Zad. 1-1.

Podaj po minimum 3 przykłady dóbr substytucyjnych i 3 komplementarnych

wobec następujących:

a) kotlet schabowy,

substytucyjne kotlet schabowy i kotlet mielony

kotlet schabowy i pieczeń

kotlet schabowy i gołąbki

komplementarne kotlet schabowy z ryżem

kotlet schabowy z warzywami

kotlet schabowy i kompot do popicia

b) futro,

substytucyjne futro

kurtka zimowa

płaszcze

trencz

komplementarne futro

rękawiczki, torba i szal

c) zobaczenie Neapolu,

substytucyjne

zobaczenia Paryżu

odwiedzenie Luwru

wycieczka w góry

komplementarne

poznanie miasta
odwiedzenie zabytków

jedzenie pizzy

d) naprawa telewizora,

substytucyjne

kupienie nowego telewizora

korzystanie z laptopa

zamiana telewizora

komplementarne

diagnostyka i naprawa telewizora

naprawa telewizora i specjalista z naprawy

serwis i naprawa

e) pralka automatyczna,

substytucyjne

pranie ręczne

przenośna pralka

pralnia

komplementarne

proszek

kapsułki

płyn do prania

f) pierogi ruskie, jako gotowe danie w barze,

substytucyjne

Hamburger
frytki

sałatka

komplementarne

napicie do pierogów

sos do pierogów

śmietana do pierogów

g) usługa strzyżenia włosów u fryzjera,

substytucyjne

wykonanie samemu

strzyżenia włosów w domu

stylizacja włosów

komplementarne

usługi kosmetyczne dla włosów

masaż głowy

farbować włosy

h) bilet do opery.

Substytucyjne

Bilet do kina

Bilet do teatru

Odwiedzenie muzeum

Komplementarne

Bilet do opery i towarzysz, z którym idziesz

Bilet i artysta
Bilet i balet

Bilet i usłyszenie opery Otello

W przypadku gdy dane dobro nie jest jednoznacznie substytucyjne lub komplementarne
w stosunku do podanego proszę podać dodatkowe okoliczności, powodujące, że będzie
to przykład jednoznaczny.

Przykład: kotlet schabowy i ziemniaki. Dla osoby, która chce zaspokoić tylko swój głód
oba te dobra będą substytucyjne, gdyż jak taka osoba, która zje kotlet, to będzie mniej niż
poprzednio chciała zjeść ziemniaki, bo kotlet już częściowo zaspokoił jej głód. Dla
osoby, która chce zjeść kotlet i ziemniaki aby mieć satysfakcję z jedzenia i kotlet jej
najbardziej smakuje w połączeniu z ziemniakami, oba te dobra będą w stosunku do siebie
komplementarne, gdyż się uzupełniają i spożywanie jednego z nich zwiększa potrzebę
konsumpcji drugiego, czyli występuje odwrotna zależność jak w dobrach
substytucyjnych.

Tego typu przykłady niejednoznaczne mają uzmysłowić studentom, że w rzeczywistości

pojęcia i klasyfikacje ekonomiczne są najczęściej mało ostre i jedną z ważniejszych
umiejętności jest dostrzeganie tego i umiejętność radzenia sobie.

Celem zadania jest lepsze zrozumienie podziału dóbr na substytucyjne i

komplementarne, doskonalenie umiejętności uzasadniania swojego zdania oraz
pobudzenie aktywności studentów.

Dóbr w zadaniu jest 8 i studenci do każdego z nich powinni mieć co najmniej 6

przykładów. Tym samym razem wszystkich przykładów powinno być więcej niż 48.
Proponuję aby to ćwiczenie zrealizować następująco. Wykładowca podaje nazwę dobra i
prosi ochotnika o podanie jednego swojego przykładu wraz z uzasadnieniem. Potem
reszta studentów ocenia czy był to dobry przykład czy nie. Potem następny student
podaje swój przykład. Gdy ochotnicy się skończą albo gdy cześć studentów sama się nie
zgłasza prowadzący sam wyznacza studenta, który podaje swój przykład. Ideałem byłoby
aby każdy student podał co najmniej jeden swój przykład.

Za pojedynczą wypowiedź można dostać 0, 1 lub 2 punkty.

Czas trwania zadania do 60 minut.

Zad. 1-5:
1. Uzasadnij, dlaczego cena maksymalna przy typowym przebiegu funkcji podaży i
popytu musi być niższa niż cena równowagi rynkowej i jakie mogą być długookresowe
konsekwencje utrzymywania takiej ceny.

2. Uzasadnij, dlaczego cena minimalna przy typowym przebiegu funkcji podaży i popytu
musi być wyższa niż cena równowagi rynkowej i jakie mogą być długookresowe
konsekwencje utrzymywania takiej ceny.

Prosimy o odpowiedź na powyższe pytanie studenta. Jedno pytanie jeden student.

Za taką odpowiedź można dostać maksymalnie 5 pkt.

Celem zadania jest sprawdzenie wiedzy z wykładu oraz ocena logiczności i kompletności
wnioskowania.

Czas trwania około 20 minut

Zadanie 1-6 do 1-9 stanowią dwie grupy. Grupa pierwsza to zadanie 1-6 i 1-7. Druga
grupa to zadania 1-8 i 1-9. Na ćwiczeniach trzeba jako minimum zrobić po jednym
zadaniu z danej grupy. Nie ma obowiązku aby w ramach zadania realizować wszystkie
przypadki podane w podpunktach. Prowadzący ustala ilość zadań i przykładów według
zasady. Robimy tyle aby wszyscy studenci rozumieli sposób rozwiązywania tych zadań.

Za zrealizowanie jednego przykładu z zadanie student otrzymuje maksymalnie 5

punktów.

Średni czas realizacji zadań z grupy od 1-6 do 1-9 to 80 minut.

Tak więc, przy wysokiej cenie, producenci chcą wyprodukować dużą ilość produktu, ale kupujący są gotowi
kupić tylko niewielką ilość produktu i pojawia się nadprodukcja. Przy niskiej cenie kupujący są gotowi do
zakupu dużej ilości produktu, ale producenci są gotowi wyprodukować niewielką ilość towarów, a towarów i
usług brakuje.
Zad. 1-5:

1. Uzasadnij, dlaczego cena maksymalna przy typowym przebiegu funkcji podaży i

popytu musi być niższa niż cena równowagi rynkowej i jakie mogą być
długookresowe konsekwencje utrzymywania takiej ceny.

Cenę maksymalną państwo wprowadza wtedy, gdy cena rynkowa byłaby za wysoka dla
większości nabywców a towar jest dla nabywców niezbędny.

Wystąpienie stałego niedoboru danego dobra na rynku.

Kolejnym skutkiem jest wystąpienie nieefektywności związanych z powstaniem

niedoboru:

 nieefektywnie małej ilości

 nieefektywnej alokacji dóbr wśród konsumentów
 nieefektywnie niskiej jakości dóbr oferowanych do sprzedaży.

Cena maksymalna znajdująca się poniżej poziomu ceny równowagi rynkowej prowadzi
do utraty nadwyżki dóbr, ponieważ wciąż istnieją dane dobra oraz konsumenci, którzy
chcą je kupić, ale cena maksymalna na takim poziomie nie pozwala na dokonanie
transakcji, powyżej ustalonego poziomu. Taką sytuację w ekonomii nazywamy
bezpowrotną stratą, czyli utratą nadwyżki spowodowaną mniejszą liczbą transakcji w
wyniku działań interwencyjnych (w tym przypadku wprowadzenie ceny maksymalnej) w
funkcjonowanie rynku.

Skutkiem ceny maksymalnej może być nieefektywna alokacja dóbr wśród konsumentów,
czyli sytuacji w której osobom naprawdę potrzebującym może nie udać się dokonać
danej transakcji, a transakcje te są zawierane przez osoby, których potrzeby w tym
momencie nie są tak pilne.

Kolejną nieefektywnością wywołaną regulacją cen jest sprawianie, że dobra stają się
nieefektywnie niskiej jakości. Sprzedający oferują towar niższej jakości po niższych
cenach, mimo że konsumenci woleliby kupić towar lepszej jakości i są za niego gotowi
zapłacić wyższą cenę.

Konsekwencją wprowadzenia ceny maksymalnej może być rozwój działalności na

czarnym rynku. Konsumenci chcąc dokonać danej transakcji mogą dopuścić się
nielegalnego działania i zapłacenia za dane dobro więcej niż wynosi cena maksymalna.
Tak samo sprzedający mogą oczekiwać od konsumentów dodatkowej zapłaty, w zamian
za sprzedanie im dobra o wyższej jakości.
Wprowadzenie ceny maksymalnej daję szansę zawarcia transakcji poniżej ceny, jaką
trzeba byłoby zapłacić na rynku, który nie podlega żadnym regulacjom cenowym.

Kiedy ceny maksymalne obowiązują od dłuższego czasu, to konsumenci nie mają

realnego wyobrażenia, co stałoby się w przypadku zniesienia cen maksymalnych. Ceny
mogłyby się podnieść tylko w niewielkim stopniu i sytuacja na rynku byłaby niewiele
inna od tej, w której jest cena maksymalna.

2. Uzasadnij, dlaczego cena minimalna przy typowym przebiegu funkcji podaży i

popytu musi być wyższa niż cena równowagi rynkowej i jakie mogą być
długookresowe konsekwencje utrzymywania takiej ceny.

Cenę minimalną państwo wprowadza wtedy, gdy cena rynkowa spada do tak niskiego
poziomu, że grozi to bankructwem większości producentów danego dobra.

Kiedy minimalna cena jest ustalona powyżej poziomu równowagi, ilość podaży będzie
przekraczać ilość popytu, a wynikiem będzie nadwyżka podaży, czyli dodatkowa ilość.

Podwyżka ceny zazwyczaj powoduje spadek popytu a także wzrost rozmiarów podaży, w
zależności od elastyczności popytu i podaży. Operacja wprowadzenia cen minimalnych
jest niekorzystna dla konsumentów.

Cena minimalna nie jest korzystna dla konsumenta. Konsument przy wprowadzeniu ceny
minimalnej traci, ponieważ:

 kupuje dobra drożej, niż na wolnym rynku, gdzie cena równowagi byłaby niższa,
 płaci podatki, z których państwo skupuje od producenta produkty,
 kupuje dobra niskiej jakości, bo producent nie jest zainteresowany podnoszeniem
jakości produktu, który i tak sprzeda po cenie minimalnej.

Zad. 1-6. Przedstawić na rysunkach jak zmieni się cena i ilość równowagi na rynku
ogórków konserwowych w słoikach, jeżeli przy typowym kształtowaniu się funkcji
popytu i podaży na tym rynku dojdzie do:

a) wzrostu cen papryki konserwowej w słoikach,

ogórki konserwowe i papryka konserwowa to typowe dobra substytucyjne, więc należy

się spodziewać, że wzrost ceny papryki konserwowej spowoduje spadek popytu na
paprykę konserwową i tym samym wzrośnie popyt na ogórki konserwowe. To oznacza,
że funkcję popytu na ogórki, przedstawioną na powyższym rysunku trzeba narysować
ponownie, bo istniejąca pokazywała popyt na ogórki dla niższej ceny papryki
konserwowej. To oznacza, że nowa funkcja popytu na ogórki będzie musiała leżeć na
prawo od poprzedniej. Wielkości przesunięcia na podstawie tych danych nie możemy
określić, więc musi zgadzać się tylko kierunek przesunięcia.

b) wzrostu cen alkoholu,

Alkohol i ogórki to dobra komplementarne. Więc należy się spodziewać, że wzrost

ceny alkoholu spowoduje spadek popytu i tym samym zmaleje popyt na ogórki
konserwowe. To oznacza, że nowa funkcja popytu na ogórki będzie musiała leżeć na
lewo od poprzedniej.

c) spadku cen skupu surowych ogórków,

Spadek jednostkowych kosztów zmiennych, przy stałej cenie, oznacza wzrost

rentowności produkcji i tym samym typowa reakcja producentów polega na
wzroście wielkości produkcji i tym samym wzroście podaży, że nowa funkcja
podaży na ogórki będzie musiała leżeć w prawo.

d) ogłoszenia informacji o szkodliwości warzyw konserwowych na zdrowie,

Zmaleje popyt na ogórki konserwowe. To oznacza, że nowa funkcja popytu na

ogórki będzie musiała leżeć na lewo od poprzedniej.

e) sprzedawcy ogórków konserwowych zostaną obciążeni dodatkowym podatkiem.

Wzrost jednostkowych kosztów zmiennych oznacza spadek opłacalności produkcji i

tym samym powoduje, że producenci ograniczają produkcję tego towaru, wzrost
jednostkowych kosztów zmiennych przesuwa funkcję podaży w lewo.

Przykładowe rozwiązanie podpunktu a.

Najpierw rysujemy przykładowe funkcje popytu i podaży na ogórki konserwowe w

słoikach. Rysunek może wyglądać następująco:

cena popyt podaż

Wyjściowa cena równowagi rynkowej

Popyt i podaż
 równowagi rynkowej

Funkcje popytu i podaży mogą być przedstawione zamiast krzywych w postaci

prostych.
Potem student podaje na którą funkcję będzie wpływał wzrost ceny papryki
konserwowej. Powinien najpierw stwierdzić, że ogórki konserwowe i papryka
konserwowa to typowe dobra substytucyjne, więc należy się spodziewać, że wzrost
ceny papryki konserwowej spowoduje spadek popytu na paprykę konserwową i tym
samym wzrośnie popyt na ogórki konserwowe. To oznacza, że funkcję popytu na
ogórki, przedstawioną na powyższym rysunku trzeba narysować ponownie, bo
istniejąca pokazywała popyt na ogórki dla niższej ceny papryki konserwowej. To
oznacza, że nowa funkcja popytu na ogórki będzie musiała leżeć na prawo od
poprzedniej. Wielkości przesunięcia na podstawie tych danych nie możemy określić,
więc musi zgadzać się tylko kierunek przesunięcia. Pokazuje to następny rysunek.
Student rysuje dodatkowe rzeczy na starym rysunku.

cena popyt podaż

Nowa cena równowagi rynkowej Nowa funkcja

popytu
Wyjściowa cena równowagi rynkowej
Nowy popyt i
podaż
równowagi
Popyt i podaż rynkowej

Wyjściowy popyt i podaż

równowagi rynkowej

Na podstawie powyższego rysunku student formułuje odpowiedź końcową na

postawione pytanie. Odp. Wzrost ceny papryki konserwowej spowoduje, że sprzedaż
i cena ogórków konserwowych wzrosną.
Zad. 1-7. Przedstawić na rysunkach jak zmieni się cena i ilość równowagi na rynku
gotowych spodów pod pizzę, jeżeli przy typowym kształtowaniu się popytu i podaży
na tym rynku dojdzie do:
a) obniżki cen mrożonych gotowych pizz, substytucyjne
przy zmniejszeniu popyta na gotowe spody pod pizzę, funkcja popytu będzie musiała
leżeć na lewo, wtedy zmniejszy cena równoważna, oraz zmniejszy ilość
równoważnego podaży.
b) obniżki cen sera żółtego, komplementarne
tak jak ser żółty jest dobrem komplementarnym do gotowych spodów pod pizzę,
wtedy zwiększy popyt na spody pod pizzę, krzywa popytu musiała leżeć na prawo,
równoważna cena zmniejszy i równoważna ilość podaży też zmniejszy.
c) wzrostu ceny mąki,
wynikiem zmiany jednostkowych kosztów będzie zmiana krzywej podaży na lewo,
oraz wzrośnie równoważna cena i zmniejszy ilość podaży i popytu.
d) wzrostu średniej płacy w gospodarce,
wynikiem zmiany jednostkowych kosztów będzie zmiana krzywej podaży na lewo,
oraz wzrośnie równoważna cena i zmniejszy ilość podaży i popytu.
Oraz z tym będą zwiększenie dochodów nabywców zwiększy popyt na towar, krzywa
popytu będzie musiała leżeć na prawo, razem z tym równoważna cena, popyt i podaż
zrośnie.
e) obciążenia producentów gotowych spodów do pizz dodatkowym podatkiem.
wynikiem zmiany jednostkowych kosztów będzie zmiana krzywej podaży na lewo,
oraz wzrośnie równoważna cena i zmniejszy ilość podaży i popytu.
Zad. 1-8. Przedstawić na rysunkach jak zmieni się cena i ilość równowagi, określając
którą zmianę można jednoznacznie określić a którą nie, na rynku piór wiecznych,
jeżeli przy typowym kształtowaniu się popytu i podaży na tym rynku dojdzie
jednocześnie do:
a) spadku cen długopisów i wzrostu cen tworzyw sztucznych,
b) spadku cen atramentu i udzielenia oferentom piór wiecznych dotacji.
Przykładowe rozwiązanie zadania 1-8 punkt b.
 Zadania 1-8 i 1-9 łączą w sobie wiedzę i umiejętności zdobyte w zadaniach 1-6 i 1-7 i
wprowadzają nowy element wiedzy i umiejętności, który jest zapisany w zadaniu w
postaci polecenia aby określić, która zmiana punktu równowagi jest jednoznacznie
określona a która nie.
Najpierw należy narysować typowy przebieg funkcji popytu i podaży obrazujący
punkt startu. Prezentuje to poniższy rysunek.

cena popyt podaż

Wyjściowa cena równowagi rynkowej

Popyt i podaż

Wyjściowy popyt i podaż

równowagi rynkowej

Następnie powinno określić się, jak czynniki wymienione w danym podpunkcie

wpływają na przebieg funkcji popytu i podaży.
Analizujemy rynek wiecznych piór. Atrament jest dobrem komplementarnym do
wiecznych piór więc spadek ceny atramentu wpłynie na wzrost popytu na wieczne
pióra. Siły tego wzrostu nie jesteśmy w stanie określić. Tą zmianę przedstawia
poniższy rysunek ale student rysuje nowe elementy na poprzednim rysunku.

cena popyt podaż

Nowa funkcja
popytu
Wyjściowa cena równowagi rynkowej

Popyt i podaż

Wyjściowy popyt i podaż

równowagi rynkowej
 Teraz przechodzimy do analizy drugiego czynnika. Jest nim dotacja dla producentów
wiecznych piór. Ten element będzie miał wpływ na spadek wysokość kosztu
jednostkowego produkcji wiecznych piór. To oznacza, że producenci będą skłonni
produkować więcej piór, gdyby cena rynkowa nie zmieniła się. To oznacza, że funkcję
podaży wiecznych piór należy przesunąć w prawą stronę. Prezentuje to poniższy
rysunek.

cena popyt podaż

Nowa cena równowagi rynkowej 2 4 Nowa funkcja

1 popytu
Wyjściowa cena równowagi rynkowej
3 Nowy popyt i
podaż
równowagi
Nowa Popyt i podaż rynkowej
funkcja
podaży
Wyjściowy popyt i podaż
równowagi rynkowej

Na powyższym rysunku wyszło, że cena równowagi rynkowej i wielkość sprzedaży

wiecznych piór będą większe niż poprzednio. Jest to jednak wniosek w części
fałszywy, gdyż w tym wypadku tylko jedna zmiana punktu równowagi jest
jednoznacznie określona. Aby to pokazać można zrobić następujące zestawienie.
Gdyby spadła tylko cena atramentu, czemu odpowiadałoby przejście z punktu 1 do 2,
to z rysunku możemy odczytać, że wtedy cena wrośnie i wrośnie sprzedaż.
Gdyby natomiast zadziałał tylko drugi czynnik, czyli producent otrzymałby dotacje do
produkcji, to wtedy patrząc na punkty 1 i 3 możemy stwierdzić, że skutkiem tego
byłby spadek ceny i wzrost sprzedaży.
Jeżeli teraz nałożymy na siebie oba czynniki, to możemy stwierdzić, ze oba wywołują
wzrost sprzedaży. Jeżeli chodzi o ceny to mamy odmienne oddziaływania. Spadek
cen atramentu sprzyja wzrostowi ceny wiecznych piór a otrzymanie dotacji przez
producenta spadkowi tej ceny. Bez dodatkowych informacji jak silnie działają oba
czynniki na cenę nie jesteśmy w stanie jednoznacznie określić, co będzie się działo z
ceną. Dlatego prawidłowa odpowiedź końcowa może brzmieć następująco:
Spadek ceny atramentu i otrzymanie dotacji przez producenta wiecznych piór na
pewno spowoduje wzrost sprzedaży wiecznych piór (zmiana jednoznacznie
określona). Natomiast nie jesteśmy w stanie określić zmiany ceny, mogą one
wzrosnąć, zmaleć lub pozostać bez zmian. Tym samym jest to zmiana
niejednoznacznie określona.

Zad 1-9. Przedstawić na rysunkach jak zmieni się cena i ilość równowagi, określając
którą zmianę można jednoznacznie określić a którą nie, na rynku kuchenek
gazowych, jeżeli przy typowym kształtowaniu się popytu i podaży na tym rynku
dojdzie jednocześnie do:
a) wzrostu cen gazu i spadku cen blachy, z której wykonuje się kuchenki,
b) wzrostu dochodów ludności i wzrostu ceny energii elektrycznej.

27.05.2021 kolokwium