ARISTOTELES

METAFISIKA
 SOKRATES BAINO
LEHENAGOKO FILOSOFIA:
PHSYS = IZATE OSOA
Sentimenez hautematen dena,
ARISTOTELES mundu fisikoa.
ARISTOTELES:
Mundu fisikoa ez da
errealitate osoa.
Mundu fisikoaz
haraindiko errealitatea
ere badago
META = HARAINDIKOA,
HARATAGOKOA
 ARISTOTELES
Mundu fisikoaz haraindiko errealitatea
ikertzen duena:

LEHEN FILOSOFIA
ARISTOTELES JAKINDURIA
TEOLOGIA

ANDRONICO DE RODAS:
Aristotelesen idazlanak bildu eta
argitaratu zituen.
METAFISIKA
Fisika izeneko liburuaren ondoren
zeuden idatziak izendatzeko erabili
zuen
 ARISTOTELES
METAFISIKAREN EDUKIAK
ARISTOTELES
• Izatearen gaineko zientzia, Izatea
izatea den heinean.
• Azken kausak eta lehen printzipioak
ikertzen dituen zientzia.
• Jainkoari buruzko ikerketa.
• Sustantziaren gaineko zientzia
 Izatearen esanahiak

Zerbait izan badela esaten dugunean, modu

desberdinetan esaten dugu
ARISTOTELES (izan=analogoa).

Ez da gauza bera esatea:

Kolore zuria dela

edo
Kaiu zuria dela

Pentsatutako txanpona dela

edo
Eskuetan dugun txanpona dela
 Kasu horietan “izan badela” esaten da modu
desberdinetan.

Izatea ez da modu bakarrekoa (unívoco)

ARISTOTELES Ez da modu berean pentsatutako
txanpona eta eskuetan dudan txapona.
Izatea ez da bi adierabikoa (equívoco)
Ez da modu guztiz desberdinetan ere.
Izatea da modu analogoa.
Bi kasueen artean bada antzekotasun
bat.
 Aristotelesek ezarritako adibidea:

ARISTOTELES
Osasuntsua izatea izaki bizidun bati dagokio
berez.

Baina klima bat edo janari bat osasuntsua

dela esan dezakegu osasuna ahalbidetzen
duelako.
 Izateko moduak
(Ze zentuztan esaten dugu “dela”)
ARISTOTELES

• SUSTANTZIA ETA AKZIDENTEA

• ESENTZIA ETA AKZIDENTEA
• BENETAKOA ETA FALTSUA
• AKTUA ETA POTENTZIA
 SUSTANTZIA ETA AKZIDENTEA

Sustantzia
ARISTOTELES
Izaki baten zerizana edo izatea
Izaki horrek dituen ezaugarriak eusten
dituena, ezaugarri horien euskarria.
Aldaketa akdizentaletan zehar irauten duena.
Mikel Mikel da hemen eta Argentinan badago,
loditzen bada eta argaltzen bada.
 KATEGORIAK - AKZIDENTEAK
Izateak dituen izateko moduak.
(kategoriak esan nahi du izateko modua)
ARISTOTELES Entitatea “gizakia”
Kantitatea “bi gizaki”
Koalitatea (Nolakotasuna) “zuria”
Erlazioa “semea”
Tokia (Non) “Lizeoan”
Denbora (Noiz) “atzo”
Posizioa “eserita”
Agerpena “jantzita”
Ekintza (Eragilea) “korrika”
Pasioa (Jasailea) “gaixo”
 ESENTZIA ETA AKZIDENTEA

Mikelen esentzia edo zerizana

ARISTOTELES
animalia arrazionala izatea da,
beraz ezin da haritza edo marmola izan.
Baina ezaugarri desberdinak eduki ditzake:
medikua edo atleta izan daiteke, lotan edo
erne egon daiteke.
Akzidentea da izaki batean alda daitekeena
izaki horren zerizana eraldatu gabe.
 BENETAKOA ETA FALTSUA

Egia: adimena eta errealitatea bat etortzea.

Izaki benetakoa gure adimenean dagoen
pentsatutako izakia da errealitatean dagoen
ARISTOTELES izakia berdintsua dena.
Baina pentsatutako izakia ez da izakia erreala.
Pentsatutako suak ez du erretzen.
Pentsatutako diruarekin ezin da ezer erosi.
Errealitateko sua itzali egiten da.
Adimenean dagoen sua? ... Ez.
Pentsatutako izakia aldaezina eta denboraz
kanpokoa da. Platonen ideiak bezalakoak,
ideien egoitza giza adimena da.
 AKTUA ETA POTENTZIA

Aktua: orain den hori

ARISTOTELES Potentzia: izan daitekeena.
Izaki bat bi printzipio horiek ezartzen dutena
da.
Horiei esker mugimendua posiblea da.
 IZATEAREN ZENTZU NAGUSIA: SUSTANTZIA

Zerbait zer den galdetzen dugunean zein den

bere zerizana galdetzen dugu.
ARISTOTELES
Zer da izatea? = Zer da sustantzia?

• Berez den hori

• Bereizia den hori, ez beste izaki baten
menpe.
• Determinatua, definitua.

Materiaz eta formaz osaturiko izaki indibiduala.

 IZATEAREN BATASUNA
Izate modu askotara esaten da eta izaki mota
asko daude.
ARISTOTELES
Baina ez dira loturarik gabekoak ere.
Haien artean HIERARKIA bat dago:
Izate betea (Jainkoa)
Materiagabeko adimenak
Izate bizidunak
Izate inorganikoak
Oinarrizko 4 elementuak