Geometriya 9

sinf

Mavzu:Takrorlash. Uchburchaklar
va to‘rtburchaklar.

Komilov Mirodil Xosiljonovich

X.T.V. tasarrufidagi AFIDUM
matematika fani o‘qituvchisi.
 Qavariq to‘rtburchak
Agar to‘rtburchak uning ixtiyoriy tomonini o‘z ichiga olgan
to‘g‘ri chiziq bilan bitta yarim tekislikda yotsa, u qavariq
to‘rtburchak deyiladi.
Perimetri
𝐵 𝐶
𝑑1 𝛼𝑑2
Ichki burchaklari

𝐴 Yuzi
𝐷
 TO‘RTBURCHAKLAR
QAVARIQ VA BOTIQ

1 2 3
4

5 6 7 8
 QAVARIQ

1 2 3

5 7 8
 Masalalar yechish
To‘rtburchakning perimetri 32 ga teng. To‘rtburchakning diagonali uni
perimetrlari 27 va 25 bo‘lgan ikkita uchburchakka ajratadi.
Diagonalning uzunligini toping
𝑏
𝑎+𝑏+ 𝑐+ 𝑑=32 𝑥=?
𝑎+ 𝑑+ 𝑥=27
𝑏+ 𝑐+ 𝑥=25 +¿
𝑎 𝑥 𝑐

𝑑 𝑎+𝑏+ 𝑑 +𝑐 + 𝑥+ 𝑥=52
32 2𝑥
32+2 𝑥=52 2 𝑥=20 𝑥=10Javob: 10
 Parallelogramm
Qarama - qarshi tomonlari o‘zaro parallel bo‘lgan
to‘rtburchak parallelogramm deyiladi.
𝐵 𝐶
𝑑1
𝑎h 𝜑 ∠ 𝐴=∠ 𝐶,∠ 𝐵=∠ 𝐷
𝛼 ∟ 𝑑2 𝑃=2(𝑎+𝑏)
𝐴 𝑏 𝐷 1
𝑆=𝑎𝑏sin 𝛼𝑆= 𝑑1 𝑑2 sin 𝜑
𝑆=𝑏 ∙ h 2
𝑑 + 𝑑 =2 ∙ 𝑎 +𝑏 )
2
1
2
2 ( 2 2
 Masalalar yechish
Parallelogramning o‘tkir burchagi bissektrisasi qarshi tomonni
o‘tmas burchak uchidan hisoblaganda 3:2 nisbatda bo‘lsa,
kichik diagonalni qanday nisbatda bo‘ladi?
𝐵𝐾 3 𝐵𝑂 𝐵 3 𝑥𝐾2 𝑥𝐶
= , =?
𝐾𝐶 2 𝑂𝐷 𝑂
chunki
𝐴 𝐷
chunki ichki almashinuvchi burchaklar
∠ 𝐵𝐴𝐾=∠ 𝐵𝐾𝐴=¿ 𝐴𝐵=𝐵𝐾 =¿ 𝐴𝐵=3 𝑥 , 𝐴𝐷=5 𝑥
𝐵𝑂 𝐴𝐵 3 𝑥 3
𝐴𝐾 =𝑙=¿ = = = Javob: 3:5
𝑂𝐷 𝐴𝐷 5 𝑥 5
 To‘g‘ri to‘rtburchak
Hamma burchaklari to‘g‘ri bo‘lgan parallelogramm
to‘g‘ri to‘rtburchak deyiladi.
Perimetri 𝑏
∟

∟
Yuzi
𝑎 𝑑

∟
∟

𝑑=√ 𝑎 + 𝑏
2 2
 Masalalar yechish
to‘g‘ri to‘rtburchakda bo‘lsa, ni toping.

𝑆1 𝑆2
𝑆 1 ∙ 𝑆 4=𝑆2 ∙ 𝑆3 𝑆3 𝑆4
𝑆2 ∙ 𝑆3 6 ∙ 3
𝑆4= = =9
𝑆1 2
Javob: 9
 Romb
Tomonlari teng bo‘lgan parallelogramm romb deyiladi.
Perimetri
𝑎 ∟ 𝑑2
Yuzi 𝛼 𝒉
𝑑1
𝑎 ∟
𝑆=𝑎∙ h
𝑑1 ⊥ 𝑑 2 Diagonallari bissektrisa ham bo‘ladi.
1 2 2 2
𝑆 = 𝑑1 𝑑2 𝑑 + 𝑑 =4 𝑎
2 1 2
 Masalalar yechish
Romb diagonallari 11 va 60 ga teng. Romb
perimetrini toping.
𝑑1= 11 , 𝑑 2=60 , 𝑃 =?
2 2 2 𝑎
𝑑 + 𝑑 =4 𝑎
1 2
∟ 𝑑2
2 2 2
4 𝑎2 =11 +60 𝑎 𝑑1
4 𝑎 2=121+ 3600
4 𝑎 =3721
2 3721 61 61
𝑎 = 𝑎= 𝑃=4 ∙ =122 Javob: 122
4 2 2
 Kvadrat
Tomonlari teng bo‘lgan to‘g‘ri to‘rtburchak kvadrat
deyiladi.
Hamma burchaklari to‘g‘ri. 𝑎

∟
Diagonallari o‘zaro teng. ∟
Diagonallari o‘zaro perpendikulyar.

∟
Diagonallari bissektrisa bo‘ladi.
𝑎 𝑑𝑎
Diagonallari kesishadi va teng ikkiga

∟
∟
bo‘linadi. 𝑎
𝑃=4 𝑎 𝑆=𝑎 2
𝑑=𝑎 √2
 Masalalar yechish
Kvadratning perimetri 20 % ga kamaysa, yuzi necha foizga
kamayadi? 𝑎
𝑎1
𝑃=4 𝑎2
𝑎 𝑆=𝑎 𝑎 𝑃 1=4 𝑎1
1 2
4 𝑎∙ 80 % 𝑆 1=𝑎 1
𝑎 1= =0 , 8 𝑎
4 ∙100 % 2
2 2 2 0 , 64 𝑎 ∙100 %
𝑆 1=𝑎1= ( 0 , 8 𝑎 ) =0 , 64 𝑎 𝑥= 2
=64 %
𝑎
100 %− 64 %=36 %
Javob: 36%
 Trapetsiya
Ikki tomoni parallel, qolgan ikki tomoni parallel
bo‘lmagan to‘rtburchak trapetsiya deyiladi.
𝐵𝐶 ∥ 𝐴𝐷 , 𝐴𝐵∦𝐶𝐷 𝐵 𝐶
𝐵𝐶+ 𝐴𝐷 h 𝑂 𝑚𝐿
𝐾𝐿=𝑚= 𝐾
2 𝑑1 𝑑2
𝐵𝐾 =h𝐴𝐶=𝑑1 , 𝐵𝐷=𝑑 2𝐴 ∟
𝐷
𝑃= 𝐴𝐵+𝐵𝐶 +𝐶𝐷+ 𝐴𝐷 𝐾
𝐴𝐷 − 𝐵𝐶 𝐴𝐷+ 𝐵𝐶
𝐵𝐶+ 𝐴𝐷 𝐴𝐾 = , 𝐾𝐷=
𝑆= ∙ 𝐵𝐾 =𝑚 ∙ h 2 2
2
 Masalalar yechish
To‘g‘ri burchakli trapetsiyaning kichik yon tomoni 6 ga,
asoslari 9 va 12 bo‘lsa uning yuzini toping.
𝐵 𝐶 𝐵𝐶=9 , 𝐴𝐷 =12 , 𝐴𝐵=6
𝑆=?
𝑎 +𝑏
∟ 𝑆= ∙h
𝐴 𝐷 2
1
𝑆= ∙ ( 9+ 12 ) ∙ 6=21 ∙3= 63 𝑆=63
2
 Masalalar yechish
Teng yonli trapetsiyaning perimetri 32, yon tomoni 5 va yuzi 44
ga teng. Trapetsiyaning balandligini toping.

𝐵 𝐶
𝐵𝐾 =?
𝐴𝐵+𝐵𝐶+𝐶𝐷+ 𝐴𝐷=32
𝐴𝐾 5+ 𝐵𝐶+5+
𝐷 𝐵𝐶 + 𝐴𝐷=22𝐴𝐷=32
𝐵𝐶+ 𝐴𝐷 22
𝑆= ∙ 𝐵𝐾 44= ∙ 𝐵𝐾 𝐵𝐾 =4
2 2
 АВСD trapetsiyaning АD va BC asoslari 10 va 8 ga teng.
АСD uchburchakning yuzi 30 ga teng bo‘lsa, trapetsiya yuzini
toping.
1 1 CR  6
S ACD  АD  CR 30  2 10  CR
2 1
В 8 С S  ( ВС  AD)  CR
2
1
S  (8  10)  6  54
6 2

А R D
10
Mustaqil yechish uchun topshiriq
Darslikning
8 betidagi 16, 17, 18, 19, 20 mashqlar;
E’TIBORINGIZ UCHUN
RAHMAT!