DEMOGRAFİK

YAPI VE SAĞLIK
1.HAFTA
DR.DYT.GONCA GÜZEL ÜNAL

1
 I. Demografi (Antik Yunanca δῆμος démos,
halk + γραφή graphé‚ yazı), diğer
adıyla nüfus bilimidir.
II. Dünya'da veya bir ülkede bulunan
nüfusun yapısını, durumunu, dinamik
özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.
DEMOGRAFİ III. Yunanca demos (halk) ve graphein
NEDİR? (yazmak) kelimelerinden meydana
gelmiştir.
IV. Doğumlar, ölümler göçler ve yaşlanma
ile ilgili çalışmalar bu bilim dalı
tarafından yapılır.

2
 Demografik yapı,
insan nüfusunun
yenilenme ya da
yenilenmeme
durumlarını inceleyen
bir disiplindir.
Nüfusun doğum, ölüm,
evlilik gibi yönlerini
inceleyerek nitel ve
nicel değişimini
gözlemler.
Bunun yanında ülkelere
veya bölgelere göre
nüfus dağılımlarını da
DEMOGRAFİK YAPI inceler.

NEDİR?
3
 DEMOGRAFİ VE TÜRLERİ

DEMOGRAFİ (NÜFUS BİLİM): İnsan nüfusunun büyüklük, yapı ve gelişimi

ile genel özelliklerinin miktarsal yönlerini inceleyen bilim dalı,

NÜFUS: Belirli bir bölgede, belirli bir anda yaşayan bireylerin

oluşturduğu kütle,

NÜFUS YOĞUNLUĞU: Bireylerin belirli bir coğrafik birim içindeki ( şehir,

ülke ) yığılımlarını (kilometre kare başına ) ölçer,

Nüfus Yoğunluğu= Coğrafik yöredeki kişi sayısı / Yörenin yüzölçümü

(km2),

78000000 / 780000 = 100 Kişi

4
 DEMOGRAFİ TÜRLERİ

BETİMSEL DEMOGRAFİ: Nüfus istatistiklerine dayanarak nüfusun sayısı,

coğrafik dağılımı, yapısı ve değişimi hakkında tanımları kapsar,

EKONOMİK DEMOGRAFİ: Nüfussal olaylarla, ekonomik olaylar arasındaki

ilişkileri inceler,

TOPLUMSAL DEMOGRAFİ: Nüfus olguları ile toplumsal olaylar arasındaki

ilişkileri inceler,

SAĞLIK DEMOGRAFİSİ: Nüfus ile sağlık olayları arasındaki ilişkiyi inceler,

sağlık düzeyi ve sağlık davranışlarının incelenmesine demografinin içeriğinin
ve yöntemlerinin uygulanmasıdır,

5
1. Nüfus Sayımları,
2. Kayıt Sistemleri( Doğum, Ölüm, Göç, Evlilikler,
Boşanmalar, vb.),
3. Demografik Araştırmalar;
4. Topluma ilişkin bölgesel, yöresel araştırmalar,
5. Örnekleme Tekniği ile yapılan sağlık araştırmaları,
(TNSA-HÜNEE),

DEMOGRAFİDE VERİ KAYNAKLARI

6
 DÜNYA’DA NÜFUS ARTIŞI
DEMOGRAFİK DÖNÜŞÜM TEORİSİ
(KAYNAK: HATCHER ,R.A,1988)

7
DEMOGRAFİK DÖNÜŞÜM TEORİSİ
(KAYNAK: HATCHER ,R.A,1988)
 Klasik tanımı, 1945’de NOTESTEIN, 1947’de BLACKER tarafından
yapılmıştır,
 1.AŞAMA: Hem doğum, hem de ölüm hızları çok yüksek, nüfus artışı
pek yok, (Sanayi Devrimi öncesi),
 2.AŞAMA: Doğum hızları yüksek olarak devam ederken, ölüm hızları
tıptaki gelişmeler ve yaşam düzeyinin artmasına bağlı olarak süratle
düşmeye başlamış, nüfus artışı çok hızlı, (Sanayi Devrimi sırasında),
 3.AŞAMA: Doğum hızları da, ölüm hızları gibi süratle düşmeye
başlamış, yüksek nüfus artışı giderek düşmeye başlamış, (Sanayi
Devrimi sonrası, Bilgi Toplumu başlangıcı-TÜRKİYE),
 4.AŞAMA: Hem doğum, hem de ölüm hızları çok düşük, nüfus artışı
pek yok, hatta nüfus gerilemeye başlamış, (Bilgi Toplumu-Avrupa’da
18 ülke, ABD, Japonya vb.)

8
 65 ve daha yukarı yaştakilerin genel nüfus içerisindeki
sıklığına(%) göre 4 tür toplum vardır;

Genç toplum %4 ve aşağısı

Olgun toplum %5-7(Türkiye %7.3)
Yaşlı toplum %8-10
Çok yaşlı toplum %11 ve yukarısı

DEMOGRAFİK YAŞLILIK YÖNÜYLE

TOPLUM TÜRLERİ

9
 Yaşlı Nüfus;

65 Yaş ve Üzeri Nüfus %7.7(2013)

Projektif-kestirim %10(2025; %19(2050),

Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi(2010);

Toplam:74.3(75)

BAZI Erkek :71.8(72)

GÖSTERGELER(NÜFUS)
Kadın :76.8(77)

Kentsel Nüfus Yüzdesi %71.8

Türk Aile Yapısı Araştırması(1992)

Yaşlıların %66’sı ayrı;%36’sı çocukları ile yaşıyor,

Ailelerin %79.7’si çekirdek,

10
 Son yıllara kadar demografik
araştırmalarda işaret edilen gerçeklik basit:
Türkiye’nin batısından doğusuna ciddi farklar
olsa da, tüm bölgelerde doğurganlık hızla
düşmektedir.
Bu da nüfus artış hızında yavaşlama ve
demografik anlamda nüfusun yaşlanması
anlamına gelmektedir.
TUİK 2013 Türkiye’nin demografi alanında uzmanlaşmış
RAPORU tek akademik kurumu olan Hacettepe
Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü her beş
yılda bir hazırladıkları Türkiye Nüfus ve
Sağlık Araştırması (TNSA) 2013 raporunda
doğurganlıktaki düşüşün durduğunu ve
toplam doğurganlık hızının (yani kadın
başına düşen doğum sayısının) 2,26
seviyesinde durağanlaştığını gösteriyor.

11
  Nüfusun yaş ve cinsiyet yapısını gösterir,
 Erkeğe ve kadına ait, yaş histogram grafiğinin sırt
sırta yerleştirilmesi ile oluşur,
 Tabanının genişliği, yayvanlık derecesine göre
doğurganlığın yüksek olduğunu,
 Tabanının köşelerinden piramidin tepesine doğru
yükselme açısının darlığı ve piramid tepesinin
NÜFUS sivrilik derecesi, ölüm düzeyinin yüksekliğini
gösterir,
PİRAMİDİ  Her zaman sol tarafta erkek nüfus, sağ tarafta
kadın nüfus yer alır,

12
 İstenilen yaş gruplaması yapılabileceği gibi
genelde, yaş grupları tabandan tavana, küçükten
büyüğe doğru sıralanır, böylece tabanda gençler,
tavanda yaşlılar yer alır,

Yaş grupları: (0-4; 5-9; 10-14; 15-19; 20-24;

25-29; 30-34; 35-39; 40-44; 45-49; 50-54;
NÜFUS 55-59; 60-64; 65-69; 70-74; 75-79; 80+;),

PİRAMİDİ Çizimde yüzde ya da mutlak rakamlar

kullanılabilir,

Yüzde; bir cinse ait bir yaş grubu, o cinsin yaş

gruplarının genel toplamına bölünüp, 100’le
çarpılmasıyla hesaplanır, bütün yaş gruplarının
yüzdesi bu yöntemle tek tek hesaplanır,

13
 1.ÜÇGEN GÖRÜNÜMLÜ PİRAMİD;

Üçgen görünümlüdür. Tabanı geniş, tepeye doğru

hızlı bir daralma gösterir,
Nüfus piramidi üçgen olan toplumlarda;

NÜFUS Aşırı doğurganlık,

PİRAMİDİ Taban geniş, tepeye doğru hızlı daralma, doğum

ve ölüm hızı yüksek,

TÜRLERİ Çocuk sayısı fazla, yaşlı sayısı az, genel olarak

genç nüfus yapısı,
Çocuk sayısı fazla ve doğurganlık yüksek, üreticilik
yetersiz, tüketim fazla,
Az gelişmiş ya da gelişmekte olan toplum ya da
ülke,
2.

14
2. SİLİNDİR/FIÇI GÖRÜNÜMLÜ PİRAMİD;
 Silindir ya da fıçı görünümlü,
 Tabanı dar, tepe kısmı sivri değil, dar,
ortası şişkince,
 Nüfus piramidi silindir olan toplumlarda;
 Çocuk sayısı, az, yaşlı sayısı artmakta,
 Nüfus yaşlı niteliğinde,
 Doğum hızı ve ölüm hızı düşük,
 Nüfus artış hızı az, nüfus azalmakta,
 Üreticilik iyi,
 Gelişmiş toplumların nüfus piramidi silindir
görünümlü(İngiltere, Fransa, Almanya),

15
16
NÜFUS PİRAMİDİ TÜRLERİ
TÜRKİYE NÜFUS PİRAMİDİ

17
TÜRKİYE’NİN NÜFUS Kaynak:TÜİK
PİRAMİDİ(2011)
18
 TÜRKİYE’NİN NÜFUS
PİRAMİDİ, Kaynak:TÜİK

(TOPLAM,2000,2011)
19
TABLO TANIMI
VE TÜRLERİ
TABLO(ÇİZELGE); Verilerin açık
ve kolay, anlaşılır biçimde
düzenlenmesidir. Cinsiyet Sayı Yüzde(%)
Erkek 22 44,0
A. NON-PARAMETRİK
VERİLERİN FREKANS
TABLOLARI; Kadın 28 56,0
Toplam 50 100,0
1.MARJİNAL TABLO: Bir değişkene
ilişkin verilerin, o değişkenin alt
gruplarına (seçeneklerine)
dağılımını gösteren tablo (Sayı
%),

Tablo 1. Araştırma Grubunun

Cinsiyete Göre Dağılımı

20
 TABLO TANIMI
VE TÜRLERİ
CİNSİYET
A.NON-PARAMETRİK VERİLERİN SİGARA
FREKANS TABLOLARI; İÇME Erkek % Kadın % Toplam %
DURUMU
2. KROS (ÇAPRAZ) TABLO: İki ya da daha Sigara içiyor 15 8 23
çok değişkenin alt gruplarını çapraz
biçiminde ilişkili, karşılaştırılmalı olarak 65,2 34,8 100,0
gösteren tablo,
Sigara 7 20 27
Değişkenin biri satıra, diğeri kolona
yerleştirilir, Araştırıcı değişkenin niteliğine ve içmiyor 25,9 74,1 100,0
önemine göre buna karar verir,
Toplam 22 28 50
Değişken sayısı arttıkça tablo anlaşılır
olmaktan uzaklaşır, karmaşıklaşır (2 ve 3 den 44,0 56,0 100,0
fazla değişken pek önerilmez),

Tablo 2. Araştırma Grubunun Sigara İçme

Durumu ve Cinsiyete Göre Dağılımı

21
 TABLO TANIMI VE TÜRLERİ
B. PARAMETRİK VERİLERİN ORTALAMA TABLOLARI;

1.ORTALAMA TABLOLARI;

Tablo 3. Cinsiyete Göre Hemşirelerin Stres Kaynağı Ölçeği Puan Ortalamaları

____________________________________________________________________________

Stres Kaynağı Ölçek Puanları

Cinsiyet n Arit.Ort. Ss Std.Hata

_____________________________________________________

Kadın 118 111,30 17,32 10,4

Erkek 85 101,20 20,38 11,0

_____________________________________________________

Toplam 203 106,25 18,9 7,4

_____________________________________________________

22
 B. PARAMETRİK VERİLERİN ORTALAMA TABLOLARI;

2. ORTANCA TABLOLARI;

Tablo 3. Cinsiyete Göre Hemşirelerin Stres Kaynağı Ölçeği

Puan Ortancaları

___________________________________________________
_________________________

TABLO Stres Kaynağı Ölçek Puanları

TANIMI VE Cinsiyet n Ort Min

___________________________________________________
Max

TÜRLERİ __

Kadın 118 116 45 210

Erkek 85 101 25 200

___________________________________________________
__

Toplam 203 103 35 215

___________________________________________________
__

23
  Tablonun kısa ancak dağılımı tanımlayacak bir
başlığı olmalı, genellikle başlık tablonun üst
kısmında yer alır
 Tablo sayısı verilmeli, tablolar bulguların
niteliği gereği sıralanır, tablo sayısı 1'den
başlayıp yukarıya doğru gider,
TABLO  Başlığın altında verilerin ait olduğu yer ve yıl
parantez içinde belirtilebilir,
YAPIMINDA  Marjinal tabloda tek değişken bulunduğundan
DİKKAT kolona (sütun) yerleştirilir, kolon yüzdesi alınır,
 Kros tablolarda değişkenin önemi ve
EDİLECEK araştırıcının insiyatifine göre değişkenin biri
kolon'a diğeri satıra yerleştirilir, en çarpıcı
KURALLAR anlamlandırmaya göre satır ya da kolon
yüzdesi alınır,
 Veriler tabloda mutlak sayı ve yüzde
değerleriyle birlikte gösterilmeli, yalnızca biri
gösterilecekse, yüzde yeğlenmeli,
 altında belirtilir,

24
  Yüzde değerleri, mutlak sayısal değerlerden farklı
olduğunu belirtmek için noktadan sonra sağdaki değer
gösterilmeli, karmaşık görünmemesi için noktadan sonra
sağdaki değerin tek rakamı alınır,
 Kolon ve satır sonlarına toplamlar verilmeli, toplamlar
birbirleriyle tutarlı olmalı, yüzde toplamları 100.0’ı

TABLO
tutmalı, toplamların kolonların altında, satırların sonunda
gösterilmesi yaygındır, ancak kimi uzmanlar toplamları,
kolon ve sütun başında göstermeyi yeğlemektedir,
YAPIMINDA  Kolon ve satır başlarındaki değişken ve alt gruplarının
başlıkları açık olmalı, kısaltma kullanılmışsa tablo altında
DİKKAT belirtilmeli,

EDİLECEK  Bilgilerin kolay ayrılması için satır ve kolon araları

çizgiyle ayrılabilir, değerler göz içinde kalabilir,

KURALLAR  Tabloya önemlilik analizi uygulanmışsa tablo altında

testin sembol işareti, değeri ve karşılaştırılmış (p) olasılık
değeri yazılmalı, önemli ya da önemsiz işareti belirtilmeli,
 Araştırmaların rapor haline getirilmesi durumunda
"Bulgular" bölümünde tablolara yer verilir, tablodan
çıkan mesaj ve bilgi kısaca metinsel olarak tablo altında
belirtilir,

25
 GRAFİK TANIMI VE TÜRLERİ
GRAFİK:

Verilerin ve bulguların açık ve kolay anlaşılması amacıyla şekillerle gösterilmesi,

Grafiğin görsel etkisi, çarpıcılığı daha fazladır,

Tabloda okuyucunun gözünden kaçan kimi durumlar grafikte daha kolay fark edilebilir. Bu nedenle kimi bulgular
tablo yanında grafikle de gösterilebilir,

Bulguların tablosuz, tümüyle grafiklerle verilmesi tercih edilmez,

GRAFİK TÜRLERİ;
• Çubuk grafiği,
• Histogram,
• Çizgi grafiği,
• Daire (Çember/Pasta) grafiği,
• Resim grafiği,

26
 GRAFİK TÜRLERİ
1.ÇUBUK GRAFİĞİ:
Değişkenlerin frekans ya da yüzdelerinin şekil üzerinde çubuklarla
gösterilmesi,
Değişkenlerin farklı özelliklerini gösteren çubuklar yan yana ya da üst üste
konabilir,

Grafik 1. Nüfus artış hızının yıllara göre dağılım grafiği

27
 GRAFİK VE TÜRLERİ
2.HİSTOGRAM:
Sürekli değişkenlere ilişkin verilerin grafik biçimine getirilmesinde yeğlenir,
Sürekli değişkenlerde tabakalar birbirine geçişli olduğu için histogramda
çubuklar birbirine bitiştirilir,
Çubuğun yüksekliği sıklığı gösterir.

Grafik 2. Araştırmaya alınan grupların yüzde dağılımı

28
 GRAFİK VE TÜRLERİ
3.ÇİZGİ GRAFİĞİ:
Bir değişkenin belli bir süre içerisinde değişiklik göstermesi halinde
yeğlenen bir grafik türüdür,
 Histogramda çizilen çubukların tepe noktaları birbirleriyle ilişkili olarak
bir çizgiyle birleştirilir,
Çubuklar gösterilmez

Grafik 3. Haftalık hava sıcaklığı

29
 GRAFİK TÜRLERİ
4.DAİRE GRAFİĞİ:

Veriler, bir dairenin dilimleri biçiminde ve daire içinde aldığı pay'a göre sıralanır, Dilimlerde frekans ya da yüzde kullanılabilir,

Gelir, harcama, bütçe, personel ve arazi vb. durumların gösterilmesi amacıyla çizilebilir, Daire 360°'lik bir açıdır, değişkenin alt
seçeneğine daire içinde kaç derecelik bir yer ayrılacağı orantı ile hesaplanır.

Örn; Bir sağlık kuruluşunda yapılan toplam 230 TL.lik aylık harcama aşağıdadır.

80 bin TL ilaç,

60 bin TL cihaz,

90 bin TL personel,

Bir daire 360° den oluştuğundan, 230 000 TL, 360° ise, 80 000 TL kaç derecedir?

80 x 230 / 360 = 125.2 °'lik açı,

60 x 230 / 360 = 93.9 °'lik açı,

90 x 230 / 360 = 140.9 °'lik açı eder,

Açılar, daire üzerinde gönye(açı ölçer) ile belirlenir ve daire grafiği çizilir,

Grafik 4. Bir ailenin aylık gideri(TL)

30
 GRAFİK VE TÜRLERİ
5.RESİM GRAFİĞİ:
 Değişkenler resimlerle sembolize edilir,
 Bir resim, bir değişkenin alt seçeneğinden belli bir sayıyı ifade eder,
 Bir sınıftaki öğrenci sayısı, kız ve erkekler bir resim grafiğinde gösterilirken,
bir erkek figürünün 5 erkek öğrenciyi ifade ettiği belirtilir

Grafik 5. Günyurdu İlköğretim Okulu Beşinci Sınıf Öğrenci Mevcudu

31
 DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Tablo ve grafiğin tanımını yapınız.
2. Kaç tür tablo vardır? Adlarını yazınız.
3. Kaç tür grafik vardır? Adlarını yazınız.
4. Demografinin tanımını yapınız.
5. Nüfus yoğunluğu nedir? Tanımlayınız. Türkiye’nin nüfusü 75 milyon, yüz
ölçümü 780 bin kilometre karedir. Türkiye’nin nüfus yoğunluğunu hesaplayıp,
elde edilen değeri yorumlayınız.
6. Demografik veri kaynaklarını yazınız.
7. Demografik dönüşüm teorisini,şekil çizerek, 1.2.3. ve 4. aşama özelliklerini
açıklayınız. Türkiye’nin hangi aşamada olduğunu belirtiniz.
8. Kaç tür nüfus piramidi vardır? Adlarını yazınız.
9. Üçgen nüfus piramidine sahip bir ülkenin demografik özelliklerini yazınız.
10. Silindir(fıçı) nüfus piramidine sahip bir ülkenin demografik özelliklerini
yazınız.

32