Kayıplar ve Soğutma

Power Electronics 1
 Kayıplar

• İletim Kayıpları (Forward Conduction Loss): İletimin akımının

ve anahtar üzerindeki gerilim düşümünün bir fonksiyonudur.
Düşük Frekanslarda ana kayıp kaynağıdır.

• Tıkama yönünde kaçak akımla ilgili kayıplar. (Blocking State

Losses)

• Kapı devresinde tetikleme sinyali sebebiyle kayıp.(Gate Drive

Losses)

• Anahtarlama Kaybı (Switching Loss): İletime ve sönüme

geçme esnasındaki kayıp enerji. Yüksek frekans
uygulamalarında önemlidir.
Power Electronics 2
 İletim Kayıpları

Anahtarlama Kaybı (Switching Loss): Bir ideal anahtarın iletim durumunda üzerindeki gerilim
düşümü sıfırdır. Ve iletim kaybı bulunmamaktadır.

Pratikte, anahtarlama elemanları üzerinde iletim durumunda bir miktar gerilim düşümü (tipik
olarak 1-3V) olmaktadır. Mosfet için iletim durumu gerilim düşümü direnci ile belirlenir.

Power Electronics 3
 İletim Kayıpları

Ortalama iletim kayıp gücü , anahtarlama elemanı üzerindeki gerilim düşümü ve üzerinden
geçen akımla orantılıdır.

, ileri yönlü iletim gerilim düşümü, , iletim durumunda eleman üzerinden geçen akım,
, iletim süresi, , anahtarlama frekansı.

Power Electronics 4
 Anahtarlama Kayıpları

v P=vi i
v
i

Energy

time time

İdeal Anahtar Gerçek Anahtar

(turn on) (turn-on)

Anahtarlama Kaybı (Switching Loss): Anahtar elemanı üzerinde açma veya kapama zamanında
ısı olarak harcanan kayıp güç eleman üzerindeki akım ve gerilimin çarpımına eşittir.

Power Electronics 5
 Anahtarlama Kayıpları

Anahtarlama Kaybı Hesabı (Resistif Yük için)

Kapama durumuna geçiş Enerji kaybı:

Açma durumuna geçiş Enerji kaybı:

burada, , anahtarlama elemanı kapama anında üzerindeki gerilim,

, iletim durumunda eleman üzerinden geçen akım,
, , açma/kapama zamanları

Power Electronics 6
 Anahtarlama Kayıpları
Anahtarlama Kaybı (Switching Loss): Tristör/Transistör anahtarlama
zamanı.

Power Electronics 7
 Anahtarlama Kayıpları
Anahtarlama Kaybı Hesabı (Endüktif Yük için)
Kapama durumuna geçiş Enerji kaybı:

Açma durumuna geçiş Enerji kaybı:

burada, , anahtarlama elemanı kapama anında üzerindeki gerilim,

, iletim durumunda eleman üzerinden geçen akım,
, , açma/kapama zamanları

Ortalama Anahtarlama Kaybı:

Yarı iletkendeki Toplam Kayıp:

Power Electronics 8
 İletimle Isı Transferi

Şekildeki gibi bir malzemenin bir bölümü üzerinde sıcaklık farkı varsa, yüksek sıcaklıktan düşük
sıcaklıktaki tarafa net bir enerji akışı vardır. Birim zamandaki enerji akışı, yani güç aşağıdaki
denklemle ifade edilir.

Burada; , A, cinsinden kesit alanı, d, m cinsinden uzunluk, termal iletkenlik ’dir. (alüminyum
için =220 )

Isıl Direnç
Isıl direnç; olarak tanımlar. İlk denklemdeki eşitlikten yararlanarak:
olarak ta yazılabilir. Birimi ’dır.

Power Electronics 9
 İletimle Isı Transferi

Örnek1: h=b=1 cm ve d=20 cm olan bir alüminyum çubukta, sıcaklığında sol uçtan
giren ısı enerjisi hızı 3W olup sağ uçtaki sıcaklık ’dir. sıcaklığını bulunuz.

den +

Örnek2: Bir transistör modülü h=3cm, b=4cm ve d=2cm olan bir alüminyum
plakaya monte edilmiştir. ’lik bir yüzeyden diğerine ’lik bir sıcaklık düşümüne izin
verilmektedir. Modülde üretilebilecek maksimum güç değerini bulunuz.

Power Electronics 10
 İletimle Isı Transferi
Genellikle ısı her biri farklı geçirgenliğe
sahip ve bazende farklı alan ve
kalınlıkları olan malzemelerden geçmek
zorundadır. Yandaki şekilde bir elemanın
üzerindeki ısının çevreye ısı yayılım
yolunu modelleyen çok katmanlı bir
örnek verilmiştir.

Jonksiyondan çevreye (ja) toplam ısıl direnç:

++
olarak tanımlar.
Elde edilen güç kaybı (dissipation)
elektrik devrelerine benzer şekilde
verilebilir.

++) +

Isı akışı için paralel yollar varsa ısıl

dirençler aynı paralel bağlı elektrik
dirençleri gibi hesaplanır.
Power Electronics 11
 İletimle Isı Transferi

Örnek3: ‘lik bir jonksiyon sıcaklığı için, bir transistörün güç kaybı 26W’tır. Üretici
için ’lık bir değer belirtmiştir. kalınlığında bir mika yalıtkan ısıl yağla birlikte
kullanıldığında birleşimin ısıl direnci olmaktadır. Soğutucunun konulduğu kabinin
en kötü durumda sıcaklığı dir. Bu durumda soğutucudan çevreye ısıl direnç ne
olur.

++) +
++) +

Power Electronics 12
 İletimle Isı Transferi

Güç elemanlarının üreticileri ısıl direnci mümkün olduğunca düşük tutulmasına

önem verirler. Bu anlamda d, ısı akış yolunun mümkün olduğunca ve devrilme
(break down) gerilimi, mekanik dayanıklılık ve diğer gereksinimleri de karşılayacak
şekilde kısa tutulması anlamına gelir.

Bu aynı zamanda A kesit alanının parazitik kondansatörünü minumum kılmak

anlamına gelir.

Kılıf yüksek ısıl iletimli bir malzemeden yapılmalıdır. Yüksek güçlü elemanlarda,
kılıf hava veya su soğutmalı bir soğutucu üzerine yerleştirilmelidir.

Power Electronics 13
 Geçici Isıl Empedans

Bazı durumlarda; güç eleman kullanıcısının, kullanılacak elemanın geçici ısıl

cevabına önem vermesi gerekebilir. Çeşitli nedenlerle aşırı yüklenme, çalıştırıp
durdurma, ani kayıplar vs. ortalama güç anma değeri aşılabilir. Güçteki ani artışın
jonksiyon sıcaklığında izin verilen maksimum değeri aşıp aşmayacağını
yükselmenin büyüklüğü, süresi ve elemanın ısıl özelliklerine bağlıdır.

Geçici durumda elemanın , ısıl kapasitesi ısıl dirençle birlikte göz önüne
alınmalıdır. Bir malzemenin birim hacmine düşen ısı kapasitesi Q, ısı enerji
yoğunluğunun T malzeme sıcaklığı ile değişimi olarak tanımlanır.

şeklinde verilebilir. Burada , birim hacme karşı düşen ısı kapasitesi olup birimi her
bir derece Kelvin için birim alan başına düşen Joule miktarıdır. Kesit alanı A, akış
yönündeki genişliği d olan dikdörtgen şeklindeki bir malzeme için ısı kapasitesi:

Power Electronics 14
 Geçici Isıl Empedans

Jonksiyon sıcaklığının geçici davranışı zamana bağlı ısı yayılımı (difüzyon)

denklemi ile verilir. Bu denklemin yaklaşık eşdeğeri ve çözümü aşağıda verilmiştir:

Power Electronics 15
 Geçici Isıl Empedans
Örnek3: Çok tabakalı bir ısıl yapıda birbirinden farklı ısıl zaman sabitleri varsa

Power Electronics 16
 Soğutucular (Heat Sink)

Power Electronics 17
 Işınım (Radiation) ve Yayılım (Convection) ile ısı transferi
Soğutucu ile ortam arasındaki ısıl direnç , soğutucu üreticileri tarafında bir önceki
slaytta gösterildiği gibi verilir. Bu veriler ancak belirli bir soğutucu ve çevre sıcaklığı
için geçerlidir. Soğutucunun farklı sıcaklıklarda nasıl davranacağı bir cismin
yüzeyinden çerçeveye yayınım ve ışınım ile ısı dağılma mekanizmasının anlaşılması
esastır.

Işınımla yayılan ısı transferi Stefan-Boltzman kanunu ile tanımlanır:

Burada; ışınım ile yayılan gücün watt cinsinden değeri, E, yüzeyin ısı salma
katsayısı, , Kelvin cinsinden yüzey sıcaklığı, , Kelvin cinsinden çevre sıcaklığı,
A, (kanatlarda dahil olduğunda) soğutucunun metre kare cinsinden yüzey alanıdır.

Literatürde E değerleri siyah oksitlenmiş alüminyum soğutucular için 0.9, Cilalanmış

alüminyum gibi için 0.05 kadar küçük olabilir.

Siyah oksitlenmiş alüminyum için:

yazılabilir.
Power Electronics 18
 Işınım (Radiation) ve Yayılım (Convection) ile ısı transferi

Siyah oksitlenmiş alüminyum için:

yazılabilir. Isıl direnç; için

, olduğunda;

gibi verilir.

Power Electronics 19
 Işınım (Radiation) ve Yayılım (Convection) ile ısı transferi

Yayılımlı ısı transferinden kaynaklanan ısıl direnç; dikey bir yüzeyim yüksekliği ,
yaklaşık 1m’den az ise yayılımla deniz seviyesinde çevreye aşağıda hızla ısı enerjisi
verir.

yazılabilir. Isıl direnç; için

elde edilir.

Soğutucuya ait ışınım ve yayılım etkileri birleştirildiğinde değeri:

Power Electronics 20
 Soğutucu Hesaplama Örneği

Yukarıdaki soğutucu için ısıl direnç hesaplanacaktır.

a) Yayılımlı ısıl direnç için kullanılacak alanlar
b) Işınımlı ısıl direnç için kullanılacak alanlar

Power Electronics 21
 Soğutucu Hesaplama Örneği

Işınımlı ısıl direnç bileşeni:

olarak bulunur.

, ve siyah oksitli alüminyum için

Power Electronics 22
 Soğutucu Hesaplama Örneği
Yayılımlı ısıl direnç bileşeni:

Kanat aralığı 9mm olduğundan soğutucunun

yayılımlı etkisi yandaki grafikte görüldüğü gibi
oranında azalmaktadır.

olarak bulunur.

Power Electronics 23
 Soğutucu Hesaplama Örneği
Soğutucuya ait ışınım ve yayılım etkileri birleştirildiğinde değeri:

Bu değer 7 numaralı soğutucuya ait ölçülmüş değer olduğu görülebilir.

Power Electronics 24