Terror i przebudowa

gospodarki w Polsce w
latach 1944-1956.
Filip Majewski.
Terror i przebudowa gospodarki w Polsce
w latach 1944-1956.

• Obława augustowska
• Reforma rolna
• Kolektywizacja rolnictwa
• Nacjonalizacja przemysłu
• Industrializacja
• Bitwa o handel
• Reglamentacja towarów
Terror

• Rabunki, gwałty i terror były jednym z pierwszych doświadczeń

mieszkańców ziem polskich, na które w latach 1944-1945 wkraczała Armia
Czerwona (siły zbrojne Rosji Radzieckiej w latach 1918–1922,
następnie wojska lądowe Sił Zbrojnych Związku Socjalistycznych Republik
Radzieckich (ZSRR) w latach 1922–1946) wraz z NKWD ( Ludowy
komisariat spraw wewnętrznych ZSRR) i podległymi mu formacjami.
Plakat Tadeusza
Trepkowskiego, 1953 r.
• W komunistycznej rzeczywistości za
wroga państwa polskiego, narodu czy
ludu władze uznawały każdego, kto
nie popierał partii komunistycznej.
Od obywateli oczekiwano aktywnej
postawy – nie tylko uczestnictwa w
budowaniu nowej rzeczywistości,
lecz także donoszenia,m
informowania organów państwa o
tych ludziach, których można
było zaliczyć do kategorii wrogów
Obława Augustowska.
• W lipcu 1945 r. NKWD zorganizowała pacyfikację obszaru Puszczy
Augustowskiej, przez który prowadził szlak powrotu Armii
Czerwonej I wywozu łupów wojennych do ZSRS. Celem tej akcji
było zlikwidowanie slinych na tym terenie polskich oddziałów. W
akcji wzięło udział 45 tys. Żołnierzy Armii Czerwonej I wojsk
NKWD. Sowieci zatrzymali w tedy ponad 7 tys. Ludzi (w tym kobiety
I nieletnich I osoby w podeszłym wieku) Aresztowani bylli
poddawani ich brutalnym przesłuchaniom. W ramach całej akcji
zamordowane zostało ponad 2 tys osób. Do dzisiaj nieznane jest
miejsce ukrycia zwłok ofiar. Można przypuszczać ze zostały zakopane
w okolicy byłej gajówki Giedź (obecnie jest to teren należący do
Białorusi). Obława Augustowska jest nazywana "małym Katyniem".
Odbudowa czy przebudowa?
• Jednym z najważniejszych zadań, które stanęło przed
komunistycznymi władzami powojennej Polski była
odbudowa kraju z wojennych zniszczeń. Niezależnie od
stosunku do nowej politycznej rzeczywistości Polacy
zwykle spontanicznie, z entuzjazmem przystępowali do
odbudowy domów, mieszkań, gospodarstw rolnych,
szpitali, szkół czy obiektów życia kulturalnego,
uruchamiali warsztaty i zakłady przemysłowe.
Społeczny zapał wykorzystały władze do odbudowy
gospodarki (rolnictwa, przemysłu, handlu i usług).
Reforma Rolna
• Już w wrześniu 1944 r. PKWN ( Polski komitet
wyzwolenia narodowego) ogłosił dekret o reformie
rolnej. W ramach jego realizacji rozparcelowano majątki
ziemskie o powierzchni powyżej 50 ha ( powyżej 100 h
na terenach województw zachodnich), a grunty
rozdzielono głownie między bezrolnych i małorolnych
chłopów. W konsekwencji powstały przede
wszystkim małe gospodarstwa, które prowadziły
produkcję służącą głównie wyżywieniu ich właścicieli, to
zaś dodatkowo pogorszyło zaopatrzenie kraju w
żywność. Celem reformy rolnej było przede wszystkim
pozyskanie dla nowej komunistycznej władzy
przychylności środowisk chłopskich, zwłaszcza tych
najliczniejszych, uboższych.
"Dobry" kułak, polski
plakat propagandowy z
lat 50. XX w.
• Chłopów, którzy sprzeciwiali sie
kolektywizacji, komunistyczne
władze nazywały pogardliwie
kułakami. Rosyjskie słowo kułak,
oznaczające bogatego chłopa,
miało pejoratywne zabarwienie I
było wykorzystywane już w latach
30. W stalinowskiej propagandzie
okresu kolektywizacji ZSRS
Państwowe Gospodarstwa
Rolna (PGR)

• Państwowe gospodarstwa rolne

powstawały w połowie lat 50. Na
Pomorzu Zachodnim i Środkowym
zajmowały 35-40% użytków rolnych.
Miały stanowić wzorcowe socjalistyczne
przedsiębiorstwa i dowodzić wyższości
kolektywnej gospodarki rolnej nad
indywidualną.
Kolektywizacja
Rolnictwa
W 1948 r. Kominform wydał dyrektywę o
kolektywizacji rolnictwa w bloku wschodnim,
czyli o wprowadzeniu sowieckiego modelu
gospodarki rolnej. Kolektywizacja polegała na
łączeniu indywidualnych
gospodarstw chłopskich w przedsiębiorstwa
oparte na zbiorowej (kolektywnej)własnosci
ziemi. Chłopi mieli więc przystępować do
rolniczych spółdzielni produkcyjncyh -
przekazywać im swoje grunty, narzędzia I
żywy inwentarz, a następnie wspólnie
pracować w spółdzielni I dzielić się zyskami.
Nacjonalizacja
Przemysłu
• Nacjonalizacja przemysłu to proces
upaństwowienia sektora przemysłowego na
obszarze danego państwa poprzez przejęcie
majątków i zasobów naturalnych w postaci ziemi
i surowców mineralnych oraz kapitału budynków
i maszyn przez państwo.
• W styczniu 1946 r. zostały podjęte kluczowe
decyzje w sprawie przebudowy polskiego
przemysłu zgodnie z sowieckimi wzorami. Na
mocy ustawy o nacjonalizacji przemysłu
państwo przejęło na własność fabryki, kopalnie,
huty. Przy okazji większość prywatnych
przedsiębiorców - kolejnej warstwy uznawanej za
komunistów za ideologicznego wroga - straciła
podstawy egzystencji
Industrializacja

• Industrializacja to proces przekształcania

się społeczeństwa tradycyjnego w społeczeństwo
przemysłowe dzięki wprowadzeniu gospodarki opartej
na mechanizacji produkcji, kierowanej planowo przy
użyciu określonych metod zarządzania, charakteryzujący
się zwiększaniem odsetka osób zatrudnionych w
przemyśle, standaryzacją czasu pracy,
wyraźnym podziałem pracy i
wzrostem heterogeniczności społeczeństwa. Procesowi
temu towarzyszą: przyspieszona urbanizacja, zwiększanie
się liczby grup wtórnych w stosunku do grup pierwotnych,
zmniejszanie się roli grup wspólnotowych.
Plany wieloletnie

• Plan wieloletni to Plan tworzony na okres kilku lat (ok. 3-

5), przedstawiający szczegółowe założenia, kierunki
działań oraz metody państwa w zakresie oddziaływania na
gospodarkę i osiągania wyznaczonych celów.
• Najpierw w latach 1947-1949, realizowano trzyletni plan
odbudowy. Następnie rozpoczęto wprowadzanie w życie
postanowień tzw. Planu sześcioletniego ( Planu rozwoju
gospodarczego i budowy podstaw socjalizmu na lata 1950
– 1955). Jego celem była przyśpieszona industrializacja na
wzór stalinowskiego ZSRS – przede wszystkim rozbudowa
przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego. Nowe fabryki,
kopalnie, huty miały dać zatrudnienie rzeszom robotników,
którzy zgodnie z marksistowsko- leninowską ideologią
powinni odegrać główną role w budowie nowej
rzeczywistości.
Pomnik Wincentego
Pstrowskiego w
Zabrzu.
• W 1947 r. komunistyczne władze
rozpoczęły akcję współzawodnictwa pracy.
Która miała zachęcać do jak największego
zaangażwania w pracę. Ci którzy osiągali
najlepsze wyniki, byli nazywani
przodownikami pracy I stawiani przez
propagandę za wzór jako bohaterowie
socjalizmu potocznie określano ich mianem
stachanowców - od nazwiska Aleksieja
Stachanowa, górnika z Donbasu, który w
latach 30 stał się w ZSRS symbolem
wspólzawodznictwa pracy. W Polsce
najbardziej znanym przodownikiem był
Wincenty Pstrowski - górnik z Zabrza, który
miesięcznie wykonywał ponad 200% normy.
Jego imieniem nazywano w PRL szkoły,
ulice, place. W latach 70 postawiono mu
pomnik oraz nakręcono film fabularny.
Reglamentacja

• Reglamentacja – w handlu stałe lub

czasowe ograniczenie obrotu pewnymi
towarami lub innymi dobrami, wynikające
z ich niedostatku formą reglamentacji jest
zaopatrzenie na kartki, wprowadzenie
najczęściej w czasie kryzysu
gospodarczego lub wojny. Aby zapewnić
dostęp do niezbędnych produktów i nie
dopuścić do niekontrolowanego wzrostu
cen, przydziela się obywatelom specjalne
talony (bony, tzw. kartki ) które
uprawniają do zakupu określonej ilości
danego towaru.
Kolejka pod sklepem
mięsnym, 1947 r.

• Kolejki pod sklepami stałym elementem

krajobrazu "Polski Ludowej", zarówno
w czasie obowiązywania systemu
kartkowego, jak I po jego zniesieniu.
Centralnie zarządzana gospodarka nie
była w stanie zaspokoić
zapotrzebowania obywateli na towary.
Samo posiadanie kartek nie
gwarantowało, że wyroby objęte
reglamentacją będzie można kupić.
Bitwa o handel

• W 1947 r. Władze rozpoczęły tzw. Bitwę o

handel, której celem była likwidacja
prywatnych sklepów i upaństwowienie
całego handlu. Działania te podjęto pod
pretekstem walki z drożyzną oraz spekulacją
(wykupowaniem trudno dostępnych
towarów i odsprzedaniem ich po wyższych
celach). Na prywatnych właścicieli sklepów
nakładano wysokie podatki i utrudniano im
zakup towaru w hurtowniach. "
Szkodników" gospodarczych i
"spekulantów" bez wyroków sądowych
umieszczano w obozach pracy oraz
konfiskowano ich majątki.
Koniec.

Koniec. Filip Majewski

1R.