ELEKTRİK KAZALARINDAN

KORUNMA
MAHMUT ÇANDIR
ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK
BAKANLIĞI
BAŞ İŞ MÜFETTİŞİ
FİZİK YÜKSEK MÜHENDİSİ
ELEKTRİK
 ELEKTRİĞİN TANIMI

DURAĞAN VEYA DEVİNGEN

YÜKLÜ PARÇAÇIKLARIN
YOL AÇTIĞI FİZİKSEL BİR
OLGU
 ELEKTRİK
POTANSİYEL
BİR
ENERJİ
KAYNAĞI

IŞIK – ISI – SES – HAREKET

 TEMEL TANIMLAR
• ELEKTRİK GERİLİMİ
• ELEKTRİK AKIMI
• ELEKTRİKSEL DİRENÇ
• ELEKTRİK GÜCÜ
• ELEKTRİK ENERJİSİ
 GERİLİM
• GERİLİM SU
DEPOSUNUN
YÜKSEKLİĞİ VEYA
SU DEPOSUNUN
YERDEN
YÜKSEKLİĞİ
OLARAK
DÜŞÜNÜLEBİLİR
 GERİLİM [Volt]

ELEKTRİKSEL OLARAK
İKİ NOKTA ARASINDAKİ
POTANSİYEL FARKI
 GERİLİM [Volt]

• KÜÇÜK GERİLİM en çok 42 Volt

• TEHLİKESİZ GERİLİM Ülkemizde 65 Volt
• ALÇAK GERİLİM 1000 Volt'a kadar
• ORTA GERİLİM 1000 V – 31,5 kV
• YÜKSEK GERİLİM 31,5 kV den sonrası
 AKIM
• AKIM BİR
BORUDAN AKAN
SU MİKTARI
OLARAK
DÜŞÜNÜLEBİLİR
 AKIM (AMPER)
POTANSİYEL FARKI OLAN İKİ NOKTA
ARASINDA İLETKENLİK VAR İSE: BU İLETKEN
İÇERİSİNDEN, ELEKTRONLARIN ÇOK OLDUĞU
NOKTADAN AZ OLDUĞU NOKTAYA DOĞRU
BİR ELEKTRON AKIŞI (HAREKETİ) VARDIR.

ELEKTRONLARIN BU HAREKETİNE ELEKTRİK

AKIMI DENİR.
 İLETKENLİK

MADDELER ELEKTRİKSEL OLARAK

İLETKEN (Altın - Gümüş - Bakır)

YALITKAN (Cam - Bakalit - Kauçuk)

YARI İLETKEN (Silisyum - Germanyum)

 DİRENÇ
• DİRENÇ
TESİSATTA SUYUN
AKIŞINI AZALTAN
BİR ENGEL
DARALAN BİR
BORU OLARAK
DÜŞÜNÜLEBİLİR
 DİRENÇ (OHM)
MADELERİN İLETKENLİKLERİ, MADDELERİN
FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİNE
GÖRE AZ VEYA ÇOK OLACAK ŞEKİLDE
DEĞİŞİR.

MADDELERİN ELEKTRİĞİ AZ YADA ÇOK

GEÇİRME ÖZELLİĞİNE O MADDENİN
DİRENCİ DENİR.
 OHM KANUNU
V= IxR
(VOLT = AMPER x OHM)
 VÜCUT DİRENCİ
– Total Body Impedance

• Touch Voltage 5% 50% 95%

• (V) of the population

• 25 1750 3250 6100

• 50 1450 2625 4375
• 75 1250 2200 3500
• 100 1200 1875 3200
• 125 1125 1625 2875
• 220 1000 1350 2125
• 700 750 1100 1550
• 1000 700 1050 1500
• Asymptotic value 650 750 850
ELEKTRİK GÜÇÜ
P= VxI
(WATT = VOLT x AMPER)
ELEKTRİK ENERJİSİ
E = P x t = I Rt
2

(KWh)
 ELEKTRİK ENERJİSİ

• STATİK ELEKTRİK

• DİNAMİK ELEKTRİK
 DİNAMİK ELEKTRİK
• DOĞRU AKIM : PİLLER,
AKÜMÜLATÖRLER, ADAPTÖRLER

• ALTERNATİF AKIM : ŞEBEKE

ELEKTRİĞİ, JENARATÖRLER

• KARIŞIK AKIM : TELEKOMİNİKASYON,

KONTROL SİS.
 STATİK ELEKTRİK
• YILDIRIM
• PATLAYICI MADDELERİN OLDUĞU
YERLER
• TABANCA BOYACILIĞI
• SANAYİDE İSTENMEYEN DURUMLAR
• MATBAA, KÖMÜR TAŞIMA, ELK.SİS.
 YILDIRIM
• BASINÇ
• YANGIN
• YANIK
• ELEKTRODİNAMİK ETKİ
• GEÇİCİ KÖRLÜK
• TERMİK ETKİ
• ELK.SİSTEMLERDE BOZULMA
 YILDIRIM İÇİN ÖNLEMLER
• YILDIRIMLIK (FRANKLİN ÇUBUĞU)
• METAL KAFES (FARADAY KAFESİ)
• ARK BOYNUZLARI
• PARAFUDR
 ELEKTRİĞİN ZARARLARI
• ELEKTRİK ŞOKU
• YANIKLAR
• YANGINLAR
• DÜŞMELER
 ELEKTRİĞİN VÜCUD
ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

• ELEKTRİK AKIMININ SİNİRLER,

ADALELER VE KALBİN ÇALIŞMASI
ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

• ELEKTRİK AKIMININ SEBEP OLDUĞU

ISNMANIN ETKİSİ - YANIKLAR

• KÜÇÜK AKIMLARIN SEBEP OLDUĞU

DÜŞMELER
İNSAN VÜCUDUNDAN GEÇEN 50 Hz.’lik ALTERNATİF AKIMIN ÇEŞİTLİ
ŞİDDETLERİNİN FİZYOLOJİK BELİRTİLERİ (Tesir Süresi 1 Sn.)

Akım Şiddeti Fizyolojik Belirtisi

0.01 mA Akımın hissedilme sınırı, elde gıdıklanma
1 - 5 mA Elde uyuşma, el ve kol hareketinin zorlaşması
5 - 15 mA Elde, kolda kramp başlaması, tansiyon
yükselmesi
15 - 25 mA Kasılmalar artar ancak kalp etkilenmez
25 - 80 mA Tahammül edilebilir akım şiddetidir. Ancak, tansiyon yükselir,
kalp düzensiz çalışır, teneffüs zorlaşır. Şuur yerindedir.
REVERZIBL kalp durması baş gösterir.

80 - 100 mA Akımın tesir süresine bağlı olarak kalpte FİBRİLASYON

( 3 - 8 A) baş gösterir, şuur kaybolur

8 A ‘den büyük akımlarda; Tansiyon yükselir, kalp durur, akciğer

şişer, şuur kaybolur.
 İNSAN VÜCUDUNDAN GEÇEN 50 Hz.’lik ALTERNATİF AKIMIN ÇEŞİTLİ
ŞİDDETLERİNİN FİZYOLOJİK BELİRTİLERİ (Tesir Süresi 1 Sn.)

Akım Şiddeti Fizyolojik Belirtisi

0.01 mA Akımın hissedilme sınırı, elde gıdıklanma
1 - 5 mA Elde uyuşma, el ve kol hareketinin zorlaşması
5 - 15 mA Elde, kolda kramp başlaması, tansiyon yükselmesi
15 - 25 mA Kasılmalar artar ancak kalp etkilenmez
25 - 80 mA Tahammül edilebilir akım şiddetidir. Ancak,
tansiyon yükselir, kalp düzensiz çalışır,
teneffüs zorlaşır. Şuur yerindedir. REVERZIBL
kalp durması baş gösterir.
80 - 100 mA Akımın tesir süresine bağlı olarak kalpte
FİBRİLASYON
( 3 - 8 A) baş gösterir, şuur kaybolur

8 A ‘den büyük akımlarda; Tansiyon yükselir, kalp durur, akciğer şişer,

şuur kaybolur.
 ELEKTRİK KAZALARININ OLUŞ
NEDENLERİ
1- ELEKTRİK ENERJİSİ HAKKINDA YETERLİ
EĞİTİM VE TEKNİK BİLGİYE
SAHİP OLMAMAK.
2- ELEKTRİK DEVRESİNİN YETERLİ YALITIMI
OLMAYIŞI YADA DIŞ ETKENLERLE ZAMANLA
YALITMA ÖZELLİĞİNİ KAYBETMESİ

3- ELEKTRİK İŞLERİNDE ÇALIŞANLARIN KENDİLERİNE

AŞIRI GÜVENMELERİ
4- ELEKTRİK İŞLERİNDE ÇALIŞANLARIN İŞLERİNİ
BENİMSEMEMESİ
5- ACELECİLİK, DİKKATSİZLİK VE
ÖZEN GÖSTERMEME.
6- GÖREVİ DIŞINDA İLGİSİ OLMADIĞI, BİLGİSİ OLMADIĞI HALDE
ELEKTRİK ARIZASINA MÜDAHALE ETMEK
7- İŞ DİSİPLİNİNE UYMAMAK, (ŞAKA, LAUBALİLİK, VERİLEN EMRE
UYMAMAK
8- VERİLEN KORUYUCULARI KULLANMAMAK
9- KALİTELİ KALİTELİ MALZEME KULLANMAMAK

10- ELEKTRİKLE ÇALIŞAN CİHAZLARIN METAL GÖVDELERİNİN İYİ

TOPRAKLANMAMASI
11- GEREKLİ PERİYODİK MUAYENELERİN ZAMANINDA
YAPILMAMASI
12- GEREKSİZ YERDE GERİLİM ALTINDA ÇALIŞMAK
13- TALİMAT ALMADAN ARIZAYA MÜDAHALE ETMEK
 YANIKLAR

• KESİCİLER AÇILMADAN SİGORTA DEĞİŞTİRMEK

• BIÇAKLI SİGORTALARIN UYGUN APARAT

OLMADAN DEĞİŞTİRİLMESİ

• YÜKSEK GERİLİM ÇARPILMALARI

• YÜKSEK AKIM KAPASİTESİNE SAHİP YERLERDE

ÇALIŞILIRKEN TAKIM VEYA MALZEMELERİN
KISA DEVRE YAPMASI
 YANGINLAR
• TESİSATIN UYGUN OLMAMASI
• TESİSATTA DEĞİŞİKLİKLER
• KOLAY TUTUŞAN MALZEMELER
• PARLAYICI PATLAYICI MALZEMELER
• YILDIRIM NEDENİYLE YANGIN
• STATİK ELEKTRİK ATLAMASI
NEDENİYLE YANGIN
 ELEKTRİK VE YANGIN
• ELEKTRİK SİSTEMLERİNE ENERJİ
VARKEN SU İLE MÜDAHALE
YAPILMAZ
• ASAL GAZLI VEYA CO2 GAZLI
SÖNDÜRÜCÜLER KULLANILIR
• MÜMKÜNSE ENERJİNİN KESİLMESİ
SAĞLANIR
 DÜŞMELER
• STATİK ELEKTRİK SONUCU
• ELEKTRİK ŞOKU SONUCU

• KORUNMA : STATİK ELEKTRİK

OLUŞUMUNU ÖNLEMEK DÜŞMEYE
KARŞI ÖNLEMLER ALMAK
 ELEKTRİK KAZALARININ ÖNLENMESİ
I – ALÇAK GERİLİMDE ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER

• ÜZERİNDE ÇALIŞMA YAPILACAK TESİS KISIMLARI

GERİLİM DIŞI BIRAKILMALIDIR

• GERİLİM DIŞI BIRAKILMASI MÜMKÜN DEĞİLSE;

ÇALIŞMA İZNİ VEYA HİZMET TALİMATI
DÜZENLENEREK ÇALIŞMAYA BAŞLANMALIDIR

• ÇALIŞMALARDA YALITKAN TABURE, YALITKAN

PASPAS VEYA KURU TAHTA GİBİ YALITKAN BİR
MALZEME ÜZERİNE ÇIKILARAK ÇALIŞMA
YAPILMALIDIR
 ELEKTRİK KAZALARININ ÖNLENMESİ
I – ALÇAK GERİLİMDE ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER

• ÇIPLAK İLETKENLER CİVARINDA ÇALIŞMA

YAPARKEN, YALITKAN BARET VE UYGUN İŞ
ELBİSESİ GİYİLMELİDİR.

II – YÜKSEK GERİLİMDE ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER

• GENEL KURAL OLARAK; ÇALIŞMA YAPILACAK

TESİSTE ELEKTRİK KESİLMELİDİR

• ELEKTRİK KESİLEN MAHAL, KORUMA ALTINA

ALINMALI, KİLİTLENMELİ VE UYARI LEVHASI
ASILMALIDIR
 ELEKTRİK KAZALARININ ÖNLENMESİ
II – YÜKSEK GERİLİMDE ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER

• GERİLİM YOKLUĞU ISTANKA İLE KONTROL EDİLMELİ

• TOPRAKLAMA VE KISA DEVRE İŞLEMLERİ TAM

OLARAK YAPILMALI
• ÇALIŞMA YERİ SINIRLANDIRILMALI
• ÇALIŞMA İZNİ YAZILI OLARAK ALINMALI
• YÜKSEK GERİLİMDE, EHİL VE TECRÜBELİ KİŞİLER
ÇALIŞTIRILMALI
• YÜKSEK GERİLİMDEKİ ÇALIŞMALAR, YETKİLİ TEKNİK
BİR KİŞİNİN GÖZETİMİNDE YAPILMALI
 ELEKTRİK ÇARPMALARINA KARŞI
ALINACAK GENEL KORUNMA TEDBİRLERİ

• KÜÇÜK GERİLİM
• KORUMA İZALASYONU
• GÜVENLİK TRASFORMATÖRÜ
• KORUMA TOPRAKLAMASI
• SIFIRLAMA YAPMAK
• KAÇAK AKIM RÖLESİ
• KAÇAK GERİLİM RÖLESİ
• EĞİTİM ÇALIŞMASI
KÜÇÜK GERİLİM KULLANMA

• NEMLİ ISLAK YERLERDE

• METAL MALZEMELERİN
ÇOĞUNLUKTA OLDUĞU YERLERDE

• 42VOLT GERİLİM KULLANILMALIDIR

 KORUMA İZALASYON
• ÇİFT İZALASYONLU MALZEMELER
KULLANMAYA ÖZEN GÖSTERMEK
 TOPRAKLAMA
• KORUMA TOPRAKLAMASI

• SIFIRLAMA

• TOPRAKLAMANIN PERİYODİK
KONTROLÜ
 GÜVENLİK TRAFOSU

• GÜVENLİK TRAFOSU KULLANMAK

• ENERJİNİN İKİ KOLUNU DA TOPRAKTAN

İZOLE ETMEK
 ELEKTRİK ÇARPMA OLAYINDA
NELER YAPILABİLİR
• HATALI AKIM DEVRESİ HEMEN KESİLMELİDİR.
• AKIM KESİLMEMİŞSE, YALITKAN BİR CİSİM KULLANARAK,
ÇARPILAN KİŞİNİN ELEKTRİKLE TEMASI KESİLMELİ
• AKIM KESİLMEMİŞSE, ÇARPILAN KİŞİ, ELBİSESİNİN KURU
OLAN KISMINDAN TUTULARAK, GERİLİM ALTINDAKİ TESİS
KISMINDAN UZAKLAŞTIRILMALI
• ÇARPILAN KİŞİNİN ÇIPLAK VÜCUDUNA DEĞİLMEMELİ,
• KALP KURMUŞ İSE, KALP MASAJINA BAŞLANMALI
• KALP MASAJI İLE BİRLİKTE, SUNİ SOLUNUM UYGULANMALI
• SIHHİ YARDIM İSTENMELİ VE ANBULANS ÇAĞRILMALI
• NAKİL SIRASINDA, SUNİ TENEFFÜSE DEVAM EDİLMELİ
• KAZALI BİR ÖRTÜ İLE ÖRTÜLEREK SICAK TUTULMALIDIR
 ÇALIŞMA İZİN BELGESİ
• ENERJİ KESME FORMU:
ÇALIŞILACAK YER ZAMAN VE
SORUMLU KİŞİ
• ENERJİ VERME FORMU: ÇALIŞMANIN
BİTTİĞİ VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİNİN ALINDIĞI TAM
OLARAK BİLİNMESİ
 YETKİ SINIRLARI
• YETKİ SINIRLARI ELEKTRİK İLE
İLGİLİ FEN ADAMLARININ YETKİ
GÖREV VE SORUMLULUKLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK 3.
MADDESİNDE BELİRTİLMİŞTİR.
 YETKİ SINIRLARI
PROJE PLAN TESİSAT İŞLETME BAKIM
HAZIRLAMA YAPIM İŞİ ONARIM

1.GRUP 50 kW 150 kW 1500 kW

3-4 YIL 400VOLT 35 kV
YÜK.TEK.

2.GRUP 30 kW 125 kW 1000 kW

3-4 YIL 400 VOLT 35 kV
END.MES.

3.GRUP 16 kW 75 kW 500 kW
USTALIK BEL. 400 VOLT 400 VOLT
ÇALIŞMA CETVELİ KROKİSİ
• ÇALIŞILAN ALAN VE BESLEME
NOKTALARININ BELİRTİLMESİ
• SON DEĞİŞİKLİKLERİN İŞLENMESİ
• BAKIM VE ONARIM ALTINDA OLAN
YERLERİN BELİRTİLMESİ
 ALÇAK GERİLİM ALTINDAKİ
ÇALIŞMALARDA
YAPILACAK İŞLER
• ENERJİ KESİLMESİ VE KONTROLÜ
• NÖTR DAHİL BÜTÜN HATLARDAN İZOLE ÇALIŞMAK
• TOPRAKLAMA VE KISA DEVRE
• YALITKAN ÜZERİNDE DURULMASI
• BARET ÇİZME GÖZLÜK EMNİYET KEMERİ KULLANMAK
• YALITKAN SAPLI EL ALETLERİ KULLANMAK
• SEYYAR EL ALETLERİ UYGUN ÖZELLİKTE OLACAK VE
AMACINA UYGUN KULLANILIP BAKIMLI TUTULACAK
• ISLAK VEYA METAL AKSAMLI BÖLÜMLERDE KÜÇÜK
GERİLİM KULLANILACAK
• PARLAYICI PATLAYICI MADDE BULUNAN ORT. DİKKAT
 YAKLAŞMA MESAFELERİ
•

GERİLİM YATAY UZAKLIK

0-1 kV 1 METRE
1-36 kV 2 METRE
36-72 kV 3 METRE
72-170 kV 5 METRE
 DİKEY UZAKLIKLAR
İLETKENLERİN ÜZERİNDEN GEÇTİĞİ YER 36 kVOLT
İÇİN
ÇAYIR OTLAK TARLA 6 METRE

KÖY VE ŞEHİR İÇİ YOLLAR 7 METRE

AĞAÇLAR 2,5 METRE

ÜZERİNE ÇIKILABİLEN DAMLAR 3,5 METRE

ÜZERİNE ÇIKILAMAYAN DAMLAR 3 METRE

 ELEKTRİK KAZALARINDA
KİŞİSEL FAKTÖRLER
• UNUTKANLIK
• DAHA ÖNCE YAPILAN HAREKET VE ALIŞKANLIKLARIN
BEKLENENDEN FARKLI SONUÇLANMASI
• İŞİN AKSAMAMASI İÇİN ACELECİ DAVRANMAK
• KABADAYILIK GÖZÜPEKLİK GÖSTERİŞ
• DEĞERLENDİRME HATALARI
• TİTREŞİM NEM GÜRÜLTÜ IŞIK YETERSİZLİĞİ SONUCU
HATALAR
• İŞ İŞÇİ UYUMSUZLUĞU
• MESLEK ŞAKALARI
ELEKTRİK KAZALANMALARINDA
İLK YARDIM
• KAZALININ ELEKTRİK DEVRESİNDEN
KURTARILMASI
• SOLUNUM VE NABIZ KONTROLÜ
• SUNİ SOLUNUM VE KALP MASAJI
• KALP FİBRİLASYONU DURUMU
• SAĞLIK MERKEZİNE ULAŞTIRMA VE
BU ANA KADAR GEREKLİ
MÜDAHALEYE DEVAM ETMEK
FİBRİLASYON
 BAKIM ONARIM İŞLERİNDE ELEKTRİKLE
İLGİLİ ÖNLEMLER

• HAT ÇALIŞMA MÜSADESİ

• ENERJİ KESİLMEDEN ÇALIŞMAMAK
• TOPRAKLAMA YAPMAK
• KİLİTLENEBİLİR ŞALTER VE PANO KULLANMAK
• ENERJİ ALTINDA SİGORTA DEĞİŞTİRMEMEK
• ONARIMDAN SONRA KORUYUCU ÖZELLİKLERİN.
DEĞİŞMEMESİNİ SAĞLAMAK
• KALİTELİ VE SÜREKLİ EĞİTİM SAĞLAMAK
• EKİP ÇALIŞMASI YAPMAK
• ARIZA ANALİZLERİ VE HAZIRLIKLARI YAPMAK
 İNCELENMİŞ KAZA
ÖRNEKLERİ
• BURDUR BUCAK TEDAŞ
• KONYA TÜMOSAN
• TOKAT NİKSAR KİREÇ FAB.
• ANTALYA İNŞAAT KARO SİLME İŞİ
 BAKIM ONARIM BİRİMİ DIŞINDAKİ BİRİMLERİN
ELEKTRİK KONUSUNDA DİKKAT ETMESİ
GEREKEN HUSUSLAR
• BİRİMLERİNDEKİ MAKİNALARIN PERİYODİK
BAKIMLARININ YAPILMASINI SAĞLAMAK

• İŞÇİLERİN GÖREVLERİ DIŞINDA ELEKTRİK ARIZALARINA

MÜDAHALE ETMELERİNİN ÖNLENMESİ

• İŞÇİLERİN BİR ELEKTRİK ARIZASI DURUMUNDA İLGİLİ

AMİRLERİNE VE BAKIM ONARIM BİRİMİNE ARZAYI
BİLDİRMELERİ
 ENERJİ HATLARINDA MEYDANA GELEN
KAZALAR (1995 YILINDA 22 İLDE)

KAZA NEDENİ OLAY ÖLÜ YARALI

TRAFO MERKEZLERİ 16 8 8
HAT TAMİRİ 14 9 4
HAT DEĞİŞİKLİĞİ 12 7 5
ENERJİ ALTINDA ÇALIŞMA 6 4 2
DİREKTEN DÜŞME 12 9 2
TOPLAM 60 37 21
 FABRİKA ALANINDAKİ
KAZALAR
KAZA NEDENİ OLAY ÖLÜM YARALANMA

ORTA GERİLİM HATTINA TEMAS 20 19 1

SEYYAR AYDINLATMAYA 6 6
ÇARPILMA
SEYYAR CİHAZLARA ÇARPILMA 12 9 3

ELK. TESİSAT YAPIMI 8 8

TOPLAM 46 42 4
 ELEKTRİK ENERJİSİNİN
İNSAN ÜZERİNE ETKİLERİ
ETKİ D.A D.A AA AA
KADIN ERKEK KADIN ERKEK
ELDE BELLİ BELİRSİZ HİSSETME 0.6 mA 1mA 0,3mA 0,5 mA

HİSSETME SINIRI 3 mA 5 mA 0,7 mA 1 mA

AĞRILI OLMAYAN ŞOK 6 mA 9 mA 1,2 mA 1,8 mA

AĞRILI ŞOK REFLEKS SINIRI 51 mA 76 mA 10 mA 16 mA

ŞİDDETLİ ŞOK ADELE KASILMASI 60 mA 90 mA 15 mA 23 mA

ŞOK VE KALP FİBRİLASYONU 500 mA 600 mA 100mA 100mA