EKONOMIA – PRAWO POPYTU I PODAŻY; RÓWNOWAGA RYNKOWA –

NOTATKI OSOBISTE
1) CECHY MODELU RYNKU W TABELI POPYTU
a) Rynek towaru jednorodnego
b) Rynek z konkurencją doskonałą
c) Rynek z ograniczoną ilością towaru
d) Konsumenci rynku są świadomi korzyści, które mogą osiągnąć dzięki zakupieniu
towaru
e) Konsumenci, kupując towar, chcą osiągnąć maksymalną korzyść (kierują się
chęcią maksymalizacji swoich korzyści).
f) Konsumenci kupują niezależnie od siebie

2) ZAŁOŻENIE CETERIS PARIBUS – założenie, że na decyzję o zakupie nabywcy wpływa

wyłącznie cena danego produktu.

3) TABELA POPYTU (DEMAND SCHEDULE) – tabela zawierająca zestawienie ilości

danego dobra A p zakupionego (na które jest określony popyt) po cenie P A . Ilość
dobra, które konsumenci gotowi są kupić po określonej cenie, można również zapisać
jako Q D ; Q D oznaczające ilość (quantity demanded), a indeks indeksu A oznaczający
A

określone dobro. Tabele popytu tworzone są przy założeniu ceteris paribus.

4) Tabele popytu ilustrują zależność, mówiącą o tym, że im wyższa cena danego towaru,
tym mniejsza jest jego ilość zakupiona przez konsumentów. Wynika to z dwóch
czynników:
a) Część klientów ogranicza ilość towaru, który zamierzają kupić, ze względu na jego
wysoką cenę; dzięki temu maksymalizują swoje korzyści
b) Część konsumentów, gdy cena towaru jest wysoka, rezygnuje z jego zakupu w
ogóle.
5) Dane w tabelach popytu pochodzą z obserwacji giełd kapitałowych.
6) Z zależności opisanych na tabelach popytu i wniosków z nich wyciągniętych
(interpretacji) wynika zaistnienie efektów substytucyjnego i dochodowego:

a) Efekt substytucyjny - spowodowany jest zmianą ceny jednego z dóbr należących do

koszyka dóbr konsumenta i polega na dostosowaniu popytu do tej zmiany:
konsumenci odchodzą od dobra X, którego względna cena wzrosła, zastępując je
innymi dobrami, których cena w porównaniu do ceny dobra X pozostała stała lub
spadła (D.Begg 2003, s. 148). Jest to tzw. zastępowanie jednego dobra drugim.

Gdy mamy do czynienia tylko z dwoma dobrami, są one z konieczności względem

siebie substytutami, a więc efekt substytucyjny będzie jednoznaczny (cena X rośnie,
spada popyt na X, rośnie popyt na Y). Gdy dóbr w koszyku konsumenta jest więcej,
efekt substytucyjny spowoduje także spadek popytu na dobra
komplementarne względem dobra, które podrożało, np.: gdy wzrośnie cena tytoniu,
spowoduje to spadek popytu nie tylko na sam tytoń, ale także na fajki, gdy znacząco
wzrośnie cena paliw (benzyny i oleju napędowego), można się spodziewać spadku
popytu na nie oraz na pojazdy silnikowe.
 b) Efekt dochodowy - związany jest ze wzrostem lub spadkiem dochodu.
Wzrost/spadek ten może się wiązać zarówno ze zwykłym
zmniejszeniem/zwiększeniem dochodu do dyspozycji, jak i ze wzrostem/spadkiem
cen (y). Generalnie wzrost dochodu spowoduje wzrost ogólnego popytu zgłaszanego
przez konsumenta, a spadek dochodu - spadek popytu. W przypadku zaś zmiany cen
– zwiększenie cen dóbr podstawowych, koniecznych do egzystencji danego
konsumenta, sprawia, że na swoje potrzeby wydaje on więcej – jego dochód realny
zmniejsza się więc, a także zmniejszają się jego środki, które może/jest gotow_
przeznaczyć na inne dobra (zmiana możliwości nabywczych).

7) KRZYWA POPYTU jest przedstawieniem graficznym (w formie wykresu) zależności

opisanych w i wynikających z tabeli popytu. Tak jak tabela popytu, ilustruje ona graficznie
ceteris paribus zależność pomiędzy ilością danego dobra zakupioną w określonym czasie
na określonym rynku a jego ceną.
8) NA WYKRESIE Z KRZYWĄ POPYTU:

a) OŚ ZMIENNEJ NIEZALEŻNEJ = oś y
b) OŚ ZMIENNEJ ZALEŻNEJ = oś x

9) DWA MODELE KRZYWEJ POPYTU:

a) Według L. Walrasa, na której na osi zmiennej niezależnej (oś y) występuje ilość

danego dobra (Q D ), a na osi zmiennej zależnej (oś x) – cena ( P A )
A

b) Według A. Marshalla, na której na osi zmiennej niezależnej (oś y) występuje cena

dobra ( P A ), a na osi zmiennej zależnej (oś x) – jego ilość zakupiona (Q D ).
A

10) POPYT określa zamiar i gotowość konsumentów do nabycia danego dobra. However, aby
uzyskać jak najbardziej zbliżone do realnych wyniki analizy rynku i popytu, należy przyjąć,
że popyt ma charakter wieloczynnikowy. Wzór na wieloczynnikową funkcję popytu
zapisuje się następująco:

Q D = D ( P A , P B, …, PZ , I, T, Y)
A

P A , określające cenę danego dobra

PB , …, PZ określające cenę innych dóbr

I oznaczające dochody konsumentów

T oznaczające gusty konsumentów

Y oznaczające pozostałe czynniki, np. przewidywania cen.

Przy analizie ceteris paribus rynku, można badać wpływ pozacenowych czynników
popytu.

11) CENA RELATYWNA – relacja ceny jednego dobra do innego dobra. Zmienia się, gdy
następuje zmiana w cenie jednego dobra z dóbr, których relację badamy. Jest
czynnikiem, który można zbadać przy analizie ceteris paribus rynku.
12) DWA RODZAJE DÓBR RELATYWNYCH (będących w relacji do siebie):
 a) Dobra substytucyjne – dobra, które są względem siebie substytutami, zamiennikami,
alternatywami. Jeśli przy wzroście ceny produktu A zmniejszy się jego sprzedana
ilość, a ilość zakupionego dobra B z niezmienioną ceną wzrośnie, to dobra te są
względem siebie substytucyjne.
b) Dobra komplementarne – dobra, których konsumpcja wymaga posiadania obu dóbr.
Jeśli przy wzroście ceny produktu A zmniejszy się jego sprzedana ilość, a jednocześnie
zmniejszy się również sprzedana ilość produktu B, mimo że jego cena nie zmieniła się,
to dobra te są względem siebie komplementarne (np. tytoń – bibułki do tytoniu,
filtry, fajki; lampy UV – lakiery hybrydowe; lody – rożki do lodów, sosy do lodów;
mleko – kakao;)

13) Pozacenowe (niecenowe) czynniki tworzą zmianę popytu na dane dobro, czyli
ukształtowanie się nowych ilości nabywanego dobra przy różnych cenach. Przy
zmianie popytu krzywa popytu przesuwa się na wykresie, nie zmieniając swojego
kształtu.
14) Zmiana popytu nie jest tym samym, co zmiana nabytej przez konsumentów ilości
danego dobra.

15) WŁAŚCIWOŚCI FUNKCJI POPYTU:

a) Do każdego zestawu czynników istnieje jednoznacznie określona ilość danego

dobra nabytego przez konsumentów działających pod wpływem tych czynników
b) Jeżeli każdy czynnik pomnoży się przez tę samą, dodatnią liczbę, to ilość nabytego
przez konsumentów dobra nie zmieni się.

16) Na decyzję każdego konsumenta (gospodarstwa domowego) wpływają nie tylko

wyodrębnione we wzorze funkcji popytu czynniki pozacenowe oraz sama cena, lecz
również decyzje konsumenckie (dotyczące zakupu danego dobra) innych
gospodarstw domowych/konsumentów. Wyróżnia się trzy efekty wpływu decyzji
konsumenckich jednego gospodarstwa domowego na decyzje innych:
a) Efekt Veblena (efekt prestiżowy) – im droższe dane dobro, tym większe jego
ilości zostają zakupione przez konkretne gospodarstwo domowe. Takie
gospodarstwo również kieruje się chęcią maksymalizacji korzyści konsumpcyjnych
– w tym przypadku taką korzyścią jest demonstrowanie swojego bogactwa
(możliwości konsumpcyjnych).
b) Efekt snobizmu – opisany przez Leibensteina efekt polegający na eliminacji
konkretnych dóbr przez niektóre gospodarstwa domowe, ponieważ są one
nabywane przez inne gospodarstwa domowe. (somsiad ma pasata chuj jeden, nie
bedziem kupowali pasata halyna, opel lepszy, w diaboły z pasatami)
c) Efekt owczego pędu - również opisany przez Leibensteina. Polega na tym, że
niektóre gospodarstwa domowe wyżej cenią i więcej nabywają dóbr wysoko
cenionych i chętnie nabywanych przez inne gospodarstwa domowe (somsiad ma
pasata złodziej jeden, my też bedziem mieć pasata halyna)
17) PRAWO PODAŻY
a) Prawo podaży mówi o zależności pomiędzy ilością dobra oferowanego na
sprzedaż na określonym rynku w określonym czasie a jego ceną.
b) Prawo podaży brzmi następująco: W miarę wzrostu ceny danego dobra jego ilość
oferowana na sprzedaż na określonym rynku wzrasta i odwrotnie – w miarę
spadku ceny ilość dobra oferowanego na sprzedaż zmniejsza się przy założeniu
ceteris paribus.
c) Prawo podaży działa przy założeniach:
i. Producenci podejmują decyzje odnośnie produktów mając na celu
maksymalizację swoich korzyści, czyli zysku.
ii. Producenci podejmują decyzje niezależnie od siebie.
iii. Producenci są sprzedawcami.
iv. Rynek towaru jest rynkiem z konkurencją doskonałą.
v. Towar sprzedawany jest jednorodny.
vi. Oferty sprzedaży są ograniczone w czasie.
d) Prawo podaży działa, ponieważ:
i. Im wyższa cena danego dobra, tym jego produkcja jest bardziej opłacalna.
ii. Im wyższa cena danego dobra, tym więcej na rynku pojawia się ofert od
producentów z wyższymi kosztami produkcji danego dobra.
18) TABELA PODAŻY (SUPPLY SCHEDULE)
a) Zawiera zestawienie ilości danego dobra oferowanej na sprzedaż (quantity
supplied, Q S ) z jego ceną P A , ceteris paribus.
A

b) Z tabeli podaży wg L. Walrasa (a także tej wg A. Marshalla) wynika, że minimalne

koszty wyprodukowania dobra, jakie może ponieść producent, to 1 [j]. Dla
kosztów jeden oferta sprzedaży wynosi więc zero, co znaczy że żaden producent
oferujący sprzedaż danego dobra na danym rynku nie ponosi kosztów produkcji
mniejszych lub równych 1.
c) Z tabeli podaży wynika, że kiedy producent, pod wpływem wzrostu cen
oferowanego przez siebie dobra, podejmuje decyzję o zwiększeniu produkcji –
tj. dostarczeniu (zaoferowaniu kupującym) na rynek większej ilości danego dobra,
to działa prawo malejącego produktu marginalnego. Oznacza to, że kolejne ilości
dobra oferowanego na sprzedaż nie rosną równomiernie, lecz przyrastają o coraz
mniejszą liczbę.

19) KRZYWA PODAŻY (SUPPLY CURVE)

a) Jest ilustracją graficzną prawa podaży i zależności z tabeli podaży.
b) Najpopularniejsze są dwie krzywe podaży: wg L. Walrasa i wg A. Marshalla.
c) Krzywą podaży wg L. Walrasa opisuje się następującym wzorem funkcji:
QS =S (P A )
A

Funkcja ta jest rosnąca i jej pierwsza pochodna jest większa od zera.

d) W ekonomii używa się krzywej podaży wg A. Marshalla, która jest funkcją
odwrotną do krzywej podaży wg L. Walrasa. Przesunięcie wzdłuż tej krzywej [wg
 Marshalla] obrazuje działanie prawa podaży – zmianę ilości dobra oferowanej na
sprzedaż pod wpływem zmiany ceny.

20) FUNKCJA PODAŻY (SUPPLY FUNCTION)

a) Funkcja podaży jest wzorem opisującym zależność podaży od innych czynników.
b) Ze względu na to, że w rzeczywistości na podaż ma wpływ nie tylko cena towaru,
funkcja ta jest funkcją wieloczynnikową, uwzględniającą również czynniki
pozacenowe (niecenowe). Zapisuje się ją następująco:
QS =S (P A , P1 , … , P n , T e , X )
A

Q S – Ilość dobra A oferowana na sprzedaż

A

S – supply
P A – cena dobra A

P1 , … , Pn - ceny czynników produkcji

T e - poziom techniczny produkcji

X – pozostałe czynniki pozacenowe, np. przewidywania zmian cen etc

Pod wpływem czynników pozacenowych następuje zmiana podaży, czyli zmiana ilości
dobra oferowanego na rynku przy różnych cenach.