Oznaczanie zawartości

izotopów
promieniotwórczych w
materiałach budowlanych

Piotr Marciniak 197300

Główne źródła
dawki
promieniowania
Normy prawne i podstawowe
informacje
• Badanie polega na oznaczeniu aktywności chemicznej (stężenia)
głównych izotopów emitujących promieniowanie gamma: K-40,
Ra-226, Th-232.
• Normy prawne dotyczące oznaczania zawartości izotopów
promieniotwórczych w materiałach budowlanych zawarte są w
Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2020 r.
• Do wyznaczenia zawartości pierwiastków emitujących
promieniowanie gamma można wykorzystać metodę
spektrometrii scyntylacyjnej promieniowania gamma oraz
metodę spektrometrii półprzewodnikowej promieniowania
gamma.
Różnice w wymaganiach
między aktualnym, a
poprzednim rozporządzeniem
dot. izotopów
promieniotwórczych
 W spektrometrii scyntylacyjnej
wykorzystuje się detektor
scyntylacyjny połączony z
fotopowielaczem.

Zasada działania spektrometru

polega na emisji promieniowania
świetlnego przez detektor pod
wpływem absorbcji promieniowania

Spektrometria gamma.

scyntylacyjna Następnie fotopowielacz dokonuje

konwersji promieniowania
świetlnego na sygnał elektryczny

Powszechnie stosowanym
scyntylatorem jest jodek sodu
domieszkowany talem NaI(Tl).
Oznaczanie stężenie izotopów promieniotwórczych w
materiałach budowlanych za pomocą spektrometrii
scyntylacyjnej

• Badaną próbkę należy zmielić do granulacji ok. 5mm i osuszyć do stałej masy.
• Następnie jest ona umieszczana w odpowiednim naczyniu pomiarowym, która jest składowana
przez minimum 3 tyg.
• Pomiar widma wynosi od 100 do 1000 minut.
• Analizatory jednokanałowe ustawiane są w taki sposób, aby mierzyć sygnał (liczbę zliczeń)
fotonów o energii odpowiadającej fotonom emitowanym przez dane pierwiastki.
• Przed samym pomiarem należy wykonać kalibrację przy użyciu wzorców objętościowych
badanych izotopów
 Detektor składa się z dwóch warstw półprzewodnikowych o
różnym domieszkowaniu: warstwy naładowanej dodatnio
oraz warstwy naładowanej ujemnie.

Działanie promieniowania jonizującego na detektor

Spektrometria
powoduje przepływ prądu elektrycznego.

półprzewodnikowa Przykładem detektora półprzewodnikowego jest detektor

germanowy HPGe.

Półprzewodnik jest chłodzony za pomocą ciekłego azotu, w

celu ograniczenia ruchu termicznego elektronów (szumu).
 Badaną próbkę należy zmielić do granulacji ok. 5mm i osuszyć do stałej masy.

Następnie jest ona umieszczana w odpowiednim naczyniu pomiarowym, która jest

składowana przez minimum 3 tyg.
Oznaczanie stężenie
izotopów
Pomiar powinien wynosić od kilkunastu do kilkudziesięciu godzin.
promieniotwórczych w
materiałach
Analiza opiera się na pomiarze liczby zliczeń fotonów o danej energii
budowlanych za charakterystycznej dla izotopów K-40, Ra-226 oraz Th-232.
pomocą spektrometrii
półprzewodnikowej W metodzie spektrometrii półprzewodnikowej stosuje się wzorce lub wzorzec
promieniotwórczy w celu sporządzenia wykresu zależności wydajności detekcji od
energii fotonów.

Przykładem stosowanego wzorca jest próbka gliny znaczona europem Eu-152.

Dziękuję za uwagę
 • https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/materialy-budowlane-w-przyp
adku-ktorych-oznacza-sie-stezenie-19068318
• https://www.materialybudowlane.info.pl/images/2014/09/s65-67.pdf
• https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/31/003/31003534.pd
f

Źródła
• https://www.icimb.lukasiewicz.gov.pl/promieniotworczosc-naturalna--co-noweg
o-dla-podmiotow-wprowadzajacych-wyroby-na-rynek-artykul-mgr-inz-anny-rol
ki
• https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/Photomultipliertube-pl.sv
g
• https://www.polon-alfa.pl/pl/products/1989/SSU-70-2
• https://nukleo.pl/rozdzial/detektor-polprzewodnikowy/
• https://www.ifj.edu.pl/instytut/aparatura/pozostale-urzadzenia/aparatura-monitori
ng/niskotlowa-spektrometria.php
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Spektrometria_promieniowania_gamma
• Laboratorium metod izotopowych i radiometrycznych, MITR PŁ, Oznaczanie
zawartości izotopów promieniotwórczych w materiałach budowlanych