You are on page 1of 104

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

t&S i f p u d E
a&;om;jyKpkaom

vuf0o
J vk;H awmf"mwforkid ;f
ES i h f

rsufESmzkH;cGihfjyKcsuftrSwf 10^94 (4)


pmrlcGifhjyKcsuf trSwf 130^94 (3)

tkyfa&
wefzkd;
tBudrf
xkwfa0ckESpf
rsufESmzkH;yef;csDESihf "mwfykH

1000
"r'ge
yxrtBudrf
1994-ck? ZGefv
ausmfat; (ppfawG)

ykHESdyfol

OD;vSaomif;
atmif0if;odef; ykHESdyfwkduf
23? jr,mukef;vrf;?
r*FvmawmifGefYNrdKUe,f/

xkwfa0ol

OD;&Jjrifh (wufvrf;pmay)
967? ya'om&yfuGuf
apmfbGm;BuD;ukef;?
r&rf;ukef;NrdKUe,f/
(vuf0JovkH;awmf a*gyutzGJY
udk,fpm;)

ppf a wG N rd K UtaMumif ;

jzefYcsda&;
&ckdifom;BuD;pmay? trSwf Z^23
ydawmufvrf;? bk&ihfaemifhyGJkH
r&rf;ukef;NrdKUe,f? &efukef
zkH;-67436
,ckzkH;-681826

]]1}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ppfawGNrdKU vrf;Tefygaom
tmusyaf wmfuek ;f &Sd
ppfawGNrdsKU vrf;Tefyg&Sdaom

ppfawGNrKd UtaMumif;ESifh
vuf0o
J vk;H awmf"mwforkid ;f

tmusyfawmfukef;&Sd
rmwd u m

vuf0JovkH;awmf"mwforkdif;

ESifh

ppfawGNrdKUtaMumif;

1/ tzGihfuAsm
NrdKUolBuD; atmifausmfZH
2/ ed'gef;
orkdif;jyKpka&;tzGJY
3/ aus;Zl;wifvTm a*gyutzGJY
rdwfquf
4/ ork'*D&duRef;
5/ &ckdifacwfppfawGuRef;jzpf&yfrsm;
6/ NrdKUe,fomoema&;
7/ ESpf 150 jynfh NrdKUppfawG0,f
8/ &ckdifjynf Ak'omoemorkdif;
9/ >ruf[Asm'dwf
10/t&Snfwnf&m? omoem
11/owKAdrylZed,sm edoHookwefw&m;awmf
12/"mwfawmfjyefYyGm; ukokdvfrsm;
13/jzpfawmfb0ESihf qlql"mwfawmf
14/ppfawGuRef;&yf-wnfvwf"mwfawmf
15/r[m0d[d Huemrowif;-aumif;eHYoif;
16/vuf0JovkH;awmf"mwfjzpfpOf
17/"mwkylZm usKd;rsm;&m

....uif;q&m 9
....
15
....
21
.....
.....
.....
.....
.....
.....
.....
.....
.....
.....
.....
.....
.....
.....

28
39
46
59
86
102
110
116
136
149
157
175
186
200

]]2}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

Moumo? Moumo? Moumo? tpdaE,s? tpdaE,s? tpdaE,s?


avmursufI? okH;vkxG#fwif? bk&m;&Sifonf? ow0grsm;? a0aeom;ukd?
oem;ukPm? a&SUxm;umjzihf? 0gav;q,fig;? cRwfjim;u,f,l? jynfedALokdY?
yk d Y r l N yD ; cg? r[mtod c F w ? jrwf v S e d A m ef ? pH j ref ; awmf , l ? jyKawmf r l \ ?
r[mtocFw? jrwfvSedAmef? pHjref;awmf,l? jyKawmfrlvQif? qlqlaom"mwf?
<uif;vwfrsm;pGm? &,lcgjzihf? jA[mvlewf? qnf;uyfukd;uG,f? tyg,fpom;?
qif;&Jrsm;rS? uif;jim;vGwfajrmuf? edAmefa&mufatmif? rsm;ajrmifcsrf;om?
cHpm;&m\? "rmaomu? rif;vS&mZm? &vm"mwfrsm;? a0jim;aomcg? jynf
"nmrS? ol&d,mpu? rif;jrwfvSvnf;? &jim;a0pk? yihfjyK,laqmif? bkef;acgif
bk&m;? rdeMYf um;Asm'dw?f cwfEydS cf &hJ m? jynf"nmwGi?f ae&mtrsm;? wnfxm;o
rI? ukd;uG,fjyKonf? rnfrIonm? eEmplV? yAwrnfac:? ukef;i,fay:ukd?
ewfausmfodMum;? Tefaomtm;jzihf? rsm;pGmAkdvfvl? MunfjzLraem? &TifysaZm
ESifh? aemifaomtcg? omoemawmf? xGef;ay:ausmfMum;? pnfyifjim;&ef?
pdw&f nfoef? jrwfreG Af 'k ? wnfxvuf0o
J vk;H awmf? wGiaf c:"mwk? wnfjyK
avjyef? aumif;csD;oHum;? ebHvQHxuf? b0*fwuf\/ rysufapwem?
xufoefumjzihf? jrwfpGmAk'? a*gwr\? ac:xvuf0J? ovkH;awmf"mwf?
apwDjrwfukd? pdwfrSwf&nfpl;? MunfEl;&Tifys? um,0pD? raemcsDvsuf? okH;vD
yPmr? *g&0jzih?f acroD0?H jynfeAd m efu?dk trSeaf &mufv?dk awmif;qkqv
dk su?f
kdaojrwfEkd;? vufpkHrkd;? &Sdckd;uefawmhyg\? t&Sifoljrwfbk&m;-bk&m;/
q&mcspf

ajcovkH;awmfjrwf "mwkylZm(&pem*gxm)
(vuPmawmfjrwf 32 yg;rS {PDZ*FvuPmawmfbGJY)
udEdar cdyH Zmae,sH? y#dyaZ euDvDa?
odyH 0dZH0g p&PH? 0gapwm urH oupH/

q&mawmfpudE

11/

]vuf0o
J vk;H awmf"mwfapwD
bk&m;&Sdckd;}

10/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

wwH tm*awm oawm? {PD ZaCFm r[mykanm?


cdyH? vSbwD abm*geH? 0aEwH? b*um&PH?
(rEkblawm ormaem? vlZmwfxif&Sm;? vlom;pifppf? jzpfawmfrl
aom/ aAm"doawm? w&m;arGUavsm?f bk&m;tavmif;awmfonf? ww ww
ba0? yg&rDjznhpf Ofumv? xkx
d o
dk aYdk omb0)? ar? wynfw
h um? vlrsm;
pGmwkdYonf/ ud H? tb,fokdYvQif? cdyH? raES;rMum? vsifjrefpGm? Zmae,sH? o
abmxdpGm? odEkdifygukeftHhenf;/ y#dyaZ? oabmodum? usihfEkdifygtHhenf;/
euDvDa? ryifryef;? csrf;csrf;omom? usifhEkdifygtHhenf;/wd? okdY&nf
Te;f ? pdwu
f rSe;f / ody0H g? a,mufsm;twwf? odtyfp&m? tXm&o? ynmukd
vnf;aumif;? 0dZH0g? todynm tjzmjzmjzpfaMumif;? 0dZmynm&yf? taygif;
ukv
d nf;aumif;? p&PH0g? olawmfojl rwf? oifusit
hf yfonh?fh tjrwfq,fih g;?
p&Pynmrsm;ukd vnf;aumif;/ wHudrH? xkdxkdrsm;pGm? twwfynmukd/ou
pH? uwdajzmihfajzmihf? tarSmihfuif;uGm? kdaopGm/ 0gapwm? oifMum;vrf;jy?
ykdYcsawmfrlyg ay\/
(awe uare? xko
d aYdk umif;rGe?f ukov
dk u
f aH Mumih)f / ww?H aemufq;Hk
xif&Sm;? bk&m;jzpf&? vlYb0okdY/ tm*awm? yg&rD*kPf? ormpkHvsuf? txkH
jynfhod?a&muf&Sdawmfrlaom? oawm? bk&m;Gwfzl;? yk*dKvfxl;onf/
r[myanm? BuD;jrwfvGefpGm? bkef;orm&Sdonfjzpf/ {PDZaCFm? {PDrnf
aom om;aumif\ ovkH;uJhodkY? jynhfNzdK;rkdYarmufaom? ovkH;awmfvuPm
ESihf? jynfhpkHawmfrlygay\/ (aweur edoaEe? xkdukokdvfuH? taMumif;cH?
wzefrysuf? tusKd;qufaMumihf)? abm*geH? okH;aqmif&m&m? rsm;pGmaom
OpmwkdYukd/ cdyH? tvkd&Sdcg? vsifjrefpGm/ vbwD? &&SdokH;aqmifEkdifygay\/
b*um&uH? bkef;uHtaygif;? BuD;rm;aMumif;jzpfaom/ wH? xkd{PdZCF
vuPESifh jynfph aHk wmfral om jrwfpmG bk&m;uk/d t[H? bk&m;wynhaf wmfonf/
0aE-0Emrd? MunfqGJo'g? cgcgjrwfEkd;? vufpkHrkd;um? &Sdckd;yg\? jrwfpGmbk&m;/

(t&SifawZokoD&darmVd)
tmusyfaxmfukef;

]]3}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

tzGiu
hf Asm
NrdKUppfawGrSm t"drSwf
]]&uyl&? NrdKU"n\? a'oe,f0ifvSmu?
&DwkdYrSm jzLqGqG? qD;ESihfpkHpD? rIdif;jym0Donfh?
awmifNcD uef;em;pukd? jrifvwfuwkHaomcg?
0rf;omtm;&? pm;aomufMu? vsifqGcwfvmygu?
ajrikHrSm qHawmf"mwf? t0D;uyif? rIdif;rIdif;jrifaomf? uRefvQifkdUcGwf
? ylaZmfrw
S w
f aHk omcg? aomif;aomif;xdeq
Yf ?l zG;D zG;D jzLonf? ewfvo
l m"kac:
\? jzm;qD;ay:&GufjzefYwkduf? ajrikH[kac:? xkduRef;armfukd? [pfaMumfvDoihf
wkduf? ywfcg&pfcwfMucg? tif;ayguf[lwkH? xkdqJckHukd? jzm;qkH0ifMuyg?
ck0H rSmuRe;f tvGw?f emrac:aqmif? av;oQn;f awmifu?dk eHarQmify,fcv
J w
T f
vQuf? aMumfjimMucwfvmcg? Ium arQmfvsuf vuf0Jbufukd? wpfcsufMunhf
acsygu? NrdKUppfawGrSm t"drSwf? tmusyfawmfvQif1 ? ig;rnfpifonf?
oQifyifbk&m;"mwfESihf? Aka'gewfwkdYukdom? tqif;a&Ta&mif? 0if;0if;ajymif
onf? ararmifjrifvwfygu? OD;ESdyfcgkdU Twfc? NzD;csyfac:aqmif? yGJMunhf
awmif[k? jrifhacgifyAw\? aAGxdyfrv,ftay:? rkwfqdwfawmf"mwf? oQif
awmfjrwfukd? wefY&yfa&SU0,farQmfu? &SdylaZmf kdGwfwGm;? vuf0JbufrSm?
NrdKUcsrf;omukd? arQmfumMunhfvwfjim;u? ausmif;bk&m;\apwDom? Zif;cg[k
rSef;? aps;aMumif;vrf;ESihf? qdyfurf;wHwm;rSmvnf;? tHhzG,fom&GDr&? qkdifESihf
'kue ?f tdrAf rd mefvnf;? MuufysyH ifruswnf;? a&mif;0,fMursm;&Siv
f ?l azG;azG;
jzLonf? jynfolrsm;AkdvfygESihf? uRefkyfom pkdufysKd;jim;? uGrf;oD;tkef;yif? ydEJyif
[k? xef;yifo&ufrsm;ESihf? vGefqef;jym;opfwum;? Adrmefomarm? O,smOf
awmukd? xif&Sm;jrifvwfygu? &Tif0rf;om vGeftm;&? Xme&yf&Gm? NrdKUcsrf;om
onf? tdrfrSmqkdufa&mufMu\//...}}
(NrdKUolBuD; atmifausmfZHqkd &wkrS)

1/rmefig;tifudk y,fpifjcif;? yg,fjzwfcw


k x
f iG ?f atmifjrifjcif;jzpfonf/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

aumZmoMuZf? 1280 ckESpf


wefaqmifrek ;f v0,f
uif;q&m\ ppfawG tawGUtjrif
yifv,ft0? upy[k? rIdif;jy&D&D? prf;pDprf;owf? ESdyfcyfu? csOf;uyf
ppfawG? a&mufavatmifjrif? rsufvif;pifu? ppfawGatmifwkdif? &ckdifa&mk?
arQmfvkdufIaomf? pwk'Dom? av;rsufESm0,f? yifv,fawmifu? qwfkd;us
ajrmuf? taemufr,l? a&SUrlupy? tif;ayguf0[k? jrjrk
Yd ?Ydk ppfawGNrKd Uvnf;?
ewfwkdYaysmf&m? 0wd HomokdY? jrpfrSmMunfhav? tjynfhavSwuf? 0ifxGufrpJ?
oHwGJ&rf;NAJ? oDcsif;tJESihf? oHoJaomif;aomif;? aygif;ESihfNrdKifNrdKif? &ckdifBudrf
jcKyf? [dEKwfb*FgvD? ab;bm&pD;? abmufwlBuD;ESifh? woD;pku&m? yif;0gz
avmif;csdyf? r&Gdwf[mvyif;? r<uif;ukefonf? txnftvdyf? ykHESdyfyk0g? r[m
o&zuf? ukvm;[ufa&mifjzL? aq;0g;,l? a&mif;olwpfaMumif;? uGrf;oD;
avmif;ESihf? ppfwaumif; 'um;? b*Fvm;u? pyg;ESihfqef? oabFmcH? rnHr
qdwf? oydwfu&m;? tkd;cGufrsm;ESihf? ukvm;rif'&mpD? uyvDvkdvkd? tkdt
armif;? tom;aumif;ESi?fh zavmif;oabFm? yavmyDe?H rusejf yifopf? rvku
d f
ryg? em*gbm&Dtkef;uRef;? qef;qef;xl;xl;? AoQL;ukvm;? oabFmom;wkdY?
,kd;',m;Zif;r,f (xkdif;EkdifiH)? wkwfjynfu? txnftxkwf? Asyftkyfa'gif;
vef;? 0,fjcrf;rtm;? atmufom;wvkdif;? avSqkdif;qkdif;ESihf? twkdif;rod?
avSBuD;avSi,f? &uef;&S,fokdY? wifhw,faygavm? oabFmoref? ukvm;
wefjrpfvkH;ywfukH;aysmfbG,f? yifv,fupy? qwfkd;usacsmif;? avSaygif;
axmif&m? qdyf urf;omokdY? NrdKUrSmwpfaMumif;? Munhfjyefa,Smif;u? *lausmif;
bk&m;? wHwm; pMum? tjzmjzmESihf ]om,mwifhtyf? p&yfuem;zsif;? a&wGif;
a&uef? bkHAdrmef ESifh? wHcGefukum;? rav;zGm;ESihf vTm;vTm;vlvl? plVmqDrD;?
Ni;D Ny;D ajymifajymif? tdrw
f idk ;f axmifvQu?f NyKd iaf nmifyifwef;? aps;wef; aps;qkid ?f
toihfpOfvsuf? csKdcsOfayg,,f? pHyg,fpHum;? cs,m;aygzsif? oZif aygrnf?
tcsnf c snf w nh f ? b,f v J 0 ,f r &S m ;? 0wf p m;wef q m? &wemjynh f N zd K ;?
tifrkdK;bJ? rpkd;r&drf? eef;tdrfokwfoem? *g&muk#D? AdrmefpD? tdrfeDtdrfjzL?

]]4}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ausmuf*laygzsif? NrdKUvkvifrQ? apmrif;NrdKU0ef? ewf[efNrdKUolBuD;? ,mOf&Sif


pD;om;? rkd;oD;zGJY'g? Xmeatmufusd? pmpDpma&;? NrdKUvkH;azG;rQ? olaX;ol<u,f?
ewfE,
S pf yH ? rde;f ra,musmf ;? 0wfpm;qif,if? obifaysmjf rL;? *lausmif;zl;om?
rxl;ewf jynf? zavmif;wnf\/
ppfawGNrdKUae? rsKd;aqGEIwfquf? vIdifokdYwuf? wynfharmifjzL? jzLqzm
tpf? r,m;ypfwkdY? tjypfvuPm? Munhfprf;ygaomf yrmykHjyif? 0ufom;uif
ESihf? t&Sif&Sm[ef? wrefajcmufv? uRef;ukdif;iSatmif? oGm;&vnfhywf u0wf
upm;? uRJEGm;ukdcsnf? wvif;vnfokdY? twnfrus? ckxckxkdif? awmif,kdif
ajrmufyg;? wkd;wGef;&Sm;vsuf? yg;em;axmif;xk? rD;usD;pkokdY ? &m[k0ifa,mif?
qzmarmifwkdY? oef;acgifr[l? aeylra&G;? u0wfyGJESihf? av;av;yef;yef;?
aoewfxrf;vQu?f axmifwef;*g&m? ruGmtvSn?fh wpfnOfph u
D ?dk ok;H vDo;Hk xyf?
aeYwkdif;&yfvQuf? usyfusyfusOf;usOf;? oZifa,mifa,mif? qzmarmifwkdY?
yGJabmifIMunhf? xkduvSnhfaomf? &Gmysm;vnfacsmif;? qGrf;wifausmif;ESihf?
wpfaMumif; yOif;BuD;? csnf;rSD;awmuef? AdrmefopfoD;? renf;BuD;ESifh? tdrfZD;
kdkd? uRef;0gbkdwGif? pkdpkdwpfaMumif;? aeusef;atmif;? taMumif;tusKd;?
pkjH ynfNh zKd ;wGi?f rdrsK;d zaqG? taxGaxGtm;? pmayjyo? rk;d aomufxwGi?f o&P
yOo?D tnDrcsKUd ? okaYd qmufwnf? okMYd unfom;? vljY ynfewf&mG ? ruGmruG?J
yef;arT;arT;ESihf ? rdaw;bkef;acgif? yGifhvif;ajymifom;? om;armifrdaxG;? wpfpk
wpfa0;? awGUrnfrIaMumifh? ckuPef;? acgif;rSoef;ukd? rzrf;apcsif? t&D;&Sif
0&D? orD;nDr? a,mufznDi,f? ewfES,fvkdvkd? c,frkdtm;? qkH;rMum;?
&Snfvsm;aMumif;vS? uRef;&rukd? wwll? ESif;tltlESihf? rSif;ckrnif;? rkHuif;
wGJvGJ? wykdYwGJrSm? vGefyGJrrSD? &moDomarm? aus;iSufawmESihf? OMooHnif;?
tvGefjyif;? woif;wynhf? usefonfh&dum? q&mwoD;? avSBuHKpD;? ykwD;
jcwfjcuf? pdw
f xGuu
f ? aus;iSuZf ifa,mf? aMumfaMumfjrL;jrL;? pdw0f rf;El;vQu?f
wzsL;wzs? upyukd? t&ul;oef;/
(uif;q&mppfawGoGm;a&vm;vuFmrS)

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]ppfawGNrdKU? uefawmfBuD; ukef;awmf


vuf0JovkH;awmf "mwforkdif;
(1)

&ckid v
f rl sK;d wko
Yd nf Ak'o
ufawmfxif&mS ; &Spd Ofumvuyif Ak'b
momukd
,kHMunfvufcHvmcJhMuonf/ omoemawmfukd wnfxm;&ef Ak'ukd,fwkdif
&ckid o
f Ydk <ucsv
D mcJah vonf/ &ckid jf ynf EkpOfumvusiv
f nfc&hJ m tjzpfawmf
oepfwkdYukdvnf;aumif;? Ak'pHvGefNyD;aemuf udk,fawmf\ t*Fgtpdwftykdif;
wpfckvkH;rS <uif;usef&pfvwHUaom "mwfawmfrsm;ukdvnf;aumif;? xkd"mwf
awmfrsm; wnfvwf&m Xmea'owkdYukdvnf;aumif;? Asm'dwf>rufMum;cJhonhf
uk,
d pf m;awmftjzpf uk;d uG,&f pfMu&ef &ifaiGUawmf"mwfxnho
f iG ;f oGe;f vkyf
cJhaom r[mrkedkyfyGm;awmfjrwfukdvnf; xm;&SdcJhavonf/
xkaYd Mumihf jrefrmpmqkw
d pfO;D jzpfol rkaH &G;Zmwd armifjrwfE;dk (OD;Ek;d )uyif
vQif if;\ aAm"d0if ac: r[mrkedbk&m;orkdif;vuFm &ckdifjynfESihfywf
ouf...
]]ukPmormywf? OmPfawmfjrwfjzihf? vlewftrsm;? b,folYtm;ukd?
w&m;r*fa&? ay;&rnf[?k ok;H rnfvb
Yl ? e&rSeu
f ?l Munhaf wmfral omf? a&TOmPf
awmfu? IarQmx
f ifpmG ? pEo&l ,
d ? xkrd if;vSu?dk cPxifxif? wufwufjrifu?
ckvQifighukd? zl;jrifvkd[k? wqkdrajy? arQmfvsufaeonf? jzpfwkHayjim;? igroGm;
u? qkH;yg;cEm? ysufay&Smvdrfh? igomoGm;rS? xkdrif;vSonf? ZD0jrihf&Snf?
wnfvdrfhrnf[k? okH;rnfvlewf? OD;jzihfTwfonf? txG#fwifxm;? jrwfbk&m;
um;? oGm;tHah omiSm? tmeEmuk?d jrwfpmG bke;f wl? ac:awmfrrl ?S rdeaYf wmfv\
S }}
]]nDvSvdrm? tmeEm? rsm;pGm0ef;vsm;? oCFmtm;ukd? ckum;rae?
pnf;a0;ap[k? rdefYayvwfaomf? jrwfnDawmfvnf;? xkda&mfcP? EId;aqmfu
vQif rsm;vS o H C m? pnf ; a0;vmaomf ? jrwf p G m cspf & S i f ? rd e f Y a yusif \ /
ighwGifMunfkd? csrf;&dyfckdonf? yk*dKvfcspfom;? &[ef;rsm;wkdY? qufrsm;&SnfpGm?
oHo&mu? arwmxyfyGm;? oem;ukPm? tpOfygf? pEmol&d,? xkdrif;vS
vQif? aexaysmf&m? &uyl&? orkwfMuonf? "n0wD? ac:nDompnf? &ckdif
jynf? ig\ukd,fpm;? kyfyGm;qif;wk? NyD;pGmjyKrS? ig\kduf&m? omoemvQif?

]]5}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

jrifph mG wm&Sn?f wnfvwfrnfaMumif?h oGm;rnfigvQi?f rdeaYf yusiu


f ? xkad Mumif;
tifukd? rsm;zsifvlewf? odukefvwfaomf}}[lvnf;aumif;/
(2)
]]xkad &mcg? >rufazmfpum;? nDawmftm;uk?d bk&m;ocif? rdeaYf yusi\
f /
nDcspfjrwfpGm? tmeEm? rsm;pGmjynhf0? pnfyifvSonf? &uyl&? "n0wDac:
nDwGifrnf? &ckdifjynfum;? ig\omoem? wnf&mt&if;? jzpfvwfvQif;?
owif;xdeq
Yf ?l qifjzLocif? pD&ifzefaqmif? jynfwnfaxmif? rsm;ajrmifom
oem? &Snpf mG jrih&f n
S ?f wnfvrd rhf nfwnf;? a&Tjynfp;dk csm? pEmol&,
d ? xkrd if;vS
vnf;? ighukdawmif;yef? o@mefvkyfjyK? ighqif;wkukd? ighwlwm&Snf? xm;&rnf
wnf;}} [lvnf;aumif; pyfqkdrSwfwrf;jyKoGm;cJhavao;\/
bk&m;&Sifonf "rwmpOfvm? r[mukPmormywfjzihf MunhfIpOf
a&TOmPfawmfwGif xifjrifcJhonhftavsmuf pEmol&d,rif;ukd w&m;a[m
cRwfkHrQru &ckdifjynfwGif Ak'bmomxGef;ajymifapjcif;iSm EkpOfb0 aexkdif
usifvnfcJhjcif;? bk&m;a'ojzpfcJhjcif;? kd;<uif;om;<uif;rsm; usef&pfcJhjcif;?
pEmol&d,onf EGm;ausmif;om;b0u rdrdESihftwl usifvnfcJhpOf tem;rS
wcPrQ rcGJEkdifcspfcifrI&SdcJhjcif;? cGJcGm&rnhfumvwGif &THUkyfwkykHo@mefjyK
vkyfay;&jcif;? ,ckb0vnf; pEol&d,rif;u awmif;yef ukd,fpm;awmf
tjzpf r[mrkedkyfyGm;awmfukd xm;cJhvsuf aemifumv0,f "mwfarGawmf
rsmukd &ckdifrif;tqufquf wnfxm;ukd;uG,f omoemt"GefY&Snfap&ef
Asm'dwaf y;xm;jcif; paom omoemawmf\ tusK;d pD;yGm;rsm;ukd jrifawmfr
l
vnf;aumif;? r[mrkedkyfyGm;ESihfwuG "mwfawmfarGawmfrsm;ukd ukd;uG,f
qnf;uyfyal ZmfMuojzihf vlewfjA[mow0gwkYd avmuD avmukw& m tusK;d
pD;yGm;wkd;wufjynhfpkHrnfhtaMumif;ukdvnf;aumif; jrifawmfrlvsuf odMum;
rif;onf apckdif;tyfaom 0doBuHKewfom;onf zefqif;tyfaom jy'f
,mOfysiH g;&mjzihf wynho
f C
H mig;&mNc&H v
H u
dk yf g prm,fawmfru
l m aumif;uif
c&D;jzihf a'opm&D <ucsdawmfrljcif;jzihf ausmufawmfawmif ac: arm&yA
waovD*D&d qif;ouf&yfwefYawmfrlcJhavonf/
<ua&muf&yfweYaf epOf rdr&d yfwef&Y m awmif yef;yGwo
f rm;jzpfczhJ ;l
ausmuf;dk awmf"mwfapwDwnfvwUH onf tpcsv
D suf upye'D a&SUrsuEf mS
t&yfwkdY wnfvwHUorQaom "mwfawmf? apwDawmfrsmukd Asm'dwfpum;
a[m>rufcJhavonf/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

upye'D taemufurf;t&yfa'owGifvnf; ,ckppfawGNrdKU taemuf


bufukef;wef;wGif eE*Awawmif [oFmrif;jzpfzl; tmusyfawmf
"mwfOD;apwDwnfvwHUonfukdvnf;aumif;? yg&rd*yAwawmif acsrif;
jzpfzl;cJh vusfmovkH;awmf (,ck "mwfv,fapwD)"mwfwnfvwHUonfukd
vnf;aumif;? om&0PyAwawmif orifjzpfz;l cJ
h wifqaHk wmf("mwfq;Hk )
"mwfwnfvwUH onfuv
dk nf;aumif;? eEpVl yAwawmif y'wfrif;jzpfczhJ ;l
vuf0JovkH;awmf(,ck uefawmfBuD;ovkH;awmf"mwf) "mwfwnfcJhonfukd
vnf;aumif; Asm'dwfpum; >rufMum;cJhavonf/
,ck Asm'dwt
f & wnfvwftyfaom "mwfawmfrsm;udk Ak'A sm'dwaf wmf
"mwforkdif;pOftjzpf &ckdifjynf bk&m;orkdif;usrf;[kvnf;aumif;? Ak'ESihf
tmeEmykpw
d uxmusr;f [lvnf;aumif; tpOftvm rSww
f rf;wifxm;&Scd hJ
onf/ bk&m;u pEol&d,rif;tm; a[mMum;cJhaom w&m;awmfukd owKAdr
ylZed,med oHookwefw&m;awmf[l rSwfwrf;jyKxm;&SdvmcJhonf/ or'ge
yum&P ac: or'gefusrf;qkdvQif &ckdifjynf Ak'orkdif;ESihf pyfqkdif&mukd
rSwfwrf;jyKxm;vmcJhjcif;jzpf\/
r[mrkedodrfawmf *Euk#dxJ0,f xdef;odrf;xm;&SdcJh&m? ,ckrl&if; rawGU
&awmhNyD/ okdYaomf *gxmjrefrmjyefrsm;jzihf rlyGm;rsm;ukd awGU&Sd&ayao;\/
r[mrkedylaZmf&usKd;ukd a[mjycJhaom w&m;awmfqkdvQif xkdor'gefusrf;wGif
xnfhoGifs;xm;&Sdjcif;yifjzpf\/ ordkif; xkdw&m;awmfukd ou&mZf 1260
(vGefcJhaom tESpfwpf&mcefY)u &&Sdaom rltwkdif; azmfjyxm;ayonf/

tmusyf a wmf u k e f ; "mwf o k H ; vk H ;


xkd"mwfawmfrsm;onf &ckdiforkdif;acwf rif;rsm;vufxuf rGrf;rHjyKjyif
rIrsm;&Sdoihfoavmuf &SdcJhonfomwnf;? NAdwdoQacwf ppfawGNrdKU? tmusyf
awmfukef;wGif "mwfokH;qlukdom awGU&Sd&onhftwkdif; t*FvdyfacwfNrdKUwnf
yEufcsbk&m;tjzpf owfrSwfvmcJh&aomfvnf;? aemifaumZm (1291)c&pf
(1930)ckESpfu xGufay:vmaom "mwfrSmrl xkdtcgu rxif&Sm;cJhaom
aMumihf wdrjf rKyu
f ,
G yf &Sad evmcJo
h nfudk vlwidk ;f rodMuao;ay/ xGuaf y:vm
NyD;aemufwGifum; ]]tmusyfawmfukef;ovkH;awmf"mwf}}[lvnf;aumif;?

]]6}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]tmusyfawmfukef; ovkH;jrifhacgif}}[lvnf;aumif; xif&Sm;vmcJh&onf/


(3)

,if;vuf0JovkH;awmf"mwfonf orkdif;acwftqufquf jzwfoef;cJh


NyD;jzpfonf/ aumif;qkd;[loa&GUukd BuHhBuHhcH&yfwnfvmcJhavonf/ Ak'\
atmifjrifopm? eda&m" "rukd cHpm;vsuf &ckdifvlrsKd;rsm;ESihf Ak'bmom0if
rsm;twGuv
f nf; &nf&,
G cf suu
f dk jzpfxeG ;f apcJNh y;D jzpfacsonf/ okaYd omfvnf;
vlom;wkdYtwGuf]]"mwkok[d |dwmok Ak'myd |dwm0a[mED}}[lonhft&? Ak'
ukd,fpm;xif&Sm;&Sdaeonfukd jyoay:vGifap&ef vkdtyfayonf/ Ak'ouf
awmfxif&Sm; r&Sdaomfvnf; ukd;uG,f&ef tm;ukd;&efrSm udk,fpm;awmfrsm;qkd
"r0ded,ESihf "mwfawmfrsm;? kyfyGm;awmfrsm;? y&dabm*apwDawmfrsm;om
use&f adS wmhonf/ Ak'E iS rfh jcm; twlxm;&aom uk,
d pf m;awmfrsm;ukd omoem
wnfoa&GUwnfap&ef tav;wpm;jyKjyifrGrf;rHjcif;? ukd;uG,fav;jrwfrjywf
ylaZmfay;Mujcif;? qD;rD;yef;rmvf? qGrf;? uGrf;? 0wfrjywfapjcif;jzihf trSefr
oG,f omoemt&Snw
f nf tusK;d tmedoifvnf; cHpm;&rnfrvG[
J k ,HMk unf
Mu&rnfomwnf;/
vuf0JovkH;awmfukd orkdif;xifxif tmkHjyK zl;jrifEkdifap&ef vuf&Sd
a*gyutzGo
YJ nf pdwq
f E&v
dS mcJah vonf/ *kPaf wmfudk tm;jyK &Scd ;dk jcif;um;
ykd tusKd;BuD;vSonfukd todjzpfMu\/ xkdYaMumihf *kPfawmfESihfywfouf&m
bk&m;"mwfawmftjzpf orkid ;f ukd orkid ;f ynm&Sirf sm;xH awmif;cHc&hJ avonf/
q&mawmf &SifpudE\ OD;aqmifTefjycsuft&? atmufygyk*dKvfrsm;ukd
(16-1-1993)aeYu zdwfMum; vuf0JovkH;awmf"mwf apwDawmf&ifjyif?
wpfpw
k pf;Hk pkpnf;rIwpf&yf jyKvyk cf MhJ uavonf/ wufa&mufcMhJ uaom yk*Kd vf
rsm;rSm...
1/ t&SifpudE?
(NrdKUOD;ausmif;q&mawmf? armifawmNrdKU? &ckdif
jynfe,f)
2/ t&Sifynmpm&
(r[mrked Ak'0d[m&ausmif;? tmusyfawmfukef;?
ppfawG)
3/ OD;btkef;(oQiftkef;) ppfawGNrdKU
4/ OD;a&Tomcdkif
("n0wDpm;azsmfqkdif-ppfawGNrdKU)
5/ OD;atmifcspf
("n0wD jyu'def? euwfaA' ynm&Sif)?

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ppfawGNrdKU/
6/ vSausmfpdef
(jratmifEkdif? pma&;q&m umwGef;q&m?
uAsmq&m? ppfawGNrdKU/
7/ OD;atmifvSodef;
(orkdif;ynm&Sif-ppfawGNrdKU)
8/ OD;armifAodef;
(txufwef;ausmif;tkyf? ppfawGNrdKU)
9/ OD;atmifxGef;odef; ('k-w&m;olBuD;? ykPm;uRef;NrdKU)
10/ OD;apma&T
(jrefrmha&eH-ppfawGNrdKU)
11/ OD;bvl;atmif
(bk&m;a*gyu vuf0JovkH;awmf"mwf)
12/ OD;oHabmwl
( /
/
)
13/ OD;vSausmf
( /
/
)
14/ OD;kdZHatmif
( /
/
)
xkdyk*dKvfrsm;u "mwfawmforkdif;wpfckukd jyKpkEkdif&ef wm0efcGJa0jcif;?
vkyfief;csrSwfjcif;? pkaygif;aqmif&Gufjcif;rsm;jzihf a*gyu\ vkdtifqEudk
jznhfpGufvsuf ykHESdyfxkwfa0Ekdif&ef pDpOfay;cJhMuygonf/
,if;tpDtpOft& orkdif;onf jzpfay:vm&jcif; trSefjzpfyg
Ak'm&ryDwdjzpfvsuf *kPfawmfxd ESvkH;oGif; tmkHjyKEkdifMurnf[k atmufarh
rdygonf/ ppfawGNrdKU? vrf;TefrIrsm;ukdvnf; txkduftavsmuf ay;pGrf;Ekdkif
vdrfhrnf[k arQmfvifhrdygonf/
toQifpudE (orkdif;jyKpka&;aumfrwD)ukd,fpm;
vuf0JovkH;awmf"mwf ppfawGNrdKU

]]7}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;


(1)

q&mawmfpudE

a*gyutzGJY\ aus;Zl;yefxGm
rd w f q uf v T m
&ckid jf ynfe,f? ppfawGNrKd U? vuf0o
J vk;H awmf"mwfapwDawmfjrwf\ a*gy
utzGJY0ifrsm;onf "mwfawmfapwDawmfjrwfukd zl;arQmfMunfkdvSL'gef;&eft
wGuf &ckdifjynfe,f? taemufykdif;wkdif; ppfXmecsKyf wkdkif;rSL; AkdvfcsKyf0if;jrifh
ESihftwlwuG <ua&mufMuaom yk*dKvfBuD;rsmukdvnf;aumif;? &yfa0;&yfeD;rS
<ua&mufvmMuaom apwem&Sif *kPfoa&&Sd vlBuD;oljrwfrsm;onfvnf;
aumif; vuf0JovkH;awmf"mwf\ ]]orkdif;}}ukd ar;jref;Muygonf/ a*gyu
tzG0YJ ifrsm;onf ar;jref;aom apwem&Sif yk*Kd vBf u;D rsm;tm; jynhpf v
Hk aHk vmuf
aom tajzukd ray;EkdifMubJ EIwfajzukdom ay;EkdifcJhygonf/ pmwpfapmif?
aywpfzGJYjzihf ovkH;awmf"mwforkdif;tajzukd ray;EkdifcJhaom tBudrfaygif;
rsm;cJhygonf/ ,if;jzpf&yfrSefukd tajccHNyD; a*gyutzGJY0ifrsm;onf jynhfpkH
aom ]]orkdif;pmtkyf}}jzpfay:&ef vkdtyfvmaMumif; SdEIdif;aqG;aEG;qkH;jzwf
csufcscJhMuygonf/
xkdYaMumihf a*gyutzGJYrS ]]orkdif;}}a&;&eftwGuf wm0efay;tyfjcif;cH&
aom yk*dKvfwkdYonf (1354)ck? jymokdYvjynfhausmf (9)&uf? (16-1-93)aeY?
aeYvnf (12;00)em&Dtcsdef? vuf0JovkH;awmf"mwf? apwDawmfjrwf\ tmkH
cH"rmkH yxrtBudrf SdEIdif;tpnf;ta0;ukd yk*dKvf(14)OD;jzihf usif;yjyK
vkyfcJhMuygonf/
t&Sipf uEd vrf;TeMf o0g'twkid ;f orkikd ;f ynm&Sirf sm;? orkikd ;f okawoD
rsm; tm;vkH ;onf ppfrSefaom apwem? yGifhvef;a0qmaom o'g ynmjzifh
rSwfoihfrSwf&mtjzmjzmwkdYukd ukd,fa&mpdwfyg tEGrf;e,fcH? tcsdefukefcHum
jyKpka&;om;BudK;pm;jznhfqnf;ay;MuonfrSm tvGefwpf&m csD;usL;auseyf
0rf;ajrmufzG,f&mjzpfygonf/ a*gyutzGJY0ifrsm;onf "mwfawmfapwDawmf
jrwf\ jyKjyifrIjzpfpOfSEihf ukefusrnfh &HykHaiGvkdtyfrIrsm;ukd apwemyGm;rsm;
pGmjzihf BudK;pm;yrf;pm; &SmazGpkaqmif;ay;vsuf &Sdygonf/ odkYtm;jzihf
vuf0o
J vk;H awmf"mwf apwDawmfjrwf\/ ]]orkid ;f wpfapmif}}wkid ;f aejynfol

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

rsm;\ a&SUarSmufodkYjzpfajrmufxGef;ay:vmaeonfukd twkdif;rodaom yDwd


vef;&Tirf jI zihf Ak'b
mom0if? &[ef;&Siv
f ?l vkyo
f m;jynfol apwem&Sit
f aygif;
wkdYukd odoihf? odapcsifaom apwemjzihf rdwfqufr*Fvm jyKtyfygonf/
pnf;vkH;nDGwfom,mpGm aexkdifMuaom &Gmi,fwpf&Gm tdrfi,fykdif
&Sifonf rdrd\ rdbbkd;bGm;wkdY wnfaqmufjyKjyifay;cJhaom tdrfi,fukd
qufvufjyKjyifxdef;odrf;&onhftjyif rD;ab;? &efolrsKd;ab;wkdYrSvnf;? vGwf
ajrmuf c srf ; om&ef tvk d & S d M uojzih f wpf & G m vk H ; pk a ygif ; nD G w f p G m jzih f
ab;tE&m,frsm;ukd umuG,fapmihfa&SmufaomaMumihf at;csrf;om,mrI
ukd &&SdEkdifMuayonf/ bkd;bGm;ykdif rdrdtdrfi,fukd cspfjrwfEkdf;onhf ppfrSefaom
apwemjzihf &Gmi,fwpfckvkH;ukd umuG,fapmihfa&Smufaomwm0efukd ausyGef
cJhMuayonf/ ,if;enf;wlpGm rdrd&ckdifjynfe,fukd cspfjrwfEkd;aompdwfukd
t&if;cHNyD; (rdrdaetdrfyg0ifaom aus;&Gmi,fukd cspfjrwfEkd;ouJhokdY)jynf
axmifpkjrefrmEkdifiHukd cspfjrwfEkd;aom trdjrefrmEkdifiHukd umuG,fapmifh
a&Smufxdef;odrf;&aom wm0eftaxGaxGukd rvGJraoG ausyGefMu&ayonf/
&ckdiftrsKd;om;wpfOD;onf rdrd&ckdifjynfe,fukd cspfjrwfEkd;rIr&SdygbJvsuf jynf
axmifpkjrefrmEkdifiHukd cspfjrwfEkd;ygonf[k qkdvmvQif obm0ukd zDqefNyD;
,kwdrwefaom tqkdtrdefYomjzpfygvdrfhrnf/
yk*aH cwfEiS fh tif;0acwfrsm;wGif usL;ausmv
f maom ,leefjynfrS &efoYl
ppfonfukd wkdufckdufwGef;vSefEkdifjcif;ukdvnf;aumif; [Ho0wD bk&ifhaemif
onf ,kd;',m;tygt0if Zif;r,f? vif;Zif;wkdYukd wkdufckdufodrf;,ljcif;jzihf
vnf;aumif;? uke;f abmifacwf tavmif;rif;w&m;ESifh qifjzL&Sirf if;wko
Yd nf
,kd;',m;ukd tBudrfBudrfESihf tmoH? rPdyl&rsm;ukdyg wkdufckdufodrf;ykdufEkdif
aomaMumihfvnf;aumif;? ya'o&mZfpepf xGef;um;ay:aygufvmcsdefrSm
trsKd;bmomomoemukd jyKpkysKd;axmif? bkef;wefckd;BuD;rm;xif&Sm;aom rif;
rsm;tjzpf orkdif;rSwfwrf;wif&SdcJhygonf/ &ckdifrif;rsm;onfvnf; vuf&Sd0wDav;&yftjyif tjcm;wkdif;aygif; (&Spf)wkdif;yg0ifaom (&mrl;(rif;0g)?
ppfwaumif;? 'um? armufolZm(rl&SdwlAwf)? ukrDvm? a&mifjzL? oQDvuf?
**Fgom&? wDvufe)wku
Yd dk wku
d cf u
dk o
f rd ;f ,lNy;D **Fgjrpf0 [l*vDwiG f a&wyfBu;D
qGu
J m trsK;d bmom omoemukd wk;d yGm;jyefyY mG ;aponfudk orkid ;f rSww
f rf;wif
&Sdygonf/ xkdorkdif;rSwfwrf;rsm;onf jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH\ ]]*kPf}}ukd
jrifhwifjcif;yifjzpfayonf/

]]8}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

orkdif;rwifrD pkd;rkd;tkyfcsKyfrIukd csefvSyf bDpD(3325)ckESpf? yxr


"n0wDNrKd Uonf rm&m,krif;rSp ajrmufO;D acwf rif;vSorw vufxufxd
rif;qufaygif; ESpf&mausmfpkd;rkd;tkyfcsKyfcJh&m &ckdife,fajrokdY Ak'bmom?
omoemta&mifyGihfvef;jref;qef;vmcJhonhftwkdif; &ckdife,fajrtus,f
t0ef;onf (1) em*oQE&Dwkdif;? (2) rwouwkdif;? (3) urlywkdif;?
(4)ykmS Bu;D wkid ;f ? (5)zvHwidk ;f ?(6)oufwidk ;f ? (7)bkrd if;wkid ;f (8)Ovif;wkid ;f
(9)&uyl&wkdif; (10)&rm0wDwkdif;? (11)arC0wDwkdif;? (12)'Gm&0wDwkdif;
[l wkid ;f (12)wkid ;f yg0ifaom &wema&Tajr? &uKd ijf ynfBu;D [k *kPv
f idI af usmf
Mum; ukefa&mif;ukef0,f pnfum;cJhayonf/
azmfjyyg *kPft*Fg&yfrsm;aMumihf a0omvDacwfa&;xkd;cJhaom
teEpjEausmufpm ajrmufrsufESmwGif (or'gw&m;av;yg;tm; toufESifh
xyfwl apmifhpnf;Muaom tpOftvmaMumihf ]]tm&uma'o)[lvnf;
aumif;? (&udKifpOfvm? rsKd;apmifh&mwGif? yrmiSufnD? pmr&DokdY? ra0oPDxkH;
a[mif;? usifhokH;aygif;vsuf)[lvnf;aumif;? vGwfvyfa&;AdokumBuD;
q&mawmf&SifOD;Owr\ OD;aqmifrI jzihf Ekd;Mum;wuf<uvmaom rsKd;apmifh
0HomEk pdwf"mwfaMumihf jynfaxmifpk jrefrmEkdifiH vGwfvyfa&;&onfxd
oufpGefYBudK;yrf;wkdufyGJ0if aqmif&GufMuonfukd vnf;aumif;? orkdif;a&;&m
wkdk;wufrIjzpfpOfukd axmufIjcif;jzihf &ckdifjynfolwkdY\ opmBuD;rm;rIESihf
wm0efausyGefrIukd od&SdEkdifMuayonf/ wkdif;(12)e,fajrukd pkd;rkd;ckdifcefY
trsKd;bmom omoemukd us,fjyefYapaom aMumihf &ckdifrif;orD; {jcif;
ykd'f (20)wGif (ajcmufq,fqifjzL? Akdvfvlrlum;? EGm;vm;oif;pk? ckepfckrGD;)
[lvnf;aumif; (EGm;vm; Ob uk;d aumifr;DG &ckid v
f Ol ;D a&? pm&if;yD;)[l
vnf;aumif;? &ckdife,fajrwGif vlOD;a& (74-odef;ausmf)&SdaMumif; rSwfwrf;
wif cJhMuonhftjyif "n0wDacwfrS a0omvDacwfxd (ydawmufa&T0g?
0if;0if;0g)bk&m;apwDyx
k ;dk aygif; (53 ode;f ausm)f wnfxm;cJo
h nf[
l vnf;
aumif;? av;NrdKUacwfrS ajrmufOD;acwfxd (oZifyef;ckdif wvIdifvIdif? &ckdif
bk&m;aygif;) bk&m;apwDykxkd; (74 odef;ausmf)wnf xm;ukd;uG,fcJhonf[l
vnf;aumif;? (yef;rOLBudKifBudKifrTD;? ajrmufOD;tdrfajc pm&if;yD;) NrdKUajrmufOD;
e,fajr vlaetdrfajc (5 odef; 5aomif;)ausmf&Sdonfukdvnf;aumif; rSwf
wrf;wifcJhMuayonf/
EkdifiHawmf r[moHCmhem,utzGJY tusKd;awmfaqmif aus;Zl;&Sifwdyd#d

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

uw& "rb@m*g&du OD;0dpdwom&mbd0Ho? t&Sifoljrwfonf 0dZmv,s


ausmif;aqmifrsm; aqmufvkyfa&;twGuf &ckdifjynfe,f? NrdKUppfawGodkY
<ua&mufawmfrv
l mpOf ("n0wD)[k a&;xm;aom pmvk;H av;vk;H ukd jrifawmf
rlcJhaomaMumihf w&m;"ra[majymqkH;r&mwGif ("n0wD qkdonfrSm a&S;u
tpm;qefa&? a&TaiGaygrsm; om,m0ajymonf)[k avmuDtjrifjzihf
t"dym,fay:vGif ac:wGifjcif;jzpfNyD; avmukw&mtjrifjzihfqkdvQif (bkef;uH
BuD;olrsm;&mXme[lvnf;aumif;? vlcRefvlrGef vlolawmfaumif;rsm; ay:
xGef;&ma'o[lvnf;aumif;)t"dym,fay:vGifac:wGifjcif; jzpfayonf/
,if;aMumihf ("n0wD)qkad om tu&mav;vk;H ukd wumBu;D wkYd qufvufxed ;f
odrf;&ef wm0ef&SdaMumif; qkH;rMo0g'ay; a[majymcJhygonf/
"n0wDacwf pEol&d, r[m&mZmvufxuf? Ak'omoema&mifjcnf
awmf pwifvef;qef; yGijhf ref;cJo
h nht
f csed u
f yif a0omvDacwf? av;NrKd Uacwf?
ajrmufOD;acwfrsm;wGif qufcHpkd;pHcJhMuaom wefckd;BuD;bk&ifrsm;onf Ak'bm
om0ifrsm;yDyD twwfEkdifqkH;omoemjyKvkyfief;rsm;ukd qufwkdufvkyfaqmif
vmMuonfrSm ,kHrSm;p&mr&Sday/ ,if;odkY omoemjyKMu&mwGif vuf0JovkH;
awmf"mwfapwDjrwfukd tBudrfaygif;rsm;pGm wnfxm;rI? jyKjyifrI? rGrf;rHrIrsm;
&SMd uvdrrhf nf[k wGuq
f Ekid yf gonf/ &ckid af &wyfBu;D onf OD;&mZfawmifNrKd UwGif
wyfpx
JG m;Ny;D ppfawGNrKd UteD; ,ck uif;armf&mG wnf&mwGif a&wyf Munf;wyf
uif;pcef;csxm;vsuf ay:wl*DESihf *syefrsm; ppfrIxrf;cJhMuygonf/ ul;oef;
a&mif;0,fa&;udpjzihfjzpfap? ppfa&;udpjzihfjzpfap aomufokH;a&ukd (rif;
uef)ESihf (em&Duef)wkdYrS&,lNyD; yifv,fc&D;oGm;EkdifMuayonf/ qefpyg;?
aumufyo
J ;D ESH a&mif;0,fa&;Xmeukd ,ck(pyg;xm;&GmBu;D )vnf;aumif;?(usD
xkd;&GmBuD;)vnf;aumif;? 0g*Grf;? ESrf;? yJ? ikwfaumif;rsm; a&mif;0,f&m
Xmeukd (0gbkd&GmBuD;)vnf;aumif;? qm;ta&mif;Xmeukd (qm;ukefykwf&Gm
BuD;)vnf;aumif; zGifhvSpfvsuf EkdifiHjcm;ESihf a&mif;0,fzvS,fjcif; jyKvkyfcJh
Muygonf/
,if;ae&mXmewkEYd iS fh eD;uyfvsuf xifay:pGm zl;jrifae&aom (tmusyf
awmfukef;? "mwfokH;vkH;wnf&m)? apwDawmfrsm;ukd wnfaqmufjyKjyifrGrf;rH
vSL'gef;jcif; paomvkyfief;&yfrsm;ukd vufvSrf;rDpGm aqmif&GufEkdifcJhMuay
onf/
orkdif;u@&yfwkdYwGif OD;atmifvSodef;u &ckdifacwf ppfawGuRef;jzpf

]]9}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

&yf/ OD;a&Tomckdifu? r[m0d[d Huemrowif;? aumif;eHYoif;/ q&mcspf


(euwfaA'ifq&m)u? ppfawGuRef;"mwfawmfav;ql? ovkH;awmf"mwf
(14)ql? upye'D taemufbufwnfcJhaom "mwfawmfrsm;ESihf jzpfcJhzl;&m
Xme? jzpfawmfpOfb0? Asm'dwf0if"mwfqlql/ OD;ynmpm& (&rm0wD)u?
vuf0JovkH;awmf"mwf jzpfpOfrlMurf;ukd rlacsmjyKjyifjznhfpGufvsuf ulnDcJhMu
onf/ vkt
d yfcsut
f 00? jznhpf u
G rf [
I o
l rQwu
Ydk ?dk tNy;D owfjynhpf pHk mG jzpfap&ef
q&mawmf toQifpudEu aqmif&Gufay;cJhygonf/ "mwfykHrsm;ukd OD;pHa&TvS
(qdyfurf;)? OD;ausmf{; (armvdyf)tjrifopf "mwfykHwkdufwkdYu kdufESdyfay;cJh
Muygonf/ vkyfief;taumiftxnfazmfrIwkdYtwGuf tpp tultnDay;cJh
Muolrsm;um;? trsm;&SdMuygonf/
okdY *kPfxl;t&yf&yfESihf zkH;vTrf;jynhfpkHtyfaom (vuf0JovkH;awmf
"mwf? apwDawmfjrwforkdif;) jyKpkNyD;ajrmufa&;onf tvGefwpf&m cufcJ
eufeJus,fjyefYonfh tm;avsmfpGm? udk,fyef;pdwfEGrf;tepfemcHNyD;? pdwf&Snf
vuf&Snfapwemjzihf? &uf-vrsm;pGm tcsdef,lum aqmif&Gufjznfhqnf;cJhMu
onfudk a*gyutzG0YJ ifrsm;taejzihf awGU&So
d jd rif&onht
f wkid ;f Ak'b
mom0if
taygif;wkdYonfvnf; xyfwlodjrifMuNyD;vQif 0kdif;0ef;ulnDay;Muvdrfhrnf[k
,kHMunfMuygonf/ t&SifpudE\vrf;TefrIukd cH,lvsuf? nDnDGwfGwf
SdEIdif;wkdifyifaqmif&GufrIwGif yg0ifMuaom orkdif;ynm&Sif? orkdif;okawoD
tm;vkH;ukd a*gyutzGJY0ifrsm;taejzihf tvGefw&m at;jrMunfvifaom
yDwdaomre vef;&TifrIjzihf? csD;usL;*kPfjyKtyfygonf/
ork'*D&dawmifukef;rsm; wnfvmcJhaom? vuf0JovkH;awmf"mwfap
wDawmfjrwfonf? (eEr[myAw)(eEplVyAw)(tmusyfawmfukef;? ovkH;
awmf"mwf) (tmusyfawmfukef;ovkH;jrifhacgif[lvnf;aumif;) "mwfawmff
wnf&mukdpGJ trnfac:wGifrI jzpfvmjcif;tygt0if ]]"mwfawmfjzpfpOf}}
orkdif;ukd apwem&Sif orkdkif;ynm&Sifrsm;u pkaygif;SdEIdif;aqmif&GufrIjzihf
,kwd,kwm? ckdifvkHjynhfpkHpGm NcH&Hvsuf (vuf0JovkH;awmf"mwfapwDawmfjrwf
\orkid ;f )ukd yxrtBurd f u
dk Ef ydS Nf y;D jzpfygonf/ orkid ;f ESiyfh wfouftul
tnDay;&ef tcsdeftcg rBuHKBudKufaomfvnf; rGrf;rHtm;jznhf tBuHay;ulnD
vkdMuaom okawoDrsm;&SdMuygvQif IarQmftrSef? arwm&H a&TOmPfzGHUNzdK;?
yHhykd; tBuHjyKrIrsm;ukd a*gyutzGJYrS vufoihfcHNyD; orkdif;ynm &Sifrsm;okdY
wifjySdEIdif;ay;rnfjzpfaMumif; zdwfac:tyfygonf/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

twm[dtwaem emaxm rdrd u


d ,
dk u
f dk rdrcd spjf rwfE;dk rIrS pwifvmaom
trsKd;bmom? omoemukd cspfjrwfEkd;rI? jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHawmfukd
cspjf rwf Ek;fd rIwu
Ydk dk t&if;wnfNy;D aygufzmG ;qif;oufvmMuonhf jynfaxmifpk
jrefrmEkdifiHzGm; uRekfyfwkdYtm;vkH;onf jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH? &ckdifjynfe,f?
ppfawGNrdKU? vuf0JovkH;awmf"mwfapwDawmfjrwfonf ESpfaygif;jrihf&Snf?
umvwnfaeatmif? orkdif;ynm&Sifrsm; ulnDjyKpkay;aom ]]"mwfawmf
orkdif;}}jzihf rNydKrysufEkdifatmif ckdifNrJaom urnf;rSwfwkdif;ukd a*gyutzGJY
rS atmifjrifpGm pkdufxlvkdufygonf/
a*gyutzGJY
vuf0JovkH;awmf"mwfapwDawmf

]]10}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;


(4)

q&mawmfpudE

ork'* D&u
d Re;f
ppfawGNrdKUwnf&Sd&m uRef;ukd a&S;uuRef;wnforkdif; ork'*D&duRef;[k
ac:wGifcJhonf/ yifv,fork'&mteD;wGif ausmufaqmifausmufwef;jzpf
xGef;ay:aygufvmaomuRef;[k qkdvkdonf/ rSefayonf yifv,furf;ajrmif
teD; jzpfxGef;ay:aygufvmaomuRef; jzpfacsonf/
blrad A'ynm&Sirf sm;tqkt
d & r,lawmifwef;onf yifv,fauGUxJoYdk
xkd;xGufaeaom uRef;wef;auG;rsm;toGif&Sdonf/ azmvfyGdKihfr,luRef;ESihf
rsOf;NydKifaumufteD;wGif yifv,fatmufokdY ikyfqif;oGm;um ausmufaqmif
rsm;toGifjzifh urf;eD;wGifay:aeonf/ ppfawG Aka'garmfausmufwef;onf
r,lawmifwef; tvTmwGecYf ;Hk wpfcyk ifwnf;/ tmusw
d af wmfuek ;f wGif wpfBurd ?f
vQyfppfrD;pufteD;wGif wpfBudrf? jynfe,fwnf;ckd&dyfomteD;wGif wpfBudrf?
yGdKifhwGifwpfBudrf ajray:okdY ay:xGufaeonf/ tcsKdUu rkHpJtvTmrS qufvm
jcif;[l\/ xkdYaMumihf rkHpJtvTmrSqufum <uDwJuRef;? usm;raomuf? Muuf
ukdif;wefESihf wqufwnf;omjzpfonf/
ppfawGuRef;onf azmfjyyg ausmufwef;ukd trSDjyK vlaeajrjzpfvm&
onf/ ukvm;wefjrpfEiS fh r,ljrpf\tenfrsm;zkcYd s0x
J idk ,
f if;jzihf ,ckawGU&Sad e
aom ppfawGuRef;tjzpfokdY a&muf&SdvmcJh&onf/ if;rSwpfzef ppfawGyGdKifh
teD;wGif a&atmufokdY ikyfoGm;&m ukvm;wefjrpf0 jzpfay:vmcJh&avonf/
zku
H muRe;f ? ausmufjzL? ausmufwpfv;Hk ? ewfausmuf? &rf;NAu
J Re;f wkrYd mS vTmwGeYf
ckH;wpfckwnf;jzpfav\/ ausmufwef; awmifwef;ukd tajccH ukef;ajrrsm;
ay:vmonf/ if;wkdYoG,fwef;ykHukdvkduf jrpfacsmif;rsm; xyfrH ay:ayguf
vm&jyefavonf/ jrpfacsmif;rsm;onf tenfxkdifzkdYcs,if;jzihf ,ckuJhokdY
a&ajrawmawmif pdrfhprf; jzpfay:vmcJh&jcif;jzpfavonf/
&ckdifjynfe,fjzpfay:vmonhf ukef;ajrrsm; blrdoufwef;tm;jzihf
ESpfaygif; oef;wpf&mcefY&SdcJhNyD;qkd\/ xkdukef;ajronf yifv,fatmufwGif
tenfxkdifae&mrS vGefcJhaom ESpfoef;okH;q,fcefYwGif yifv,fa&qkwf,kwf

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

vmrIaMumihf ajray:okYd ay:wufvmcJ&h onfq\


dk / xkaYd Mumihf vmrnfh &mpkEpS f
tenf;i,ftwGikf; zkHumuRef;rsm;onf tenfzkdYcsrIrsm;aMumihf qifwuf
armfa&vufMum;onf wdrfaumaysmufuG,fvmEkdif\/ xkdtcg ydEJacsmif;
uRef;ESihfajrikHuRef;wpfqufwnf;jzpfacs&m\/

zk H u muRef ;
ork'*D&duRef;ESihf ausmufwef;vTm qufcJh&aom zkHumawmifwef;
onf (3)rkdif cefYomuGmNyD; awmifwef;onf ao;oG,f&Snfvsm;pGm wnf&Sdae
onf/ zkHum (3)uRef;&Sd&m ajrikHuRef;onf taemufzkHumuRef;jzpfonf/
taemufajrmufbufrS ta&SUawmifbufokdY tvsm;vkduf wnf&Sdaeonf/
uRe;f \ta&SUbufwiG f ydEaJ csmif;uRe;f &S&d m tv,fzku
H muRe;f [k ac:onf/
tifMum;csKdifuRef;um; ta&SUzkHumuRef;jzpfay\/ (3)uRef;rSm ta&SUt
aemuf tvsm;vkdufab;uyf wnf&Sdae\/
zkHum[laom a0g[m&onf tdEd,urf;ajc&Sd a&S;a[mif;bmkup
rnfaom t&yftrnfESihfwlnDae\/ bmkuprS bkHum? zkHum jzpfvm&
jcif;wnf;/
bmkupt&yfESihf ta&SUbufwpfae&m&Sd ok0bkPdt&yfwkdYtMum;
c&pfBudKESpfrsm;twGif; a&aMumif; ul;oef;a&mif;0,fa&;vkyfief;rsm; xGGef;
um;cJhonfqkd\/ ygVdZmwu pmaypktwGif;&Sd okamEdZmwu (Zmwu
trSwf 368) awGUEkdifonfqkd\/1
omkuponf tdEd,jynf\qdyfurf;wpfae&mjzpf&um; xkda'orS
ukefonfrsm; 0ifa&mufqufoG,frIjyKcJh&mvnf; jzpf&m\/ xkdaomtrnfukd
wkEIef;,lxm;&mvnf;jzpf&m\/ xkdYaMumihf tdEd,rS/ okemy&Emwkdif;trnf?
er'gjrpftrnf? opmAE0trnf? eHYomuRef;trnfwkdYukdvnf;aumif;?
eHYomr@yf wnfaqmuf&m Xmeonfvnf;aumif;? ,ck r,ljrpf0 rkHpJuRef;
wGif jzpf&Sdaeay\/ xkdYaMumihf tdEd,vl0ifa&mufrI? bmoma&; ,Ofaus;rI
ponhfqufEG,fcJhrI ruif;vS[k ,lqEkdifay\/

qwf k d ; us
ppfawGuRef;onf yifv,fqm;iefrSD&m Xmejzpf? r"ropfrsm; ayguf
a&mufEkdifavonf/ xkdYaMumihf uykdif? usufpEkyif? jyL;yif? jymyif? vrkyif

]]11}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

rsm;paom 'Da&mufopfrsm; jzpfxGef;cJhavonf/


xkdawmkdif;wkdY vlaerI rus,fjyefYrDu usm;ow0g? acsow0g? qwf
ow0grsm; usufpm;&mvnf;jzpfacs&m\/ xkdYaMumihf qiful;vrf;? usm;r
aomuf? csv
D idk yf if;? qwf;dk us usuaf wmjyif[al om trnfrsm; xif&mS ;&Sad e
ay\/ qwfkd;usacsmif;rS rm&,krif;\rdcif tkd;pkusef&Sdae&ma'ovnf;
jzpfonf[kvnf; ajymqkdavh&SdvmMuonf/
(&ckdifjynfe,fr*Zif;/ (1984)ckESpf NrdKUe,frsm;tcef;I)
1/(u)wwd,ESpf? 0dZmoifwef;? ta&SUwkdif;,Ofaus;rIykdYcscsuf

vl a erI
ppfawGuRef;\ vl aevmrIoufwrf;ukdum; twdtusrod&ao;acs/
okdYaomfvnf; Ak'onf r[mrkedukd oGef;vkyfNyD;aemuf oHwGJokdY t<uwGif
ork'&mXmeokdY a&mufcJhonf/ BuD;pGmaom vIdif;wHykd;wkdYjzihf qlyGufvsuf
va&mifawmufyaeonfudk Ijrifc&hJ onft
h jyif a&e*g;wku
Yd o
dk m awGUjrifc&hJ
onfq\
dk / e*g;wku
Yd awmif;yefojzifh tNru
J ;dk uG,q
f nf;uyf&ef qHawmfEpS f
qlukd cGifhjyKoem;cJhav\/
xkq
d aH wmfudk apwDwnf xm;cJMh u&m pEo&l ,
d rif;u wpfzefcsv
D m
rGr;f rHapwDwnfxm;cJo
h nfq\
dk / xkjYd yif ajcawmf&mrsm;csxm;cJo
h nf[v
k nf;
1
tqkd&Sd\/ ajcawmf&mykHrsm;rSm yifv,furf;kd;wef; ausmufawmifwkdYwGif
a&pm;vnf; ay:wwffacs\/ <uDwJajcawmf&m? usm;raomufajcawmf&m
wkdYonfvnf; jzpfxGef;&Sdae\/ "n0wDacwf c&pfBudKESpfrsm;wGif a'o
vlaerIrxif&Sm;vSacs/ okdYaomf tmusdyfawmf"mwf ponfwkdYum; "n0wD
acwf rif;rsm;wnfxm;cJhavNyD;jzpf\/2

&ckdifurf;kd;wef; a&TajraiGajr
EkdifiHjcm;om;rsm;\ rSwfwrf;t&qkdvQif &ckdifyifv,furf;kd;wef;ukd
tm&f*sa& ckdifap[laom a&Tajr aiGajra'orsm;jzpfonfqkd\/ pHjA? p'?
aA&AE? awrvpaomNrdKUwkdY &SdcJhMu\/ xkdNrdKUa[mif;wkdYqkdvQif c&pfat'D
(50)rwkdifrDuyif jzpfacs\/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

taMumif;aomf c&pfat'D (50)avmufu yGeftkdeD,yfarvqkdolonf


**Fgjrpf ta&SUbufwGif a&Tajr aiGajr&SdcJhaMumif;jzihf a&;om;azmfxkwfcJh\/
at'D (1)&mpkxuf0ufausmfumvwGif yJ&Dyvyfqkdaom yk*dKvf\rSwfwrf;
t& tdEd,awmifydkif;&Sd a&TuRefESihf **FguRef;ukd ul;oef;oGm;vmaeMuaom
&GufoabFmBuD;rsm;ukd awGUjrifcJh&onfqkd\/ at'D (150)avmuf[k
cefYrSef;&aom awmfvrDyx0Dusrf;wGifvnf; a&vrf;c&D;pOfukd jyqkdxm;&m
aiGajrtm&f*sa&odkYa&muf azmfjyyg pHjApaom NrdKUrsm;ukd awGU&onfqkd\/
xkdNrdKUrsm;ukd ,ck r,ljrpf0qkH&m qifykdufa'oukdvnf;aumif;? pHjA
ukd r,ljrpfESihf <udwJjrpfwkdYqkH&m r,ljrpf0 ta&SUurf;wGif qm;jyifBuD;?
qm;jyifacsmif;? qm;jyifacs t&yfukdvnf;aumif;? p'rS oHwGJt&yfudkvnf;
aumif; jzpfEkdifonf[k ,lqaeMuay\/ xkdYaMumihf at'D (1)&mpkrSp
b*Fvm;yifv,fatmfwGif jzwfoef;oGm;vmaecJhMuNyD;[k qkd\/ vGefcJhaom
tESpfESpfaxmifcefYuyif &ckdifa'ookdY a&aMumif; c&D;vrf;rsm; wGifus,fae
MuNyD;jzpfaMumif; xif&Sm;ae\/

&uoQvlrsKd;
xkdyGeftkdeD,rfarvESifh awmfvrDwkdY\ c&D;oGm;rSwfwrf;t&? at'dD
(1)&mpk? (2)&mpkavmufuyif &ckdifurf;ajrmifwpfavQmuf NrdKUjyXme? vlae
rIwkdYjzihf jzpfxGef;&SdaeMuNyD;jzpf\/ xkdae&mwkdY &uoQac: tom;rJaom
&ckdifa'ocHvlrsKd;rsm; aexkdifvsuf&SdNyD;jzpfonhftwkdif; ppfawGuRef;vnf;
&ckdifwkdif;&if;om; &uoQvlrsKd;rsm;yif tpOD;pGm aevmcJholrsm;jzpfacs&m\/
xko
d Ydk &uoQrsm; tajccsaexkid jf yKru
I mvonfyifvQif &ckid o
f rkid ;f t&
"n0wDaemufqkH;acwfokdY usa&mufaeNyD;jzpfacs\/ xkdYaMumihf wwd,
"n0wDacwfokdY(bDpD 580rSat'D 326 xd)xuf aemufrusrDuyif vlae
ajccs&mXmersm; jzpfcJh&NyD; jzpfaMumif;,kHrSm;r&Sd rSwfom;EkdifzG,f&m\/ xkd
aemuf a0omvD ausmufavSum;acwf ta&mufqkdvQif ykd oGm;vmquf
oG,frI&SdvmcJh&mum; pjEm;rif;ESihf ywfoufaom a&aMumif; trSwftom;
rsm;? wd&pmefrsm;? avmif;avSrsm;? pjEm;acwf'*Fg;rsm;wkdYukd awGU&Sd&ay\/
<uDwJwyf&m? <uDwJpm; paom Xmersm;&Sdaeonfukdvnf; awGU&\/

]]12}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

tusmNrdKU(tuf*syf)
ppfawGNrdKUukd tusmNrdKU[kvnf;aumif;? tuf*spfNrdKU[kvnf;aumif;
ac:vmchJMuay\/
&ckdif&mZ0ifvnf; tusmuRef;1 tusmrif;orD;[laom trnfrsm;ukd
rSnhfac:cJhMuaMumif; awGU&ay\/ a&TapwDq&mawmfBuD; OD;awZ&mru
r[mrkedvuFmed*kH;wGif ]tm*syfawmf"mwf? pGJtrSwfjzihf? xGifvwfwpfyg;?
vlrsKd;jcm;wkdY? ac:jim;rsm;pGm? ckwefqm? onmtyfusyf? NrdKUtk&yf[k a&;pyf
cJh\/ xkdt& tHusdef;awmf? tHusyfawmf? tHabmifawmf"mwfukd pGJrSwfcJhonf
[k ,l&ay\/ xkdukd t*Fvdyfrsm; em;Mum;vGJ tyfusyf (Aky ab)[k ac:wGif
[ef&Sdonf[k qkd\/
&GmukdpGJ rSnhfac:jzpfvm&jcif;ukdvnf; okdYjyqkdcJhMu\/ t*FvdyfwkdY
onf ppfawGNrdKUukd rwnfrD Muufukdif;wefwGif a&SUYajy;,m,Dpcef;csxm;cJh
Mu\/ xkdpOf if;wkdY"avht& yifv,favSif;cH&ef ppffawGNrdKUwnfrnfh
yifv,fqdyfurf;okdY oGm;a&mufavh&SdMu\/ wpfaeYo ukvm;uav;wpf
a,mufESifh xGufvmMu&m vrf;wGif awGU&Sdaom &Gmuav; ]tHusdef;awmf&Gm}
wpf&Gmtrnfukd ar;jref;onfwGif tm*syf[k ajzMum;cJhonfqkd\/2
xkdYaMumihf "mwfawmfukd pGJvnf;aumif; &GmukdpGJvnf;aumif;
tm*syfNrdKU[k ac:vm&aMumif; tqkdjyKMuav\/

ppf a wG N rd K U
ppfawGNrdKU wnfvwHYaom ae&mqkdvQif azmfjyygtuf*sufNrdKUae&myif
jzpf\/ tcsKUd u tuf*suNf rKd UrSm tmusyd af wmfuek ;f wGiu
f s vuf0o
J vk;H awmf
"mwfteD; ,ckuefawmfBuD;wpf0kdufae&mukd ,lqMu\/ ppfawGNrdKUum;
tkrf;0ac: ukvm;wefjrpfrS urf;ezl; wnfxm;jcif;jzpf\[k cGJjcm;ajymqkd
aeMu\/
ae&mwGif a&S;u&eforl sm;ukd ckcw
H m;qD;&m Xmetjzpf tok;H cscahJ v
\/ ,ckvnf; <uDwJwyf ponfjzihf ac:wGif&Sdae\/ xkdokdYppfwyfrsm;csxm;
cJh ppfwJcscJhjcif;aMumihf ppfwJwGifcJhvm&onfqkd\/ xkdrSwpfqifh ppfwnf?
ppfawG[k a&TUajymif;ac:vm&onfq\
dk / xkt
d aMumif;ukd a&TapwDq&mawmf
u r[mrkedvuFmwGif odkYpyfqkdxm;\/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]*kPftifrcsKdU? ajrmufOD;NrdKUukd? olwkdYpGefYy,f? jrpfyifv,f\? urf;ajc


ompG? upy[k? wGifxe'D? t0rSDvsuf? wJrSDpcef;? ppfwJuRef; cef;cef;BuD;
us,?f NrKd UBu;D wnf? ppfawGwiG af c:}}Ekid if jH cm;ppfwyfrsm;ukd Ekid af tmif awGUcJh
&mjzpfvnf;aumif;? ppfwyftNrJwJ&yf csxm;&mjzpfvnf;aumif;?
ppfawGNrdKU[k ac:wGifaMumif; ajymqkdMuao;\/ rlvppfwJcs&mukd pGJppfwJ
ac:&mrS ppfwJ-ppfaw-ppfawG jzpfvm&jcif;omwnf;/
ppfawGZmwdjzpfaom q&mawmf OD;wdudNEd,uvnf; rdrd\orkyg'ed
a&m"uusrf;ed*kH; ]]aoeAEee*& (ppfonfrsm; aESmifzGJY&mNrdKU)[l ygVdjzihf
pyfqkdazmfjycJh\/ rSefayonf? rif;bmBuD;? rif;zavmif;wkdY vufxufwGif
vnf; EkdifiHjcm;&efolrsm;ukd ae&m zrf;qD;csKyfaESmifxm;cJhzl;ay\/1

tkrf;0 ([krf;0)
a&S;u ewfa'0grsm;ukd ylaZmfjyKrljcif;ukd [krf;ylaZmfonf[k qkd\/
ppfawGNrdKUteD; yifv,f0ukd a&S;uewfylaZmfXmetjzpf tokH;jyKcJhMu&m\/
xkdYaMumihf [krf;0wGifcJh&mrS tkrf;0? tkd;0[kajymif;a&TUac:vmcJhjcif;jzpf
&m\/ aemifwGif &efolrsm; &ckdifNrdKUawmfokdY *pyeDjrpfaMumif;jzihf r0ifxGuf
Ekdifap&ef tif;cstpDtrHjyKvkyfvsuf ydwfzGihfcJhonfqkd\/ &efolvmvQif
ydwfNyD;? &efolr&Sdckduf zGihfxm;cJhojzihf tif;ayguf0-tif;ydwf0[k ac:wGifvm
cJh&jcif;jzpf\/ ,ckxkdae&m t*FvdyfwkdY NrdKUjywnfpOf a&aMumif;rD;jywkduf
ukd tOD;tp (1844)ckESpfuyif wnfcsxm;cJhav\/
ppfawGuRef; ewfrsm;qkdvQif Aka'gewf? ausmufwef;ewf? rdZHewf?
atmifwkdifewf? ukvm;acsmif;ewfwkdY toD;oD;&SdcJhMuonf/

upye'D yifv,f0zGJY &wk


avmutHb
h ,
G ?f tpdaEwnf;? onfb&l ad jrqDawmufxeG ;f ? qef;uRe;f
'Dy? &uwkdif;jynf okd;aqmif;wnfom;? ppfawGtmusyf? NrdKUjrwfuRef;OD;
urf;ezl;u? wku
d jf zL;jyif;xef? awmifavoGew
f nfh 0mef&moD? r[Djrpfrif;?
yifv,fwiG ;f 0,f? azmufxiG ;f a&;om;? ywjrm;kad &mif pdr;f a&mifjrjr? a&S;u
wef;dk ? vIid ;f wHy;dk vnf; vIid ;f rsK;d ckeu
f m? awmifBu;D vmaomf? aemufyga&,mOf

]]13}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

awmifvQOfwrQ? wHcg;00,f? em*q'ef? qifjrwfrGefvnf;? a>c&HpkHvif? a&o


bif? aysmf&TifpkHrSD;? ausmufaqmifBuD;wkdY? oD;oD;um&H? o,HZmw? jzpfvmMu
&Si?hf &Sp0f tHb
h ,
G ?f ork'v
f ,f ,mOfavStaygif;? a&aMumif;wefqm? jrpft*Fg
jzih?f vl;vmrpJ? iSu0f rf;bJo?Ydk a&k;d xdyaf cgif? av;oQO;f awmifwnf;? ausmuf
aqmifxdyfay:? a&aumf&mu a&vTma&EGrf;? ausmufukdwef;? a&>yef;>yuf
(ajym) ql? azG;azG;jzLom;? jrifoltHhbG,f? vGrf;rajy&Sifh? uRef;qG,fajrik?
awm&dyjf rLvnf;? wlx
l if;xif;? yifv,frif;uk?d oufqif;ae[ef? o@mefwl
pGm? Aka'garmf? ae&mjrwfaoQmif;? yGdKifhwefaqmif;u? a&aMumif;ukdarQmf?
tmkHac:onf...pdwfaysmf{jr yifv,f0.../ /
(&Gmacsmif;BuD;q&m OD;atmifxGef;)

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

xko
d Ydk a&vkyif ef;jzihf toufarG;0rf;ausmif;Muaom &Gmuav;&Sad ejcif;
onfyif tazmfo[Jjzpfap&monf/ xkdYaMumihf xkdvlrsm;ukd rSD NrdKUwnf&ef
tBuHjzpfMuavonf/ xkdpOf yDuRef;tkyf a';0ef;atmifausmf&TDukd ac:,l
wkdifyifcJhMu\/ rMumaomumv aumZm (1187)ck? c&pf (1826)ckwGif
NrdKUtjzpf owfrSwfwnfaxmifcJhonf[k a';0efBuD; atmifausmf&TD\&wk
pyfqkdxm;\/
]]ou&mZfonf wpfaxmifjzpf? w&mh&Spfq,f pGef;0,fckepfckwnf;/
rmCjzpfvqef;om? ig;&ufeo
d nf eDxu
G w
f pfy&dk af usmw
f iG ?f NrKd U0efvQif ywif
ouf? uwi[
f rk w
S ?f a'oQed o
f wfEiS ?fh wkid yf ifMunfh v
I wf? ppfawGNrKd U&yfem;
rSm? aumif;onftcg0,f? NrdKU&Gmwnfvkyfayvsuf-?
(ArmcsD&wkrS)

Nrd K Uwnf p pf a wG
&ckdifjynfukd jrefrmrif;rsm; tkyfcsKyfaepOf c&pf (1826)ck azazmf
0g&Dv(24)&ufaeYwGif t*FvdyfjrefrmppfyGJjzpfyGm;cJh&avonf/ xkdYaMumihf
&ckid jf ynfonf NAw
d o
d Qe,fcsUJ wkv
Yd ufatmufoYkd usa&mufc&hJ avonf/ xkpd Of
ajrmufOD;NrdKUawmfrSae tkyfcsKyfa&;pcef;cs&m? &moDOwkrnDrQ ae&mopf
a&TUajymif;av&ef tBujH zpfcMhJ u&avonf/ xkt
d cg ae&m&SmMuav\/ ae&m
aumif; a&ajraumif;rGef;um yifv,fav aumif;pGm&&SdEkdifaom yifv,f
urf;pyfwpfae&mukd awGU&S
d ? Xmeukd oabmuscMhJ uavonf/ xkad e&mum;
ukvm;wefjrpf taemufbufuRef;\urf;ezl;wGifjzpfonf/ yifv,fa&rsuf
ESmjyifrS tjrifh (15)ay wnf&Sd\/ c&pf (1885)ckESpfu vlOD;a& (33000)&Sd
onfqkd\/1
xkdjrpf0wGif ajrEkoJay:uRef;wnf&Sd&m a&S;uvnf; vlaerI&SdcJhzl;\/
uRef;ukdjzwf 0ifxGufoGm;vmEkdifaom azmufxGif;acsmif;rsm;vnf;&Sd\/
xif&mS ;aom qwf;dk usacsmif;qkv
d Qif r,ljrpf0xd qufomG ;\/ ukvm;acsmif;
qkv
d Qif NrKd Uukv
d n
S yfh wfvsuf acsmif;zsm;cHomG ;\/ tjcm;aom a&pD;acsmif;i,f
rsm;vnf; [kd[kd'D'DjzmxGufvsuf&Sd\/ uRef;&yfXmejzpfonfhtavsmuf yif
v,fqm;iHr&DS m r"ropfrsm; aygufa&mufMuavh&\
dS / a&vkyif ef;jzihf touf
arG;cJhMuolrsm;\ae&mqkduvnf; rrSm;ay/ ,ckvnf; jrpfurf;wpfavQmuf
rif;*H a&mufonfxdvnf;aumif;? atmif'kdifpaom r,ljrpf0wpfavQmuf
a&vkyfom;wkdY\ toufarG;0rf;ausmif;vkyfief;rsm;tjzpf xif&Sm;\/

&mZ0ifq&mausmfrnf\ ppfawGNrdKUbGJUwGifum; ]]ukvm;wpfcg tkyfpkd;


vmrI? a&omkdjr? upy[k ? jrpfrStxGuf? vusfmbuf? nHhouf0gVK? oJjzL
Ekwnf? jznhfrIwif;usrf;? ppfawGuRef; MuiSef;pkdufaqmif? NrdKUwnfaxmif}}
[k pyfqkdcJh\/ xkdNrdKUukd t*FvdyfwkdYu tyfusyfNrdKU[k ac:wGifjyKvmonf/
&ckdifukd t*FvdyfwkdY podrf;pOfu a&mfbmqifrS a*s*sD,mAGD xdajcmuf
qufwidk af tmif NrKd U0efwo
Ydk nf ppfwaumif;rSae tkycf sKycf MhJ u\/ ppfawGNrKd U
ukd wnfNyD;aemufwGifum;? 'DoQdef(ac:)'dudoQefonf ppfawGNrdKU tpqkH;
rif;BuD;jzpfvm\/ c&pf (1834)ck? atmufwkdbmv(3)&uf? aumZm
(1196)ck? 0guRwv
f qef;(1)&uf? aomMumaeYwiG f k;H pwifxidk af v\/ if;u
p 0DvQHrif;BuD;tqkH;xd (96)quf tkyfcsKyfoGm;cJhMuonf/
pmrsufESm31-1/ qHawmf&SifapwDorkdif;? OD;OD;omxGef;? pm 42 rS49xd/
2/ &ckdifjynfe,f r*Zif;? 1984 ckESpf? (NrdKUe,forkdif;
tusOf;I)
pmrsufESm32-1/xGe;f a&Tcidk ?f &ckid af &S;a[mif;NrKd Uawmfrsm;/ pm 164 rS 166xd
pmrsufESm33-1/&ckdif&mZ0ifopf/('k)pm 164/
2/ OD;armifomatmif? &ckdiftm&uef buf*sufaqmif;yg;/
&ckdifr*Zif;(6)
pmrsufESm34-1/ OD;armifomatmif\ &ckdif tm&uH buf*syfaqmif;yg;?
&ckdifr*Zif;aqmif;yg; trSwf(6)/1980-ckESpf)
pmrsufESm36-1/ jrefrmEkdifiHtajctae 1885-a':Muef pm-124/

]]14}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;


(5)

q&mawmfpudE

&ckdifacwf ppfawGuRef;jzpf&yfrsm;
ppfawGuRef;onf ukvm;wefjrpf0? av;NrdKUjrpf0ESihf r,ljrpfwkdY\ qkH
pnf;&mt&yfwGif wnf&Sdojzihf a&S;acwfumvuyif ppfa&;t& rsm;pGm
tcsuftcsmuscJhayonf/ uRef;\trnfwGif ]]ppf}}qkdonfhpum;&yfu yif
ukd,fu ppfa&t&? ta&;ygrIrSm xif&Sm;vSayonf/ rlvppfwJqkdonfh
a0g[m&rS ppfaw;? ppfawG[k ajymif;vJvmjcif;jzpfonf/ (a'o&rS a'Gjzpf
vmykHukd &ckdifpum; oufaorsm;rSm uavrS uavG? azomrS azGom?iap
rS iapG ponfwkdYjzpfMuonf/) ppfwJ[laom t"dym,frSm ppfESihfqkdif&m
tiftm;pkrsm; ppfwJcs&mt&yfjzpfonf/ a&S;&ckdifwGif ppfwJuJhokdY <uDwJ?
jywJ? &JwJ? uRJwJ ponfjzihf pcef;rsm; &SdcJhonf/
rlvppfwJt&yfrSm ,ckNrdKUwGif;&Sd em&Dpifwnf&Sd&m uGif;jyift&yfjzpf
onf[k ,lqMuonf/ ppfwJt&yf\ajrmufbufteD;wGif a&S;&ckdifumuG,f
a&;wGif aoG;aomufwyfzGJYwpfrsKd;jzpfMuaom vlysKd(umvom;) uav(avG)
wyfrsm; pcef;cscJhMuonf/ if;wkdYpcef;cs&m acsmif;ukd uavacsmif;[k
ac:&mrS ,ckukvm;acsmif;[k ac:vmonf/ ukvm;acsmif;\t0wGif rdpED
ewfuGef;&Sdonf/ rdpHewf[kvnf; ac:ojzihf ,ckrdZH&yf[k ac:wGifonf/
ukvm;acsmif;ukd NrdKUvnfacsmif;[k rSnhfac:xm;&Sd\/
(1785)ckwGif ajrmufOD;acwfysufokH;oGm;aomtcg uavwyfvnf;
aysmufuG,foGm;avonf/ rdZHt&yf wHig&Gmwpf&Gmay:vmavonf/ &ckdif
vkd ykdufqdyf[k ac:avonf/ xkdYaMumihf t*FvdyfwkdYu ppfawGukd (1826)ck
wGif pwifwnfaxmifMuaomtcg ppfawGt&yfonf wHig&Gmi,fwpf&mG om
jzpfonf[k rSwfwrf;wifMujcif;jzpfonf/
ppfawGt&yfonf ukvm;wefjrpf0urf;ajcjzpfonf/ ,if;\taemuf
bufwGif ukef;wef;wpfck&Sdonf/ ,ckukefwef;[k ac:onf/ ,if;\ajrmuf
bufteD; acsmif;urf;wGif &GmBuD;[l &Gmwpf&Gm&SdcJhonf/ ppfawGwnfpwGif
a';0ef;Bu;D aecJo
h jzihf a';0ef;&Gm? 'k;d 0ef;&Gm[k ac:wGiv
f monf/ uke;f wef;\
taemufajrmuf (2)rkdifcefYwGif tmusyfukef;awmf[l awmifukef;wef;i,f

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

wpfck&Sdonf/
tmusyaf wmf(tmusw
d af wmf)uke;f \ rlvpum;rSm tHusyd af wmf"mwfap
wD wnf&SdcJhonfukd tpGJjyKvmonfqkd\/ tHusdyfrS tmusyf[l wGifvmNyD;
a&S;rSwfwrf;tcsKdUwGif tusyf[kawGU&onf/ t*FvdyfwkdYu ppfawGukd wnf
axmifonfhtcg tusyfukef;&Sd tusyf&Gmukd tpGJjyK (AKYAB)[k ac:cJhMu
onf/ uke;f wGi;f ykid ;f usonhf tusy&f mG onf aemifwiG f rIeo
f Ok ;f oGm;Ny;D NrKd UxJoYdk
tajccsvmcJMh uonf/ if;wkaYd e&mopfudk ,ckwidk f tusyw
f ef;[k ac:aeao;
onf/ (rdZHESihf tkd;wef;&Gm\Mum;jzpfonf)/
tusyf&Gm? tusyfukef;? tusyfapwD? tusyfpm;[l &SdcJhaomfvnf;
uRef;\trnfrSmrl ppfawGuRef;[kac:wGif vlodrsm;cJhonf/ a&S;a[mif; rSwf
wrf;wkdYwGif ppfawGuRef;ukd ork'*D&d[kvnf;ac:onf/ ppfawGuRef;\
taemufajrmufbufyidk ;f wGif atmifwidk &f o
dS nf/a&wyfpcef;wpfcjk zpfco
hJ nf/
,if;teD;wGif <uw
D &J o
dS nf/ a&S;acwf oabFmqdyEf iS fh ppfpcef;wpfck jzpfonf/
ppfawGuRef;\ ajrmufbuftykdif;wGif 0gbkd? pyg;xm;? rif;uef? usDxkd; t&yf
rsm;&SMd uonf/ a&S;&ckid pf ;D yGm;a&;wGif Ekid if &H yfjcm;okYd wifyrYdk nhf 0g*Gr;f rsm;xm;
&mt&yfonf pyg;rsm;xm;&m pyg;txGurf sm;&mt&yfrsm; toD;oD;jzpfMuNy;D
yifv,ful;oabFmrsm;twGufvkdtyfonfhaomufokH;a&ukd rif;ueft&yfrS
jznhfwif;ay;cJh&onf/ xkdYaMumihf rif;ueft&yf[kwGifonf/
ppffawGuRef;onf a&S;&ckdif ajrmufOD;acwfwGif pD;yGm;a&;t& ta&;yg
cJhonf/ ajrmufOD;acwfwGif ppfawGuRef;\ta&;ygrIrSm pD;yGm;a&;xufykd
xl;uJonf[k qkEd idk o
f nf/ ajrmufO;D acwfwiG f taemuf&efonf ppfawGteD;
&Sd r,ljrpf0rS 0ifa&mufNrJjzpfonf/ usL;ausmfvmolukd r,ljrpf0rS qD;um
r&Ekid v
f Qif NrKd Uawmf\vkNH cKH a&;rSm rvG,u
f v
l aS cs/ xkaYd Mumihf ]]wef;cg;uk;d wef?
r,lrvGefpD&}}[l qkdkd;pum;&SdcJhonf/ &ckdifukd0ifonhfa&aMumif;0ifvrf;
ukd;ayguf&Sdonf/ r,lonf t"du[kqkdvkdonf/ xkdYaMumihf r,lukd umuG,f
&ef atmifwkdifESihf yef;Zif;armf(rkHpJuRef;)wkdY a&wyfwpfckpD xm;cJhMuonf/
&Jatmifwidk f &Jyef;Zif;[kwiG o
f nf/ atmifwidk af csmif;onf avuG,t
f &yfjzpf
NyD; ppfavmif;avSrsm;ckdem;avh&Sd&m avhusihf&m t&yfaumif;jzpfonf/ r,l
jrpf\ ta&SUbuf jrpf0wGif wnf&o
dS nf/ usL;ausmv
f maom &efoal &wyfudk
yxrqkH; vufpGrf;jy&rnfhpcef;jzpfonf/
r,ljrpf0ukd a&Smifvkd ukvm;wefjrpf0rS 0ifa&mufvmaom &efolwdkY

]]15}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

onf ppfawGurf;ukd jzwf oGm;&rnfjzpfonf/ ppfawGteD; ukvm;wefjrpf


0rS r0ifbJ qifwufarmfa&vufMum;rS 0ifvQifvnf; ppfawGurf;ukd a&Smif
uGif; r&Ekdifay/ ppfawGurf;wGif ppfwJuif;ESihf uavwyfwkdYu wyfpGJxm;
ojzihf vkNH cKH a&;aumif;rGeo
f nf/ ppfawGpcef;ukv
d eG v
f Qif 0ku
d af wmif a&wyf
pcef;om&Sdawmhonf/
(1824)ckESpf? t*Fvdyfjrefrm yxrppfyGJwGif ajrmufOD;ukd odrf;ykduf&ef
csDwufvmaom t*Fvdyfa&wyfwkdYonf jzpfpOfukdyif awGUBuHKcJh&onf/
xkdpOfu ukvm;wefjrpf0aMumif; csDwufvmaom t*Fvdyfa&wyfonf qif
wufarmfudk OD;pGm &Si;f vif;&onf/ ppfawGtvGew
f iG f uif;pcef;wpfc\
k wku
d f
ckdufjcif;ukd cHcJh&onf/ xkdpcef;ukd ywifum(jyLwif;um)[k azmfjyMuonf/
ppfawGuRef;\ taetxm;onf yifv,faMumi;f csDwufvmaom &efola&
wyfukd c&D;OD;BudK wkdufckduf&ef aumif;rGefonfomru ajrmufOD;NrdKUukd 0ef;&H
onfh &efola&wyfukd aemufaMumif;rS ydwfqkdY&ef tcsuftcsmaumif;vS
aMumif; awGU&ayonf/ acsmif;ajrmif;aygvSaom ukvm;wefvGifjyifwGif
&efola&wyf\ wyfckwnf;aom xGufaygufwpfckrSm ukvm;wefjrpf0om
jzpfonf/ usefaom jrpfaMumif;rsm;rSm a&pD;usOf;jcif;? wdrfjcif;wkdYaMumihf
tE&m,fr&Sif;vSay/
(1535)ckESpfOD;ykdif;u jzpfonf/ b*Fvm;&Sd ay:wl*DwkdYonf avmb&
rufwufum &ckdifukd odrf;ykduf&ef a&wyfzGJYum tvkH;t&if;jzihf csDwufvm
cJhMuonf/ xkdpOfu &ckdifrSm b*Fvm;ppfyGJqifETJNyD;umpjzpfojzifh aiGukefppf
yef;jzpfaecJhonf/ onfukd tcGifhaumif;,l ajrmufOD;NrdKUawmfukd odrf;
ykduf&ef csDwufcJhjcif;jzpfonf/ ay:wl*DwkdYonf a&S;OD;pGm BuDwJukdzsufMu
onf/ &ckdifwkdYu qkwfcGmppfukd tokH;jyKonf/
NrdKUawmfukd odrf;ykduf&ef oJrJaeonhf ay:wl*DwkdYonf NrdKUawmfwpf0kduf
&ckid w
f \
Ydk ppfqifru
I o
kd m OD;wnfaeMuonf/ xkpd Of &ckid w
f u
Ydk ukvm;wefjrpf
0ykdif;wGif tpDtrHvkyfMuonf/ jrpf0wGif a&wufcsdef &GufavSwkdifrsm;
ray:way: tajctaejzpfatmif avSoabFmwkdYukd ausmuftjynfhwifum
ESpjf ryk x
f m;Muonf/ xkaYd emuf ppfawGurf;? carmif;awmurf;? awmif&ifu
h rf;?
ydEJacsmif;urf;wkdY ppftiftm;jznhfwif;xm;&Sdonf/ jrpf0ykdif;tpDtrHNyD;csdef
onf waygif;vuG,faeYjzpfaeonf/
&efolay:wl*DwkdYu [if;ca&mfjrpfykdif;wGif wyfpGJxm;Muonf/ &ckdifwkdY

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

onf nOfheuftcsdefwGif 0g;azmifrsm; qDtkd;? ,rf;tkd;rsm; tjynhfwifum


ppfom;tkyrf sm;wyfqifvsuf jrpfnmykid ;f rS arQmvTwv
f u
dk Mf uonf/ 0g;azmif
rsm;rSm urf;vkH;wkdufrQjzpfonf/ arQmvmaom 0g;azmifwkdYukd &ckdifa&wyfwkdY
csw
D ufvmonf[k xifum ypfcwfEpS jf rK yMf uonf/ 0g;azmifwYdk url qufvuf
qif;NrJ qif;vmMuonf/ rD;pGJoGm;ojzihf 0g;azmifwkdYonf ay:wl*Da&wyfukd
Ncdrf;ajcmufovkd jzpfoGm;onf/ ay:wl*DwkdYuvnf; ,ckrSom tajctaerSef
ukd odvmMuonf/ 0g;rD;azmiftE&m,frS uif;atmifBuKd ; jzwfum wvMurf;
pkHqif;vmMu&awmhonf/ vrf;wpfavQmuf acsmif;ayguf jrpf0wkdYvnf;
tvm;wl rD;azmifrsm;uom qD;BudKojzihf ukvm;wefjrpf0okdY okwfajcwif
vmMuawmhonf/ ukvm;wefjrpf0ykdif;rSm us,fonf/ &efolrsm; urf;okdY
rwufrdap&ef &ckdifuif;pcef;wkdYu tajrmufrsm;jzihf ypfcwfay;Mu onf/
xkdYaMumihf ay:wl*DwkdYonf jrpfv,faMumokdYom a&G;Mu&awmhonf/ okdYESihf
ay:wl*w
D o
Ydk nf &ckid w
f Ydk axmifxm;aom axmifacsmufoYdk wk;d 0ifvmMuawmh
onf / ay:wl * D o abF m wk d Y o nf a&jr K yf & G u f w k d i f r sm;wG i f wk d u f r d u m
wpfpif;Ny;D wpfpif; epfjrK yo
f mG ;Muawmhonf/ (oabFmepfjrK yu
f m ulyg u,fyg
ikd,kdxGufajy;Muaomt&yfwGif aemifumv uRef;ay:vm onf/ xkduRefukd
ikdNyDuRef;[k ac:vm&mrS ,ck iNyDuRef;[k ac:wGifvmonf) vGwfoGm;aom
ay:wl*DwkdYukd zrf;qD;&rdojzihf ppfawGuRef;wGif &ckdifwkdYuxm; &Sdonf/
aemifwGif toufrS csrf;omay;um trIawmfxrf;cGifhjyKcJhMuonf/
xkdtcsdefrSp ppfawGuRef;\ tcef;u@onf &ckdifwGif ykdxif&Sm;
vmavonf/ ppfEidk rf if;bmbk&ifBu;D onf ppfawG&dS oD&&d "mwf0ifovk;H awmf
"mwfapwDESihf tjcm;okH;qlwkdYukd omoemjrifhatmif xyfrHaqmif&Gufawmfrl
cJhonf/
rif;bmBuD;rwkdifrDu ppfawGuRef;tygt0if &ckdifjrpf0uRef;ay:a'o
\vkHNcHKa&;? tkyfcsKyfa&; tpDtrHukd rif;apmrGefu pwifcJhonf/ rif;apmrGef
onf &ckdifxD;eef;ukd 'kwd,tBudrfjyefvnf&&SdNyD;aemuf (2)ESpftMum
(1430)jynfhESpfwGif ajrmufOD;NrdKUawmfukd wnfaxmifavonf/ xkdokdY
wnfaxmifaomtcg avmif;MuufppfyGJ tawGUtBuHKt& umuG,frIppftif
tm;ukd wpfae&mwnf; pkNyKH rxm;awmhbJ &ckid t
f wGi;f ykid ;f tESYH jzefMY uufxm;
onfhpepfukd usihfokH;vmavonf/ pepft& &ckdifjrpf0 jrpfEkuRef;ay:t
&yfukd e,f(44)e,fcGJxm;onf/ (44)uRef;[kac:onf/ wpfuRef;pDwGif

]]16}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

tenf;qkH; (10)&GmpDESihf ppfrIxrf;Ekdif&ef t&eftiftm; (1000)pD&Sd&onf/


pkpkaygif; t&eftiftm; (44000)&&Sdjcif;jzpfonf/ (tcsKdU&mZ0ifwGif vusfm
oif; (42000)[k azmfjyonf/)ppfrIxrf;&rnfholrsm;rSm rsm;aomtm;jzihf
tdrfaxmifusNyD; a,musfm;rsm; jzpfMuonf/ rif;uqifhac:vQif ppfrIxrf;
&ojzihf rif;uRef[k ac:wGifonf/ wpfuRef;pDwGif ppfa&;avhusihfay; aom
yGJausmif;wpfausmif;pD&Sdonf/
av;q,fhav;uRef;onf ajrmufOD;umuG,fa&;\toufjzpfonf/
(44)uRef;nDvQif ajrmufOD;bk&if eef;ouf&Snfonf/ rQt"duusaom
av;q,fah v;&yf0ifwpfcrk mS ppfawGuRe;f jzpfco
hJ nf/ uRe;f \tkycf sKyaf &;wGif
uln&D ef w&m;a&;wm0eftjzpf 'g;ykid w
f yfudk xm;cJo
h nf/ ,ckwidk f 'gykid &f mG [k
ac:wGifonf/ ppfawGuRef;\ ta&SUbufwGif awmif&rf;uRef;? ydEJacsmif;
uRef;? ajriluRef;? ajrmufbufwGif <udwJuRef;? OD;&mZfawmifuRef;wkdY wnf&Sd
onf/ taemufbufrmS r,luRe;f jzpfonf/ awmifbuf yifv,fjyifBu;D om
&Sdonf/ ppfawG\awmifbufonf Aa'garmft&yfjzpfonf/ A@0rax&foD
wif;ok;H cJo
h jzihf Aa'g[k wGiv
f monf/ Aa'g&yfwiG f a&Munf a&ysux
f u
G &f m
t&yfwpfcjk zpfonf/ yifv,fa&aMumif; oGm;vmolw\
Ydk tkad tppft&yfwpf
ckyifjzpfonf/
ppfawGuRef;onf yifv,fESihft0iftxGuf oGm;vmrIvG,fulonf/
okdYjzpfojzihfvnf; ajrmufOD;xD;eef;ukd ppfawGuRef;rS tawmftwef
ukdifvIyf Ekdifaomjzpf&yfrsm; ay:aygufcJhonf/ at'D (17)&mpkukefcgeD;
rif;rwnfjynfr&yfaomumv umuG,fa&;wyfzGJU0if ukvm;wpfpku &ckdif
NrdKUukd okH;&ufrQ odrf;ykdufxm;EkdifcJhonf/ ykefuefonfh ukvm;wkdYonf yif;0g
om;ukvm;rsm;ukd ac:aqmifum eef;vk&ef BudK;pm;jcif;jzpfonf/ yif;0gom;
ukvm;wkdYonf a&aMumif;rSvma&mufNyD; ppfawGwGif pcef;cscJhMuonf/
ukvm;tBuD;tuJwpfOD;rSm ckwlumjzpfNyD; ,ckwkdifacgif;wum&Gm[k trnf
wGifaeao;onf/
(18)&mpk aESmif;acwfwGif 'g;ykdifBuD; aomMumonf ajrmufOD;xD;eef;
ukd odrf;ykduf&m? if;wm0efuscJh&m ppfawGuRef;rS ukvm;rsm; (yif;0gzuf
rS vmMuolrsm;)ukd pkpnf;NyD; NrdKUawmfukd csDwufwkdufckdufcJhjcif;jzpfonf/
'g;ydik Bf u;D onf pEork e&mZmtrnfjzihf (1774)rS (1777)txd eef;pHco
hJ nf/
if;eef;pHESpfrsm;twGif; ppfawGuRef;&Sd bk&m;ykxkd;rsm;onf aevkd vvkd

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

xif&mS ;cJo
h nf/ pEork e&mZmvGe
f (8)ESpMf umonht
f cg? ajrmufO;D NrKd Uawmf
ysufokOf;oGm;ojzihf ppfawGuRef;\ tcef;u@onf t*FvdyfwkdY NrdKUpwif
wnfaxmifonfh (1826)ckESpftxd arS;rSdefoGm;avawmhonf/
(6)

NrKd Ue,fomoema&;
ppfawGNrdKU tygt0if jrefrmjynfukd jrefrmNrdKU0ef (9)quf cefYtkyfcsKyfcJh
&m tESpf(40)&SnfMumcJh\/ Ak'omoem a&;&mwkdYukd jyKpkjcif;rsm; &SdcJhav
\/ atmifapwDrsm;? a&Trkcfxkd;bk&m;tdrfrsm;wnfcscJh\/ &Sif&[ef;jyKjcif;?
odum xyfjcif;? oducsjcif;rsm;jyKcJhojzihf tcsKdUrSSm taemufjynfpaom
b*Fvm;jynfokdY xGufajy;Mu\/ t*Fvdyf0ifa&mufodrf;ykdufvmonfwGifrS
wpfp wpfp jyefvnf0ifa&mufcJhavonf/
xkdokdY0ifa&mufNyD; omoemwnfcsvmrIaMumihf orkdif;0ifbk&m;apwD
rsm; *l y k x k d ; rsm; jyef v nf j zpf x G e f ; vmcJ h & onf / topf t opf a om
ausmif;uefbk &m;rsm;vnf; wnfcscJhMuonf/ (Oyrm)ppfawGywfwef;pkwGif
ly&Gmom;wkdYu OD;ynmom&q&mawmfukd taemufjynf yif;0grS yifhaqmif
ukd;uG,fcJhMuonf/ armif&SifBuD; q&mawmf[l ac:wGifonf/
&ckdifrif;vufxufwkef;u rif;om;OD;&mZfaygif;u ukd;uG,fcJhaom
xm;0,f&Sif q&mawmf\ wynhfjzpfonf/ yif;0gokdY a&Smifwdrf;aecJhaom
q&mawmfvnf; jzpfonf/ aemifwGif OD;ynmom& q&mawmfoDwif;okH;&m
ywf wef;pkausmif;ukd vlaeusyfwnf;vm ,ck a&TapwDausmif;ae&mokdY
a&TUajymif;cJh&onf/
1248 ckESpfokdYa&mufaomtcg a&TapwDq&mawmf OD;awZ&mru
qufcv
H monf/ xkq
d &mawmfrsm;\ wynho
f m;ajr;wkq
Yd ufum a&TapwD*P
dk ;f
[l ,ckwkdifawGU&Sdvmonf/ awmuefq&mawmfwnfaxmifaom *kdPf;ukd
armifkduRef;*kdPf[k ac:wGifcJhMuonfqkd\/
,ck ppfuJausmif;&mwGif xdyfawmfq&mawmf<ua&mufoDwif;okH;vm
onf/ xkq
d &mawmfrmS ajrmufO;D NrKd U? rPdo&k mrwku
d f toQit
f &d,,0Ho\
wynfh jzpfonfqkd\/ ,if;q&mawmf\ OyZm,fum; OmP"Zjzpf\/
rif;ukd;uG,fcH q&mawmfjzpf &mZ*kkbGJUukd &&SdcJhay\/ bGJUtrnfrSm OmP
"Zo' r 0 H o m"d y wd y 0& r[m"r & mZm"d & mZ*k k q &m awmf r nf \ /

]]17}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

awm&yftNrJusihfokH; ysHvGefcJhaomtcg &[Emwpfyg; y&dedAmefjyKonf[k


NrdKUvkH; OMoaomif;onf; jzpfMuavonfqkd\/
,ck usm;kyaf usmif;ae&mwGif yOi;f Bu;D ausmif;[l &S\
d / t&yf&n
S
f
'DyuF&m[l ac:wGifcJhMuaom q&mawmfausmif;xkdif\azmfjyyg xdyfawmf
q&mawmf\wynhfyifwnf;/ yOif;BuD; ausmif;q&mawmf 'DyuF&m OD;&mZf
awmifrif;uefq&mawmf OD;ynmoD[onf wynhjf zpfacs\/ OD;ynmoD[\
wynfh OD;t*onf usm;ky*f P
dk ;f ukd xlaxmif wynho
f m;ajr;yGm;pnf;vmcJh
\/ ('DyuF&mq&awmf\trnf&if;rSm OD;OmPrOLjzpfav\/)
oHC&mZmausmif;ae&mwGif q&mawmfom&vuFm&onf oDwif;okH;
vm\/ xkdq&mawmfrSm a';0ef;atmifausmf&TD\ i,fq&m&if;jzpf\/ wynhf
om&ar"mESit
hf wl aevmcJ\
h / okaYd omf awmt&yfarGUavQmo
f nft
h avQmuf
tmusyfawmfukef;wkdY w&m;tm;xkwfavh&Sd\/ vuf0JovkH;awmfteD;wpf
0kdufwkdYvnf;aumif;? t&dyftm0goaumif;aom anmifyif&if;wkdY aeoihf
aeavh&Sd\/ xkdtcsdefwGif vuf0JovkH;awmfukd (vuf0JovkH;awmf)ukd q&m
awmf aeoefYae&m anmifyifBuD;u 0g;rsKdxm;vsuf&Sdae\/
om&vuFmq&mawmfonf wynhfa';0ef;BuD;ukd zrf;qD;csKyfaESmifcHae
&pOf aumZm(1192)ckESpf? 0gacgifvjynhfausmf (10)&ufeHeuftcsdefwGifysH
vGecf ahJ Mumif;jzihv
f nf;aumif; a';0ef;atmifausm&f &DT wk rSww
f rf;awGU&\/
xkdYaemuf wynhfom&ar"mqufcHcJh&m (1208)ckESpf/ rif;q&mESihf
(1219)ckESpf omoemykdif bGJYwHqdyfawmfukdvnf;aumif;? (1229)ckESpfu
yOroH*g,emwiftNyD;wGif qufuyfaom &mZkkbGJUukdvnf;aumif;
t*Fvdyfrif;qufuyfaom bGJUukdvnf;aumif; &&SdcJhonf/ xkdYaMumihf oHC
&mZmq&mawmf[l xif&Sm;vmonf/
xkdq&mawmfrS qufEG,fvmaom wynhfrsm;rSm oHC&mZm*kdPf;pOf
qufrsm; jzpfvmcJh&\/ xkdoHC&mZmq&mawmfonf q&mOyZm,fuJhodkY
awm&yf aqmufwnfavh&Sd\/ wpfaeYo xl;jcm;aom anmifyif&if;wGif
aeoefYaecJhav\/ tvGefpdwfvufoefY&Sif;rIukd cHpm;cJh&um xkdaeYrSp
tNrJaeYtcsdef aeavhjyKvmcJhavonfqkd\/
xkdtcg anmifapmihfewfwkdYu raeEkdifbJ rMumrMumvQyfpD;a&mifyrm
rD;awmufrD;vQHyrm xl;jcm;aom twdwfedrdwfrsm;ukd jyvmcJh&av\/
xkdYaMumihf vltrsm;wkdYu wpfpwpfp zl;ajrmfvmcJh&m "mwfawmfuGefYjrL;av

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

a,mifwum;[l wdwferdwfxGufay:vmcJh&av\/ om&ar"gq&mawmf


um; xkd"mwfawmfrrGrf;rHrD ysHvGefawmfrlcJhavonf/
ppfawGaus;vuf usufawmjyif&GmokdY OD;vuFm&q&mawmf <ua&muf
oDwif;okH;cJhav\/ xkdq&mawmfrSm zavmif;csdwfNrdKUt0if0wGif tkwfwkduf
ausmif;jzihfaecJhaom *kdPf;tkyfq&mawmf OD;0drvom&\wynfhjzpf\/
OD;vuFm&qkdvQif arwmpmtrsm;tjym;ukd a&;zGJYcJh\/ if;\wynhf OD;ynm
qkdvQif <uDwJawmausmif; aeavh&Sd\/ rif;uef*kdPf;ukd wnfaxmifcJhaom
OD;okrerSm OD;ynm\ wynhfjzpfcJhavonfqkd\/ ,ckwkdif rif;uef*kdPf;quf
EG,frsm;jzifh &SdaeMu\/ ppfawGNrdKU rlvvrf;rq&mawmf\ wynhfwpfyg;rSm
OD;Owrtrnf&Sd\/
&ckdifjynf 'Gg&*kdPf;ukd ppfawGNrdKU pwifwnfaxmifcJhaom q&mawmf
OD;Owrqkv
d Qif ppfuq
J &mawmf[
l aemufxif&mS ;av\/ jrefrmjynftkXzf dk
q&mawmfwkdYESihf or*tjzpf aevmcJhMu\/
xkdu &Jausmfol touf(35)ESpfta&muf ou&mZf (1229)ckESpfwGif
rEav;rS <ua&mufvmcJjh cif;jzpf\/ ppfawGa&mufvQif ppfuBJ u;D 'k;d a0(aum
Zm 1190-1274)u tkwfwkdufaqmuf ukd;uG,fcJhonf/ xdyfawmfq&m
awmfausmif;&mwGif jzpfonfqkd\/ xkdq&mawmfup &ckdifjynf? taemuf
jynfwkdYokdY 'Gg&*kdPf; oHCmrsm;jyefYyGm;cJh&onf/ ppfawGNrdKUwGif ola|;rif;
OD;&Jausmfoluvnf;aumif;? yGJpm;zjzL? yGJpm;zcspf? yGJpm;atmifxGef;OD;wkdYu
vnf;aumif; ausmif;aqmufukd;uG,fcJhMu\/ tmusyfawmfukef; emZD
ausmif;? iZifkdif;acsmif;ausmif;? uRef;ausmif;? wdudNEd,ausmif;ukdvnf;
wkd;yGm;cJh avonf/
ppfawGNrdKUay:rS *kdPf;toD;oD;jzpfyGm; &ckdifa'oe,fy,ft&yf&yf
okdY jyefYyGm;ouJhokdY &ckdifjynf uRef;wef;&yf&GmrS q&mawmfrsm;\ *kdPf*P
wynhfwyef;wkdYuvnf; ppfawGNrdKU rdrdq&mpOfquf *kdPf;*Pausmif;rsm;
ukd wnfaxmifcMhJ uonf/ xkaYd Mumihf 'g;ykid *f P
dk ;f ? jynfawmfjyef*P
dk ;f ? Muufuidk ;f
wef*kdPf;? tr&mr*kdPf;? pdwokc*kdPf;ausmif; ponfrsm; jzpfyGm;vmcJhav
onf/ rlvvrf;rq&mawmf\ wynfh <ujzLausmif;q&mawmfqkdvQif <ujzL
*kdPf;ukd wnfaxmifcJhavonf/
xkd*kdPf;toD;oD; q&mawmfBuD;rsm;ESihf wynhftoD;oD;wkdYqkdvQif
ppfawGNrKd UESifh NrKd Ue,fwpf0u
dk w
f Ydk a&S;a[mif;apwDyx
k ;dk rsm;? odrrf sm;? ajcawmf

]]18}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

&mrsm;? "mwfawmfarGawmfrsm;? kyfyGm;qif;wkawmfrsm; rGrf;rHjcif;? azmfxkwf


jcif;? oGef;vkyfjcif;? wnfaqmufjcif;rsm;jyKvsuf omoem? bmomwkdYukd
pnfyifwkd;wufvmapcJhonf/ ppfawGNrdKU,cif (12)&yfuGuf? ,ck (37)&yf
uGuf owfrw
S
f bmom? omoema&;udpw
EYdk iS fh aqmif&u
G v
f mcJo
h nfq\
dk /

tmusyf a wmf u k e f ;
ppfawGNrdKU\taemufbufwGif ausmufpG,f? ausmufaqmifwef;wpfck
oG,fwef;vsuf&Sdae\/ aovm*D&d yAwawmifukef;i,fwpfckyrm jrifh
armufvsuf 0J,mwpfavQmufudk pD; Munhf pI &maumif;vSay\/ xkad wmif
uke;f ukd tmusyaf wmfuek ;f (tHused ;f awmfuek ;f )[l ac:wGi&f adS eMu\/ orkid ;f
0if xif&mS ;aom uke;f awmftjzpf avhvmp&mrsm; &Sad e\/ xku
d ek ;f \ ajrmuf
rSawmifokdY oG,fwef;vsuf apwDrsm;ukd zl;awGUEkdif\/ "mwfawmf apwDrsm;
jzpf "mwfOD;? "mwfv,f? "mwfqkH;apwD[l ac:wGif&SdaeMu\/ aemufrS
wnfxm;Muaom apwDrsm;vnf;&Sd&m apwDukef;jrifhom[k qkdp&mjzpfonf/
xkdawmifukef;ay: tmusyfawmf"mwfonf awmifOD;wGif udef;0yf&Sd
ae\/ xkdYaMumihf "mwfOD;[k ac:wGifvmcJh&\/ &ckdifrif;wkdY wnfxm;cJh&m
apwDjzpf orkdif;0iftjzpf xif&Sm;\/ vGefcJhaom ESpfwpf&mavmufu
jyKjyifcJhMuojzifh ,cktajcokdYa&mufvmcJh&onf/ xkd"mwfawmf\ajrmuf
bufwiG f awmifuek ;f ay: apwDBu;D wpfqu
l dk awGUjrifz;l awGUEkid o
f nf/ "mwf
v,fapwD[k tpOfac:wGiv
f m\/ Ekid if jH cm;om;wk\
Yd rSww
f rf;wkYd oif;usyf
awmf"mwfjzpfonf[k a&;om;xm;\/ azmfcsrrf mrSww
f rf; qzdw\
f tyfusyf
'DpBudwfrSwfwrf;wkdY awGU&SdEkdif\/ tcsKdUu xkd"mwfawmfapwDBuD;teD; ysuf
NyKd omG ;cJah om apwDi,fudk "mwfv,f[v
k nf;aumif;? vusmf ovk;H awmf"mwf
[lvnf;aumif;? vGJrSm;pGmac:a0:ajymqkd,lqaecJhMuav\/ Asm'dwf0if
bk&m;"mwfawmforkid ;f t&qkv
d Qif tmusyaf wmf"mwf? vuf0o
J vk;H awmf"mwf
\tv,f vusmf ovk;H awmf"mwf? wifqaHk wmf(wiftaHk wmf) "mwfwnfvwf
&Sday\/ xkdYaMumihf vusfmovkH;awmf[lvnf;aumif;? wiftkH? wifqkHawmf
"mwf[lvnf;aumif; {uefrkcs ,kHMunftyf\/ xkdYjyif "mwfqkH;ukdvnf;
vuf0JovkH;awmfukd rrGrf;rHrDuyif "mwfqkH;apwD[l trnfwGif &Sdae
onfomwnf;/ xkdYaMumihf ,aeY "mwfqkH;apwDukd "mwfv,fapwD\ t&H
"mwfapwD[komvQif ,kHMunf&rnfjzpf\/ bk&m;av; qlapwDukdomvQif

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

wiftkH(wifqkH)awmf"mwf[l trSefrSwf,ltyfayonf/

tmusyfawmfukef; vIdif;okH;vkH;
ppfawGNrdKUukd wnfaomESpfwGif azmfjyyg wabmifjzpfay:vm\/
xkw
d abmifudk ,Mwmwefjyefaomtm;jzihf "mwfo;Hk vk;H [l tpm;wef
jyefcJhMu\/ NrdKUwnf bk&m;tjzpfjzihf xkd"mwfokH;vkH;ukd yEufcswnfxm;cJhMu
\/ xkyd Euw
f nf bk&m;ok;H qlum; "mwfO;D ? "mwfv,f? "mwfq;Hk apwDww
Ydk nf;/
aemufrS (1291)ckESpf wl;azmfrGrf;rHcJhaom vuf0JovkH;awmf apwDum;
ryg0ifcyhJ g/ oif;usyaf wmf"mwfudk rnfoYdk owfrw
S &f mtHeh nf;/ "mwfv,fap
wDteD; ysufNydKoGm;cJhaom apwDukdyif oif;usyfawmf"mwf[l,kHMunftyf
\/ "mwfrsm;ukd c&pfou&mZf (1885)ckESpf? Ekd0ifbmv(26)&ufaeYpGJ
jzihf tdEd,jynfxJa&;XmerS qkH;jzwfcsuf(3-168-83)wGif &ckdifjynfa&S;
a[mif;orkdif;0if taqmuftODrsm;pm&if; owfrSwfazmfjyxm;&Sdavonf/
qk;H jzwfcsurf mS tvGeo
f ifah vsmaf vonf/ taMumif;um; &ckid jf ynf&dS "mwf
awmfrsm;qkdvQif Asm'dwf0if"mwfapwDrsm;omjzpf&m omoemou&mZf
(222)ckuyif wnfxm;vmcJh&jcif;jzpf\/ oD&d"rmaomurif;BuD;u cGJa0
ay;ykdYcJhjcif;jzihf &&Sdum &ckdifbk&if "n0wDjynf&Sifbk&if ol&d,purif;rS
p wnfxm;apjcif;jzihf ,ckwkdifqufcHvmcJh&jcif;jzpf\/ (Burma Grjetteer)
wGif ppfawGNrdKUukd wnfNyD;aemuf (46)ESpftMumrS jyKjyifcJhMu onfqkd\/
bkd;omZHqkdolu tmusyfawmfapwDukd tkwft*FawwkdYjzihf jyefvnfrGrf;rH
cJah vonf/ twkid ;f twmt& vk;H ywf (113)ay? tjrih(f 11) ay&So
d nfq\
dk /

vuf 0 J o vk H ; awmf " mwf


"mwfawmfrSm t*FvdyfwkdY ppfawGNrdKUukd wnfaxmifpwGif rxif&Sm;
ao;yg/
anmifyifrsKdvsuf apwDrSm aysmufuG,fvsuf&Sdaeavonf/ apwDukd
zkH;vTrf;aeaom anmifyifBuD;yifvQif om&vuFm? om&ar"mq&mawmfwkdY
w&m;bm0emusihfokH;ae&m Xmetjzpf &Sdaeayonf/
(1930)ckESpf? (aumZm 1291)ckESpf? {NyDv wpfnwGif rD;awmufrD;
vQHrsm; aumif;uifokdY xkd;xGufvmygonf/ xkdtcg "mwfawmfrSa&mifjcnf

]]19}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

awmf uGefYjzL;jcif;jzpf&monf[k ,kHrSwfcJhMuonf/ xkdtjcif;t&mukd vQyfppf


jyufouJo
h Ydk wvufvufjrif&aomolrmS &JtNird ;f pm; OD;pHxeG ;f OD;qko
d jl zpf\/
if;rSwpfqifh "mwfv,fapwD a*gyutzGJYrsm;yg zll;jrifMu&NyD; wl;azmfcJhMu
avonf/
,ck"mwfawmfteD; uefawmfBuD;taemufbuf pkdufysKd;a&;NcHtxJwGif
ajrpkduf ausmufapwDwpfqlukdvnf; awGU&ao;\/ ausmufvuf&mrsm;ukd
avhvmcsuft& ajrmufOD;&ckdifbk&ifrsm;jzpfcJhaom rif;apmrGef? rif;yif?
rif;zavmif;? rif;&mZmBuD;wkdY wnfxm;cJh&m aumif;rIawmfjzpfrnf[k ,lq
Muav\/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

Ak a ' g armf e wf p Of
jrpf0yifv,f? tajymus,fau? tHhbG,frqkH;? ,uftltlum? vD[l;[l;
ESifh? iSufpifa&mfau? ysHum0JvkdY? aomif;aomif;vnf;nH? tif;aygufac:au?
yif v,f0rSm? oabFmvSDvQif? xGuf0ifrpJ? ukefonfaysmfyg;? Aka'garmfav?
NyD a 'g ewf k d U (yd a 'g)? usm;raomuf ? avmuef ? rS n h f a c:wG i f v wf ?
ausmufwef;&yf rSm? rdpH0if;kdU? tjrihfuRef;->yefacgif? ukefatmifrvGwf?
&aohawmifrSm ...oQifjrwfewfkdU...
("n0wDewfpOfrS aumufEkwfcsuf)

yOavm[mt&Sif
Ak a ' g armf
bmoma&;t& xif&Sm;aom XmewpfckrSmqkdvQif Aka'garmyifjzpfav
onf/
ppfawGNrKd U awmifbuftpGeq
f ;Hk yGKd it
hf eD;wGijf zpf&m ausmufaqmifuek ;f
jrihfwpfckyifjzpf\/ if;wGif *lacgif;o@mefjzpfae\/ &ckdifav;NrdKUacwfwGif
yOmNrdKUteD;wGif iSufacgif;ac:aom ausmufacgif;wGif oDwif;okH;aecJhzl;
aom opmAP0&[Em aecJhzl;&mXme[k owfrSwfMuavonf/ xkdrax&f
onf yOmNrKd Uukw
d nfpOfu &[Em&Sp&f mteuf tygt0ifjzpf xif&mS ;vS\/
vufr*l? NcdwfawmifwkdYvnf; aecJhzl;onfqkd\/
yifv,fa&vrf;c&D;rsm;u tE&m,f&SdvQif ]Aka'g}]Aka'g}[k a<u;aMumf
wrf;wMuum tm;uk;d ylaZmfcMhJ uonfq\
dk / bk&m;&[Emrsm; rjzpfay:ao;rD
uqkv
d Qif yifv,fewfuv
dk nf; uk;d uG,cf MhJ uojzihf ]Aka'gt&Sif ? oDwmjyifrmS ?
uRef;ewf&Sifav;}[k pmzGJYcJhMuay\/ &ckdifwkdYu toH[pfatmfjcif;ukdvnf;
Aka'gaMumfonf[k qkdaeMuay\/
wpfESpf wpfBudrfuspD ewfuawmfrsm;uvnf; Aka'gewfukd uEm;yGJ
usif;yylaZmfjyKvkyfNrJ&SdaeMu\/ r[mar'ifwkdYu bl'grkdYuif;[k ac:aeMu
onf/ taMumif;rSm xkdae&mwGif bl'gtmvD[wfqkdaom r[mar'ifwpfOD;
u aecJhonfqkd\/ xkdyk*dKvfukd taMumif;jyK 0wfausmif;AvDwnfaqmuf
xm;jcif;aMumihf ac:a0:vmcJhjcif;jzpfonf/ xkdAvDrSm (1944)ckESpf a&;qGJ
aomajrykHwGif ryg&Sd&ao;um; aemufrS topfwpfzef jyKvkyfcJhaMumif;
xif&Sm;cJh\/

,ckppfawGNrdKU acgif;avmif;ausmif; udef;0yfvsuf&Sdaeaombk&m;rSm


aMu;qif;wkawmfjzpfNyD; "r'Pf;wGif pma&;xGif;yg&Sdonf/ ou&mZf(209)
ckESpf? uqkefvqef;(6)&uf? weif;vmaeY (5)em&Dausmf? oGef;vkyfonf/
bk&m;tvSL&SifrSm bk&ifrif;&ifjzL[k od&onf/ rif;&ifjzLum; yxryOmNrdKU
wnf acwoifrif;rS (3)qufajrmuf&ckdifrif;wnf;/ xkdrif;qkdvQif &ckdifjynf
{u'r(11)Budrfajrmuf? oH*g,emukd &[Em&Spf&mESihfwifcJhonf[l
vnf;aumif;? pEol&drif;aumif;rIawmf yOmavm[m &wemtpktykHwkdYrS
,l kyfwkawmf(28)ql? oGef;vkyfcJhonf[lvnf;aumif; &ckdif&mZykHusrf;
t& od&\/ yOavm[m t&Sifonf xkd(28)qltyg t0if[k ajymqkdvm
cJhMuav\/ tcsKdUu &Sifausmfr[musef[k ,lqaeMu\/ bk&m;rSm *syef
acwfwGif rif;jym;NrdKUe,f? jym;acsmif;ausmif;okdY ppfab;umvu yifhaqmif
xm;cJh\/ xkdpOfbk&m;yGJusif;yav&m? q&mOD;atmifxGef;u &wkpyfqkdawmf
rlcJhavonf/
(r[musefkyfyGm;awmf-ewfjrpf-OD;0go0 pm-43 \ &ckdifr*Zif;(7)
1983 ckESpf)

oQifuav;apwD
ppfawGNrKd UwGif tBu;D qk;H aom apwDBu;D [k owfrw
S af eMu\/ j*pfz(0g)
a&TMumodrfausmif; y&0kPfxJwGif&Sd\/ apwDwnfae&m 0wfjzLpifMu,f
jzihf vlolawmfaumif;wpfa,mufonf t*d,zkdxkd;cJhzl;av\/ xkdyk*dKvfukd
&Sifuav;[l ac:wGifcJhMu&m if;zkdxkd;aomae&m wnfxm;cJhojzihf oQif

]]20}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

uav;apwD[k ac:wGicf &hJ avonf/ 'kw,


d urmppfu zsuq
f ;D cHc&hJ onfrsm;
ukd q&m0efBuD; OD;ausmfxGef;u jyefvnfrGrf;rHjyKjyifcJhavonf/ ,ck j*pfz
q&awmf OD;aum@n("ruxdu)u xyfrHjyKjyifvsuf &Sdaeayonf/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

rlv bk&m;odrfaqmufaomckESpfrSm (1272)ckESpf ewfawmfvjynhf


aomMumaeYjzpfonf[k qkd\/

0uF b muG i f ;
bk & m;rsm;od r f ( ok ' d a Z,sod r f )
ppfawGNrKd Uukw
d nfNy;D tESp(f 40)ausmx
f d &[ef;oHCmawmfrsm; tok;H
jyK&efodrf[l owfrSwfcsufr&Sdao;onfhtwGuf a&odrfrsm;ukdom tm;ukd;
aecJhMu&\/ wpfpwpfp 0ifa&mufvmcJhMuaom &[ef;awmfrsm;twGuf
vkdtyfvmojzihf odrfopfwpfck orkwfcJhMu&av\/ xkdodrforkwf&ef oHC
&mZmausmif;wkdufq&mawmf OD;om&ar"mu tBuHtpDjyKjcif;jzpfav\/
xkdYaMumihf a&TapwDausmif;ESihf pufkHvrf;axmifh&Sd ajruGufvyf (1229)ck
ESpf? jymokdvjynhf Ak'[l;aeYwGif orkwfcJhMuav\/ r[modr0Ho ok'GDaZ,s
odrftrnf&Sd\/ aemifwGif bk&m;apwDrsm; wnfcJhMuaomaMumihf bk&m;rsm;
odrf[k ac:cJhav\/ ppfawGNrdKUwGif a&S;tusqkH;odrf[k odrSwfcHae&\/
ou&mZf(1284)ckESpfwGif wzefjyKjyifNyD;? 'kwd,urmppfBuD;wGif ysufpD;cHcJh
&\/ xkaYd Mumihf toif;zG
YJ jyefvnfaqmif&u
G cf MhJ u&av\/ qHawmf&iS b
f &k m;
"mwfrD;toif;uvnf; jyKjyifcJhMuonfqkd\/

twkvrm&Zdef jynfvkH;csrf;ombk&m;BuD;
ppfawGNrdKU\usufoa&aqmifjzpfawmfrl\/ aumZm (1262)ck uqkef
vqef;(9)&uf Ak'[
;l aeY? omoemESpf (2444)(a&Tvv
H nf;ukid ?f used ;f ESiq
fh idk ?f
&ckdifbk&m;ay:vdrfhrnf/) wabmift& wnfcJhonfqkd\/ xkdtcsdefe,fcsJU
awmfvSefa&;acgif;aqmif armifazmfatmifukd t*FvdyfwkdYu ppfawGaxmif
wGif csKyfaESmifvsuf&Sd&m xkdbk&m;ukd armifazmfatmifu zl;vdrfhrnf[k
aumvm[vxdjzpfcahJ o;\/ usm;ky?f a&TapwD? vrf;r? ynmvuFm& paom
q&mawmfBuD;rsm;u EId;aqmfoGef;vkyfcJhjcif;jzpfonf[kqkd\/ a*gyuzGJYvsuf
rQmwmuefukd 0,f,lajrzkdYum yvifwifcJhMuNyD; wpfpwpfpodrfBuD;aqmuf
vkycf MhJ uonfq\
dk / bk&m;rSm OmPfawmf uk;d awmifwpfru
dk &f \
dS / yviaf wmf
rSm tjrifh(6)awmif&Sd&m tkwf*ljym'fwefaqmif;twGif; udef;0yfwnf&Sd
aeay\/

jynfvkH;csrf;ombk&m;BuD;rwnfcifu &ckdifjynfawmifykdif;rS bk&m;wpf


qlonf ppfawGNrdKUokdY a&mufvmcJh\/ awmifukwfNrdKUe,f yef;awmifuRef;
uRDjyif&GmwGif ylaZmf&ef yifhvmjcif;jzpf&m rkd;OD;us vIdif;avaMumihf oHwGJ?
ausmufjzLqdyfurf; rcsEkdifcJhbJ ppfawGNrdKUokdY ygvmojzihf yifh,l acw
ukd;uG,fxm;cJh&m xkdbk&m;ukd taMumif;jyK 0uFbmyGJusif;ycJh&avonf/
xkaYd Mumihf 0uFbmuGi;f [l trnfwiG cf &hJ avonf/ xkb
d &k m;ukd yef;axmfoYdk
jyefyifo
h mG ;Ny;D rS jynfv;Hk csr;f ombk&m;Bu;D ukd tpm;jyefwnfc&hJ avonfq\
dk /
okdYaomf 0uFbmuGif;ae&m xkdbk&m;ukd wnfxm;jcif;rjyKcJh&ojzihf rQmwm
uefukd 0,f,lajrzkdY wnfxm;cJh&jcif;jzpfonf[k qkd\/

ppfawGNrdKU? A[kd{apwD
,ck 0uFbmuGif;? ta&SUajrmufbufaxmifhwGif (1318)ckESpfu pwif
wnfcJhav\/ apwDukd A[kdjyK trkd;wefaqmif;ausmif;aqmifrsm;jzihf
jyKvkyfxm;av\/ w&m;yGJrsm; usif;yjcif; jyKvmMuav\/ ab;tE&m,f
uif;a0;csrf;omapa&;twGuf &nf&G,f wnfxm;cJhMujcif;jzpfavonf/
t&HapwD(4)vkH;ukd NrdKUt&yf av;rsufESm wpfNydKifeuf wnfxm;cJhonf/

ousrk e d b k & m;BuD ;


ppfawGNrdKU OD;&Jausmfol ausmif;0if;twGif; wnfxm;&Sdonf/ aumZm
(1285)ckESpf aMu;oGef;q&m OD;bkd;a,mufu tkXft*Fawjzihf oGef;vkyfav
onf/ awmif;zl;bk&m;BuD;xuf wrkwfykd BuD;onfqkd\/ yvif(4)awmif?
OmPfawmftjrihf (17)awmif? (2)rkduf&Sd tk#fkd;qif;wkawmf wifyvifacG
aemufrSDwHuJjzihf wnfxm;&Sdonf/ (1290)ckESpfwGif bk&m;BuD;ukd csKyfrkd;
bk&m;wefaqmif; aqmufvyk o
f nf/ (1298)ckEpS ?f 0gqkv
d xd (49022d^ausmf
ukefuscJhNyD[kqkd\/ A[kdem&DpifBuD;vnf; t&yfav;rsufESmrS jrifEkdif&ef
wyfqifyg&Sdav\/ tppukd "ruxdu t&SifOD;OmPkw& (aumZm 12191298)u OD;pD;jyK t&yf&yftvSLjzihf aqmif&GufcJhjcif; jzpfavonf/

]]21}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ta&SU{apwD

tmusyfawmfukef;wpfavQmuf urXmef;ausmif; &dyfomrsm;

ppfawGNrKd U ta&SUbufjrpfurf;yg;wGif wnfcsc\


hJ / A[k{d apwD\t&Ht
jzpf wnfcsc&hJ m ta&SUt&yfrS ab;tE&m,fudk umuG,af p&efjzpf\/ {apwD
BuD;eSihfwpfNydKifwnf; wnfxm;cJhjcif;jzpfav\/

tmusyfawmfukef;wpfavQmuf "mwfawmfapwDykxkd;rsm;tjyif ur
|mef;&dyfomrsm;vnf; wnfxm;&SdMu\/ emZDawm&? usm;acgif;awm&?
ok"rkH? ipifkdif;acsmif;ausmif;? *lausmif;? o&ufawmausmif;? "mwfv,f
ausmif;wkdYonf w&m;bm0emarGUavsmftm;xkwfvm&m Xmersm;jzpfMu\.
xkdYaemufwGif pdwokcur|mef;ausmif;? urmhomoemjyK "r&dyfomausmif;?
vuf0JovkH;awmff &dyfomausmif;wkdYum; aemufrSwkd;yGm;vmcJh&\/ xif&Sm;
aom bmoma&;taqmufttkHrsm;vnf; wnfaqmufvsuf&SdaeMu\/t"d
Xmefausmif; taqmufttkHqkdvQif tvGefx,f0gwifhw,fvSay\/ ppfawG
NrdKUrS a&,mOfjzihf qwfkd;usacsmif;ukd avQmufvnf;aumif;? ulwkdYjzihf
vnf;aumif;? um;,mOfBuD;i,fwkdYjzihfvnf;aumif; IarQmfavhvmp&mrsm;
oGm;a&muffzl;arQmfEkdif\/

ajrmuf{apwD
ppfawGNrdKUajrmufbuf qwfkd;usjrpfurf;awmifbuf pufkHvrf;teD;
wGif wnfcscJh\/ apwDrSm rBuD;vSacs/ wefaqmif;ausmif;aqmifrsm;jzihf
csKyfrkd;xm; A[kd{apwD\ t&HjzpfNyD; tE&m,fuif;a0;ap&efjzpf\/ A[kd{
apwDESifhwpfNydKifwnf; twlwnfcJhay\/

awmif{apwD
ppfawGNrdKU awmifbufus&mt&yf wnfxm;&Sd\/ ,ckvSckdif&Gmbkef;
BuD;ausmif;teD; jzpf\/ xkdt&yfrS ab;tE&m,fuif;a0;apa&;? csrf;om
a&;jzpf&m A[kd{apwD\t&Hyifjzpfacs\/

taemuf{apwD
ppfawGNrdKU tmusyfawmfukef; wnf&Sd\/ A[kd{apwD\t&Htjzpf
wnfcJhum taemuft&yfrsufESmrS ab;tE&m,fukd umuG,fqD;wm;ap&ef
ESihf tusKd;aus;Zl;jyKap&ef &nf&G,f wnfxm;cJhjcif;jzpfonf/

&ur@vteE qkawmif;jynfhbk&m;BuD;

IarQmfavhvmp&mrsm;
,ck rif;*HNrdKUopfESihf AsKdif;jzL&Gmum; vrf;azmufoG,f&Sdaeojzihf ajzmifh
jzL;vSay\/ NrKd Uopf\ omoema&;? taqmuftOD;rsm;? vlaetaqmuftOD
rsm;? IarQmfcif;rsm;ukdyg bk&m;zl;&if; avhvmEkdif\/ pae? we*FaEGaeYwkdif;?
ppfawGaus;vuf? uefawmfBuD;? opfawmXme? em&Duef? Muufukdif;wefvrf;
twkid ;f ausmufwef;BuKd ;wHwm;ukd ausmjf zwfomG ;Ekid
f r,ljrpf ta&mufavh
vmEkdif\/ usm;raomuf&yfwGif eE0efO,smOfESihf Ak'ajc&mawmfukdvnf;
avhvmzl;arQmf pI m;Ekid \
f / if;rS a&SUqufomG ;vQif <uw
D w
J 0ku
d f a&S;a[mif;
apwDbk&m;rsm;? <uDwJwyf&mrsm;ukd avhvmIpm;Ekdifayao;\/

&ckdifbk&if rif;apmrGefonf aumZm (767)ck? c&mZf at'D (1405)


ckEpS ?f uqkev
f jynhaf eYwiG f wnfxm;cJo
h nfq\
dk / ajrmufO;D NrKd U\ ajrmufbuf
(7)rkid af usmcf ef&Y dS &rf;acsmif;\ taemufbufurf;ajc qdyu
f rf;omwGif wnf
xm;vmcJhjcif;jzpf\/ &ckdifusifoefrsm;u atmifyGJ&&Sd&ef qkawmif;avh&SdMu
ojzihf qkawmif;jynfhbk&m;[k trnfwGifcJh&av\/ (1968)ckESpf? rwfv
(29)&ufaeY nae(4)em&DwGif ,ckppfawGNrdKUe,f? Muufukdif;wefaus;&Gm\
&GmOD;xdyf(wenf;)ppfawGNrdKU\ 0if0rkcfOD;okdY yifhaqmif wnfxm;cJhjcif;jzpf
\/ bk&m;odrfwefaqmif;twGif; udef;0yfwnf&Sdvsuf zl;arQmfae&\/

]]22}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;


(7)

q&mawmfpudE

ESpfwpf&mig;q,f NrdKUppfawG
wnfae&m
ppfawGNrdKUonf ukvm;wefjrpf0 taemufbufurf;wGif ajrmufvwD
wG'f (20)'D*&D (8)rdepfESihf ta&SUavmif*sDwG'f (92)'D*&D (54)rdepfqkH&mwGif
wnf&Sdavonf/ yifv,fjyifrS tjrifh(15)ay&SduRef;wGifjzpf&m? tus,ft
0ef;rSm {&d,m (6)rkdif&Sdavonf/ &ckdifyifv,furf;ajrmifa'o&Sd NrdKUBuD;wpf
NrdKUjzpfonf/ urf;ajrmifqkdvQif ajrmufbufwGif armifawmNrdKUe,frS awmif
buftpGef; *GNrdKUe,ftxd rkdifaygif; (360)&Snfvsm;ay\/ tcsuftcsmus
aomXmewkdY t*FvdyfwkdYonf NrdKUBuD;rsm;ukd pwifwnfcscJhonf/ pcef;cs&yf
em;p&maumif;? &moDOwkvnf; rQwonf/ tylq;Hk tcsed f (86)? tat;qk;H
tcsdef(74H)zm&if[kduf&Sdonf/ wpfESpfywfvkH; ysrf;rQtylcsdef (70H)zm&if[kduf
cefYom&Sdonf/ tylqkH;vrsm;wGifvnf; yifv,favaMumihf oufompGm\/
wpfESpfrkd;a&csdefvufr (200)ausmfonf/ rkd;aumif;aom ESpfqkdvQif vufr
(250)&GmoGef;av\/
NAdwdoQukdvkdeD e,fcsJUorm;wkdYonf ajrmufOD;NrdKUawmfrS a&TUajymif;
ppfawGNrKd Uae&mukd a&G;cs,u
f m aumZm (1187)ck? rmCeuwaf y:xGe;f onfh
wykw
Yd v
JG qef; (5)&ufaeY? aexGuw
f Ak&d cf sed rf mS NrKd Uukpd wifwnfcscahJ vonf/
a';0ef;BuD;atmifausmf&SDwkdYvnf; yg&Sdavonf/ if;rSm yduRef;pm;jzpfvsuf
&Sdaeonf/ ppfawGNrdKUwGif a&rkd;zlvkHrItwGuf a';0ef;BuD; wl;azmfay;cJhaom
uefrsm;ESihf if;csxm;cJh&m&yfuGuf (&Gm)ukd a';0ef;&Gm('kd;0ef;&Gm)'kd;0ef;uef
[l ,ckxd ac:wGif&Sdaeao;\/ ukef;jrihfykdif;us? ppfuJ owkd;a0 vnf;
a';0ef;&GmwGifaecJh\/
ppfawGNrdKUwnfaxmifp (1826)ckESpfuyif ppfawGqdyfurf;ukd zGifhvSpf
ukefoG,ful;oef;a&mif;0,frIjyKcJh&m? t"du A[kdtcsuftcsmwpfckjzpf
vmcJh&avonf/ jrefrmEkdifiH\ a&S;tusqkH;qdyfurf;aumif;wpfckvnf;
jzpfcJh&avonf/ (1830)ckESpfwGif oabFmtpD; (140)xd 0ifxGufoGm;vm
cJhonfqkd\/ NAdwdefESihftjcm;EkdifiHrsm;rS ukefypnf;rsm; wifoGif;cJhMuonf/
&ckdifxGufypnf;rsm;jzpfaom qefpyg;tjyif opf? &Sm;ap;? om;a&? OD;csKd?

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

qifpG,f? aq;wHaomufaq;? qm;? tifwGJ? yGJSuf? Ncdwf? unifqD? aiG'*Fg;


wkdYjzpfMuonf/
(1855)rS (1869)xd (15)ESpftwGif;? EkdifiHjcm;okdY a&mif;cs&aom
wefzkd;rSm wpfESpfvQif ysrf;rQkyD (54)odef;cefY&Sdonfqkd\/ (1895)rS (1915)
ckESpftwGif; wpfESpfvQif lyDodef; (150)zkd;&SdcJhonf/ xkdYjyif tjcm;ypnf;rsm;
wefzkd;(3)odef;ausmf wifykdYcJh&ao;\/ qm;csufvkyfief;rSm (1846-47)ckESpf
wGif wefzkd; (13130)ukd oabFmOD;a& (110)jzihf wifykdYcJh&onf/ a&eHrsm;
ukdvnf; ppfawGurf;vGefrS wl;azmf&&SdcJh&m (1917)wGif (10894)*gvH?
wefzkd; (3145d) &Sdonf/
xkdodkY ukefoG,fa&mif;0,ful;oef;rI &SdvmcJh&ojzihf oabFm0ifxGuf
vG,f&ef (1844)ckESpfwGif qJApfuRef; (av;&Sifawmif? ppfawGt0)rD;jywkduf
ukdvnf;aumif;? (1876)ckESpfwGif ppfawGtaemufajrmufbuf&Sd tkdifpwm
a&jrKyaf usmufaqmif? (oif;yef;uRe;f )rD;jyukv
d nf;aumif;? tvsm;ay (608)?
teH(23)ay&Sdaom ppfawG(azmifawmfBuD;)wHwm;BuD;wpfckukdvnf;aumif;?
aqmufvkyfcJhayonf/ jrLeDpyg,faps;ESihf uyf wHwm;wpfckukdvnf;
aqmufvkyfcJhonfqkd\/
xkw
d w
H m;Bu;D rSm (1885)ckEpS rf wkid rf u
d yifq\
dk / wHwm;Bu;D awmifbuf
qdyu
f rf;wpfavQmufuv
dk nf; ausmufwef;umqD;xm;onf/ rif;Bu;D ausmuf
wef; [k ac:awGifaeMu\/ xkdausmufwef;vnf; wHwm;wpfck&Sdao;&m
jrpfwGif;oGm;oabFmrsm;qdkufuyf&mjzpfonf/ qwfkd;usacsmif;wGifum;
qefpyg; &moDcsdefwGif pyg;avS? ormefrsm; jynhfMuyfaewwfonf/ jrpfwGif;
c&D;onfwifa&,mOfrsm; xGufcGm&m wHwm;&Sdavonf/
(1917)ckESpfxuf aemufruscifuyif wnfaqmufcJhonf[k ,lqMu
onf/ a*g'lb*Fgvnf; wHwm;xm;&SdcJhzl;avonfqkd\/ ukvm;acsmif;?
ormefacsmif;? c0gacsmif;wkdYum; NrdKU\a&Ekwfajrmif;yifjzpfMu\/ wl;azmf
ay;EkdifrSom a&rSefrSefpDd;qif; oefY&Sif;rIukd jzpfaprnfomwnf;/

vl a erI
ppfawGNrdKUonf NAdwdoQacwfwGif vlOD;a& trsm;qkH;NrdKUBuD; wpfNrdKUjzpf
onf/ atmufjrefrmjynfwGif qkdvQif wwd,vlOD;a&trsm;qkH;? jrefrmwpf
jynfvkH;wGif pwkwtrsm;qkH; jzpfavonf/

]]23}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ppfawGNrdKU (1870)ckESpfrSp (1970 xd? wpf&mESpftwGif;)aumuf


,laom oef;acgif;pm&if;t& (16785)a,muf rS (78608)xd wkd;vmonf/
(1953)ckESpfwGif ykdrsm;vmNyD; (1970)wGif xkdxufwpfqeD;yg; wkd;vmonf/
xkdYaMumihf ppfawGNrdKUokdY vl0ifa&mufaexkdifMuolrsm;rSm ajymif;a&TUvm
aeolrsm;? b*Fvm;e,frSa&muf &ckdifrsm;ESifh tjcm;ckd;0ifaeMuolrsm; jzpfMu
avonf/ ppfawGNrdKUonf rD;ab;? avab;? ppfab;'Pfukd cH&zefrsm;ojzihf
tkd;tdrfwkd;wufrI aES;avonf/
ppfBudKacwfu tdrftm;vkH;avmuf rD;avmifysufpD;cHcJh&NyD; ppfwGif;
(2)ESpfausmf umvxd NrdKUwGif; vlolr&SdbJ qdwfokOf;cJh&avonf/ (1947)
ckESpfaemufykdif;rsm;rSmrS t&yfom;rsm; aexkdifvmcJh&onf/ xdkYaMumihf
jyefvnfxlaxmifrIjyKMu&ojzihf 0g;? "edtaqmuftOD;om rsm;avonf/
,ckxd wku
d t
f Bdk u;D rsm;? wku
d af qG; wku
d Nf yKd rsm;ukd rjyKjyifEidk Mf uao;yg/ wJtrd f
u rsm;ae ysOfaxmiftdrfu (18)&mckdifEIef;? wkduftdrfu (16)&mckdifEIef;
&Sdonf[k (1970-71)erlem pm&if;ppfwrf;t& od&\/
qwf;dk usacsmif;rS aps;Bu;D tem;wpf0u
dk f awmifajrmuf(ukvm;wefjrpf
urf;yg;)ESihf armvdyf? tkd;wef;? rdZH? ly ponhf&Gmrsm;onf vlOD;a&odyfonf;
rIrsm;onf/ pD;yGm;a&;vkyif ef;? pufrXI me? ta&mif;t0,fXmeaMumihf jzpfav
onf/ NrdKUawmifbufrSm vlaeBuJonf/ aq;kHBuD;ESihf yvifawm&yfuGuf
vnf; vlaeenf;onf/ okdYaomf vlaeoefY wkdufwmtdrf&maumif;&Sdonf/
NrdKUawmifbufESifh taemufbufykdif;wGif tpkd;&taqmufttkHrsm;?
a&wyfpcef;? av,mOfuiG ;f &So
d nf/ ,ck wyfrawmf tpk;d &vufxufrS rif;*H
&yfuu
G ?f AsKid ;f jzL&yfuu
G rf sm; wk;d csUJ vmcJ&h onf/ aps;Bu;D qkv
d Qif yxryk*v
u
d
aps;omjzpf\/ tpkd;&u a&Tjym;aps;ukd(1874)ckESpfrSm aqmufvkyfonf/
xkad ps;Bu;D ukd bvkwb
f &k m;om;xHrS jrLeDpyD g,ftzGu
YJ (1879)ckEpS w
f iG f 0,f,l
cJh&avonf/ ppfNyD;acwfaemufydkif;wGif ukefwef;aps; emZD&Gmaps;rsm;jzpfvm
avonf/ aps;acs[l(1966^67)ckESpfavmufwGif &Jausmfolausmif;
taemufbufwGif jzpfvmonf/ ,ck a&Tjym;aps; aps;acsukd tpm;oGif;jcif;
oabm[kajymqkdaeMuonf/ jrLeDpDyg,ftzGJYu vrf;yef;a&;? oefY&Sif;a&;?rD;
&&Sda&;? a&&&Sda&;? usef;rma&;wkdYukd aqmif&Gufay;vmcJh&av\/
ppfawGuefawmfBuD;qkdvQif NrdKUrSESpfrkdifcefYa0;\/ a&aumif;a&oefY
&&Sda&; pDrHudef;t&(1906)ckESpf wl;azmfcJh&jcif;jzpf\/ tus,f{u(130)cefY

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

&Sdonf/ uefabmifkd;tjrifhay (43)aycefY&Sdonf/ NrdKUajrrsufESmjyifxuf


ysrf;rQay(20)rS(40)cefYjrifhonf/ NrdKUwGif;okdY vufr(20)ykdufoG,f? ykdufi,f
rsm;jzihf tqifhqifhjzefYjzL;a&ay;a0iSavonf/ wl;azmfpu NrdKUaevlOD;a&
(35000)ausmftwGufom cefYrSef;jcif;jzpf\/1 ,ckum; a&rzlvkHjzpfvm
a&&&Sda&;pDrHudef;rsm; jyKvkyfcJhMu\/ a&uefopfwl;jcif;? t0DpdwGif;wl;jcif;
Burd af csmif;a&umwm wnfaqmufjcif;jzihf a&&&S&d ef prf;oyfjcif;ESiw
fh idk ;f wm
jcif;rsm;jyKvkyfcJhMuay\/
ppfawGNrdKUwGif qefpyg;vkyfief;onf t"dujzpfavonf/ xkdYaMumihf
qefpyg;BudwfcGJrIukd bl;avm'fb&m;om;? pwD;b&m;om;? tDvifriftm&uH
qefpufEiS fh a&mif;0,fa&;ukrP
?D t*Fvb
dk m;rm;ukrP
D ponfwu
Ydk qefpuf
rsm; wnfcsBuw
d cf MJG u\/ NAw
d o
d Q t&if;&Sif tm&uefzkw
d v
d mukrP
?D a&Smif'
&Durk P
?D tm&uefu,f&,
D mpifwu
D w
d w
f u
Ydk (1953-54)ckEpS x
f d oabFmrsm;?
a&,mOfrsm;jzihf o,f,lykdYaqmifay;cJhMu\/ xkdYaemuf y-&-o-z rS oabFm
rsm; ajy;qGJay;cJhMu\/ xkdoabFmrsm;qkdvQif (1962)ckESpfu jynfolykdif
odrf;ykdufcHcJh&avonf/
t*Fvyd f odr;f yku
d pf if;wko
Yd mG ;vm&efyif tajrmufwifoabFm (4)pif;?
avSmfavS (2)pif;? pD;avS(2)pif;ESihf tjcm;oabFm (10)pif;om&Sdonfqkd\/
(1854)ckESpfwGif &ckdifwpfjynfvkH; vlpD;oabFm (12)pD; &Sdvmaomfvnf;
t&yfom;twGuf r[kwfMuqkd\/ (1865-66)wGif ppfawGrS awmifykdif;okdY
oabFmwpfpif; ajy;qGJay;EkdifcJh\/ (1826)rS (1885)xd a&aMumif;o,f,l
ykdYaqmifrItwnfr&Sdao;/ (1887)ckESpf ppfawGrS bl;oD;awmif? ppfawGrS
yvuf0okv
Yd nf;aumif;? (1889)ckwiG f oabFmukrP
D zGiv
fh pS
f vnf;aumif;
3
ckwfarmif;ay;vmcJh&avonf qkd\/ ppfawGNrdKUay:wGifqkdvQif jrLeDpDyg,f
tzGJYykdifvrf;[l (1874)ckESpfwGif rkdif(30)cefYom &Sdavonf/ tusOf;om;
rsm;ukd jyKjyifckdif;vmcJhav\/ ppfawG a&csrf;jyif (12)rkdif c&D;oGm;vrf;rQom
ausmufcif;? uw&mcif;vrf; jzpfcJh&av\/ NrdKUe,faus;&Gmvrf;yrf;rsm;ukd
um; vkyfukdifay;jcif;r&SdcJhacs/ tcGeftaumufrSmqkdvQif wpftdrfaxmifukd
lyD (5)usyfxd aumufcHavonfqkd\/ rkqkd;zkdESifhvlysKd? tysKdwkdYukd lyD(2-2
ykdif;1ydkif;)usyf aumufcHav\/ awmif,mvkyfukdifoljzpfvQif tdrfaxmif&Sd
u lyDESpfusyfEIef;r&Sdu wpfusyfEIef; ay;&onfqkd\/ (1868-69)ckESpfwGif
lyDwpfusyfpDavQmh aumufvmcJhonf/ vlxku rauseyfrI? qlylvIyf&Sm;rI

]]24}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

wkdYaMumihf jyifqifcJh&onf[k xif&\/ tjcm;opfcGef? ,pfrsKd;cGef? pmykdYcGef?


kH;okH;wHqdyfacgif;cGef? tjrwfawmfcGef ponfwkdYrSvnf; &&SdMuao;\/
a&vrf;oGm;vma&;rSm oabFm? avS? ,mOfrsm;jzihf oGm;vmMu&\/
urf;k;d wef;a&aMumif;jzihf &efuek o
f v
Ydk nf;aumif;? awmifuw
k ?f trf;? bl;&Guf
rI;d vrf;jzpfaom uke;f vrf;jzihf jrefrmjynfov
Ydk nf;aumif; ukeyf pn;f jzefjY zL;
cJhMuonf/ c&D;oGm;&if; jrefrmjynfa&muf vifa,mufsm;om;wkdYukd arwmpm
a&;oGi;f rSmac:&onfwu
Ydk dk awGU&onf/ 0g;ausmif; y@dw\
f om;xHay;pm?
usufawmjyifq&mawmf\ arwmpmrsm;u oufaocHae\/ ppfawGrS
&efukefokdY a&vrf;c&D; (540)rkdifcefY&Sday\/ ppfawGrSausmufjzL (124)rkdif?
ppfawGrSoHwGJ (272)rkdifa0;av\/
'kwd,urmppfrjzpfrDumv? b*Fvm;yifv,fatmf urf;kd;wef;wpf
avQmuf qdyfurf;NrdKUrsm;jzpfaom umvuwm;? ppfwaumif;rS ppfawGokdY
vnf;aumif;? xkdrS &efukef rav;&Sm;? puFmylEkdifiHrsm;xd ukefwifoabFmrsm;
wpfywfvQif ESpfBudrfckwfarmif;ay;cJh&m ppfawGokdY 0ifxGufcJh&av\/ vGwf
vyfa&;&NyD;aemufwGif EkdifiH&yfjcm;ESihf wkdufkduful;oef;a&mif;0,frI rjyK
Ekid af wmhNyjD zpf\/ okaYd omf jynfrESio
fh m qufo,
G jf yKvmcJ&h \/ trsm;tm;jzihf
qefpyg;qkdvQif tpkd;&taejzihfom aqmif&GufEkdifawmh\/ xkdYaMumihf
(1956)ckEpS u
f pyg; ode;f (120)xd 0,f,&l &Su
d m ppfawGqyd u
f rf;rS wifyjYdk zefY
jzL;cJh&onfqkd\/
ppfawGNrdKU orm"dNrdKU0eftjzpf aqmif&GufaevmcJhaom]a[;}onf
(1892)ckESpf? &ckdifwkdif; twdwf? ypKyef? tem*gwf[l pmtkyfwpftkyfa&;
xkwcf zhJ ;l \/ &ckid w
f idk ;f wk;d wufzUHG NzKd ;vm&ef vrf;rsm;? ppfwaumif;wkid af tmif
rD;&xm;vrf; azmufvkyf&efyg tpkd;&okdY wkdufwGef;xm;onf/ (1877)ckESpf
ppfawGxw
k f tm&uH owif;pmvnf; ]a[;}onf wku
d w
f eG ;f tm;ay;xm;ay
ao;onf/ okdYaomfvnf; xl;rjcm;em;cJhacs/
wpfcak wmh&adS vonf/ if;wkv
Yd ufxuf pmyk?Yd pm,l? pmwku
d q
f ufo,
G f
a&;vkyfief;onf acsmarmvmonf/ oabFmvrf;? avaMumif;vrf;jzihf wGif
us,fpGm ykdYay;EkdifcJh\/ jrefrmjynfwGif ppfawGonf pmykdY^pm,l&m XmecsKyf
usonf/ b*Fvm;? ppfwaumif;? ppfawG? &efuek cf &D;vrf;twkid f ykaYd qmifay;
cJh&onfqkd\/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

tkyfcsKyfa&;
ppfawGonf ckdifkH;pkduf&mNrdKUjzpfonf/ ppfawGckdifukd av;ykdif;cJh
xm;&m ppfawG? rif;jym;? bl;oD;awmif? ausmufawmfe,fwkdY jzpfMu\/ NrdKU
e,frSm ukd;ck&Sd&m ppfawG? bl;oD;awmif? armifawm? ykPm;uRef;? ausmuf
awmf? NrdKUa[mif;? aygufawm? rif;jym;wkdY jzpfavonf/
ppfawGckdiftkyfcsKyfa&;onf tpOD;ykdif; ppftkyfcsKyfa&;ukd csrSwfcJh
jcif;jzpf\/ tajcusvmrS NrdKUe,ftkyfcsKyfa&;ukd ajymif;vJcJhjcif;jzpfonf/
NrKd Ue,ftyk cf sKyaf &;? &Jtyk cf sKyaf &;? tusO;f axmiftyk cf sKyaf &;ESiUf a'oE&tkyf
csKyfa&;[l cGJjcm;xm;\/
jrefrmrif;rsm; vufxufuqkv
d Qif NrKd U0efav;OD; ceft
Y yftyk cf sKycf o
hJ nf/
ppfawGqkdvQif "n0wD(ajrmufOD;NrdKU0ef)NrdKU0eftkyfcsKyfcHe,fjzpfonf/ if;wkdY
onf tk y f c sKyf a &;? w&m;pD & if a &;? b@ma&;tmPmtjynh f t 0&S d \ /
if;vufatmuf NrdKUolBuD;rSm trIxrf;&olt&m&Sdjzpf\/ NrdKU0efatmufwGif
a&0ef? tcGe0f ef? taumuf0ef ppfu?J emcH? NrKd UolBu;D ? wku
d o
f Bl u;D (uRe;f tky)f
&Gmacgif;ponfwkdYu t&mxrf;? trIxrf;jzpfMu\/
NrdKUolBuD;onf tkyfcsKyfa&;? w&m;pD&ifa&;? Nidrf0yfydjym;a&;ESihf tcGef
aumufcHa&; ponfrsm;ukd wm0ef,l pDrHcefYcGJ tkyfcsKyf&onf/ w&m;rrI?
&mZ0wfrrI sm;ukd pD&if&ef tmPm&So
d nf/ vkNH cKH a&;ESifh Nird 0f yfyjd ym;a&;twGuf
&Jt&m&Sdtjzpf aqmif&Guf&onfh a'oE&w&m;olBuD;vnf;jzpf\/ (a*Zuf
wD;,m;)
jrefrmbkd;awmfbk&m;vufxuf &ckdifwkdYonf jcm;em;ykefuefcJhMu&m
ta&;rvS ta&SUb*Fvm;okdY a&Smifwdrf;ckdrSD;aecJhMu&av\/ xkda'ookdY
xGufajy;cH&ol &ckdifrsm;qkdvQif ESpfodef;&SdaMumif;jzihf okawoDa[mvpfu
azmfjyxm;avonf/ xkdvlwkdYqkdvQif ppfawGNrdKUukd t*FvdyfwkdYwnfaxmifNyD;
vQif wpfpwpfp0ifvmcJMh uav\/ ppfawGNrKd Uxuf uRe;f &Gmwkw
Yd iG f vkyu
f idk af e
xkdifcJhMuav\/
NAw
d o
d Qwv
Ydk ufxufta&muf (1925)ckEpS af emufyidk ;f wGif &ckid t
f yk cf sKyf
a&;wGif jrefrmrif;u wkdufkdufcefYxm;cH&ol ppfuJrsm;ukd tokH;jyKcJhMu\/
ppfuJrSm vufaxmuf? 0efaxmuftqihf&Sday\/ tcsKdU&ckdifrsm;ukdvn;f
NrdKUolBuD;? ppfuJ? cwifoD;? zGJYwm? o&Zif? rGD;oD; ponf cefYtyfcJhav\/
ykvyd w
f yfwiG f trIxrf;cGi&hf Muojzihf qzmtdw[
f k ac:wGicf MhJ uav\/ &rf;NAJ

]]25}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

rS uif;q&monf aqGrsK;d vnf&if; ppfawGoYdk avSjzihaf &mufc&hJ m qzmarmifwYdk


avhusifh,laeMuykHukd jrifawGUoGm;cJh\/ ppfawG? awmuef? carmif;awm?
uefapmuf&Sd aqGrsKd;rsm;xH tvnfa&mufcJhav\/
NAdwdoQwkdYonf (1825)ckrS (1929)ckxd ppftkyfcsKyfa&;oabm
tkyfcsKyfcJhMu\/ xkdYaemufrS NrdKUjytkyfcsKyfa&; tmPmykdifrsm;vufxJokdY vTJ
ajymif;ay;cJhav\/ (1879-80)ckESpfrSp ajrwkdif;wma&;ukd ppfawGckdif
pwifaqmif&GufcJhavonf/
NAdwdoQwkdYonf (1825)ckrS (1929)ckxd ppftkyfcsKyfa&;oabm
tkyfcsKyfchJMu\/ xkdYaemufrS NrdKUjytkyfcsKyfa&;tmPmykdifrsm; vufxJokdY vTJ
ajymif;ay;cJah v\/ (1879-80)ckEpS rf pS ajrwkid ;f wma&;ukd ppfawGckid w
f iG f
pwif aqmif&GufvmcJhonf/
&Joifwef;ausmif;? (qyfausmif;)wpfausmif;wnfaxmifziG v
fh pS cf o
hJ nf/
topf0ifolrsm;ukd oifwef;ay;onf/ tcGefaumufcHBuD;av;jcif;? vGwfvyf
a&; &vkdjcif;wkdYaMumihf rsKd;cspfrsm;u (1829) ckESpfuyif vufeufukdif
ykefuefcJhavonf/ ykefuefolrsm;ukd xdef;odrf;&ef ppfawGtusOf;axmifukd
ppfawGNrdKU (1827)ckESpfuyif wnfaqmufxm;&SdcJhNyD;qkd\/
ppfawGNrdKU wnfpOfcguyif &ckdiftrIxrf;rsm; tpDtrH yg0ifcJhMu\/
ppfuBJ u;D ? a';0ef;Bu;D ? NrKd UolBu;D [l ceft
Y yfc\
hJ / if;wko
Yd nf tcGeaf umufcH
&efESihf &JtkyfcsKyfa&;? NrdKUolBuD;tjzpf tokH;cscHcJhMu&\/ pm;aus;cHtjzpf
vnf; ay;xm;csD;ajrmufcJhav\/ a';0ef;BuD;? NrdKUolBuD;wkdY\ xkdacwfumv
tawGUtBuHKrsm;ukd &wkjzihf rSwfwrf;wifxm;cJh\/ NrdKUolBuD;atmifausmfZH
u ]a';&Sdef;owfonf? awG;vwfpmem? jcifhIygaomf? ,"e? jynfhpkHMu?
rsm;vSodyH? atmifausmfZHtm;? tjrefac:NyD;? NrdKUolBuD;[k? tNyD;aooyf?
wHYqdyfcwfvsuf? ay;tyfonfrS}[lvnf;aumif;? a';0ef;BuD;atmifausmf&GD
u]NrdKU0efvQif rwifowf? uwif[krSwf? a';&Sdef;owfESihf wkdifyifMunhfI
vwf ? ppf a wG N rd K U&yf e m;rS m ? aumif ; onh f c g0,f ? Nrd K U&G m wnf v k y f a y
vsuf}[lvnf; aumif; pyfqkdcJh\/
ppfawGNrdKU pum;wwfrGefolrsm; vkdtyfonfqkdum taemufrSynm&Sd
rsm;ukd yihfac:cJhMuav\/ if;ukd ae&mxkdifcif;ay;xm;cJhonfukd umEkwef;
(umvkHwef;)[k ac:wGif&Sdaeao;\/ csm&fvDywifowf(1826-1829)vuf
xufwGif &mZ0ifrsm;ukd a&;ay;&ef ynm&Sdrsm;ukd &SmazGawmif;yefcJhojzihf

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

armifeDjyif&GmrS q&mirJ? vrkacsmif;rS ausmfrnfwkdYu a&;ay;cJhMuavonf/


irJ&mZ0ifrSm (1204)ckESpfujzpf\/ tcsKdU&yf&Gmrsm;rSm t*FvdyftrIxrf;
trnfudk rSnafh c:xm;jcif;jzpf\/ z,f,mvrf;? a,mufued q
f ifvrf;? yg'vdyf
csdwfvrf;? a[avmifowf(tkd;wef;)wkdYjzpfMu\/ ppfwyfr cscJh&mukd pGJ
yvkyfawmif[k ac:wGifcJhMu\/

ppfawGNrdKU (12)&yfuGuf? 12 &Gm


ppfawGNrdKUwGif vlrsm;0ifa&mufaexkdifvmcJh&jcif;aMumifh &yf&Gmtrnf
emrrsm; jzpfay:cJh&onf/ (1274)ckESpf ysHvGefcJh&aom a&Tjym; (qm;ukefykwf)
q&mawmfOD;acrmvuFm& psmyewGif]12}&yfom;rsm; yg0ifMuonf[l
vnf;aumif;? OD;&mZfawmifb&k m;xD;wifyt
JG wGuf 12 &yfom;wku
Yd vku
d yf gykYd
aqmifay;cJhonf[k wefckd;q&mxGef;u orkdif;vuFm pyfqkdxm;cJh\/ xkd
12 &yfom;qkdvQifum; 1/ ly&Gm 2/ tkd;wef;&Gm 3/ rdZH&Gm 4/ jrpfem;wef;?
5/ ycsdu&mcsdyf(armvdyf) 6/ ausmif;wufvrf;? 7/ abmufoD;pk? 8/
yg'vdyfcsdwf? 9/ w&m;oD;pk? 10/ a&Tjym;? 11/ a';0ef;&Gm ajrmuf^awmif
12/ vrf;rawmf/
xkd&yfwkdYwGif ycsdu&mcsdwfqkdonfrSm vltrsm;pkNyHKjcif;? odyfonf;jcif;
xGuf^0ifrpJjcif;[k t"dym,f&\/ ukvm; 0if^xGufrsm;onfukd ac:\/
yg'vdyfcsdwfrSm c&mZf,mef omoemjyKbkef;BuD;e,fajrukd ac:onf/
emZD&mG (bdvyfpma&;Bu;D trnf)uke;f wef;? tke;f wyif&mG (qiful vrf;)?
aus;yifwef;? rif;w&m;csdwf? aus;awmwkdYum; qwfkd;usacsmif; 0J
,mwavQmuf &yf&Gmrsm;jzpfMu\/ ,ckabmvkH;uGif;? pHjy? jynfawmfom?
"n0wD? vScidk &f mG ? rif;*H? AsKid ;f jzL&Gm? wvk;H awmf? uefawmfBu;D ? paom&ufuu
G f
rsm;wkd;yGm;vmcJh\/ NrdKUe,faus;vufygqkdvQif &yf&Gm&mausmf\/ ,ckppfawG
NrKd U &yfuu
G (f 37)ck&adS v\/ wcsKUd &GmwkrYd mS orkid ;f acwfudk xif[yfvQu&f \
dS /
'g;yde;f &Gm? rSepf &D mG ? armvdy&f mG ? NrKd UolBu;D ? <uw
D ?J armifejD yif ponfwjYdk zpfMu\

1275-ck E S p f ? qm;uk e f y k w f a xk y w d v uF m (q&m xG e f ; )


a*:'0ifvrf;? vrf;rawmf? &efukef/
wpf&Ha&mtcgu ? (OD;o'kd;vS) &ckdifr*Zif; (MobmykHESdyfwkduf)

]]26}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

usef;rma&;
NAdwdoQacwfrSmvnf; &ckdifvlxkrSm a&S;&ckdif usef;rma&;qkdif&m enf;
edoQ? aq;0g;rsm;ukojcif;rsm;ukd qufvuftokH;jyKvmcJh&onf/ Oyg'fay;
aom a&m*ga0'em[lorQukd BudKwifumuG,fa&Smif&Sm;jcif;? ukojcif;jzifh
umuG,v
f mcJMh uk;d &Sad v\/ ausmufa&m*g? umv0rf;a&m*gqkv
d Qif uyfa&m
*gtjzpf owfrSwfvmcJh\/ 0rf;a&m*gukd &dwfem? umvem[kvnf; ac:a0:
Mu\/
0ufoufa&m*gvnf; uav;rsm;wGif tjzpfrsm;wwfonf/ xkad &m*gukd
umuG,jf cif;ESifh ywfoufaom aq;enf;rsm; ausmufx;dk aq;rsm;ukd tok;H jyK
vmcJhMuonf/ taemufjynfrS0ifa&mufvmMuaom &ckdiform;awmfBuD;rsm;
ESifh uRe;f urf;a'orS vlrsm;tzkYd use;f rma&;ukd tm;uk;d tm;xm;jyKcMhJ uonf/
okdY&mwGif ukdvkdeDe,fcsJUwkdYu &ckdifaq;0g;ukorIukd wm;qD;ydwfyifcJhMuojzihf
urmem? temruf? ausmuf? 0ufoufuo
k jcif;? twwfynmrsm;onf qdwf
okOf;vmcJh&onf/
xkdYaMumihf &ckdif&mZ0ifvuFmwGif e,fcsJUwkdYjyKrlcJhjcif;ukd okdYrSwfwrf;
wifxm;cJhayonf/
]]a*gwr\? a[mxusr;f *ef? "rue Ef iS ?fh av;wefaA'if usr;f rsm;zsiu
f ?
vlwGifpGJrSwf? "rowfESihf? rjrwfrSefpGm? Am[D&mjzifh rSwfuma&;zGJY/ wGufppf
cJhaomf? ukd;q,fhajcmufjzm? tmAmpmESihf? urmemruf? ausmuf0ufoufESihf
vku
d zf ufoifph mG ? rsm;vSygom;? emem*E? usr;f odyt
m;? odoauoH? em;yefqH
ukd 0ef;&HvQif? &dwfNyD;usifrS? ukefpifNyD;u}}/
&ckid jf ynfov
l x
l t
k wGuf use;f rma&;qkid &f m aq;0g;ukorIudk wm0ef,l
cJhonfum; r[kwfacs/ xkdYaMumihf tpOftvm aq;NrD;wkdjzihfvnf;aumif;?
&ckdiform;awmfrsm;jzihfvnf;aumif; ukovmcJh&jcif;jzpf ,ckwkdif touf
&SnfvmcJh&onf/ aq;enf;rsm;ukd vuFmpyfqkdvsuf azmfpyfykH? tokH;csykHrsm;
rSm rSww
f rf;wifxm;cJ\
h / tpOftquf vufo;Hk ukx;Hk enf;rsm;ukv
d nf; xde;f
odrf;vmcJhMu\/
ppfawGNrKd Uay:wGif vlux
Hk rH sm;qkv
d Qif wef;pG,af q;orm;Bu;D vSjroQif
zcifukd tokH;rsm;cJhMuonf/ xif&Sm;aom "mwfq&ma&Tokdif;(&rf;NAJZukZm
wd )qkv
d Qif tpk;d & aq;kt
H yk Bf u;D ESi,
fh OS Nf yKd i
f aq;ukocJzh ;l onf/ aemifacwf
wGif buref;orm;awmfBuD;? ueef;awmifaq;orm;BuD;? vufyHjym;aq;o

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

rm;BuD;? q&moD;? &rf;NAJaq;q&mBuD; OD;atmifcsrf;kd? rif;jym;ausmufckwf


aq;q&mBuD; OD;apmvSatmifwkdY jzwfMuonf/ xkdq&mBuD;rsm;um; ppfawG
NrdKUay:wGif xif&Sm;ausmfMum;cJhMuaom orm;awmfBuD;rsm; jzpfMuonf/
&ckdifwkdif;&if; aq;q&mwkdYonf aq;kHzGihf ukojcif;xuf aq;vSnhf
vnf ukojcif;om rsm;vmcJMh uonf/ aq;qkid rf &S
d aq;zuf0iftyifrsm;
ukd oduRrf;olrsm;u wl;azmf a&mif;csavh&SdcJhMu\/ pD;yGm;a&;tjrif &SdcJhMu
aom EkdifiHjcm;om;rsm;qkdvQif EkdifiHjcm;rSvmaom yGJaq;rsm;ukd qkdifwif
a&mif;csvmMuonf/ &Sm;yg;aq;rsm;rSmqkdvQif aps;upm;jcif; cHMu&ojzihf
tzkd;rsm;pGm ay;0,fMu&onf/ xkdYaMumihf aq;uko&mwGif aq;zkd;0gcvnf;
BuD;av;vmcJh&onf/
aemufydkif;wGif aq;qkdifrsm;ukd tm;ukd;vmcJhMuojzifh aq;aumif;
aq;rSefrsm;xuf aq;aumif;rrSef tpGrf;rwufjzpfvmonf/ ESpfumv
&Snpf mG a&mif;csvmcJo
h jzihf aq;rsm;rSm a[mif;jrif;Ny;D tmedoif avsmyh g;vm
cJ&h onf/ zef? rSeyf v
k if;ay:vmaomaMumihf aq;usnaf wmuf? aq;xkw&f ef?
ovlzuf? owkd;&GufzufwkdYjzihf aq;xkyfykd;avh jywfpJvm&onf/
xif&mS ;aom orm;awmfrsm;qkv
d Qif vufpo
JG ;Hk aq;jym;rsm;ukd pkpH mG xm;
avh&SdMuonf/ aemufykdif;wGif pD;yGm;a&;tajctaeaMumihf aq;pGrf;aq;
aumif;rsm; razmfpyfEkdifawmhacs/
aq;wpfz?Hk ESpzf pHk ojzihf a&vJajymif; omvQif ukocJ&h onf/ xkt
d cg
aq;ynmtarGqufcHrI? xdef;odrf;rIenf;yg;um uko&mwGifvnf; tm;r&
jzpfvmcJh&onf/
&ckdifjynfukd NAdwdoQrodrf;ykdufrD tESpf (40)xd vlol&Sm;yg;? xGef,ufrI
enf;yg;um ajrkdif;xlajymcJh&ojzihf iSufzsm;a&m*g jzpfrsm;vmcJh&onf/
t*FvdyfwkdYonf &ckdifukd odrf;ykduf&vQif ajrmufOD;NrdKUwGif rlvu kH;pkdufcJhMu
onf/ okdYaomf tzsm;a&m*grsm;vm wm&SnfrcH&yfEkdifojzihf ppfawGukd
ajymif;a&TUvmcJhjcif;jzpfonf/ NAdwdoQppfwyfukdvnf; (2)ESpfMumwGif oHwGJokdY
ajymif;a&TUapcJh&onf/
ppfawGNrdKUwGif tajccsaexkdifcJhMuaomfvnf; &ckdifvlrIb0ukdum;
tav;xm;onf r[kwfacs/ vlrIb0wkd;wufvma&;? vlxkusef;rma&;?
aq;0g;ukoay;&efrSm tm;ukd;rJhomjzpfacs\/ if;wkdYtzkdY&m rsufESmjzLq&m
0efEiS fh aq;kw
H pfx
Hk m;&So
d nf/ ckid cf kid cf ?JG NrKd Ue,fux
dk m;bd? ckid w
f pfcpk w
D iG f

]]27}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

om q&m0efwpfOD;om xm;ay;Ekdifonf/ aq;ay;cef;vnf; wpfckom zGihf


vSpfay;EkdifcJhonf/ aq;kH[laom trnfray:aom aq;kHrsm;om ppfwyf&Sd
&m xm;ay;onf/ if;rSm tzsm;temukoaqmif jzpf (qdyfvkduf-Sick
Line)[k ac:wGifcJhMuonf/
ppfawGNrKd Uqdyu
f rf;wGif oabFmom;rsm;twGuf aq;kw
H pfzHk iG v
hf pS af y;
cJo
h nf/ xkw
d iG yf ifvQif NrKd Uay:tvkyo
f rm;rsm;\ ruse;f rma&;ukyd g umuG,f
ukoay;cJh&onf/ NAdwdoQtpkd;& wkdufkduftkyfcsKyfrIumva&mufrS c&pf
(1864)ckESpfwGif ppfawG aq;kHBuD;wpfck zGihfvSpfay;cJh&onf/
&ckid w
f pfjynfv;Hk qkv
d Qif (1867-68)ckEpS x
f d aq;ay;cef;(4)ck?use;f rm
a&;vkyfief;Xme(13)ck &Sdonf/ rsm;aomtm;jzihf NrdKUe,fESifhaus;vufwkdYwGif
tajctaerxl;jcm;yg/ tcgtm;avsmfpGm umv0rf;a&m*grsm;aMumihf vl
aygif;rsm;pGm ysupf ;D cJMh u&onf/ xkt
d ajctaewkaYd Mumihf use;f rm a&;twGuf
tenf;i,faqmif&GufrIrsm; &SdvmcJhavonf/ ausmufa&m*gjzpfyGm;rI &Sdwwf
tpkd;&onf(1869-70)ckESpfwGif ausmufxkd;q&mav;OD;ukd cefYxm;cJhav
onf/ okdYaomf usef;rma&;rSm ykdaumif;aeojzihf tysuftpD; enf;yg;cJh&
avonf/
ukdvkdeDacwfwGif tcef;ESpfcef;yg0ifaom ppfawGaq;kHBuD;ESihf a&Tjym;
aq;ay;cef;omvQif &Sdavonf/ aq;kHBuD;\tcef;rSmvnf; Oa&mywkduf
om;rsm;ESifh tdE,
d vlrsK;d rsm;twGuo
f m owfrw
S cf sujf yKxm;onf/ xkad emufrS
wkd;csJUvm ckwif (46)vkH;rS (120)qefYxd jzpfvmonf/ aemifwGif (140)
qefYaq;kHBuD;jzpfcJhavonf/ aq;kHBuD; a'ocH csrf;omolrsm;uvnf;
taqmifrsm; yg0ifvSL'gef;cJhMuonf/ NrdKUe,fq&m0efBuD;tygt0if q&m0ef
ig;OD;om&Sdonf/ aq;kHtwGuf ppfawGjrLeDpDyg,ftzGJYrS tokH;p&dwf uscHav
onf/ (1910)ckESpfxd aq;cef;rQyif r&Sdaom NrdKUe,frsm; &SdMuao;onf/
&ckid w
f u
Ydk vnf; taemufwidk ;f aq;0g;rsm;ukd txifao; tok;H enf;cJh
Muonf/ ausmufaq;xkd;jcif;? 0rf;a&m*gumuG,faq;xkd;jcif;rsm;ukd twif;
tusyfjyKvkyfcJhMuonf/ EkdifiHjcm;om;q&m0efrsm;ae&mwGif wkdif;&if;q&m
0efrsm; wpfpwpfp tpm;0ifvmcJhaomtcgrS vlxkrSm ,kHMunfrIjzpfvmcJh
&onf/ a'ojzpf q&m0ef om'kd;atmif aq;&nf? OD;apmvS aq;&nf?
qifulab&D awmfESpftm;wkd;aq;&nf? aq;cg;&nfrsm;ukd tokH;jyKrsm;vm
cJhMuonf/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ppfwGif;umvESihf ppfNyD;umvwkdYwGifum; awmaus;vufokdY a&Smifajy;


aecJ&h ojzihf ppfawGNrKd U aq;0g;ukorI &yfqidk ;f cJ&h onf/ aq;krH sm;? aq;ay;
cef;rsm;vnf; zsufqD;cHcJh&avonf/ xkdtcg jzpfovkdaq;0g;ukovmcJh&
onf/ *syef0ifvmaomtcg &ckdifq&m0efrsm;ukd tpm;xkd;cefYxm;cJh&onf/
xkdq&m0efrsm;ukdvnf; &efukefokdYac:,lcJh&ojzihf tcufawGU&onf/
aemufrSvlxkrS awmif;cHav jyefvnfykdYay;cJhavonf/
*syefacwfwGif tpkd;&u ADwmrifaq;jym;wpfrsKd;om jzefYa0Ekdifonf/
usefaq;rsm;ukd ,cifvufusefaq;rsm;ESihf t*FvdyftkyfcsKyfrI&Sd&mXmewkdYrS
ckd;0ifvmaom arSmifckdaq;rsm;ukd 0,f,lokH;pGJcJh&onf/ *syefrsm;tqkwfwGif
r[mrdwfwyfrsm;0ifa&mufvmpOf em&Duefaus;&Gm ppftpkd;&u aq;kHwpf
kzH iG v
fh pS af y;cJo
h nf/ xkw
d iG af &muf&adS eolrsm;ukd aq;0g;ukoay;onf/ ppfajy;
rsm;rSmqkdvQif acwcP xkdem&Duef aeMu&avonf/
em&DuefrSaq;kHukd (1947)ckESpfwGif ppfawGNrdKUokdYa&TUajymif;cJhonf/
ppfawGrlvaq;kHwGifyif jyefvnfzGihfvSpfonf/ vGwfvyfa&;&NyD;aemufwGif
um; usef;rma&;Xmevkyfief; wkd;wufvmcJh&onf/ ppfawGaq;kHonf wkdif;
aq;kHtqihf wkd;jrihfcHcJh&onf/ (1975)ckESpfrSp jynfolYaq;kHBuD; jzpfvmcJh
&onf/ wkdif;&if;jrefrmaq;ukXmersm;vnf; xm;&Sday;vsuf&Sd\?
(1979)ckESpfrSp ppfawGjynfolYaq;kHBuD; txl;ukXmersm; xm;&Sd
ay;cJhonf/ xkdYaMumihf BudKuf&mXmewGif aq;ukocH,lEkdifNyD;jzpf jynfolwkdY
usef;rma&;twGuf tm;ukd;tm;xm;avmufNyDjzpf\/ usef;rma&;twGuf
tyef;ajzp&m em;aep&m[l ppfawGyGdKihfESihf rif;BuD; ausmufwef;? OD;Owr
yef;NcH? ckdifoZifyef;NcH? Muufukdif;wef eE0efO,smOf? <uDwJ-ausmufwef;BudK;
wHwm;? yg'vdyq
f yd u
f rf;? a&csr;f jyifqyd u
f rf;? oJacsmif;? tke;f awm? av,mOf
uGif;? uefawmfBuD; ponfrsm;&Sdojzihf vnfywfoGm;vmEkdifMuonf/

ynma&;
NAdwdoQtkyfcsKyfpOfu ynma&;rSm bkef;BuD;ausmif;? &Gmausmif;?
tdrfausmif;ukd tajccHaom ynma&;pepfom jzpfaeao;onf/ xkdYaMumihf
wpfrk[kwfcsif; rz,f&Sm;ypfEkdifao;&um; wpfpwpfpajymif;vJvmcJh&av
\/ yxrwGif wkid ;f &if;om;rsm;xJrS acwfynmtenf;tusO;f wwfajrmufol
rsm;ukd arG;xkwfay;&efjzpf\/ okdYrSom ukdvkdeDtkyfcsKyfa&; ,E&m;vnfywf

]]28}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

vmEkdifrnfjzpf\/
,if;aMumihf rif;BuD;qmtmomz,f,monf (1865)ckESpf? ynma&;
pDrHudef;wpf&yfukd a&;qGJcJhavonf/ bkef;BuD;ausmif;rsm;rSwpfqifh t*Fvdyf?
*Pef;ocsFm? yx0?D ponhfbmom&yfrsm;ukd wkd;csJUoifMum;ay;cJhavonf/
vkdtyfaom pmtkyfpmwef;rsm;ukd bkef;BuD;ausmif;rsm;tm; jzefYa0ay;cJhav
onf/ okdYaomfvnf; aemufykdif;wGif bkef;BuD;ausmif;ukd tajccHaom ynm
a&; csJUxGifusihfokH;onfhpepfukd jypfwifvsuf olwkdYbmom &Gmausmif;? tdrf
ausmif;rsm;ukd wnfaxmifay;cJhavonf/ wdusaom ynma&;pepfukdum;
rcsrSwfEkdifao;acs/
(1846)ckESpfwGif ppfawGNrdKU tpkd;&tv,fwef; pmoifausmif;ukd xl
axmifcahJ vonf/ q&mBu;D vpmrSm(250d)&onf/ 'kw,
d q&mrSm (60d)? wwd
,(30d)? pwkw (25d)? jrefrmpmjyq&mrSm (15d)&onf/ ausmif;apqkdvQif
(10d)&onf/ (1868)ckESpfwGif ausmif;om; (175)a,mufwkd;csJUNyD; ausmif;
vcrSm (1d)ay;&onf/ tcsKdUrSm (8)yJom ay;&onf/1
xkdausmif;rD;avmifoGm;ojzihf acwtdrfukd iSm;&rf;oifMum;avonf/
(1875)ckEpS rf o
S m ausmif;opfaqmufjzpfavonf/ (1885)ckEpS w
f iG f txuf
wef;okdY wkd;jrifhvmcJh&avonf/ txufwef;ausmif;onf tpkd;&ausmif;ESihf
c&pf,mefr,foDv&if pdeftifausmif;[l ESpfausmif;om&Sdonf/ (1881)
ckESpfwGif q&mtwwfoif aemfrHausmif;ukdvnf;aumif;? aemiftcg vufrI
ynmausmif;ukdyg wGJzufzGifhvSpfavonf/ ajrwkdif;twwfoifwef;wpfckukd
wGJzufzGifhxm;onf/ (1867-68)ckESpfu rdef;uav;ausmif;ukdvnf; zGihfvSpf
cJhavonf/ okdYaomf ydwfvkdufzGihfvkduf&Sdae rwnfNidrfcJhacs/ jrLeDpDyg,frS
vnf; (1885)ckESpfwGif rdef;uav;rsm;twGuf ausmif;wpfausmif;ESihf
(1871)ckESpfwGif &Gmausmif;rsm;ukd zGihfvSpfcJhonf/
xkdausmif;wkdY *Pef;? ajrwkdif;ynm? yx0D? orkdif;? t*Fvdyfpm? jrefrm
pmwkdYukd oifMum;ay;cJhavonf/ (1866)ckESpf aemufykdif;wGif tpkd;&todt
rSwfjyKaom bkef;BuDausmif;? &Gmausmif;rsm;ukd jynfolYausmif;[k ac:onf/
aemifukdtpkd;&ausmif;jzpfvmonf/ txufwef;ausmif;rsm;ukdrl jrLeDpDyg,f
tzGJYu aiGaMu;taxmuftyHhjzihf pDrHaqmif&Guf&onf/ aeYpOf ausmif;wuf
om; (224)a,muf&Sdaeonfqkd\/ xkdausmif;rS wef;jrihfausmif;xGufESihf
wuokdvf0ifwef;ukd atmifjrifvQif umvuwm;wuokdvfokdY wufcGifh&

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

onf/

ynm&nfcRefqk
ppfawGNrdKUrS bk&ifcHtxdrf;trSwf &HykHaiGrS OD;jrOD;? OD;csefxGef;atmif?
OD;pHOD;ckdif? OD;xGef;csefwkdY OD;aqmif ynm&nfcRefqk axmufyHhaMu;qkaygif;
(29)qkay;&ef (1901)ck? arvu axmufyHhaMu;aumfrwDukd pDpOfcJhMuonf/
,ckEpS u
f jyefajymif;a&wGuv
f Qif vGecf ahJ om tESp(f 80)ausmu
f jzpf\/ xkpd Of
u ppfawGNrdKU&Sd rsufESmBuD;vlBuD; olBuDd;rsm;ukd awGU&&m ynm&nftwGuf
BudK;yrf;EkdifcJhjcif;rsm;ukd csD;rGrf;*kPf,lp&maumif;avonf/
vGwfvyfa&;acwf (1951)ckESpfwGif &ckdifjynfe,f ynm&nf xl;cRefqk
ay;a&;tzGJYukd ppfawGNrdKU zGJYpnf;xlaxmifcJhMuonf/ wuokdvfynmawmf
oif axmufyHha&;tzGJYukdvnf; 'kwd,urmppfrjzpfyGm;rD (ppfBudKacwf) ESpf
aygif;(30)cefu
Y pdwyf g0ifpm;olwpfpu
k pwifzpYJG nf;cJMh uonfq\
dk / (1947)
ckESpfvnf; jyefvnfzGJYpnf;um (1981)ckESpfxd axmufyHhcJhMuonf qkd\/2

ppfawGtrsKd;om;ausmif;
&efukefwuokdvftufOya'ukd (1920)ckESpf? 'DZifbmv (1)&ufwGif
twnfjyKvkdufonf/ xkdtcg jynfolwkdYvkdvm;csufESifh rukdufnD aumvdyf
oydwaf y:aygufvmonf/ &ckid t
f rsK;d om;rsm;xJrS OD;bOD; (oHw)JG u OD;aqmif
cJhonf/ &ckdifausmif;om;rsm;vnf; trsm;tjym; yg&SdMuavonf/ xkdoydwf
rSm &efukefaumvdyfausmif;om;rsm;omrubJ wpfEkdifiHvkH;ausmif;om;rsm;
ta&;tjzpf qefYusifvmcJhMuawmhonf/
xkaYd Mumihf ppfawGtpk;d & txufwef;ausmif;uvnf; q&mrsm; oydwf
arSmufcJhMuavonf/ xkdYaemuf oydwfarSmufausmif;om;rsm; pmoifrysuf
ap&eftwGuf bkef;BuD;ausmif;wkdY ,m,Dpcef;zGihfvSpf trsKd;om;ausmif;
wnfaxmifvmcJhMuonf/
(1912)ck? {NyDv(10)&uf (we*FaEGaeY)usif;ycJhaom jrefrmEkdifiHvkH;
qkdif&m oydwfausmif;om;BuD;rsm; nDvmcHukd ppfawGrS oydwfausmif;om;
rsm; ukd,fpm;vS,fwkdY wufa&mufcJhMuonf/ xkdYaemuf ausmif;tkyfcsKyfa&;
aumfrwDukd zGJYNyD; &HykHaiG&SmazGjcif;? ausmif;taqmuftOD;ukd jyKvkyfjcif;?
pmoifjyjcif;jzihf ppfawGausmif;om;wpfaomif;ausmfukd trsKd;om;ausmif;rS

]]29}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ynmoifMum;arG;xkwaf y;Ekid cf o
hJ nf/ 'kw,
d urmppfjzpfymG ;vmonhEf pS (f 20)
1
txd &SnfMumcJhav\/
xkdausmif;wGif ausmif;tkyftjzpf OD;armifjrOD;? OD;pdefxGef;atmif?
OD;xGe;f atmifwYdk aqmif&u
G cf MhJ uonf/ oli,fwef;rS(10)wef;txd pmjyq&m
q&mrrsm;(25)a,mufcefY &Sad vonf/ trsK;d om;ausmif;rsm;onf trsK;d om;
vGwfajrmufa&;tiftm;pkrsm; pkpnf;&mXmeozG,fvnf; jzpfcJh&onf/
0wfaus? wef;ausynma&;? opmawmfcH arG;jrLa&;? e,fcsJUuRefynm
a&;ukd kef;xGufum awmfvSefaom trsKd;om;ynma&;ukd aqmif&GufEkdifcJhMu
jcif;yifjzpfavonf/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

tODtcuftcJaMumihf ausmif;tcsKdUom zGihfvSpfEkdifcJhonf/

tvGwfynmoifausmif;
vGwfvyfa&;&NyD;aemuf (1952-53)ckESpfrSp ppfawGNrdKUwGif tvGwf
ynmoifausmif; (6)ausmif; zGihfvSpfcJhonf/ xkdausmif;rsmukd(1965-1966)
ckESpfrSp tpkd;&u jynfolykdiftjzpf oddrf;,lcJhonf/ ,cktpkd;&tkyfcsKyfaom
ausmif;tjzpf zGihfvSpfay;vsuf&Sdonf/ trSwf(4)(5)(6)tpkd;&txufwef;
ausmif;rsm;jzpfMu\/ vlrI0efxrf;XmerSvnf; aeYuav;xdef;ausmif;?
y&[dw a*[mausmif;rsm;ukdvnf; zGihfvSpfay;xm;&Sdao;onf/

ausmif;tkyfq&mBuD;rsm;

ouf B uD ; wu o k d v f

ppfawGNrdKU zGihfvSpfaom pmoifausmif;rsm;wGif Oa&myom;rsm;om


pmjyq&mrsm; &SdMuavonf/ aemifwGifum; &ckdiftrsKd;om;rsm;xJrSvnf;
pmjyrsm; &SdvmcJhMuavonf/ Oyrm-rpwma*smhaumh trnfcH ,mukyfqkdol
rSm ppfawGNrdKU yxrqkH;ausmif;tkyfjzpfvmcJhonfqkd\/ if;rSm csif;ysH\
jrpfawmfoljzpfNyD; t*Fvdyfppfwyf uGefrefwm ppfAkdvfwpfOD;u arG;pm;cJhum
c&pf,mefbmomokdY oGwfoGif;ay;jcif;cHcJh&onf/1 rif;jym;NrdKUwnfpwGif
yxrqkH;uRef;tkyfvnf; jzpfcJh&av\/ xkdYaemuf OD;pHa&T(oufBuD;wuokdvf
ausmif;tkyf)OD;bkd;jrpdefwkdYvnf; ausmif;tkyfjzpfcJhMuonf/

oufBuD;wuokdvf ppfawGNrdKU OD;pHa&T (1882-1973)onf zGihfvSpfcJh


onf/ if;onf (1917)rS (1927)ckESpfxd ppfawGNrdKU tpkd;&txufwef;
ausmif;tkyftjzpf xrf;&GufcJh&avonf/
,if;aemuf tvkyfrSEIwfxGuf 0wfvkHtjzpf aqmif&GufcJhavonf/
xkpd OfoufBu;D wuov
dk u
f dk wnfaxmif vkyo
f m;aumvdyt
f jzpf ajymif;vJ
oonftxd ausmif;tkyfwm0efukd xrf;aqmifcJhavonf/
xkdYaemuf (1951)ckESpfu ppfawGNrdKU oufBuD;wuokdvfukd ukd,fxl
ukd,fxpepfjzihf zGihfvSpfcJhMujyefonf/ xkdYaemuf (1969-70)wGif jyify0dZm
oifwef;(naeoifwef;)ukv
d nf;aumif;? (1975)ckEpS f wuov
dk pf may;pm,l
oifwef;ukdvnf; zGihfvSpfoifMum;ay;cJhonf/

ppfacwfESihf ppfNyD;umv
ppfwiG ;f umvynmoifMum;a&;rSm a0;cJ&h onf/ ppf'PfaMumihf ysupf ;D
NyD; aus;&Gmrsm;okdY a&TUajymif;aeMu&ojzihf NrdKUom;rsm;tygt0if aus;&Gmvl
wef;pm;rsm;yg ynmoifMum;jcif; &yfqidk ;f cJMh u&onf/ NrKd Ui,frsm;ESifh aus;&Gm
rsm;wGif *syeftkyfcsKyfa&;tzGJYu wm0efay; (3-4)vcefY ausmif;zGihfvSpf
EkdifcJhonf/
aemufykdif;wGif apwemtavsmuf oifMum;&onf/ *syefbmomwwf
od&ef *syefppfAv
dk t
f csKUd u zGiv
fh pS jf yoay;cJo
h nf/ *syeftyk cf sKyaf &;vufxuf
wGif ppfawGckdif ckdif0efvufatmuf ynma&;XmezGihfvSpfcJhonf/ t*Fvdyf
acwfwGif zGihfvSpfcJhaom rlvwef;ausmif;rsm;ukd twwfEkdifqkH;zGihfvSpfapNyD;
vpmay;cJhonfqkd\/ ppfNyD;umvwGifvnf; q&mtcuftcJ? taqmuf

aumvdyfausmif;om;
&ck d i f j ynf e ,f w G i f ausmuf j zLOypmaumvd y f u k d (1954) ck E S p f r S
(1963)ckESpfxd zGihfvSpfcJhzl;\/ xkdYaemuf ppfawGNrdKUwGif t*Fvdyfacwf tpkd;&
txufwef;ausmif;? ,ck(txu 1)ukd jyKjyif? ppfawGaumvdyu
f dk (197374)ckESpf? ynmoifESpfwGif zGihfvSpfcJh\/
xkdYaemuf (1977)ckESpfwGif &ckdifjynfe,f a'oaumvdyf[k ajymif;vJ
cJo
h nf/ (1980)jynhEf pS w
f iG f ppfawGaumvdy[
f
l jzpfvmjyefonf/ ,cktcg
ppfawG'D*&Daumvdyf[l ac:wGifvsuf&Sdaeonf/

]]30}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

toufarG;0rf;ausmif;ynmoiftjzpf ppfawGtxufwef;&uef;
ausmif;ukdvnf; (1946-47)ckESpfrSp zGifhvSpfay;cJhonf/ vufrIvkyfief;
ynmoifausmif;ukv
d nf; ppfawGNrKd U (1982)ckEpS f pwifziG v
fh pS Ef idk cf o
hJ nf/
tpwGif ,m,Dtm;jzihf ppfawGaumvdyfykd;0gaqmif zGifhvSpfcJhonf/
okdYjzihf ppfawGNrdKU ausmif;oif? tdrfoifausmif;? tpkd;&rlvwef;ausmif;?
ynma&;rSp? txufwef;? aumvdyf? pufrIvufrIynm? toufarG;0rf;
ausmif; ynm&yfrsm;ukd oifMum;ay;Ekid o
f nftxd ynm&yfrsm; &Sad eacsNyjD zpf
\/ ynm&yfqkdif&m avhvmp&mtjzpf jyefMum;a&;ESihf toHvTifhOD;pD;Xme
pmMunhfwkduf? ,Ofaus;rIAdrmefOD;pD;Xme pmMunhfwkdufESihf OD;OwrpmMunhf
wkdufrsm;ukdvnf; zGihfvSpfay;xm;&Sdayao;onf/

pD ; yG m ;a&;
pD;yGm;a&;qkdvsif v,f,mpkdufysKd;rIrSm t"du jzpfacs\/ ajrkdif;
ajruGurf sm;ukd ckwx
f iG &f iS ;f vif;vkyu
f idk cf iG u
hf dk ay;xm;avonf/ rdr\
d "m;r
OD;csajrrsm;ukd ykdifqdkifrI&Sdojzihf yk*vduykdiftjzpfokdY a&mufvmcJhjyefonf/
ukd,fykdifajrrsm;ukd a&mif;cs? aygifESH? tarGay;jcif;rsm;yg vGwfvyfpGmjyKvkyf
Ekdifavonf/
ajrykdifqkdif&SdolwpfOD;onf (12)ESpftxd rpkdufysKd;bJ xm;aomfvnf;
ykdif&SifjzpfNrJjzpfvsuf &Sdaeonf/ rnfolrQ0if&mufvkyfukdifjcif; rjyKEkdifacs/
jyKygu usL;ausmf&ma&muf ESifxkwfEkdifavonf/ ,if;umvwGif ajr,m
aygrsm;aomaMumihf ESpfpm;jzpfap? ckwfxGifEkdifoavmufjzpfap v,f,majr
rsm;ukd ykdifpkd;Ekdifavonf/ tNrJykdifqkdifjcif;rjyKbJ wpfESpfjzpfap? ESpfESpfjzpfap
vkyfukdifNyD;aemuf vufvGwfcJhjcif;? wpfa,mufa,muftm; vkyfudkifcGihfay;
jcif;rsm; &Sdavonf/1
t*FvdyfwkdY ykdifpkd;aom umvwGif tpkd;&u tcGefawmfowfrSwfajr?
,m,DaMu;wkdifpkduf tiSm;owfrSwfajr? *&efykdifowfrSwf (64)ESpfxd
iSm;&rf;&ajr[l ajrokH;rsKd;okH;pm;&Sdonf/ okdYaomf tpOD;wGif pkdufysKd;a&;ukd
tm;ay;rIenf;yg; wkd;wufrI&Sdoihfoavmuf r&SdcJhacs/ aemufwGifum;
rsm;pGmwkd;wufvmojzihf tpkd;&onf pD;yGm;a&;tjrwfxkwfcGifh &&Sdvmav
onf/ pl;tufwl;ajrmif;uvnf; azmufvkyfvmojzihf wifykdYa&mif;csrI
tqifajyvmawmh\/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

Oa&myrS oabFmrsm;vnf; tcsdefxuf0ufrQ p&dwfoufomvm&\/


xkdYaMumihf &ckdifrS pyg;rsm;onf p&dwfoufompGmjzihf wifykdYvmEkdif\/ tar&d
uefEkdifiHwGif jynfwGif;ppf jzpfaevnf;aumif;? tdEd,EkdifiH (1870)jynhf
ESpfwGif iwfrGwfrI BuHKvmvnf;aumif;? &ckdifqefpyg;onf ta&mif;oGuf
vmonf/ pkdufysKd;a&;vkyfief;rSmvnf; wpfaeYwpfjcm; wkd;wufzGHUNzdK;vm&\/
&ckdifwGif qefpyg;onf NAdwdoQrtkyfcsKyfrDu rdrd0rf;pmzlvkHkHom
pkdufysKd;aomfvnf; aemifwGif pkdufysKd;rI wkd;vmojzihf tjcm;oD;ESHxuf t"du
pkdufysKd;oD;ESHjzpfvmcJh&\/ jrpf0Srf;rsm;onf ykdajraumif;ojzihf ppfawGe,f
qkdvQif ykd pkduf{ursm;avonf/1
aEG&moDxuf rkd;umvwGifom pkdufysKd;rI &Sdav&m aqmif;&moDtjcm;
oD;ESo
H m pku
d yf sK;d wwf\/ pyg;rsK;d rsm;wGif aumufBu;D qkv
d Qif iBued o
f ;D ? pmypd?
ig;&mbkdwkdYukdvnf;aumif;? aumufvwfwGif vufkef;? vufwkd&D? Zrf;yGwfwdkY
ukv
d nf;aumif;? aumuf&ifwiG f vk;H jzLacs? cGe0f g? *Gwu
Ydk v
dk nf;aumif; pku
d yf sK;d
Muonf/
qefpyg;tjyif ikw?f MuufoeG ?f rkev
f mO? ESr;f ? aumfz?D rkn
H if;? csi;f eEGi;f ?
rmvum? rusnf;? qD;oD;? tkef;oD; uGrf;&Guf? uGrf;oD;? emewf? ydEJ? r&rf;?
uepkd? o&uf? iSufaysm? a&Smuf? oHyk&m? a&SmufcsKd? aq;&GufBuD;? 'nif;?
bl;? zkH? ocGm;? c&rf;oD;? csOfaygif ponhfoD;ESHrsm;vnf; v,f,mrS xGuf&Sd
cJhMuonf/ v,f,m? awmif,m? O,smOf? ukdif;cif;vkyfief;[l&Sd&m ESpf&Snf
ESpfwkdoD;ESHrsm;ukd pkdufysKd;xkwfvkyfcJhMuonf/
&ckdifjynfe,fonf qefpyg;txGufqkH;jzpfvnf;aumif;? EkdifiHjcm;okdY
a&mif;cs&ojzihv
f nf;aumif;? qefpufrsm;jzihyf if Buw
d cf x
JG w
k v
f yk v
f mcJ&h av
onf/ (1837)ckESpfuyif rpwmrkd;u qefpufwnfcJh&m jrefrmEkdifiHxuf
tOD; qkH;usonfqkd\/ (1850)ckESpfu qefpufBuD;rsmukd t*FvdyfukrPDu
wnf vmonf/ xkdYaemuf tdEd,wkwfrsm;uvnf; wnfvmonf/
ppfawGNrdKU qwfkd;usacsmif; 0J,mwpfavQmufwnfcJh&m (11)pufxd
jzpfcJhonf/ xkdYaMumihf ]]t0wGif wvkyf? tzsm;wGif wkwf}}[l qefpufBuD;
wnf&Sdvm&m pum;ykH jzpfxGef;ay:vmcJh&\/1
qefpyg; pD;yGm;a&;tjyif uRJ EGm; arG;jrLa&;? opfawmxGufukef? qm;
csufvkyfief;? ig;zrf;vkyfief;? uGrf;&Guf? opfoD;? opfO? pm;okH;qD? axmywf?
MuufO? qef? aq;&Gu?f bde;f ? *ef*sm? (*ifZm)rsm;onfvnf;aumif;? &ue;f &uf

]]31}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

vkyfjcif;? yef;xdrf? yef;yJvkyfjcif;? "ed? 0g;? arQmopfwkdYrSmvnf; pD;yGm;a&;xGuf


&SdMuonf/
jrefrmjynfrESihf EkdifiHjcm;okdYxd wifykdYa&mif;cscJhMuonf/ a&vrf;?ukef;
vrf;rS ykdYaqmifukefoG,fcJhMuonf/ rD;&xm;vrf; azmufvkyf&ef tpDtpOf
&SdcJhaomfvnf; ratmifjrifcJhay/ bl;oD;awmif? armifawmNrdKUavmufom
azmufvkyfEkdifcJhavonf/
NAdwdoQtpkd;&um; vkyfief;[lorQ pD;yGm;a&;tjrwfukd cHpm;cJhMuaomf
vnf; ykdYaqmifa&;twGuf ukef;vrf;[l a&csrf;jyiftxd (10)rkdifvrf;rQ
omazmufvyk af y;cJo
h nf/ qufo,
G af &;pmyk?Yd aMu;eef;vkyif ef;qkv
d Qif ppfawG
onf t"dujzpfcJh&onf/ pmwkdufkH;csKyfxm;cJhonf/ pmwkdufc? aMu;eef;c?
tjrwftcGerf sm; cHpm;cJ&h onf/ o,f,yl aYdk qmifa&; oabFm? a&,mOfrv
S nf;
tcGeftcrsm; &&SdcJhaomfvnf; qufoG,frIukef;vrf;c&D; raumif;jcif;?
pD;yGm;a&;wpfckvkH;ukd vuf0g;BuD;tkyfcJhjcif;? ,pfrsKd;vkdifpifcGifhjyKjcif;? tjrwf
tusKd;oufoufukdom tqDpm;cJhjcif;wkdYukd awGU&ojzihf vlxkrSm csrf;omrI
&Sdoihfoavmuf r&SdcJhacs/1tusOf;axmifrsm; tESHYtjym;aqmufvkyfay;cJh
um jypfrIrsm;wkd;yGm;vmonhf jyemukd ajz&Sif;cJh&avonf/

a&S;acwfu orkdif;oufao
ppfawGNrKd Uonf &cdik jf ynf\ oD;ESx
H u
G u
f ek rf sm;a&mif;cs jzefjY zL;&mXme
jzpfonfrSm MumcJhNyD/ &ckdifrif;vufxufuvnf; oD[kdVf(,ck oD&dvuFm)?
tm&yf? tdEd,? ay:wl*D? 'wfcsfvlrsKd;rsm;ESihf a&mif;0,frI&SdcJhMuonhft
avsmuf c&D;onfrsm;? ukefonfrsm;wkdY tokH;jyKcJh&m rif;*H? a&csrf;jyif?
pyg;xm;? 0gbkd paom Xmersm;u oufaocH&Sdaeayao;onf/
at'D (1624)ckESpfu 'wfcsfwkdYtm; qeftcsdef 'wfcsfaygifaygif;
(270000)udk a&mif;csEkdifcJhonfqkd\/ ,ckum; 0rf;pmzlvkHkHom&SdcJhawmh&m
jynfyokw
Yd ify&Ydk ef rvG,af wmhNy/D avrkew
f idk ;f aMumihv
f nf;aumif;? a&vTr;f rk;d
rIaMumihfvnf;aumif;? qm;ief&nf0if v,fajrysufpD;cH&onfrsm;vnf;
&So
d nf/ wmwrHrsm;ukd qif;&Jaom v,form;wkt
Yd aejzihf qnfzv
Ydk yk u
f idk &f ef
rSm cJ,Of;aeNyD;jzpf\/
okdYaomf a&iefig; arG;vmMujcif;aMumihf pD;yGm;a&;wpfzufwpfvrf;rS
jznhfqnf;ay;Ekdifonfum; rSef\/ pm;usufajrrsm; &Sm;yg;jcif;? ajr,musOf;

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ajrmif;vmjcif;ukd BuHKvmae&\/ ig;vkyfief;u a&S;uyif &SdvmcJhMujcif;jzpf


\/ <uDwJ? atmifwkdif? yg'vdwfwkdYonf ig;vkyfief;ukd vkyfukdifvmcJhMu\/
ppfawGNrdKU ajrae&monfyifvQif wHig&Gmi,fjzpfcJhzl;onfqkd\/ q&mxGef;
onf <uDwJwGif pmoifjyaecJh&pOfu xkda'orS ig;trsKd;rsm;jym;pGm zrf;,l
&&SdykHukd omjcif;zGJYqkdcJhzl;\/
(1860)jynhfESpfrS (1870)jynhfESpfpyg;aps;EIef; (50d)?(55d)rS (1880)
ckEpS w
f iG f (85d) wk;d vmojzihf aiGaMu;rvkaH vmufol v,form;? tvkyo
f rm;
rsm;rSm a<u;,lNrDuscJh&ojzihf aygifESH ay;qyfcJh&jcif;rsm; &SdvmcJh&\/
xkdYaMumihf v,faygifcH? aiGaygifcHbPfrsm; (1886)ckESpfuyif pwifzGifhvSpfcJh
Muavonf/ &ckid t
f rsK;d om;xJrq
S v
dk Qif OD;&Jausmo
f ?l armifomk?d OD;ay:xGe;f
atmif? OD;armifomxGef;? OD;a&Tom? OD;omZHwkdYu ukrPDaxmif bPfvkyf
ief;ukd vkyfukdifcJhMuavonf/ EkdifiHjcm;om; cspfwD;rsm;u rwkd;aygufcJhMu
ojzihf awmfao;\/ NAw
d o
d Qtpk;d &taejzihf (1883-84)ckEpS u
f Oya'xkw
f
aiGacs;cJah omfvnf; vko
d avmufr&jcif;aMumihf tcufBuKH awGUae&onfq\
dk /

e,fcsJUawmfvSefa&;
taumufcGefBuD;pGm aumufcHcJhjcif;aMumihfvnf;aumif;? vGwfvyfa&;
ray;vkdjcif;aMumihfvnf;aumif; &ckdifjynfukd odrf;NyD;tESpf (30)twGif
rsKd;cspf&ckdifrsm; rMumcP qlylx<urI&SdcJhMuonfqkd\/ (1829)ckESpfuyif
vufeufuidk yf ek u
f efrI ay:aygufvmcJ&h \/ xko
d Ydk ykeu
f efvmrnfp;dk (1827)
ckESpfuyif ppfawGaxmifukd wnfaqmufcJhNyD;jzpf\/ tapmqkH; taqmuft
tkHyifjzpf\/ axmifaqmufNyD;csif; tusOf;om; (464)OD;&SdNyDqkd\/
NAdwdoQ vufatmuf trIxrfcJhMuaom a';0ef;BuD; atmifausmf&TD?
NrdKUolBuD;atmifausmfZH? rif;om;BuD; a&Tbef;wkdYyifvQif (1828)ckESpfrSp
e,fcsUJ awmfveS af &;ppfyw
JG iG f qifE&JT ef wpfpwpfp jyifqifcMhJ uonf/ okaYd omf
(1834)ckEpS t
f a&mufwiG q
f v
dk Qif a'oQed o
f wftrd u
f dk 0kid ;f qEjycJMh uonf/
rif;om;BuD;rSm axmifxJwGif tpmiwfcHqEjy (41)&uftMumwGif
toufukd paw;cHoGm;cJh&onf/ if;tkd;ukd 0NzD;csyfawmifteD; yGJNyD;awmif
jrKyfESHxm;cJhMuavonf/ a';0ef;BuD;? NrdKUolBuD;wkdYum; axmifrSvTwfvQif
&mxl;rS EIwfxGufoGm;cJhMuavonf/1
,if;wkdY\awmfvSefa&; qifETJrIrSm (1828)ckrS (1937)ckESpfxd (9)ESpf

]]32}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

MumcJh&onf/ yxrqkH; &ckdifwkdif;rif;BuD;jzpfaom 'udefqif(a'oQdefowf)


vufxuf (1834)rS (1837)wGif av;NrdKUpm; cspfpH(cspfpHa0)qkdol yxrqkH;
vufeufuidk f ykeu
f efraI y:vmcJah vonf/ xkaYd emuf a';0ef;Bu;D wkw
Yd iG f aemuf
vkduf(12)OD;wkdY tzrf;qD;cHcJh&onf/ axmif'Pfwpfouftjzpf tjypfay;cHcJh
&onf/ (1829)ckEpS rf pS rif;avmif;? Akv
d t
f rnfc
H vufeufuidk f x<uykef
uefvIyf&Sm;rIrsm; t&yf&yfay:vmcJhNyD;&mum; (1886)ckESpf t*Fvdyfppfo
abFm]]pzif}}ESihf &def*smwkdYonf ppfawGqdyfurf; ppfa&;jyum xdef;odrf;cJhMu
&onf/
a';0ef;BuD;rSm csif;ysH\a,mufzjzpfNyD;? NrdKUolBuD;um; a';0ef;\wljzpf
onf[kqkd\/ rif;om;BuD;a&TAef;rSm &ckdiforwrif;\om;jzpfonfqkd\/
NAdwdoQwkdYonf &ckdifwkdYvuf0g;BuD;tkyfvmcJhMuonfrSm tESpfwpf&m
ausmfcJh\/ 'kwd,urmppfjzpfavojzihf (1942)ckESpfwGif t*FvdyfxGufajy;
cJh&vQif *syefwkdY okH;ESpftkyfcsKyfcJhjyef\/ (1945)ckESpfwGif r[mrdwfwyfu
jyefvnfwkdufckdufojzihf xyfrHtkyfcsKyfjyefav&m (1948)ckESpfwGif vGwfvyf
a&;ay;tyfcJh&avownf;/ vGwfvyfa&;&NyD;aemufykdif; &ckdifjynfpD;yGm;a&;
tajctaeudu
k m; wpfpwpfp tpk;d &u qk&d ,
S v
f pfpepf? aps;uGupf epfwjYdk zihf
2
vkyfaqmifvmcJhav\/

usrf ; tuk d ; tum;rsm;


1/ ppfawGNrdKU orkdif;tusOf;? jrxGef;atmif? &ckdifGefYzl; aqmif;yg;rsm;?
1967 *sLvkdif
2/ ESpfwpf&mhig;q,f? NrdKUppfawG? jrxGef;atmif? &ckdifr*Zif;(4) 1977
3/ ESpfwpf&mhig;q,f? NrdKUppfawG? xGef;a&Tckdif? (ppfawG 'D*&Daumvdyf)
&ckdifjynfe,f? pmapmif(4)1977
4/ 1982 ckESpf? ppfawGNrdKUe,f jzpfpOforkdif;? NrdKUe,fjynfolYaumifpD/
5/ &ckdifjynfe,fjzpfpOforkdif; ? (jynfe,fjynfolYaumifpD)

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;


q&mawmfpudE
1/ ppfawGa&zlvkHa&; (26-4-67)aeYxkwf? vlxkowif;pm? rEav;)ppfawG
uefawmfBuD;orkdif; 26 (17-2-70 aeYxkwf? Akdvfwaxmifowif;pm)
2/ OD;jrxGef;atmif-ppfawGNrdKU orkdif;tusOf; (1824-1947) &ckdifGefYzl;
OD;jrxGef;atmif-ESpfwpf&mhig;q,f? NrdKUppfawG (1977) &ckdifr*Zif;(4)
3/ OD;vSxeG ;f jzL-&ckid jf ynfe,fp;D yGm;a&;-pm? 99-100/
2/ 1275 ckESpf? qm;ukefykwf axkywdvuFm (q&mxGef;) a*g'0ifvrf;?
vrf;rawmf? &efukef/
wpf&Ha&mtcgu (OD;owkd;vS)&ckdifr*Zif; (MobmykHESdyfwkduf)
1/ &ckdifjynfe,f jzpfpOforkdif; (pwkwtkyf)
1/ OD;jrxGef;atmif? NAdwdoQacwf ynma&;? &ckdifr*Zif;(3) 1979-pm 54
1/ OD;jrxGef;atmif? &ckdifo[m,pmapmif? pm-0
2/ &ckdifjynfe,f jzpfpOforkdif; (pwkwwGJ)
(1) &ckdifr*Zif; (8)jrxGef;atmif? pm-20/
(1) &ckdifr*Zif;(1) 1973 ckESpfxkwf? pm-130/
&ckdif,Ofaus;rIrsm; (2)? pm-143/
1/ qrdwf\ a*ZufwdD,m
1/ OD;vSxGef;jzL? &ckdifjynfe,fpD;yGm;a&; b@mwkduf/ pm 160/
1/ OD;vSxGef;jzL? &ckdifjynfe,fpD;yGm;a&; b@mwkduf/ pm 78/
1/ &ckid w
f idk ;f pD;yGm;a&;tjrif ("n0wDc&D;onf)
(u)&ckid w
f efaqmif ESpv
f nfr*Zif;(8)1959^60
(c) ajrmufOD;tv,fykdif;acwf qefa&mif;0,fa&; (wufxGef;eD? ajrmufOD;)
&ckid w
f efaqmif ESpv
f nfr*Zif;(15)1977-78
1/ (u) ewfjrpfpef;atmif? &ckid ef ,fcsJUawmfveS af &; ysKd;axmifrrI sm;?&ckid rf *Zif;
(2)1975/
(c) pdefomvS? ukdvkdeDacwfvGwfvyfa&;BudK;yrf;rIrsm;? pm-109/
2/ (u) ,aeY&ckdifjynf jyem? aersKd;wif(awmifukwf)
(c) vufSd&ckdifjynf pD;yGm;a&;tajctae (atmifvSZH)? "n0wDr*Zif;?
1951-52

]]33}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;


(8)

q&mawmfpudE

&ckdifjynf Ak'omoemorkdif;
Asm'dwfay;cH jynfEkdifiH
urm uuKoef? aumPm*kH? uy? a*gwr [l bk&m;av;ql
yGiahf wmfral vNy;D jzpfonf/ aemif yGiv
hf waYH om t&drad w,srnfaom bk&m;
wpfqlom usefawmh\/ ig;qlAk'yGifhMu&aom urmukd b'urm[k csD;
usL; *kPfjyKxm;&Sdavonf/ xkdyGihfNyD;av;qlaom Ak'&Sifawmfrsm;onf &ckdif
jynfukd rSnfhac:rIjyKvmcJhMuzl;avonf/ &ckdifjynf\Asm'dwfay;cH&zl;aom
trnfrsm;qkdvQif ok0Pyl&? &ryl&? t,kZ yl&? &uyl&? "n0wD[ltrsKd;
rsKd;jzpfavonf/ r[n0d[u? rnf&orkdif;? &ckdifwkdif;[lvnf; trwfBuD;
ar"ynm\ *kPw
f ifzq
YJG jdk cif; &Sad yao;onf/ xkaYd Mumihf wkid ;f jynfqv
dk Qif
acwfumv&SnfMumvmNyDjzpfaMumif; odomEkdifay\/
bk&m;av;ql? ay;rlAsm'dwftwkdif; xl;vnf;xl;qef;vSonfomru
&ckdifrif;tqufquf tkyfcsKyfpkd;pHvmcJhMuaom wkdif;BuD;&ckdifjynftjzpf pm
wifccH &hJ ao;\/ wkid ;f &if;om;EG,f ;dk trsK;d rsK;d wkYd rSu
D ;dk toD;oD; aysmrf ;DS aevm
cJh&m Xmevnf;jzpfacsonf/ a&ajrawmawmif? &moDOwK rQwnDGwfvS
obm0o,HZmwwkjYd zihv
f nf; aygrsm;jynhpf v
Hk aS yonf/ xkaYd Mumihef wfjynfEiS fh
om EIdif;p&m[kvnf;aumif;? ewfjynfokdY? wkrnfbufvTwf}[kvnf;aumif;?
pHwifrSwfwrf;jyKvmcJhMuavonf/
xkdYaMumihf q&my@dwfuvnf; &ckdifjynfukd Asm'dwfay;csD;usL;cJhykHukd
]wkdif;jynfrl? ywfvnfxl;qef;? a&TbkHeef;wnf;? ajrmufxGef;orkdif;? uRef;
ukdif;0ef;us,f? uGif;jyifv,fjzihf? qef;us,fomarm? Nrdef,SufMoZm? jzpfjcif;
&maMumifh? jrwfpGmtrsm;? a&S;bk&m;wkdY? pum;rdefYTef;? csD;rGrf;ukefMu? "n0
wD? rnfcJhNyDwnf;}[k a&;pyfqkdcJhay\/

&ck d i f o rk d i f ; rS w f w rf ; t&
&ckdiforkdif;onf umvMum&SnfcJh&avNyD orkdif;rSwfwrf;wifacwfukd
azmfjy&aomf? a0omvDacwfuyif pwif&rnfjzpfonf/ &ckdiforkdif;t&

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

a0omvDacwfO;D wGif &ckid af 0omvDNrKd UwGif rif;(26)quf wpfenf;(29)quf


pkd;pHcJhzl;\/ jA[P&mZmrif;up jA[od'drif;xd rif;trnftoD;oD;&SdcJh
zl;\/ c&pfray:rD bDpD(3325)xd umvMumjrifhcJh\/ xkdYaMumihf &ckdifa0om
vDacwfO;D ? xD;eef;NrKd Ujy tkycf sKyrf o
I rkid ;f rSww
f rf;wif rif;rsm;onf vGecf ahJ om
ESpfaygif; ckepfaxmifausmfu pkdufcscJhonf[k owfrSwfodomEkdifavonf/

acwftqufquf &SnfvmqufcJh
xkdYaemuf rm&,krif;[l xif&Sm;aom rif;wpfyg;qufcHvmcJhav
onf/ xkrd if;qkv
d Qif a0omvDrS a&Tajymif; "n0wDNrKd Uukd bDpD (3325)ckEpS f
xlaxmifcJhavonf/ rif;(57)quf? ESpfaygfif;(1816)ESpfxd &SnfMumcJhonf/
xkaYd emuf bDpD 1508 xd tkycf sKycf ahJ om rif;rsm;acwfudk yxr "n0wDacwf
[k owfrSwfcJhMuavonf/
xku
d wpfzef ur&mZmrif;onf qufcv
H mcJ&h onf/ xkrd if;rS qufcMH u
aom NrdKUukd 'kwd,"n0wDNrdKU[kyif ac:wGifcJhavonf/ bDpD (1507)ckrS
bDpD(580)xd &SnfMumcJhojzihf? NrdKUouf(927)ESpfwkdifcJhonf/ ur&mZrif;rS
p oD&d&mZmrif;xd rif;(28)qufwkdif pkd;pHtkyfcsKyfcJhavonf/
xkdYaemuf oD&d&mZmrif;\om;awmf pEol&d,onf qufcHcJhjyefav
onf/ ol&d,auwkrif;xd (25)quf&SdcJh&m? ol&d,EG,fquf rysufaomrif;
rsm;jzpfMu\/ bDpD(580)rSc&pfat'D(326)xd umvwkdifcJhojzihf NrdKUouf
(906)ESpf &SnfvmcJhavonf/
"n0wDNrdKUukd pwifaom rm&,krif;qkdvQif qlrm&d,efwkdYay:csdef
bDpD(3326)ckESpfESihf acwfNydKifusa&mufavonf[k odomEkdifayonf/ xkd
aMumihf &yfpk? &Gmpkrsm;ukdyif NrdKUjyxD;eef;tjzpf owfrSwfEkdifaumif;&maomf
vnf; aemufuu
dk m; pepfwus NrKd Ujyrsm; wnfcsxm;cJrh I &SEd idk &f monftjzpfudk
wl;azmfokawoejyKu ykdodomvSay&m\/ ,ckqkdvQif "n0wDxD;eef;
wnfcscJh&m NrdKUjyusKH;ajrmif;? wHwkdif;? wmkd;rsm;ukd aumif;uifajrykHt&
xif&Sm;pGm awGUodEkdifNyD;jzpf\/

bk&ifpEol&d,rif; (bDpD 580-528)


pEmol&d,rif;onf "n0wDjynf&Sif bk&ifoD&d&mZmESihf 0drvukrm&

]]34}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

a'0Drdzk&m;rS arG;zGm;cJhavonf/ r[mou&mZf (72)ck? jymokdvjynhfaeY


jzpf\/ bDpD (605)wGif usa&mufavonf/ bkef;wefckd;BuD;rm;vwfaom
rif;wpfyg;jzpf\/ wdwfedrdwfxl;jcm;rIrsm;vnf; jzpfay:vmcJh\/ pEol&d,
rif;ESifh tdEd,r*"jynhf&Sifbk&if Adrdom&rif;onf rif;NydKifzufqkdifcJhMu\/
bk&m;avmif;vsm od'wukrm&rif;om;qkdvQif r[mou&mZf (68)
ckESpf? uqkefvjynhf (bDpD 610)wGif zGm;jrifcJhNyD; jzpf\/ xkdYaMumihf bk&m;
avmif;rSm pEo&l ,
d rif;xuf (4)ESpEf iS fh (8)vBu;D avonf/ pEo&l ,
d rif;u
bk&m;avmif;xuf av;ESpfausmfi,faMumif; od&SdEkdifay\/
pEol&d,rif;onf r[mou&mZf (97)ckESpf (bDpD 580)wGif tzkduf
&mukd qufcHcJhavonf/ bk&iftjzpf "n0wDxD;eef;ukd pkd;pHcJh&&m xif&Sm;
aomrif;wpfyg; jzpfvmavonf/ xkdrif;onf eef;pH(6)ESpfta&muf bDpD
(574)wGif od'w
u
rk m&onf bk&m;jzpfay:vmNy;D vQif tdE,
d jynf xif&mS ;
aeav\/ pEol&d,rif;um; bDpD (580)rS (528)xd pkd;pHcJh&m oufawmf
(77)ESpf eef;pH(52)ESpf&SnfMumcJh&av\/ pEol&d,rif;vufxufwGif Ak'yGifh
xGef;aMumif;ukd &ckdifrif;\orD;awmf {csif;wGifvnf; odkY pyfqkdxm;cJhzl;
avonf/
ESpfusdyf&Spfa,muf rif;rsm;aemufwGif? xufatmuftmum? pMum eE?
aevrwl? r[l&marm? OmPfa&mifajymvsuf? &Sifa*gwr? yGifhvwfx
onfh? b0okH;xdyf OD;wnfhav}}

bk&m;yifh&ef tpDtrH

{; tpdaE,s avmubkHrSm? a*gwr? jrwfvS&m jynf? &yf


&Gm? NrdKUom? jynfreD;? &SD&ckdifrSm a&mufygpd[k? qkrGefum;
awmif;? yef;aygufayguf? BuJajrmufreD? jrwfoQifvSukd? pdwfu&G,f
au? yifhac:vd}
(r[mrk e d o G e f ; puf a wmf t J r S )
pEol&d,bk&ifonf bk&m;yGihfxGef;aomacwfESihf wkdufqkdifBuHKBudKuf&
um; tcgaumif; umvaumif;ESifh qkq
H nf;&onf[k qk&d ayrnf/ bk&m;ryGihf
rD (6)ESpu
f yif xD;eef;pk;d pH&cdS &hJ um;? vufatmufcaH 'oe,fy,frsm;ESiv
fh nf;
tNrJqufqH&SdaeNyD;vnf;jzpf\/ tkyfcsKyfa&;rSL;rsm;uvn;f e,fpyfa'owkdYrS
owif;rsm; qufpyf,lEkdifMurnfvnf;jzpf\/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

&ckdifESihf rZdra'oqkdvQif e,fedrdwfcsif;tm;jzifh qufpyf&Sdaeonhf


tavsmuf ajcwpfvrS ;f rQom ausmjf zwfp&m &Sad cs\/ e,fajreD;pyf oGm;vm
ul;vl;qufqrH u
I m; ruif;Ekid &f um;? owif;xl;rsm;ukd Mum;odvmcJ&h onfrmS
trSeyf ifjzpf\/ bk&m;yGi
fh 0gawmf(20)ajrmufwiG f bk&ifpEo&l ,
d rif;onf
eef;pH(26)ESpfokdY a&mufcJhavNyD? oufawmft&qkdvQif (55)ESpfajrmufavNyD
jzpf\/ xkdYaMumihf eddrdwfxl;rsm;vnf; xif&Sm;jzpfay:cJh&onhftwkdif; owif;
xl;rsm;ukd Mum;emvmcJ&h av\/ txl;ojzihf rZrd wkid ;f om; ykPm ;&Spaf ,muf
wkdYvnf; 0ifa&mufcJhonfjzpf&m if;wkdYxHrS aocsmpGm od&SdvmcJh&av\/
bk&ifrif;onf owif;t& jyif;jyaom Ak'g&rPyDwd jzpfae&av\/
zl;jrifvadk om tmomqEBu;D rm;vGeu
f v
J suf &Sad eonf/ xkaYd Mumihf rSL;rwfwYdk
tm; bk&m;&Sifukd zl;jrifEkdifa&; yihfavQmufay;&ef trdefYxm;&SdcJh&avonf/
tyihv
f w
T &f efrvG,u
f al Mumif; avQmufxm;onfuydk if remcHv&dk um; rSL;rwf
rsm;ukd awmxkwfjynfESif'Pfcwfjcif;xd jyKcJh&avonf/
xkdtcg ynm&SdtrwfBuD; 0drvESihf ajrmufeef;pH rdzk&m; tOea'0DwkdY
u wkid yf if bk&iftm; avQmufwifcMhJ uav\/ trwfBu;D ESifh rdz&k m;\tBuH
tpnft& bk&ifonf bk&m;&SifxH pdwfraemt"dXmefESihf yifhzdwfjcif;ukdEId;
aqmftrdefYcscJhavonf / xkdYaMumihf wkdif;oljynfom; BuD;i,frjcm;bJ bk&m;
...bk&m;...[k wrf;wcJhMu&avonf/
a&TMumyef;? aygufaygufyef;? jrwfav;? oZifyef;? eHomqDr;D ? xD;wHceG ?f
rkaH v;yGm;? ukum ;? MuufvQm? a&cse;f jrLwmtk;d wku
Yd dk ud,
k pf x
D yd x
f ufwifr;dk
ckepf&ufywfv;Hk yihzf w
d yf al ZmfcMhJ uav\/ temxydeo
f al X; orD; plVokb'm
onf rdrdae&m OumNrdKUrSae om0wd HNrdKU Ak'&Sdae&mokdY pdwfraemt"dXmef
jzihf yihfzl;onftvm;wljzpfMuonf/ tcsif;csif; ac:xl;&myifvQif bk&m;
..bk&m;[k &nf&G,f>rufqkdrI jyKcJhMuonf/ ,aeYxd xkdbk&m;xl;rI "avhpOf
vmonf xkdtcguyif pwifvmcJh&avonf/

a'opm&D <ucsDwefY&yf
]]bkef;uHBuD;jcif;? xkdonfrif;\? eef;wGif;pHaysmf? rlcgaomf? NydKifazmf
r&S?d oarm"dvnf;? rsm;bdoC
H m? ax&fig;&mESi?fh tmumc&D;? ,mOf&iS pf ;D vsu?f
jynfBuD;orkdif;? &ckdifwkdif;okdY? qkdif;qkdifrwfrwf? <uwkHvwfu? ynwfynm?

]]35}} bk&m;&Sifon

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

aovm*D&d? rnf[dawmifGefY? ukd,fawmfwefYonf? a&mifuGefYajcmufoG,f?


xdefnD;wnf;}}
(0g;ausmif ; y@d w f &mZ0if v uF m )
bk&m;&Sifonf a&TOmPfawmfuGef,ufwGif trSwfxifxifay:vGifcJh&
avonf/ &ckid "f n0wDjynfrS yihzf w
d af vjcif;twGuf qifjcifvsu&f adS ecJah v
\/ EIwfawmfrSvnf; zGihf[vSpfay:vsuf a0VK0efausmif; &SdaeMuaom
&[ef;wkdYukd okdYrdefYMum;>ruf[awmfrlcJhavonf/
]]pEol&d,rif;ESihf igbk&m;onf a&S;u ruGmwlzuf? rdwfaqGcsif;jzpfcJh
Muzl;onf/ aMumif;qufcEk pS cf g jzpfczhJ ;l aomfvnf; xko
d jYdk zpfpOfu wumok;H cg
cHzl;onf? cifyGef;wpfacgufjzpfzl;onf/}}
xkdokdYtavsmuf aus;Zl;axmufvsuf zl;jrifvkdjcif; jyif;jycJh&monf/
igbk&m;onf &ckdifjynfrS ryifhrDuyifvnf; a&S;aemifawmfbk&m;rsm; "rwm
twkid ;f ud,
k pf m;awmf xm;&pf&ef tBut
H pnf&o
dS nf/ Adro
d m&rif;xD;aqmif;
wkdYtm;vnf; edrdwfjy a[mMum;zl;avNyD/ ig\qEukd awmif;yefavQmuf
xm;rIrjyK? arhavsmch MhJ uonfom &Scd MhJ u\/ ,ck igbk&m;\ a&TOmPfawmfjzihf
IarQmMf unhNf y;D jzpf\/ a&S;bk&m;pOfvm "rwmtwkid ;f ud,
k pf m;awmfudk rcRwf
xm;&rnf r S m trS e f j zpf \ / xk d Y a Mumih f uk d , f p m;awmf u k d wnf x m;&ef
OmPfawmfxifjrifonfrSm &ckdifjynfomjzpfacs\/ &ckdifjynfokdY rjzpfrae
ig-bk&m;rSm <uoGm;&rnfomwnf;/
xko
d Ydk rde>Yf rufNy;D aemuf a&S;ajy;edrw
d t
f jzpf a&mifjcnfawmfudk vGw
T af p
awmfrlvkdufav\/ bk&m;<uvm&ef ajymMum;onhftvm; a&mifjcnfawmf
uGefYjrL;cJhavvQif tkef;tkef;<u<u zl;arQmfcJhMu&av\/ arQmfvifhawmifhw
apmihfpm;Mujcif;jyK&if; OD;xdyfvufwif ]]oQifyifbk&m;}}[k &nf&GwfyGm;rsm;
aecJhMuav\/
bk&m;<uvm&ef jynfow
l aYdk rQmv
f ifah eaMumif;ukd odMum;rif;onfvnf;
csucf si;f od&jdS cif;jyKav\/ xkaYd Mumihf jy'f,mOfysiH g;&mwku
Yd dk zefqif;ay;
aemufygwynhf oHCmig;&mESit
fh wl r[mou&mZf(123)ckEpS ?f wykw
Yd v
JG jynhf
(tcsKdU uqkefvqef; &uf)aeYwGif <ujref;vmcJhMuonf/ &mZN*dK[fjynf
a0VK0efausmif;rS a'opm&D <ua&mufcv
hJ suf &ckid jf ynfoYdk a&mufvmcJo
h nf/
ausmufawmfNrdKU\ ta&SUbuf *pye'Djrpfurf;teD;&Sd arm&yAwrnfaom

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

aovm*D&Dausmufawmfawmifxdyf oufqif;&yfwefYcJhavonf/

awmifaygufBuD;-ausmufpm
&ckid jf ynfoYdk bk&m;&Si<f ua&mufcahJ Mumi;fudk rSww
f rf;wifaom ausmuf
pmrSm ,ckrawGU&Ny/D xkad usmufpmqkv
d Qif "n0wDNrKd Ua[mif;wGif tjyifbuf
NrdKUkd;wHwkdif;wGif xGif;xkxm;cJhavonf/ ,ck r[mrkedbk&m;oGm;&mvrf;
awmifaygufBuD;teD;wGif &SdcJh awmifaygufBuD;ausmufpm[l trnfwGif
vmcJhav\/ (1932)ckESpfwGif {NyDvtwGif;u OD;pHa&Tbk (*kPfxl;aqmif
ausmufpm0ef)wkdY awGU&SdcJh pm(25)aMumif;a&;xkd;ygonfqkd\/ okdY&mwGif
ausmufpmukdrlum; rdwLa&;&SdcJhonfjzpf&m ,ckrltwkdif; azmfjyvkduf&ay\/
1/ txacg b*0g bduKoHCH ygom'H tmk[maywGm
2/ yOygo'owy&d0kawm "n0wD &XHtmumora* epm&duHp&rmaem
3/ "n0wD r[me*&ypdr 'dobma*
4/ *pye'D ,myk&wdrwda& aovm*D&d yAwrk'rSD
5/ Moa&m[dwGm ywdXmwd/
azmfjyygausmufpmrSm c&mZfawmfray:rDu pmta&;tom;jzpf&m
jA[t
d u&mESifh yko
H @mefwal eay\/ OD;pHomatmif\ &ckid jf ynfo;Hk tu&m?
pmrsufESm (62-63)wkdYESihf ESD;aESmMunhfIEkdif\/ ausmufpmtvkdrSm bk&m;&Sif
ESihf wynhfoHCmawmfwkdY jy'f,mOfig;&mjzihf NcH&Hvsuf aumif;uifxufu
<ua&muf ausmufawmfawmifxdyf oufqif;&yfwefYvmonf[l\/

Asm'dwaf wmf>rufred [
Yf csuf
]]nDaxG;jrwfpGm-tmeEm
atmifcsmpHx? "n0wD
wGifnDrnfom? jynfomwGif
rsm;pGmarG"mwf? wnfvwfrSefpGm
Asm'dwfazmf}}
(a&S ; xk H ; &ck d i f &mZ0if v uF m )
bk&m;&Sifonf xkdokdY&yfem;NyD;aomf Ak'\jzpfawmfpOfukdvnf;aumif;?
ud,
k pf m;awmfjrwfwnfxm;cJo
h nfuv
dk nf;aumif;? tmusyaf wmf? ovk;H awmf?

]]36}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

"mwfawmfrsm; <ua&mufued ;f 0yfvmrnfuv


dk nf;aumif;? >ruf[oHcs Asm'dwf
awmfrdefYqkdawmfrlav\/ xkdtcg a&ajrawmawmifwkdY ajcmufcsm;yJhwif?
ajrivsiaf wmfv?J xdex
Yf ed Yf u
dk rf pJ? tHzh ,
G f edrw
d x
f ;l ukd jyawmfral v\/ okYd
vQif Ak'edrdwf (32)yg;vnf; jyif;pGm jzpfcJhav\/ xkdukd&nf&G,f ]Asm'dwf
Mum;u? bk&m;wefckd;? bkef;awmfwkd;vQuf? wpfBudK;yJhwif? ivsifodrfhodrfh?
awmfNcdrfhNcdrfhESihf NcdrfhNcdrfhoHNcdrfh? 'dm[def;onf? aMumufBuD;beef; jzpfo
wnf;}[k pyfqkdcJhav\/
xkdtcg bk&ifESihfjynfolwkdYrSm tHMoBuD;pGm jzpfvmcJh&av\/ bk&m;
..bk&m;[k "dXmefrjywf &SdcJhMuav\/ xkdtjzpfukd bk&ifrif;jrwf od&Sd&vQif
bk&m;&Sif <ua&mufav&m\[k pdwfurSef;qcJhav\/ xkdYaMumihf ig;rkdifc&D;&Sd
aom ausmufawmfawmifta&muf tcef;tem;Bu;D pGmjzihf csw
D uf <ua&mufchJ
avonf/ bk&m;xHarSmufa&mufavvQif ajcaomfOD;ckduf zl;arQmfvkduf&av
awmh\/
bk&m;&Siv
f nf; w&m;a[mavvQif bk&ifrzd &k m;ESifh y&dowfwYdk tjrwf
w&m;&&Scd MhJ uav\/ wkid ;f aejynfov
l x
l t
k rsm;vnf; wpfoed ;f ru? o&P*kH
yOoDw&m;NrJcJhMuav\/ xkdtaMumif;ukd r[mrkedorkdif; vuFm (XL)csyf
ayrlwGif odkY a&;pyfxm;cJhav\/
]]bkef;wljrwfapm? w&m;a[mrS? ausmfapmaMujim xif&Sm;ygonf/
pEol&d, xkdrif;vSvnf;? uRwfxwpfwef? aomwmyefvQif? trSefjzpfNidrf?
&efrsK;d ESrd o
f nf? t&dEr m? vSyH s&H onf? 'dya wmifi?l uRe;f ZrLwGi?f xD;jzLaqmif;
xm;? rif;w&m;ukd? tmPmvTrf;x? pkd;ykdifo\/ y'kra'0D? qif;ewfNyD[k?
ac:nDxif&Sm;? rdzk&m;ESihf? onf;Mum;cHoD;? IrNiD;om;? orD;rSefpGm? okkrm
vnf;? &[Emr? jzpfav&\/ aoo<uif;x? useu
f ek Mf uom;? rde;f ra,musmf ;?
ESpfyg;tm;ukd? aygif;jim;apaomf? wpfodef;ausmfwkdY? arGUavsmfcsrf;om?
r*fav;jzmwGif? aomwmyE? r*fukd&onf? pdrfhrSyDwd? axmifaMumwnf;/
(rSwfcsuf)tcsKdUorkdif;wGif "n0wDeef;okdY yifha&mufNyD;rS? w&m;a[m
avonf[kqkdavonf/ tcsKdUorkdif;wGif r[mrkedukd,fpm;awmfukd oGef;vkyf
NyD;rS ylaZmf&usKd; w&m;ukd a[mavvQif r*fzkdvftusKd;ukd &avonf[k
jyqkdxm;Muav\/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

MunfjzLyihf<u? NrdKU"nokdY
bk&ifrif;jrwfonf kdao0yfwGm; eef;awmfokdY yifhzdwfcJhavonf/
xkdtcg bk&m;&Sifonf a0[ifc&D;jzihf <ujref;av&m? trsm;jynfolwkdY ylaZmf
oHrpJbJ BudKqkdcJhMuavonf/ xkdaemuf od&d*kwawmif aqmuffvkyfxm;
aom r@myf ckepf&ufwkdif ylaZmfxm;cJhMuav\/ &Spf&ufajrmufwGif
avomeef;okYd yifah qmifvsuf a&ra&maom EkC
Yd emqGr;f ukd vSL'gef;cJah v\/
bk&m;&Siv
f nf; qGr;f tEkarm'emw&m; a[mNy;D vQif &ckid jf ynfum;? pyg;qef
a&jzifh aygrsm;vSonfaMumihf "n0wDrnfcJh&onfukdvnf;aumif;? tjcm;
wkdif;jynfwkdYxuf wkdif;jynfqkdvQif iwfrGwfacgif;yg;rI wpf&Hr&Sd? vl;? qwf?
ajymif;ukdrpm;bJ arT;BudKifaomerovJ qef xrif;ukdom pm;okH;vmcJhonf
[k csD;usL;cJhavonf/
xkaYd emuf eef;awmfta&SUbuf reD;ra0;wGif ausmif;aqmufvyk v
f LS 'gef;
&ef avQmufxm;av\/ xkdtcg z,f&Sm;jcif;jyKNyD;vQif 0ufowkd;awmifukdyif
TefjycJhav\/ xkdawmifum; EkpOfb0u usifvnfcJhzl;&m Xmejzpfav\/
xkdYaMumihf xkdawmif aqmufvkyf okH;v(tcsKdU okH;ESpfxd)wkdif oDwif;okH;cJh
av\/ bk&ifrif;onf ausmif;vGTwfylaZmfyGJukd tBuD;tus,fjyKcJhav&m?
a&Tpif ukd;odef;? aiGpifvnf; twkdif;rod ukefuscJh&avonfqkd\/
xkad usmif;awmf vkyaf uR;c, rjywfjyKvyk cf v
H suf w&m;"ra[mazmf
jy aecJhavojzihf y&dwfowfrsm;rSm tvSLa&puf vufESihfruGmjzpfMu&NyD;
vQif Ak'g Ekwd? "rmEkwd? pm*gEkwd jzpfbBd u;D pGm? yDw&d eT ;f pk?d uJyrdk
dk ?
o'mzGHUNzdK;cJh&aMumif;ukd okdY 0g;ausmif;pmqkdy@dwfu pmzGJYcJhavonf/
]&omxl;jcm;? tjym;jym;uk?d &Sit
f m;ESpo
f uf? rdrv
d ufjzih?f uyfvsujf rwf
av;? qGrf;vkyfauR;\? pnf;a0;aemufyg? t&d,mukd ? jrwf&m&mwkdY? tpkdYpkdY
rl? ESpfvkdMunfjzL? vkyfauR;vSL\ ewfvlwkdYwD;? bkOf;ay;NyD;aomf rif;BuD;up
xkrd S rSL;rwf? y&dowftm;? avQmufywfomarm? w&m;a[m\? rif;apmr[m?
xkd&mZmvnf;? o'gxufuJ? tvSL&Jonf? 0rf;xJyDwdpdrfhownf;/}

tESpfjrifh&Snf? wnf&pfaptHh
bk&ifrif;onf aeYnrjywf bk&m;&Sifukd jyKpkvkyfauR;ae&onfhtwGuf
ESpfodrfhBuD;pGm jzpf&Sdaeay\/ okdYaomf bk&m;jrwfpGm <uoGm;avu? cGJcGm&
rnfukdawG; ylyefrdavonf/ aemufawmfuruGm xyfMuyfvkdufyg& vkd

]]37}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

aMumif;jzihf awmif;yefcJhav\/ Ak'&Sifawmfu rvkdufygapvkdojzihf ukd,fpm;


awmfxm;cJh&ef rdefYMum;cJhav\/ oifrif;BuD;tm; a&S;twdwfuvnf;
,ckuJhodkY rcGJrcGmapvkd kyfxkjyKxm;apcJhzl;avNyD}}[k twdwfukdaqmif
a[mMum;cJhav\/
xkdtcg bk&ifrif;u awmif;yefcJhaomaMumihf bk&m;&Sifvnf; ukd,fpm;
awmfukd wnfxm;apcJhjcif;ESihf omoemukdxm;cJhjcif;twGuf tusKd;pD;yGm;
rsm;&monf[k OmPfjzihf IarQmf0efcHcJhav\/ xkdtaMumif;ukd ]csifhcsdefOmPf
awmf? MunhfIarQmfrl? aemifawmf&SnfMum? omoemonf? jrifhpGmt"GefY?
wnfvwHUaMumihf? udef;atmif;[def;oH? y#dOmPfjzihf ? 0efcHav}[l
0g;ausmif;q&mu pyfqkdcJhav\/

r[mrked oGef;bdukd,fpm;
pEol&d,rif;onf ukd,fpm;awmfukd xm;cJh&ef avQmufxm;awmif;yef
cJh&av\/ xkdYaMumihf &wemukd;uka#ukd pkkH;vsuf? oGef;jyKawmfrlav\/xkd
tcg ykw
H rl ,Gi;f vSaomfvnf; xdyaf wmfraphvo
S jzihf &Siaf wmfb&k m; uk,
d w
f idk f
(&ifaiGU)&ifarGUawmf yGwo
f wf ckepftyk x
f nfch &hJ av\/ kyx
f o
k eG ;f yGu
J u
dk m;?
NrdKUawmf\ ta&SUawmifaxmihf oD&d*kwfawmifxdyf r@myfpD&if ckepf&uf
wkdifwkdif NcdrfhNcdrfhoJ? yGJBuD;cif;usif;? oGef;vkyfjcif;aMumihf NyD;ajrmufcJhav\/
pD&ifaomaeYum;? r[mou&mZf(123)ck? uqkefvjynhf Ak'aeYoGef;&m if;
vqkww
f pf&uf? Mumoyaw;aeY eHeuf? ae0ef;xGucf sed f Ny;D pD;av\/tcsKUd rSm
(147)ckESpf? wefaqmifrkef;vqef; (7)&uf? Mumoyaw;aeYNyD;onfqkd\/
xkaYd emuf eef;jy'fbHk wpfzefyif
h qGr;f auR;av\/ xkt
d vSLyGJ tEk
arm'emw&m; a[mMum;jyefav\/ aumovrif;tm;a[maom pEeom&
kyfxktm; ukd;uG,f&usKd;ESihfrjcm; w&m;ukd emMum;&av\/ zl;arQmf&olrsm;
rSm bk&m;ESpfqljzpfonfwum;[k cGJr&atmif xifrSwfcJhMu&av\/ xkdqif;
wkawmftm; omoemwnfap&ef t"dXmefjzihf ukd,fpm;xm;&pfcJhav\/
bk&ifrif;jrwfvnf; ausmif;awmfaqmufvyk ?f uk;d uG,w
f yk 0f yf? rjywfaumif;rI
jyKvmcJhav\/ xkdYjyif omoemjyKyg&ef &[Emt&Sif Amukvtygt0if
(21)yg; (r[m&mZ0if t&d,moHCm 200)ukdvnf; xm;cJh&avonf/
r[mrkedrS <uif;usef&pfaom &wem<uif;rsm;jzifh r[mrkednDaemif (33)ql?

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

r[mrkedt&G,fwl (rkedig;yg;)ESihf r[musD paomkyfyGm;qif;wkrsm;ukdvnf;


oGe;f vkycf MhJ uavonf/ a'0apwD[
l vnf; wnfxm;cJMh uav\/ xkt
d cgu
p &ckdifjynf omoempwif jyefYyGm;vmcJh&av\/ &[ef;? oHCm? ausmif;
uefbk&m; qif;wkwkdYjzihf omoema&mif0g xGef;vif;cJh&avownf;/

r[mrked odrfawmf
r[mrkedukd,fpm;awmfqkdvQif oD&d*kwfawmif ac: uwkwawmif
wGif ude;f 0yfvmcJah v\/ t*wk?oD&*d w
k a wmifum; r[mrkeu
d ek ;f awmf&m
yifjzpf\/ rif;tqufqufrjywf ylaZmfcJhum aemufqkH;r[morwrif;
vufxufxd udef;0yf&SdcJh\/ rlv*lawmfukdum;? &Srf;jynfrS OD;armifa&TrIHu
(1288)ckESpfjyifxm;cJh\/ aemufrS ysufNydKcHcJhav&m z,f&Sm;avojzihf ,ck
tajcokdY a&mufcJh&av\/ r[mrked ylaZmf&usKd;ukd a[mMum;cJhaom
okwefw&m;awmfukdvnf; (39)*gxmjzihf awGU&\/ ,ck rdwLyGm; jzefYa0
xm;MuNyD;jzpf\/
&ckdifjynf\ omoem rlvomoemwnf&mjzpfaom r[mrkedkyf&Sif
awmfukdum; 0yfwGm;kdusKd;vmcJh&onfrSm MumcJhavNyD? bk&m;&Sdckd;rsm;vnf;
toD;oD;&SdMuao; &GwfqkdylaZmfMuav\/ a0omvDacwf trwfBuD;
"raZ,s\ [efpGavbGJUvnf; awGU&av\/
]pukdrlum;? pEol&d,? rif;vSjynhf&Sif?
awmif;yefvQifum;? &Sifawmfudk,fpm;
wnfxm;onf? zl;rsm;vG,fum? vG,fumaomfvnf;
[efpdav-[efpGav.../

yl a Zmf u k d ; uG , f & usKd ;


r[mrkedukd ylaZmfukd;uG,f&usKd;ukdvnf; uAsmvuFmrsm; pyfqkdcJhMu
ao;? r[mrked vuFma[mif;ayrl-XLcsKyfrS tpOftvm ylaZmf&ef
oGm;MuykH"avhukd azmfjyvkduf&ay\/
]]vSarmifESHwkdY? wifhtHh&m&m? 0wfqifyg\/ oHomnHhEk? eef;&wkjzihf?
&TifrIapwem? 0rf;ajrmufomvsuf? jzLpGm0wH? pD0&Hu? yd@ygwm? qGrf;MoZm
ESihf? uGrf;,mvufzuf?aq;aumif;&Gufjzihf? vufvufa&T0g? yef;wumukd?

]]38}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

arT;pGmeef;Iyf? aq;jzihfvkyfonf/ aiGMuKwfzvm;? jzLxGm;xGm;wGif? aygif;jim;


om? xnhw
f yHk grS eHo
Y ma&csK;d ? jrLwmtk;d ? jynfNh zKd ;oGe;f vku
d ?f Mumyef;pku
d
f ?
aumif;jrpfoefYoefY? oajyTefYukd? ywfvSefYzkH;Muuf? acgif;xuf&Guf? rysuf
wkHNyD;? toD;oD;vQif? c&D;r*if? tpOfyifwnf;? vrf;cGifjynfrQ? oGm;qkHMu\/
Ak'bkef;[d? jrwfrkedukd? OD;&SdoDo? kdwkwf<uvsuf? pdwfuvkd&m? qkawmif;ygrS?
o'mMunfvif? vIMuusifonf? uRwf&SifukokdvfESvkH;wnf;/}}

omoemjyef Y y G m ;rI r sm;


bk&m;&Sif<ua&muf? r[mrkedukdoGef;vkyfvsuf? udk,fpm;awmfxm;cJh
jcif;? omoemwnf&pfapcJhjcif;? omoemjyefYyGm;apcJhjcif;onf? r*fzkdvf&a&;?
o&P*kH yOoDwnfa&;? r[mrkedkyfyGm;ESihf quf? omoemwnfvsuf?
aumif;rIw&m; wkd;yGm;a&;\t"duaywnf;/ xkd&nf&G,fcsufum; jynhfpkHcJh&
acs\/ r[mrkedukef;awmf&Sd kyf<ursm;yif at'D ig;&mpkESpfxuf aemufrus
aom orkdif;oufaorsm; jzpfaeMuayao;\/ r[mrkedum; omoem wnf
onhfwkdif orkdif;&Sdaernfjzpf\/ bk&m;Asm'dwft& &ckdifjynfusifvnf&m
Xmewkdif;okdY y&dedAmefjyKNyD;aemuf "mwfawmfrsm; jzefYa0ojzihf ol&d,purif;
vufxufa&muf apwDwnfxm;vmcJhav\/
r[mrkeb
d &k m;w0ku
d w
f iG f &[ef;rsm;pGmpHcMhJ uaom odraf wmfrsm;? 0denf;
"kd&fausmif;rsm;? eEoD&drax&f? oD[kdVf(,ck oD&dvuFm)omoemjyK Zd&drif;
vufxuf "n0wDacwf) y&defacwf? 'o&mZrif;vufxuf? twkv0dZ,
*PygarmuESihf (26)yg;? ae&O&m awmifilacwf? i&refrif;vufxuf?
Ow&"roHCm"dywdESihf (36)yg;? ajrmufOD;acwf bapmjzLrif;vufxuf?
owXmeq&mawmfESihf (50)yg;? rif;yifvufxuf oHwGJrS awaZmom&?
ajrmufwefapmif;q&mawmf "r0dvmoESihf (2)yg;? rif;&mZmBuD;vufxuf
pE0dvmoESihf (20)yg;? rmkrd,rif; vufxufowXmeq&mawmf ErOL?
eEDpuq&mawmf? avmif;Muufq&mawmfwkdYvnf; oD[kdVf omoemjyKyk*dKvf
rsm; jzpfcJhMuav\/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

omoemjyKrIrsm;
a0omvvDausmufavSum;acwfwGif t"drmof usrf;jyKq&mawmf?
oD&dpjEm;rif;vufxuf? Ak'omoemESpf 1169 ("mwk#Dum)ckESpfwGif plVa&
0rax&f em,ujyK oD[kdVf(,ckoD&dvuFm)rS oHCmrsm;tygt0if oH*Fg
,emwifcMhJ u\/ tmeEpjEm ;rif;(wlvpjEm ;vnf; qk\
d ) vufxuf yd#uwf
tpkHpkHa&;ul;jzefYcsDcJhMuav\/ pjEm;rif;rsm;vufxuf oHCmax&f rGefwpf
aomif;? &[ef;omraP aomif;ode;f ru rsm;vSonfq\
dk / yd#uwf awmfudk
rjywf&GwftH&GwfrI jyKcJhMuav\/
bk&m;<upOf omoemjyK&efxm;cJah om &[Emt&Sirf sm;rS qif;ouf
rOmacwfwkdif &[Em&Spf&mxd &SdMuao;\/ txufiSufacgif;? atmufiSuf
acgif;[laom vkdPf*l &[Emt&Sif opmA@0 oDwif;okH;aecJh\/ xkdr
vufrawmifwef;? Aka'm*l? ppfawGNrKd U? ork'* &D ad wmif Ada'g*l? vuf0o
J vk;H
awmf ajrmufbuftqk;H awmifuek ;f wkYd vSnv
fh nfow
D if;ok;H cJ\
h / ajrmufO;D
NrdKU ysHvGefojzihf "mwfa&T*l Xmyem apwDwnfxm;cJhav\/
1
rif;&ifjzLvufxuff (11)Budrfajrmuf o*Fg,emukd OwroD&dtrSL;jyK
aom &[Emt&Sifjrwf(800)wkdY &GwfzwfwifcJhMuonfqkd\/ xif&Sm;aom
&[Emrsm;qkdvQif eEd,? y'kr? t&[H? aum@n? b'd, ponfjzihf
&ckid jf ynfv;Hk wGif &[Emt&Sif &Spo
f ed ;f xd ude;f atmif;cJzh ;l aMumif;? odraf ygif;
wpf axmif? ausmif;aygif;wpfaomif;? "mwfaygif;rsm;pGm wnf&cdS zhJ ;l onf[k
vkH;wm;avcsD vuFm rSwfwrf;&Sd\/ t&SifAmukvrSp "n0wDacwf
ol&,
d purif;tm; omoemjyK<ua&muf w&m;a[mcJah om t&Sirf [ma&
0wrax&fEiS fh ig;yg;t&d,m xkt
d &Siw
f x
Ydk H tuRw&f aom &[ef;av;aomif;
taomurif;xHrS "mwfawmfyihaf wmif;ay;aom Amukv? r[mwd t&Sif
jrwf? xku
d quf? yGm;pD;aom t&d,m oHCmwpfoed ;f xd rsm;jym;um oHCm
ta&mifvTrf;cJh? omoemay:xGef;cJhonhftjzpf um; tHhrcef;vSacs/
av;NrKd UacwfwiG f rif;xD;q&m omoemykid ?f oD&"d r&mZm*krk if; q&m
awmfonf r[maAm"dapwDukdjyif&m MuyfrwfcJh&\/ avmuom&ysKdU
q&mawmftoQifoljrwfqkdvQif rif;xD;q&mjzpfcJh\/ t*pdaE,sawmifkd
wku
d f q&mawmf ? awaZm&oq&mawmf? oDv0Hoq&mawmfwo
Ydk nf pmay
ynm&S i f r sm;wnf ; / a'oE & &if i l q &mawmf ? &wemAd r mef w k d u f
A*Fvm;q&m awmf OD;"r&mZduwkdY xif&Sm;ay\/

]]39}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

t*FvdyfacwfwGif oHC&mZm? om&ar"m? uGrf;awmift*? &rf;NAJrS


om&rOLusm;kyfq&mawmf? ppfuJq&mawmf? a&Tjym;q&mawmf? a&TapwD
q&mawmfwkdYvnf; oHCmOD;aqmifxdyfacgifwifrsm; jzpfcJhav\/
xkdYaMumihf orkdif;wifomoem0ifrsm; xGef;ajymif;cJhjcif;tjzpfukd
atmufygvkH;wD;av vuFmjzihf *kPf,lzGJYqkdcJhav\/
]]vk;H wD;av? vk;H wm;av? aomif;uRe;f pMum0Vm? wnfvmjcif;rl? ZrL
wGi?f wnfxm;usio
f nf? Bu;D us,pf uf0ef;? &ckid u
f Re;f onf? aMumif;vrf;Zif;cg?
av;jzm&Spf&yf? vkH;ywf,lZem? wpf&mh&Spfoef;? &ckdifuRef;[k? "mwfaygif;wnf
&m? omoemapmihfwwf? &SifcspfjrwfvS? a*gwr[k? usdef;awmfjyKonf? odrf
awmfwpfaxmif? ausmif;aqmifwpfaomif;? oHCmaygif;trsm;? &[Em&Spf
odef;? jrwf&Sifusdef;onf? NrdKUBuD;om;vQif? &ckdifom;av-vkH;wm;av}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

jynfwGifrukd#f "mwfOD;&mZf orkdif;ukd rSDNidrf;onf/


1/ &mZykHusrf;? &uyl& Ak'omoema&mifjcnfpmapmif (1339 ckESpfxkwf)

pnfomaeYnylaZmfMu
omoema&;t& ylaZmfyGJrsm;um; aeYnrpJ usif;ycJhMuNrJ&SdcJhMuay\/
uRef;uef;&yf&Gm BuD;i,fwkdYvnf;aumif;? awmawmifwkdif;vnf;aumif;?
bk&m;*lykxkd;apwD"mwfarGawmf? odrfwefapmif;? Z&yf? ukokdvfjrwfrsm;jzihf
Iranmif;cJhay? pnfoHrpJbJ ylaZmfrIrjywfcJhonhf tjzpfukd pmqkdwkdYu okdY
a&;pyfrSwfwrf;wifcJhMuayaMumif; azmfjyvkduf&ayownf;/
]]&GmBuD; &Gmi,f? omwihfw,fom;? oefvnfrl&if;? ,maumufcif;ESihf?
0if;0if;ajymifajymif? omoema&mifvnf;? wefapmif;"rtdrf? a&Todrfa&T
ausmif;? wefapmif;jy'f? arG"mwfoD&d? aAm"dapwD? oD&DrsKd;aygif;? Ir
anmif;wnf;? rsK;d aumif;olawmf?rsm;wazmfw?Ydk a&Tabmiford w
f iG f ? ckyH vi\
f ?
&ifjyifawmf&if;? omwvif; ? yef;cif;ysHUvIdif? xkHoif;BudKifvsuf? rkcfvkdPfr
xkwf? orkwfl#D? yGwfES,fnDom;? apwDNzdK;NrdKif? tqkdifqkdifESihf? rkcfvdkPf&SdrJh?
xl;bGJYonm? a0g[mac:kd;? ykxkd;xly? rsm;vSrnf;xl? tqlql0,f? MunfjzL
aumfa&mf? &SdylaZmf? &Tifaysmfpdwf,Of? ukokdvf,SOfvsuf? tpOfrajymif;?
eHYomaysmif;ESihf? oGef;avmif;a&puf? neHeufjzihf? 0wfwufqGrf;yef;?
SdxGef;qDrD;? IrNiD;atmif? nD;nD;rkd;,H? xdefxdefvQHonf? pnfoHaeYn
NyHK;NyHK;wnf;}}
(OD;aombdwmbd0Ho NcdK;om;ig;&mausmif;q&mawmf)
ykPm ;uRe;f NrKd Ue,f/

]]40}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;


tcef;(9)

q&mawmfpudE

>ruf[Asm'dwf? aq;tNrdKuf
]oD&d*kwfawmif? aAGxdyfacgifxuf? ajcmufaxmifykPm;? a&mufjim;ay
vSm? ok;H vlcsmvQi?f ygarmuppf? a&SU0,fjzpf? oQicf spjf rwfpmG ? ig\uk,
d pf m;?
bk&m;Bu;D pGm? r[mrke?d ESo
YH w
d iG af p? wnfrnf&yd >f ruf? Asm'dwyf u
G o
f nf? ajrESifh
aumif;uif? wkefvIyfwnf;} (a&S;xkH; &mZ0ifvuFmrS)
bk&m;&Sifonf ausmufawmfawmif &yfwefY t&yfxuf0ef;usifukd?
IjrifMunfah vonf/ xkt
d cg NyKH ;awmfrv
l Qif a&mifjcnfawmfwo
Ydk nf pG,af wmf
av;acsmif;rS xGufMuukef\/ xef;oD;yrmPcefYrQaom a&mifjcnfawmfwkdY
onf t&yfav;rsufESmokdY a&SUIxGufawmfrlav\/ ajr? aumif;uifvnf;
wkev
f yI cf &hJ av\/ tmeEmvn;f tHzh ,
G af wGU&aomf &Scd ;dk uefawmh avQmuf
xm;av\/ tmeEmukdac:vsuf ]&ckdifjynfonf rZdra'o\teD;pyft
&yf? aomVe*k&d f (16)jynfBu;D \ ta&SUawmift&yf jzpf\/ jrpfBu;D ig;&m
ig;pif;wGif tusKH;0ifonfh upye'Djrpf\ta&SUbufvnf; (99)NrdKUwnf
vmcJhonf/ taemufbufuvnf; xkdenf;(99)NrdKUwnfcszl;cJhonf/ xkdNrdKUwkdY
0,f pkd;pHcJhaom rif;wkdYonfum; r[morwrif;up qif;oufcJhav\/
xkdYaMumihf jynfonf xif&Sm;jrihfjrwf\[lownf;}/
]a&S;teE&b0wkdY igbk&m;onf yg&rDrsm;ukd jznhfvmcJhonf/ xkdpOf
ae&mXmewkdY usifvnfcJhzl;onf/ &yfawmfrl&m arm&yAwawmif
qkdvQif a&TOa'gif;rif;ESihf yef;yGwform;wZmpfjzpfzl;onf/ igy&dedAmefvGef
vQif ig\(ausmufkd;)(ausmkd;)awmf"mwfapwDwnfvwHU}
awmif\ta&SUbuf "n0wDNrdKU&Sday\/ xkdNrdKU0,f oD&d*kwawmif
xuf igusiv
f nfczhJ ;l onf/ wynhaf jcmufaxmifEiS fh aA'ifwwfaom yka&m
[dwfykPm;wZmpfjzpfzl;avonf/ xkdYaMumihf ig\ukd,fpm;awmf kyfxk
o@mefoGef;vkyfwnfxm;vwf\/ xkdkyfxkukd r[mrked[l bGJUtrnfwGif
vdrfhrnf/ omoemig;axmifywfvkH; wnfvwHUrnf}
xkdokdYvQif rdrdusifvnf&mXme jzpfawmfrlaomb0 wnftHhonf "mwf
awmfrsm;ukd Asm'dwf>rufMum;cJhavonf/ bk&m;&Sif y&dedAmefjyKNyD;aemuf
EkpOfb0 usiv
f nfc&hJ mwkYd "mwfawmfrsm;onf ysUH ESw
YH nfvwf&monf bk&m;

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

&Sif\ ukd,fawmfrS tpdwfpdwfaom t*FgBuD;i,fwkdYonf rD;ravmifbJ "mwf


awmftjzpfoYdk ajymif;vJMuvdrrhf nf/ usiv
f nf&mXme? tjzpfawmfXme (247)
XmewkdY udef;0yfvmrnfomjzpfonf/ xkd"mwfawmfrsm;qkdvQif tkd;awmf?
taoG;awmf? tom;awmf? ta&awmf ponfrsm;rS jzpfcJhMu\/
xkd"mwfawmfrsm; usifvnf&mXme jzpfawmfrlvwf&mb0? udef;0yftHh
onfh a'owkdYukd &ckdifjynfbk&m; Asm'dwforkdif;usrf; pkHpGmvm&Sdavonf/
tusOf;rSwf&ef vuFmjzihf a&;pyfzGJYqkdxm;cJhMuaom Asm'dwfrdefYrSmcsuf
ukd azmfjyvkduf&yg\/ Asm'dwf>rufMum;avaomf jrifhrkd&fawmif? ow&bef?
ckepfwef oD'g? pMum0VmwkduftvkH; yJhwifvIyfav\/ ork'&mvIdif;*,uf
qlyGufkduf[nf;cJh&av\/

rdefYjyefAsm'd? xkwfazmf[d
(1)ygarmuppf? a&S;jzpfpOfvm? Asm'dwrf mS uk?d atmifcsmwGib
f ?d oD&*d w
k f
awmif? aAGxdyfacgifxuf? bkef;a&mif0if;0g? pEmol&d,? kdUcawmif;yef?
xm;xkdufrSefom;? rdefYjyefAsm'dwf? xkwfabmf[dvQif? a&SUwdusifvnf? igvlY
aqGvQif? usifvnfwkHcg? jzpfzl;pGmom;? om,mjrihfacgif? onfawmifrSm
ra0;vSwd? arm&yAw? pdrf;jra0jzm? awmifxdyfcsmxuf? a&S;cgusifvnf?
jzpfaxGrcRwf? a&S;wZmpfu? yef;yGwform;? igEkdifNydKifu? upye'D? jrpfukdrSD
vsuf? ta&SUbuf0,f? BudKifxarT;MuL? rOLyAw awmif vSxdyfjyif?
ac:wGifr,Gif;? a>rrif;wZmpf? jzpfpHaysmf? csufawmfapwD ac:nDpOfvm?
ckatmifomwnf;? aovmESmw? acsmif;tcGwiG ?f rd*yAw? awmifvx
S yd jf yif?
awmusifom;? orifwZmpf? jzpfonfpHzl;? ezl;oif;uspf? "mwfjrwfapwD?
ac:nDpOfvm? aemifwGif&mvdrfh? rdefYrSm>rufjyef? eEyAw? xkdawmifrxuf?
a&Tusufawmpyf? jzpfwGifjim;? yg;arG;apwD? tnDpOfvm? aemifcgwGifu?
,if;urSefpGm? *g0kwfuGmvQif? 0gVK yAwawmifxdyfrxGif? pH&Tif r,Gif;?
,kHrif;wZmpf? jzpfonfrSefjcif;? em;&if;"mwfawmf? xGef;ay:aemifvm?
jzpfpdrfhiSm[k? rSefpGmwGifx? t*deom&? &yfrsufESm? BudKifpGmeHYMuL? &eHY,lom;?
rOLyAw? awmifvSxdyfzsm;? ykPm;wZmpf? jzpfonfausmf[kd;? yg;kd;apwD?
tnDausmfxif? NydKif;wkdifwGifom;? jrwfzsm;a&S;cg? ok"musD;rif;? aysmfcif;pH&m?
umvm*D&?D rnfbad wmifrmS ? Zd0mS apwD? ac:nDrnfwiG ?f NrKd UcGi"f n? pnfyif&m
[k? aovm*D&d? rnf[domacgif? jrckd;arSmifom;? ausmufawmifxuf0ef;?

]]41}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

vIdifysHAsm'd? rdefYawmf[donf? Asm'drdefYawmfrl&mwnf;/


(2) Asm'dwfbkef;acgif? a&Ta&mifpMum? rdefYawmfrSmum; uaygw*D&d?
rnf[domacgif? xkdonfawmifrSm? igtavmif;awmf? pHaysmfr,Gif;? cgrif;w
Zmpf? jzpfonfausm[
f ;dk ? vnf;dk apwD? ac:wGin
f rD ?S plVyAw? xkad wmifrxuf?
r@Ku&mZm? zm;BuD;pGmvQif? a&S;cgwZmpf? jzpfonfwEkd;? BuD;wefckd;aMumihf?
aygif;dk ZmwD? wGin
f rD nf&? *EyAw? xkad wmifrxuf? vuform;EG,?f pkid ;f 'g
onfvQif? jzpfonfajymif&Tef;? OD;pGef;apwD? ac:nDpOfvm? aemifcgwGifrnf?
Asm'dwfa&jzihf? a&Ekom&? awmifvSawmwGif;? jrif;rif;wZmpf? jzpfonfausmf
[kd;? yg;kd;"mwfawmf? xGef;ay:aemifvm? wGiftHhiSm[k? 0gvrP? awmifvS
awmyGef;? vufyef;onfom;? xif&Sm;ranmif;? vufarmif;apwD? ac:nDpOf
vm? aemifwGif&mom;? {vmyAw? xkdawmvS0,f? {Pdom;ppf? jzpfausmf
[k;d ? &if;dk "mwfawmf? xifay:aemifvm? jzpfprd ihf mS [k? aovmyAw awmifvS
xdyfrSm? wHigonfom;? xif&Sm;rvGJ? ar;kd;apwD? ac:nDemr? upye'D?
wGifnDrysuf? ta&SUzufrSm? rsm;pGm"mwfarG? jzpftHhonfu? okH;vlxG#fcsm?
Asm'dwfrSmonf? emrZmwdwnf;/
(3) Asm'dwfEIwfawmf? a[mawmfrdefYx? upye'D? jrpfrSDurf;xuf?
taemufbufrSm? rIdif;0Djzmom;? rvmyAw? xkdawmifr0,f? rsKd;EG,fr,kwf?
[dEKwfom;ppf? jzpfonfr,Gif;? OD;pGef;apwD? ac:nDpOfvm? aemifcgwGifrnf?
Asm'dw&f nfjzih?f wGin
f o
D rI? a0VKyAw? awmifvx
S yd 0f ,f? a>rpyg;Bu;D ? jzpfNy;D
wifEh ;dk ? ESmk;d awmf"mwf? xGe;f ay:trSe?f oE*&D ?d jzpfbad tmifjrif? Buq
hH ifom;
ppf? jzpfonfrvGJ? vuf0Jem;"mwf? jzpfvwfrSefpGm? uP"mwk? pdrf;Eka0jzm?
omvr,? yAw0,f? O,smOfonfom;? wGifjim;xkdrSm? jzpfxurkH? pNrHKawmf
"mwf? wGirf w
S af emifvm? ovmwGin
f ?D oDvyd|?d rnf[o
d macgif? xkad wmifxyd f
&pf() ykPm;jzpf? O&mZfawmfrSD? pmwDawmf"mwf? xGef;ay:0if;ajymif?
OD;&mZfawmif[?k rvm,ljrpf? em;&pfwnfxm;? wGijf im;wkrH ?Hk "mkyAw? awmif
vSxyd pf eG ?f q'eq
f ifppf? jzpfonfr,Gi;f ? ODuif;apwD? ac:wGin
f o
D m;? umod
&awmif? aAGxdyfacgifxuf? a&Ta&mifarmif;armif;? OD;a'gif;rif;ausmf? jzpfzl;
aomfwnf;? vnfkd;awmfapwD? tnDpOfvm? aemifwGif&mom;? jrwfpGmvlY
abmif? 0if;0gajymif? wefaY wmfawmifrmS ? bke;f a&mif0if;0if;? ok;H vkrif;vQi?f
&yfwefYrd&m? Asm'drSm r[mjrihfrkd&f? a&kdoDwm? ork'&mr<uif;? tkdifrif;
awmawmif? rsm;ajrmifacsmufcsm;? rkd;zsm;wkefvIyf? ork'fjrpfa&? yifv,f

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

a&ief? ,Ofxefa&aumif;? pkHaygif;om,m? av;jzmuRef;BuD;? oD;oD;wkefvIyf?


ywfcsKyaf umif;uif? ajrivsiv
f nf;? yJw
h ifu
dk Bf u?J awmfov
H o
J nf? ajruGw
J ek f
vIyfxdefYxdefYwnf;/

"mwfwnf&mtuGmta0;
]]igusiv
f nfc&hJ m ausmufawmfawmifEiS fh oif;usyaf wmfwnf&m rd*yA
wawmifonf wpf,lZema0;\/ wpf,lZemc&D;&Sdaom t&yfqkdvQif
a,musfm; oGm;aomf wpfrGef;wnfhoGm;&\/ rdef;rukd,f0efonfoGm;aomf
tjyif;wpf&uf c&D;oGm;&\/ tcsKdUrSm wpfawmifESihfwpfawmif? "mwfwpfql
ESifh wpfql wnf&mtuGmta0;onf teD;tyg; wpf*g0kwf? ,lZem0uf?
wpf,lZmemcGJponf&Sd\/
ppfawG ork'*D&duRef;rS ajrmufbuf rvmjrpf[kvnf;aumif;?
oOOf;jrpf[kvnf;aumif; &Sd\/ xkdjrpf0wGif rkHpJuRef;&Sd&m xkduRef;awmifxdyf
bk&m;&Sifonf qifrif;wZpfjzpfcJhzl;&m OD;uif;awmf"mwf wnfxm;
OD;uif;awmfapwD wnfvwHU[k Asm'dwfrdefYqkdcsuf &Sdav\/ xkdppfawGuRef;
ta&SUbuf&Sd ajrikHuRef; aovmyAwawmif0,f wHigom; wZpfjzpfcJhzl;
onf/ igvGefvQif ar;ikHawmf"mwf wnfvwHU ar;ikHapwDwGifvwHU? xkd
awmifteD;0,f aeom'yAawmif&Sd\/ xkdawmif wHigom;wZpfjzpfcJhzl;&m
ovkH;awmf(vusfm)"mwf wnfvwHU? ovkH;awmfapwDwGifvwHU? ,ck ajrikH
uRe;f ,mwku
d (f ,m"mwf)wGijf zpf\/ aovmyAwawmif\ vusmf eHyg; ork'
&mem;0,f eDvyAwawmifxdyfokdY bk&m;<ua&mufcJhzl;\/ xkdtcg e*g;&SpfOD;
awmif;yef qHawmfESpfqlukd ylaZmfcGifhjyKcJh\/ ,ck qHawmf&SifapwD[k ac:
wGif&Sdae\/ bk&m;&Sif &yfwefYcJhzl;aom ajcawmf&mukdvnf; ,cktcg
ajcawmf&mbk&m;[k zl;awGUaeMuay\/ okdufusrf;rsm; qHawmf&SifapwD
ajrmufpl;pl;ajc&mawmf&Sd\[k jyqkd\/ xkdYaMumihfvQif ajrmufOD;NrdKUquf &mZ
0ifvuFm okdYa&;pyfcJhav\/]]bkef;acgifous? a*gwr\? awZa&mif
vTw?f qH&iS "f mwfEiS fh ar;"mwfpHk ;Hk ? ovk;H rsuaf rSmif? (rsu&f nf)? ajcmufa&mif
xGef;ay:? ajc&mawmfu? ponfhrusef? "mwfrSefav;ql? udef;awmfrlonf?
ajrilac:rSef;? xkdonfuRef;um;? &H0ef;oDwm? ,rkHemESihf? a&omjrjr? ig;&G&G
wnf;/}}
(q&m armifomatmif)

]]42}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ppfawGuRef; "mwfav;qlwnfvwHY
Ak'oQifawmf\rdefYrSmcsuf Asm'dwfawmf ovkH;awmf"mwf (14)ql
ude;f 0yfwnfvwUH tHah om tjzpfuv
dk nf;aumif;? tmusyaf wmf? vuf0o
H vk;H
awmf"mwf wnfvwHUonfukdvnf;aumif; >rufMum;cJhavonf/ eDvmyAw
awmif qHawmf&iS w
f nf&mrSvnf;aumif;? rkpH u
J Re;f rvm,kjrpfrv
S nf;aumif;?
teD;pcef;jzpfaom ork'*D&duRef; vnf;aumif;? awmawmifrsm; jzpfxGef;
avh&Sdav\/ xkduRef;onf upye'D taemufbuft&yfa'o jzpf&mum;
Asm'dw0f if"mwfrsm;rSm (4)qlxd ude;f 0yfvwUH [k qk&d o
dS nf/ xkwEf w
k jf y&aomf
okdYjzpfay\/
]]eEyAwawmif [oFmrif;jzpfcJhzl; tmusyfawmf"mwf wnftHh
onfukdvnf;aumif;}/ (1)
0g&rd*yAwawmif usD;rif;jzpfcJhzl; vusfmovkH;awmf"mwf wnf
tHhonfukdvnf;aumif;}/ (2)
om&0PyAwawmif orifrif;jzpfcJhzl; wifqkH(wiftkHawmf
"mwf wnftHhonfukdvnf;aumif;/(3)
eEplVyAwawmif y'wfrif;jzpfcJhzl; vuf0JovkH;awmf"mwf
wnftHhonfukd vnf;aumif;/(4)
rS w f c suf / /tmusyf a wmf u k e f ; onf eE y A w [k trnf & S d \ / eE =
ES p f o uf jrwf E k d ; zG , f a om? yA w =awmif u k e f ; i,f / (eE
yA w = ES p f o uf z G , f & S d a omawmif u k e f ; i,f [ k t "d yy m ,f
&avonf /
ovk;H awmfuek ;f qkv
d Qif eEpVl yAw[l\/ eE=ESpo
f ufjrwfE;fdk zG,f aom
plV=ao;i,faom? yAw=awmifuek ;f i,f/ (eEpVl yAw=ESpo
f ufz,
G [
f al om
awmifukef;i,f[kyif t"dym,f&avonf/)xkdYaMumihf xkdawmifukef;wpf
avsmufqkdvQif awmifbufawmifukef;onf eEyAwrnf ajrmufbuf
awmifukef;onf plVyAwtrnf&Sdavonf/

Asm'dwfawmfvm ovkH;awmf"mwf (14)ql


bk&m;&Sirf ed MYf um;cJ&h m Asm'dwv
f m ovk;H awmf"mwfonf (14)ql ude;f
0yftHh[k qkd\/ upye'D\ vuf0Jvuf,mESpfzufpvkH; wnfvwftHh[l\/
xkwfEIwfazmfjyaytHh/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/

r[mulrHawmif
0Pom"uawmif
0g&rd*awmif
eEplVyAwawmif
odEeEyAwawmif
plVyAwawmif
rmCpmkyAwawmif
eEyAwawmif
om&rd*yAwawmif
eEom&yAwawmif
xkdteD; ajrmuft&yf
aeom'yAw
pEukwyAw
ausmif;orm;awmifarmf

q&mawmfpudE

om;rif;
ovkH;awmf"mwfapwD
Z&ufrif;
ovkH;awmf"mwfapwD
*sDrif;
vuf,movkH;awmfapwD
y'wfrif;
vuf0JovkH;awmf"mwf
orifrif;
ovkH;awmf"mwf
ykoGif
/
*sDrif;
/
a&Torif
/
olqif;&Jom;
/
arsmufrif;
/
orif
/
wHigonfom; /
cgcsOf
/ ('Gg&0wD)
cgcsOf
/ (&rm0wDuRef;
vusfmzuf)

ppfawGNrKd U? uefawmfBu;D abmifteD; wnf&adS om "mwfawmfrmS vuf0o


J
vkH;awmf"mwfapwDjzpf orkdif;0if(14)qlteufwpfqltygt0ifwnf;/
ppfawGuRef; (ork'*D&duRef;)qkdvQif upye'Djrpf\vuf0J taemuf
buft&yfa'ojzpf\/ xkv
d uf0J taemufbufa'o tmusyaf wmf? ovk;H
awmf? wifqkH? (wiftkH)awmf"mwftygt0if "mwfawmfrsm; (4)qlwnfvwHU
qkd\/ xkd"mwfawmfrsm; wnfvwf&maom awmawmifwkdY Ak'&Sifawmf\
usifvnfusufpm;aexkdifcJhzl;&m tjzpfawmfaygif; aESmif;jzpfa[mif;wkdYvnf;
&SdcJhay\/ if;wkdYukd odomap&ef wifjyygtHh/
1/ &ckdif&mZ0ifopf y-tkyf? pm 253
rSwfcsuf/ /usrf;ukd;
&rm0wDuRef;ESihf "mwfawmfrsm; (OD;pudE)
&rm0wDr*Zif;(1987)pm (93)

]]43}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

tcef;(10)

t&Snw
f nf&m-omoem
]]tem*wHo? OmPausmfacgif? ynma&mifjzihf
aemufaemifwnf&m? MunfhIygaomf? igbk&m;vQif
edAmef0ifonf? igvQifrdefYrSm ? omoem ig;axmif
ukefatmift&Snf? wnfwkHrysuf? touf&SnfpGm?
wnftHhiSmukd? jrwfpGmbk&m;? jrifaomtm;aMumihf
rif;rsm;bkef;&Sd? ol&d,pE? Twfcawmif;yef
y#dOmPfonf? pHawmfrlvQif;avownf;/
(&ck d i f N rd K Uwnf v uF m rS )
bk&m;&Sio
f nf Asm'dwrf ed MYf um;avvQif a&ajrwkev
f yI cf &hJ mum; pEo&l d
,rif;onf taMumif;ukdodom&ef rSL;rwfwkdYtm; rdefYMum;cJhav\/ xkdtcg
a&ajrwkev
f yI &f jcif; taMumif;t&mukd avQmufxm;Mu&av\/ vlewfreS u
f l
o,rLOmPf&Sif jzpfawmfrlaom bk&m;&Sifonf aovm*D&dausmufawmf
awmifokdY <ucsDvm &yfem;umAsm'dwf>rufMum;cJhavonfhtjzpfukd od&SdcJh
av\/
xkdYaMumihf atmifwyfcsDvsuf zl;jrifoGm;a&muf&efqEjzpfvmcJhav\/
rSL;rwfrsm;? rddzk&m;armif;rrsm;? jynfolrsm; NcH&Hvsuf csDtHhiSm pDpOfav\/
ppft*FgpkHnDvQif a&TpnfwD;vsuf csDxGuf&m rkd;xufwkefvIyfbeef;&Sd\/
a&Tpuf csD&onfrSm 0rf;omtm;& &SdvS&mum; pm;awmfukdyif [if;rygbJ
pm;okH;rdav\/ xkdYaemuf ajc&if;awmfokdY csOf;eif;rdvQif uefawmhNyD;
yefavQmufcJhav\/
bk&m;&Sifum; "n0wDa&Teef;awmfokdY <u&ef oihfroifhukd qifjcifawG;
awmaeav\/ bk&if\ yifhzdwfcsufukd vufcHcJh&NyD;aemuf ta>ct&Hwynhf
oHCmrsm;ESihf <ucsDawmfrlav\/ NrdKUawmfokdYa&mufvQif a&rygaom EkdY*Pm
qGr;f jzihf vkyaf uR;av\/ oDwif;ok;H &efvnf; NrKd U\ta&SUawmifaxmiht
f &yf
oD&d*kwfawmif r@yfBuD;pGm aqmufvkyfvSL'gef;cJhav\/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

bk&m;&Sifonf aeaysmfoa&GU rif;ESihfrdzk&m; paomy&dowfwkdYtm;


avQmufywfaom w&m;wkdYukd a[mMum;cJhav\/ o&P*kHoDvNrJvsuf
aomwmyeft&d,mtjzpfudk &&SMd uav\/ bk&ifrif;onf kad opGmjyK t&Sif
bk&m; <uoGm;awmfrlvQif ukd;uG,f&mrJhjzpfvwHUonf/ vlewfwkdY ukd;uG,f&m
kyfwkukd,fpm;awmfxm;cJhyg&ef awmif;yefav\/
bk&m;&Sifonf OmPfawmfjzihf qifjcifav\/ pEom&rnfaom ig\
kyfwkawmfukd 'dXdrif;wkdYEkdifiHrSmjzpf odMum;rif;u a&TyvifESihfwuG
uG,f0Suf xm;av\/ vlrsm;wkdY ukd;uG,f&mrjzpfbJ &Sdaernf/ ,ckxm;&vQif
t&Snfwnf&Sd ukd;uG,f&mjzpfvwHU[k 0efcHjyKavonf/ xkdtcg bk&ifrif;
vnf; tvGe0f rf;ajrmuf &wem(9)yg;ukd pk;Hk cJah v\/ &vQif bk&m;&Sit
f m;
oGef;&efukd avQmufxm;av\/
odMum;rif;ESihf 0doBuHKwkdY tpDtrHjzihf twkdif;t&Snfr,kwfrvGefoGef;
av\/ bk&m;oGef;yGJrSm ckepf&ufwkdif MumcJhavonfqkd\/ wefckd;BuD;jcif;ukd
jzpfap&ef udk,faiGUawmf ckepfvufacGUukdvnf; ,lxnfhay;cJhavonf/
ou&mZf (123)0domcgeuwf uqkefvjynhf? Ak'[l;aeYup oGef;&m
Mumoyaw;aeY rkd;aomufvQif NyD;av\/ vl? ewfwkdYonf bk&m;ESpfql
xifrSwfukef\/ ewfwkdYu xif&Sm;yef;? jA[mwkdYu vufyef;aygufwD;vsuf
ylaZmfMuukef\/ ajrBuD; ivQifBuD;pGm vIyferdwfjyav\/
'umawmfrif;BuD;onf o'gBuD;pGmjzifh r[mrkedkyfwkawmfukd yvif
ay:wif ylaZmfxm;av\/ bk&m;&Sifonf eef;awmfokdY <u&efjyKaomf
aemufawmfaemufu vkduftHhaomiSm xtHh[laomtrlt&mukd jyKav\/
bk&m;&Sifu vuf0g;um wm;jrpfum omoemt&Snfwnf&pfap&ef ukd;
uG,f&mjzpfavavmh[k rdefYMum;av\/ xkdtcgrSp wkHPSdbma0 qdwfqdwf
aecJhav\/
bk&ifrif;onf r[mrkedukdoGef; <uif;aom &wemwkdYukd yOavm[m
jzihf tqlqloGef;apav\/ xkdYaMumihf r[mrkednDawmf[l tyg;okH;usdwf
&&Sdav\/
rukeforQ <uif;aom&wemwkdYukd &[EmwkdYtm; vSLaomfvnf; r,lo
jzihf r[mrkedyvifawmfatmuf0,f jrKyfxm;ap\/ xkd&wemwkdYukd ewfwkdYu
a'0apwD[l wnfxm;Muav\/

]]44}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

rk e d & S p f q l
wm0wd o
H m ]plVmrke?d jA[mjynf ]'krke?d uydo0wfjynf ]ousrk
ed}? om0wjd ynf ]pEom&rke}d ? &mZN*K [jf ynf ]&mZrke}d ? [dr0Em]avmurk
ed}? "n0wDwiG f ]r[mrke}d ? tr&yl&wGif ]pErek }d [lrke&d pS q
f jl zpfvmcJah v\/
r[mrkedkyfxkukdum; o&ueftppfjzpfaom pEom&kyfwkESihf tusKd;
wl a[mcJhav\/ xkdw&m;ukd or'gefusrf; ]owKAdrok"gef}w&m;awmf[k
jyqkdxm;\/ *gxmyg|d(39)yk'fjzihf zGJYqkd&Sday\/ rif;BuD;vnf; w&m;awmfukd
emMum;&vQif aomwmyefwnfav\/ rdz&k m; y'kra '0DEiS fh rif;orD;kpw
D rm
vm(ok&mr)1 wkdYvnf; &[Emr(&[ef;rdef;r)jzpfoGm;Muav\/ rdef;r?
a,musmf ;taxmifruwkv
Yd nf; tuRww
f pfwef; aomwmyefwnfMuav\/
o&P*kyH Oov
D wnfMuolrsm;um; ra&rwGuEf idk f &Scd MhJ uav\/ omoemjyK
&efvnf; t&Sif]Amukv}ESifh &[EmwkdYtm; xm;&pfMuav\/
bk&m;&Sifonf &ckdifjynfukd "n0wD[k ac:wGifcJhykHukd rdefYMum;cJhav
onf/ jynf iwfrGwfrIr&Sd? tpma&pm aygrsm;? csrf;omaysmfarGUzG,f&m
&Sdvdrfhrnf[kvnf; Asm'dwfxm;vsuf jyef<uawmfrlav\/
r[mrkeu
d m; uk,
d pf m;awmf oD&*d w
k u
ek ;f awmfum; omoemhatmifajr
jzpf\/ xkdtcgrSp &ckdifjynfonf Ak'bmomukd;uG,frI? omoem,kHMunfrI?
&[ef;oHCmjzpfxGef;vmrI? kyfwkapwD? bk&m;ausmif;uef wnfaqmufrI
paom ukokdvfyGm;rsm; tm;xm;zG,f&m ,aeYwkdif wkdifvmcJhavNyD/ xkdYjyif
vnf; &ckdifa&S;xkH;vuFm (PmPd)csyfjzihf rSwfwrf;wifcJhonfukdvnf; azmfjy
oihfvSayonf/ okdY&mwGif
a&S;OD;pGm &ckdif&mZ0ifvuFm (33)yk'fa&rS q&mausmfrnf\ vuFmukd
OD;pGmazmfjyvkdayonf/
]]pEol&d,? rif;jrwfpGmum;? r[mrked? q&HoDjzihf? xGef;Sda&mifawmf?
kyf&Sifawmfukd? okH;abmfoeif;? w&mrif;tm;? 0yfpif;jyKrQ? awmif;yefc?
"n0wD? NrdKUXmeDwGif? od*armufarmuf? ausmif;awmfaqmuf? 0rf;ajrmuf
pdwfjzL? vSLawmfrl\/ bkef;wljrwfpGm? omoemvnf;? a&mif0gawmuf&Tef;?
aeYnxGef;? yGifhvef;om,m? pnfum;pGm\}}
(&ckdif &mZ0ifvuFm 33 yk'fa&)
(1) aAm"datmifajr? okH;vlYaqGvQif? oaAkw? "n0wD? eef;atmifNrD
okdY? <ucsDa&mufvSm? pEol&d,? rif;jrwfvSvQif? eroav;? BudKifarT;csufvSL?

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

bkef;wljrwfpGm? a&S;cgbk&m;? Asm'dwfxm;bd? xGef;vQHodom;? ac:bdwGifnd?


oD&*d w
k ? aomifvx
S yd af AG? Bu;D us,rf @yf? aqmufvwfvLS a&Smif;?rif;aumif;
pE? ol&d,vQif? aemufrSpOfvm? rsm;pGmewfvl? ukd;&mrlom;? bkef;wlbk&m;?
jrwfukd,fpm;ukd? wnfxm;yifcsif? xdyfjyifvufpkH? a&TMumikHokdY wifhxkHESpfaxG?
a&Tpufajcukd? kdaoGwfc? awmif;yefukefvQuf? 'dApuK? jrifIoaA?
ok;H vlaY qG um;? aemif0,faomug? igvGecf gwGi?f rsm;pGmewfv?l uk;d &m[lom;
ok;H vlY &wem? wpf&mh&pS u
f u
G ?f a&TpufvuPm? xGe;f Sjd zmom;? vuPmBu;D ?
xGef;nD;tHhzG,f? okH;q,fhESpfyg;? yGm;onhfvuPmi,f? wifhw,f rSefpGm?
yGm;xkH&Spfq,f? oym,fwifpH? rSefrSefwifhw,f? ig\ES,fokdY? qHjcnf r,Gif;?
aMomf-rif;jrwfpGm? wumawmf[k? rdefYawmfjyKrS? xif&Sm;BuD;pGm? r[m rked?
rnf[dwGifjim;? ighudk,fpm;ukd oGef;jim; vkyfrnf? Asm'dwfa&Tjzihf? rdefYaxGEkwf
awmf? ZrLcsm0,f? wpf&mhxD;aqmif;? rif;taygif;wkdY? kdanmif;wkwf0yf?
rsujf rwfywjrm;? uk;d yg;&wem? pk&mrsm;axG? uk;d uka#jzih?f ykpH x
k m;av? ok;H vlY
aqGvQif? rkd;aermC? a'0rIwkH? 0doBuHKtm;? vkyfjim;pDrH? ighudk,frGefESihf
wqHjcnfrQ? r,Gif;&atmif? oGef;vkyfaqmif[k? bkef;acgify&ar? oym,frSef
csuf? Asm'dwf>rufonf? ajrxufaumif;uif aomif;oJwnf;/
(2) aAm"da&Tanmif? bkef;a&mif0if;0if;? edAmefrif;vQif? oHSif;a[m
>ruf? Asm'dwpf ufEiS fh ig;csu"f r?H oym,fp
H ? bke;f vQaH jcmufyg;? ighu,
kd pf m;uk?d
xif&Sm;BuD;pGm? r[mrked? rnf[dxifay:? kyf&Sifawmfukd? xGef;ay:pr,f?
okH;q,fhvuPm? xGef;ay:ESpfyg;? xif&Sm;vuPmi,f? &Spfq,fjynhfpGm?
0if;0gyvQH? ighukd,frGefESihf? o@mefwlatmif? oGef;vkyfaqmif[k? awmifoD&d
*kwf? oGef;jyKNyD;vQif? a&mifxifvQyfppf? ckepfvufckyf? NrJcsKyfpDrH? ajymif;IpH
om;? a&Tyef;awmif;wGi?f xnhu
f sio
f ym,f? tyfavxkx
H ? rmC0doBuKH ? rIuek f
pDrH? a&Twkduf0eftm;? tyfxm;pHr,f? tuka#wd? pdavzefzef? zkdrGefjcifhaygif;?
qifah vmif;w&m? xk;d rIwu
f mwd? nDnmxifay:? oGe;f azsmNf y;D rS? awmifvx
S yk f
jyif? ajcmuf*kPftifESihf? yGm;zsifjynfol? ewfvl0ef;&H? pDrHrmC? a'0rSL;ukH?
0doBuHKewf? trwfawmfrGef? a&Twkduf0efwkdY? jrwfrGefukd,fpm;? apmbk&m;ukd?
oGe;f jim;pDr?H Akv
d cf aH e&m? r[mausmif;Bu;D ? xden
f ;D 0if;vQ?H Adrmefvyk Nf y;D ?nD;nD;
0if;0g? ESpfaumZmrl? wpf&mhESpfq,f? pGef;0,fokH;ck? &wkuqkef? wdrfNrHK0if;0g?
0domcgeuwf? &ufjrwfAk'? nOD;uvQif? poGef;yg? jrwf&matmifcsuf?
]*kk&ufwGif}? NyD;usifwkHvd? oD&d*kw? axmifxdwfrwuf? &wema&mifxif?

]]45}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

yv i f a &T o d r f ? rwd r f u r m ? wG i f t H h i S m vQif ? rsm;pG m ewf v l ? uk d ; &mrl [ k ?


okH;vlY&wem? r[mrked? oD&dxifay:? udk,fawmfNyD;vQif? a&mifxif rPdawmf?
xGef;ay:ajymifnD;? rpd[d&m? okH;vlYcsmtm;? yefavQmufMum;vQif? xG#fzsm;
bkef;[d? &ifikHawmfaiGU? xnfha&ToGef;ydwf? NrJodyfxGef;0if;? rSefuif;oym,f?okH;
vlaY qGvQi?f oym,fpaH ysm?f uk,
d af wmfvufcyk ?f oGe;f tkyv
f Qi?f t&Sit
f vm;?
bk&m;ESpq
f ?l rSeu
f v
l el wf? uk;d &mrSwpf ?D oD&*d w
k ? awmifvx
S yd jf yif? atmifjrif
&wem? r[modrfawmf? xGef;ay:ajymifnD;? aqmufvSLNyD;vQif? ajymifajymif
0if;rQ? oDwif;okH;&ef? Adrmefa&Tausmif;? vlaygif;ckd&m? edaj*m"mwk? r[m
a0VK0ef? tEyH ge? auR;xqGr;f aumif;? 0yfanmif;yOo?D vSL&DoeG ;f cs?'geq,f
wef? edAmefa&Tyef;? awmifuRef;ZrL? rif;jynfolwkdY? qk,lawmif;yef? &pdrfh
rSefom;? av;wefo'g? &uyl& "n0wD? NrdKUawmifNrdwGif? omnDyef;eHY? wysHU
ysHUvQif? xkHtHhoym,f? ig;rnfyef;ESihf? BudKifrTrf;ysHonf? &eHYa&TbkH jryef;wnf;/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;


(11)

q&mawmfpudE

owK SAdrylZed,sm edoHo okwef


w&m;awmf
(rS w f c suf )

pE r k e d y l Z med o H o / /
y&aoeZd trnf&Sdaom aumovbk&iftm; o&uefppfjzpfaom
pEul;ESpfjzihf jyKvkyfonhf pEeom&kyfwktm; ylaZmf&usKd;w&m;ukd anmif
uefq&mawmf OD;Ak"\
d a&;om;awmfrcl ahJ om 'gezvSyw
u
d sr;f (12)*gxm
jzihf a[mMum;csuf awGUEkdif\/

r[mrk e d y l Z med o H o / /
pEol&d,rif;tm; ukd;uG,fcGifhay;cJhaom r[mrked kyfwkawmfukdvnf;
ylaZmfukd;uG,f&jcif; tusKd;tm;edoHozvukd pEeom& kyfwkawmfESihf
tusKd;wljyK a[mMum;csuf&SdcJhzl;&m ,ckazmfjyvwHUaom okwefa'oem
awmfqkdvQif or'gefusrf;vmjzpf ykdjynfh0pkHvifvSonf/ o'gapwem
yGm;rsm;EkdifMuygapaom0f/

r[mrkedkyf&Sifawmf ylaZmf&usKd;ukd a[mMum;cJhaom


]]tmedoHouxm okwef}}w&m;awmf
tpdaE,s? "romrd? rkedomuD0if? bk&ifowkd;? trsKd;r[m? &mZmwkr
&mZf? vlwkdY\ rSefuif;? trif;rif;wkdY\ rsufI? oAkw? okH;vlYxG#facgif?
ig;rmeffatmifu? aea&mifva&mif? Mu,fa&mifru? xGef;yaom OmPf?
tvGeBf u;D \/ vlewfjA[m? uk;d uG,&f mtppf? ylaZmfxu
dk af om? rsucf sp&f wem?
tH&h mruke?f *kPaf wmfteE? EIid ;f qrqk;H ? a&Tw;Hk &wem? rif;wumwkYd OaoQmif?
ewftaygif;wk\
Yd kad o&m? jA[mtaygif;wk\
Yd Gwcf ? ylaZmf0ad ooH? rusecf H
xkduf? "r&mZf&mZm? r[mt*? Ak'pMum0aw;? ra[odaem? orKa'g0&H
ZdeHtwkv? y&araoaXm? ausmfaZmemr? avmu0d"l? tEkw&H? jrwf[efwH
qdyf? tbdodwfr*Fvm? bGJYawmfcH&? b*0gawm? t&[awm? avmuemx?

]]46}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

aZ,smoD&D? rkedyk*F0? rnf&tppf? tjrwfBuD;jzpfawmfrlaom? tm'dp0&?


"r&mZm? atmifolwumrif;jrwf? okH;vlewfjzpfawmfrlaom? jrwfpGmbk&m;
ocifonf? uukoef? a*gP*k?H uy? a*gwr[k qkt
d yfaom? bk&m;av;ql
wkdY\ukd,fpm;awmf? omoemtNrJxm;&mjzpfaom? ]r[m0d[du}? &ur@dKif?
&ckid "f n0wD? yl&ed *&? a&TjynfrNrKd UawmfBu;D ? a&Tx;D a&Teef;? odr;f jref;tkycf sKy?f
rif;vkyfpHr,fawmfrlaom? r[mpEol&d,? orK''g,um? wumawmfrif;
jrwf? avmuewfonf? wkyf0yfusKd;EGH? awmif;yeftyfonfhjzpf? ow0gt
aygif;wkdYtm;? oem;awmfrlojzihf? a[mMum;>rufazmf? xm;awmfrlcJhaom?
owKAdrylZed,sokwefa'oem w&m;awmfonfum;..../
1/ a'0avmau? rEkaok? ty&my& apwem? tmpdudar r[m0d&?
aomwkrdpmrdwH*kPH? r[m0d&-BuD;aom vkH;v&Sdawmfrlaom jrwfpGm
bk&m;? a'0avmaup? ewfjynfvnf;aumif;? rEkaokp? vlYjynf
vnf;aumif;? ty& y&apwem? tqufqufaom taMumif;&Sad om?
*kPH- qif;wkawmfukd? jyKvkyfukd;uG,faom ol\? tusKd;zv? tmedoH
oukd? ar-pEol&d,ac: wynhhfawmf? Oyoumtm;? tmpdud-a[m
Mum;awmfrlygavmh? wH *kPH-xkdqif;wkawmfukd? ukd;uG,f&aom? tusKd;
zv? tmedoHoukd? t[H-pEol&d,ac:? wynhfawmf Oyoumonf?
aomwkH-Mum;emtHhaomiSm? pm rd-tvkd&SdvSyg\bk&m;/
2/ aomw0peH okwm? b0*g {w rjA0d/
om"k om"k r[m&mZm? wrwH ykpdwm w,m/
(aumZm 1260 ckESpf? aq;q&mBuD; OD;irJa&;ul;ay;aom rljzpfonf)
(u-csyfrS aumf-csyfxd)

]]47}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

2/

owKAdrokwf ygVdawmftzGif ]teuf}


earmw b*0awm t&[awm orm orK'
'oAavm rm&Zdaem? twkavm ormorKa'g?
aomb*0g "n0wD&XH? pEol&d, &mZeH?
tm&A rHowK? Adr okwH uawod/
'oAavm? tm;awmfq,fyg;ESihf jynfhpkHawmfrlxaom? rm&Zdaem?
rm&fppfonftaygif;wkdYukd atmifjrifjcif;&Sdawmfrlxaom? twkavm? oDv
tp&Sdaom *kPfwkdYjzihf wpfpkHwpfa,mufaomolESihfrQ wlawmfrrlxaom?
ormorKa'g? opmav;yg;jrwfw&m;ukd ykdif;jcm;xifxif odjrifawmfrlx
aom? aomb*0g? okH;avmuxG#fxm; xkdigwkdYjrwfpGmbk&m;onf? "nwd&XH?
"n0wDwkdif;BuD;okdY? tm*Am? <uvmawmfrlNyD;? pEol&d,&mZmeH? r[mpE
ol&d,trnf&Sdaom rif;BuD;ukd? tm&A? taMumif;jyK? rHowKAdrokwH?
owKAdrokwfawmfukd? uaxod? a[mMum;>rufazmf rdefY[awmfrlcJhygay
ownf;/

1/

a'0avmaum rEkap? ty&m y&apwem?


tmpduar r[m0d&? aomwkrdpm "d wH*kPH?

r[m0d&? BuD;aomvkHYv &Sdawmfrlaom jrwfpGmbk&m;? a'0avmaup?


ewf&Gmajcmufxyf txuft&yfvnf;aumif;? rEkaokp? vlrsm;aysmf&m
atmuf&yf&Gmvnf;aumif;? ty&my&apwem? ty&m y&apwem,
tqufqufaomapwemjzihf? *kPH? kyfyGm; qif;wkoGef;jyKNyD;rl ukd;uG,folwkdY
&,lcHpm;tusKd;rsm;ukd? ar? r[mpEol&d, emrwGifac: bk&m;wynhfawmf
tm;? tmpdu? a[mMum;awmfrlygavmh? wH*kPH? xkdkyfyGm;qif;wkawmfukd
ukd;uG,fylaZmf&aom tusKd;zv tmedoHoukd? t[H? r[mpEol&d,
emrwGifac: wynhfawmfonf? aomwkH? emMum;rSwfom;tHhaomiSm? pmrd?
tvkd&SdvSyg\ t&Sifbk&m;/

q&mawmfpudE

aom w 0peHokwGm? b*0g{wrjA0d?


om"k om"k r[m&mZm? wrwH ykpDwHw,m/

aomb*0g? xko
d ;Hk vlxyd w
f if bk&m;&Sio
f nf? w? xkrd [mpEo&l ,
d ?
emrrnfwGif b0&Sifrif;Mum;\? 0peH? awmif;yefavQmufxm;aom;pum;ukd?
okwGm? a&Tem;awmfjrwfMum;wkHvwf? r[m&mZm? &udKifbk&if b0&Sifrif;
jrwf avmuewf om"k om"k? aumif;avpG? aumif;avpG? w,m? r[mpE
ol&d,? emrrnfwGif oifb0&Sifonf? ykpdwH? ar;tyfaom? wHrwH? xkdokdY
*kPfxl; aus;Zl;rsm;ukd? t[H? okH;vlYocif igbk&m;&Sifonf? uaxmrd?
a[mMum;ay tHh? wd{wH? okdYaom pum;awmfukd? tjA0d? rdefYawmfrlNyD/

3/

a,e&m y#drmu&m? avcumpAdrm A[k?


r[m*kaP vbEdaw? waxmrd okaPm[dar/

r[m&mZm? orkwd ewftkdrif;jrwf? a,e&m? tMuifolwkdYonf y#drm?


igbk&m;\udk,fpm; qif;wkkyfyGm;awmfwkdYukd u&m oGef;xk jyKvkyfMuukef\/
A[k? rsm;pGmukefaom? Adrm? ig\ukd,fpm; kyfyGm;awmfwkdYukd? avcump?
tqif;vSy? wifw
h ,faom aq;wkjYd zihf a&;rlvnf; a&;qGMJ uuke\
f / awe&m?
xkdvltaygif;olawmfaumif;wkdYonf/ r[m*kaP rsm;pGmukefaom tusKd;xl;
zv tmedoHowkdYukd? vbEd? &Muavukef\/ awe? xkdokdY &jcif;aMumihf
wrwH? xkdtaMumif;t&mukd? t[H? jrwfAk'[kemrxif&Sm; igbk&m;onf?
aw? r[mpEo&l ,
d ac:oifOyoumrif;jrwfausmt
f m;? uaxmrd? a[m
Mum;ay;tH?h wG?H oifwumawmf rif;jrwfausmo
f nf? ar? igbk&m;\ 0peH?a[m
Mum; aywwf pum;awmfjrwfukd ? okaP[d? rSwfom;om emMum;ygavmh/

4/

rdp'dXdu Xmaeok? ton tlyDaemp?


o'g0Em eZm,Ed? AdrH avcd'HzvH?

r[m&mZm? &udKifbk&if b0&Sifrif;jrwf? avmuewf? o'g0Em? o'g


w&m;yGm;rsm;jcif;ESihf jynhfpkHukefaom? a,e&m? tMuif rsm;jym;vSpGm rsKd;av;
jzmwkdYonf AdrH? igbk&m;\ ukd,fpm; kyfyGm;qif;wkawmfukd? u&m? a&;oGef;-xkvkyfjcif;ukd jyKMuukef\/ awe&m? xkdokdYrsm;pGm rsKd;av;jzmwkdYonf?
rdpm'dXdu Xmaeokp? rdp'dXD t,l&Sdaom yk*dKvfwkdY\ jzpf&mXme bkHb0wkdY

]]48}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

vnf;aumif;/
ton tlyaemp? tonowfjA[m tlyjA[mwkdYonfvnf;
aumif;? eZm,Ed? rjzpfMuukef? 'H? onfum;? AdrH? igbk&m;\ kyfyGm;
qif;wkawmfukd? avc? a&;-xk-oGef;vkyf ukd;uG,fylaZmf&jcif;\ zvH?
tusKd;*kPftif tmedoifygaywnf;/

5/

tx0g ton oawok? tlayok wax0p? o'g


0Em eZm,Ed? a,u&m Adr rkwrH/

r[m&mZm? t&d,mEG,f0if b0&Sifrif;jrwf avmuewf? o'g0Em?


o'gw&m; yGm;rsmMuukefaom a,e&m? tMuifrsm;jym;vSpGm rsKd;av;jzmwkdY
onf? OwHrH? jrwfaom? ar? igbk&m;&Sif\ AdrH? kyfyGm; qif;wkawmfukd?
u&m? a&;-oGef;-xkvkyf ylaZmfjcif;ukd jyKMuukef\/ awe&m? xkdokdYrsm;pGm
rsKd;av;jzmwkdYonf? ton oawokp? tonowf bkHwkdYvnf;aumif;?
tx0g? xkdrSwpfyg;? tlayokp? tly av;bkHwkdYvnf;aumif;? wax0?
xkdtwlomvQif? eZm,Ed? rjzpfMuukef/

6/

[pEdau eZm,Ed? rZdar0pZm,a&?


rdpm'dXd eZm,a&? wdAsOe y@um/

r[m&mZm? r[mpE o l & d , bk & if b0&S i f r if ; jrwf avmuewf ?


a,e&m? tMuifolwkdYonf? ar? igbk&m;\? AdrH? kyfyGm;qif;wkawmfjrwfukd?
u&m? a&;-xk-oGef;vkyf ylaZmfjcif;ukd jyKMuukef\/ aw&m? xkdolwkdYonf?
ypEdau? Ak'jrwfpGm omoemuif;qdwf ypE&mZf Zeyk'ft&yf? eZm,Ed?
rjzpfukef? rZdar0? Ak'omoemjzpfxGef;&m rZdrwkduf t&yfomvQif? Zm,
a&? Zm,Ed? jzpfukef\/ rdp'dXd? rSm;aomt,l&SdMuukefaom? wdOe
y@ump? rdef;r ObawmAsnf;? y@KwfwkdYonfvnf; eZm,a&? eZm,Ed?
rjzpfukef/

7/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ihgbk&m;\ kyyf mG ;qif;wkawmfudk vSL'gef;ylaZmfaom olwo


Ydk nf umv uOu
d ?
emrok? umvuOdu trnf&ukefaom? [daeok? ,kwfnHhukefaom? tok&
auokp? tok&mrsKd;wkdYvnf;aumif;? [daeok? ,kwfnHhaom? aywavm
aup? NydwmbkH vnf;;aumif;/
wd&pmaep? wd&pmefbkHvnf;aumif;? eZm&a,? eZm,Ed? rjzpfukef/
'k*wp? raumif;aomolwkdY vm;a&muf&mXme 'k*wdbkHb0okdYvnf;? e*pEd?
rvm; ra&mufEkdifukef/

8/

edZmrwPS ayawok? ckydum[DyD yDVdwm


o'g0Em? eZm,Ed? a,Adrvdudwmu&m/

r[m&mZm? &ckdifajrukd ykdifopkd;vwf avmuewf? o'g0Em? o'gjcif;


&Sdukefaom? a,e&m? tMuifvlwkdYonf? AdrH? igbk&m;\ kyfyGm;qif;wkawmf
ukd? um&mp? oGef;xkjcif;ukdjyK ylaZmfrlvnf; ylaZmfMuukef\/ vdudwmp?
vSyoihaf om aq;a&;wkjYd zihf a&;om;rIujdk yK ylaZmfrv
I nf; ylaZmfMuuke\
f /
awe&m? xkdvlwkdYonf? ckydum[D? iwfrGwfacgif;yg;jcif;wkdYonf? yDVdwmyd?
ESdyfpuftyfonfvnf; jzpfukefaom? edZmrwPSayawok? edZmrwESdu
ydwmrsKd;onf eZm,Ed? rjzpfukef&m/

9/

r[mt0DpdeD&a,? wxmavmuEa&ok p/
ed&,rSdEkyZEd? a,AdrvduDwmu&m/

r[m&mZm? &udKifbk&if? pEol&d,rif;jrwf avmuewf? a,e&m?


tMuifvlwkdYonf AdrO? oGef;xkjyKvkyftyfaom? kyfwkqif;wkawmfukdvnf;
aumif;? vdudwmp? vSywifhw,faom aq;a&;wkdYjzihf a&;om;tyfaom
kyfyGm;awmfjrwfudkvnf;aumif;? u&m? ylaZmfjcif;trIukd jyKvkyfMuukef\/
awe&m? xkdvlwkdYonf? r[mt0Dpded&a,p? r[mt0Dpdi&Jvnf;aumif;?
wxm? xkdrSwpfyg;ukefaom? avmuEa&okp? avmuEkdufi&JwkdYvnf;
aumif;? EkyZEd? rjzpfEkdifavukef/

umvuOdu emarok? [daeoGok&auokp?


aywavmu wd&pmae? eaw *pEd 'k*w/
r[m&mZm? Oyoum 'g,umrif ; jrwf avmuewf ? aw? xk d

]]49}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

10/ uHurH uko[HuwGm? ,m0ZD0H tEka&/


e Zm,Ed'k*wdrSd? t0DpdrSDed&a,way/

13/ ykawe'god'gaoe? [wdt&axep/


y0wdEkyZEd? tmAm"mrmwk,m'kuH/

r[m&mZm? &udKifbk&if? pEol&d,rif;jrwf avmuewf? a,e&m?


tMuifvlwkdYonf wHurH? xkdkyfyGm;qif;wk ylaZmfjcif;? trIukd uwGm? jyKvkyf
ylaZmf? ,m0ZD0?H toufq;Hk onfw
h idk af tmif? tEka&? tpOfraoGatmuf
arhav\/awe&m? xkdvlwkdYonf 'k*wdrSd? 'k*wdjzpfaom? way? ylyef
aom?t0DpdrSD? t0Dpdtrnf&Sdaom ed&a,? i&Jjynf? eZm,Ed? rjzpfavukef/

r[m&mZm? &udKifjynf&Sif bk&ifrif;jrwf avmuewf? a,wkav?


tMuiftrsKd;? "d&m-ig\ kyfyGm;qif;wkawmfukd? oGef;xkjyKvkyf ylaZmfcJhzl;
aom ynm&Sdonf? MouHEdau? y#DoaE? oufqif;wnfaeavonf&Sdaomf?
auwkav? xkdtrsKd;? ykawe? om;orD;rsm;jzihfvnf;aumif;? 'goD'gaoe?
uRefrD;r uRef;a,musfm;rsm;jzihfvnf;aumif;? [wd t& axep? qifjrif;&xm;jzihfvnf;aumif;? r0wd? tjym;tm;jzihf yGm;rsm;&m\/ t?
xkdkyfyGm;qif;wkawmfukd ukd;uG,fcJhzl;aom ol\? rmwk,m? trdtm;? 'kuH?
qif;&Jaom? tmAm"m? tema&m*g [lorQwkdYonf? eyZEd-eOZEd? rjzpfEkdif
onfomvQifwnf;/

11/ a,m,HuvsmP AdrO? ywaEmwd0D"H okcH/


oHo&DwGme oHoma&? a'0okcO rEkH/
r[m&mZm? &udKifbk&if? pEol&d,rif;jrwf avmuewf? wd0d"H? okH;yg;
tjym;&Sad om? okc?H csr;f omokcuk?d ywaEm? ajrmfjrifawmif;w vkcd siv
f aS om?
a,mea&m? tMuifvlonf? uvsmPH? aumif;jrwfaom? AdrO? igbk&m;\
qif;wkkyfyGm;awmfukdvnf;aumif;? uwH? oGef;xka&;om;? jyKvkyfjim;tHh?
,HylZO? tMuifaumfa&mf ylaZmfjcif;trIudkvnf;? uwH? aumif;pGmkdao jyK
vkyfaytHh? aomea&m? xkdvlonf? oHoma&;usifvnfMu&m? oHom&m?
oHo&dwmG e?usiv
f nfMuayonf&adS omf? a'0okcO? ewfw\
Ydk pnf;pdrcf sr;f om
ukdvnf;aumif;? rEkH reO? vl\tokH;taqmifjzpfaom pnf;pdrfcsrf;
omudkvnf;aumif;? vbwd? tpOfraoG cHpm;av&m\/

12/ MouErawa,"d&m? wHukav twd 0wd/


[D&ane ok0Pe? "e"ane0wd/
r[m&mZm? &udKifjynfh&Sif bk&ifrif;jrwf avmuewf? a,ukav?
tMuiftrsKd;? "d&m? igbk&m;\ kyfyGm;qif;wk ylaZmfjyKzl;aom? ynm&Sdonf?
MouEr aw? y#doaE oufqif;wnf&adS omf? awukav? xkt
d rsK;d ?[d&ane?
aiGjzihv
f nf;aumif;? ok0aPe? a&Tjzihv
f nf;aumif;? twd0wd?tvGeyf mG ;rsm;
av\ "e"ane0g? ypnf;Opmpyg;&wemjzihfvnf; 0wd wkd;yGm;av&m\/

14/ a'0oka'0&mZmem? rEkaomrEk&mZm/


pwk'Dayga&mp Ak'Adrd'H zvH/ /
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? a'a0ok?
ewfwYdk ? a'0&mZmaemp? ewfrif;\tjzpfuv
dk nf;aumif;? rEka-rEka
ok? vlwYdk ? rEk&mZmp? vlrif;\tjzpfuv
dk nf;aumif;? pwk'ad yg? av;uRe;f
vkH;ukd? a&mp? tpkd;&aom? pMum0aw;rif;tjzpfudkvnf;aumif;?
vAwd? &av&m\/ 'H? onfum;? Ak'Adr? Ak'kyfwkqif;wkukd ylaZmf
aomol\? zvH? tusKd;tmedoHozvonf a[mwd? jzpf\/

15/ okbm*ga'0laygp? Zdwmrdwm ta&m*Daem /


ordAka'gpD&d,mawoH? Ak'Adrd'H zvH/ /
r[m&mZm? &udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf?okbm*g
aumif;pGm wifhw,faom? a'0laygp-ewf\tqif;ESihfwlaomtqif;&Sdjcif;
onf vnf;aumif;? trdwm-&efolwkdYukd? Zdwmp-atmifEkdifukefonfvnf;
aumif;? ta&m*daemp-temr&Sjd cif;onfvnf;aumif;? awoH-xkd yk yf mG ;qif;
wkawmf? ukd;uG,fylaZmfaomolwkdY\/ 0d&d,m-jyKvkyftyfaom vkHYvonf?
orda'g jynhfpkHEkdifjcif;onfvnf;aumif;? a[m[d-jzpf\/ 'H-onfum;
Ak'A rd
Ak' yk yf mG ;qif;wku;dk uG,yf al Zmfaomol\? zv t
H medo,
H zvonf

]]50}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

a[mwdjzpf\/

aXEd-wD;rIwfjcif; trIwkdYukd? ua&mEd,m-jyKvkyfMuukef&m\/

16/ tudvEmp awuma,m? okcHedpH? ta&m*daem


taEm ukpd 0oEmeH? aumpda&m*g EkyZwd/

19/ r&Pumav toHrka|m? OZk*pwdok*w/


y@dawm'geoka&mp? Ak'Adrd'H zvH/

r[m&mZm?&uKd ijf ynf&iS f pEo&l ,


d rif;jrwf avmuewf? aw-qif;wk
uk;d uG,yf al Zmfz;l aom xko
d w
l o
Ydk nf? tudvaEm0 uma,mp-ryifryef;aom
uk,
d u
f m,&So
d nfvnf;aumif;? a[mwdjzpf\/ edp-H tNr?J okcO-csr;f omonf
vnf;aumif;? ta&m*daemp tema&m*gr&Sdjcif;onfvnf;aumif;? taEm
taE pd0oEmeH-trd0rf;wGif;? oaEwnfaeukefaom? awoH-xkdkyfyGm;
qif;wku;dk uG,o
f rI ylaZmfz;l aom olwt
Ydk m;? aumpda&ma*g? wpfpw
Hk pfcak om
a&m*gonf? EkyZEd-eOyZEd rjzpfav&m/ /

r[m&mZm?&uKd ijf ynf&iS f bk&ifrif;jrwf avmuewf? aw? xkq


d if;wkyk f
yGm; vSL'gef;udk;uG,fzl;aom olwkdYonf/ y@dawm? ynm&Sdonfjzpfvnf;
aumif;/ 'geoka&mp? tvSLtwef; &J&iho
f nfjzpfvnf;aumif;? r&Pum
av? aoumeD;umv/ toHrkaVmp? rawGra0onfjzpfvnf;aumif;/
ok*w? aumif;rI&SdaomolwkdY vm;&m ok*wdbkHokdY/ OZk*pwd? ajzmihfrwfpGm
vm;&av\/

17/ Za[wGmrmEkHa'[H? a'0avmau OyZwd/


0drmeH vbaw aoXH? kpd&H0 ybmo&H/ /
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? rEkHvljzpfaom? a'[H-ukd,fukd? Za[wGm-pGefYonf&Sdaomf? a'0avmau-ewf
jynf? OyZE jd zpf&mav\/ ww-xked wfjynf? OyZr maem-jzpf&onf&adS omf
vnf;? aoXH-txl;ojzih?f tvGejf rwfaom? kp&d -H NyKd ;NyKd ;jyufjyufaom? ybmo
&H-kd;&Jaomta&mif&Sdaom 0drmeH-AdrmefukdomvQif? vbaw-&av&m\/

18/ tmudPHa'0uan[d? tp&mumr0PdeD/


oXdwl&d,o[med? yaymaXEdua&mEd,m/ /
r[m&mZm?&udKifjynf&Sifrif;jrwf a,e&m-tMuifvlwkdYonf? AdrHigbk&m;\ kyfyGm;qif;wkawmfukd ? u&m-ukd;uG,fylaZmfjcif;ukd? jyKvkyfMuukef
\/ awe&m-xkdvlwkdYonf? rEkH-vljzpfaom? a'[H-ukd,fukd? Za[wGmpG e f Y ? a'0avmau-ewf j ynf a vmu? Oy Z r maem-jzpf o nf & S d a omf ?
a'0uan[d-ewfarmif;r taygif;wkdYjzihf? tmudPH-a&m>yrf;\/ umr 0Pd
eD-wyfESpfouftyfzG,faom? tqif;ESihfjynhfpkHaom? ,mtp&m xkdwyfESpf
ouftyfzG,faom? tqif;ESihfjynhfpkHaom? ewfarmif;rtaygif;wkdYonf? o
|dw&l ,
d o[ed-ajcmufaomif;ukeaf om ewfw&l ,
d m taygif;wkjYd zih?f yaym

20/ uma&wGmy#drHao|H? vduDwmp ,xm&[H/


r[mawaZmo'ga[mEd? 0dravmol&da,m,xm/
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? a,e&m
tMuifvw
l o
Ydk nf/ aoXH? jrwfaom/ y#dr?H kyw
f k kyk yf mG ;awmfu/kd uma&wGmp?
oG e f ; xk j yKvk y f vnf ; aumif ; / vd u D w mp? wif h w ,f a omaq;wk d Y j zih f
a&;vnf;aumif;/ ,xm&[H? xkduf&dwfoihfwifYpGm/ ykZEd? ylaZmfMuukef\/
awe&m? xkdvlwkdYonf/ 0dravm? tnpftaMu;uif;aom/ ol&da,m,xm?
aerif;uJhokdY? o'g? tcgcyfodrf;/ r[mawaZm? BuD;aomwefckd;&Sdonf/
a[mwdjzpf\/

21/ ZpEZmwd,map0? ZpmA"d&Zmwda,m/


rl*0um eZm,Ed? 0dok'g0pem a[mEd/
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif bk&ifrif;jrwf avmuewf/ a,e&m? tMuif
vlwkdYonf/ AdrH? igbk&m;\kyfxkqif;wkawmfjrwfukd/ u&m? vSL'gef;ylaZmf
aumfa&mfjcif;ukd jyKMuukef\/ awe&m? xkdvlwkdYonf? ZpEZmwd,map0?
0rf;wGif;uef;aomtjzpfonfvnf;aumif;? ZpmA"d& Zmwda,mp? 0rf;wGif;
yif;aom tjzpfonfvnf;aumif;? rl*g0ump? 0rf;wGif; t-qGHUaomol\t
jzpfonfvnf;aumif;? eZm,Ed? rjzpfEkdifukef/ 0dok'g0pemp? oefY&Sif;ajyjypf

]]51}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

aompum; &Sdaomol\ tjzpfonfomvQif/ a[mEd? jzpfukef\/

22/ ukXH *a@mpudvmaom umaomomaom


yrm&aum/
o'g0Em eZm,Ed? a,u&mAdrrkwrH/ /
r[m&mZm? &udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? o'g0Em?
o'gMunfkdjcif; &Sdukefaom/ a,e&m? tMuifvlwkdYonf/ OwrH? jrwfaom/
AdrH? igbk&m;\ qif;wkawmfukd/ u&m? vSL'gef;ylaZmf aumfa&mfjcif;ukd jyKMu
ukef\/ awoH? xkdolwkdYtm;/ ukXO? Elemonfvnf;aumif;? *a@mp? tkdif;
temonfvnf;aumif;/ udvmaomp? ayG;Sif;emonfvnf;aumif;?
umaomp? acsmif;qkd;emonfvnf;aumif;? omaomp? ovdyfuk[demonf
vnf;aumif;/ tyrm&aump? arhavsmhwwfaom 0ufl;? Muufl;emonf
vnf;aumif;? eZm,Ed? rjzpfEkdifukef/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

/ OyZEd/ jzpfukef\/ r[pukav? BuD;rm;aom pnf;pdrf Opm&Sdaom/


Owarp? trsK;d jrwfuek af omZmwfvnf;/ Z,E{d 0? jzpfEidk u
f ek o
f nfomvQif
uwnf;/

25/ Omwda,mokcdaem a[mEd? ta&m*gprmwmydwm/


taEmukpd0oEmeH? aumpda&ma*gEkyZwd/ /
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? a,e&m?
tMuifvlwkdYonf/ AdrH? igbk&m;\kyfxk qif;wkawmfukd/ u&m? vSL'gef;aumf
a&mf ylaZmfMuukef\/ awe&m? xkdvlwkdYonf/ taEmukpd0 oEmeH? trd0rf;
wGi;f aeukev
f wfaomf/aumpd? wpfpw
Hk pfcak om/ a&m*g? tema&m*gonf/
EkyZwd? rjzpf/ rmwmydwmp? trdtzwkdYonfvnf;/ ta&m*g? temr&Sdukef
onf/ a[mEd? jzpfukef\/ Omwda,mp? taqGtrsKd;awmfpyfaom olwkdYonf
vnf;/ okcdaem? csrf;omokc jynhfpkHMuukefonf/ a[mEd? jzpfukef\/ /

23/ tE&m,u&m a,AdrH? rDwmypmyk'0g?


b0url *E&ma,m? uma,awoH eMourkH/ /

26/ tokpdrpdwmea[mEd? tokpdk"d&medp?


0dok'd0dravma[mwd? umvd*F0wrPd,xm/

r[m&mZm? &udKifjynf&Sif bk&ifrif;jrwf avmuewf? {au? tcsKdUukef


aom/ a[e&m? tMuifvlwkdYonf? AdrH? igbk&m;\kyfwkawmfjrwfukd? u&m?
vSL'gef;ylaZmfjcif;ukd jyKuek \
f / awoH? xko
d w
l \
Ydk / uma,? uk,
d f ? tE&m,
u&m? tE&m,fujdk yKwwfuek af om/ rdwm ypmp? &efow
l o
Ydk nfvnf;aumif;/
Oy'0gp-Oy'a0g? ab;wkdYonfvnf;aumif;? b0url*E&ma,mp? tjcif;?
qGUH jcif; paom tE&m,fwo
Ydk nfvnf;aumif;? eMour?Hk ra&mufEidk af vuke/f

r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? awe&m?


tMuifvlwkdYonf/ AdrH? igbk&m;\ kyfyGm;qif;wkawmfukd/ u&m? ukd;uG,f
aumfa&mf ylaZmfMuukef\/ awe&m? xkdvlwkdYonf/ tokpdrudwmp? rpif
Munfaom vdr;f usjH cif;wko
Yd nfvnf;aumif;/ tokcd pk &d medp? rpifMunfaom
aoG;om;wkdYonfvnf;aumif;? ea[mEd? &Sdonfrjzpfukef/ 0dok'd0dravm?
tnpftaMu;uif; txl;ojzihf oefY&Sif;pifMu,faom/ umvd*F0wrPd
,xm? umvd*F&mZfwkdif; jzpfaom ykqkd;jzifh xkyftyfaom ywjrm;&wem
uJhokdY/ a[mEd? jzpf\/

24/ a'GukavOyZEd? cwda,pmydjA[aP/


r[m"ae r[mabma*? r[pukv rkwar/ /
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? awe&m?
tMuifvlwkdYonf/ AdrH? igbk&m;\ kyfyGm;qif;wkawmfukd/ u&m? ukd;uG,f
aumfa&mfylaZmfjcif;ukd jyKMuukef\/ awe&m? xkdvlwkdYonf/ r[m"ae? Opm
rsm;aom cwda,pmyd? rif;rsKd;vnf;aumif;? r[mabma*? tokH;taqmif
rsm;aom/ jA[maPpmyd? ykPm ;rsK;d vnf;aumi;f/ a'Guak v? trsK;d ESpyf g;wkYd

27/ ta"moda&m O'Hyg'g? a,Zan edurEdaw/


wxmedeedurEd? u&dwGmAdrrkwrH/ /
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? tan?
wpfyg;ukefaom? a,e&m-tMuifvlwkdYonfum;? O'H yg'g-txufokdYajc&Sd
onfjzpf? ta"moda&m-atmufokdYOD;acgif; apmufxkd;ajymif;jyef? edurEd-

]]52}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

zGm;jrifMuukef\/ aw xkdkyfyGm;qif;wk ylaZmfjyKaomolwkdYonfum;? OwrHjrwfaom? AdrH-igbk&m;\ kyfyGm;qif;wkawmfukd? u&dwGm-oGef;xkvkyf?


vSL'gef;ylaZmf&jcif;aMumih?f wxmed-xko
d o
Ydk abm&Sad om tjcif;t&mtm;jzih?f
eedurEd-rzGm;jrifEkdifukef/ /

28/ orHuwGm Oabmyg'g? ukpdrSm edurEdp/


ok0aPeuwHAdrH? a'0wm,yd 'da&/ /
r[m&mZm?&uKd ijf ynf&iS f pEo&l ,
d rif;jrwf avmuewf? aw-xkd yk w
f k
ylaZmfzl;aomolwkdYonf? Oabmyg'g-ESpfzufvkH;aom ajcwkdYukd? orHuwGmtnDjyK? ukprd mS -trd0rf;wGi;f rS? edur E-d zGm;jrifuek &f m\/ ok0aPe-a&Tjzih?f
uwH-jyKtyfaom? AdrH0d,mp-qif;wkawmfuJhodkYvnf;aumif;? ok0aPea&T j zih f uwH - jyKtyf a om? a'0wm,yd - ewf k y f u J h o k d Y v nf ; aumif ; ?
'da&xifavukef\/ /

29/ oaAyd,mremygp-pEdrmp,xme&m/
okcH0wdedpawm? aumpda&ma*g EkyZwd/
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? awoHigbk&m;\ qif;wkawmfukd vSL'gef;ylaZmfaumfa&mfzl;ukefaom xkdolwkdYtm;?
oare&m-vlcyfodrf;wkdYonf? yd,mp-cspftyfonfvnf;aumif;? remygpESpfvkdjrwfEkd;tyfonfvnf;aumif;? edpaxm-NrJNrJaomtm;jzihf? okcH-0rf;
ajrmuftyfpGm csrf;omokc [lorQonf? pEdrm,xm-vjynhfuJhodkY? 0wdyGm;rsm;av\/ aumpda&ma*gp-wpfpkwpfckaom tema&m*gonfvnf;?
EkyZwd/ rjzpfEkdifay/ /

30/ ylZdawmOmwdo*FPm? eaEm0okE&mp ykZdawm/


yx0dtEkomowd? p&dwGm "rrkwrH/ /
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? awoHkyyf mG ;awmfudk ylaZmfvLS 'gef;ukeaf om xko
d w
l t
Ydk m; Omwdo*FPm-aqGrsK;d Omwd
taygif;wkdYonf? ylZdawm-ylaZmftyf\/ 0okE&mp-ajrtjyifonfvnf;?
eaEm-ESpfoufonfjzpf? ylZdawm-ylaZmftyf\/ OwrH-jrwfaom? "rH-

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

olawmfaumif;wkdY\ w&m;"rukd? p&dwGm-usihf? yx0D-ajrBuD;tjyifukd?


tEkomowd-qkH;rEkdif\/

31/ e0uyo[ aok? aum#dZmwd tEka&/


tEkb0EdoAb0H? y@dawmp 0dom&a'g/ /
r[m&mZm?&uKd ijf ynf&iS f pEo&l ,
d rif;jrwf avmuewf? aw-xkd yk w
f k
ylaZmfaumfa&mf vSL'gef;aom olwo
Ydk nf? e0uyo[aok? urmuk;d axmif
xuf? aum#dZmwd? b0\tqk;H uk?d 0g-qk;H aomb0\ tjzpfu?dk tEka&tpOfatmufarhEidk &f m\/ oAb0H-cyford ;f aom b0wkyYd wfv;Hk ? y@dawmpynm&Sad om ol\tjzpfuv
dk nf;aumif;? 0dom&a'gp-&J&ifah omol\ tjzpfudk
vnf;aumif;? tEkb0Ed-tpOfcHpm;&avukef\/

32/ qwouaya'0daEm? qwop pu0wd/


ya'o&ZH0dykvH? *Peawm tocFa,m/ /
r[m&mZm-&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? aw-xkd
qif;wk ylaZmfaumfa&mf vSL'gef;aomolwkdYonf? a'0daEm-ewfwkdYukd tpkd;&
aom odMum;rif;\tjzpfonf? qwo
uay-36 urmonf? a[mwd-jzpf\/
pu 0 w d p -av;uRef ; vk H ; uk d tpk d ; &aom pMumrif ; \tjzpf o nf v nf ; ?
qwouay-okH;q,fhajcmufurmonf? a[mwd-jzpf\/ 0dykvH-txl;ojzihf
rsm;jym;jyefyY mG ;aom? ya'o&Z-H ya'o&mZfrif;\ tjzpfuu
dk m;? *EkPawm*Pef;ocsmF tm;jzifh a&wGut
f yfonf&adS omf? tocFa,m-ra&wGuEf idk o
f nf?
a[mwd-jzpf\/

33/ r[d'daum r[myanm? 0P0aEm ,odaem/


od&drmlyoraEm? owKAdrd'H zvH/ /
r[m&mZm?&uKd ijf ynf&iS f pEo&l ,
d rif;jrwf avmuewf? aw-xkd yk yf mG ;
ylaZmfaumfa&mf vSL'gef;aomolwkdYonf? r[d'daump-wefckd;BuD;onfvnf;
aumif;? r[myanmp-ynmBuD;onfvnf;aumif;? 0P0aEmp-tqif;vS
onfvnf;aumif;? ,odaemp-tNcHt&Hrsm;onfvnf;aumif;? oD&drmpbke;f Muufoa&&Sjd cif;onfvnf;aumif;? lyoraEmp-kyf yl um,ESifh jynhpf Hk

]]53}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

onfvnf;aumif;? a[mwd-jzpf\/ 'H-onfum;? owKArd


H -bk&m;kyf
yGm; jyKvkyfaumfa&mf ylaZmfaomol\/ zvH-tusKd;tmedoHozvaywnf;/

34/ ta[d awr[mabma*? r[maoXD ukavokp/


cuda,pmydjA[aP? owKAdrHd'H zvH/ /
r[m&mZm?&uKd ijf ynf&iS f pEo&l ,
d rif;jrwf avmuewf? aw-xkd yk w
f k
ylaZmfaumfa&mfvSL'gef;aom olwkdYonf? tma[d-<u,f0csrf;omukefaom?
r[mabma*? rsm;pGmaom tokH;taqmif pnf;pdrfcsrf;om&Sdaom? jA[aP
pmyd-ykPm;rsKd;vnf;aumif;? cEda,pmyd-rif;rsKd;vnf;aumif;? r[maoXD
ukavokp? trsKd;jrwfaom olaX;rsKd;wkdYvnf;aumif;/ a[mEd? jzpfukef\/
'H-onfum;? owKArd
-bk&m;kyx
f jk yKvyk af umfa&mfyal ZmfvLS 'gef;aom
ol\? zvH-tusKd;tmedoH ozvHaywnf;/ /

35/ Aka'gyapuAk'gp-t&[aEm r[d'daum/


,H,HywdwHorH? wHwH vbEd ygPDem/ /
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? aw-xkdqif;
xkylaZmfaumfa&mf vSL'gef;ukefaom? ygPdem-ow0gwkdYonf? r[d'daumBuD;pGmaom bkef;wefckd;&Sdawmfrlaom? Ak'gp-bk&m;tjzpfukdvnf;aumif;?
yapuAk'gp-toD;tjcm;yapubk&m;tjzpfukdvnf;aumif;? t&[HaEmp&[Eom0u tjzpfudkvnf;aumif;? ,H,H-tMuiftMuifqkukd? ywdwHawmif;wtyf\/ oAH-tvkH;pkHaom? wHwH-xkdxkdokdYaom qkjrwfukd? cdyHvQifjrefpGmomvQif vbEd-&EdifMuavukef\/

36/ avmwHumvm,H 'Ed0g? 'gk[d pE ae[d0g/


0domaP[d tXD[D0g? rwdum Xum[dp?
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? avmwH0gaMu;jzihfvnf;aumif;? umvm,H0g-cJjzihfvnf;? 'Ed0g-rGefjrwfaomtpG,fwkdY
jzihv
f nf;aumif;? 'gk[0d g-rGejf rwfaom opfom;wkjYd zihv
f nf;aumif;? paEae
[d0g-pEul;ESpfwkdYjzihfvnf;aumif;? 0domaP[d0g-rGefjrwfaom OD;csKdwkdYjzihf

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

vnf;aumif;? tXDD[d0g-rGefjrwfaom om;aumifkd;wkdYjzihfvnf;aumif;? rwd


um[d0g-ajrpOfajrnufwkdYjzihfvnf;aumif;? Xum[d0g-tk#ft*FawwkdYjzihf
vnf;aumif;? AdrH-igbk&m;\ kyfwkqif;xkawmfukd uan,s? jyKvkyf&m\/

37/ emem0aw[d 0aP[d? ao av[d 0Zda&[d0g/


ck'uH0gr[EH0g? o'gpdawe omoae/ /
r[m&mZm?&uKd ijf ynf&iS f pEo&l ,
d rif;jrwf avmuewf? emem0aP[d
-txl;xl;aom tqif;ta&mif&Sdukefaom? 0aw[d0g-t0wfykqkd;wkdYjzihf
vnf;aumi;f? 0Zda&[d0g 0&ZdefausmufwkdYjzihfvnf;aumif;? ck'uH0gigbk&m;
\ vufrawmfyrmP? oQoQm;oD;vkH;yrmP&Sdaom ti,fpm;rsKd;ukd vnf;
aumif;? r[EH0g-xkdxuftvGefBuD;rm;oH&Snfaom tBuD;tpm;rsKd;ukd vnf;
aumif;? arrr-igbk&m;\ omoae-tqkH;trwnf&m omoemawmf?
o'gpdawe o'gMunfkdaompdwfjzihf? arrr-igjrwfAk'\? AdrH-kyfxkqif;xk
awmfjrwfukd? ua&,s-jyKvkyf&m\/

38/ vduDwH owKHAdrH? vdarwGm&Z aw[dp/


o'gpdawe arm'Ed? yrmaem A[k*kaP/
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? A[k*kaP?
rsm;pGmukefaom *kPfaus;Zl;xl;wkdYukd/ yrmaem? zefzefaxmufI? ajrmfjrif
jyKwwffaom/ a,e&m? tMuifvlwkdYonf? owK? igbk&m;jrwf\/ AdrH?
qif;wkyk yf mG ;awmfjrwfu/dk vduw
d -H vduw
d aEm? oGe;f xka&;om;Muukev
f su/f
&ZaEm[d0g? a&TaiGpaom &wemwkdYjzihf/ vdarwGm? vdrf;usHoGef;avmif;?
o'gpdawe? o'gMunfkdaom pdwftpkHjzihf/ arm'Ed? 0rf;ajrmuf0rf;om
om"kac:vsuf vSL'gef;aumfa&mf ylaZmfav&m\/

39/ wom[d y@dawmaygaom? orHtwrwaem/


ua&,sowKAdrH? ok0P&Z aw[d0g/ /
r[m&mZm?&udKifjynf&Sif pEol&d,rif;jrwf avmuewf? wom[dwom{0? xkdYaMumihfomvQif/ twaem? rdrd\/ twH? tpD;tyGm; tusKd;rsm;
ukd/ orH-oraEm? ajrmfjrifaxmufI? owdjyKwwfaom? y@dawm?

]]54}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

aMumif;usKd;odjrif ynm&Sifjzpfaom/ aygaom? ow0gonf/ ok0aP[d0g?


a&TwkdYjzihfvnf;aumif;? &Zaw[d0g? ok0aP[d0g? a&TwkdYjzihfvnf;aumif;?
&Zaw[d0g? aiGpaom &wemwkjYd zihf vnf;aumif;? owK? igbk&m;jrwf\/
AdrH? kyfxkoGef;puf? kyfyGm; ukd,fpm;awmfjrwfukd/ ua&,sm? oGef;xka&;om;
jyKvkyfom vSL'gef;ylaZmf&mownf;/
aumZm 1260 ckESpf? aq;q&mBuD;
OD;irJ a&;ul;aom ayrljzpf
(uscyfrS aumfcsyfxd)

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;


tcef;(12)

q&mawmfpudE

"mwfawmfjyefYyGm;? ukokdvfrsm;
]]tmeEmukd? rdefYqkdpum;? okdYMum;\
bk&m;igvGef? edAmefpHwHcg;? ighcEmrSm
rsm;pGmjzpf"mwf? &Spfp&GwfrS? trSwfjyonf
emr&,l? tqlqlwkdY? igrljzpfzl;
&yfwkdif;usL;vsuf? a&mifjrL;uGefYjzefY
wnfvwHY[k? &nfTefedrdwf? Asm'dwfay;NyD;
ajrBuD;ivsif yJhwifwnf;}}
(0g;ausmif;q&my@dwf)
bk&m;ocifonf "n0wDrS 'Gg&m0wDokdY c&D;a'opm&Dquf <ucsD
awmfrlavonf/ c&D;vrf;Mum;0,f ork'&myifv,furf;ajrmifwkdYvnf;
aumif;? awmifcGif awmifpnfurf;wkdYvnf;aumif;? wefY&yfaxmufem;aecJh
&jcif;rsm;jyKcahJ vonf/ bk&m;&Sif a'opm&D<ua&muf? wef&Y yf&mwkYd awmif;
yefolrsm;twGuf udk;uG,fcGifhrsm; jyKoem;cJhavonf/ ukd;uG,f&mtjzpf ajc
awmf&m? zaemifhawmf&mrsm;onf ,aeYwkdif orkdif;wGif &pfvQuf&SdMuay
ao;\/
&ckdifrS bk&m;oQifonf tpOftwkdif; rZdra'oa&mufvQif tvm;wl
c&D;a'opm&D vSnhfvnf<u&if; a[majymacRcRwf omoemawmfjyKcJhav
\/ trsm;tusK;d ukd aqmif&u
G v
f suf ewf&mG ok*wd a&mufapcJ\
h / r*fzv
dk cf sr;f
omw&m;ukd &apjyef\/
bk&m;oQifonf r[moMuZf (148)ckESpfokdY ta&mufwGif oufawmf
(80)aphcJhavonf/ 0gawmftm;jzihfrl (45)0gjynhfajrmufvmavawmh\/
xkdESpfwGifyif uqkefvjynhfaeY y&dedAmefpHvGefawmfrlcJhav\/ pEol&d,
bk&ifonf bk&m;y&dedAmefjyKNyD;aemuf wpfESpfajrmufwGif ewf&GmpHvGefoGm;
cJah vonf/ bk&m;pHveG Ef pS u
f dk tZmwowfrif;onf NzKd wpfc<k uif;xm;av
onf/ &ckdifu ZD0uudef;trnfjzihf NzdK<uif;jyKcJhMuavonf/
bk&m;ocif\ kyfuvyfonf ckepf&uftMumwGif awaZm"mwfrD;

]]55}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

avmifuRrf;cJh&avonf/ rD;ravmifbJ <uif;usef&pfaom "mwfwkdYqkdvQif


&Spfp&GwfrQ &SdcJhavonf/ xkd"mwfawmfwkdYwGif ruGJrjym; wpfom;wnf;jzihf
yuwdtwkid ;f use&f pforQwu
Ydk m; t0dyu
P
d ? torEd " mwfawmfrnfav\/
ta&twGufrSm pG,fawmfav;ql? Syfkd;awmfESpfql? ezl;oif;uspfawmf
wpfqltm;jzihf ckepfqljzpfav\/
t"dXmeft& <uif;usef&pfaom "mwfawmfrsm;wGif tpdwfpdwfuGJjym;
aom "mwfawmfum; orEd ? 0dyw
P
d " mwfawmfrnfuek \
f / (16)jynf? tcsi;f
wpfwif;cefY&Sdukef\/ tBuD;yJaemufaph yrmP? ti,f rkefYnif;aph yrmP?
tvwf qefuGJusKd;yrmP? &SdMu\/
a&Ta&miftqif;? jrwfav;yef;ykHtqif;? ykvJtqif; toD;oD;&Sdacs\/
tBuD; (5)jynf? tvwf(5)jynf? ti,f (6)jynftoD;oD;&Sd (16)jynfaom
"mwfawmfwkdY jzpfMuukef\/
0ifokH;q,fusrf;tvkdjzihf y&dedAmef rpHvGefrD oGm;awmf av;q,f?
qHawmfukd;uka#ajcmufoef;? arG;awmf &Spfuka#? vufonf;ajconf;awmf
ESpq
f ,fwYdk uRwaf vonfq\
dk / xku
d dk ewfwu
Ydk toD;oD;wpfqu
l spD yihaf qmif
,l ukd;uG,fcJhMuavonf/
"mwfawmfwkdYukd a'gPykPm;onf &Spfjynfaxmifaom rif;wkdYtm;
wpfpkuspD &SpfpktnDtrQ cGJa0 ay;avonf/ tpkwpfpkvQif yuawhaom
uGrf;pm;jzihf (16)uGrf;pm;pD&\/ jrefrma0g[m&tm;jzihf wpfpdwfpD&Sd\/
a'gPykPm ;onf rdrt
d wGuf vusmf pG,af wmfudk OD;&mZfMum; 0Sux
f m;
cJah v\/ okaYd omf odMum;rif;,l plVmrPdapwdawmf Xmyemxnfx
h m;av
onf/ xkdYaMumihf <uif;usef&pfaom "mwfawmfjcifaom p&GufcGufukdyihf,l
ukd;uG,fcJh&av\/ 0dyvd0eaeaom arm&d,rif;wkdYum; "mwfawmfa0pkukd
r&cJhMuav/ ta&mufaemufusojzihf oN*K[faom pEul;rD;aoG;ukdomvQif
ay; &&SdcJhMuav\/
"mwfawmfukd &&SdMuukefaom rif;taygif;wkdYonf 0rf;omtm;& aiG
yef;awmif;ESihfxnfh yihfaqmifMuavukef\/ ukodEmkHjynfuonf rdrdwkdY
aeaom wkdif;jynfta&muf c&D;vrf;rsm;ukd wefqmqifMu\/ BuH? iSufaysm
yifpu
dk
f wifw
h ,fpmG pD&ifcMhJ uav\/ xkaYd emuf obifBu;D pGmcH |myemMu
av\/ apwDwnfxm; udk;uG,fMuav\/
0ifokH;q,fusrf;um; jrwfpGmbk&m;\ y&du&mwkdYukdvnf;aumif;

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

awmif;MuorQaom rif;wkt
Yd m; ay;cJMh uonfq\
dk / xkrd if;wkv
Yd nf; rdr&d orQ
wkdYukd ykZm&[jyKNyD;vQif yifhaqmifum Xmyem apwDwnfxm;cJhMuav\/
xkdrQaom bk&m;\ukd,fawmfrS <uif;usefonfh "mwfawmfrsm;wGif
plVrkPdESihf 'kapwDwkdYum; vlwkdYrzl;xkduf/ ewfwkdY&,lcJhMuaomaMumihf
wm0womjA[mbkHom wnf&Sdavonf/ useft0dywdP "mwfawmfESpfql?
"mwfawmfjcifcGufapwD? pEul;rD;aoG;apwD? 0dywdP"mwfawmf (okH;rsKd;okH;
pm;)aygif;onf/ usefapwD (10)qlwkdYukdom vlwkdYzl;jrifMu&\/
jrwfpmG bk&m; y&deAd m efpaH wmfro
l nhaf emuf wpfEpS af usmaf jrmuf&adS om
tcg t&Sifr[muy&[Emt&Sifjrwfonf OmPfawmfjzihf qifjcifawmf
rlcJhav\/ "mwfawmfwkdYukd 'dXdwkdYaMumifh ab;tE&m,fjzpfawmfrltHhonfukd
jrifawmfr\
l / xkaYd Mumihf &Gmr&Gm&Sad om "mwfEpS jf ynfux
dk m; use(f 14)jynf
aom "mwfawmfwkdYukd yifhaqmifapav\/
xkd"mwfawmfwkdYum;? ukodEmkH? uydv0wf? a0omvD? yg0ga0X'dy?
tvuy? &mZN*dK[fjynfrSjzpfMu\/ xkd"mwfawmfwkdYukd yifhaqmifNyD;vQif
tZmwowfrif;xHtyfav\/ xkdrif;onf &mZN*K[fjynfwGif Orifwl;
MuKwfapwDwkdY oGwfoGif;um Xmyemxm;cJhav\/1
jrwfpGmbk&m; y&dedAmefpHNyD;aemufykdif; aemuf? omoemou&mZf
(214) ESpf? taomurif;onf bk&ifjzpfvm\/ (218)ESpfajrmufwGif
&mZbdodwfcH awmfrlav\/ xkdYaemuf (4)ESpfajrmufaomf (omoemESpf
222)Ak'omoem ukd ouf0if,kHMunfvmav\/ nDESihfom;orD;wkdYukd
omoemabmif o k d Y oG w f o G i f ; avonf / ausmif ; uef a qmuf v k y f
vSL'gef;cJhavonf/

"mwf a wmf j yef Y y G m ;


xkdYaemuf "mwfawmfukd zl;jrifvkd pkHprf;av\/ olwpfyg;rodap&ef
vkHNcHKpGmxm;tyfcJhavaomaMumihf "mwfawmfxm;&mukd odol&Sm;av\/
bk&ifrif;onf &mZN*dK[f OD;pGm apwDwkdYukdazmuf &Smap\/ r&vQif
wpfjynfNyD;wpfjynf wpfNrddKUNyD;wpfNrdKU azmufxGif;&SmazGMuav\/ r&vQif
&mZN*dK[fjynfokdY jyefvmav\/ wpfpkHwpfa,mufaomolonf "mwfawmf
xm;&m t&yfukd Mum;zl;oavm[k ar;av\/ touf(120)&Sdaom rax&f

]]56}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

wpfyg;u if;onf omraPb0u yef;ylaZmfcJhzl;&m Xmewpfckukdawmh


od\[kq
dk Tejf yav\/ xkad e&monfyif "mwfawmfxm;&m t&yfyifwnf;
[kq
dk wl;azmfav\/ xkt
d cg &av\/ ylaZmfrHk Qom xm;cJv
h suf <uif;aom
"mwfwu
Ydk ,
dk Nl y;D aomf &Spaf omif;av;axmifaom NrKd UBu;D wkYd apwDwnfcahJ v
onfqkd\/2
taomurif;\ aumif;rIawmftwGuf ZrL'DyguRef;rS ewfa'0grsm;
vnf; vma&mufMuav\/ Asm'dwfxm;cJh&m a'orS ewfa'0grsm;onf
vma&mufvsuf "mwfawmfrsm;ukd zl;Muav\/ "mwfawmfrsm; <ua&mufwnf
tH&h mwku
Yd v
dk nf; avQmufxm;Muavuke\
f / xkaYd emuf "mwfawmftoD;oD;ukd
cGJjcrf;odomap&ef yihfaqmif jyoavukef\/ t&Sifarmvd ykwwd
rax&fESifh t&SifE*kwrax&fwkdYvnf; "mwfawmf trsKd;tpm;ukd cGJjcm;
ay;oem;cJhMuav\/
bk&ifonf xk"d mwfawmfrsm;wku
Yd dk ylaZmfapjcif;iSm Asm'dwaf wmfred MYf um;
cJ&h m |mewku
Yd dk ykaYd qmiftyfEiS ;f jcif;iSm Asm'dwaf wmfred MYf um;cJ&h m tvk&d adS wmfrl
\/ xkaYd Mumihf trif;rif;wkt
Yd m; a&TayvTma&;om; owif;pum; Mum;odap
av\/ xkdtcg "n0wD&ckdifjynf &Sifbk&iftjzpf ol&d,pupkd;pHvsuf
&Sad eav\/ &ckid b
f &k if ol&,
d pu(bD-pD 316-272)rif;onf "mwfawmfwu
Ydk dk
yihfaqmif&ef nDvmcH qif,ifcJhav\/ rSL;rwfwkdYu t&Sifr[mwdESihf
t&Sif Amukvwkt
Yd m; yihaf qmif&efapvTwo
f ihaf Mumif;avQmufxm;Muav\/
bk&ifrif;vnf; xkt
d &Siw
f t
Ydk m; avQmufxm;awmif;yef yifah qmifcahJ v\/
t&SifjrwfwkdYonf a&TayvTmukd,lvsuf taomurif;xHrS a0pk&"mwf
awmfukd omoemou&mZf (222)ckESpfu tcgaumif;aom wefaqmifrkef;
vuG,faeYwGif yihfaqmifcJhMuukef\/ Asm'dwf0if "mwfawmf (247)qlukd
vufcH&&SdcJhojzihf bk&ifrif;tm; ay;tyfMuav\/ bk&ifrif;onf xkdESpf
waygif;vup "mwfawmfrsm;ukd jzefYcsDxm;cJhav\/ tcsKdU"mwfawmfrsm;
tm; xkdrif;vufxuf rwnfjzpfcJh&mum; eef;awmf ylaZmfudef;0yfvsuf
&SdvmcJh&av\/ xkdrif;aemufqufcHMuaom rif;rsm;vufxuf wnfxm;
apcJhMu&av\/ xkdaMumihf Asm'dwf&"mwfawmfrsm;onf Asm'dwfay;cJh&m
Xmewkid ;f wkYd <ua&mufued ;f 0yfc&hJ av\/1 omoemawmfwnfonfxd "mwf
awmfrsm;ukd &Sifawmfjrwfbk&m; udk,fpm;tjzpf ukd;uG,fMu&vdrfhrnfom

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

wnf;/ xkaYd Mumihf bk&ifrif;wko


Yd nf *kP,
f al omtm;jzihf uk,
d pf m;awmf r[mrk
ed? r[mZdef? tX0do? qHawmf? OD;&Zfawmf? Syfkd;awmf? oif;uspfawmf?
arGawmf"mwftp&Sdaom (10)yg;aom o&d&"mwfwkdY\ wumawmf&if;jzpf
awmfrlaom b0&Sifrif;[l &mZoHwkdY a&;okH;cJhavonf/1

*pye'Djrpftaemufbuf t&yfa'o&Sd orkdif;0ift&


wnf&Sdaom "mwfapwDrsm;rSm
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/
23/
24/

tmusyfawmf"mwfapwD
ovkH;awmf"mwfapwD
wiftkHawmf"mwfapwD
OD;&mZfawmf"mwfapwD
wef;cGJawmf"mwfapwD
OD;uif;awmf"mwfapwD
em;arG;&if;awmf"mwfapwD
eHawmf"mwfapwD
ukef;kd;awmf"mwfapwD
yg;kyfawmf"mwfapwD
rsufpdawmf"mwfapwD
rsuf&pfawmf"mwfapwD
wifzkdifawmf"mwfapwD
0ifxD;awmf"mwfapwD
cHcsifawmf"mwfapwD
cg;qpfawmif"mwfapwD
ykqpfawmf"mwfapwD
vufqpfawmf"mwfapwD
vnfkd;awmf"mwfapwD
em;vdyfawmf"mwfapwD
pNrHKawmf"mwfapwD
wef;awmifawmf"mwfapwDawmf
yckH;awmf"mwfapwDawmf
vuf0ef;awmf"mwfapwDawmf

2
4
1
1
1
1
2
1
1
2
1
1
1
1
2
1
1
1
1
2
1
2
1
1

ql
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

]]57}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

25/
26/
27/
28/
29/
30/
31/
32/
33/
34/
35/
36/
37/
38/
39/
40/
41/
42/
43/
44/
45/
46/
47/
48/
49/
50/
51/
52/
53/
54/

qH&pfawmf"mwfapwD
uefaumufawmf"mwfapwD
tom;awmf"mwfapwD
vQmawmf"mwfapwD
xdyfawmf"mwfapwD
yg;kd;awmf"mwfapwD
em;&Gufawmf"mwfapwD
om;jrwftusdwfawmf"mwfapwD
&ifom;awmf"mwfapwD
&ifGefhawmf"mwfapwD
ESmoD;awmf"mwfapwD
rsufarSmifawmf"mwfapwD
em;tkHawmf"mwfapwD
tmacgifawmf"mwfapwD
OD;jcm;awmf"mwfapwD
yg;ckdYawmf"mwfapwDawmf
tqkwfawmf"mwfapwD
b,fvufawmf"mwfapwD
ajE"mwfapwD
toJawmf"mwfapwD
rsufkd;awmf"mwfapwD
rdwfawmf"mwfapwD
0rf;awmf"mwfapwD
csufawmf"mwfapwD
OD;pGef;awmf"mwfapwD
vufkH;awmf"mwfapwD
OD;qufawmf"mwfapwD
tcsif;awmf"mwfapwD
ESmoawmf"mwfapwD
rsufuGif;awmf"mwfapwD
aygif ;

q&mawmfpudE

1
1
1
1
3
1
1
3
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2
1
1
1
1
1
2
1
1
1
71

/
/
/
ql
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
ql

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

upye'Djrpf\taemufbuft&yfa'owkdY
"mwfpOforkdif;usrf;vmt& wnf&Sdaom "mwfapwDrsm;
t jzpf c J h z l ; onf h
rS w f ae&mXme
pOf
1/ eEyAwawmif
2/ 0g&rd*yAw
3/ om&0PyAw
4/ eEplVyAw
5/ aovm0dVDyAw

jzpf c J h z l ; aom Asm'd w f t &wnf a om


b0
"mwf a pwD r sm;

[oFmrif;
*sDrif;
orif
y'wfrif;
aA'ifwwf
ykPm;
6/ if;rS*g0kwfcGJt&yf NrdKihfacG;
7/ 0gkyAwawmif
qifrif;
8/ eEyAw
tom;rJZmkyf
9/ if;teD;
ykPm;
awmifyki,f
10/ rvmeEplVyAw ckdrif;
11/ cgumydXdyAw
pOf;'g;onf
12/ umodeyAw
a&TOa'gif;
13/ omvmr,awmif O,smOfonf
14/ ud0*EyAw
,kefrif;
15/ udEyAw
Muufrif;
16/ plVok0PyAw
ykPm;
17/ ok0PyAw
a&T[oFm
18/ wdeo0yAw
csKd;rif;
19/ emVm*D&dyAw
pmr&DiSuf
20/ 0g&dZvyAw
tkd;xdef;onf
21/ arC*D&dyAw
vuform;
22/ om&ukwyAw
xif;acGorm;
23/ eEukuyA
a&Torif
awawmif

tmusyfawmfapwD
vuf,movkH;awmf"mwfapwD
wiftkHawmf"mwfapwD
vuf0JovkH;awmf"mwfapwD
OD;&mZfawmfapwD
vuf0Jwef;cGJawmf"mwf
OD;uif;awmf"mwf
em;arG;&if;awmf"mwf
ckHcsifawmf"mwf
cg;ywfawmf"mwf
vufqpfawmf"mwf
vnfkd;awmf"mwf
pNrHKawmf"mwf
em;vdyfawmf"mwf
wef;awmifawmff"mwf
rsufuGif;awmf"mwf
xdyfawmf"mwf
yg;kd;awmf"mwf
em;&Gufawmf"mwf
&ifom;jrwfawmf"mwf
vuf,mtusdwfawmf"mwf
vuf0Jtusdwfawmf"mwf
vuf,m&ifom;awmf
"mwfapwD

]]58}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

24/ Eom&yAw
25/ 0eyAw
26/ emopdeyAw
27/ rvyAw
28/ odEar yAw
29/ eEom&yAw
30/ oE0g&yAw
31/ odEeEyAw
32/ oEodEyAw
33/ omvrd*yAw
34/ plVyAw
35/ oDvmeEplVyAw
36/ *EeEplVyAw
37/ rvyAw
38/ rmCplVyAw
39/ arCplVyAw
40/ eEyAw
41/ om&0PyAw
42/ omvyAw
43/ eEyAw
44/ omvrd*yAw

oif;acGpGyf
&ifGefYawmf"mwfapwD
arsmufrif;
vuf0J&ifom;jrwfawmfapwD
a&TOa'gif;
em;oD;awmf"mwf
y'wfrif;
tqkwfawmf"mwf
ief;rif;
b,fvufawmf"mwf
udE&m
aNEH"mwf
0ufrif;
xdyfawmf"mwf
orif
ovkH;awmf"mwf
pyg;BuD;
oJawmf"mwf
yl;rif;
rsufkd;awmf"mwf
ykPm;
rdwfawmf"mwf
ZD0pkd;
0rf;awmf"mwf
a>rrif;
csufawmf"mwf
wdEKwfom;
OD;pGef;awmf"mwf
qwfrif;
ckHcsifawmf"mwf
aus;jzLrif;
vuf0JvufkH;awmf"mwf
&Sm;rif;
ovkH;awmf"mwf
ykPm;
OD;qufawmf"mwf
a&TusD;rif;
rsufkd;awmf"mwf
ckdrif;
yg;pyfawmf"mwf
aA'ifwwf
rsufpdawmf"mwf
ykPm;
45/ eErd*plVyAw
a&TusD;om;
rsuf&pfawmf"mwf
46/ umuarCplVyAw a&Tyef;wdrfom; wifpkdifawmf"mwf
47/ pd@omvarCyAw 0Hrif;
eHawmf"mwf
48/ oE0&yAw
tkd;xdef;onf ukef;kd;"mwf
om;
49/ *E0&yAw
pyg;BuD;a>r
oJawmf"mwf
50/ r@om&yAw
a&TusD;om;
em;arG;awmf"mwf
51/ r@plVyAw acguf&SmiSuf
vQmawmf"mwfapwD
rif;

]]59}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

52/ *ErEyAw
OMoiSufrif;
53/ rEom&yAw orif
54/ eE*EyAw
&pfrif;
55/ plV*&yAw
usD;armifkd
56/ eEplVyAw
aA'ifwwfykPm;
57/ arCplVyAw aus;rif;
58/ cgPplVyAw OD;csKdrif;
59/ r@yAw
EGm;rif;
60/ rmC0&yAw yef;yGwfonf
61/ pEplVyAw
O,smOfonfom;
62/ *EplVyAw
NrdKifhacG;
63/ plVpmCyAw a>ra[muf
64/ eErmCyAw usLx&Honfom;
65/ cgumydXDyAw av;orm;
66/ arCukwyAw pmrif;
67/ *EplVyAw
cgrif;
68/ omvrmCyAw ,kefrif;
69/ eEr,yAw vif;oQKdifh
70/ eEom&yAw eEpkX&aoh
71/ pEarC*D&dyA [dEKwfwppf
wawmif

q&mawmfpudE

em;tkHawmf"mwf
em;vdyfawmf"mwf
xdyfawmf"mwf
tmusyfawmf"mwf
tmacgifawmf"mwf
uefaumufawmf"mwf
wef;awmifawmf"mwf
yg;pkdYawmf"mwf
rsufarSmifawmf"mwf
ykwfawmf"mwf
ykqpfawmf"mwf
tcsif;awmf"mwf
ESmoawmf"mwf
vuf0rf;awmf"mwf
qH&pfawmf"mwf
OD;jcm;awmf"mwf
OD;qufawmf"mwf
tom;awmf"wf(om;ykHapwD)
yckH;awmf"mwf
0ifoD;awmf"mwfapwD/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

tcef;(13)

jzpfawmfb0ESihf qlql"mwfawmf
&ckdifjynfbk&m;orkdif;vm jzpfawmfb0ESihf
Asm'dwf0if "mwfawmftqlql
]]NrdKU"n[k? rnf&orkdif;? &ckdifwkdif;wGif? okH;vl&Sifonf? rnfwGifac:
aqmif? ausmufawmfawmif? bke;f acgifjrwfpmG ? aexD;cgvQi?f rderYf mS pum;?Asm
'dwfxm;? igum;trSef? jynfedAmefokdY? 0ifpHaomcg? igvQifjzpfzl;? OD;OD;t&yf?
used ;f 0yfwnfav? "mwfarGawmfonf? uke;f awmfrcRw?f ausmufawmf "mwf[?k
oif;csyfwpfrsKd;? acgifkd;OD;&mZf? tvkdufoihfpGm? "mwfyg;awmfESihf? armif;
awmfup? t00uk?d &uwiG rf nf? &ckid jf ynf? uk;d uG,w
f v
Hk wf? rSerf cRww
f nf;}}
(tH a wmf o rk d i f ; vuF m rS )
bk&m;ocifonf yg&rDjznhfpOfumv EkpOfb0u &ckdifjynfwGif b0
rsm;pGmjzpfcJhzl;avonf/ uRef;urf;a'o? awmawmifXmewkdY aexkdifusuf
pm;cJhzl;avonf/ xkdpOfumvwGif vltjzpfjzihfvnf;aumif;? aus;iSufwd
&pmefow0gtjzpfjzihfvnf;aumif;? pkHpGmjzpfvmcJhavonf/ &aoh? &[ef;?
wyoD? olawmf0oD usirhf cDS o
hJ nfrsm;vnf; &Scd zhJ ;l onf/ xkx
d t
dk jzpfawmfb0wkYd
ukd bk&morkdif;t& avhvmod&Sd&ayonf/

]]60}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

pOf jzpf z l ; onh f jzpf c J h a om


b0
tBud r f a ygif ;
1/ ykPm;b0
16-Budrf
2/ yef;yGwform;
3 /
3/ a>rrif;
16 /
4/ usD;
19 /
5/ orif
15 /
6/ zGwf
3 /
7/ Muuf
4 /
8/ ,kef
6 /
9/ om;
3 /
10/ *sD
7 /
11/ yl;
3 /
12/ cg
6 /
13/ 0uf
6 /
14/ 0H
6 /
15/ arsmuf
5 /
16/ csKd;
5 /
17/ yef;onf
1 /
18/ Oa'gif;
7 /
19/ ckd
5 /
20/ apmif;onf
1 /
21/ odef;
3 /
22/ vufyef;onf
2 /
23/ usKx&Honf
3 /
24/ av;orm;
3 /
25/ [dELom;
3 /
26/ vif;w
1 /
27/ O,smOfonf
4 /
28/ uRrf;orm;
1 /
29/ jrif;
2 /

q&mawmfpudE

pOf jzpf z l ; onh f jzpf c J h o nh f


b0
tBud r f a ygif ;
30/ olqif;&J
2 /
31/ zsH
2 /
32/ &pf
3 /
33/ a&G;ukefonf
2 /
34/ wHigonf
2 /
35/ Zifvdif
1 /
4 /
36/ pmr&DiSuf
37/ BuHhqif
1 /
38/ iSufawmf
2 /
39/ qFo
D nf
1 /
40/ Z&uf
1 /
41/ pyg;BuD;
8 /
42/ oif;acGMuyf
1 /
43/ &Sm;rif;
2 /
44/ ajymif
2 /
45/ y|DuiSufrif;
1 /
46/ iSufrif;
2 /
47/ acgufvQmiSuf 5 /
48/ [oFm
2 /
49/ ywwf
2 /
50/ NrddKifacG;
2 /
51/ qifrif;
2 /
52/ tom;rJZmkyf 1 /
53/ pkdif;'g;onf
1 /
54/ tkd;xdef;onf
3 /
55/ vuform;
1 /
56/ xif;acGorm;
1 /
57/ udE&m
1 /
58/ ZD0Zkd;
1 /

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

pOf jzpf z l ; onh f


b0
59/ a&Tyef;wdrf
60/ OMoiSufrif;
61/ EGm;rif;
62/ pmrif;
63/ vif;csKdif;
64/ &aoh
65/ i&HUrif;
66/ uRJxD;
67/ jcaoFh
68/ qwfrif;
69/ olaX;ola<u
70/ wpfrif;

jzpf c J h o nh f pOf
tBud r f a ygif ;
2 /
71/
2 /
72/
2 /
73/
1 /
74/
2 /
75/
2 /
76/
3 /
77/
2 /
78/
1 /
79/
1 /
80/
2 /
81/
1 /
82/

q&mawmfpudE

jzpf z l ; onh f jzpf c J h o nh f


b0
tBud r f a ygif ;
jzL
2 /
jrif;xdef;
2 /
ayGU
1/
vdyf
2 /
ykoGif
2 /
rif;wppf
1 /
wif;uspf
1 /
'&,f
1 /
iSuf0g
1 /
OD;AsKdif;
1 /
(qHawmf&Sif"mwf) 1 /
(r[mxD;bk&m;) 1 /

Asm'd w f 0 if " mwf t ql q l


azmfjyyg tjzpfawmfb0? usiv
f nfc&hJ mumvwkYd ? bk&m;&Sio
f nf? usif
vnfjzpfvmcJh&onfwkdYukd? bk&m;jzpfNyD;aemuf? &ckdifjynfokdY <ua&mufpOf
wGi?f Asm'dw>f rufMum;cJah Mumif; txift&Sm;jyqk&d adS vonf/ xkAd sm'dw>f rufqdk
&m? rdrdusifvnf&m Xmewkdif; aemif igbk&m;pHvGefaomf? <uif;usef&pf
aom "mwfarGawmfrsm; wnfxm;&pfvwHYqkd\/
xkdAsm'dwfrdefYcsuftwkdif;? usifvnf&mjzpfzl;&m xkdxkd&ckdifa'oXmewkdY
? bk&m;\"mwfarGawmfrsm;ukd wnfxm;vmcJh&jcif;jzpf\/ xkd"mwfawmf
wnfvwf&mXme awmawmife,fajrwkdYum; ,ckxd orkdif;oufaocHtjzpf
"mwfawmfapwDawmfrsm;ukd zl;jrifawGU&Sdae&ayao;\/ tcsKdUawmacgif
awmifzsm;wGifum; ysufNydKjcif;? ae&mXmerxif&Sm;jcif;? jyKjyifjcif;rJhvm&jcif;
aMumihf wdrfaumcJh&awmhonf/
xkdAsm'dwf0if"mwfawmf (248)qlukdum; &ckdifjynf bk&m;orkdif;usrf;
azmfjyrSwfwrf;wifxm;cJhonfukdum; ,ckwkdifodomae&ayao;\/ usefo
rkdif;t& avhvmazmfxkwf &SmazGjcif;? jyefvnfjyKjyifjcif;? rGrf;rHwnfxm;

]]61}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

jcif;rsm;vnf; wpfpwpfpjyKvmcJhMuay\/ ,ck xkdxkdXmewkdY (248)qlaom


"mwfawmfwYdk ude;f 0yfvmcJo
h nht
f wkid ;f &ckid jf ynf Asm'dw0f if "mwfawmftql
ql xif&Sm;&Sdaeao;onfrSm Ak'omoemawmf\ orkdif;rSwfwkdif? omoem
wnf&Sdaeonfukd xif[yfjy&Sd&ma&mufacs\/ ,ck"mwfawmfapwDawmf
tqH? ta&twGufukdomvQif okdY tusOf;kH; wifjyawmhtHh/
OD ; a&
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/
23/
24/

bk & m;"mwf a pwD t rnf


r[mrked kyf&Sifawmfbk&m;
yg;kd;awmf"mwfapwD
vufoef;awmf"mwfapwD
vuf0JvufId;awmf"mwf
tmacgifawmf"mwf
ausmufqpfawmf"mwf
yg;kyfawmf"mwf
ckHcsif;awmf"mwf
rsufuGif;awmf"mwf
rdwfawmf"mwf
OD;qufawmf"mwf
rsufpdawmf"mwf
ovkH;jrif;acgif;"mwf
OD;&mZfawmf"mwf
ausmufkd;"mwf
wifusdawmf"mwf
rsufarSmifawmf"mwf
yg;vkH;awmf"mwf
vQmawmf"mwf(Zd0gapwD)
rsuf&pfawmf"mwf
&DrsKd"mwfapwD
vuf0Jvuf,m vufkH;awmf"mwf
rsufkd;awmf"mwf
tmusyf"mwf

tql t a&twG u f
1 ql
6 /
1 /
1 /
2 /
3 /
3 /
4 /
2 /
2 /
6 /
1 /
1 /
1 /
3 /
3 /
2 /
1 /
2 /
3 /
1 /
4 /
3 /
2 /

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

25/
26/
27/
28/
29/
30/
31/
32/
33/
34/
35/
36/
37/
38/
39/
40/
41/
42/
43/
44/
45/
46/
47/
48/
49/
50/
51/
52/
53/
54/
55/

em;arG;&if;awmf"mwf(em;arG;awmf"mwf)
uefaumufawmf"wf
ykyfawmf"mwf
rsufvkH;awmf"mwf
ESmoawmf"mwf
rkcfcawmf"mwf
csufawmf"mwf
ausmuftkHawmf"mwf
&ifGefYawmf"mwf
oJawmf"mwf
tcsif;awmf"mwf
ajcoef;awmf"mwf
tlrawmf"mwf
0rf;awmf"mwf
tHawmf"mwf
&iftkHawmf"mwf
csKd;ykdufawmf"mwf
b,fvufawmf"mwf
ezl;oif;uspfawmf"mwf
om;vdyfawmf"mwf
wiftkHawmf"mwf
ovkH;awmf"mwf
ESmoD;awmf"mwf
vufusmvufqpfawmf"mwf
om;awmf"mwf
vufr"mwf
em;vdyfawmf"mwf
vufzHawmf"mwf
EIwfcrf;awmf"mwf
yg;arG;awmf"mwf
wHawmifawmf"mwf

q&mawmfpudE

4
11
6
2
3
1
2
2
1
3
1
1
2
7
2
4
2
1
1
1
1
12
4
1
2
2
4
3
1
1
5

ql
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

]]62}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

56/
57/
58/
59/
60/
61/
62/
63/
64/
65/
66/
67/
68/
69/
70/
71/
72/
73/
74/
75/
76/
77/
78/
79/
80/
81/
82/
83/
84/
85/
86/

vuf0Jvuf,mausmom;"mwf
om;&ufawmf"mwf
ykqpfawmf"mwf
ajE"mwf
pmaigufawmf"mwf
tuGefawmf"mwf
wef;cGJawmf"mwf
OD;jcm;awmf"mwf
eHawmf"mwf
vuf0Jvuf,mADpd"mwf
xdyfawmf"mwf
vuf0Jvufawmf"mwf
ausmufOD;"mwf
qHawmf"mwf
vd*Fawmf"mwf
vnfkd;awmf"mwf
OD;awmf"mwf
tmusdwfawmf"mwf
cg;qpfawmf"mwf
vuf,mvuf0Jarmif;awmf"mwf
0rf;vkHawmf"mwf
yckH;awmf"mwf
OD;pGef;awmf"mwf
0ifoD;awmf"mwf
pNrHKawmf"mwf
eHkd;awmf"mwf
atmufrsufcrf;awmf"mwf
yg;awmf"mwf
ajcId;awmf"mwf
z0g;awmf"mwf
ar;ilawmf"mwf

q&mawmfpudE

2
1
2
1
2
1
3
2
3
2
5
1
1
3
1
4
2
1
2
2
1
2
1
2
1
2
1
1
1
1
1

ql
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

87/
88/
89/
90/
91/
92/
93/
94/
95/
96/
97/
98/
99/
100/
101/
102/
103/
104/
105/
106/
107/
108/
109/
110/
111/
112/
113/

ESmrkdYawmf(EkzkdYawmf"mwf)
em;&Gufawmf"mwf
vufkH;awmf"mwf
rkwfqdwfawmf"mwf
ovkH;awmf"mwf
jrKwfkd;awmf (tkd;awmf"mwf)
yg;ysOf;awmf"mwf
tqkwfawmf"mwf
OD;uif;awmf"mwf
vufqpfawmf"mwf
tmusdwfawmf"mwf(&ifom;jrwf"mwfawmf)
wifzkdifawmf"mwf
vuf0JEkdYtkHawmf"mwf
ukef;kd;awmf"mwf
em;tkHawmf"mwf
t&dawmf (o&dawmf"mwf)
qH&pfawmf"mwf
yg;kd;awmf"mwf
tom;awmf"mwf
&ifikHawmf"mwf
csOfqDawmf"mwf
vuf0Jvuf,m vuf<u,fawmf"mwf
wifawmf"mwf
OD;vTmawmf"mwf
vuf0Jajcrsufpdawmf"mwf
OD;AsKdif;awmf"mwf
vuf0rf;awmf"mwf

q&mawmfpudE

3
1
1
2
1
1
2
1
1
2
5
1
1
1
1
2
1
1
2
1
1
2
1
1
1
1
1
248

ql
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
ql

xkd"mwfawmfwkdYqkdvQif vlewfwkdY\ ukd;uG,f&mjzpfay\/ o&D&"mwf


ac: bk&m;udk,fawmfrS <uif;usef&pfaomt&m jzpf\/ oGm;awmf? qHawmf?

]]63}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

arG;awmf? ajconf;awmf? vufonf;awmfrsm; tpdypf yd t


f jzmjzm uGjJ ym;jzpfvm
cJhonf/ xkdYaMumihf ordE0dyudP"mwf(okH;rsKd;okH;pm;)[l jyqkdxm;Muonf/
rNyKd ruGw
J nfaom "mwfawmfum; ckepfqjl zpfavonf/ torEd t
0dyu
P
d [
k
jyqkdxm;onf/
&ckdif 0ifokH;q,f usrf;vmtwkdif; orkdif;q&mwkdYu odkYvuFmpyfqkd
cJhMuay\/
]]<uoGm;edAmef? pHwkHjyefu? vlYxHewf&Gm? tjzmjzm? rsm;pGmAkdvfaygif;?
ukd;uG,faMumif;[k? taygif;o&D&wf? arGawmf"mwfESihf? oGm;jrwfav;q,f?
ukd;uka#qH? arT;rSef&Spfuka#? "mwf0,fecg? ajconf;awmfESihf rSefpGmrvGJ?
vufonf;up? ESpfq,fjy\/ xkdrSwpfzef? kd;rSefOD;&mZf? oif;uspfwpfrsKd;?
tkd;tom;? aoG;zsm;onf;ajc? waxGtlr? tlodrfpom;? taMumtonf;?
tarS;tzsOf;? pyfvIdif;oihf&m? tjzmjzmwkdY? jzpf&mwkHx? ordE[k? jzpfx"mwf
awmf? wazmftordef? xdefxdefvQH0if;? auGuGif;r&Sd? yuwdwnf;/}}
(tHawmforkid ;f vuFmrS)

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

&ckdifjynf bk&m;orkdif;usrf;t&
>rufMum;cH&aom Asm'dwf0ifbk&m;apwDrsm;
pOf

jzpfcJhonhf
ae&mXme

jzpfcJhbl;aom
b0

Asm'dwft&
wnf&Sdaom
bk&m;"mwfapwD

1/ "n0wDNrdKU?
yka&m[dwf r[mrkedbk&m;
oD&d*kwfawmifukef; q&mykPm; (&ifaiGUawmf)

rSwfcsuf

o&Dacsmif;
(&ifaiGUawmf)

2/ aovm*D&dawmif yef;yGwform; ausmufkd;"mwf ukvm;wefjrpf


ausmufawmfapwD
urf;
3/ yOyAw(rkOyAw) a>rrif;

csufawmf"mwf o0ifukdif;
csufawmfapwD
4/ udEyAw
usD;rif;
yg;vkH;awmf"mwf (3)teD;
5/ udEKom&yAw orif
vufr"mwf
(4)teD;
6/ 0dEyAw
zGwfrif;
EIwfcrf;awmf"mwf aygufawmjyif
aus;&GmteD;?
ajrmufOD;NrdKU
e,f/
7/ rd*yAw
orif
ezl;oif;uspfawmf if;(ajrmufOD;
"mwf
NrdKUe,f)
8/ eEyAw
a&TMuufawm yg;arG;awmf"mwf (7)\teD;
awmifbuf
9/ a0VKyAw
,kefrif;
em;vdyfawmf"mwf ajrmufOD;NrdKU
ajrmufbuf
(20)rkdifuGmab
vdyf&GmteD;
10/r[mulrefawmif om;rif;
ovkH;awmf"mwf awmifjzLapwD

]]64}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

11/ *EyAw
12/ EyAw
ta&SUbuf

13/ *EyAw

csDrif;
yl;rif;

cgrif;

wGif\ajrmufOD;
NrdKUajrmufbuf
ajE"mwf
(10) \ta&SU
bufteD;
tuGefawmf"mwf (11)\ ta&SU
buftyg;
ajrmufOD;NrdKU
ta&SUbuf
ajE"mwf
(ukd;aomif;bk
&m;awmifteD;)

14/ oDvm*D&dyAw

0ufrif;

vusfmAdpd"mwf

15/ oDvm*d&dyAw

0efrif;

vumfAdpd"mwf

16/ emXm*D&dyAw

arsmufrif;

qHawmf"mwf

17/ 0P*EyAw

NcdK;rif;

18/ *dEyAw

yef;onf

vusfmrsufuGif;
"mwf
wef;awmifawmf
"mwf

19/ *EyAw

pyg;BuD;

20/ arm&*EyAw

Oa'gif;

21/ yOyAw

ykPm;

22/ umum*D&dyAw

q&mawmfpudE

csD;ykdufawmf"mwf

vd*Fawmf"mwf

(13)teD;
awmifbuf
(14)ta&SU
rsufESm
(15)ta&SU
rsufESm
(16)ta&SUbuf
wpf*g0kwf
(17)ajrmufpl;
pl;av;NrdKUjrpf
teD;
(18)\awmif
pl;pl;av;NrdKUjrpf
ta&SUbufurf;
,H
(19)awmif
rsufESm
av;NrdKUkkjrpfem;

yg;kd;awmf"mwf
NydKif;wkdifapwD
a&Taus;rif; vQmawmf"mwf usdef;awmf&Sif

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

23/ uyuawmif
(uaygw*D&d)
24/ eE&|yAw

ckdrif;

25/ 0PyAw

odef;rif;

26/ 0g,kyP&

vufyef;onf

27/ od

ykPm;

28/ rmpeE

a&Taus;om;

29/ plV0P

usLx&Hrif;

30/ rmpe

a&Taus;om;

31/ om&

av;orm;

apmif;orm;

32/ *Ev&mZfawmif [djELom;


33/ 0P

vif;wrif;

34/ om&rd*

Muufrif;

35/ *dE

0Heuf

36/ *EoD&d

O,smOfonf

q&mawmfpudE

ZD0gapwD
vnfkd;awmf"mwf av;NrdKUacsmif;?
*D0gapwD
vufr"mwf
vuf0Jykwfawmf ajrmufOD;NrdKU
"mwf
ta&SUrsufESm
vufrawmf"mwf (24)awmif\
ta&SUrsufESm
vusfmarmif;awmf av;NrdKUjrpf
armif;qGJapwD taemufurf;
vufoef;awmf vufoef;aoQ
"mwf
&GmteD;
vusfmvufkH; (27)\awmif
awmf"mwf
rsufESm
vusfmvufkH; (28)\awmif
awmf"mwf
rsufESm
ESmoawmf"mwf (29)\awmif
rsufESm
rsufvkH;awmf"mwf (30)\awmif
rsufESm
vuf0JrsufvkH; (31)teD;
awmf"mwf
0rf;awmf"mwf (32)awmif
rsufESmwpf*g
0kwf
vuf0Jawmif
(33)tyg;
awmf"mwf
ausmufOD;awmf (34)awmif
"mwf
rsufESm
yg;kyfawmf"mwf (35)ta&SUeE
yDwdjrpfem;

]]65}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

37/ rEm*D&d
38/ kv0u

ykPm;

vuf0JvufId;
"mwf
vufyef;onf eHkd;awmf"mwf

q&mawmfpudE

(36)awmif
rsufESm
(37) awmif
rsufESm

teD;
39/ *E&oawmif
*Rrf;orm; atmufrsufcrf; (38)awmif
(bm;rif;) awmf"mwf
rsufESm
rsufESmteD;
40/ a&Ekom&awmif jrif;rif;
v0Jyg;kd;awmf ajrmufOD;NrdKU
"mwf(yg;awmf awmifbuf
apwD)
(16)rkdifcefYt
uGm yg;awmf
&GmteD;
41/ a&omEk&awmif av;orm; vusfmykckH;
/
rsufESmt&yf awmf"mwf
42/ *Eygwvuf
olqif;&Jom; ajcId;awmf
(41)awmif
awmif? awmifykdY
"mwf
ta&SUrsufESm
i,f
tyg;
43/ tmumo
aA'ifwwf tmacgifawmf (42)ta&SU
ykPm;
"mwf
av;NrdKUjrpf
ta&SU
44/ *dE
zsHrif;
vufzsHawmf
(43)ta&SU
"mwf
rsufESm
45/ eEyAw
pyg;BuD;
ausmuftkHawmf (44)ta&SU
"mwf
rsufESm
46/ plV&o
&pfrif;
uHaumufawmf (45)awmif
"mwf
rsufESm
47/ 0Pom&
a&G;ukefonf z0g;awmf"mwf (46)teD;

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

49/ om&eEplV

csKd;rif;

50/ pepl V

Oa'gif;rif;

51/ eDvyAw

wHigonf

vusfmwifusd
awmf

ZPDom;

&ifkd;awmf
"mwf

57/ omem*

,kefrif;

58/ om&0P

BuHhqif

om;&ufawmf
"mwf
0rf;awmf"mwf

59/ om&0uawmif

ykPm;ola|; ausmufqpfawmf (58)teD;


"mwf
wHigonf
ar;ilawmf"mwf (59)ajrmuf
wpf,lZem
ork'&mtem;

52/ EyAw
53/ ZmkeDv
54/ pdEo&
55/ pdEom&yAw
awmif\ajrmuf
bufrsufESm
56/ {vmyAw

60/ aovyAw
48/ eEplV

Muufrif;

vuf0JaMumom; (47)awmif
"mwf
rsufESm

q&mawmfpudE

vusfmaMumom; (48)teD;
"mwf
tmusdwfawmff (49)awmif
"mwf
buf*g0kwfcGJ

(50)awmif
buf*g0kwf
cGJ
a&Taus;om; rsufarSmifawmf (51)ta&SU
"mwf
bufwpf*g0kwf
arsmufrif; OD;qufawmf
(52)ajrmuf
"mwf
bufwpf*g0kwf
Zifvpf
vnfkd;awmf
(53)ajrmuf
"mwf
rsufESm
pmr&DiSuf ESmrkd;awmf
ESbkdYawmf"mwf
eEyAwawmif
\awmifpl;
wpf,lZem
&Sdyifv,fem;
iwefo&J
acsmif;zsm;
(57)awmif
bufwpf*g0kwf

]]66}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

61/ *Eom&
62/ rd*eE
63/ eDvyAw

q&mawmfpudE

a&Taus;om; rsuf&pfawmf"mwf (60)teD;


iSufawmf
wefckd;awmf"mwf (61)teD;
e*g;&SpfOD;
qHawmf"mwf
qHawmf&SifapwD
awmif;yef
64/ pD0plV
qDonf
rkwfqdwfawmf"mwf (36)ajrmufplpl;
*g0kwfcGJ
rE&mZfuRef;
65/ EyAw yef;yGwfonf wifusdawmf"mwf (64)ajrmufpl;pl;
66/ *EplV
&pfrif;
uHaumufawmf"mwf (65)awmif
bufteD;
67/ rEplV
a&Taus;om; &DrsKdawmf"mwf
(66)tyg;
68/ 0Pom"u quf&ufrif; ovkH;awmf"mwf
(67)tyg;
69/ umuplV 0ufrif;
0rf;awmf"mwf
(68)ajrmufpl;pl;
70/ 0P*E
orif
om;vdyfawmf"mwf (69)tyg;
71/ 0P*E
&Sm;rif;
xdyfawmf"mwf
72/ eEom&
ajymifrif;
ezkdYawmf"mwf
73/ umua0VK cgrif;
OD;qufawmf"mwf (72)tyg;
74/ eEom"u Oa'gif;
OD;jcm;awmf"mwf (73)awmiftyg;
plV
75/ eEplV
iSufawmfrif; eHkd;awmf"mwf
(74)teD;
76/ arCplV
ykPm;
yg;kyfawmf"mwf (75)teD;tyg;
77/ *Eom&
y#du
vuf0Jyg;kd;awmf (76)teD;tyg;
"mwf
78/ Erlv
&GJukefonf
vnfkd;awmf"mwf (77)teD;
79/ eE*E
iSufrif;
tkd;awmf"mwf
(78)teD;
80/ *dE#om& zGwfrif;
ausmufqdyfawmf (79)teD;
"mwf
81/ om&yAw acgufvQmiSuf ausmufkd;awmf"mwf (80)teD;
82/ plVawmif 0Heuf
uHaumufawmf"mwf
ESif;0P

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

83/ rmCeE

cgrif;

84/ omvrd*

OAsKdif;rif;

85/ eEaro
86/ omvrd*
87/ eEyAw
88/ w&rd*

odef;rif;
Oa'gif;rif;
[oFmrif;
*sDrif;

89/ om&0P

orif

90/ eEplV

y'wfrif;

91/ oDvydXd

aA'ifwwf
ykPm;
NrdKifacG;

92/ if;rS*g0kwfcGJ
93/ pmk

94/ eEyAw
95/ if;teD;
awmifykdYi,f
96/ rveEplV
97/ cgEkrdXd
98/ umode

q&mawmfpudE

vusfmwef;acGYawmf wefckd;aus;&Gm
"mwf
teD;
wifNydKifawmf"mwf (83)teD;
AsKdif;awmf"mwf
em;oD;awmf"mwf (84)teD;
OD;qufawmf"mwf (85)teD;
tmusyf"mwf
vufsmovkH;awmf (87)ajrmufpl;pl;
"mwf
wpf*g0kwftuGm
wiftkHawmf"mwf (88)ta&SU
ajrmufpl;pl;
vuf0JovkH;awmf (89)ajrmufpl;pl;
"mwf
OD;&mZfawmf"mwf OFD;&mZfapwD

vuf0Jwef;acGU (91)ajrmufpl;pl;
awmf"mwf
(uif;awmif)
qifrif;
OD;uif;awmf"mwf (92)taemuf
3*g0kwf
(rkHpJuRef;)
tom;rJZmkyf em;arG;&if;awmf (93)teD;
"mwf
ykPm;
ckHcsifawmf"mwf (94)teD;
ckdrif;

cg;qpfawmf"mwf (95)ajrmufESpf
*g0kwf
pnf;'g;onf vufqpfawmf"mwf r,ljrpftaemuf
a&TOa'gif; vnfkd;awmf"mwf (97)ajrmuf
wpf,lZemcGJ
umodewkdif;?

]]67}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

99/

ud0*E

,kefrif;

em;vdyfawmf"mwf

100/ omvr,
awmif
101/ udEyAw

Muufrif;

wef;awmifawmf

102/ plVok0P

ykPm;

103/ ok0P
104/ [deo0
105/ em#*D&d

a&T[oFm
csDrif;
pmr&DiSuf

rsufuGif;awmf
"mwf
xdyfawmf"mwf
yg;kd;awmf"mwf
em;&Gufawmf"mwf

106/ 0g&DZv

110/ Eom&

tkd;xdef;onf &ifom;jrwfawmf
"mwf(&ifoJawmf
"mwf)
vuform; vusfmtusdwf
awmf"mwf
xif;acGorm; vuf0Jtusdwf
awmf"mwf
a&Torif
vusfm&ifom;
jrwfawmf"mwf
oHacGpGyf
&ifGefYawmf"mwf

111/ 0E

arsmufrif;

112/ emopde

a&TOa'gif;

107/ arC*d&d
108/ om&ukw
109/ eEukw

O,smOfonf pNrHKawmf"mwf

q&mawmfpudE

avmif;acsmif;?
&aohawmif
(98)ta&SU
wpf,lZemt&yf
bl;oD;awmif?
pkdifwif
*l0bk&m;teD;
(ykPm;uRef;NrdKU)
ausmufqdyf
"mwfawmif
ajrmuftyg;
(NydKif;awm)
o&ufcsKd&GmteD;
yef;eDvm&GmteD;
awmifem;&Gm
teD;
oJawmf&GmteD;

uPef;awmif
&GmteD;
txufjrwfav;
&GmteD;
(108)teD;
ajrmuft&yf
(109)ajrmuf
buftyg;
vuf0J&ifom;
(110)ajrmuf
jrwfawmf"mwf buftyg;
em;oD;awmf"mwf (111)ewfjrpf

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

113/ rv

q&mawmfpudE

y'wfrif;

tqkwfawmf"mwf (112)tyg;
(ewfjrpf)
114/ odEarC ief;rif;
b,fvufawmf (113)taemuf
"mwf
rsufESm(ewfjrpf)
115/ eEom&
udE&m
ajE"mwf
(114)ajrmuf
buftyg;
(ewfjrpf)
116/ oE0g&
0ufrif;
xdyfawmf"mwf
(115)ajrmuf
(armif;awm)
117/ odEeE
orif
ovkH;awmf"mwf (116)ajrmuf
118/ oEodE
pyg;BuD;
oJawmf"mwf
(117)
armif;awm
119/ omvrd*
zl;rif;
rsufkd;awmf"mwf (118)ajrmuf
(zm;rif;)
tyg;
armif;awm
120/ plVyAw
ykPm;
rdwfawmf"mwf
(119)armif
awme,f
121/ oDvmeEplV ZD0pkd;
0rf;awmf"mwf
(120)ajrmuf
tyg;
122/ *EeEplV a>rrif;
csufawmf"mwf (121)ajrmuf
tyg;
123/ rv
[dELewfom; OD;pGef;awmf"mwf (122)ukvm;
wefjrpfurf;
124/ rmCplV
qwfrif;
ikHcsifawmf"mwf (iusOfawmuf)
125/ arcplV
aus;jzLrif; vuf0JvufkH;awmf (124)armif
"mwf
awme,f
126/ eEyAw
&Sm;rif;
wvkH;awmf"mwf (125)ta&SU
ajrmufaxmihf
127/ om&0P ykPm;
OD;qufawmf"mwf armifawm
o&Dukef;abmif

]]68}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

128/ omv
129/ eE

130/ omvrd*

131/ eErd*plV

132/ umuar
CplV
133/ pdPomv
arC
134/ oE0&

q&mawmfpudE

a&Taus;rif;

rsufkd;awmf"mwf okH;rkdif?
armifawm
ckdrif;
yg;kyfawmf"mwf (128)teD;tyg;?
okH;rkdif?
armifawm
aA'iftwwf rsufpdawmf
(129)teD;tyg;?
ykPm;
"mwf
okH;rkdif?
armifawm
a&TusD;om; rsuf&pfawmf
(130)teD;tyg;?
"mwf
okH;rkdif?
armifawm
a&Tyef;xdrf wifzkdifawmf
OD;a'gif;apwD
om;
"mwf
armifawme,f
0Hrif;

tkd;xdrf;onf
om;
135/ *E0&awmif pyg;BuD;a>r
136/ r@om& a&TusD;om;
137/ r@plV
acguf,miSuf
rif;
138/ *ErE
OMoiSufrif;
139/ r@om& orif
140/ eE*E
&pfrif;
141/ pl V 0&
usD;armifkd
142/ eEplV
aA'iftwwf
ykPm;
143/ arCplV
aus;rif;

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

144/ cgPplV

OD;csKdrif;

wHawmifawmf
"mwf

145/ r@yAw

EGm;rif;

yg;ckdYawmf"mwf

146/ rmC0&

yef;yGwfonf rsufarSmifawmf
"mwf
O,smOfonf ykwfawmf"mwf
om;
NrdKifacG;
ykqpfawmf"mwf

147/ pEplV
148/ *EplV
149/ plVrmC
150/ eErmC

q&mawmfpudE

(143)awmif
rsufESm?
tkH;ywD;awmif
(144)ajrmuf
tyg;
(145)teD;
(146)teD;
(147)ajrmuf
tyg;
(148)ajrmuf
(149)ajrmuf
tyg;
(150)ta&SU
teD;
(151)ta&SU
teD;
(152)ajrmuf
teD;
(153)ajrmuf
teD;
(154)ajrmuf
teD;

eHawmf"mwf

(132)teD;

151/ cgPydXd

ukkd;"mwf

(133)teD;

152/ arCukw

a>ra[muf tcsif;awmf"mwf
usLx&Honf ESmoawmf"mwf
om;
av;orm; vuf0rf;awmf
"mwf
pmrif;
qH&pfawmf"mwf

oJawmf"mwf
(134)teD;
em;arG;awmf"mwf (135)teD;
vQmawmf"mwf
(136)teD;

153/ *EplV

cgrif;

154/ omvrmC ,kefrif;

OD;qufawmf"mwf

em;tkHawmf"mwf (137)teD;
em;vdyfawmf"mwf (138)teD;
xdyfawmf"mwf
(139)teD;
tmusyfawmf"mwf (140)teD;tyg;
tmacgifawmf"mwf (141)teD;tyg;

155/ eEr,

vif;,kdif

156/ eEom&

eEplV&aoh

tom;awmf"mwf
(om;zkH;? om;ykH
apwD)
ykckH;awmf"mwf
(155)ajrmuf
teD;
0ifoD;awmf"mwf (156)ajrmuf
wpf,lZem&Sd
ausmufawmf
awmif?taemuf

157/ pEarC*D&d [dEL


uefaumufawmff (142)ajrmuf
"mwf
teD;

OD;jcm;awmf"mwf

]]69}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

t&yf
158/ cgPydXd
i&HUrif;
pmaigufawmf"mwf (157)teD;tyg;
159/ ZmkplV
uRJxD;
uefaumufawmf (158)teD;
"mwf
160/ *EcgkplV aus;rif;
vuf0Jykwfawmf (159)w*g0kwf
"mwf
161/ rmCpmk *sDrif;
ovkH;awmf"mwf (160)ajrmuf
162/ ESmoukw orif
tlrawmf"mwf
(159)ta&SU
ukvm;wefjrpf
urf;,H
163/ plVeE
udEomru jcifqD"mwf
(162)ajrmuf
jcaoFh
w*g0kwf
164/ eErmCplV ,kefrif;
rdwfawmf"mwf
(163)ajrmuf
w*g0kwf
165/ pErkud
uybk&m; om;ykHawmf"mwf (164)ukvm;
vufxuf plV
weftaemuf
eE&aoh
166/ pErmC
pyg;BuD;
OD;awmf"mwf
(164)ajrmuf
w*g0kwf
167/ Zmv*D&d
omau0 ovkH;jrifacgif
ausmufawmf
ykPm;
"mwf
awmifta&SU
pl;pl;
168/ Zm&DplV
usLx&Honf uHaumufawmf (167)ta&SU
"mwf
169/ om&rd*
olqif;&Jom; ovkH;awmf"mwf (168)teD;
170/ cgeom&rd* a&Tyef;xdrf vuf0JEkdYtkHawmf (169)ta&SU
onf
"mwf
ajrmuf
171/ pErd*
olaX;
vuf0Jvuf<u,f
"mwf(vuf<u,f
apwD)

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

172/ exydXdplV

173/
174/
175/
176/
177/

178/

179/

180/
181/

182/
183/
184/
185/

q&mawmfpudE

0uf

vuf0Jvufawmf (170)awmif
"mwf
bufwacg
bPDt&yf
eErmC
0Hrif;
0rf;awmf"mwf
(172)teD;tyg;
wacgbPDt&yf
eE*EplV 0H
eHawmf"mwf
(173)teD;
umv*E
&aoh
0ifoD;awmf"mwf (174)wacg
bPDtyg;
pEplV
wpfrif;
wifawmf"mwf
(175)tyg;
umvpm
EGm;vm;Oz ezkdYawmf"mwf
(176)teD;
kplV
wacgbPD
t&yf
pErmCplV jzL
OD;vTmawmf"mwf (177)teD;
wacgbPD
t&yf
ZmkarC odef;iSuf
em;oD;awmf"mwf (178)teD;
wacgbPD
t&yf
emw*EplV jrif;xdrf;
uHaumufawmf (179)tyg;teD;
"mwf
emoplV
NcdK;rif;
ykwfawmf"mwf (180)ta&SU
ajrmufwpf
*g0kwf
pdE0oplV ayG
csD;ykdufawmf"mwf (181)awmif
rsufESm
0pl V
jzL
ckHcsifawmf"mwf (182)awmif
rsufESm
okbmoplV orif
em;oD;awmf"mwf (183)awmif
rsufESm
0oplV
zsHrif;
vusfmvufzHawmf (184)awmif

]]70}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

186/ rEplV
187/ plV*E

tkd;xdrf;onf cg;qpfawmf"mwf
om;
csDwwf
paigufawmf"mwf

188/ *E e

ajymif

189/ emoplV

O,smOfonf ykwfawmf"mwf

190/ eE*E

aus;jzL

em;arG;awmf"mwf

191/ rmCplV

odaEmjrif;

yg;awmf"mwf

192/ plVeE

pyg;BuD;a>r

tlrawmf"mwf

193/ *EeEplV

ckdrif;

ykwfawmf"mwf

194/ om&rd*

vdyf

em;vdyfawmf"mwf

195/ xkdawmif\ w&rf


taemuf
196/ "r*eE
i&HU
197/
198/
199/
200/
201/

tHawmf"mwf

&ifikHawmf"mwf

q&mawmfpudE

rsufESm
(185)awmif
rsufESm
(186)awmif
rsufESm
(187)awmif
rsufESm
(188)awmif
rsufESm
(189)awmif
rsufESm
(190)awmif
rsufESm
(191)awmif
rsufESm
(193)awmif
rsufESm
(193)awmif
rsufESm
(194)taemuf

rsuf&pfawmf"mwf pErmCyAw\
taemufrsufESm
pEESmo
acguf&SmiSuf ESoawmf"mwf
(196)awmif
eEESmo
jrif;xdrf;
ausmuftkHawmf (197)taemuf
"mwf
ESmowplV a&Taus;om; em;arG;awmf"mwf (198)taemuf
eDomwyAw acsrif;
&Dawmf"mwf
ajrmufOD;NrdKU?
(o&Dawmf"mwf) bm;blawmif
*'*d&dawmif OD;a'gif;
OD;awmf"mwf
ajrmufOD;NrdKU

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

202/ 0dEom&

orif

203/ eEom&

ykoGif

204/ eE

a&Torif

205/ om&*'
awmifykwf
206/ pEom&
207/ pm&pE
208/ xkdawmif\
awmifrsufESm
209/ rmCydXd

iSufzsif;
ckdrif;
,kef
rPDom;

ta&SUbuf
vufzHawmf"mwf ajrmufOD;NrdKU
ta&SUbuf
vufqpfawmf"mwf (202)ta&SU
buf
ovkH;awmf"mwf (203)awmif
(a&Tawmifwif)
buf
ysm;ysOf;awmf"mwf (204)awmif
wacgyPd&yf
vufkHawmf"mwf (205)ta&SU
ykqpfawmf"mwf (206)awmif
&ifkd;awmf"mwf

vdyf

yg;kd;awmf"mwf

210/ rmC*E
211/ om&rdw

csDrif;
orif

212/ 0oFuw
awmif
213/ pErmC

ol<u,f

214/ arc0P

qif

oJawmf"mwf
vusfmvufqpf
awmf"mwf
vuf0Jarmif;
awmf"mwf
vif0Jajcoef;
awmf"mwf
0rf;awmf"mwf

215/ umu0#

vlrif;

pyg;BuD;a>r

216/ xkdawmif
zGwf
ajrmufrsufESm
217/ eEom&
arsmufrif;
218/ xkdawmif
orif
ajrmufrsufESm

(207)awmif
rsufESm
(209)taemuf
(210)awmif
(211)awmif
w*g0kwf
(212)ajrmuf

(213)taemuf
ajrmuf
vusfmvufol<u,f (214)ajrmuf
(vuf<u,fapwD)
uHaumufawmf
apwD
ovkH;awmf"mwf
ovkH;awmf"mwf a&eom&awmif
tyg;

]]71}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

219/ arC&
awmif
220/ pEud#
221/ *EeE

ief;rif;
pyg;BuD;
wif;usdwf

222/ rmCydXd

csKd;kd

223/ *E

'&,frif;

224/ *Eom&

0ufrif;

225/ arC0P

usD;rif;

226/ plVyAw

ykoGif

227/ o&*E

iSuf0g

228/ o&*EplV OMo


229/ aygu&om& pmr&D

ausmufkd;awmf
"mwf
0rf;awmf"mwf
vuf0JwifusD
awmf"mwf
uefaumufawmf
"mwf
rkwfqdwfawmf
"mwf
0rf;vkH;awmf"mwf

q&mawmfpudE

*'yAw"e
awmif
(209)ajrmuf
(210)ajrmuf
(210)ajrmuf

(210)ta&SU
awmifaxmifh
(223)ta&SU
pl;pl;
rsufkd;awmf"mwf (224)ta&SU
pl;pl;
ovkH;awmf"mwf (225)ajrmuf
teD;
vuf0Jajcrsufpd (226)ajrmuf
awmf
t&Dawmf"mwf
(t&DawmfapwD)
vufkH;awmf"mwf (vufkH;awmf
apwD)

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

235/ umu0P

239/ om&plV
240/ *'eEplV
241/ pEplV

umu0P xdyfawmf"mwf
&aoh
uRJxD;
uHaumufawmf
"mwf
0Hrif;
vusfm&ifkd;"mwf
iSufysif;
vuf0g;yg;ysOf;
awmf"mwf
vif;csOf
OD;qufawmf"mwf
orif
yg;kd;awmf"mwf
orif
om;awmf"mwf

242/
243/
244/
245/

a&TusD;
yl;rJ
usD;rif;
0ufrif;

236/ r*CplV
237/ om&*E
238/ pEydXd

om&yAw
p&*EplV
*'plVAE
0&*E

246/ om&*'V

ykPm;

247/ eHYom&
248/ eEplV

arsmuf

q&mawmfpudE

(234)ajrmuf
(235)ajrmuf
(236)teD;
(237)ajrmuf

(238)teD;
(239)ajrmuf
(240)ajrmuf
wpf,lZemrQ
t&yf
rkcfcawmf"mwf (241)ajrmuf
&ifkd;awmf"mwf (242)ajrmuf
om;awmf"mwf (243)ajrmuf
ausmufqpfawmf (244)ajrmuf
"mwf
ckHcsifawmf"mwf (145)ajrmuf
wpf*g0kwfcefY
wef;cGJawmf"mwf (246)teD;
r[mxD;bk&m;BuD;

'Gg&m0wD(oHwGJ)NrdKUwGif Asm'dwft& wnf&Sd"mwfapwDrsm;


230/ 0gok&awmif
231/ a&m[ul#
awmif
awmift&yf
232/ rPdauo
awmif
233/ pEukw
234/ pEplV

a>rief;rif; tHawmf"mwf
cgrif;
ESHawmf"mwf

pmr&D
cgcsOf
iSufrif;

(tHawmfapwD)
awmif&yfteD;

(230)ta&SU
awmif
ovkH;awmf"mwf (230)rSajrmuf
uHaumufawmf (233)ajrmuf
"mwf

1/ OD;pHa&Tbka&;ul; ayrl (bk&m;orkdif;)


2/ &mZ0ifq&mBuD; OD;omxGef;atmif\ bk&m;orkdif; vuFma&;ayrl/
3/ &efukefNrdKU? tpkd;&trsKd;om;pmMunhfwkduf vuFma&;rl(bm;e'f)/

qHawmf"mwf

]]72}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

tcef;(14)

ppfawGuRef;&yf? wnfvwf"mwfawmf
]]"mwfarTawmfukd? vlY&GmewfxH? udk;uG,fjyefu
pdwfoefaomre? jzpfxtmkH? oabmcsKH
vlYbkHewf&yf? pGJvwfjA[m? ok'm0g[k
rSefpGma&mufu? xkd;ay;qG? r*f&zkdvfayguf
edAmefa&mufatmif? xGef;awmufa&mif0g
omoemukd? rSefpGmrvG,f? ig;axmifwnf?
xm;avrcRwf? bkHvlewfwkdY? tjrwfa'oem?
a[mazmfrkcs? rdefY[xkH;enf;? rSefrvTJwnf;/
(tHawmforkid ;f vuFmrS)

bk&m;&Sifonf y&dedAmefjyKNyD;aemuf "mwfawmfrsm; <uif;usef&pfcJhav


onf/ bk&m;&Sif\ ukd,fpm;awmftjzpf omoemig;axmifwnf&pf vlewf
wkdY\ tusKd;ukd jzpfaprnfh trSefwnf;/ &ckdifjynfodkY<upOfu Asm'dwfrdefYMum;
cJh&mvnf; vlewfwkdY udk;uG,f&mtjzpf <ua&mufvwfrnf/ xkdkxkdusifvnf
cJh&m tjzpfawmfXmewkdY udef;0yfvmrnfukdyg rdefYMum;cJhNyD;vnf; jzpfonf/
Asm'dwfawmftwkdif; bk&m;&Sifonf y&dedAmefpHvGefNyD;aemuf "mwf
awmfrsm;onf t&yf&yfodkY <ujref;vmcJh&onf/ jrwfpGmbk&m;\ t"d|mef
csut
f &vnf;aumif;? ewfwyYdk ihaf qmifcsut
f &vnf;aumif;? taomurif;
jzefYa0csuft&vnf;aumif;? &[Emt&SifjrwfwkdY tBuHtpnf ykdYaqmifay;
csuft& "wfawmfrsm;onf &ckdifokdY (247)ql(r[mrked\ &ifaiGUawmf"mwf
ygqkdvQif (248 ql)<ua&mufcJh&av\/

ol&d,emxrif; wnfxm;apjcif;
xkdxkdaom"mwfawmf (247)qlwkdYukd taomurif;ESihf xD;NydKifeef;NydKif
pkd;pHvsuf&Sdaom &ckdifbk&if ol&d,purif; (bDpD 316-272) onf vufcHcJh
&avonf/ xkdYaemuf udk,fawmfwkdif wnfEkdiforQukd wnfxm;cJhavonf/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

bk&if\ukd,fpm;? rSL;rwf? bk&ifcH? e,fpm;? uRef;pm;rsmukd vTJtyfwnfapcJh


avonfvnf; &Sday\/ tcsKdU"mwfawmfrsm;ukd tcsdefumv? ae&mXme
oym,fjzpfap&ef apmihfqkdif;xm;xJhavonf/ xkdtcg "mwfawmfrsm;rSm
eef;OD;a0,efaqmif a&TuvyfwiG f ylaZmfrjywf ude;f 0yfwnf&dS aeavonf/
omoem'g,umawmf ol&d,purif;onf tZmwowfNzdK<uif; (ZD0
u udef;NzdK<uif;)1 ou&mZf (258)ckESpf? (c&pf bDpD 272)ckESpf ewf&GmpHvGef
avaomf om;awmfol&d,emx(258-300)c&pf bDpD 272-230)qufcHav
\/ xkdrif;\rdzk&m;rSmqkdvQif ESrawmf&if; 0dok'dbGJUcHjzpfacs\/ xkdol&d,em
xrif;ESihf rdzk&m;0dok'dwkdYonf omoemawmfjrwfukd kdaoMuonhftwkdif;
bk&m;"mwfawmfrsm;ukd apwDwnfxm;cJhMuavonf/ Asm'dwfawmft&
tcGifhtcg tcsdefumvESihfavsmfpGm udef;0yf&mXmewkdYukd yihfaqmifudef;0yf
apcJhonf/ uRef;pm;? e,fpm;wkdYukd vTJtyfwnfxm;apcJhjcif; jyKcJhavonf/
xkaYd Mumihf ol&,
d emxrif;vufxufta&mufwiG f ppfawGuRe;f okYd "mwfawmf
(4)ql<ua&mufcJh&avonf/1 uRef;pm;rsm;rSwpfqifh ol&d,emxrif; eef;pH
umv tZmwowfNzdKcGif; (pEol&d,rif;NzdKcGif;)ou&mZf (260)(omoem
ESpf) jynhf (bDpD 270)ewfawmfv apwDwnfxm; udef;0yfvmcJh&onf/

tqufqufjyKjyifrIrsm;
rlvwnfpu apwDrSm EGm;vm;Ob wpfarmhcefYom &Sdacs\/ xkdY
aemufrS rif;tqufqufu jyKjyifapcJhonf/ xkdYaMumihf "mwfawmfapwDrsm;
rSm vlaerI ysUH ES&YH mXme? vlopl nfum;&mwkYd qku
d yk
d Bu;D rm;vmcJ&h avonf/
twddwfedrdwfjyjcif;wkdY &Sdacsu bkef;BuD; ylaZmfrIrsm;cJh&avonf/
ppfawGuRef;onf at'D wpf&mpkuyif tdEd,? tm&yfEkdifiHrsm;ESihf
yifv,furf;kd;wef;ul;oef;a&mif;0,frI wGifus,fvmNyD; jzpfonhftwkdif;
vlaerIvnf; &SdcJhav&m tkyfcsKyfa&;&mtjzpf uRef;pm;rsm;? trIxrf;rsm;
xm;&Sday;cJhonfom jzpfonf/ qHawmf&SifuRef;orkdif;t&qkdu xkduRef;wkdY
taumufXmersm; xm;&SdNyD;jzpf\/ xkdYaMumihf tdEd,rS bmoma&;t& ajy;
a&SmifcJhMuolrsm; xHrSvnf; "mwfawmfpaom bmoma&;ypnf;rsm;yg vuf
aqmiftjzpf tcGefb@mtjzpf ay;qufavhjyKvmaMumif; od&Sd&avonf/
at'D wpf&mpk aemufykdif;qkdvQifyif wwd,"n0wDacwf umvt

]]73}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

wGif; jzpfaeayao;\/ xkdYaemuf okH;&mpkat'D yxrykdif;ta&mufwGif


pjEm;rif;rsm; qufcHvmcJhavonf/ xkdYaemuf omoemawmfukd av;pm;Mu
aom ol&d,rif;qufrsm;onf omoemawmf(609)ckESpf xdvnf;aumif;?xkd
rSquf ol&d,rif;quf ol&d,auwkrif;wkdifatmif omoemawmf ou
&mZf(856)xdvnf;aumif; omoemawmfudk pOfqufrjywfcs;D ajrm uftm;ay;
vmcJhMuonfomwnf;/ omoemawmf (609)wGif (e0cqudef;) "eOudef;
trnfjzihf ou&mZf wpfBudrfNzdKcJhav\/
ol&,
d pDMwrif;vufxufta&mufjzpf\/ xku
d ou&mZf(cqyOued ;f )
(560)ta&mufwGif oD&dpjEm;rif;(a0omvDausmufavSum;acwf)onf
Owrudef;trnfjzihf NzdKcJh\/ xkd(609)+(560)ESpfudef;ukd aygif;aomf
(1169)jzpf\/ "mwk#Dumudef;[k trnfay;av\/
&ckdifoH*Fg,emorkdif;ac:? ynmar"marmfuGef; odkYpyfqkdxm;&Sd\/
]]pEol&d,? ZD0uudef;? NzdKodrf;NyD;rS? wpfupvkduf? oMupfum;? om
oemESpf? pOfvkdufrysuf? q,fhajcmufqufcg? ol&d,pDMw? "eOudef;? r,drf;
NzKd av? ok;H q,fEh pS q
f uf ? rysuaf &mufb?d oD&pd jE? Owrude;f ? NzKd ord ;f aygif;jyK?
"mwk#Dum? a*gpm*aP? a&mufaurSefpGm? omoemESpf? twdwfjzpfcg}}
(rSwfcsuf) "mwk#DumESihf a&mufqJaumZmaygif;vQif omoemt
wdwf (vGefNyD;omoemESpf)ukd? a&wGufodtyfay\/ Oyrm 1169 +aumZm
a&mufqJ (1355)aygif;u vGefNyD;omoemESpf (2524)&SdayNyD? jrefrmESihf&ckdif
(13)ESpf a&wGufykHjcm;em;\/ jrefrmtvkdvGefNyD; omoem=2524+13=
2537-ckESpfjzpfayrnf/
pjEm;rif;rsm;wGif r[mwkdif;pjEm;rif; (at'D 327-382)eDwdpjEm;rif;
(477-532)? tmeEmpjEm;rif;(720-739)rif;wkdYqkdvQif Ak'omoemawmf
ukd vGefpGmouf0ifcJhMu\/ xkdYaMumihf if;wkdYvufxuf jyKjyifrGrf;rHrI &SdcJhMu
&m\/ r,lurf;? armif;awmurf;ajrmif&Sd? Oa'gif;apwDXmyemwkdYrS pjEacwf
xkd;aumif;rIawmfrSwfwrf; ou#tu&mpmrsm;ukd awGU&ao;ojzihfvnf;
aumif;? <udwJuRef;rS &ckdif'*Fg;rsm;pGmukd awGU&vnf;aumif;? xkdpjEacwf
wGif ykdrkdzGHUNzdK;aeNyDjzpf\/ omoem bmoma&;vnf; jyefYyGm;aeNyD; jzpf&m
um;? apwDwnfxm;rI rGrf;rHrIrsm; jyKcJhMurnfomwnf;/
xkdaemuf av;NrdKUacwf (at'D 818-1430) wGifqkdvQif rif;&ifjzL?
aumvd,? 'o&mZm? iESvkH;rif;? rif;xD;wkdYqkdvQif omoem'g,umrif;rsm;

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

jzpfcJhMu\/ xif&Sm;aom oH*g,emwifrI? bk&m;wnfrI? omoemukd vGefpGm


,kHMunfrI? tm;ay;csD;ajrmufrI &SdvmcJhMuav\/ ajrmufOD;acwf rif;apm
rGef? bapmjzL? rif;yif? rif;zavmif;? rif;&mZmwkdY\ wkdif;jyKjynfjyK tpDtrH
wGif uRef;onf vGefpGmta&;ygcJh&av\/ xkdYaMumihf udef;0yfvmcJh&
aom "mwfawmf(4)qlum; jyKjyifrGrf;rHrItjyif? topfxyfrH wnfxm;rI
ruif;aom apwDrsm;ukdyg avhvmawGU&Sdae&\/ rif;AmBuD;vufxufwGif
xkdrif;\ rdzk&m;armifqkdol armifeDukd uRef; bk&m;apwDwnfapjcif;jzihf
omoemjyKpk&ef vTJtyfjyKpkay;cJhzl;onfqkd\/ rif;yif\ a,mufzawmf
armifeD&SdaecJh&mukd ,ckwkdif armifeDjyif[k ac:wGifaeMuao;\/

ajrmufOD;acwf tpDtrH
ajrmufOD;acwfwGif NrdKUwnf rif;apmrGef udk,fwkdifyifvQif EkdifiHawmft
wGuf bmom? omoemwkd;wufaprI? vkHNcHKNidrf0yfydjym;rI? EkdifiHawmf pnfyif
om,mrItwGuf tbufbufrSae BudK;yrf;cJhaMumif; ,Mwmusrf;wkdYu
axmufxm;csuft& awGU&ay\/ ajrmufOD;NrdKU xD;eef;wnfwHhap&efrSm
OD;&mZfawmifuRef;? rkHpJuRef;? ppfawGuRef;wkdYonf tc&m (tcsuftcsm)rsm;
jzpfacs\/ xkdYaMumihf r,ljrpfxd ulwkd;qufxm;\/ wyfom;? aoG;aomuf?
ukvm;ysKd(uavGysKd? umvom;? vIdif;p&mwyf)wyfrsm;ukd zGJYpnf;apmihfa&Smuf
apcJh\/ uvu? ukvm;acsmif;wkdYum; xkdpOfu ukvm;&ef umuG,f&ef
umuG,fa&; wyfpD;wyfeif;wkdYjzpfMu\/ uRef;pm;rsm;qkdvQifvnf; b*FgokdY
ppfcs&D mwkYd okid ;f wyf? av;wyfwu
Ydk dk OD;pD;cJMh u&aom wyfAv
dk rf sm;jzpfaMumif;
ukd awGU&av\/ 'g;ykdifBuD;rsm;vnf; uRef;pm;rsm; jzpfcJhMuaomaMumihf ,ck
wkdif xkdtrnfemrrsm; usef&SdwGif&pfaeayao;\/ ajrmufOD;acwf tpDtrH
ukd? r[m0d[u? emrowif;? aumif;eHYoif;? tcef; avhvmEkdifay&m\/

jrefrmNrdKU0efrsm;acwf
&ckdifrif;rsm; tkyfcsKyfa&;jywfpJcJhNyD;aemuf jrefrmNrdKU0ef(9)quf
tkyfcsKyfcJhMuonf/ if;NrdKU0efrsm;vufxuf ppfuJ? NrdKUolBuD;? &Gmpm;? &Gmacgif;
ponfjzihf wm0efcefYtyf trIxrf;&GufvmcJhMuavonf/ ppfawGuRef;
omoemaqmif&u
G cf surf sm;uku
d m; rSww
f rf;rSw&f m txl;tjym;rsm; rawGU&

]]74}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

acs/ wkdif;jynfvkHNcHKrIukd t"duxm;ae&ojzihf Nidrf0yfcsrf;omrIukdom jyKvkyf


ae&ay\/ r,lawmifwef;? ewfjrpfwkdY &ckdifykefuefolrsm; &Sdae ESdrfeif;
ae&\/ csi;f ysaH omif;use;f rIaMumihf e,fpyfjyemrsm; ay:aygufvmcJ&h \/
NAdwdoQacwfwGifum; NrdKUwnfcgp aumZm (1187)ckuyif azmfjyyg
"mwfawmf(4)qlued ;f 0yfvmcJ&h m tmusyd af wmfuek ;f ukd NrKd Uwnfb&k m; yEucf s
&mtjzpf tokH;jyKcJhMu\/ tmusdyfawmf"mwfukdvnf;aumif; tmusyfNrdKU&Gm
a[mif;ukdvnf;aumif; tpGJjyK tmusyf (AKYAB)[k ac:wGifvmcJh&\/
rlv wHig&Gm? wHigurf;onf ppfawGNrKd U? tmuspNf rKd UtjzpfoYdk a&muf&v
dS mcJah v
onf/ &ckdifjynf\ t"du tcsuftcsmXmeNrdKU jzpfcJh&avonf/
taemufjynfa&mufaomf ppfajy;&ckdifrsm;vnf; 0ifa&mufvmcJhojzihf
pnfum;vmcJh&\/ xkdYaMumihf &[ef;oHCmrsm;yg aevmcJhMuaomtcg
ausmif;uef? ykxkd;? odrfrsm;vnf; jyKjyifrGrf;rHrItopf wnfxm;rI jzpfvmcJh
&av\/ ppfawGNrdKUe,f omoema&;ukd avhvmu od&SdEkdifay\/ xkdpOfu
ppfawG 0efaxmufrif;ykdif e,fajromjzpf1 ppfawGNrdKUe,f[k rowfrSwf
&ao;cifu awmuef? em&Duef? Muufukdif;wef? usm;raomufwkdYqkdvQif
OD;&mZfawmifNrdKUe,f yg0if&Sdae\/ xkdYaMumihf &efukef0ef&Sifawmfrif;BuD;\
odrftrdefYay;pm wpfckwGif ppfawG 'DpBudwfpD&ifpk? OD;&mZfawmifNrdKUe,f?
awm uefwkdufwGif OD;Zmu& q&mawmfausmif;wkduf y&0kPftwGif;
(1898)ckESpf? (1260)jynhfESpf armifpHjratmiftm; 0dok*gr ajrpm;cHcJhap\/

tmusyfawmfukef;wpfavQmuf "mwfawmfrGrf;rHrI
ppfawGNrdKU taemufbuf&Sdukef;jrihfqkdvQif tmusyfawmf"mwf udef;0yf
&mjzpf tmusyaf wmfuek ;f [k wGiaf eao;\/ xk"d mwfrmS ewfjrpfoaYdk &muf
ukd;uG,fxm;&SdcJh\/ xkdYjyif "mwfOD;[l t"du& tav;xm;vmcJhMu\/
"mwfv,fuu
dk m; vusmf ovk;H awmf"mwf [lvnf;aumif;? "mwfq;Hk uku
d m;
"mwfv,ft&H apwDawmf[kvnf;aumif; ,lqMu\/ ,ck t"d|mefausmif;
ajrmufbufwiG f apwDtBu;D ti,fEpS v
f ;Hk jzpf\/ xkad pwD ta&SUbuf&dS apwD
(4)qludk wift"Hk mwf[k ,lqajymqkad eMu\/ vuf0o
J vk;H awmf"mwfuu
dk m;
uefawmfBu;D &m[kaxmifh wnf&\
dS / tESpEf pS f tvv anmifyifrsKx
d m;jcif;
cHcJh&ojzihf ppfawGNrdKUwnfcJhNyD; tESpf(104)wkdif wdrfaumaecJh&\/ ou
&mZf (1291)ckESpf? (c&pf at'D 1930 ckESpf)urS "mwfawmfuGefYjrL;vmcJh

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ojzihf anmifyifukd wl;NzdKckwfvSJum apwDukd topfjyefvnfwnfcJh&av\/


xkdYaMumihf rlvwnfaom apwDtwkdif;um; r[kwfawmhNyDjzpf\/
rif;apmrGef? bapmjzL? rif;yif? rif;zavmif;? rif;&mZmBuD; paom ajrmufOD;
acwf? rif;tqufquf jyKjyifrGrf;rHapcJhaom vuf&mr&Sdawmhacs/
vGefcJhaomESpfaygif; (60)ausmfu topfwnfxm;tpm;jyKcJhMuonhf
apwDwpfqlom jzpfvm&awmh\/ okdYaomf orkdif;rysuf wnfvsufvmcJh&
aomaMumihf a&S;a[mif;orkid ;f 0if Xmewpfc[
k
l t*Fvyd t
f pk;d &vufxufu
yif owfrSwfxm;cJhavNyD;jzpf\/

vuf 0 J o vk H ; awmf " mwf


rMumcP "mwfa&mifuGefYjrL; edrdwfjyvmcJhaomfvnf; &JtNidrf;pm;
OD;pHxeG ;f OD;ESifh "mwfv,fapwDawmf a*gyutzGrYJ sm;u awGUjrifvmcJ&h mrSp
aemiftpOf ukd;uG,fcGifh &ap&ef ay:awmfrlvmcJh&aom vuf0JovkH;awmf
"mwfqkdvQif xkdtcguyif jyKjyifrGrf;rHrI wefaqmif;t&H jyKvkyfrIpaom
azGazG&m&mwkdYukd aqmif&GufvmcJhMuaomaMumihf ,cktcg oym,fwifhw,f
zl;arQmcf siphf zG,jf zpf&v
dS mcJ&h awmh\/ a*gyursm; tqufqufuvnf; rjywf
apmihfa&SmufjyKpkvmcJh&ojzihf tajcwus jzpfvmcJh&av\/
ppfawGNrKd UESifh teD;wpf0u
dk w
f iG f vlaerIrsm; ysUH ESUH vm&rIaMumihf bk&m;zl;
om;rsm; rjywf&Sdae\/ &[ef;oHCmrsm;? ausmif;uefrsm;vnf; &Sdae &um;
ykd qk,lukd;uG,fvmEkdifawmh\/
xkdYaMumihf 0g;ausmif;q&my@dwf\ *kPf,lonhftvm;.....
]]ponh"f mwfawmf? awmifeT aYf y:? a&mifazmfjyyg? rsm;pGm&Siv
f ?l qk,l
ukd;uG,f? oym,fvkH;nD? apwDwnfonf? onfjynf? rnfrnfjzm;jzm;?
ausmfxif&Sm;\}} [l ajymqkdMu&efom &Sdawmhownf;/

]]75}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;


tcef;(15)

q&mawmfpudE

r[m0d[du emrowif; aumif;eHUoif;


r[m0d[du[lvnf; ac:aom r[dour@vjynf &ckdifajray:
omoem (222)wGif taomurif; jzefYa0aom "mwf&Spfp&Gufukd trSD&
vnf;aumif? od*p jEm ;? rif;xD;?rif;yif? rif;zavmif;wku
Yd o
hJ aYdk om ppfb&k if
rsm;onf tdEd,jynf Ak'omoemuG,fcsdef ukd;uG,folrJhaeaom apwDysuf
rsm;rS Ak'"mwfawmfarGawmfrsm;ukd tBudrfBudrfyifhaqmifcJhMuojzihf if;ajr
ay: "mwkapwD trsm;tjym; &Sdaeayonf/
"mwkapwDwpfqljzpfNyD; orkdif;0ifjzpfaom vuf0JovkH;awmf"mwfac:
tumBuD;apwDtaMumif;ukd ajrmufOD;NrdKU ,Mwm&mZ0ifNrdKUwHqdyfcwfusrf;
ESihf &rf;NAJawmifausmif;ponhf &mZ0ifusrf;wkdYrS xkwfEkwf aumZm (792)
ck? rif;apmrGef vufxufrSonf (1291)ckESpfxd xkwfazmfjyayrnf/
omoemwnfwHh&efESifh ta&SU&efukd umuG,f&ef tkef;0 odkYr[kwftif;
ayguf0 ppfawGuRef; tumapwDwpfql pD&ifxm;aMumif; ajrmufOD;,Mwm
usrf;aycsyf(7)wGif yg&Sdavonf/
tumapwD jyKjyifawmfro
l nfum;? ajrmufO;D acwfwiG f tTejYf zpfaom
t&yf? odaYk om t&yfwrYdk v
S w
G af om "mwfapwDudk jyefvnfjyKjyifaomtcg
qkdif&mtXrkwftif;? zDvmrkwftif;? pMum0Vmtif;? yd#uwfokH;ykHtif;? ouf
awmf&Spfq,ftif;? pG,fawmfav;acsmif;tif;? aetif;? vtif;wkdYukd xnfhNyD;
omoemwnfwHhrIESifh &efolwkdYukd tumtuG,fjzpfap&ef tpDtrHjyKxm;
aom apwDrsKd;ukd tumapwD[k ac:wGif\/ yrmtm;jzihf OD;&mZfapwD"mwf
onf "mwkapwDjzpfouJhokdY tumBuD;apwDawmfvnf; jzpfavonf/

tumapwDrsm; ay:aygufvm&jcif;tp rif;apmrGefu


urmtp r[morwrif; ab;awmf om*& ponhfpOfvm 0goka'0?
C#y@dw? rm&,krif;? tbd&mZm? uH&mZmBuFD;? pEol&d,? 'o&mZm? tm
umxGef;vif;? rif;xufrif;rsm;? taemufrsufESm? &uyl&EkdifiHrSm? ukrDvmNrdKU
xd? b*Fvm;oabFmqdyfxd? taemufajrmufrSm a&mifjzLjrpf taemufzuf?
bDvufNrdKUxd ykdifawmfrlonf/ ab;awmfrif;xD;vufxuf ta&SUawmif&Sd

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

awmifpOfaus;&Gmukd oufrif; pwifzsuq


f ;D av&m? rmefawmf0if ou&mZf
(695)ckwGif csDwufwkdufckdufav&m? tNidK;&efp&Sd? oufrif;ajr;awmf
rif;aqG(ac:)t0rif;ac: rif;&JausmfpGmonf ou&mZf (768)ckwGif csDwuf
wkdufckdufaomfvnf; rif;apmrGefonf trsKd;rif;w&m; usihf0wfysufav?
jynfolwkdYNidKjiifojzihf ysufpD;avaomf b*Fg(12)NrdKUokdY wdrf;a&Smifawmfrl&\/
okdY&mwGif rif;apmrGefonf ou&mZf (791)wGif avmif;MuufNrdKUukd wpfzef
jyefvnfodrf;ykdufpHjref;EkdifcJhavonf/
avmif;MuufNrKd Uouf ukeaf Mumif; ynm&Sw
d aYdk vQmufxm;csut
f & ou
&mZf (792)wGif uefpef; uefvufESifh awmifkdta&SUbuf aeZmjrufwkdY
vuf,m&pfvSnhfaom bkrdeufoefajrMuef aumif;aomt&yfwGif ajrmufOD;
a&Teef;wkdYwnf pkd;pHawmfrlavonf/
rif;apmrGefonf [l;&m;wwf? okdufwwf? ed'gef;wwfwkdYtm; odkYrdefY
Mum;\/ ]igonf avmif;MuufNrdKUwGif rif;jyKygaomf ta&SUuaomfvnf;
tykdifomjyKvmonf/ taemufuaomfvnf; tykdifom jyKavonfjzpf&m?
tif;? rEefwkdYESihfumuG,f olrykdifvm&atmif aernf[k rdefYawmfrl\/
bk&ifred aYf wmf&o
dS nht
f wkikd ;f [l;&m;wwf? e&dEo
El iS fh r[m&mZmwko
Yd nf
ajrmufOD;NrdKUwnfaomtcg bk&m;ig;&yf? ewfBuD;&Spf&yfwkdYukd NrdKUouf&Snf&ef?
omoemt"GefY&Snf&ef pD&ifjyK r[mrkedodrfawmfESihf usdef;OD;&pftygt0if
arGawmfig;&yf tpDt&ifrsm;wnf jyKjyifawmfrl\/
tkef;0 okdYr[kwf tkef;ayguf0teD; ppfawGuRef;&Sdaom "mwfapwD
awmfukd ta&SUYtumtjzpf jyKjyifwnfxm;cJhavonf/
bk&ifrif;apmrGefonf jynfouf&Snf&efESihf omoemwnfwHh&ef tum
BuD;tumi,fwkdYukd jyKjyifNyD; aemifvmrif;wkdYtm; okdYwHqdyfpum;qkd
aMumif; ajrmufOD;,Mwm aycsyf(uk)wGif yg&Sdavonf/
aemifvmrif;wkdYonf [l;&m;wwf? okdufwwf? ed'gef;wwf? oufBuD;ol
a[mif;wkEYd iS fh taqG;taEG;wkid yf ifvsuf vkyMf uav? okjYd zpfu jynf\touf
&Snfvdrfh? omoema&mif0gwkdYvnf; wufvdrfhrnf/ t&Sifbk&m;wkdYukdrl ckepf
&ufpad tmif a[mawmfral om w&m;uked map? bkryd &dwu
f v
dk nf; &ufpOfqihf
&Gwfap? ewfwkdYtm;vnf; Avdewfpmcs? rif;{u&mZf\&ufukdar;
rif;{u&mZftyg;wGif tGe&Yf ufom;wku
Yd dk ok;H awmif tnDxm;? rif;{u&mZf
ukd tv,fxm; &GwMf uap/ ,if;okYd tif;? rEew
f u
Ydk dk EI;d cReyf g[k wHqyd pf um;

]]76}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

qkdcJhonf/
(rSwfcsuf-bkrdy&dwfukd oD;jcm;azmfjyay;rnf)/

bapmjzLrif; vufxuf pD&if jyKjcif;


ou&mZf (820)jynhfwGif bapmjzLrif;onf &ckdifxD;eef;ukd &awmfrl
av\/ xkdrif;onf av;uref;t&m0,f tvGefuRrf;usifawmfrl\/ tif;0
bk&ifonf r,kHr&SdvQif vufokH;opf&Sdaom oHjym;ukd azmufEkdiftHhavm[k
ar;&m? bapmjzLrif;vnf; &ifjyifawmf tif;0om;wkdY a&SUarSmufav;wif
NyD; jrm;ckepfpif;ukd ypf\/ vufokH;opf oHjym;tm; jrm;wkdif;azmufNyD; jrm;cRef
ckepfct
k Mum; tuGmta0;wlpmG &S\
d / xkjd rm;ESifh oHjym;ukd tif;0oHwrYdk w
S qihf
tif;0bk&if e&ywdxHokdY ykdYav&m rsm;pGmtHhMoMuavonf/ taMumif;
wkdYukd xkdacwfa&; &ckdifrif;orD;{csif;wGif okdYawGU&\/
]]xkdb0&Sif? rifvDcif\? &ifcGifykdifaESm? rif;apmjzL? om;onf;tlvnf;?
olawmfZmwd? &mr&Sdatmif? qifajymifwEIef;? xufbkef;tm;oef? pGrf;oef&J
vsu?f armif;vufBuahH xmf? Bu;D jrifah rmfvsu?f ausmaf v;wrmef? ypfreS af v&m?
txGmoHx?l ESppf zl 0Ydk uf? 0ifx
f u
G o
f rQ? cefw
Y idk ;f usaomf? &Siahf b;aysmyf g;?upm;
cukd? cspfpdwfvkdjzihf? rif;ukd,fvkyfrsm;? em;wGif;Mum;0,f? jrm;om;qH[d? rxd
ap&? rxGuaf pbJ? wGv
J eJG m;0,f? 0wfaomES,o
f ?Ydk ypf&,
G pf vsu?f aeYwidk ;f quf
? o&ufcsKdaMumif;? wpfaomif;ravmuf? cGeftm;ajrmufonf? &GHUaMumuf
jynfaxmif? rSL;wnf;av}}[k azmfjyxm;onf/
xkrd if;onf o&ufo;D pm;awmfac:u wpfaeYwpfaomif;ru pm;aom
[l\/ tvGefcGeftm;ajrmufaomrif;ygyJ? okdY&mwGif bapmjzL eef;wufpu
pdwfNidKjiifp&m odkYawGU&\/ avmif;MuufNrdKUysuf rif;apmrGefonf yqm
rif;xHckdvIHcJh&m? ,if;ukdtaMumif;jyK b*Fg(12)NrdKUukd yqmrif;tm; ay;tyf
cJh&onf/ tpOftvm taemuf&ckdifjynf tygt0if b*Fg(12)NrdKUta&;ESihf
ywfouf bapmjzLonf pdwfESvkH;om,mawmfrrl? okdufwwf? ed'gef;wwf
wkdYESihf wkdifyifawmfjyK bapmjzLrif;onf yqmrif;xH tvnftywf
oGm;a&mufNyD; ynm&SdwkdYqkdonhftwkdif; yqmrif;\ ajcz0g;ukd Oyg,fwrsOf
jzihf &atmif,lcJhav\/ yqmrif;\ajcz0g;awmfukd& jyefvmaomf ,Mwm
jyK\/ OD;&mZfawmifapwDawmf &m[kaxmifht&yfwGif uefwl;NyD; tif;rEmef
cs\/ ueftv,fwGifvnf; armif;uGwfkyfukd ('kdif;wkduf)jyK wnf\/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

xkdYaMumihf if;uefukd 'kdif;usDuef[k ac:\/


bapmjzLrif;onf r,lurf;rSp ,MwmjyKcJh&m? vuf0JovkH;awmf
\ taemufajrmufbufwiG f uefw;l Ny;D 'kid ;f wku
d w
f nfxm;cJah vonf/ if;a&
uefrmS Ak'[
;l \rdwef ?H paerS Bw&d ef;t&yfwiG u
f sojzihf trSwrf hJ wl;aomuef
r[kwaf Mumif; odEidk \
f / &ckid w
f iG f rysuaf umif;aomuefu;dk ckEiS fh tkid Ef pS t
f idk f
&Sd&m? OD;awmfaq;uef? OD;&mZfawmifuefBuD;? rkd;BudK;uef? &marmifuefwkdY
teufwGif uef(tkef;0uef)vnf; yg0ifavonf/ rluGJrsm;&Sd\/ uefukd
aumif;pGm a&jynh
f oef&Y iS ;f pGmxm;ygu jynf&mG at;csr;f rnf/ ppfawGvnf;
csrf;omrnf/
r[mrkedqHawmfa&ukd &ckdifrif;rsm;vufxuf okdY uefukd;uefokdY
jznhfMuav\/ rif;zavmif;vufxuf wnf;jznhfawmf&SdaMumif; ajrmufOD;
,Mwmusrf;wGif yg&Sdavonf/ ovkH;awmfapwDteD;rS uefukd ,ckwkdif
rif;uef[kac:\/ trSefrSm bapmjzLrif;uefjzpf\/
bapmjzLrif ; \bk d ; awmf rif ; apmrG e f \ wH q d y f c wf p um;twk d i f ;
vuf0o
J vk;H awmf"mwfapwD tygt0if OD;&mZfawmif paom tumapwD
wkdY ylaZmfjyK tif;Ekd;cRefawmfrl\/
,if;okYd tif;rEew
f u
Ydk dk Ek;d cReaf wmfrNl y;D rS aumZm (943)ckwiG f taemuf
ppfwaumif;okdY ppfxGufawmfrl\/ ppfxkd;&mwGif olwpfa,mufukd xD;jzL
aqmif;vkdufap? rdrdum; ukvm;t0wfukd 0wfNyD;vQif aMu;wrmefav;BuD;
jzihf av;ypf wkdufawmfrl\/ xkdrif;onf aCmufuwef;jrpf0 wkdifatmif
zsufqD;odrf;,lEkdifcJh\/
ou&mZf (846)ckwGif b*Fg(12)NrdKUteuf 'um;pm;rSm Akdvf*grGJESihf
Akdvf*vefqkdolwkdYjzpf\/ if;ESpfOD;onf ,ckajrmufOD;NrdKU ,ck bk&m;ay:teD;
vufawmif(3)awmifausmf&Sdaom aMu;oGef;Ak'qif;wkwpfql vSL'gef;&m
"rcHwGif atmufygtwkdif; xkd;xm;cJhonfukd awGU&SdEkdifao;\/
ou&mZf (846)Akdvf*grGJESihf Akdvf*vef 'um;pm; 'geywd[l
jzpfonf/

]]77}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

Muufum;okH;rnf? a&SUuwnf? BuHpnfaumif;jcif; oHwGJrif;


ou&mZf (897)wGif rif;yif ac: rif;AmBuD; oHwGJNrdKUpm; tvkdawmf
jynh
f xD;eef;&\/ bk&ifrif;yifum; ajrmufO;D acwf ppfb&k ifrsm;wGif tvGef
xif&Sm;aom ppfbk&if omoemjyKrif;aumif;ppfppfjzpf\/
bk&ifrif;yifonf ol&JokH;odef;ajcmufaomif;jzihf oufNrdKUtygt0if
odvuf (oQv
d uf)? a&mifjzL? uHom? ukrv
D m? (ukrv
d m)? ppfwaumif;? 'um;?
armufolZmNrdKUxd tpOftwkdif; csDwufodrf;,lawmfrlNyD; taemufrsufESm
&uyl&e,fedrdwfukd a&S;ab;bkd;rsm;vufxufutwkdif; xm;&SdcJhavonf/
if;rSwqifh *,modoNrdKUokdY wpfzef csDNyD;vQif r[maAm"dapwDawmfukd
oufawmfjynhfausmufqif;wk av;q,ftql vSL'gef;ylaZmfawmfrlonf/
taomurif; paom a&S;Ak'bmom tdEd,rif;wkdY wnfxm;ukd;uG,fcJhNyD;
xkdpOfu ukd;uG,folrJhum ysufpD;,kd,Gif;aeaom apwDysufrsm;rS vGihfpifus
aom o&D&"mwfawmf arGawmfwkdYukd ausmufoydwfjzihf yihfaqmif &uyl&
jynf"nokdY yifhaqmifawmfrlcJhavonf/
rif;yif bk&ifrif;jrwfonf aumZmou&mZf (908)ckESpfwGi1f ajrmuf
OD;eef;ukd vma&mufwkdufckdufonhf wyifa&TxD;ppfukdvnf; tvG,fwul
wGef;vSefEkdifcJhonf/ bk&ifrif;jrwfonf &efwumukd atmifjrifawmfrlonhf
tm;jzihf ou&mZf (897)ckwGif &efatmifaZ,s ac: ]oQpfaomif;}bk&m;ukd
&Sifi,fq&m OD;jr0g\tBuH? tpDtrHjzihf tumtif;rsm; xnfhoGif;ylaZmf
wnfxm;awmfrlcJhavonf/ ,if;okdY tpDtrHrsm; jyKvkyfcJhykHukd &ckdifNrdKUwnf
vuFm(*k)tcsyf okdY azmfxkwfcJhavonf/
]]ab;awmf bkd;awmf? &TifaysmfpHonf? ajrmufOD;jynfwnf;? wnf&if;um
v? 0&SnMf um? ESpw
f pf&m[k? NrKd UoufjyK&iS ?hf ,ckigum;? axmifued ;f xm;tH?h
BuD;rsm;BuHaomf? t&SnfarQmf? a&S;aomftcg? xkH;pOfvm[k? erEmusrf;?
xkH;wrf;,SOfvsuf? "mwfbufrdwfppf? OpfuaowfeH? cHajrxdxd? em&DaeY&uf?
wGufcsuf&mvQif? odrfarGUxkHvIdif;? tif;tkdifkyfrsKd;? aumif;usKd;wrl? aMu;jzL
aiGom;? a&;xm;jrKyfESH? pDrH,Mwm? NyD;wkdifpGma&G;? rdpmarG;ul? &efoltkdif;?
awGa0rIdif;atmif? BuHaqmifaomtm;? odMum;ae&m? t,kZmyl&? jynfrw
rGw?f NrKd U&Gm"mwfo?Ydk [kwjf rwfav;yg;? vlrsm;wum? csr;f Nird ;f omonf? ESpjf zm

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

Munf;a&? tkwfusufwnf;/ (&rf;NAJ-OD;pHwif)


ajrmufOD;&mZ0ifaycsyf(cd)wGif rif;yifbk&ifonf awmifjzLarG"mwf?
ovkH;"mwfwGif? tif;rEmefcs&mwnfaMumif; yg&Sdonf/ if;aycsyf(cd)wGif
vnf; wpfBudrf? awmifjzLarG"mwf ovkH;"mwfwnfaMumif;ESihf ewfvnf;wpf
&yfcsaMumif;azmfjyxm;ayonf/
vuf0JovkH;awmf"mwf[k rqkdav&m? rnfonhf ovkH;awmf"mwfapwD
ukd jyKjyifavoenf;[k pOf;pm;qifjcifawG;awmp&mjzpfEkdifonf/ vusfm
ovkH;awmfum; ppfawGta&SUbufurf; ajriluRef;wGifjzpf\/ ,ck ,m"mwf
(,mwkduf)[k ac:wGifae\/ vusfmovkH;awmf"mwfukdyif qkdvkdaMumif;
odomEkdifonf/ &mZ0ifq&m armifomatmif\ ajrmufOD;NrdKUquf &mZ0if
ovkH;awmf"mwfwnfaMumif; xif&Sm;pyfqkdxm;\/
xkdYaMumihf rif;yifBuD;"mwfqkd&m vuf0JovkH;"mwfukd csefvSyfxm;
r&aumif;acs/ taMumif;um; okdY&Sdacs\/ aumZm (896)wGif ay:wl*D
zavmif;wkdYonf oabFmrsm;pGm? vufeuftiftm;? vltiftm;pkNyD;? OD;pGm<uD
wJ? yg'vdyfukd zsufNyD;aemuf? if;rSwpfqifh O,smOfykwfokdY ukef;wyfcsDvm
onf/ ZkEwfAkdvfrSL;wkdYESihf bk&ifukd,fwkdifxGuf wkdufavaomf a*:&mz
avmif;wkdYwyfaemufqkwf&onf/ tkef;ayguf0rS oabFmBuD;i,fwkdYjzihfcH&m
zavmif;oabFmwyfpGJae&m 0g;azmifwkdYwGif ,rf;tkd;wifNyD;vQif t&mt
axmifru arQmcsNyD; rD;wyfoG,fwkdufaomf zavmif;wkdYukd Ekdifav\/
zavmif;wkdYonf oabFmrkefwkdif;rdavojzifh ppfawGuRef; zavmif;trsm;
tjym;ukd vuf&zrf;qD;rdavonf/
rif;yifbk&ifonf tkef;0okdY wpfq,fhESpfvHe,m; avSawmfjzihf xGuf
awmfrlvwfNyD; zavmif;wkdYukd vuf0JovkH;awmf"mwf apwDajc&if; touf
csrf;omay;awmfrlonf/ ay:wl*Dzavmif;wkdYvnf; &ckdifbk&ifxHwGif trI
awmfxrf;cJhavonf/
zavmif;&efukd atmifjrifonhftcsdef ESrawmfapm&SifapmrS zGm;aom
om;awmfaxG; cspfaESmif;ukd aemif&ckdif&mZ0if rif;zavmif;wGifaMumif;
&rf;NAJawmifausmif;q&mawmf &mZ0if azmfjyyg&Sdonf/
ou&mZf (933)ckwGif rif;pMumbk&if emrusef;jzpfvmonf/ bk&if
rif;pMum\om;awmfwkdYrSm vlrr,ft&G,frsm;omjzpf ppfa&;ppf&mudpukd
aqmif&GufEkdifrnfhtajctaewGif r&Sdacs/ rSL;rwfwkdYu bk&ifrif;pMumtm;

]]78}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

baxG;awmf rif;zavmif;ukd xD;eef;tyf&ef tBuHjyKavonf/ rif;zavmif;


rSm rif;yifBuD;\om;axG;cspfaESmif;jzpfonf/ bk&ifrif;pMum\trdefYawmf
twkdif; baxG;awmfcspfaESmif;rif;zavmif;onf r[mrked kyf&Sifawmf"mwf
wGif rif;pMum\ om;ajr;qufwkdYukd rESdyfpufyg[k usdefqkdjcif;jyK&avonf/
if;ESpf (933)ckESpfwGif rif;pMumvGefvQif rif;zavmif; xD;eef;&avonf/
&ckdif&mZ0ifrsm; Muufoi,fukd trd&iftkyfouJhokdY jynfolrsm;ukd
tkyfpkd;aMumif; azmfjyMuonf/
ydEJwkdifbkef;BuD;? [l;&mwwfiukHwkdif? qifuJBuD; iykwkdY\ tBuHjyKcsuf?
pD&ifcsufjzihf NrdKUawmfukd yO*Fig;yg;ESihf topfjyefwnf&m tif;tpDt&ifrsm;
jyKavonf/ tdro
f pfaqmufvQif tonfwidk f OD;pGm&yfNy;D rS xkwaf vQmufwif
Muonfukd erlem,l jynfwcGif tonfq,f&yf tumtif;BuD;rsm;
jyKawmfrlonf/ r[mrkedOD;qHa&awmfukd OD;&mZfawmfuef? ('kdif;usDuef)?
ompnfuefwEYdk iS fh tumtif;xm;&m uefawmfrsm; xl;jcm;pGm oGe;f csawmfrl
onf/
rif;zavmif;bk&ifonf eef;ouf(14)ESpo
f aYdk &mufvwfaomf rZsrd wk;d
a&S;bkd;awmf r[mpjEm;vufxufuuJhokdY bk&m;&SifomoemawmfxGef;um;
aomf aumif;pG[k tBujH zpfNy;D Ak'& iS af wmf o'mtm;aumif;aom om;awmf
vwf rif;&Sifapmukd (947)ckwGif taemufwkd;pm;ap\/ taemufbk&if[k
trnfay;\/
taemufbk&if owkd;rif;apmtm; oufrif;u tmPmzDqef Ow
&mZfjynhf&Sif NrHKrif;ESihfaygif;vsuf tmcHav\/ rif;zavmif;odawmfrlvQif
rmefawmf0if (947)ckwGif NrHKjynfokdY ppfxGufawmfrl\/ ppfxGufOD;csdef
,ck ykPm ;uRe;f acsmif; pcef;cs&m OD;&mZfawmf"mwfEiS fh pNrKH "mwfwYdk uGejYf rL;
ul;oef;onfukd zl;awGU& NrHKjynfukdatmifvQif apwDawmftm; omoem
ig;axmifwnf&ef tckdiftcefYjyKvkyfrnf[k "dXmefawmfrl\/
NrKH jynfudk odr;f yku
d jf yefaomtcg OD;&mZfawmf"mwfuv
dk nf;aumif;? pNrKH
awmf"mwfuv
dk nf;aumif; (953)ckwiG f rGr;f rHwnfxm;Ny;D vQif a&pufcsawmf
rlonf/ OD;&mZfawmfapwDum; rif;vH(80)vkH;ywfwnf\/ &ckdifjynfodkY Ak'
jrwfpmG <uawmfrpl Ofu Asm'dw0f ifapwDtm;vk;H ukjd yKjyifawmfr&l m i,fpt
G qk;H
vkH;ywfvufawmifESpfq,f&SdaMumif;ukd &ckdif&mZ0ifq&mwkdY qkdMuonf/
rif;zavmif;bk&ifonf ajrmufOD;acwfwGif tvGef<u,f0onhfbk&if

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

jzpfaeojzihfvnf;aumif;? ay:wl*DwkdYESihf qefpyg;ukefoG,fjcif;jzihfvnf;


aumif;? <u,f0orQ omoemawmfokdYom trsm;qkH;ykdYawmfrl\/
ovkH;awmf"mwfapwDrSmvnf; rif;zavmif;bk&if jyefvnfjyKjyif
awmfral Mumif; oHo,jzpf&efrvkad y/ taMumif;rl? "mwfqif,Mwm ynmxl;
cRefaom qifuJiykESihf [l;&m;wwfiukHwkdif? ydEJawmifq&mawmfwkdYonf
rif;zavmif;tm; OD;&mZfawmifapwD? tkef;0apwD ac: vuf0JovkH;awmf
ponfh "mwfapwDEiS fh tjcm;(16)ql\ "mwfew
H ?l NrKd U&Gmwkt
Yd wGuf tqkyd gapwD
wkYd tpDt&ifjyKrEI iS fh ywfouf avQmufx;Hk ukd a&S;OD;rqGuyif avQmufwif
xm;&SNd y;D jzpfonf/ xkad vQmufx;Hk rSm ajrmufO;D NrKd U ,Mwm&mZ0if txift&Sm;
yg&SdNyD; jzpfavonf/
(rSwfcsuf)/ / ykPm;uRef;NrdKUokdY OD;&mZfawmifapwDESihf ausmufqdyf
apNrKH awmifapwDtMum;? vk;H ywfvufvo
H ;Hk q,frQ&adS om apwDBu;D wpfqrl mS
rif;zavmif; bGUJ awmfx;dk tkycf u
G rf sm;&&m? if;apwDrmS orkid ;f rnfojl yKjyif
cJhonfukd vuf&Sdayrl &Smr&aomfvnf; rif;zavmif;aumif;rIjzpfaMumif;
taotcsm od&avonf/ xkad pwDukd ykPm ;uRe;f om;wku
Yd ("mwf)awmif[k
ac:onf/)
bk&m;orkid ;f wGif wef;awmif"mwf[k jyqkx
d m;onf/ rif;zavmif;bk&if
onf vuf0JovkH;awmf"mwfac: tkef;0 'umBuD;apwDtm; a&pufcsawmfrl
aomtcg? ckepf&ufywfv;Hk ok"rmewfyo
JG bifuo
hJ Ydk pDrNH y;D tvSLBu;D ay;awmf
rlavonf/
tkef;0um; yifv,furf;kd;wef;wGif trSwfxifxif a&aMumif;c&D;jzihf
tcsufjytvm;jzpfcJh&onf/ xkdYaMumihf trf;0ausmuffzm;acgif;avmif;[k
wpf,lZem? uRef;eHom? 'gumtzsm;b*Fvm;? armufuvId? armufolZmokdY
av}}[l aw;uAsm zGJYqkdcJhavownf;/

]]79}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

tcef;(16)

vuf0o
J vk;H awmf"mwfjzpfpOf
xl;cReaf om Ak'b
mom0ifwpfa,mufjzpfonfh oD&"d rmaomurif;Bu;D
onf "mwfawmfrsm; jzefYa0jcif;paom omoemjyKvkyfief;wkdYukd us,fjyefYpGm
aqmif&GufawmfrlcJhonf/
oD&d"rmaomurif;BuD; omoemjyK&mwGif &ckdifa'oonfvnf; yg0if
cJhonf/ jrwfpGmbk&m; &ckdifa'ookdY <ua&mufvmpOfuvnf;? Ak'tarG? "r
tarG? oHCmhtarGrsm; &ckdifwGif <uif;usef&pfcJhavonf/ bk&m;&Sif<ua&muf
pOf Asm'dwfpum;TefMum;awmfrlcJhonf/ &ckdifjynf igbk&m;EkpOf usif
vnfczhJ ;l aom b0rsm;pGm &Scd zhJ ;l onf/ xkad e&mtcsKUd tcsKUd igbk&m; y&deAd m ef
0ifpNH y;D aemuf? qkid &f mqkid &f m"mwfawmfrsm;ukd Xmyem apwDb&k m; wnfxm;
ukd;uG,fMuayvdrfhrnf ponfjzihf Asm'dwfay;awmfrlcJhonf/ bk&m; &Sif\
Asm'dwfpum;wkdYonf omoemawmf ou&mZf (222)ckokdY ta&mufwGifrSef
vmcJhonf/ us,fjyefYpGm omoemjyKcJhaom oD&d"rmaomurif;BuD; jzefYa0
vSL'gef;cJah om "mwfarGawmfrsm;onf &ckid jf ynftESaYH &mufco
hJ nf/ ,ckppfawG
NrdKUjzpfay:vmrnfh ppfawGuRef;okdYvnf; a&mufcJh&onf/
yx0Dtajctaet& xkdtcsdefu ppfawGuRef;onf rQxd us,fjyefY
vdrfhrnfr[kwfaomfvnf; uRef;\ausmkd;jzpfaom uRef;ukef;kd;onfum;
&Sdaevdrfhrnf/ uRef;ukef;kd;teD;tem;wGif &ckdif&Gmrsm; [kdwpf&Gm onfwpf&Gm
ESifh BuKd ;Mum;BuKd ;Mum;&SMd uayvdrrhf nf/ xku
d Re;f uke;f k;d uRe;f \ tjrifyh idk ;f awmif
uke;f k;d ukd xkt
d csed u
f plVeEmawmifuek ;f [k ac:cJo
h nf/ aemifwiG f tmusw
d f
awmf"mwf? tmusw
d af wmf&mG ukd taMumif;jyK tmusw
d af wmfuek ;f [k ac:wGif
vmcJhonf/ (tHusdef;awmf"mwf[kvnf; ,ck"mwfOD;apwDawmfukd ac:qkdMu
onfqkd\/
,if;tmusdwfawmfukef;\ ajrmufbufykdif; plVeEmyAwawmifukef;
i,fonf teD;tem;&yf&Gmrsm;twGuf tjrifhqkH;? tMunfvifqkH;ae&mwpfck
jzpfonhftavsmuf oD&d"rmaomurif;BuD; jzefYa0vSL'gef;cJhaom "mwfarG
awmfwpfqlonf xkdae&m udef;0yfwnfxm;&ef tpDtpOfuscJhonf/ xkd
"mwfawmfum; jrwfpmG bk&m;ocif\ vuf0o
J vk;H awmfrS jzpfay:vmaom

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

vuf0JovkH;awmf"mwfyifjzpfonf/
vuf0JajcovkH;awmf"mwfukd wnfxm;awmfrlNyD;aemuf &ckdifbk&ift
quf q uf acwf t quf q uf jyKjyif r G r f ; rH v mcJ h M u&m &ck d i f o u & mZf
(947)ckESpfwGif &ckdifbk&if rif;zavmif; (oD&dol&d,pEr[m&mZm)onf
'kwd,tBudrf jyefvnfwnfxm;ukd;uG,fcJhjyefonf/ &ckdifwkdY\ aemufqkH;
bk&ifonf (1146)ck? jymokv
d qkwf (7)&uf? paeaeYwiG f jywfawmufco
hJ nf/
txdef;tuGyf rwnfNidrfaom wkdif;jynf bmoma&;? pD;yGm;a&;paom
ta&;tcif;wGifvnf; wnfNidrfrIr&Sd ,kd,Gif;ysufpD;&onfrSm rqef;yg/
txdef;tuGyfr&SdjyKjyifol uif;rJhaom txJwGif yg0ifchJ&aom ovkH;awmf
apwDonf ESpaf ygif;&mESicfh sv
D mvQif anmifrsKcd &H aomb0okYd a&muf&cdS o
hJ nf/
a&S;,cif apwDvnf;aumif;? Aka'garmfapwDvnf;aumif;? &ckdiftrsKd;
om;jzpfaom &[Emt&SifopA@0rax&fonf oDwif;okH;aexkdifcJhzl;
onf/ rif;om;b0rS &[ef;b0 ul;ajymif;vmaom OD;om&vuFm q&m
awmfBuD;oHCF&mZm*kdPf; omoemykdifq&mawmfBuD; OD;om&ar"m? ipkdif;
acsmif;Zmwd trnfrod emZdq&mawmfBuD;? ppfuJq&mawmfBuD; OD;em *
paom rax&fjrwfrsm;wkdYonfvnf; awm&yfaecJhzl;onf/

ovkH;awmf"mwf uGefYjrL;xGef;awmufjcif;
(1291)ckEpS w
f iG f tmusw
d af wmfuek ;f "mwfv,fapwDawmfudk ausmif;
q&mBu;D OD;apmvSjzL Bu;D rSL; jyKjyifMuonf/ xkad *gyutvkyu
f dk qufcaH om
q&mBu;D OD;cspOf ;D ESifh OD;owk;d ckid ?f OD;armifjzLacs? q&mBu;D OD;irJ?ausmif;q&m
BuD; OD;omausmfwkdYu acgif;aqmifum jyKjyifwnfaxmifMuonf/
anmifrsKu
d ,
G af ysmufaeaom vuf0o
J vk;H awmf"mwfapwDjrwfae&mrS
rD;awmufrD;vQHuJhokdY w0if;0if; wxdefxdef a&mifjcnfhvQHwufNyD; "mwfawmf
uGefYjrL;onfukd rMumcP zl;jrifMu&aomfvnf; "mwfuGefYjrL;onf[lum;
rnfolrQ owdrxm;rdMuacs/ wpfaeYwGif tNidrf;pm; OD;pHxGef;OD;ESihf taygif;
ygwkYd zl;awGUMu&onf/ xkt
d cgrS "mwfv,fapwDawmf a*gyuvlBu;D rsm;tm;
taMumif;Mum;ojzihf vlBuD;rsm;vnf; zl;awGUMu&jyefonf/ okdYESihf anmifyif
ukd ckwfxGif&Sif;vif;Mu&m ,cifapwDysufrS tkwfausmufrsm;ukd awGU&vsif
ae&m apwDbk&m;"mwfawmf{uef&Sdvdrfhrnf[k qkH;jzwfwl;azmfMuonf/
anmifyiftjrpfrsm; jzwfawmufjcif;? BudK;csnfjcif;? vlwkdYjzihf BudK;ukd qGJiif

]]80}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

jcif;rsm;jyKvkyfMu&m rMumcifyif anmifyifBuD; NydKvJcJh&onf/


anmifyifNydKusaomf apwD&mapwDawmfem;yef;rS "mwfawmfMuKyfESihf
wuG qif;wkawmfwpfq/l a&Tpiftwnfjh zpfaom urn;f pmvTmwpfc?k e*g;rk;d
xm;aom e*g;kH? e*g;rkd;(ac:)rkOvdEmbk&m;wpfql a&Tpiftwdjzihf oGef;vkyf
xm;onfrsm;ukd &&SdMuonf/
Ak'bmom0ifrsm;twGuf z&PmyDwd *Grf;qDxd& ouJhokdY 0rf;ajrmuf
0rf;omrI yDwdrsm;onf "mwfawmf uGefYjrL;jcif;? "mwfawmfrsm; &&Sdjcif;? a&T
bk&m;? a&TayvTmrsm; &&Sdjcif;wkdYtwGuf jzpfay:cJhMuonf/ wpfa,mufpum;
wpfa,mufem;okYd jyefMY um;cJo
h nf/ apwDawmfr&S &Sad om urn;f pmt&vnf;
vuf0JovkH;awmf[k od&onf/ pdwfapwem o'maZmoefrmaeMuaom
ppfawGuRef; vlxkrsm;onf tjcm;jrifhjrwfaom ypnf;rsm;xyfrH&MuvdrfhtkH;
rnf[k arQmfrSef; apwDawmfae&mukd qufvufwl;azmfMu&m vdyfausmuf
ukef;o@mef? 'kdiftkd;ukd arSmufxm;aom o@mef ausmufzsmBuD;wpfckay:
xGuv
f monf/ xkad usmufzsm\ atmufwiG f ypn;f rsm; &Sv
d &dk jdS im; qufvuf
wl;azmfMuonf/ wl;azmfonfESihfwpfNydKifeuf ovkH;awmf\ta&SUajrmuf
axmift
h &yfrS vQyyf pfjcif;? vQypf pfawmufjcif;? rd;k csKe;f jcif; edrw
d rf sm; jzpfay:
vm tm;vkH;aomolrsm; vefYaMumufum &yfwefYvkduf&onf/ ZGJravQmhcsif
aomolrsm;u qufquf wpfcgESpfcgwl;MunhfMu&m yxrtcguJhokdYyif
rk d ; BuD ; jcif ; ? vQyf p pf a wmuf j cif ; ? vQyf v Qyf y pf j cif ; rsm; jzpf a y:jyef
twl;&yfonf csufcsif;xkdedrdwfrsm;vnf; aysmufuG,fcJhonf/ xkdYaMumihf
qufvufrwl;vkd aom edrdwf rwl;apcsifaom edrdwfvuPmrsm;yifjzpf
onf[k tod0if wl;azmfrIudpukd tNyD;tykdif &yfqkdif;vkdufMuonf/
&&Sad om "mwfawmf? a&Tb&k m;? a&Turn;f pmrsm;ukd xkad e&myif r@yf
uEm;BuD;pGm aqmufvkyf ylaZmfcHMuonf/ te,fe,ft&yf&yfrS rsm;pGm
aom vlxky&dowfrsm; wjznf;jznf; vma&mufylaZmfMuonf/ vSL'gef;Mu
onf/ jyefvnfvnf; wnfxm;Muyg[k tvDvt
D xyfxyf wku
d w
f eG ;f EI;d aqmf
Muonf/ okt
Yd wGuf vuf0o
J vk;H awmf"mwfapwDudk wnfxm;&ef qk;H jzwfppD Of
Muonf/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

o@mef? 'kdiftkd;arSmufxm;onhf o@mefausmufzsmBuD;ukd tv,fA[kdjyKNyD;


,cif&&Sdaom Xmyemypnf;rsm;tjyif bk&m;kyfyGm;awmfrsm;? &wemrsKd;pkH
rsm;yg 0ef;&HvQuf wwd,tBurd f apwDawmfudk wnfxm;uk;d uG,Mf ujyefonf/
apwDawmfwnfxm;ylaZmf NyD;pD;NyD;aemuf rsm;rMumcifyif apwD
awmf\paeaxmifh(taemufawmifaxmihfrS)ay(30)cefYtuGmwGif yxr&&Sd
aom "mwfawmfMuKyfESifh wlnDpGm"mwfawmftjynhfjzihf aiGMuKyfwpfckukd &&SdcJh
jyefonf/ apwDawmfonfvnf; XmyemydwfNyD;jzpf&m xkd"mwfawmfrsm;ukd
Xmyem&efvnf; rjzpfEkdifawmhojzihf apwDBuD;ukd 0kdif;&Hum apwDi,f(8)ql
yif if;"mwfawmfrsm;ukd XmyemcJhMuonf/ apwDtjrihf (18)awmif? vkH;ywf
(27)awmif &Sday\/

xD ; awmf w if v S L jcif ;
(1294)ckESpfwGif abmufoD;pk&yfuGufrS aMu;oGef;ynm&Sif OD;zkd;
a,mufauonf aMu;oGef;ynmjzihf aMu;xD;oGef;vkyfcJhonf/ trsm;pkaygif;
xD;awmfukd vSL'gef;ylaZmfcJhMuonf/
(xD ; awmf " mwf y k H I )
(xD;0ifkd;ukd aemuf OD;pHxGef;atmifu jyKjyifrGrf;rHay;cJhonf/)

r[m&H w H w d k i f ; vS L 'gef ; jcif ;


c&pf (1932)ckESpfwGif ppfawGNrdKUY trSwf(1)txufwef;ausmif;q&m
BuD; OD;pHa&TOD; BuD;rSL;NyD; ausmif;olausmif;om;wkdYESihf NrdKU&GmrS arwm&yfcH
r[m&HwHwkdif;ukd jyKvkyfvSL'gef;cJhMuonf/
(r[m&H w H w k d i f ; "mwf y k H u k d I )
(1941)ckESpf 'kwd,urmppfBuD; jzpfvmaomtcg ppfawGNrdKUolNrdKUom;
rsm;ESihf aus;&Gmrsm;rSvlrsm; ab;vGwf&m t&yfokdY toD;oD;a&Smifwdrf;z,f
cGmoGm;Mu&mapwDawmfrSm rormolbk&m;zsufrsm;\ zsufqD;azmufxGif;rI
aMumifh apwDawmf\ r[m&HwHwkdif;ESifh tjcm;ae&mrsm; ysufpD;cJh&onf/

wwd,tBudrf vuf0JovkH;awmf"mwf wnfxm;jcif;


(1291)ck (wpfaxmifhESpf&mukd;q,fwpfck) ESpfwGif vdyfaemufukef;

]]81}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

rD;xGef;toif;jzihf rD;ylaZmfjcif;
urmppfBuD;ajyNidrf;NyD; (1949)ck? Zlvkdifv(20)&ufaeYwGif OD;atmif
oef;? OD;atmifxeG ;f ckid ?f OD;OD;apm? OD;atmifxeG ;f OD;(rdZ)H ? OD;a&TjzL? OD;MumxHeG ;f NrKd ?
OD;vSxeG ;f jzL(gbDtpdk )D ? OD;xGe;f atmifjzL(a&Tyef;xdr)f q&mwku
Yd rD;xGe;f toif;
zGJYpnf;NyD; npOf vQyfppfrD; ylaZmfMuonf/

tjcm;vl r sm;
OD;vSxGef;jzL\apwemaMumihf tmkPfcH"rmkHBuD;onfvnf;aumif;?
OD;xGef;atmifjzL\ o'gw&m;aMumihf Z&yfwpfaqmifESihf bk&m;&ifbwfjyif
(&ifjyif)awmfudk orHwvif;cif;jcif; paom vSL'gef;rIrsm; jzpfay:vm&onf/

yxrtBudrfa&TouFef;uyfvSLjcif;ESihftwl jzpfay:vmaom
wk d ; csJ U vk y f i ef ; rsm;
OD;MumxGef;OD; BuD;rSL;NyD; apwDawmfukd tNrJwrf;xdef;odrf;apmihfa&Smuf
rGrf;rHjyKjyifvmcJhygonf/ rsm;rMumrD tcsdefrSmyif OD;MumxGef;OD;wkdY OD;pD;aom
tzGJYonf apwDawmftm; yxrtBudrf a&TouFef;uyfvSLylaZmfjcif;udpNyD;
ajrmufatmifjrifcJhonf/
(1967)ckESpf? Ekd0ifbmv(1329-ck? wefaqmifrkef;v)wGif OD;MumxGef;
OD;u xdef;odrf;apmihfa&Smuf&onfrSm wm0efBuD;av;vSojzihf NrdKUvkH;uRwft
pnf;ta0;zdwfac:NyD; NrdKUvlxkokdY vTJtyfcJhonf/
xkdtcsdefrSp NrdKUvkH;uRwfyg0ifaom a*gyutzGJYukd OuX OD;atmif
bef;? twGif;a&;rSL; OD;OD;apm yg0ifaom aumfrwDwpf&yfukd ,m,DzGJYpnf;
ay;cJhonf/
(1960)ck? arv(10)&ufaeYwGif rBuHKpzl; jyif;xefaom avrkefwkdif;
wkdufcwfvmonhftcg tmkHcH"rkHESifh a':rapmOD;vSL'gef;aom orkwfodrf
rsm; ysufpD;,kd,Gif;cJh&onf/ okdYaomf csufcsif; rjyKjyifEkdifao;&um; tiftm;
&Sdap&ef tpDtpOfrsm;ukd aqmif&GufcJhMu&avonf/
Ou| OD;atmifbef;ESihf twGif;a&;rSL; OD;OD;apmwkdYu ,m,DaumfrwD
rsm; usO;f ajrmif;onft
h wGuf us,jf yefpY mG jyKvyk af qmif&u
G Ef idk &f ef NrKd Ua&me,f
yg zdwaf c:Ny;D (1969)ck? arv (10)&ufaeYwiG f a*gyutzGYJ trIaqmifaumf

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

rwDukd jyefvnfzGJYpnf;cJhMuonf/

vuf0JovkH;awmf a*gyutzGJU
ovkH;awmfa*gyutzGJY trIaqmif
1/
2/
3/
4/
5/
6/

OD;pHausmf
OD;xGef;atmifckdif
OD;ausmfjzL
OD;bvl;atmif
OD;armifomEkdY
OD;apmvSatmif

(Ou|)
('k-Ou|)
('k-Ou|)
(twGif;a&;rSL;)
(wGJbuftwGif;a&;rSL;)
(b@mxdef;)

aumf r wD v l B uD ; rsm;
1/ OD;vlb
2/ OD;om'kdatmif
3/ OD;jromxGef;
4/ OD;eDxGef;OD;
5/ OD;pdefBuD;
6/ OD;xGef;vSatmif
7/ OD;a*gif;aysmif
8/ OD;oHoD;atmif
9/ OD;armifOD; (Muufukdif;wef;)
10/ OD;armifeD
11/ OD;atmifyef;ckdif
12/ OD;xGef;om
13/ OD;vkH;om (pm&if;ppf)

t&ef a umf r wD
1/ OD;armifOD;ausmf
2/ OD;omZHvS
3/ OD;xGef;oma0

]]82}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

4/ OD;zavmif;jzL
5/ OD;atmifxGef;jzL
6/ OD;vSjratmif
7/ OD;armifjzL
8/ OD;armifxGef;atmif
9/ OD;pkd;azmf
10/ OD;xGef;atmifjzL
11/ OD;at;xGef;
12/ OD;armifomatmif
13/ OD;a'gif;vSatmif
14/ OD;eDvSatmif
15/ OD;atmifpdefvS
16/ OD;xGef;vSOD;
17/ OD;armifaysmh
18/ OD;OD;omxGef;
19/ OD;ba'gif;
20/ OD;armifausmfatmif
21/ OD;armifpHvS
wkdYtm; wkd;csJUzGJYpnf;cJhMuonf/ a*gyu trIaqmif aumfrwDukd
(3)ESpfwpfBudrf a&G;cs,fwifajrmufMu&ef jzpfonf/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

tmkHcH"rmkHtopf aqmufvkyfvSL'gef;jcif;
(1978)ckESpfwGif ukef;awmf&Sd ,ckvuf&Sd tmkHcH"rmkHBuD;ukd NrdKU
a&m e,fyg apwem&Sifrsm; pkaygif;aqmufvkyfcJhMuonf/ ("mwfykH I)

a&TouFef;('kwd,)(wwd,) tBudrf uyfvSLjcif;rsm;


OD;MumxGef;OD; yxrtBudrf a&TouFef;uyfvSLcJhNyD;aemuf (1969)ckESpf
wGif wpfBudrf? (1979)ckESpfwGif wpfBudrf? (1992)ckESpfwGif wpfBudrf (3)Budrf
wdwdxyfrHum a&TouFef; uyfvSLylaZmfcJhMuonf/
yxrtBudrf apwDawmf\ xD;awmfESihfwuG iSufaysmzl;atmufokdY (9)
awmifxd a&TouFef;uyfvSL ylaZmfEkdifcJhonf/ 'kwd,tBudrfwGifvnf;
,if;twkdif; vSL'gef;EkdifcJhNyD;? wwd,tBudrfwGifum; xD;awmfESihfwuG
iSufaysmzl;rS atmufokdY (12)awmifxd a&TouFef;uyfvSLylaZmfEkdifcJhNyD; jzpfyg
onf/
wwd,tBurd f xD;wifyw
JG iG f aeYy?JG nyGrJ sm;? w&m;"ryrJG sm;jzihf pnfum;
okdufNrdKufpGm ylaZmfvSL'gef;cJhMuonf/
wwd,tBudrf a&TouFef;uyfvSLylaZmfyGJukd taemufykdif;wkdif; ppfXme
csKyf wkdif;rSL; AkdvfcsKyf0if;jrifhESihfZeD;wkdYukd,fwkdif vma&mufzl;ajrmfNyD; tvSLaiG
usyf (10000d)(usyf wpfaomif;)vSL'gef;cJhonf/ (xD;awmf? iSufjrwfem;?
pdefzl;? "mwfykHI)

wkd;yGm;vmaom taqmufttkHrsm;
Xmyemrsm; xyfrH&vmjcif;
txufyg a*gyutzGJYrS apwDawmfukd jyKjyifxdef;odrf;vsuf&Sd&m?
(1971)ckESpf rwfvwGif apwDawmf\ &ifjyifawmfukd wkd;csJUjyKjyifMuonf/
qGrf;wifpGefY? yef;wifpGefYypfonfbuftykdif; tkwfwHwkdif;ukd jyKjyifpOf if;ae
&mrS aiGqif;wk(3)yg;? aMu;qif;wk (1)yg;? aMu;MuKyf(1)? aiGxkH;Al; (2)? a&T
aygufaygufyiG ?hf (115yGi)fh ? aiGaygufaygufyiG (hf 2)yGi?hf aiG'*Fg;? aMu;'*Fg;rsm;ukd
&&SdcJhMuonf/ if;ypnf;rsm;ukd trsm;jynfolrsm; zl;ajrmfMunfkdMuNyD; Ou|
OD;pHausmfvufxJwGif xdef;odrf;vsuf&SdcJhonf/ (Xmyemypnf;tcsKdU tylaZmf
cH "mwfykHI)

apwDawmfwGif ab;rJh ig;? vdyfvTwfuefwpfck? apwDe,ftwGif; wef


aqmif;aawmf? atmifjcif;&Spfyg; bk&m;jywkdufrsm;ukd ppfawGNrdKU? aus;yifBuD;
&yf? &wema&mif;0,fa&; OD;atmifxGef;jrESifh a':EkpdefwkdYu apwem
&ufa&mpGm vSL'gef;cJhMuonf/ ("mwfykHI)

ES p f p Of b k & m;yG J a wmf


ESpfpOfESpfwkdif; vuf0JovkH;awmf"mwf apwDawmf\bk&m;yGJawmfukd
&ckdifuqkefvjynhf Ak'aeYwGifanmifa&oGef;avmif;yGJ

]]83}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ppfawGNrdKUe,fvkH;uRwf&yfuGuf aus;&Gmtkyfpk
ukd,fpm;vS,frsm; rsufESmpkHnD tpnf;ta0;rS
wifajrmufay;tyfaom vuf0JovkH;awmfbk&m;
a*gyutzGJU? ,ckvuf&Sd trIaqmifvlBuD;rsm;

ZD0dw'ge ig;&SifvTwfyGJ
om;iSuf wd&pmefvTwfyGJ
oHC'geqGrf;auR;yGJ paomyGJrsm;jzihf ESpfpOfpnfum;okdufNrdKufpGm
usif;yavh&Sdonf/ ("mwfykH I)

EI d ; aqmf j cif ;
orkdif;0if ovkH;awmf"mwfonf ESpfumv&SnfMumvmcJhNyD; jzpfygonf/
qufvufvnf; aemufaemif omoem&SnfjrihfMumatmif trsKd;bmom
omoemwm0efrsm; rvpf[if;&atmif &ckdifvlrsKd;rsm;? &ckdifa'oae vlxk
rsm;? Ak'bmom0ifrsm; qufvufxrf;aqmifqihfyGm;Mu&ef rsm;pGmwm0ef&Sdyg
onf/
orkdif;0if ovkH;awmfbk&m;onf uefawmfBuD;ESihf eD;uyfpGm wnf&Sdae
ygaomfvnf; azmifpD;&if; a&iwfqkdovkd aEG&moD usvQif uefawmfBuD;\
a&cef;ajcmufrIjyem? ppfawGNrdKU\a&&Sm;yg;rIjyemaMumihf ovkH;awmf
bk&m;vnf; a&jywfvwfrI? rvkHavmufrIrsm; ESpfpOfBuHKawGUae&ygonf/
bk&m;twGuf? bk&m;zl;rsm;twGuf? oHCmawmfrsm;twGufESihf bk&m;yGJjyKvkyf
&eftwGuf a&tcuftcJrsm;pGm &Sdae&m ,if;a&cufcJrIjyemtm; ajz&Sif;
Ekdifaom a&onf toufqkdouJhokdY toufukd ay;vSL&ma&mufaomaMumifh
ZD0dw'geac: rwmO'u'ge a&tvSL&Sifrsm; ay:xGufvmygap[k ed*kH;csKyf
wkdufwGef;a&;om;vkduf&ygownf;/

a*gyutzGJY\awmif;yefavQmufxm;csuft&
NrdKUe,foHC0efaqmif tzGJYrS a&G;cs,fcsD;ajrmufay;tyfaom
tNrJwrf; Mo0g'p&d,q&mawmftoQifoljrwfrsm;
1/
2/
3/

b'Ewdavmu"r? o&ufawmausmif;wkdufq&mawmf?
b'E0drv? "mwfv,fausmif;wkdufq&mawmf?
b'EyndNEd,? ovkH;awmfausmif;wkduf q&mawmf?

1/
2/
3/
4/
5/

OD;armifOD;ausmf
OD;bvl;atmif
OD;OD;ausmfpdef
OD;kdZHatmif
OD;atmifxGef;jr

(OuX)
(twGif;a&;rSL;)
('k-twGif;a&;rSL;)
('k-twGif;a&;rSL;)
(b@mxdef;)

aumf r wD r sm;
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/

OD;bufum;
15/
OD;vSapmom
OD;umvm
16/
OD;atmifomausmf
OD;jynfpkd;atmif
17/
OD;armifjrxGef;
OD;a&Tausmf
18/
OD;armifeD
OD;ausmfvSarmif
19/
OD;zkd;jr
OD;armifapmvS
20/
OD;armifoef;
OD;a&TomEkdY
21/
OD;a'gif;vSatmif
OD;pHatmif
22/
OD;vSausmf
OD;xGef;vSjzL
23/
OD;omat;
OD;xGef;om
24/
OD;armifvSpdef
OD;armifpdefvS
25/
OD;armifpdefvS
OD;at;xGef;
26/
q&mBuD; OD;atmifa&T
OD;armifaysmh
27/
q&mBuD; OD;ausmfaZm
OD;OD;omZH
wkdYjzpfMuonf/
ovkH;awmfbk&m;\ Ak'a0,sm0p wkd;wufa&;? bk&m;pnfyifa&;?
ukokdvfyknyGm;rsm;a&;twGuf pdwfyg0ifpm;ol rnfolrqkd vufwGJyg0ifMuyg
&ef a*gyutzGJYrS tNrJwrf; wHcg;zGihfvsuf BudKaeygonf/

]]84}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ppfawGNrdKU? vuf0JovkH;awmf"mwf apwDawmfjrwf\jzpfpOf


orkdif;ukd &Sdckd;aumfa&mf? ylaZmforI? vSLwmjyKvsuf
q&mBuD;OD;vSausmf a*gyutzGJY0if a&;jyKoDukH;NyD;? q&m
OD;omat; a*gyutzGJY0ifrS oDqkd*kPfjyKcsD;ajrmuftyfaom
]]yk d ' f p k H & wk } }
1/
&SifawmfAk'g? urm? OD;pGmyxr? uuKooQif? t,kZyl&H? rnfem
rHjzihf? ykH[efewfbkH? a*gPm*kHoQif ? jynhfpkHompG? &ryl&? emrac:wGif? t&Sif
uy? wwd,wGif? &uyl&H? jynfemrHjzihf? Ak'Ha*gwr? pwkwvQif? 0d[d
uH&X? "n0wD? onwifv
h ?S av;rnf&aMumih?f pEo&l ,
d ? "r&mZm? Muif,m
oufvS? pErmvm? rduvsmESifh? avQmufum0drv? aygif;qkHMuvsuf? Ak'<u
&ef? pdwftBuHjzihf? "dXmeff&nfarQmf? avQmufwifaomfum;? 0gawmfESpfq,f?
jynfph <Hk u,f? jynh&f mZ*[H? a0VK0efr?S a&TOmPformygwf? 0ifpm;vwfaomf?
ewfjA[m&H? yef;,mOfysHESifh? <ujref;&[Em? aemufygwluG tmumorS?
oufusqif;vsuf? ausmufawmifxuf? arGUcsufwifhtyf? rdwfwyf&yfum?
awmifrsufESmokdY? Tef;jzm&TifNyHK;? 0JovkH;"mwf? udef;0yfpH&m? Asm'dwfjzmonf?
bdodufr*Fvm? xGef;apaMumif;/ /

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

wGif? yifaygufanmifkd? pdrf;vef;pkdvsuf? &dyfkdjroGif? a&TOmPfxif?


t&SifA@0? jrwfoHCmhaMumihf? xGef;vmorkduf? armfuGef;vSpfonf? ESpfNcdKuf
o'g? jzef;apaMumif;/
3/
oMupfaumZm? axmihfESpf&mESihf? ukd;rSmwpfpGef;? &GufEkoef;? pddrf;
vef;a&mifajymif;? waygif;ava0SU? vjynhaf eYwiG ?f aqG;ajrh ,dr;f ,k?d anmifyif
tk d \ ? e*k d & f y if & if ; ? xd e f a jymif v if ; ? xk d ; xG i f ; rD ; zk H ; ? xef ; oD ; vk H ; ok d Y ?
tkef;tkef;uRufuRuf? zl;awGUvwfaomf? ckwfjzwfanmiftkd? rsm;wlNzdKvsuf?
A[kd&fae&m? Xmyemukd? azG&SmawGUvwf? 0JovkH;"mwf? &Sifjrwfe*g;kH? &wem
pk
H ? 0kid ;f tkrH pJ? o'guJvsu?f urn;f a&Tjym;? zl;awGUjim;aomf? pdwt
f m;&TiNf yKH ;?
vdyfaemufukef;okdY? ausmufwkH;awGUjyef? xl;jcm;[efaMumihf? xyfrHxl;azmuf?
ta&SUajrmufwGif? xGef;awmufNzdK;jyuf? rkd;BudK;pufESihf? vQyfyef;,SufEG,f?
tHMh obG,v
f Qi?f xl;axGjzpf&yf? awGUBuKH vwf? r@myfqifum? cef;em;pGmjzih?f
ylZmvlewf? ukokdvfxG#faMumihf? "mwfjrwf&wem? Xmyem? &SnfMumjrihf
atmif? q,f&h pS af wmifjzih?f a&Ta&mifNzKd ;0if;? xdeaf jymifvif;vsu?f atmifjcif;
xG#fxdyf? ukokdvfpdwfonf? rrSdwfedALwmjref;apaMumif;/
aeY p G J ? 19.11.93

2/
oD&d"rm rif;&mZmum;? o'gAv0? edaj*m"aMumihf? "ruEm? aypm
taygif;? &Spaf omif;av;axmif? jynhpf aHk tmifvQi?f &nfaqmifapvTw?f tZm
wowf\? &Snfvwfokd0Suf? rysufXmyem? "mwfrsm;pGmukd? azmfuma&wGuf?
jcifhcsufrvpf? &Spfp&Gwftm;? wkdif;jrwfukd;jynf? apwDwnf&ef? a&TayrGefjzihf?
oHawmfqifh? *kPfwifh"n? ol&d,pu? &mZnvQif? wd&[Em? 'kwd,
Amukvm? ax&fr[mtm;? avQmufumOD;wif? yifhaqmifusifaomf? aumif;
uifxuf0Vm? ewfjA[mwk?Yd a&mifjzmxdev
f if;? ylaZmfjcif;jzih?f &Sirf if;"mwfppf
247 ukd? Asm'dwfTefjy? &yfa'ookdY? csD<uykdYaqmif? u&0dwfazmifjzihf? awmif
awmfomvS? eEplV? yAwukef;? 0JovkH;"mwf? apwDjrwfukd? a&mufvwfom
oem 222-ckESpf? ou&mZfrSm? tZwmjyif0ef;? pufaexGef;vnf;? udef;cef;
jywfa<u? IoHa0jzihf? ESpf&SnfvGefajrmuf? av;NrdKUa&mufacwf? oMupfaemuf

]]85}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

tcef;(17)

"mwktusK;d rsm;&m
tusK;d &nfarQmv
f Quf
bk&m;&SifwkdY yGifhxGef;ay:aygufvmcJh&jcif; okH;yg;&Sd&m avmuvlom;
wkdY tusKd;twGufvnf; wpfyg;tygt0ifjzpfavonf/ xkdYaMumihf bk&m;jzpf
onfrSp y&dedAmefjyKonfhwkdifatmif (45)0gywfvkH; qkH;ra[mMum;cJhav
onf/
xkdrQjzihf tm;r& wif;rwdrfao;&mum; omoemt&SnfwnfwHha&;t
wGuf "r0de,rsm;ukd xm;&pfcJhavonf/ bk&m;ukd,fpm; usef&pfapcJhjcif;yif
jzpf\/ y&dedAmefjyKoGm;NyD;aemufvnf; ukd;uG,f&pfMuap&efiSm? "mwfawmf
rsm;ukd xm;&pfcJhavonf/

taMumif ; um;
]]igbk&m; rMumcif y&dedAmefjyKrnfjzpf&m? omoemonf tvkH;pkHaom
t&yfrsufESmokdY rysHUESHYao;ojzihf y&dedAmef,lvifhupm; rkHnif;aphcefYrQaom
"mwfawmfukdyifvnf; yihfaqmifMuum rdrdwkdY\ae&m apwDwnfxm;
ylaZmfMujcif;aMumihf vltrsm; ewf&Gmok*wdokdY vm;a&mufMuapownf;
[k &nf&,
G u
f m o&D& "mwfawmfrsm; tqlqu
l jJG ym;&ef t"dXmefawmfryl gav
onf}}[k qkd\/

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

apwDwnfxm;ylaZmf&jcif;
x'bmyH "ma&wdwd"mwk/ "mwfqkdonfrSm tkd;ukdqkdvkd\/ cufrm
aomtjzpfukd aqmifwwfaomaMumihf tkd;ukd "mwf[k ac:onf/
(vuf0Jaemf&xmu? 1123 ckESpfar;? cifBuD;azsmfajzqkdcsuf)
tkd;qkdwkdif; "mwf[k rqkdvkdyg/ udavom tmoa0guif;NyD;aom
yk*dKvfjzpfjcif; oN*K[f&mrSrNydKruGJ "mwfcJ"mwfom;rsm; usef&pfjcif;? xl;uJ
aom obm0&Sdonhf zsufNzdKr&Ekdifaom t&m0wKjzpfjcif; paom *kPf0dao
o&Sdyk*dKvfrsm;\tkd;om jzpfavonf/
xkdtkd;"mwfcJukdyifvQif bk&m;&Sifu t"dXmefjzihfxm;&pfcJh&mjzpf
tarGawmfu,
dk pf m;awmf[k ac:qkad vonf/ tarGucdk ,
H Ml u&olrsm;rSm bk&m;
wynfhom;rsm;om jzpfacsonf/ xkdYaMumihf bk&m;&Sif\tarGukd apwDwnf
xm; ukd;uG,ftyfayonf/
]]xkdapwD tMuifolwkdYonf yef;ukdjzpfap? eHYomukdjzpfap? eHYomrIefYukd
jzpfap? wifvSLjcif;? &Sdckd;jcif;? pdwfjzihfMunfkdjcif;onf MumjrifhpGmaomumv
ywfvkH; xkdolwkdYtm; pD;yGm;csrf;omtvkdYiSm jzpfvdrfhrnfqkd\/}}
apwDudk awGUjrifz;l arQm&f vQif apwDonf bk&m;&Si\
f apwDjzpfonf/
xkdapwD vltrsm;wkdYpdwfu MunfkdrIjzpfMu&vQif wrvGefaumif;aom
vm;&mewfjynfokdY a&mufMu&onf/ okdYtusKd;ukd &nfarQmf bk&m;&Sif\
"mwfawmfukd apwDwnfxm;jcif;? ylaZmfukd;uG,fzl;arQmfrIjyKjcif;iSm xkdufvS
aMumif;jzihf tmeEtm; a[mMum;csufjyKcJhayao;\/
(Ek d i f i H a wmf Ak ' 0 if )

okwfr[m0gtXuxm
Ak'0ifygVdawmf "mwkbmZed,cPf;ESifhSd azmfjyjcif;jzpfonf/

]]86}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

"mwfapwDa[mif;ukd azmfxkwfokwfoif&jcif;tusKd;
uybk&m;\ a&TapwDukd apwD[l rrSwfxifawmhbJ? ewfpif?
ewfuGef;tjzpfom ukd;uG,fvsuf&SdaeMuonfukd bk&m;a*gwr ukd,fwkdif
C#Dum&okwu
f dk a[mawmfral vonf/ xkaYd emuf wefc;dk jzihf apwDudk xif&mS ;
pGm (azmfxw
k v
f su)f odYk oabm&Sad om ylaZmfxu
dk af ombk&m;&Siw
f \
Ydk apwD
awmftm; ylaZmfjcif;onf oihfavsmfonfomwnf;-[k rdefYawmfrlav\/
bk&m;ukd ylaZmfaomol\ukokdvfukd rQ&Sd\[k wpfpkHwpfOD;rQ ra&wGufEkdif
qkd\/ xkdYaMumihf a&S;a[mif;apwDwkdYukd azmfxkwfjcif;? bk&m;orkdif;a&;om;
jyKpkjcif;jzihf tusKd;aus;Zl;&Sdayownf;/
(od'wfbk&m;vufxuf wumwpfOD;)
(apwDa[mif;udk jyKjyifokwfoif&jcif;)
94 urmxuf? od'wfbk&m;yGifh y&dedAmefjyKcJhaomf "mwfawmfwkdYukd
apwDwnf ukd;uG,fcJhMuavonf/ &SnfMumaomtcg awmawmifNcHKydwf
aygif;zkH;vTrf;avojzihf o'g&SdolwpfOD;u ckwfxGif&Sif;vif;? jrufEkwf?
tkwfausmufwkdYjzihf zmax;rGrf;rHavonf/ aumif;rIaMumihf rsufarSmuf
tema&m*guif; touf&SnfpGm aecJh&\/ aovGefaomtcg ewfjynf
jzpf&\/ 94 urmywfvkH; i&JokdYrvm;&NyD/
a*gwrbk&m;vufxufta&muf vljzpfvmaomf t&G,fa&mufvQif
&[ef ; jyKav\/ rMumcif &[E m jzpf v Qif rd r d a umif ; rI u k d OmPf j zih f
atmufarh&m ]]ylaZmftyf ylaZmfxu
dk af om bk&m;ESifh wynho
f m;wkt
Yd m; ylaZmf
jcif;jzihf ra&wGufEkdifaomtusKd;ukd &&SdaMumif;}}odawmfrlav\/ xkdtcg
0rf;ompGmjzifh trsm;odapvk
d atmufygtwkid ;f xkrd ax&f(okocurax&f)
onf xkwf[av\/
ylZm,aw ylZm&a[m? Aka'p,'d0om0au?
eowm yknocFgwkH? r rwrbdauepd/
('gezvk y w d u srf ; rS )

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

apwDokwfoif tyg,frvm; tuRwfw&m;&aom


aom"erax&f
urmwpfodef;xuf y'krkwdK&f& bk&m;yGifh y&dedAmefjyKavaomf
"mwfwkdYukd vlewfe*g;? *VKef? *EAewfwkdYapwDwnf ylaZmfukd;uG,fukef\/
awm ol&J>yrf;ojzifh roGm;&JMuojzihf xkdapwDawmf Mumjrifh ysufpD;,kd
,Gi;f um csKyH w
d zf ;Hk vTr;f vsuf &Sad vonfudk wumwpfO;D onf twkid ;f rodaom
aus;Zl;ESihfjynhfpkHaom bk&m;"mwfawmfukd Xmyem wnfaom apwDawmf
jrwfwum;[k Munfkdpdwfjzihf ckwfxGifav\/ jrufaygif;&Sif;vif; ysufpD;
onfwkdYukd jyKjyifum trsm;olukdvnf; EId;aqmfwkdifyif okwfoifav\/
ukov
dk af Mumihf ypu yif tema&m*guif;? touf&n
S ?f aovGeu
f
ewfjynfa&muf\/ odMum;rif;? pMum0aw;rif;? ya'o&mZfrif;? {u&mZf
rif;vnf; tBudrfBudrf ra&wGufEkdifjzpfcJh&\/ urmwpfodef; tyg,frvm;bJ
a*gwrvufxuf vljzpf&m &[ef;jyKvQif &[Emjzpfav\/ rdrdtaMumif;ukd
xkwf[ajymMum;avonfum;...
pnf;pdrfaygrsm;\? r,kwfavQmh a&muf&m ukd;uG,f&mjynhfpkH\/ ql;?
opfikwf? cvkwfrxd rNid? rsufpdjzihfyif rjrif&? tema&m*g trsKd;rsKd;uif;pif
\/
El? 0J? tkdif;? 0ufl;? ayG;? Sif;? wif;wdyfr&Sd? vl? ewf? tjzpfjzihfom
usifvnf&m\/ ta&miftqif;vSy\/ ESpfvkdzG,f&Sd\/ ukd,fpifMu,f\/
pdww
f nfNird \
f / wpfae&mwnf; t&[wzv
dk o
f Ydk a&muf&\/ wpfoed ;f urm
twGif; tyg,fusjcif;ukd rod&pzl;/
('gezvk y w d r S )

]]87}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

bk&m;zl;apwDylaZmf&ef EId;aqmfwkdufwGef;&jcif;
a,mapyl a Z,or K ' H ? wd X H E H avmuem,uH /
"mwk o moyrw H y d ? ed A L wyd yl Z a,/
oar p d a w y om'rS D ? orH y k n H r[* w H /
wom xlyH u&dwGme? ylaZ[d Zde"mwfwka[m/
(ax&myg'gef tXuxm)
jrwfpGmbk&m;vnf;aumif;? ukd,fpm;awmf? qif;wkawmf? apwDawmf
vnf;aumif; ylaZmfMuukeaf om Ak'b
mom0ifwo
Ydk nf ,aeYwidk f o'myGm;um
zl;jrifjcif;? ylaZmfjcif;rsm; jyKvsuf&SdaeMuwkef;yifjzpfav\/ xkdxuf *kPf
awmfxifxifxm;wwf? apwemxm;wwfvQifum;? ykd aus;Zl;rsm;ayao;
onf/ xkaYd Mumifh bk&m;*kPw
f pfcck u
k dk tmkjH yK ESv;Hk oGi;f vsuf zl;ajrmfEidk Mf u
vQif twkdif;rod aumif;vSonfomwnf;/
bk&m;zl;oGm;&m ajcwpfvSrf; vSrf;wkdif; wpfodef;ru tusKd;rsm;av
&m rnfolonf roGm;vkdbJ &SdtHhenf;? bk&m;ukd,fwkdif bk&m;zl;oGm;oifh&m
tpdZ[dwXmersm;ukd a[mazmfeT jf ycJo
h nf[k rqkEd idk ?f aumif;aomaojcif;?
vm;&m*wdaumif;jcif;? ewf&Gmok*wda&mufjcif; tusKd;om&Sday\[k bk&m;
&Sif a[mMum;cJhNyD; jzpfavonf/
,ckuo
hJ Ykd vuf0o
J vk;H awmf"mwf orkid ;f ukd od& apwemxufoefpmG
bk&m;zl;oGm;vko
d rl sm;rSm qkv
d Qiu
f m; tb,frmS tusK;d rJyh gtHeh nf;/ bk&m;&Sif
ukd,fwkdif a&S;a[mif;apwDrsm;ukd azmfxkwf tuRwfw&m; &apcJhzl;onf/
om"uxif&Sm;aeNyDjzpf\/ ,ckvnf; bk&m;orkdif;ukd azmfxkwfvsuf zl;ajrmf
EkdifMuap&ef wkdufwGef;&jcif;rSmykd o'gMunfkdvmap&ef jzpfavonf/
oDvuefygVdawmf NrdKUpm;BuD;wpfOD;jzpfol aomP'@onf bk&m;&SifxH
zl;jrifroGm;bJ aevmcJh\/ wpfaeY NrdKUpm;ae&mokdY bk&m;<ua&mufcJhav\/
vltrsm; bk&m;zl;oGm;Muonfudk jrif if;vnf;vku
d yf goGm;av\/ tcsKUd u
if;tm;wm;jrpfMuav&m bk&m;&Sif\orkdif;taMumif;ukd ajymjy rdrdtvkd
okdY qGJaqmifEkdifcJhav\/ xkdtcg wm;jrpfolwkdYu ]]aomP'@ NrdKUpm;BuD;
ajymwkid ;f qkv
d Qif ,lZem wpf&myif a0;vSap? o'gw&m;&So
d q
l v
dk Qif vrf;um
,laqmifvsufaomfvnf; xkdbk&m;&Sifukd zl;ajrmf&ef oifhavsmftyfvSonf[k
qkd\/ xkdYaMumihf NrdKUpm;BuD;ESihf xkdvltrsm;wkdYonf twlyif bk&m;&Sifukd

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

zl;jrifjcif;? w&m;em,ljcif;jzihf o&P*kHwnfol Ak'bmomtjzpfokdY a&muf&Sd


cJhMu& avownf;/

]]88}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

uk d ; um;usrf ; rsm;
1/
2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
18/
19/
20/
21/
22/
23/
24/
25/
26/
27/
28/
29/

&ckdif&mZ0ifopf y-'k
(OD;pErmvmvuFm&)
"n0wD&mZ0ifopf
(OD;y@dwmvuFm&)
"n0wDta&;awmfykH
(oHwGJq&mawmf)
&ckdif&mZ0ifvuFmawmf
&ckdifNrdKUwnf &mZ0ifvuFm
0g;ausmif;q&mawmf &mZ0iftusOf;
r[mrked&mZ0iftusOf;
(a&TapwDq&mawmf)
ZrL'Dy NEd,e,fykHusrf;
(OD;pErmvmvuFm&)
jEd,aMu;rkHusrf;
(OD;udwd)
yx0Dvdcusrf;
(OD;a&TusL;)
&ckdifwkdif; yx0DtusOf;
(OD;pdefa&Tatmif)
EkdifiHawmf r[mAk'0if
(OD;0dpdwom&)
&ckdifjynfe,f pD;yGm;a&;
(OD;vSxGef;jzL)
&ckdifa&S;a[mif;NrdKUawmfrsm;
(xGef;a&Tckdif)
qHawmf&Siforkdif;
(OD;OD;omxGef;)
"mwfOD;&mZforkdif;
(toQifpudE)
&ckdifjynfe,fjzpfpOf
(jynfe,faumifpD)
ppfawGNrdKUe,fjzpfpOf
(NrdKUe,faumifpD)
qm;ukefbkwf axkywdvuFm
(q&mxGef;)
jrefrmEkdifiHtajctae 1885?
(a':Munf)
&cdkif,Ofaus;rIrsm; trSwf 1? 2? 3 (toQifpudE)
&ckdifhwefaqmif ESpfvnfr*Zif;rsm;
"n0wDr*Zif;rsm;
ta&SUwkdif;,Ofaus;rI ykdYcscsuf? twGJ 1? 2/
&ckdifr*Zif;rsm;
&ckdifjynfe,fpmapmifrsm;
ppfawGaumvdyf ESpfvnfr*Zif;rsm;
&ckdifo[m,r*Zif;
&rm0wDr*Zif;

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

30/
31/
32/
33/
34/

&cdkifGefYzl;aqmif;yg;aygif;csKyf
&uyl&Ak'omoema&mifjcnfpmapmif
&uhyl&Ak'omoemhtvif;a&mifpmapmif
'Gm&m0wDr*Zif;
atmifausmfZH? uif;q&m? 0g;ausmif;q&m? &Gmacsmif;BuD;
q&mwkdY\ vuFmrsm;

35/
36/

Forchammer, E, Arakan, (1891)


Smart R. B, Akyab District Vol. A

]]89}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]90}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]91}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]92}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]93}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]94}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]95}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]96}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]97}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]98}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]99}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]100}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]101}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]102}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]103}}

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

ovkH;awmf"mwforkdif; ESihf ppfawGNrdKUtaMumif;

q&mawmfpudE

]]104}}

You might also like