutin ang mga sumusunod na
tanong
1. Basahin at pag aralan ang Sistema ng
edukasyon noong panahon ng kastila. Ito ba ay
nakatulong sa mga pangangailangan ng mga
tao noon? Bakit?

2. Ipaliwanag ang dahilan ng pagdami ng mga

mestisong tsino at Inquilino sa Pilipinas?
Sources :

 Dejesus., et.,al, The Icon Revised ( His Life, Works,Writings )

 Renato Constantino,Adoration Without Understanding

 https://pdfcoffe.com MODULE II ANG PILIPINAS SA IKA -19

DANTAON SA KONSTEKSTO NI RIZAL

 https://angtagapagmulat.wordpress.com JOSE RIZAL : Produkto

ng Kanyang Panahon

 https://tl.m.wikipedia.org Ika-19na dantaon-Wikipedia,ang

malayang ensiklopiedya
MARAMING SALAMAT PO !!!
SA INYONG PAKIKINIG