İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMİ

Sertaç Hikmet ATALAY

Kimyager - B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı - Yangın Eğitmeni
Asbest Söküm Uzmanı- Patlamadan Korunma Doküman Hazırlayıcısı
1
Neler Öğreneceğiz ?
3.Teknik konular
a) Kimyasal, fiziksel ve ergonomik risk etmenleri,
b) Elle kaldırma ve taşıma,
c) Parlama, patlama, yangın ve yangından korunma,
ç) İş ekipmanlarının güvenli kullanımı,
d) Ekranlı araçlarla çalışma,
e) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri,

2
 Elektrikle ilgili kazaların meydana gelmesinde bilgi eksikliğinin
büyük oranda etkili olduğu görülmüştür.
 Bu bilgi eksikliğine dayalı olarak bir çok insanın riskli çalışma
yaptığı, bu çalışması sırasında elektriğe kapılma tehlikesinin çok
yüksek olduğunun farkında değildir.
 Yine bir çok insan bilgi eksikliği nedeniyle, elektrikle ilgili güvenlik
donanımlarını, alet ve aparatları kaldırmakta, söküp atmakta
veya işe yaramaz hale getirmektedir.

3
Elektrik Akımı Nasıl Oluşur
 Bir İletkenden birim zamanda geçen elektrik yükü miktarına akım
denir.
 Elektrik akımı iletkenin atom yapısındaki elektronların hareketiyle
meydana gelmektedir.
 Bu maddeye elektrik uygulandığında elektronlar negatif (-) 'den
pozitif (+) yönüne doğru hareket etmeye başlar.
 Bu harekete "Elektrik Akımı" denir. Birimi ise "Amper" 'dir. İletkenin
herhangi bir noktasından 1 saniyede 6.25*10^18 elektron geçmesi
1 Amperlik akıma eşittir. Akımlar "Doğru Akım" (DC) ve "Alternatif
Akım" (AC) olarak ikiye ayrılır.

4
 “Elektrik Çarpması” nedir?
“Elektrik akımının vücuttan geçecek şekilde kişinin bir elektrik kaynağı ile

teması sonucu yaralanması veya ölümü”dür.

 Etkileyen faktörler
 Elektrik devresinin tamamlanıp tamamlanmadığı
 Akımın gerilimi (Voltaj)
 Akımın cinsi (ASC, DC)
 Akımın şiddeti (Amper)
 Akımın geçtiği yol
 Akımın dokulardan geçtiği süre
 Vücut dokularının direnci
5
Elektrik Akımının İnsana Etkisi
• Elektrik akımı iletken cisimler üzerinde hareket eder.
• Elektrik akımı yalıtkan cisimlerde elektron akımını sağlayamadığı için
bu cisimler elektrik akımını iletmezler
• Elektrik akımı elektronları harekete geçirdikleri iletken cisimler
üzerinde etkilerini gösterirler.

6
• İnsan vücudu homojen bir yapıya sahip olmamakla birlikte iletken
bir yapıya sahiptir.
• Yani insan vücudu elektrik akımını iletir. Bu nedenle de elektrik
akımının tüm olumsuz etkileri insan vücudunda da meydana gelir.
 Elektrik akımının iletken cisim üzerindeki geçişini sağlayabilmesi
için devrenin tamamlanması gerekmektedir.
 İnsan vücudu söz konusu olduğunda, elektrik akımının insan
vücudundan çıkarak devresini tamamlaması gerekmektedir.
 Bu nedenle, insanların elektrik çarpılmalarında en klasik yöntem
elektriğin insan vücuduna girişini ya da çıkışını engellemektir.

7
 • Elektrik Voltaj ve Akım Değerleri
 Küçük Gerilim; 50Volt ve altı
 Alçak Gerilim; 1000Volt ve altı
 Yüksek Gerilim; 1000Volt üstü
 İnsan için 50Volt ve üstü TEHLİKELİDİR

1-8mA arasışok etkisi

15-20mA kramplar
50-100mA solunum kesilmesi kalp durması
100mA’den büyük, ÖLÜM

8
 İnsan Vücudunun Özellikleri
• İnsan vücudunun her yeri ayni iletkenlik veya direnç seviyesinde
değildir.
• Bu nedenle, alçak gerilime maruz kaldığında elektrik akımı direnci
en düşük yolu tercih etmektedir. Bu yol da dolaşım sistemi ve
kalptir.
• Kalpten geçen elektrik akımı fibrilasyona ve şok sonucu ölüme
neden olmaktadır.

9
• Yüksek gerilimde elektrik akımı tüm vücutta etkili olmakta, vücuda
uygulanan elektriksel alan şiddetinin daha fazla olması nedeniyle
dolaşım sistemi dışındaki bir çok organ da iletken hale gelmektedir.
Yüksek gerilim nedeniyle, vücuda giriş ve çıkışlarında, deri
dokusunun direncinin daha yüksek olması sonucu aşırı ısı oluşmakta
ve dokusunda yanıklar meydana gelmektedir. Genellikle alçak
gerilime maruz kalan vücutta şok, yüksek gerilime maruz kalan
vücutta ise ağır yanıklar meydana gelir.

10
 Elektrik Kazaları
• Makina yakınındaki elektrik kaçağı ile madeni kısımlarının elektriklenmesi
sonucu oluşan kazalar :% 26
• İzalasyon hatalarından oluşan kazalar :% 23
• Enerji iletim hatlarıyla temas sonucunda oluşan kazalar :% 20
• Elektrik direkleri üzerinde veya yakınında oluşan
kazalar :% 12
• Elektik kısa devreleri sonucu yangın :% 7.6
• Patlama sonucu oluşan kazalar :% 5.9
• Gerilim yakınında ki işlerde oluşan kazalar :% 5.5

11
İnsanın elektrik akımından korunmasında temel prensip

 Elektrik akımının insan vücudundan

geçişini önlemekte iki temel ilke vardır.
İnsan üzerinde önlem
Sistem üzerinde önlem

12
 İnsan Üzerinde Önlem
 İstenmeyen elektrik akımının insan vücudu üzerinden devresini
tamamlamaması için, insan vücudunun olası elektrik akımı
girebilecek kısımlarının yalıtkan hale getirilmesi prensibine
dayanmaktadır.
 Elektrik akımı ihtimali bulunan iletken cisimlerle temas etmesi söz
konusu olan kişilerin ellerine gerilim gücüne uygun yalıtkan
eldiven giymeleri, akımın vücuda girişini engelleyecektir.

13
 Vücudun kontrol dışı elektrik tertibatlarına temas
riski bulunduğunda, izole önlük veya elbise
giyilmelidir.
 Başın elektrik hatlarına veya tertibatlarına temas
etme riskine karşı, İzole baret giyilmelidir.

14
• İnsan vücuduna giren akımın devreyi
tamamlamasına engel olan başka bir
yöntem de izole çizme veya izole
ayakkabı uygulamasıdır.

15
 İnsan üzerindeki önlemler sadece uygun KKD verilmesi ile sınırlı
değildir.
 İnsan, KKD kullanmadan da elektrik akımından korunabilir.
 Elektrik akımının özelliklerinin bilinmesi, nerelerde kaçak akım
tehlikesi var ve buna karşı nasıl çalışılması gerektiğinin bilinmesi
durumunda da elektrik kazalarından korunmak mümkündür. Bu
nedenle çalışanlara elektrik güvenliği konusunda eğitim
verilmesi de insan üzerindeki önlemler kapsamında ele alınabilir.

16
 Sistem Üzerinden Önlem
• İzole etme
• Koruyucu Hat İletkeni İle koruma (Topraklama, Sıfırlama)
• Kaçak akım önleme
• Uzakta bulundurma
• Küçük gerilim kullanma

17
• Sistem üzerinde yapılan tüm koruma önlemlerinin ana prensibi bu
dört temel yönteme dayanmaktadır.
• İşyerlerindeki elektrik tesisatı ile ilgili olarak bu temel prensiplerin
herhangi birinin devre dışı kaldığının tespit edilmesi halinde,
elektrikle ilgili olarak güvenlik açısından bir sorun var demektir.

18
 İzole Etme
İzole Etme yönteminde, elektrik akımını ileten ve üzerinde bulunduran
tüm iletken tesisatın yalıtkan malzeme ile izole edilmesi ile bu tesisat
ile bilerek veya bilmeyerek temas eden kişilerin korunması hedeflenir.

19
İzolasyonu bozulan;

• Elektrik kabloları, elektrik tesisat ve donanımları

• Seyyar el aletleri,
• Sabit elektrikli alet, makine ve tezgahlar,
• Diğer elektrikli cihazlar
• Düzenli olarak kontrol edilmeli,
• Bu ekipmanların bozuk izolasyon ile kullanılmasına izin verilmemelidir,

20
Çift Yalıtımlı Cihazlar
• Özellikle seyyar elektrikli el aletlerinde aktif bölümlerin yalıtımından
başka pasif bölümlerin de koruyucu bir kılıfla kapatılarak tamamen
yalıtımıdır.
• Uluslar arası sembolü iç içe geçmiş iki karede veya (UL) olarak
gösterilir

21
 Topraklama
• Elektrikle çalışan tüm iş ekipmanlarının teorik olarak metal
aksamlarında kaçak akım riski bulunmaktadır.
• Hatalı bağlantı,
• İzolasyon hatası,
• Yanlış temas,
gibi nedenlerle iş ekipmanlarının metal aksamında kaçak elektrik akımı
bulunabilir

22
 Kaçak Akım Rölesi
• Elektrikli el aletleri üzerinde meydana gelebilecek kaçakların tehlikeli
gerilim seviyesine gelmeden önce alete gelen elektrik devresini keser
• İnsanları kaçak akıma karşı korur.
• Hata Açması: 30 mili amper ve 0,2 sn.
• Aylık test yapılmalı.

23
Bazı Gerilim Hatlarına Mutlak Yaklaşma Mesafesi
• 650-1500 Volt ; 30cm
• 1.500 – 50.000 ; 50cm
• 50.000 – 150.000 ; 120cm
• 150.000 – 250.000 ; 200cm
• 250.000 – 420.000 ; 350cm

24
Statik Elektrik
İki farklı yükteki malzeme birbirine değdiği zaman bir elektron transferi
meydana gelir. Bunun sonucu bir malzemede negatif yük fazlalığı öteki
malzemede pozitif yük fazlalığı gözlenir ve iki malzeme birbirinden
ayrılırsa, her birinde artık yükler kalır. Bu olaya elektrostatik yüklenme
denir

25
• Statik elektrik meydana geldikten sonra, uygun topraklama
yapılmadığı veya başka bir yöntemle boşaltılmadığı taktirde biriktiği
yalıtkan yüzeyde bekler.
• Karşıt yüklerin birbirini çekmesi ile statik elektrik birikimi atlama,
ark veya kıvılcım şeklinde boşalır.

26
27
28
 Elektrik Kazalarında İlkyardım
• Elektrik kazalarının muhtemel sonuçları; deri üzerinde oluşan yanık,
solunum ve dolaşım sisteminde bozukluk, bilinç kaybı sonucu düşme
ve buna bağlı kırıklardır.
• Daha kötü 3. derece yanıklar, solunum ve kalbin durması, ÖLÜM…

29
• Şalter ya da sigorta yakında ise hemen kapatılmalı
• Uzakta ise, yalıtkan bir cisim ile (plastik boru, tahta) kişinin elektrik
akımı ile olan ilişkisi kesilmeli. DİKKATLİ BİR ŞEKİLDE
• Giysilerinden tutularak olay yerinden birkaç metre uzağa çekilmeli.
112 Aranmalı
• Kazazede kendinde değilse soluk alışverişi ve kalp atışları kontrol
edilir.
• Solunum yoksa ayakları yükseltilir, ağız içi kontrol edilir, göğüse birkaç
kez yumruk atılır

30
• BİLMİYORSAN DOKUNMA
• Suni Solunum ve Kalp Masajı
• Sadece İLK YARDIM EĞİTİMİ ALMIŞ OLANLAR YAPMALI

31
32
 Elektrik Yangına Müdahele
Kuru tozlu, halokarbon gazlı söndürme cihazları ile en az YARIM METREDEN
Su ile, en az 5 Metreden

33
Elektrik İşlerinde Tamir, Bakım, Onarım
• Elektrik tesisatı, topraklama tesisatı, paratoner tesisatı ile akümülatör
ve transformatör ve benzeri elektrik ile ilgili tesisatın periyodik
kontrollerini SADECE elektrik mühendisleri, elektrik tekniker veya
yüksek teknikerleri yapabilir.
• 1 yılda bir, yetkili kişi tarafından
• Elektrik İç Tesisat Yönetmeliğine Göre Yapılır

34
35
36
37
38
Dinlediğiniz için teşekkür ederim.
Bir sonraki eğitimde görüşmek üzere;
İyi çalışmalar dilerim…

Sertaç Hikmet ATALAY

Kimyager - B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı
39