SABAH & SARAWAK

Penentangan di Sabah
Sebab Penentangan Pengenalan beberapa cukai baru

Cukai sarang burung Cukai beras

Penubuhan Pasukan Polis

Dasar perluasan pengaruh SBBU ke pendalaman

Penentangan Mat Sallah

Nama sebenarnya Datu Mohammad Salleh bin

Datu Balu, pemimpin Sungai Sugut. Kebangkitan bermula pd tahun 1894 apabila SBBU campur tangan dengan memasuki kawasan kekuasaannya. Tindakan SBBU yg membangkitkan lagi kemarahan Mat Salleh : 1. Perkampungannya dibakar apabila berlakunya pergaduhan antara penduduk tempatan dengan pegawai Inggeris. 2. Membina jalan raya dan landasan kereta api merentasi kawasan kekuasaan (Ranau) beliau tanpa berunding dengannya terlebih dahulu. 3. Mengenakan pelbagai jenis cukai dan kerahan buruh paksa.

Peristiwa Penentangan

Mat Salleh dan pengikutnya menyerang Pulau Gaya.

Berlaku pd Julai 1897. Memusnahkan bangunan kerajaan.

British menghantar sebuah pasukan utk menyerang kampung kediaman Mat Salleh

Namun Mat Salleh berjaya melepaskan diri Membina kubu di Ranau.

British menyerang kubu Mat Salleh di Ranau

Berlaku pd Disember 1887. Sekali Mat salleh berjaya melepaskan diri. Namun kubunya dininasakan.

SBBU menawarkan perdamaian dan pengampunan.

Setelah gagal menangkap Mat Salleh. Mat Salleh menerima tawaran.

Termeterainya perjanjian di Menggatal.

Mata Salleh dibenarkan metadbir daerah Tambunan.

SBBU mungkir janji.

Mengambilalih semula Tambunan. Membangkitkan kemarahan Mat Salleh.

SBBU menghantar satu pasukan utk menyerang penempatan Mat Salleh secara besar-besaran.

Berlaku Disember 1899. Memusnahkan perkampungan di sekitar kubu Mat Salleh di Tibaba.

Akhirnya kubu Mat Salleh berjaya ditawan.

Pd 1 Februari 1900, setelah SBBU menyerang tanpa henti dgn meriam.

Mat Salleh terbunuh dalam serangan tersebut.

Perjuangan diteruskan oleh Mat Sator dgn bantuan kaum Bajau, Dusun Ilanun.

Kebangkitan Antonom (1915)

Ketua kaum Murut di Rundum. Nama sebenar ialah Ontoros anak lelaki Antonom. Lahir pd 1875 dan mula memimpin kaumnya

menentang SBBU pd usia 30 thn. Tindakan SBBU yg memperkenalkan peraturan baharu yg membebankan rkyt dan bercanggah dgn nilai tradisi yg diwarisi. Antara peraturan baharu itu ialah : 1) Sistem pendaftaran hak milik tanah. 2) Mengenakan byran menyukat tanah utk menentukan sempadan. 3) Mengenakan lain-lain cukai-cukai pokok kelapa yg menghasilkan nira utk membuat tuak dan tapai. 4) Menggunakan org Murut sebagai buruh paksaan.

Kronologi penentangan Antanom

Antanom memulakan penentangan pd Jun 1915 namun dpt dipatahkan SBBU.

Februari 1915, Antanom menyerang Pensiangan dan Pjbt Pegawai Daerah Rundum. SBBU hampir tewas meminta bantuan tambahan.

SBBU menyerang Antonam pd April 1915. Antanom dan 400 org pengikutnya terbunuh dan berakhirnya kebangkitan kaum Murut.

Penentangan di Sarawak

Latar Belakang
James brooke dilantik oleh pangeran muda hashim sebagai Gabenor di sarawak Pengeran Indera Mahkota pembesar Brunei tidak menyenangi pelantikan Brooke Pangeran Indera Mahkota pernah cuba membunuh Brooke dengan meracunnya tetapi tidak berjaya Sultan Brunei iaitu Sultan Umar Ali Saifudin II menyerahkan sarawak kepada brooke menerusi satu perjanjian pada ogos 1842 meliputi bahagian pertama sarawak sahaja

Sultan Omar Ali Saifuddin II (TM 1828-1852)

Menyerahkan Sarawak kepada James Brooke

Sebab-Sebab Penentangan

Pengenalan Peraturan Baru

Usaha Brooke meluaskan kawasan

Sebab-Sebab Penentangan
Pengenalan Peraturan Baru
Memecat pembesar brunei Menambah bilangan pegawai keturunan Eropah mengekalkan beberapa pegawai melayu Datu Patinggi ketua melayu terkanan, Datu Syahbandar,Datu Temenggung, Datu Imam, dan Datu Hakim sistem pentadbiran negeri disusun Brooke memegang kuasa mutlak Brooke menubuhkan mahkamah dan menjadi hakim Semua perdagangan dibenarkan kecuali perdagangan antimoni dikhaskan untuk Brooke sahaja Menghapuskan amalan memotong kepala,sistem perhambaan, dan kegiatan lanun

Sebab-Sebab Penentangan
Usaha Brooke meluaskan kawasan
18 130 kilometer persegi diperluaskan kepada 121 730 kilometer persegi Mengambil alih wilayah kesultanan Brunei Daerah yang diambil : - Daerah Trusan (1844) - Sadung, Batang Lupar, Saribas dan dan Sungai Kalaka (1853) Mendesak sultan Brunei menyerahkan Pulau Labuan 1846, sultan Brunei memberi sepenuhnya kedaulatan sarawak kepada Brooke 1861, Brooke menguasai 7 daerah Brunei iaitu Sungai Sadong, Semarahan, Lingga, Krian, Skrang, Rejang, dan Saribas

Rentap Pejuang Sarawak

Ketua kaum iban di sungai Saribas libau (pengoncang dunia) Antaranya kisah perjuangan Panglima

Rentap yang menentang "White Colonial Regime" yang diketuai oleh Rajah Brooke pada sekitar tahun 1840 dan 60-an di Layar dan Sungai Skrang. Untuk menangani masalah pemberontakan ini, Regime Brooke telah membina sebuah kubu yang dinamakan sebagai 'Fort Lily' bagi tujuan pertahanan yang seterusnya telah dijadikan pusat pentadbiran pada tahun 1858. Pemberontakan kaum Iban yang diketuai oleh Rentap ini berakhir apabila Regim Brooke membuat serangan besar-besaran sebanyak tiga kali iaitu pada tahun 1857, 1858 dan 1861.

Kebangkitan Rentap
Kebangkitan Rentap Rentap dianggap sebagai ketua lanun oleh Brooke Brooke cuba menghapuskan penduduk tempatan di sepanjang sungai skrang Rentap bimbang dengan kemaraan Brooke lalu membina kubu pertahanan di sungai Lang, iaitu cabang sungai Skrang

Kubu Pertahanan Brooke

Kuala sungai skrang (1850),
Kanowit (1851), Lingga (1852), Sarikei (1856), Fort Lili di Betong (1858), Sibu (1813), Fort Charles di Bakung (1865),

Lubuk Antu (1868), dan

Bintulu (1868).

Kronologi Penentangan
1853

Rentap menyerang kubu british di Nang Skrang dan seorang pegawai British bernama Allan Lee terbunuh 1854 James Brooke menawan kubu Rentap di Sungai Lang Rentap berundur ke bukit sadok dan mengukuhkan kubunya dengan meriam besi besar 1857 Charles Brooke menyerang kubu rentap di bukit sandok tetapi gagal kerana kubu rentap yang kukuh 1858 Charles Brooke menyerang bukit sadok kali kedua tetapi gagal 1863 James Brooke mengetuai sendiri serangan ketiga ke bukit sandol dan akhirnya kubu rentap dapat ditawan Rentap berundur ke kawasan pendalaman di Entabai,kanowit dan tidak lagi meneruskan perjuangannya

Penentangan Sharif Masahor

Syarif Masahor merupakan seorang gebenor dari

Daerah Sarikei, Menentang pihak berkuasa disebabkan beberapa pembaharuan yang telah diperkenalkan khususnya berkaitan masalah pungutan cukai. Kemuncak rasa tidak puas hati Sharif Masahor ialah apabila British bertindak menyokong Pangeran Matusin dalam peristiwa perbalahan antaran Pangeran Matusin dengan Pangeran Arshad,sedabgkan Syarif Masahor menyokong Pangeran Arshad. Beliau mendapat sokongan yang padu daripada orang-orang melayu,Iban,dan lain-lain.

Sebab Penentangan
Menolak penguasaan James

Brooke di wilayah mereka iaitu Sungai Rajang Kehilangan kuasa memungut cukai Kehilangan pengaruh terhadap penduduk tempatan Pembinaan kubu oleh James Brooke di Kanowit.

Peristiwa Penentangan
Pada tahun 1859, Sharif Masahor telah bersatu

dengan Datu Patinggi Abdul Ghapur bertindak menyerang kubu Brooke. Abdul Ghapur berjaya melarikan diri ke Pontianak tetapi telah ditangkap oleh pihak berkuasa dan dipenjara di Betawi. Manakala Sharif pula berjaya melepaskan diri dari buruan British

Peristiwa Penentangan
Pada tahun 1860,Sharif bersama pengikutnya sekali lagi

melakukan serangan ke atas Kuching, namun serangannya gagal apabila mendapat serangan balas dari Charles Brooke di Sungai Sadong. Sekali lagi beliau berjaya melepaskan diri dan memaksa Charles Brooke menyerang dan bertindak membakar kampung Igan iaitu perkampungan Sharif Masahor.
Pada tahun 1861, British terpaksa meminta bantuan Sultan

Brunei untuk mengadakan perundingan dengan Sharif yang akhirnya bersetuju untuk dibuang negeri ke Singapura dan meninggal dunia di sana pada tahun 1890

A) Menolak penguasaan James Brooke di wilayah mereka iaitu Sungai Rajang . B) Kehilangan kuasa memungut cukai
C) Kehilangan pengaruh terhadap penduduk tempatan D) Pembinaan kubu oleh James Brooke di Kanowit.

Latihan
Jelaskan faktor penentangan penduduk tempatan di

Sabah Bincangkan bagaimana reaksi masyarakat tempatan terhadap dasar-dasar pemerintahan dan pentadbiran Brooke di Sarawak?