NÜFUS PİRAMİTLERİ VE

ÖZELLİKLERİ
Nüfus Piramitleri herhangi bir yerin nüfus
özelliklerini (nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını)
göstermede temel araçlardan biridir.
Nüfus, bir ülkenin kalkınmasında en önemli
etmenlerden biridir.

Ancak ülkelerin kalkınmasında nüfus miktarından

çok nüfusun eğitim durumu, iş kollarına göre
dağılımı, şehir ve kır nüfus oranları, yaş grupları ve
üretici nüfus oranı gibi özellikler daha önemlidir.

Ülkeler, planlı kalkınmalarını gerçekleştirebilmek

ve kaynaklarını doğru kullanabilmek için bu tür
nüfus bilgilerine ihtiyaç duyarlar.
Ülke ya da bölgelerin nüfus piramitlerine bakılarak
o alandaki nüfus hareketleri hakkında bilgi sahibi
olunabilir. Hatta nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını
birarada gösteren bu piramitlerin o alanın
demografik yapısı yanında bir dereceye kadar
sosyo-ekonomik tarihi hakkında bilgi verdiği de
kabul edilmektedir. Genel olarak geniş bir piramit
kaidesi hızlı bir nüfus artışı ve doğum ile ilgilidir.
Eğer piramit her yaş grubunda giderek daha az
nüfus göstererek yükseliyor, yani "pi-ramit"e
benzer bir şekil alıyorsa "ideal" bir nüfus yapısını
gösteriyor demektir.
 Gelişmiş ülkede yaş özelliği

Doğurganlık az olduğundan, çocuk yaştaki nüfus, genel nüfusa oranla

azdır.

Ortayaş nüfus fazladır

Bebek ölümü oranı azdır.

Sağlıklı ve bilinçli beslenme, ayrıca sağlık hizmetlerindeki gelişme Ölüm

oranını azaltıp ortalama ömrü yükselttiğinden, yaşlı nüfus sayısı
gelişmemiş ülkelere oranla fazladır
 Geri kalmış ülkelerde yaş özelliği

Yüksek doğum oranı nedeniyle çocuk yaştaki nüfus, genel nüfusa oranla fazladır.

Çalışan nüfus oranı az, bağımlı nüfus fazladır. (Çocuk, genç ve işsizler)

Bebek ölüm oranı fazladır.

Sağlık hizmetleri gelişmediğinden yaşlı nüfus sayısı azdır.

Ortalama insan ömrü 40 - 50 yaş arasındadır.

Nüfusun yaş grafiği geniş tabanlı bir üçgen ya da piramit biçimini alır.

Genç nüfus, genel nüfusa oranla fazladır.

15 yaşın altındaki nüfus yüzdesi
Genç nüfusu fazla olan ülkeler, geri
kalmış veya gelişmekte olan
ülkelerdir.

Ortayaş nüfusu ile yaşlı nüfusun fazla

olduğu ülkeler ise gelişmiş ülkelerdir
 Nüfus Piramitlerinin Çeşitleri

Ülkelerin nüfusları, nüfus özelliklerine

ve piramidin şekline bağlı olarak;
dörde ayrılır:
 Düzgün Üçgen

• Düzgün bir üçgen halindeki birinci piramit yüksek doğum ve ölüm oranlanna
sahip ülkelerin tipik şeklidir. Eskiden birçok ülkeler için olağan olan bu türe
halen çok az ülkeninkinde rastlanılmaktadır. İngiltere'nin 1881, Hindistan'ın
ise 1961 yıllarındaki piramitleri bu şekle benzerlik göstermektedirler.
İçe Bükük Düzgün Üçgen

• Kenarları içe çökük ikinci piramit özellikle 0-5 yaş grubundaki ölüm
oranlarının düşmeye başladığı, buna karşılık doğum oranlarının yüksek
kaldığı ülkelerin tipik piramitidir. Bu tip Meksika ve Peru'nunkilerin de
gösterdiği gibi, gelişmekte olan ülkelere özgüdür.
 Arı Kovanı

• Arı kovanı şeklindeki bu tip piramit düşük doğum oranı (dar

bir taban) ve düşük Ölüm oranları (en gençten en yaşlıya
doğru yaş grupları çok az belirgin) olan ülkelere aittir. İsveç
ve İngiltere-Galler bu tipe en iyi örneklerdir.
 Çan

• Çan şeklindeki piramit oldukça önemli bir zaman devresinde düşük doğum ve ölüm
oranlan denendikten sonra doğum oranını arttıran bir nüfusu göstermektedir. Bu tür
piramit Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri gibi gelişmiş ülkelere özgüdür.
 Asimetrik Piramit

• Doğurganlık oranında dikkati çeken hızlı bir düşüşün oldu¬ğu yerlerdeki durumu
göstermektedir. Japonya halen bu tür bir piramite sahip tek ülkedir. Benzeri
piramitler Batı Avrupa ülkelerinin birçoğunda 1930'larda mey¬dana gelmişti.
Ülkelerin nüfus yapılarında herhangi
bir değişiklik olması hâlinde
piramitlerin tipi de değişecektir.

Örneğin; ekonomi, eğitim ve sağlık

koşullarında iyileşmenin olduğu
ülkelerde nüfus piramidi, gelişmemiş
ülke piramidinden gelişmekte olan
ülke piramidine geçiş yapabilir.
Bu şekillerin hiçbirinin sürekli durumlar
olmadığının burada belirtilmesi gerekir.

Örneğin sağlık koşullarının gelişmemiş

olduğu ülkelerde söz konusu ko-şullar
düzelmeye başlarsa piramitlerin
karakteristik biçimi de (l)'den (2)'ye geçe-
cektir. Benzer ilişkiler (2) ile (5) arasında
ve (3) ile (4) arasında da kurulabilir.
Piramit üç, yukarıda da açıkladığımız, en
istikrarlı durumu göstermektedir.
Bu Ülkede Neler Değişmiş Olabilir ?
Piramitleri Yorumlayınız…
Nüfusun ülke, herhangi bir mekan hatta herhangi bir
büyük şehir ölçüsünde değişen özelliklerinden biri
"yaş" yapısıdır. Gerçekten, belirli bir mekandaki
nüfusun miktarı yanında, onun çeşitli yaş gruplarının
da, özellikle çalışabilir ya da faal nüfus olarak
adlandırılan 15-65 yaş arasındaki nüfus miktarlarının
işgücü kapasitesi, gıda ve çeşitli hizmetlere olan
ihtiyaç, aile tipleri, doğum ve ölüm oranlan ve nihayet
göçler bakımından önemlidir.
Genel olarak bugün herhangi bir ülkede 20-25 yaş
arasında olanların o ül-kede 20-25 yıl önce
doğanların sayısına eşit olması gerekir. Ancak
doğanların bir kısmı bu yaşlara erişmeden öldükleri
için miktarlar birbirini tutmaz. Bu hu-sus daha açık bir
şekilde şöyle anlatılabilir. Herhangi bir ülkede bu yıl
doğan 100 kişiden 5 yıl sonraya 80, 10 yıl sonraya
belki 70 kişi ve nihayet yıllar sonraya da hiç kimse
kalmayacaktır. Bu esasa göre her yaş grubundaki
nüfus miktan daha genç bir nüfus gnibundakinden
daha az olacaktır. Bu arada ülke ya da bölge nü-
fuslanndaki yaş gruplarının zamanla savaşlar, doğal
afetler, sosyal ve ekonomik etkiler ve göçlerle çok
değişebileceğini de belirtmek gerekir.
 Cinsiyet Durumu
Yaş gruplarının en genç nüfustan
başlayarak yatay kolonlar halinde
üst üste gösterildiği piramitlerde
her yaş grubundaki erkek sayısı
diyagramın sol, kadın sayısı da
sağ kısmında işaretlenir.