O dobrych (i złych!

) praktykach
w przekładzie filmowym
dr Aleksandra Stodolna
Instytut Filologii Romańskiej UJ
Rodzaje tłumaczonych materiałów
1) Napisy
2) VO [lektor]
3) Dubbing
4) SDH
5) Audiodeskrypcja

 Filmy pełnometrażowe
 Filmy dokumentalne, programy telewizyjne
 Seriale
 Materiały dodatkowe [deleted scenes, behind the scenes, gag
reel, wywiady, komentarze – extras]
 Zwiastuny
 Metadata
 Typowe zlecenie
1) Invitation e-mail
2) Potwierdzenie przyjęcia zlecenia
3) Logowanie na koncie firmowym
4) Praca na oprogramowaniu, „w chmurze”
5) Obowiązkowe poprawki: kwestie techniczne,
ortografia/interpunkcja, zgodność tekstu z obrazem
6) Delivery
7) QC
8) Acceptance
Warunki pracy – minusy
 Mnóstwo materiału, często bardzo krótkie
terminy, ograniczenia dotyczące długości
wiersza, liczby znaków, liczby słów na minutę
itp.

 Ścisłe reguły językowe i techniczne

 Konieczność pełnego dostosowania się do

zasad narzuconych przez firmę, z którą
współpracujemy
Warunki pracy – plusy
 Duża liczba dostępnych zleceń
(i zleceniodawców)

 Kreatywna i ciekawa praca (wymagająca

nieustannego uczenia się i rozwijania
swoich umiejętności!)

 Wysoka kultura pracy

(i całkiem przyzwoite zarobki…  )
Wersja napisowa – charakterystyka
• Skrótowość i kondensacja – maksimum treści, minimum
słów
• Ścieżka dźwiękowa jest w pełni słyszalna, co stanowi
pewne ułatwienie
• Styl nieco bardziej „literacki” niż w przypadku skryptów
czytanych – co nie oznacza, że nie możemy „przemycać”
elementów wzbogacających językowo kwestie
wypowiadane przez bohaterów
1. Abbreviations
 Pan/Pani: P. (with period)
 Profesor: Prof. (with period)
 Doktor: Dr (no period)
 Numer: Nr (no period)
2. Character Limitation
 42 characters per line
3. Dual Speakers
 Use a hyphen followed by a space to indicate two speakers in one subtitle, with a
maximum of one speaker per line.
- I co?
- Poczekaj. Daj mi chwilę.
4. Italics
Italicize the following:
 Dialogue that is heard through electronic media, such as a phone, television,
or computer
 Only use italics when the speaker is not in the scene(s), not merely off screen
or off camera
Do not use italics to indicate emphasis on specific words.
5. Reading Speed
 Adult programs: 200 words per minute / 17 characters per second
 Children’s programs: 160 words per minute / 13 characters per
second
6. Repetitions
 Do not translate words or phrases repeated more than once.
 If the repeated word or phrase is said twice in a row, time subtitle
to the audio but translate only once.
7. Special Instructions
 Dialogue must never be censored. Expletives should be rendered
as faithfully as possible.
 Deliberate misspellings and mispronunciations should not be
reproduced in the translation unless plot pertinent.
Skrypt lektorski – charakterystyka
 Skrypt lektorski jest jak „GPS” dla lektora –
zadaniem tłumacza jest maksymalne
ułatwienie lektorowi prawidłowego
odczytania tekstu

 Ścieżka dźwiękowa jest częściowo słyszalna,

więc dopuszczalne (a czasem wręcz wskazane)
bywa pomijanie niektórych elementów

 Poprawność + naturalność
Dubbing – charakterystyka
Problem 1: Cechy języka mówionego i
dialogu filmowego
 Sztuczność!
 Realizm w miejsce perfekcyjnej synchronizacji
 „Urwane” zdania
 „walla”
 Charakter postaci: specyficzny dobór słów, sposób
mówienia, „tiki” językowe
 Postacie reagują na siebie nawzajem
 SKOJARZENIA, jakie wywołują poszczególne rodzaje
języka – dialekty, profesjolekty, socjolekty
 Problem 2: „Synchrony”.
Rodzaje ujęć/ustawienia kamery;
intensywny ruch postaci
 Jak tłumaczyć
(i jak NIE TŁUMACZYĆ) filmy
TO: I’m a physicist.
TT: Idę do lekarza.
(…) musicie mieć nerwy jak postronki!
 Typowe błędy
popełniane przez tłumaczy

 Nieuzasadnione użycie wielkich liter, gdy bohaterowie

zwracają się do siebie
 „-”, gdy mówi tylko jedna osoba
 Pomijanie żartów i gier słownych, archaizmów, rymów,
brak udomowienia (Onze z francuskiej wersji Stranger
Things)
 Powtarzanie zbędnych napisów
 Typowe kłopoty ze zrozumieniem oryginału (i
jednoczesna dziwna niechęć do korzystania ze
słownika…)
 Błędy stylistyczne, zły rejestr
 Kalki
Czego NIE WOLNO robić?
 Tłumaczyć bez zaglądania do słownika
(raft of ducks to nie tratwa kaczek!)

 Tłumaczyć bez oglądania materiału filmowego

(Ani kroku dalej)

 Tłumaczyć rutyniarsko (kalki, „niepolskie” konstrukcje

językowe – Tu jesteś! ; Przykro mi! ; Harry Potterze!)

 Tłumaczyć nienaturalnie (Nadlatuje śmigłowiec!)

Co NALEŻY robić?
 Tłumaczyć wiernie, ale NATURALNIE
 Ekwiwalencja – owszem, ale nie w
ścisłym tego słowa znaczeniu
(equivalent EFFECT)
 Gry słowne, rymy, archaizmy, humor
– forma + treść, choć niekoniecznie
leksykalnie tożsama