Równowaga rynkowa

i mechanizm rynkowy

Patrycja Wojnarska
Co to jest równowaga
rynkowa i jak działa?
• Równowaga rynkowa jest to sytuacja, w której ilość popytu równa się ilości
podaży przy określonej cenie rynkowej (cena równowagi rynkowej).

• Cena rynkowa (równowagi)- jest to cena, która odpowiada wielkości

zapotrzebowania z ilością oferowanego dobra.

• Mechanizm rynkowy można wyjaśnić jako procesy dopasowywania się wielkości

popytu i podaży za pomocą ceny, żeby osiągnąć równowagę rynkową.

Jak działa?

Równowagę rynkową mamy w miejscu, gdy krzywa popytu i podaży przecina się,
w tym przypadku w punkcie E. Cena jest wyższa od prostej P1, zaobserwujemy
nadwyżkę podaży nad popytem, aby rynek osiągnął równowagę rynkową w tym
przypadku trzeba obniżyć cenę. Ta sytuacja będzie prowadziła do zwiększenia się
popytu, a zmniejszania się podaży, co powoli się będzie wyrównywać. Źródło: Wikipedia
• Popatrzmy na to odwrotnie, cena jest niższa od ceny w
równowadze, P2, wtedy widzimy, że ilość popytu jest
większa od ilości podaży co prowadzi do niedoboru
produktu. Jest możliwa równowaga rynkowa, tylko w
sytuacji, gdy cena zostanie podwyższona. Wyższa cena
odpowiada za mniejszy popyt i wzrost podaży, a to
prowadzi do ustabilizowania się. Podsumowując
równowaga rynkowa jest na stabilnym poziomie,
ponieważ nikomu nie opłaci się sprzedawać po innych
cenach niż cena rynkowa.
Źródło: Wikipedia
2.Popyt, podaż oraz rodzaje nadwyżek.

• Popyt- ilość dobra, którą

(1) (2) (3)
nabywcy są w stanie kupić przy Cena (£ za tabliczkę) Popyt (liczba Podaż (liczba
różnych cenach. tabliczek) tabliczek)

• Podaż - ilość dobra, jaką sprzeda 0,00 200 0

0,10 160 0
wcy mogą zaoferować przy różn 0,20 120 40
ych cenach. 0,30 80 80
0,40 40 120
0,50 0 160

Źródło: Mikroekonomia David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch, Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczne, Warszawa 2007
• Nadwyżka podaży – ilość
oferowana jest wyższa od (1) (2) (3)
popytu. Cena (£ za Popyt (liczba Podaż (liczba
• Nadwyżka popytu - ilość tabliczkę) tabliczek) tabliczek)
zapotrzebowania jest wyższa niż 0,00 200 0
0,10 160 0
ilość oferowana. 0,20 120 40
0,30 80 80
0,40 40 120
0,50 0 160
Źródło: Mikroekonomia David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 2007
• Nadwyżka producenta -
oznacza, że całkowity
przychód ze sprzedaży, po
odjęciu kosztów produkcji
jest przeznaczony dla
producenta. Tą sytuację
reprezentuje obszar powyżej
krzywej podaży a poniżej
ceny rynkowej. Wykres 2. Źródło: http://coin.wne.uw.edu.pl/tkopczewski/MIKROsite/wyklad_nadwyzka.htm
• Nadwyżka konsumenta-
jest to całkowita korzyść dla
klienta danego dobra, po
odjęciu kosztów zakupu
jego. Jest to obszar między
krzywą popytu, a ceną
rynkową. Sytuację
przedstawia wykres 3.
Źródło: http://coin.wne.uw.edu.pl/tkopczewski/MIKROsite/wyklad_nadwyzka.htm
3.Zmiany popytu i podaży
• Wzrost popytu
• Do tej pory klienci byli zadowoleni, ponieważ cena
była w równowadze i każdy, mógł sobie pozwolić na
zakupy w takich ilościach jakich chciał. Po pewnym
czasie sprzedawcy, dowiedzieli się, że cena
pomarańczy wzrosła i nie schodziło im wszystko,
uznali, że zastąpią je bananami. Wiąże się z tym, że
popyt na banany wzrośnie, więc krzywa popytu
przesunie się w prawo. Nie została wprowadzona
większa produkcja ich, więc krzywa podaży bananów
się nie zmieniła. Sytuację opisuje wykres 4.krzywa
popytu przesuwa się w prawo, a krzywa podaży się
nie zmienia. Na rynku pojawia się niedobór,
ponieważ przy początkowej cenie popyt przewyższa
podaż i prowadzi to do wzrostu ceny. Cena
równowagi jest ustalana na nowa, czyli wyższa od
poprzedniej i podaż też jest wyższa od poprzedniej, Źródło:https://certus.edu.pl/glogow/wp-content/uploads/2020/03/Tech.adm-1.pdf
powstaje nowa wielkość równowagi transakcji.
• Spadek popytu

Popatrzmy na to inaczej, załóżmy, że cena pomarańczy

spadnie. Banany staną się droższe, więc część klientów
nie będzie ich kupować, ponieważ wolą kupić tańsze
pomarańcze. Przy tej sytuacji będzie spadek popytu na
banany. Sytuację przedstawia wykres 5Spadek popytu na
banany oznacza przesunięcie się krzywej popytu w lewo.
Przy cenie zbyt wysokiej, na rynku pojawi się nadwyżka,
co doprowadzi do obniżenia ceny bananów. Rynek, aby
osiągnąć stan równowagi musi obniżyć cenę i ilość
transakcji.

Źródło:https://certus.edu.pl/glogow/wp-content/uploads/2020/03/Tech.adm-1.pdf
• Wzrost podaży

Podaż ulega pod wpływem ceny i transakcji. Na

wykresie widzimy jak plony bananów się udają
ze względu na korzystną pogodę. Przy tej
sytuacji będzie wzrost podaży na banany.
Sytuację przedstawia wykres 6. Wszystko
prowadzi do przesunięcia się krzywej podaży w
prawo. Z wykresu 6 wynika, że przy cenie jaka
była, będzie pojawiać się nadwyżka, więc cenę
bananów trzeba obniżyć. Nowa cena równowagi
będzie niższa od poprzedniej i będą większe
transakcje.
Źródło:https://certus.edu.pl/glogow/wp-content/uploads/2020/03/Tech.adm-1.pdf
• Spadek podaży
Popatrzmy odwrotnie na poprzednią sytuację. Pogoda
jest niesprzyjająca, więc z tym wiążę się, że plony będą
niskie. Ta sytuacja, czyli spadek podaży prowadzi do
niedoboru towaru na rynku. Spadek podaży widzimy na
wykresie 7. Wszystko prowadzi do niedoboru bananów
na rynku, przy cenie równowagi, więc trzeba podnieść
cenę na skutek niedoboru. Rynek, żeby osiągnął
ponownie trzeba podnieść cenę i mniejsze ilości
sprowadzać. Nowa cena równowagi będzie możliwa przy
wyższej cenie i mniejszych kupnach bananów.

Źródło:https://certus.edu.pl/glogow/wp-content/uploads/2020/03/Tech.adm-1.pdf
• Wzrost popytu i wzrost podaży

Cena pomarańczy wzrasta, więc pogoda

polepszy się na uprawę bananów. Dzięki tej
sytuacji popyt i podaż na banany wzrośnie.
Wzrost popytu i wzrost podaży na banany
obserwujemy na rysunku 8. Z wykresu możemy
wyczytać, że ilość kupowanych bananów
wzrośnie, natomiast o cenie po jakiej będą
sprzedawane nic nie wiemy, ponieważ poziom
ceny bananów zależeć będzie od tego, który
czynnik czy podaż, czy popyt będzie silniejszy.

Źródło:https://certus.edu.pl/glogow/wp-content/uploads/2020/03/Tech.adm-1.pdf
• Wzrost popytu i spadek podaży

Wzrost popytu na banany może się wiązać z

spadkiem podaży. Sytuację wzrostu popytu i
spadku podaży bananów obserwujemy na
wykresie 9. Z wykresu widać, że z zaistniałą
sytuacją cena równowagi zaczyna wzrastać. Nie
da się określić wielkości kupowanych bananów
w równowadze, ponieważ nie wiemy jak na to
zadziała siła popytu i podaży.

Źródło : https://certus.edu.pl/glogow/wp-content/uploads/2020/03/Tech.adm-1.pdf
• Spadek popytu i wzrost podaży

Cena równowagi bananów zacznie spadać,

przy spadku popytu i wzroście podaży.
Zaistniałą sytuację widzimy na wykresie
10. Z wykresu widzimy, że przez tą sytuację,
spadek popytu i wzrost podaży na banany
doprowadził do spadku ceny równowagi,
wzrostu popytu i spadku podaży.

Źródło: https://certus.edu.pl/glogow/wp-content/uploads/2020/03/Tech.adm-1.pdf
• Spadek popytu i spadek podaży

W tym przypadku cena równowagi

będzie zależeć od tego jak zmiany
popytu i podaży będą silne względem
siebie, a z tym idzie, że zmniejszy się
ilość kupowanego towaru. Sytuację
opisuje wykres 11. Z wykresu 11 wynika
jak z poprzednich dwóch, że w każdym
przypadku nie możemy określić ceny i
ilość dobra.
Źródło:https://certus.edu.pl/glogow/wp-content/uploads/2020/03/Tech.adm-1.pdf
Elastyczność popytu, podaży oraz jej
rodzaje.

• Elastyczność popytu (podaży) - jest to miara reakcji

konsumenta na zmiany ceny i dochodów. Wyróżniamy
różne rodzaje elastyczności popytu np. elastyczność
cenowa popytu, elastyczność dochodowa popytu,
elastyczność mieszana popytu.

• Elastyczność popytu obliczamy ze wzoru:

Elastyczność popytu= % zmiana zapotrzebowania/ % zmiana

popytu

Wyróżniamy trzy kategorie elastyczności popytu:

• Elastyczny, gdy elastyczność cenowa < -1

• Nieelastyczny, gdy elastyczność cenowa ( -1, 0)

• Proporcjonalny, gdy elastyczność cenowa = -1

Źródło: LogoScript/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Elastyczność cenowa popytu
• Cena dobra spada, kiedy klienci kupują jego więcej, więc wielkość popytu rośnie, mówi o tym prawo popytu.
Cenowa elastyczność popytu, mówi o tym, że o ile więcej ludzie kupują, więc i o ile wzrośnie wielkość
popytu. Takie zmiany jak spadek czy wzrost cen i wielkości powodują, że przychody całkowite producentów
ulegają zmianie.

• Przychody całkowite - dochody ze sprzedaży, żeby obliczyć je należy pomnożyć wielkość sprzedaży przez
cenę, po jakiej zostało sprzedane dobro.

• Elastyczność cenowa popytu – stosunek procentowej zmiany zapotrzebowania dobra do procentowej

zmiany jego ceny.
Elastyczność cenową
obliczamy ze wzoru:

•Z wykresu wynika, że w krótkim okresie czasu popyt

na samoloty spada, więc zapotrzebowanie jest małe.
Natomiast, gdy popatrzmy na tą samą sytuację, ale
w dłuższym okresie czasu to widzimy, że ograniczanie
w tym na popyt jest tak mały, że nie ważny. Patrząc ja
k zużywają się samoloty możemy się spodziewać pop
ytu na nie dla dłuższego okresu.
Oszacuj wskaźnik elastyczności cenowej popytu, jeżeli po wzroście jego ceny 300 zł
do 420 zł wielkość zakupów spadła w ciągu dnia z 15 do 12 kg. Przedstaw sytuację
graficznie.

•∣EPD ∣=Q2 +Q1/ Q2 −Q1 : P2 +P1/ P2 −P1

•∣EPD ∣=12+15/ 12−15 : 420+300/ 420−300
•∣EPD ∣= -3/ 27 : 120/ 720
•∣EPD ∣= 1/9 ⋅72/ 12
•∣EPD ∣= 1/9 ⋅ 6
•∣EPD ∣=6/9

•|EPD| = 2,75, czyli |EPD| > 1 popyt elastyczny cenowo

•Cena popytu maleje, więc poruszamy się w dół.

Źródło:https://prostyzysk.pl/elastycznosc-cenowa-popytu-zadania-z-
rozwiazaniami#jak-oszacowac-wskaznik-elastycznosci-cenowej-popytu
Elastyczność dochodowa popytu

Cena dobra oraz cena innych dóbr się

nie zmieniają pod kątem ceny,
Elastyczność dochodowa popytu –
możemy wtedy zbadać, jak popyt
stosunek względnej zmiany
działa na zmiany dochodów
zapotrzebowania na dobro do
nabywców. Udziały w nich mają
względnej zmiany dochodu
konsumenci, ponieważ to od nich
nabywców.
zależy jaką część przeznaczą na
wydatki.
Elastyczność dochodową obliczamy ze wzoru:
.

Elastyczność dochodową popytu można obliczyć ze wzoru:

Wyróżniamy dobra: Dobra niższego rzędu-

elastyczność dochodowa ujemna; współczynnik
dochodowej elastyczności popytu wynosi: <0 •
Dobra normalne- dodatnia elastyczność
dochodowa popytu- rośnie dochód, rośnie popyt
(0,1). W przypadku dóbr 1-wszej potrzeby
dochód rośnie o 1% a popyt zwiększa się o
mniej niż 1%, czyli jest mniejszy od jedności
(0,1). • Dobra wyższego rzędu (luksusowe)
mają elastyczność dochodową popytu większą
od jedności. Wzrost dochodów o 1% zwiększa
rozmiary zapotrzebowania o więcej niż 1%.
Przykłady:

• Elastyczność dochodowa w
Wielkiej Brytanii:
 Q I
•Zadanie:
• Oblicz elastyczność dochodową popytu na dobro A
1000 100 wykorzystując poniższą tabelę
•(https://www.youtube.com/watch?v=yzsxSv0A7Rk)
•Tabela 4. Elastyczność dochodowa- wartości
1200 80
•EID=1200 - 1000 : 1000 + 1200/2 : 80 -100 : 100+80/
2 = 200/1100 : -20/90 =2/11 * -2/9= 18/ -22 = -18/22.
Elastyczność mieszana popytu
• Mieszana elastyczność cenowa popytu pokazuje nam jak zmienia się wielkość popytu na
dane dobro i zmiany ceny dobra. Wyróżniamy dwa rodzaje elastyczności mieszanej:
dodatnia bądź ujemna. Dodatnia elastyczność jest wtedy, gdy wzrost ceny dobra X,
powoduje, że zwiększa się popyt na zapotrzebowanie dobra Y. Ujemna jest dla dóbr
komplementarnych.

• Mieszana elastyczność cenowa popytu – dobro x względem zmiany ceny dobra y, jest to
przekaz między zmianą zapotrzebowania na dobro x, względem zmiany ceny dobra y.

• Elastyczność mieszana obliczamy ze wzoru:

Przykłady

Załóżmy sytuację, że jabłka to jest dobro x, a

pomarańcze dobro y. Podwyżka ceny jabłek
powoduje, że popyt na pomarańcze się
zwiększy. Oznacza to, że mieszana
elastyczność popytu będzie dodatnia.

Popatrzmy na inną sytuację, że cena

podwyżki paliw spowoduje, że popyt na
samochody się mniejszy. Mówimy wtedy o
mieszanej elastyczności popytu ujemnej,
ponieważ samochody i paliwo to dobra
komplementarne.
P Q
• Zadanie Oblicz elastyczność dochodową
8 100 popytu na dobro A wykorzystując
poniższą tabelę.

4 50 (https://www.youtube.com/watch?
v=yzsxSv0A7Rk)

Exy = 50 - 100 : 50 + 100/2 : 4 - 8/ 8 + 4/ 2

= - 50/ 75 : -4 / 6= - 10 / 15 * 6 / -4= -60 / -
60 = 1 :
•Bibliografia:

• Begg D. , Vernasca G. , Fisher S. , Dornbusch R. , Mikroekonomia PWE, Warszawa 2014

• David Begg, Stanley Fisher, Gianluigi Vernasca, Rudiger Dornbusch, Mikroekonomia PWE, Warszawa 2007
• Roman Milewski, Eugeniusz Kwiatkowski, Podstawy ekonomii PWN, Warszawa 2020
• Małgorzata Raczkowska, Joanna Wrzesińska - Kowal, Podstawy mikroekonomii SGGW, Warszawa 2020
• Podstawy mikroekonomii , rozdział 3 , Funkcjonowanie rynku.
•https://certus.edu.pl/glogow/wp-content/uploads/2020/03/Tech.adm-1.pdf( 10.11.2023)

• J. Muelbauer, Testing the Barten Model of Household Composition Effects and the Cost the Children, ,,Economic Journal’’ 1977, September. Dane
• A. Deaton, The Measurement of Income and Price Elasticities, ,,European Economic Review” 1975,
• https://www.youtube.com/watch?v=yzsxSv0A7Rk ( 13.11.2023)
• https://pl.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3wnowaga_rynkowa ( 5.11.2023)
• https://prostyzysk.pl/elastycznosc-cenowa-popytu-zadania-z-rozwiazaniami#jak-oszacowac-wskaznik-elastycznosci-cenowej-popytu ( 7.11. 2023)
• LogoScript/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
• D. Besanko, R. R. Braeutigam, Microeconomics, Willey