‫ﻳﮑﻬﺰار واژﻩ اﺻﻴﻞ ﺗﺮآﻲ در ﭘﺎرﺳﻲ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎدق ﻧﺎﺋﺒﻲ‬

‫‪Nayibi@Duzgun.net‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﻲ ﺏﻴﻨﻴﻢ زﺏﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺏﺨﺎﻃﺮ داﺷﺘﻦ زﺏﺎن ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژي ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺐ واژﻩ هﺎي ﻓﻨﻲ زﺏﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣ ﻲ ده ﺪ و‬
‫ﻳ ﺎ زﺏ ﺎن ﻋﺮﺏ ﻲ ﺏﺨ ﺎﻃﺮ داﺷ ﺘﻦ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ اﺱ ﻼﻣﻲ ‪ ،‬واژﻩ ه ﺎي ﻣ ﺬهﺒﻲ زﺏﺎﻧﻬ ﺎي ﻣﺴ ﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﺁن ﺥ ﻮد ﻣ ﻲ ﮐﻨ ﺪ ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﺏﺎﻳ ﺪ‬
‫اﺡﺘﻤﺎل دهﻴﻢ زﺏﺎﻧﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺮﮐﻲ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﻠﻤﺎن ﺁن هﺰارﻩ هﺎﺋﻲ ﭼﻨﺪ ﺏﺮ ﺷﺮق و ﻏﺮب ﻋﺎﻟﻢ ﺡﮑﻮﻣﺖ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ و ﻣﺮدﻣ ﺎن ﺟﻬ ﺎن‬
‫از اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ و اﺱﭙﺎﻧﻴﺎﺋﻲ و ﻋﺮﺏﻲ و ﻓﺎرﺱﻲ و ﭼﻴﻨﻲ و روﺱﻲ و ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ و ‪ ...‬را ﺗﺤﺖ ﻟﻮاي ﺥﻮد ﻗﺮار دادﻩ اﻧ ﺪ ‪ ،‬در زﺏﺎﻧﻬ ﺎي‬
‫دﻳﮕﺮ رد ﭘﺎﺋﻲ ﺏﺎﻳﺪ داﺷﺘﻪ ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﺮﮐﺎن ﺟﻬﺎن در ﻃﻮل هﺰاران ﺱﺎل ﺗﻤﺪن ‪ ،‬ﻣﺮزي ﺏﺮاي ﺡﮑﻮﻣﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻧ ﺪ ‪ ،‬ﭘ ﺲ ﺏ ﻪ‬
‫ﺟﺮأت ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺏﮕﻮﻳﻴﻢ‪ :‬هﻴﭻ زﺏﺎﻧﻲ در ﮐﺮﻩ ﺥﺎﮐﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ رد ﭘﺎﺋﻲ از زﺏﺎن ﺗﺮﮐﻲ در ﺁن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اروﭘﺎﺋﻴﺎن ﺏﺎ ﻋﻠﻢ ﺏﺮ اﻳ ﻦ ﻧﮑﺘ ﻪ ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘ ﺎت ﮔﺴ ﺘﺮدﻩ اي روي اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻮع اﻧﺠ ﺎم دادﻩ و ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﻧ ﺪ ﮐ ﻪ ‪ 40‬درﺻ ﺪ‬
‫زﺏﺎن اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﺋﻲ ‪ 20 ،‬درﺻﺪ زﺏﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ‪ 17 ،‬درﺻﺪ زﺏﺎن ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ و ‪ ...‬از واژﻩ هﺎي زﺏﺎن ﺗﺮﮐﻲ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷ ﺪﻩ اﻧ ﺪ‪ .‬اﺟ ﺎزﻩ‬
‫ﺏﺪهﻴﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺏﮕﻮﻳﻴﻢ‪ :‬اﮔﺮ ﺗﺮﮐﻲ ﻧﺒﻮد ‪ ،‬ﻳﮏ ﭘﻨﺠﻢ زﺏﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ و دو ﭘﻨﺠﻢ زﺏﺎن اﻳﺘﺎﻟﻴﺎﺋﻲ ﺡﺬف ﻣﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺷﮑﻲ ﻧﻤﻲ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ زﺏﺎن ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ‪ ،‬در زﺏﺎﻧﻬﺎي هﻤﺴﺎﻳﻪ ﺥﻮد )از ﻧﻈﺮ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ ﻧﻪ ﺱﺎﺥﺘﺎري( ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﭼﻴﻨﻲ و ﻋﺮﺏﻲ و ﻓﺎرﺱﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﻔﻮذ ﻓﺮاواﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ‪ ،‬زﺏﺎن ﻓﺎرﺱﻲ ﺏﻴﺶ از دﻳﮕﺮان در ﻣﻌ ﺮض ورود واژﻩ‬
‫هﺎي ﺗﺮﮐﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﺁن دو ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺏﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ :‬ﻳﮑﻲ ﺏﺨﺎﻃﺮ ﺡﺎﮐﻢ ﺏﻮدن ﺗﺮﮐﻬﺎ ﺏﺮ اﻳﺮان )ﻓﻘﻂ ﺏﻌ ﺪ از اﺱ ﻼم را‬
‫اﮔ ﺮ در ﻧﻈ ﺮ ﺏﮕﻴ ﺮﻳﻢ ‪ 1100 ،‬ﺱ ﺎل ﺗﺮﮐﻬ ﺎ در اﻳ ﺮان ﺡﮑﻮﻣ ﺖ ﮐ ﺮدﻩ اﻧ ﺪ(‪ .‬دﻳﮕ ﺮي ﺗﺮﮐ ﺎن ﭘﺎرﺱ ﻲ ﮔ ﻮي ﺏ ﻮدﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻏﺎﻟ ﺐ‬
‫ﺷﻌﺮاي ﺗﺮک ‪ ،‬اﺷﻌﺎر ﺥﻮد را ﭘﺎرﺱﻲ ﺱﺮودﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻳﺎ اﻳﻨﻄﻮر ﺏﮕﻮﺋﻴﻢ‪ :‬ﺷﻌﺮاي ﻓﺎرﺱﻲ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺗﺮک ﺏﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ ﺁن ﺏﻴﺸﺘﺮ ﺏﻪ‬
‫ﺱﺎﺥﺘﺎر ﺷﻌﺮي زﺏﺎن ﻓﺎرﺱﻲ ﺏﺮﻣﻲ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺗﻤﺠﻴﺪ ﺷﺎهﺎن ﻳﺎ ﺏﻪ اﺻﻄﻼح ﻣﻌﺸﻮق ﺏ ﺎ اﻳ ﻦ زﺏ ﺎن راﺡﺘﺘ ﺮ اﺱ ﺖ‪ .‬از‬
‫ﻃﺮﻓﻲ اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﺷﺎﻋﺮان ﺏﻴﺸﺘﺮ ﺏﺎ هﺪﻳﻪ اي ﺏﻮد ﮐﻪ ﺷﺎهﺎن در ازاي ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺗﻤﺠﻴ ﺪ ﺁﻧ ﺎن ﺏ ﻪ ﺷ ﺎﻋﺮان ﻣ ﻲ دادﻧ ﺪ‪ .‬ﺏ ﺮاي‬
‫هﻤﻴﻦ ﻓﺮدوﺱﻲ از درﺏﺎر ﻏﺰﻧﻮي ﻓﺮار ﮐﺮد و ﺷﻌﺮاي دورﻩ ﺻﻔﻮي ﺏﺨﺎﻃﺮ ﺏﻲ ﺗﻮﺟﻬﻲ درﺏﺎر ﺏﻪ اﺷ ﻌﺎر ﺗﻌﺮﻳ ﻒ و ﺗﻤﺠﻴ ﺪي‬
‫ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺷﺪﻧﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺏﻪ هﻨﺪوﺱﺘﺎن رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫»واژﮔﺎن زﺏﺎن ﺗﺮﮐﻲ در ﭘﺎرﺱﻲ« ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘ ﻲ اﺱ ﺖ ﮔﺴ ﺘﺮدﻩ روي واژﻩ ه ﺎي ﺗﺮﮐ ﻲ ﮐ ﻪ در ادﺏﻴ ﺎت زﺏ ﺎن هﻤﺴ ﺎﻳﻪ ﺥ ﻮد ‪،‬‬
‫ﭘﺎرﺱﻲ‪ ،‬وارد ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺘﺎب در اﺏﺘﺪاي ﺱ ﺎل ‪ 80‬ﺏ ﻪ ﭼ ﺎپ رﺱ ﻴﺪﻩ و اآﻨ ﻮن ﺏ ﻪ اﺗﻤ ﺎم رﺱ ﻴﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬اﺻ ﺮار دوﺱ ﺘﺎن و‬
‫ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﺏﺮاي دﺱﺘﻴﺎﺏﻲ ﺏﻪ اﻳﻦ ﮐﺘﺎب و ﻧﺪاﺷﺘﻦ اﻣﮑﺎن ﭼﺎپ ﻣﺠ ﺪد ﺁن ‪ ،‬دﻟﻴﻠ ﻲ ﺷ ﺪ ﺗ ﺎ ﺏ ﺎ ﺗﻠﺨ ﻴﺺ ﮐﺘ ﺎب و ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺁن ﺏ ﻪ ﻳ ﮏ‬
‫ﭼﻬﺎرم )‪ 54‬ﺻﻔﺤﻪ ﮐﺎﻏﺬ ‪ (A4‬ﺁﻧﺮا از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ در اﺥﺘﻴﺎر ﻋﻤﻮم ﻗﺮار دهﻢ‪ .‬اﻣﻴﺪوارم ﺏﺎ اﻳﻦ ﮐ ﺎر ﺥ ﺪﻣﺘﻲ ﺏ ﺮاي زﺏ ﺎن‬
‫ﻣﺎدري ﺥﻮﻳﺶ ﮐﺮدﻩ ﺏﺎﺷﻢ و اﻧﺘﻈﺎر دوﺱﺘﺎن را ﺏﺮﺁوردﻩ ﺏﺎﺷﻢ‪ .‬اﻧﺸﺎءاﷲ‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﻣﺠﺎل هﺰار واژﻩ اﺻﻴﻞ ﺗﺮﮐﻲ دﺥﻴﻞ در ﻓﺎرﺱ ﻲ ﺏﺼ ﻮرت اﺗﻴﻤﻮﻟﻮژﻳ ﮏ ﻣ ﻮرد ﺏﺮرﺱ ﻲ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ و ﺏ ﺎ ﻣﻨ ﺎﺏﻊ‬
‫ﮐﻬﻦ ﺗﺮﮐﻲ ‪ ،‬رﻳﺸﻪ ﺁﻧﻬﺎ اﺱﺘﺨﺮاج ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬زﺏﺎن ﺗﺮﮐﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﺏﺎن ﻓﺎرﺱﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﮐﻠﻤﺎت رﻳﺸﻪ ﻓﻌﻠﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺏﺎﺷ ﻨﺪ‬
‫و ﻳﺎ ﺻﺮف و ﻧﺤﻮ اﻓﻌﺎل در ﺁن ﺏﻲ ﺿﺎﺏﻄﻪ ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬا از اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﺮﮐﻲ ﺏﻮدن ﮐﻠﻤﺎت را اﺛﺒﺎت ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫واژﮔﺎن زﺏﺎن ﺗﺮﮐﻲ در ﭘﺎرﺱﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﺏﻪ اﻳﻦ هﺰار واژﻩ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در دو ﺱ ﺎل ﮔﺬﺷ ﺘﻪ واژﮔ ﺎن ﺟﺪﻳ ﺪي ﺏ ﻪ اﻳ ﻦ ﮐﺘ ﺎب‬
‫اﻓﺰودﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ ﮐﻪ در ﭼﺎپ ﺏﻌﺪي ﮐﺘﺎب در اﺥﺘﻴﺎر ﻋﻼﻗﻤﻨﺪان ﻗﺮار ﺥﻮاهﻢ داد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺁﺋﻴﻨﻪ‬
‫= ﺁﻳﻨﺎ = ﺁي )ﻣﺎﻩ( ‪ +‬ﻧﺎ )اك( = ﻣﺎﻩ وش ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺁﻳﻨﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ دُرﻧﺎ و ﻗﻴْﺮﻧﺎ‬
‫‪ .2‬ﺁﺋﻴﻦ‬
‫= ﺁﻳﻴْﻦ و اوْﻳﻮُن = ﺟﺸﻦ ‪ ،‬ﻣﺮاﺱﻢ ﺟﺸﻦ ﺏﺎﺱﺘﺎﻧﻲ و ﺱﺎﻟﻴﺎﻧﺔ ﺗﺮآﻬﺎي ﭼﻴﻦ‬
‫‪ .3‬ﺁﺏﺎد‬
‫= ﺁﭘﺎد ‪ ،‬ﺁوا ‪ ،‬اوْوا ‪ ،‬ﺁواد = از رﻳﺸﻪ ه ﺎي ﻗ ﺪﻳﻤﻲ ﺗ ﺮك ﺏﻤﻌﻨ ﺎي ﺟ ﺎي ﺥ ﺮّم و ﺱﺮﺱ ﺒﺰ ‪ ،‬ﻣﺤ ﻞ زﻧ ﺪﮔﻲ ﺁدﻣ ﻲ ‪ ،‬ﺏﺼ ﻮرت ﭘﺴ ﻮﻧﺪ در اﻧﺘﻬ ﺎي اآﺜ ﺮ‬
‫ﻻ اوْﺏ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣﺤ ﺮف هﻤ ﻴﻦ آﻠﻤ ﻪ اﺱ ﺖ و‬‫روﺱﺘﺎهﺎ ‪َ ،‬اﺏَﺪ در ﻋﺮﺏﻲ ﻧﻴﺰ ﺟﻤﻊ اﻳﻦ رﻳﺸﻪ اﺱﺖ‪ :‬اﺏﺪاﻵﺏﺎد = ﻣﻨﺘﻬﻲ اﻵﺏﺎد ‪ ،‬ﺁواداﻧﻠﻴﻖ = ﺁﺏﺎداﻧﻲ ؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫رﻳﺸﺔ اﺻﻠﻲ ﺁﺏﺎد ﻧﻴﺰ هﻤﺎن اوْب )ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﻲ( اﺱﺖ‪ .‬در واﻗﻌﻴﺖ هﻢ ﺟﺎي زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺁﺏﺎدي ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﻧ ﻪ ﺟ ﺎي ﭘ ﺮ ﺁب را! آ ﻪ اﮔ ﺮ ﻏﻴ ﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺏﻮد ﺏﺎﻳﺴﺘﻲ درﻳﺎهﺎ و ﺟﺰاﺋﺮ را ﺏﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺁﺏﺎدﻳﻬﺎ ﻣﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻴﻢ‪ .‬اﺡﺘﻤﺎل ﺥﻴﻠﻲ ﻗﻮي اﺋﻮ )= ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﻲ( ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺮف هﻤﻴﻦ اوْب ﺏﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﭘﺴ ﻮﻧﺪ‬
‫ﺁوا از ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﭘﺴﻮﻧﺪهﺎ در اﻧﺘﻬﺎي ﻧﺎم دهﺎت ﺗﺮك ﻣﻲ ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺁﺏﺠﻲ‬
‫ﻲ = ﺁﻏﺎﺏﺎﺟﻲ = ﺁﻏﺎ )ﭘﻴﺸﻮﻧﺪاﺡﺘﺮام ﺏﺮاي ﺥﺎﻧﻤﻬﺎ( ‪ +‬ﺏﺎﺟﻲ )ﺥﻮاهﺮ( = ﺥﻮاهﺮ ﻣﻜﺮﻣﻪ و ﺏﺰرﮔﻮار‬ ‫= ﺁﺏﺎﺟ ْ‬
‫‪ .5‬ﺁﺗﺎﺏﺎي‪/‬ت‬
‫= ﺁﺗﺎ )ﭘﺪر( ‪ +‬ﺏﺎي )ﺏﺎخ‪ :‬ﺏﻴﮓ( = ﺏﻴﮓ ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﺏﻴﮓ ﭘﺪر ‪ ،‬ﻃﺎﻳﻔﺔ ﺏﺰرگ ﺗﺮآﻤﻨﻲ )‪(18‬‬
‫‪ .6‬اﺗﺎﺏﻚ‬
‫= ﺁﺗﺎﺏﻚ = ﺁﺗﺎﺏﺌﻴﮓ = ﺁﺗﺎ )ﭘﺪر ‪ ،‬ﺏﺰرگ( ‪ +‬ﺏﻴﮓ )ﻩ‪.‬م( = ﺥﺎن ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﺥﺎن ﺥﺎﻧﺎن ‪ ،‬وزﻳﺮ ‪ ،‬ﺱﺎﺏﻘًﺎ از رﺗﺒﻪ هﺎي درﺏﺎري در ﺡﻜﻮﻣﺖ هﺎي ﺗﺮك‬
‫)ﺏﺎخ‪ :‬اﺗﺎﺏﻜﺎن( )‪:(1،27‬‬
‫اي ﺻﺒﺎ ﺏﺮﺱﺎﻗﻲ ﺏﺰم اﺗﺎﺏﻚ ﻋﺮﺿﻪ دار‬
‫ﺗﺎ ازﺁن ﺟﺎم زراﻓﺸﺎن ﺟﺮﻋﻪ اي ﺏﺨﺸﺪ ﺏﻤﻦ‪/‬ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .7‬اﺗﺎﺏﻜﺎن‬
‫اﺗﺎﺏﻚ از رﺗﺒﻪ هﺎي ﺏﺎﻻي درﺏﺎري ﺏﻮد و ﺱﻠﺴﻠﻪ ﺡﻜﻮﻣﺘﻬﺎﺋﻲ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻧﻴﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬
‫اﺗﺎﺏﻜ ﺎن ﺁذرﺏﺎﻳﺠ ﺎن)‪ 622-531‬ق( ‪ ،‬اﺗﺎﺏﻜ ﺎن ارﺏ ﻞ )‪ 630-539‬ق( ‪ ،‬اﺗﺎﺏﻜ ﺎن اﻟﺠﺰﻳ ﺮﻩ )‪ 648-576‬ق( ‪ ،‬اﺗﺎﺏﻜ ﺎن ﺷ ﺎم )‪ 549-497‬ق( ‪ ،‬اﺗﺎﺏﻜ ﺎن‬
‫ﺱﻨﺠﺎر)‪ 617-566‬ق( ‪ ،‬اﺗﺎﺏﻜﺎن ﻓﺎرس)‪ 686-543‬ق( ‪ ،‬اﺗﺎﺏﻜﺎن ﻟﺮﺱﺘﺎن )‪ 740-543‬ق( ‪ ،‬اﺗﺎﺏﻜﺎن ﻣﻮﺻﻞ)‪ 631-521‬ق(‬
‫‪ .8‬ﺁﺗﺎﺗﺮك‪/‬ت‬
‫= ﺁﺗﺎ )ﭘﺪر ‪ ،‬ﺏﺰرگ( ‪ +‬ﺗﻮرك = ﭘﺪر ﺗﺮك ‪ ،‬ﺗﺮك ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﻟﻘﺐ ﻣﺼﻄﻔﻲ آﻤﺎل ﭘﺎﺷﺎ‬
‫‪ .9‬ﺁﺗﺎش‬
‫= ﺁداش = ﺁدداش = ﺁد )ﻧﺎم( ‪ +‬داش )هﻢ( = هﻤﻨﺎم )‪(1‬‬
‫‪ .10‬اﺗﺎﻏﻪ‬
‫و اﺗﺎﻗﻪ = اوْﺗﺎﻗﺎ = اوْﺗﺎق )ﻩ‪.‬م(‪ +‬ا)اك( = آﻠﻐﻲ ﺏﺎ ﭘﺮهﺎي ﺏﻌﻀﻲ ﻣﺮﻏﺎن‬
‫‪ .11‬اُﺗﺎق‬
‫= اوْﺗﺎق = اوْداق = اود)اودﻣﺎق = ﺁﺗﺶ زدن(‪ +‬اق)اك( = ﺟﺎي ﮔﺮم ؛ اودا = ﻣﻨﺰﻟﮕﺎﻩ ‪ ،‬اوﺗﺎﻏﻪ )ﻩ‪.‬م( ؛ اﺟﺎق )ﻩ‪.‬م( ﻣﺤﺮّف اﻳﻦ آﻠﻤﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .12‬اﺗﺎﻟﻴﻖ ‪/‬ت‬
‫= ﺁﺗﺎﻟﻴْﻖ = ﺁﺗﺎ )ﭘﺪر( ‪ +‬ﻟﻴﻖ )اك( = ﭘﺪري ‪ ،‬ﻟﻠـﻪ ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺒﺎن ‪ ،‬ﻣﻨﺼﺒﻲ در ﻋﻬﺪ ﺻﻔﻮي ؛ اﺗﺎﻟﻴﻘﺎﻧﻪ = ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ )‪(1،19‬‬
‫‪ .13‬اُﺗﺮاق‬
‫= اوْﺗﻮُراق = اوﺗﻮر )اوﺗﻮرﻣﺎق = ﻧﺸﺴﺘﻦ( ‪ +‬اق )اك( = ﻧﺸﺴﺖ ‪ ،‬ﺟﻠﻮس ‪ ،‬اﺱﺘﺮاﺡﺖ آﺎروان ﺏﻌﺪ از ﻳﻚ ﺡﺮآﺖ ﻃﻮﻻﻧﻲ‬
‫‪ .14‬اَﺗﺮك‬
‫= ﺏﻨﻈﺮ هﻤﺎن اﺗﺮﻧﮓ )ﻩ‪.‬م( ﺏﺎﺷﺪ آﻪ در ﺗﺮآﻲ اﺗﺮﻩ و اﺗﺮك ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ ‪ ،‬در ﺗﺮآ ﻲ اوﻏ ﻮزي ﻳﻌﻨ ﻲ ﻣ ﺮد ﺱ ﻔﻴﺪ ﻣﺎﻳ ﻞ ﺏ ﻪ ﺱ ﺮخ )‪ ، (2‬رود ﻣ ﺮزي‬
‫اﻳﺮان و ﺗﺮآﻤﻨﺴﺘﺎن‬
‫‪ .15‬اَﺗﺮﻧﮓ‬
‫= ات )ﮔﻮﺷﺖ( ‪ +‬رﻧﮓ = رﻧﮓ ﮔﻮﺷﺖ ‪ ،‬ﺻﻮرﺗﻲ رﻧﮓ‬
‫‪ .16‬ﺁﺗﺴﺰ‪/‬ت‬
‫= ﺁدﺱﻴْﺰ = ﺁد )ﻧﺎم ‪ ،‬ﺷﻬﺮت( ‪ +‬ﺱﻴﺰ )اك ﺻﻠﺒﻴﺖ ‪ ،‬ﺏﻲ( = ﺏﻲ ﻧﺎم ‪ ،‬ﺏﻲ ﺷﻬﺮت ‪ ،‬ﺏﻲ ﺁوازﻩ ‪ ،‬اﺏﻦ ﻣﺤﻤﺪﺏﻦ اﻧﻮش ﺗﮕﻴﻦ از ﺱﻠﺴﻠﺔ ﺥﻮارزﻣﺸﺎهﻴﺎن‬
‫آﻪ ﺏﻴﻦ ‪ 521‬ﺗﺎ ‪ 551‬ﻩ‪.‬ق ﺡﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲ آﺮد‪ .‬از ﺁﻧﺠﺎآﻪ ﮔﺎهﻲ ﺁﻧﺮا اَﺗﺴﺰ ﻣﻲ ﺥﻮاﻧﻨﺪ ﺏﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺁﻧ ﺮا ﺏ ﻲ ﮔﻮﺷ ﺖ )اَت= ﮔﻮﺷ ﺖ( و ﻻﻏ ﺮ ﻣﻌﻨ ﻲ ﻣ ﻲ‬
‫آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .17‬ﺁﺗﺶ‬
‫و ﺁﺗﻴْﺶ = ﺁت )ﺁﺗﻤﺎق = اﻧﺪاﺥﺘﻦ ‪ ،‬ﭘﺮﺗﺎب آﺮدن( ‪ +‬ﻳﺶ )اك ﻣﻔﺎﻋﻠﻪ( = ﭘﺮﺗﺎب دو ﻃﺮﻓﻪ ‪ ،‬ﺏﻪ هﻢ ﺗﻴﺮ اﻧﺪاﺥﺘﻦ ‪ ،‬ﺷﻠﻴﻚ ﺏﻪ هﻢ ‪ ،‬ﺟﺮﻗّﻪ ؛ ﺷﺎﻳﺪ ﺁﺗﺶ‬
‫ﺏﻤﻌﻨﺎي ﺏﺮاﻓﺮوﺥﺘﻪ ﻓﺎرﺱﻲ ﺏﺎﺷﺪ وﻟﻲ در ﻣﻌﻨﺎي اﺥﻴﺮ ﺗﺮآﻲ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .18‬اَﺗﻠﻴﻖ‬
‫و اَﺗﻠﻴﻎ = ﺁﺗﻠﻴْﻖ = ﺁت )اﺱﺐ( ‪ +‬ﻟﻴْﻖ )اك( = اﺱﺐ داري ‪ ،‬ﺱﻮاردﻻور ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﻣﺸﻬﻮر ؛ اﺗﻠﻎ ار = ﺱﻮارﻩ )‪(1،19‬‬
‫‪ .19‬اُﺗﻮ‬
‫= اوﺗﻮ = اوت )اوﺗﻤﻚ = ﭘﺎك آ ﺮدن ‪ ،‬زدودن ﻧﺎﭘ ﺎآﻲ ‪ ،‬ﺏ ﻪ ﺁﺗ ﺶ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﭘﺸ ﻢ و ﻣ ﻮ( ‪ +‬و )اك( = وﺱ ﻴﻠﺔ ﺻ ﺎف آ ﺮدن ﭼ ﻴﻦ و ﭼ ﺮوك ؛ اوﺗﻮﻳ ﻪ‬
‫دوﺷﻤﻚ = ﺏﻪ اﺗﻮ اﻓﺘﺎدن = ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺎهﻴﺖ دادن‬
‫‪ .20‬ﺁﺗﻴﺶ ﺏﺎي‬
‫ﺁﺗﻴﺶ ﺏﺎي = ﺁﺗﻴﺶ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺁﺗﺶ( ‪ +‬ﺏﺎي )ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ( = ﻣﺴﺌﻮل ﺁﺗﺸﺒﺎر ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮل ﺷﻠﻴﮏ ‪ ،‬ار رﺗﺒﻪ هﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ دورﻩ ﺻﻔﻮي‬
‫‪ .21‬ﺁﺗﻴﻼ‬
‫= ﺁﺗﻴﻼ = ﺁﺗﻴﻞ )ﺁﺗﻴﻠﻤﺎق = ﭘﺮﻳﺪن( ‪ +‬ا )اك( = آﺴﻲ آﻪ ﺥﻮب ﭘﺮش آﻨﺪ ‪ ،‬ﭼﺎﺏﻚ ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮر ﺏﺰرگ ﺗﺮآ ﺎن ه ﻮن آ ﻪ ‪1500‬ﺱ ﺎل ﭘ ﻴﺶ ازﺁﺱ ﻴﺎي‬
‫ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺗﺎ اروﭘﺎ ﺡﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲ آﺮد )‪ 453-435‬م(‬
‫‪ .22‬اُﺟﺎق‬
‫ﻲ آ ﻮْر = ﺏ ﻲ‬‫= اوْﺟﺎق = اوْداق = اوْﺗﺎق )ﺏﺎخ‪ :‬اﺗﺎق( = وﺱ ﻴﻠﺔ ﮔﺮﻣﺎﻳﺸ ﻲ ‪ ،‬آ ﻮرﻩ ‪ ،‬آ ﺎﻧﻮن ‪ ،‬ﺱﺮﭼﺸ ﻤﻪ ‪ ،‬ﻣﻨ ﺰل ‪ ،‬ﺥﺎﻧ ﺪان ‪ ،‬زﻳﺎرﺗﮕ ﺎﻩ ؛ اوْﺟ ﺎﻏ ْ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪ ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ اوداق ﺏﻪ اوﺟﺎق ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻳﻐﺎل ﺏﻪ ﺟﻴﻐﺎل اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .23‬ﺁﭼﺎر‬
‫ك ﻓﺎﻋﻠﺴ ﺎز ار‪ /‬ر در‬ ‫= ﺁچ )ﺁﭼﻤﺎق = ﺏﺎز آﺮدن( ‪ +‬ار )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = ﺏﺎزآﻨﻨﺪﻩ ‪ ،‬آﻠﻴﺪ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺏﺮاي ﺏﺎز آﺮدن ﭘﻴﭻ هﺎ و ﻣﻬﺮﻩ ه ﺎ ؛ ا ِ‬
‫ﭼﺎﭘﺎر ‪ ،‬ﻳﺎﺷﺎر و ﻳﺌﺘﺮ هﻢ دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .24‬ﺁﭼﻤﺰ‬
‫= ﺁﭼﻤﺎز = ﺁچ )ﺁﭼﻤﺎق = ﺏﺎز آﺮدن( ‪ +‬ﻣﺎز )اك ﺱﻠﺒﻴﺖ ﻓﺎﻋﻠﻲ( = ﺏﺎزﻧﺸﻮﻧﺪﻩ ‪ ،‬در ﺏﺎزي ﺷﻄﺮﻧﺞ ﺏﻪ ﻣﻬﺮﻩ اي ﮔﻮﻳﻨﺪ آﻪ ﺏﺎ ﺏﺮداﺷﺘﻦ ﺁن ﺷﺎﻩ ﻣﺎت‬
‫ﮔﺮدد ؛ اﻳﻦ اك ﺏﺮاي هﻤﻴﺸﻪ ﻳﻚ ﺻﻔﺖ را از اﺱﻢ ﺱﻠﺐ ﻣﻲ آﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺱﻮﻟﻤﺎز )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .25‬اﭼﻪ‬
‫و اﭼﻲ = اﻳﺠﻲ = ﺏﺮادر ﺏﺰرﮔﺘﺮ و ﻣﻬﺘﺮ ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺏﻞ اﻳﻨﻲ = ﺏﺮادر آﻮﭼﻜﺘﺮ )‪(1،2‬‬
‫‪ .26‬اﺥﺘﻪ‬
‫= ﺁﺥﺘﺎ = ﺁخ )ﺁﺥﻤﺎق = روان ﺷﺪن ‪ ،‬ﺏﻴﺮون ﺁﻣﺪن ‪ ،‬ﺏﺎﻻ رﻓ ﺘﻦ( ‪ +‬ﺗ ﺎ )اك( = ﺏﻴ ﺮون ﺁوردﻩ ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬ﺡﻴ ﻮاﻧﻲ آ ﻪ ﺏﻴﻀ ﻪ ه ﺎﻳﺶ درﺁوردﻩ ﺷ ﺪﻩ )‪،(1‬‬
‫ﻋﻘﻴﻢ ‪ ،‬ﻃﻮﻳﻠﻪ ؛ اﺥﺘﺎﭼﻲ و اﺥﺘﻪ ﺏﻴﮓ = ﻃﻮﻳﻠﻪ دار و اﺥﺘﻪ آﻨﻨﺪة ﺡﻴﻮاﻧﺎت ‪ ،‬در ﻣﻮرد اﻧﺴﺎن ﻏﻼﻣﺎن اﺥﺘﻪ ﺷﺪﻩ در درﺏﺎرهﺎ را ﺥﻮاﺟﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮآﻴﺐ ﺁﺥﺘﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻮﻣﻮرﺗﺎ )= ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ( اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .27‬ﺁذرﺏﺎﻳﺠﺎن‬
‫‪ = .1‬ﺁذرﺏﺎﻳﺠﺎن = ﺁذ )و ﺁس = ﻧﻴ ﺖ ﺥﻴ ﺮ ‪ ،‬اوﻏ ﻮر ‪ ،‬ﻧ ﺎم ﻗ ﻮم ﻣﻌ ﺮوف( ‪ +‬ار )ﺟ ﻮاﻧﻤﺮد( ‪ +‬ﺏ ﺎي )= ﺏﻴ ﮓ( ‪ +‬ﺟ ﺎن )اك ﻣﻜ ﺎن( = ﻣﻜ ﺎن ﺥ ﺎن‬
‫ﺟﻮاﻧﻤﺮد ﻗﻮم ﺁذ ‪ ،‬ﺁذرﺏﻴﮕﺴﺘﺎن ؛ ﻧﺎم ﻗﻮم ﺁذ )ﻳﺎ ﺁس( هﻨﻮز هﻢ در ﺗﻌﺪادي از ﻧﻘﺎط ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ آﺸﻮر ﺏﺎﻗﻲ اﺱﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺁﺱ ﺘﺎرا ‪ ،‬ارس ‪ ،‬ﺁﺱ ﺘﺎراﺥﺎن‬
‫‪ ،‬اﺱﺘﺮﺁﺏﺎد و ﺷﻴﺮاز‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮم ‪ 5200‬ﺱﺎل ﻗﺒﻞ در ﺷﺮق درﻳﺎي ﺥﺰر ﺏﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﺏﺮ ﺱﺎﻳﺮ اﻗﻮام هﻢ اﻗﻠ ﻴﻢ ﺥ ﻮد ‪ ،‬ﺱ ﻨﮓ ﺏﻨ ﺎي ﺡﻜ ﻮﻣﺘﻲ ﻣﻘﺘ ﺪر ﺏﻨ ﺎم ﺁذر‬
‫ك ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺟﺎن ﺏﺼﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آﺎن‪ /‬ﻏﺎن ‪ /‬ﻗﺎن‪ /‬ﺥﺎن در اﻧﺘﻬﺎي ﺷﻬﺮهﺎي دﻳﮕﺮ هﻢ دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫را ﻧﻬﺎدﻧﺪ )‪ .(17 ، 16‬ا ِ‬
‫ﻻ هﻤ ﺎن ﺗ ﺎوور‬ ‫‪ .2‬ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪة ﺁﺗﻮرﭘﺎﺗﻜﺎن = ﺁ )ﺻﻮت ﺏﺮاي راﺡﺘﻲ ﺗﻠﻔﻆ ‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﺗﻠﻔﻆ ﺏﺎ اﻟﻒ ﺱﺎﺏﻘﺔ دﻳﺮﻳﻨﻪ دارد( ‪ +‬ﺗﻮر )ﻧﺎم ﻗﻮم ‪ ،‬اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ك ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺟﺎن( = ﻣﻜﺎن ﺥﺎن ﺗﻮر‬ ‫ﺏﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺏﺎخ‪ :‬ﺗﺒﺮﻳﺰ( ‪ +‬ﭘﺎت )و ﺏﺎش = رﺋﻴﺲ( ‪ +‬آﺎن )هﻤﺎن ا ِ‬
‫‪ .28‬ﺁذوﻗﻪ‬
‫و ﺁزوﻏﻪ وﺁزوﻏﺎ وﺁزوق و ﺁزﻳﻖ = ﺁز )ﺁزﻣﺎق = ﮔﻢ ﺷﺪن( ‪ +‬اﻳﻖ )اك( = ﺏﺨﺎﻃﺮ ﮔﻢ ﺷ ﺪن ‪ ،‬رﻩ ﺗﻮﺷ ﻪ ‪ ،‬ﺗﻮﺷ ﻪ اي آ ﻪ اﺡﺘﻴﺎﻃ ًﺎ ﺏ ﺮاي ﮔ ﻢ ﺷ ﺪن‬
‫در راﻩ ﺏﺮﻣﻲ دارﻧﺪ ‪ ،‬ﺁزﻳﻖ از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(2،17‬‬
‫‪ .29‬اُرﺗﺎغ‬
‫= اوْرﺗﺎق = اورﺗﺎ )وﺱﻂ( ‪ +‬اق )اك( = ﺏﻴﻨﺎﺏﻴﻦ ‪ ،‬ﺏﻴﻦ ‪ ،‬ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﭼﻴﺰي در وﺱﻂ و ﺗﻘﺴﻴﻢ آﺮدن ﺱﻮد ﺁن ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻚ ‪ ،‬ﺗﺎﺟﺮ‪ ،‬ﺏﺎزرﮔ ﺎن؛ ارﺗ ﺎﻏﻲ =‬
‫ﺏﺎزرﮔﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﻣﻀﺎرﺏﻪ ‪ ،‬ﺏﺎ ﺱﺮﻣﺎﻳﺔ دﻳﮕﺮان ﺗﺠﺎرت آﺮدن‪ :‬ﺏﻪ ﺡﻀﺮت او ﺁﻣﺪ و دوﻳﺴﺖ ﺏﺎﻟﺶ زر اﻟﺘﻤﺎس آﺮد ﺏﻪ ارﺗﺎﻏﻲ‪/‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﻳﻨﻲ‬
‫‪ .30‬ارﺥﺎﻟﻖ‬
‫= ﺁرﺥﺎﻟﻴْﻖ = ﺁرﺥﺎ )ﭘﺸﺖ ‪ ،‬دوش( ‪ +‬ﻟﻴ ﻖ )اك( = ﺷ ﺎﻧﻪ اي ‪ ،‬ﻟﺒﺎﺱ ﻲ آ ﻪ ﻃ ﻼب و ﺏﻌﻀ ﻲ اﻓ ﺮاد زﻳ ﺮ ﻗﺒ ﺎ ﻣ ﻲ ﭘﻮﺷ ﻴﺪﻧﺪ و در داﺥﻠ ﺶ ﭘﻨﺒ ﻪ ﺏ ﻮد ‪،‬‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﻗﻤﺎش ﻧﺎزك )‪ (1‬؛ ﺁرﺥﺎ = ﭘﺸﺖ ‪ ،‬ﺁرﺥﺎي ﻋﻨﺎن = از ﭼﻴﺰي ﺏﻲ ﺗﺄﻣّﻞ ﮔﺬﺷﺘﻦ )‪:(19‬‬
‫ﻧﺎﺷﻲ ز هﻮاي ﺟﻠﻮة او × ﺁرﺥﺎي ﻋﻨﺎن ﺁﻓﺮﻳﻨﺶ ‪ /‬ﻋﺮﻓﻲ‬
‫‪ .31‬اُردك‬
‫= اؤردﻩ ك = اؤرﺗﻪ ك = اؤرت )اؤرﺗﻤﻚ = ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن( ‪ +‬اك )اك( = ﭘﻮﺷﺶ ‪ ،‬ﭘﺮﻧﺪﻩ اي آﻪ در ﺏﺪن ﺥﻮد ﭘﻮﺷﺸ ﻲ روﻏﻨ ﻲ ﺏ ﺮاي ﺟﻠ ﻮﮔﻴﺮي از‬
‫ﻧﻔﻮذ ﺁب ﺏﻪ ﺏﺪﻧﺶ دارد‪.‬‬
‫‪ .32‬اَردﻻن‬
‫= ارداﻻﻳﺎن = ار )ﭘﻬﻠﻮان( ‪ +‬داﻻ )ﺏﻪ زﻣﻴﻦ زﻧﺪن ﺏﺎ ﺿﺮﺏﺖ و ﺱﺮﻋﺖ( ‪ +‬ﻳﺎن )اك ﻓﺎﻋﻠﻲ( = ﺏﺮزﻣﻴﻦ ﮐﻮﺏﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻧﺎم ﺁﻗﺎ‬
‫‪ .33‬اُردو‬
‫= اوْرد ُو = اور )وﺱﻂ( ‪ +‬دو )اك( = ﻣﺮآﺰ ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ‪ ،‬ﻣﺮآﺰ ﻣﻤﻠﻜﺖ ‪ ،‬ﻗﺸﻮن وﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﺸﺎن ‪ ،‬ﻣﺤ ﻞ ﮔﺸ ﺖ و ﮔ ﺬار آ ﻪ ﺏﺼ ﻮرت ﮔﺮوه ﻲ ﻣ ﻲ‬
‫روﻧﺪ ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺗﻔﺮﻳﺢ و ﺗﻔﺮج ؛ اردوآﻨﺪ = ﻧﺎم ﻗﺪﻳﻤﻲ آﺎﺷ ﻐﺮ ﭘﺎﻳﺘﺨ ﺖ اوﻳﻐ ﻮر)‪ ، (2،17‬اردﻳﺒﻬﺸ ﺖ = ﺏﻬﺸ ﺖ وﺱ ﻂ ﺏﻬ ﺎر ‪ ،‬ﺏﺼ ﻮرت ‪ Horde‬در‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ اورﺗﺎ )= ﻣﻴﺎن( و اورال )درﻳﺎﭼﻪ(‬
‫‪ .34‬ﺁرزو‬
‫ﺁرزي = ﺁر )ﺁرﻣﺎق و ﺁرﻳﻤﺎق = ﺟﺴﺘﻦ ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻦ( ‪ +‬زي )اک( = ﺟﺴﺘﻨﻲ ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﻣﻮﺟﻮد در دﺱﺖ‪ .‬هﻤﺮﻳﺸﻪ و هﻢ ﻣﻌﻨﻲ ﺏﺎ ﺁرﻣﺎن‬
‫‪ .35‬ارس‬
‫= اَرﺁس = ﺁرﺁذ = ارﺁذ = ار)ﭘﻬﻠﻮان( ‪ +‬ﺁذ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺁذرﺏﺎﻳﺠﺎن(=ﺁذ ﭘﻬﻠﻮان‬
‫‪ .36‬ارﺱﻼن‬
‫= ارﺱﺎﻻن = ار )ﭘﻬﻠﻮان( ‪ +‬ﺱﺎل )ﺱﺎﻟﻤﺎق = اﻧﺪاﺥﺘﻦ ‪ ،‬ﺏﺮاﻧ ﺪاﺥﺘﻦ( ‪ +‬ان )اك ﻓ ﺎﻋﻠﻲ( = ﭘﻬﻠ ﻮان اﻧ ﺪاز ‪ ،‬ﻣ ﺮداﻓﻜﻦ ‪ ،‬ﺷ ﻴﺮ ‪ ،‬ﺏﺼ ﻮرت اﺱ ﻼن و‬
‫ﺁﺱﻼن و اﺻﻼن )ﻣﻌﺮ( ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻲ ﺁﻳ ﺪ ؛ ارﺱ ﻼﻧﻠﻲ )‪ = (19‬ارﺱ ﺎﻻن )ﺷ ﻴﺮ( ‪ +‬ﻟ ﻲ)اك ﻣﻠﻜ ﻲ( = ﺷ ﻴﺮدار ‪ ،‬ﺷﻴﺮﻧﺸ ﺎن ‪ ،‬ﺱ ﻜﻪ داراي ﻧﺸ ﺎن ﺷ ﻴﺮ ‪،‬‬
‫ﻏﺮوش‪:‬‬
‫ﻗﺰل ارﺱﻼن ﻗﻠﻌﻪ اي ﺱﺨﺖ داﺷﺖ×آﻪ ﮔﺮدن ﺏﻪ اﻟﻮﻧﺪ ﺏﺮﻣﻴﻔﺮاﺷﺖ‪/‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .37‬ﺁرش‬
‫ﻳﺎ اﺷْﻚ ﻳﺎ اَرﺷَﻚ = ار )ﭘﻬﻠﻮان( ‪ +‬ﺷَﻚ )ﻧﺸﻜﻦ ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ ﻧﺨﻮرﻧﺪﻩ( = ﭘﻬﻠﻮاﻧﻲ آﻪ هﺮﮔﺰ ﻧﺸﻜﻨﺪ ‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮان هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻴﺮوز ‪ ،‬از اﻣﺮاي اﻳ ﺎﻻت ﺏﻠ ﺦ و‬
‫ﻣﺆﺱﺲ و ﺟﺪّﺏﺰرگ ﺱﻠﺴﻠﺔ اﺷﻜﺎﻧﻴﺎن آﻪ‪250‬ﺱﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺏﺎ ﭘﻴﺮوزي ﺏﺮ ﺁﻧﺘﻴﻮﺥﻮس ﺡﻜﻮﻣﺖ ﻣﻘﺘﺪري در اﻳﺮان ﺗﺸﻜﻴﻞ داد )ﺏﺎخ‪ :‬اﺷﻜﺎﻧﻴﺎن(‪.‬‬
‫‪ .38‬ارگ‬
‫ﻻ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﺔ »اوُروُق« ﺏﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺏﺼﻮرت ارﻳﻜﻪ در ﻋﺮﺏﻲ ؛ ارك اﺋﺪﻣﻚ‬ ‫= ارك = اﻗﺘﺪارهﻤﺮاﻩ ﺏﺎ ﻣﺤﺒﻮﺏﻴﺖ ‪ ،‬ﺗﺨﺖ ﺱﻠﻄﻨﺖ ‪ ،‬دژﺡﻜﻮﻣﺘﻲ ‪ ،‬اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫= اﻓﺘﺨﺎر آﺮدن‬
‫‪ .39‬ﺁرﻣﺎن‬
‫= ﺁرﻳْﻤ ﺎن = ﺁري )ﺁرﻳﻤ ﺎق = ﺟﺴ ﺘﻦ ‪ ،‬ﺏﺼ ﻮرت اﺱ ﻢ ﻳﻌﻨ ﻲ ﭘ ﺎك( ‪ +‬ﻣ ﺎن )اك ﻣﺒﺎﻟﻐ ﻪ( = ﺥﻴﻠ ﻲ ﺟﺴ ﺘﻨﻲ ‪ ،‬ﺡﺎﻟ ﺖ اﻳ ﺪﻩ ال ‪ ،‬ه ﺪف و ﻣﻘﺼ ﻮد ‪،‬‬
‫رﺱﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺟﺴﺘﺠﻮ ‪ ،‬ﺁرزو ‪ ،‬ﺥﻴﻠﻲ ﺱﺎﻟﻢ‬
‫‪ .40‬اَرﻣﺎن‬
‫= ار )ﺟﻮاﻧﻤﺮد ‪ ،‬ﺏﺎ ادب ‪ ،‬داراي ﻓﻀ ﻴﻠﺖ( ‪ +‬ﻣ ﺎن )اك ﻣﺒﺎﻟﻐ ﻪ( = ﺥﻴﻠ ﻲ ﺻ ﺎﺡﺐ ادب و هﻨ ﺮ و ﻓﻀ ﻴﻠﺖ ‪ ،‬هﻨﺮﻣﻨ ﺪ ‪ ،‬ﺷ ﻬﺮي در ﻣ ﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ؛‬
‫اردم = هﻨﺮ ‪ ،‬اردﻣﻠﻲ = هﻨﺮﻣﻨﺪ‪ :‬آﻪ اﻓﺮاﺱﻴﺎب اﻧﺪر ارﻣــــﺎن زﻣﻴﻦ×دو ﺱﺎﻻرآﺮد از ﺏﺰرﮔﺎن ﮔﺰﻳﻦ‪/‬ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ ﻓﺮدوﺱﻲ‬
‫‪ .41‬ارﻣﻐﺎن‬
‫و ﻳَﺮﻣﻐﺎن = ‪-1‬ﺁرﻣﺎﻏﺎن = در ﺗﺮآﻲ اوﻏﻮزي ﻳﻌﻨﻲ ﺱﻮﻏﺎت راﻩ )‪(2‬‬
‫‪-2‬ﻳﺎرﻣﺎﻏﺎن = ﻳﺎرﻣﺎق )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ان )اك( = درهﻤﻲ ‪ ،‬هﺮﭼﻴﺰ ﻧﻘﺪي ‪ ،‬هﺪﻳﻪ)‪:(1،27‬‬
‫هﻢ ﺥﻮاﺱﺘﻪ ﺏﻪ ﺥﻨﺠﺮ هﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺏﻪ ﺟﻮر×از ﺥﺼﻢ ﺥﻮد ﺗﻮ ﻳﺮﻣﻖ و از ﻣﻦ ﺗﻮ ﻳﺮﻣﻐﺎن‪ /‬رﺷﻴﺪي )‪(27‬‬
 ‫‪ .42‬اُرﻣﻚ‬
‫= اؤرﻣﻚ = هﺆرﻣﻚ = ﺗﺎب دادن ﻧﺦ ﻳﺎ ﮔﻴﺴﻮان ‪ ،‬ﭼﻴﺰي آﻪ ﻣﺜﻞ ﮔﻴﺴﻮ ﺏﺎ ﺗﺎﺏﻴﺪن ﺏﻬ ﻢ درﺱ ﺖ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد ‪ ،‬آ ﻼﻩ و ﭘﺎرﭼ ﺔ ﭘﺸ ﻤﻴﻨﻪ ‪ ،‬اﻣ ﺮوزﻩ ﺟﺎﻣ ﺔ‬
‫ﭘﻨﺒﻪ اي ﺥﺎآﺴﺘﺮي ؛ اؤرﺗﻤﻚ = ﭘﻮﺷﻴﺪن ؛ هﺆروك = ﮔﻴﺴﻮ ‪ ،‬ﺏﺎخ‪ :‬اروﻣﭽﻚ‪:‬‬
‫اﻣﻴﺮان ارﻣــﻚ ﺱﻼﻃﻴﻦ اﻃﻠﺲ × ﮔﺰﻳﺪﻩ ز ﺱﻨﺠﺎب و اﺏﻠﻖ ﻣﺮاآﺐ‪ /‬ﻗﺎري‬
‫‪ .43‬اُروغ‬
‫و اُروق = اوُروُق = ﺛﻘﻴﻞ ﺷﺪة اؤروك = اؤر )اؤرﻣﻚ = ﭼﻴﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺦ و ﮔﻴﺴﻮ را ﺏﻬﻢ ﺗﺎﺏﻴﺪن ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ آﺮدن( ‪ +‬وك )اك( = ﺏﻬﻢ وﺻ ﻞ ﺷ ﺪﻩ ‪،‬‬
‫داراي ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺏﺎ هﻢ ‪ ،‬ﺥﺎﻧﻮادﻩ ‪ ،‬دودﻣﺎن ‪ ،‬ﺥﻮﻳﺸﺎن‪ …:‬اآﻨﺎف رﺏﻊ ﻣﺴﻜﻮن در ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺎ و اروغ ﭼﻨﮕﻴﺰﺥﺎن اﺱﺖ ‪ /‬ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺘﻮارﻳﺦ‬
‫‪ .44‬اَروك‬
‫= ارﻳﻚ = اري )ارﻳﻤﻚ = ذوب ﺷﺪن ‪ ،‬ﺁب ﺷﺪن( ‪ +‬ك )اك( = ﺁب ﺷﺪﻩ ‪ ،‬زردﺁﻟﻮ )‪(1‬‬
‫‪ .45‬اُروﻣﭽﻚ‬
‫= اوروﻣﭽﻚ = هﺆروﻣﭽﻚ = هﺆر )هﺆرﻣﻚ = زﻟﻒ ﺏﺎﻓﺘﻦ ( ‪ +‬وم )اك( ‪ +‬ﭼﻚ )اك( = زﻟﻒ ﺏﺎﻓﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﺗ ﺎر ﺏﺎﻓﻨ ﺪﻩ ‪ ،‬ﻋﻨﻜﺒ ﻮت ؛ ه ﺆروك = ﮔ ﻴﺲ‬
‫ﻳﺎ زﻟﻒ ﺏﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫‪ .46‬ﺁرﻳﺎ‬
‫=ﺁرﻳْﻴﺎ = ﺁري )ﺁرﻳﻤﺎق = ﭘﺎك ﺷﺪن ‪ ،‬ﺁرﻳﺘﻤﺎق = ﭘﺎك آﺮدن( ‪ +‬ﻳﺎ )اك( = ﭘﺎك و زﻻل ‪ ،‬ﻧﮋاد ﺱﻔﻴﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺗﺮآ ﻲ ‪ :‬ﺱ ﻮدان دورو )زﻻﻟﺘ ﺮ از ﺁب(‬
‫‪ ،‬ﺁﻳﺪان ﺁري )ﺱﻔﻴﺪﺗﺮ از ﻣﺎﻩ(‬
‫‪ .47‬ﺁرﻳَﻦ‬
‫= ﺁرﻳﺎن = ﺁرﻳْﻴﺎن = ﺁري )ﺏﺎخ ‪ :‬ﺁرﻳﺎ( ‪ +‬ﻳﺎن )اك ﻓﺎﻋﻠﻲ( = ﭘﺎك ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﺁﻳﺪﻳﻦ ‪ ،‬ﭘﺎك ‪ ،‬ﺁرﻳﺎ ‪ ،‬ﻧﺎم ﺁﻗﺎ‬
‫‪ .48‬ﺁز‬
‫= ﺁج = ﮔﺮﺱﻨﻪ ‪ ،‬ﺡﺮﻳﺺ ؛ ﺁزﻣﻨﺪ = ﺁدم ﮔﺮﺱﻨﻪ و ﺡﺮﻳﺺ و ﻃﻤﻌﻜﺎر ؛ ﺁج ﺁدام = ﺁدم ﺡ ﺮﻳﺺ و ﮔﺮﺱ ﻨﻪ ‪ ،‬ﺷ ﻬﺮﻳﺎر ﻧﻴ ﺰ در اﻳ ﻦ ﺷ ﻌﺮ ﺁج را در‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺡﺮﻳﺺ ﺏﻜﺎر ﺏﺮدﻩ اﺱﺖ‪ :‬آﺮﺏﻼﻳﻪ ﮔﺌﺪﻧﻠﺮﻳﻦ ﻗﺎداﺱﻲ × دوﺷﺴﻮن ﺏﻮ ﺁج ﻳﻮْﻟﺴﻮزﻻرﻳﻦ ﮔﺆزﻳﻨﻪ‬
‫‪ .49‬ﺁزار‬
‫= ﺁزار = ﺁز )ﺁزﻣﺎق = ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪن ‪ ،‬ﮔﻢ ﺷﺪن ‪ ،‬ﺏﻴﻤﺎر ﺷﺪن( ‪ +‬ار )اك( = ﺏﻴﻤﺎري ‪) ،‬رﻓﺘﺎ ِر( ﻏﻴﺮ ﺻﺤﻴﺢ و ﺏﺎ اذﻳﺖ ؛ ﺁزار دوﺗﻤ ﺎق = ﺏﻴﻤ ﺎر‬
‫ﺷﺪن ‪ ،‬ﺗﻮْﻳﻮق ﺁزاري = ﺏﻴﻤﺎري ﻧﻴﻮآﺎﺱﻞ در ﻣﺮﻏﻬﺎ ‪ ،‬آﻜﻠﻴﮕﻲ ﺁزﻣﺎق = ﻣﺴﻤﻮم ﺷﺪن و ﻓﺴﺎد ﻣﻌﺪﻩ‬
‫‪ .50‬اُزﺏﻚ‬
‫= اؤزﺏﻚ = اوْﻏﻮزﺏﻚ = اوْﻏﻮزﺏﻴﮓ = ﺥﺎن ﻗﻮم اوﻏﻮز ‪ ،‬ﺏﻲ ﺏﺎك ‪ ،‬ﺁدم ﺻﺎف و ﺻﺎدق ‪ ،‬از اﻗﻮام ﺗﺮك‪.‬‬
‫‪َ .51‬ازﮔﻴﻞ‬
‫= از )ازﻣﻚ = ﻟﻪ آﺮدن( ‪ +‬ﮔﻴﻞ )اك( = ﻟﻪ آﺮدﻧﻲ ‪ ،‬از ﻣﻴﻮﻩ هﺎﺋﻲ آﻪ ﺏﺼﻮرت ﻟﻪ آﺮدﻩ و ﺥﻤﻴﺮي در ﻏﺬاهﺎ ﺥﺼﻮﺻًﺎ ﺁش اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ُ .52‬ازُم‬
‫= اوزوم = اﻧﮕﻮر‪ :‬ﺁن ﻳﻜﻲ ﺗﺮآﻲ ﺏُﺪ وﮔﻔﺖ ‪ :‬اي ﮔﺆزوم! × ﻣﻦ ﻧﻤﻲ ﺥﻮاهﻢ ﻋﻨﺐ ‪ ،‬ﺥﻮاهﻢ اوزوم ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .53‬اُزﻧﮕﻮ‬
‫= اوزﻩ ﻧﮕﻲ = اوز )= ﺻﻮرت( ‪ +‬ان )اك( ‪ +‬ﮔﻲ )اك( = رآﺎب )ارﺗﺒﺎط رآﺎب و اوز ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ( ‪ ،‬ﻣﻬﻤﻴﺰ ‪ ،‬ﺁﻟﺘﻲ در ﭘﺎﺷﻨﺔ ﭘ ﺎ ﺏ ﺮاي ﺡﺮآ ﺖ‬
‫دادن و آﻨﺘﺮل اﺱﺐ ؛ ازﻧﮕﻮﻗﻮﭼﻲ ﺱﻲ = آﺴﻲ آﻪ ﻣﻬﻤﻴﺰﺱﻮار را ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﺏﺮاﺡﺘﻲ ﺱﻮار ﺷﻮد‪ .‬اوزﻩ ﻧﮕﻲ ﭼﻜﻤﻚ = رآﺎب آﺸﻴﺪن‬
‫‪ .54‬اُﺱﺘﺎد‬
‫= اوْﺱﺘﺎ = اوس )ﻋﻘﻞ ‪ ،‬دراﻳﺖ ‪ ،‬ﺗﺮﺏﻴﺖ ‪ ،‬ادب( ‪ +‬ﺗﺎ )اك( = ﻋﺎﻗﻞ ‪ ،‬ﺏﺎدراﻳﺖ ‪ ،‬ﻣﺮﺏﻲ ‪ ،‬ادﻳﺐ ‪ ،‬ﺏﺼﻮرت اﺱﺘﺎذ در ﻋﺮﺏﻲ ؛ ﺗﺮآﻴﺐ اوﺱﺘﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻳﻮﻣﻮرﺗﺎ اﺱﺖ‪:‬‬
‫ﻏﺎزي ﺏﺪﺱﺖ ﭘﻮرﺥﻮد ﺷﻤﺸﻴﺮ ﭼﻮﺏﻴﻦ ﻣﻴﺪهﺪ‬
‫ﺗﺎ اودرﺁن اُﺱﺘﺎ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ ﮔﻴﺮد در ﻏﺰا ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .55‬ﺁﺱﺘﺎن‬
‫ﻞ اوﺱﺖ = رو( ‪ +‬ﻳﺎن )ﻃﺮف( = ﭘﺎﺋﻴﻦ دﺱﺖ ‪ ،‬ﻃﺮف ﭘﺎﺋﻴﻨﻲ ﺥﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ‪ ،‬ﭘﺎﺋﻴﻦ داﻣﻦ ‪ ،‬ﺁﺱ ﺘﺎﻧﻪ =‬ ‫= ﺁﺱﺖ ﻳﺎن = ﺁﺱﺖ )= زﻳﺮ ‪ ،‬ﭘﺎﺋﻴﻦ ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺏ ِ‬
‫ﺁﺱﺘﺎﻧﺎ = ﺏﻄﺮف ﭘﺎﺋﻴﻦ ‪ ،‬ﭘﻴﺸﮕﺎﻩ ‪ ،‬ﻣَﻄﻠﻊ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺁﺱﺘﻴﻦ و ﺁﺱﺘﺮ و ﺁهﺴﺘﻪ(‬
‫‪ .56‬ﺁﺱﺘﺮ‬
‫ﻦ ﻟﺒﺎس ؛ ﺁﺱﺖ اوﺱﺖ = زﻳﺮ و رو )‪(18،2‬‬ ‫= ﺁﺱﺘﺎر = ﺁﺱﺖ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺁﺱﺘﺎن( ‪ +‬ار )اك( = زﻳﺮﻳﻦ ‪ ،‬زﻳﺮﻳ ِ‬
‫‪ .57‬ﺁﺱﺘﻴﻦ‬
‫= ﺁﺱﺖ ﻳﺎن )ﺏﺎخ ‪ :‬ﺁﺱﺘﺎن( = ﭘﺎﺋﻴﻦ دﺱﺖ ﻟﺒﺎس‬
‫‪ .58‬ﺁﺱﻤﺎن‬
‫ﺁﺱﻴﻤﺎن و ﺁﺱﻤﺎن = ﺁس )ﺁﺱﻤﺎق = ﺁوﻳﺨﺘﻦ( ‪ +‬ﻣﺎن )اک ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ و ﺗﺸﺒﻴﻪ( = ﺷﺒﻪ ﺁوﻳﺰان ‪ ،‬ﺏﺴﻴﺎر ﺁوﻳﺰان‬
‫‪ .59‬ﺁش‬
‫= درهﻢ ﺏﺮهﻢ ‪ ،‬ﻗﺎراﺷﻤﻴﺶ ‪ ،‬ﻏﺬا ‪ ،‬از ﻏﺬاهﺎي ﻣﺘﻨﻮع ﺁﺏﻜﻲ ‪ ،‬ﺁﺷﻴﺞ و ﺁﺷﺎج = ﻗﺎﺏﻠﻤﻪ ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(17،2‬‬
‫‪ .60‬ﺁﺷﺎﻣﻴﺪن‬
‫وام ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﺁﺷﺎﻣﺎق )= ﺥﻮردن( ؛ ﻣﻌﺎدل ﻓﺎرﺱﻲ ﺁن ﻧﻮﺷﻴﺪن اﺱﺖ)‪.(2،18‬‬
‫‪ .61‬اُﺷﺘُﻖ‬
‫= اوُﺷﺘﻮغ و ﺁﺷﻴﻖ= ﺏﺠﻮل )‪ ، (1‬ﻳﻜﻲ از هﻔﺖ اﺱﺘﺨﻮان ﻣﭻ ﭘﺎ در ﻓﺎﺻﻠﺔ دو ﻗﻮزك ﭘﺎ آﻪ از ﺁن ﺏﺮاي ﺏﺎزي »ﻗﺎب« اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .62‬ﺁﺷﻐﺎل‬
‫= ﺁﺷﻘﺎل = ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ ﻻﻏﺮ و ﻧﺎﻣﻨﺎﺱﺐ ﺏﺮاي ﺏﺮّﻩ آﺸﻲ )‪ ، (3‬هﺮ ﭼﻴﺰ ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب و ﻏﻴﺮﻗﺎﺏﻞ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ؛ ﺁﺷﻘﺎر = ﻣﺨﻠﻮط ‪ ،‬ﻗﺎﻃﻲ )‪(3‬‬
 ‫‪ .63‬اﺷﻜﺎﻧﻴﺎن ‪ /‬ت‬
‫= ﺡﻜﻮﻣﺘﻲ از ﺗﺮك هﺎي ﺗﻮران آﻪ ﺏﺎ ﭘﻴﺮوزي اﺷﻚ ﻳﺎ ارﺷﻚ ﻳﺎ ﺁرﺷﻚ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺁرش( آﻪ از ﺡﺎآﻤﺎن اﻳﺎﻻت ﺏﻠﺦ ﺏ ﻮد ‪ ،‬ﺏ ﺮ ﺁﻧﺘﻴﻮﺥ ﻮس اﻣﭙﺮاﺗ ﻮري‬
‫ﺏﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ از اﺱﻜﻨﺪر ﻣﻘﺪوﻧﻲ ﺏﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪ و ﻗﺒﻞ و ﺏﻌﺪ از ﻣﻴﻼد ﻣﺴﻴﺢ ‪ 500‬ﺱﺎل ﺏﺮ اﻳﺮان ﺡﻜﻮﻣﺖ آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻴﺰ ﺏﺨﺎﻃﺮ ﻏﻴﺮاﻳﺮاﻧ ﻲ ﺏ ﻮدن اﻳ ﻦ‬
‫ﺡﻜﻮﻣﺖ ‪ ،‬از آﻨﺎر ﺁن ﺏﺮاﺡﺘﻲ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬ﻣﻮرﺥﺎن و ﻟﻐﻮي هﺎي ﺏﺰرگ ﻣﺎﻧﻨﺪ دهﺨﺪا ‪ ،‬اﻋﺘﻤﺎداﻟﺴ ﻠﻄﻨﻪ و ﻋﻠ ﻲ ﺏ ﻦ ﺡﺴ ﻦ ﻣﺴ ﻌﻮدي ﻧﻴ ﺰ ﺁﻧﻬ ﺎ را‬
‫از ﺗﺮك هﺎ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ )‪.(18‬‬
‫‪ .64‬اﺷﻜﻨﻪ‬
‫= اﻳﺸ ﮕﻴﻨﻪ = اﻳ ﺶ )اﻳﺸ ﻤﻚ = اﻳﭽﻤ ﻚ = ﻧﻮﺷ ﻴﺪن( ‪ +‬ﮔ ﻴﻦ )اك( ‪ +‬ﻩ )اك ‪ ،‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﭘﺴ ﻮﻧﺪ ﻓﺎرﺱ ﻲ( = ﺁﺷ ﺎﻣﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﻧﻮﺷ ﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﻧ ﻮﻋﻲ ﻏ ﺬاي ﺁﺏﻜ ﻲ‬
‫ازﺗﺨﻢ ﻣﺮغ و ﻣﺎﺱﺖ وﭘﻴﺎز‪. ...‬‬
‫‪ .65‬اﺷﻴﻚ‬
‫= اﺋﺸﻴﻚ = ﺥﺎرج ؛ اﺷﻴﻚ ﺁﻗﺎﺱﻲ = رﺋﻴﺲ ﺥﺎرج ‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺱﻠﻄﻨﺘﻲ ‪ ،‬رﺋﻴﺲ درﺏﺎر ‪ ،‬داروﻏﺔ دﻳﻮاﻧﺨﺎﻧ ﻪ ‪ ،‬اﺷ ﻴﻚ ﺁﻗﺎﺱ ﻲ ﺏﺎﺷ ﻲ = رﺋ ﻴﺲ‬
‫ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ‪ ،‬اﺷﻴﻚ ﺥﺎﻧﻪ = ادارة ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﺱﻠﻄﻨﺘﻲ )‪( 1،19‬‬
‫‪ .66‬ﺁﻏﺎﺟﻲ‪/‬ت‬
‫ﻲ = ﺥﺎﺻﺔ ﺷﺎهﺎن در درﺏﺎرهﺎي ﻣﺸﺮق اﻳﺮان در ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم و ﭘﻨﺠﻢ آ ﻪ وﺱ ﻴﻠﺔ رﺱ ﺎﻧﺪن ﻣﻄﺎﻟ ﺐ و رﺱ ﺎﺋﻞ ﺏ ﻴﻦ ﭘﺎدﺷ ﺎهﺎن و اﻣﻴ ﺮان و‬ ‫= ﺁﻏﺎﺟ ْ‬
‫اﻋﻴﺎن دوﻟﺖ ﺏﻮد )‪ (20‬؛ ﺷﺎﻳﺪ رﻳﺸﺔ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺁﻏﺎج )ﻓﺮﺱﻨﮓ( ﺏﺎﺷﺪ ﺏﺨﺎﻃﺮ ﻃﻲ آﺮدن ﻓﺮﺱﻨﮕﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ .67‬ﺁﻏﺎز‬
‫= ﺁﻏﻴْﺰ = دهﺎن ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻊ ‪ ،‬اﺏﺘﺪاي هﺮﭼﻴﺰ ‪ ،‬دهﺎﻧﺔ ﻧﻬﺮ و دهﺎﻧﺔ ﺥﻢ و ﭼﺎﻩ و ﻣﺸﻚ ﺷﻴﺮ ؛ رﻳﺸ ﺔ اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ ﺷ ﺎﻳﺪ ﺁﺥﻤ ﺎق )= روان ﺷ ﺪن ‪ ،‬ﺱ ﺮازﻳﺮ‬
‫ﺷﺪن( ﺏﺎﺷﺪ و ﺁﻏﺎز ﺏﻤﻌﻨﻲ ﻣﻄﻠﻊ ﺟﺎري ﺷﺪن اﺱﺖ ؛ ﻗﻮﻳﻮ ﺁﻏﺰي )و ﺁﻏﻴﺰي( = ﺱﺮ ﭼﺎﻩ ‪ ،‬آﻮﭼﻪ ﺁﻏﺰي = ﺱﺮآﻮﭼﻪ ‪ ،‬ﻗﺎﭘﻲ ﺁﻏﺰي = دم در‬
‫‪ .68‬ﺁﻏﺮُق‬
‫و اﻏﺮق = ﺁﻏﺮﻳﻖ = ﺏﺎر و ﺏﻨﺪﻳﻞ ‪ ،‬اﺡﻤﺎل و اﺛﻘﺎل)‪ (3‬؛ ﺷﺎﻳﺪ در اﺻﻞ ﺁﻏﻴﺮﻟﻴﻖ )= ﺱﻨﮕﻴﻨﻲ( ﺏﺎﺷﺪ آﻪ ﺏﻪ ﺁﻏﻴﺮرﻳﻖ و ﺁﻏﻴﺮﻳﻖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪:‬‬
‫ﺏﻌﺪ از ﺁﻧﻜﻪ ﺁﻏﺮوق هﺎ را ﺁﻧﺠﺎ ﺏﮕﺬاﺷﺖ … ‪ /‬رﺷﻴﺪي )‪(19‬‬
‫‪ .69‬ﺁﻏُﻞ‬
‫ﻲ )ﺡﺸﻢ و ﻣﺎل( ‪ +‬ﻳﻞ )اك(= ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري ﺡﺸﻢ ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاري رﻣﻪ ‪ ،‬ﺟﺎي ﻧﮕﻬ ﺪاري ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳ ﺎن در ﺷ ﺐ در ﺏﻴﺎﺏ ﺎن )‪(1،25‬‬ ‫= ﺁﻏﻴْﻞ = ﺁﻏ ْ‬
‫‪ ،‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﺁﻏﻮر )ﺏﺎخ‪ :‬ﺁﺥﻮر(‬
‫‪ .70‬اُﻏﻼن‬
‫= اوْﻏﻼن = ﭘﺴﺮ ‪ ،‬ﭘﺴﺮﺏﭽﻪ )‪(1‬‬
‫‪ .71‬ﺁﻏﻮز‬
‫= ﺁﻏ ْﻴ ﺰ = ﺷ ﻴﺮ ﻧﺨﺴ ﺖ ﺏﻌ ﺪ از زاﻳ ﺶ ‪ ،‬اﺏﺘ ﺪاي ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ‪ ،‬اﻟﺒﺘ ﻪ در ﺏﻌﻀ ﻲ ده ﺎت ﺗ ﺮك ﺏ ﻪ ﺁن آ ﺎﻻ ه ﻢ ﻣ ﻲ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ ؛ ﺁﻏﻴﺰﻻﻧ ﺪﻳﺮﻣﺎق = ﺁﻏ ﻮز‬
‫ﺥﻮراﻧﺪن )ﺏﺎخ‪ :‬ﺁﻏﺎز(‪.‬‬
‫‪ .72‬اُﻏﻮز‪/‬ت‬
‫و ُاﻏُﺰ و ﻏُﺰ = اوْﻏﻮُز = اوْغ )ﻗﻮم( ‪ +‬اوُز )ﻧﺸﺎﻧﺔ ﺟﻤﻊ( = اﻗﻮام ‪ ،‬در ﻣﻌﻨﺎي رﺋﻮف وﺥﻮش ﻗﻠ ﺐ ه ﻢ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺱ ﺖ )‪ ، (18‬ازﻗﺒﺎﺋ ﻞ ﺏ ﺰرگ ﺗ ﺮك‬
‫آﻪ در ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻣﻴﻼدي هﻤﺔ ﻗﺒﺎﺋﻞ ﺱﺎآﻦ ﭼﻴﻦ ﺗﺎ ﺏﺤﺮﺱﻴﺎﻩ را ﺏﺼﻮرت اﻣﭙﺮاﺗﻮري واﺡﺪ درﺁورد و در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺡﺘ ﻲ ﮔ ﺎهﻲ ﺗ ﺮك را ﻣﻌ ﺎدل ﺏ ﺎ ﺁن‬
‫ﻼ‪ :‬ﺁﻧﻜﻮ ﺏﻪ ﻏﺼﺐ و دزدي ﺁهﻨﮓ ﭘﺎﻟﻴـﺰي آﻨﺪ×از داد و داور ﻋﺎﻗﺒﺖ اﺷﻜﻨﺞ هﺎي ﻏﺰ ﺥﻮرد ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬ ‫ﻣﻲ ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫‪ .73‬ﺁﻏﻮش‪/‬ت‬
‫= ﺁﻏﻘ ﻮش = ﺁغ )ﺱ ﻔﻴﺪ( ‪ +‬ﻗ ﻮش )ﭘﺮﻧ ﺪﻩ( = ﭘﺮﻧ ﺪة ﺱ ﻔﻴﺪ ‪ ،‬ﻧ ﺎﻣﻲ ﺏ ﺮاي ﻏﻼﻣ ﺎن ﭘﺎدﺷ ﺎهﺎن ﺗ ﺮك ‪ ،‬ﻳﻜ ﻲ از ﺗﺤﺮﻳﻔ ﺎت ﺗ ﺎرﻳﺨﻲ ه ﻢ ‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ آﻠﻤ ﺔ‬
‫»ﻏﻼﻣﺎن ﺗﺮك« اﺱﺖ آﻪ ﻳﻚ ﺗﺮآﻴﺐ ﻣﻠﻜﻲ اﺱﺖ و ﺏﻤﻌﻨﻲ »ﻏﻼﻣﺎن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺏﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﺗﺮك« اﺱﺖ وﻟﻲ ﺁﻧﺮا »ﺗﺮآﻬﺎي ﻏﻼم« ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ!‪:‬‬
‫اي ﺥﻮاﺟﺔ ارﺱﻼن و ﺁﻏﻮش × ﻓﺮﻣﺎن دﻩ ﺥﻮد ﻣﻜﻦ ﻓﺮاﻣﻮش ‪ /‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .74‬اﻓﺸﺎر‪/‬ت‬
‫ك ﻃﻠﺐ( ‪ +‬ار )ﭘﻬﻠﻮان( = ﻃﺎﻟﺐ ﺷ ﻜﺎر ﺡﻴﻮاﻧ ﺎت وﺡﺸ ﻲ ‪،‬‬ ‫ﻻ اوْوﺱﺎر = اوْو )ﺡﻴﻮان وﺡﺸﻲ ‪ ،‬ﭘﺮﻧﺪة ﺷﻜﺎري ‪ ،‬ﺁهﻮ( ‪ +‬ﺱﺎ )ا ِ‬ ‫= اوْوﺷﺎر = اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﻋﺎﺷﻖ ﺷﻜﺎر ﺡﻴﻮاﻧﺎت وﺡﺸﻲ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ‪ ،‬ﺟﺪّي ‪ ،‬ﭼﺎﺏ ﻚ ‪ ،‬از ﺗﻘﺴ ﻴﻤﺎت‪ 22‬ﮔﺎﻧ ﺔ اوﻏﻮزه ﺎ آ ﻪ ﻧﺎدرﺷ ﺎﻩ اﻓﺸ ﺎر ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ در اﺻ ﻞ زﻧﺠ ﺎﻧﻲ اﺱ ﺖ از‬
‫ﻲ اﻓﺸﺎر اﺱﺖ‪ .‬در اواﻳﻞ ﺡﻜﻮﻣﺖ ﺻﻔﻮﻳﻪ ‪ ،‬ﻗﻮم ﺁﻧﻬﺎ ﺏﻪ ﺥﺮاﺱﺎن ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪ وﻟﻲ هﻤﺎن ﻧﺎدرﺷﺎﻩ اﻓﺸﺎر ﺏﻮد آﻪ ﻣﺤﻤﻮد اﻓﻐ ﺎن را ﺷﻜﺴ ﺖ‬ ‫ﻃﺎﻳﻔﺔ ﻗﻴﺮﺥﻠ ِ‬
‫داد و اﺏﺘﺪا ﺻﻔﻮﻳﻪ را ﻣﺠﺪدًا ﺡﺎآﻢ آﺮد و ﺱﭙﺲ ﺡﻜﻮﻣﺖ ﻣﻘﺘﺪر اﻓﺸﺎرﻳﻪ را ﺗﺄﺱﻴﺲ آﺮد‪.‬‬
‫‪ .75‬اﻓﺸﻴﻦ‬
‫= ﺁﻓﺸﻴﻦ = ﺁﻏﺸﻴﻦ = ﺁغ )ﺱﻔﻴﺪ( ‪ +‬ﺷﻴﻦ )وش( = ﺱﻔﻴﺪوش ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺏﻪ ﺱﻔﻴﺪ ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﺱﺮدار )‪(5‬‬
‫‪ .76‬ﺁق‬
‫= ﺁغ = رﻧﮓ ﺱﻔﻴﺪ ‪ ،‬وﺱﻴﻊ ‪ ،‬ﺏﺰرگ‪ :‬ﺁق ﻗﻠﻌﻪ = ﻗﻠﻌﺔ ﺱﻔﻴﺪ ‪ ،‬اآﺒﺎﺗﺎن )ﻩ‪.‬م( ‪ ،‬ﺁﻗﺎ = ﺏﺰرﮔﻮار و ﺱﻴﻨﻪ ﻓﺮاخ‬
‫‪ .77‬ﺁق ﻗﻮﻳﻮﻧﻠﻮ‪/‬ت‬
‫ك ﻣﻠﻜﻲ( = واﺏﺴﺘﻪ ﺏﻪ ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ ﺱﻔﻴﺪ ‪ ،‬ﮔﺮوهﻲ آﻪ ﺏﻪ ﺏﺎﻻي ﺏﻴﺮق ﺥﻮد ﺻﻮرت ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ ﺱﻔﻴﺪ ﻣﻲ زدﻧ ﺪ‪.‬‬ ‫ﻲ )ا ِ‬
‫= ﺁق )ﺱﻔﻴﺪ( ‪ +‬ﻗﻮْﻳﻮُن )ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ( ‪ +‬ﻟ ْ‬
‫ﺱﻠﺴ ﻠﻪ اي آ ﻪ ﺗﻮﺱ ﻂ اﺏﻮﻧﺼﺮﺡﺴ ﻦ ﺏﻴ ﮓ ﺁق ﻗﻮﻳﻮﻧﻠ ﻮ )اوزون ﺡﺴ ﻦ( ﺗﺄﺱ ﻴﺲ ﺷ ﺪ و از ﺱ ﺎل‪ 873‬ﺗ ﺎ‪ 920‬ﻩ‪.‬ق در ﻗﻔﻘ ﺎز ‪ ،‬ﺁذرﺏﺎﻳﺠ ﺎن و دﻳ ﺎرﺏﻜﺮ‬
‫ﺡﻜﻮﻣﺖ آﺮدﻧﺪ و ﺗﺎ ﺟﻨﻮب و ﻣﻐﺮب اﻳﺮان ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .78‬ﺁﻗﺎ‬
‫ﺁﻏﺎ = ﺁغ )ﺏﺎز و ﮔﺴﺘﺮدﻩ ‪ ،‬ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﺱﻔﻴﺪ( ‪ +‬ا )اك( = ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﺱﺮور ‪ ،‬درﺡﺎل ﺡﺎﺿﺮ ﺁﻗﺎ را ﺏﺮاي ﻣﺮدان و ﺁﻏ ﺎ را ﺏ ﺮاي اﺡﺘ ﺮام ﺏ ﻪ ﺥﺎﻧﻤﻬ ﺎ‬
‫اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ وﻟﻲ در اﺻﻞ هﻤﺎن ﺁﻏﺎ ﺻﺤﻴﺢ اﺱﺖ‪ :‬ﺁﻏﺎﺥﺎﻧﻴﻢ ‪ ،‬ﺁﻏﺎﻧﻨﻪ ‪ ،‬ﺁﺏﺠﻲ ‪ ،‬ﺁﻏﺎﺏﻴﮕﻢ ‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺏﻲ ﺏﻲ‬
‫‪ .79‬ﺁﻗﺎﺱﻲ‪/‬ت‬
‫ﻲ = ﺁﻏﺎ )ﺁﻗﺎ( ‪ +‬ﺱﻲ )اك ﻣﻀﺎف( = رﺋﻴﺲ ‪ ،‬ﻣﺘﺼﺪي ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ آﻨﻨﺪﻩ ؛ اﺷﻴﻚ ﺁﻗﺎﺱﻲ = رﺋﻴﺲ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت درﺏﺎر‬ ‫= ﺁﻏﺎﺱ ْ‬
 ‫‪ .80‬ﺁﻗﭽﻪ‪/‬ت‬
‫و اﻗﺠﻪ وﺁﺥﭽﻪ = ﺁﻏﺠﺎ = ﺁغ )ﺱﻔﻴﺪ( ‪ +‬ﺟﺎ )اك( = ﺱﻔﻴﺪﻩ ‪ ،‬زر ﻳﺎ ﺱﻴﻢ ﻣﺴﻜﻮك ‪ ،‬ﺱﻜّﻪ ‪ ،‬ﺱﻜﺔ ﻧﻘﺮﻩ اي ﺿﺮب ﺷﺪﻩ در زﻣ ﺎن آ ﺮﻳﻢ ﺥ ﺎن زﻧ ﺪ‪ :‬وز‬
‫ﭘﻲ ﺁن ﺗﺎ زﻧﺪ ‪ ،‬ﺱﻜﻪ ﺏﻨﺎم ﺏﻘـــــــﺎش × ﻣﻲ زﻧﺪ از ﺁﻓﺘﺎب ‪،‬ﺁﻗﭽﻪ ﻣﻮزون ﻓﻠﻚ ‪ /‬ﺥﺎﻗﺎﻧﻲ‬
‫‪ .81‬ﺁﻗﻮش‬
‫= ﺁوﻗﻮش = اوْوﻗﻮش = اوْو )ﺷﻜﺎري ‪ ،‬وﺡﺸﻲ( ‪ +‬ﻗﻮش )ﭘﺮﻧﺪﻩ( = ﭘﺮﻧﺪة ﺷﻜﺎري)‪(1‬‬
‫‪ .82‬اآﺒﺎﺗﺎن‬
‫= ﺁآﺒﺎﺗﺎن = ﺁﻏﺒﺎﺗﺎن =ﺁغ )ﺱﻔﻴﺪ ‪ ،‬وﺱﻴﻊ و ﺏﺎز( ‪ +‬ﺏﺎﺗﺎن )ﺏﺎخ‪ :‬وﻃﻦ( = وﻃﻦ ﺱ ﻔﻴﺪ ﻳ ﺎ ﮔﺴ ﺘﺮدﻩ و ﺏ ﺎز ‪ ،‬ﻧ ﺎم ﺱ ﺎﺏﻖ هﻤ ﺪان آ ﻪ ﺏﻌ ﺪًا ﺏ ﻪ هﻜﻤﺘ ﺎن و‬
‫هﮕﻤﺘﺎن و هﮕﻤﺘﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ .83‬اآﺪش‬
‫= اآﺪاش = اك )اآﻤﻚ = آﺎﺷﺘﻦ( ‪ +‬داش )هﻢ( = هﻤﺮﻳﺸﻪ ‪ ،‬هﻢ آﺎﺷﺖ ‪ ،‬هﻤﺮﻳﺸﻪ از ﻧﻈﺮ روﺡﻲ ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮب و ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻦ ﻧﻪ ﺏﻮﻗﺖ ﺥﻮﻳﺸﺘﻦ ‪ ،‬ﭘﻴﺮ و ﺷﻜﺴﺘﻪ ﺏﻮدﻩ ام‬
‫ﻣﻮي ‪ ،‬ﺱﭙﻴﺪ ﻣﻲ آﻨﺪ ﭼﺸﻢ ﺱﻴﺎﻩ اآﺪﺷﺎن ‪ /‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .84‬اِآﻲ‬
‫= اﻳﻜﻲ = دو ؛ اآﻲ ﺛﺎﻧﻴﻪ = دو ﺛﺎﻧﻴﻪ ‪ ،‬آﻨﺎﻳﻪ از آﺎر ﺱﺮﻳﻊ‬
‫‪ .85‬اﮔﻴﺮ‬
‫و اآﻴﺮ = اك )اآﻤﻚ = آﺎﺷﺘﻦ( ‪ +‬ﻳﺮ )اك( = آﺎﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﮔﻴﺎﻩ ﺗﺮآﻲ ‪ ،‬وج ‪ ،‬ﮔﻴﺎهﻲ آﻪ اﺱﺎﻧﺲ ﺁن ﺏﻪ ﻋﻄﺮ ﺱﻮﺱﻦ زرد ﻣﻌﺮوف اﺱﺖ )‪(1،25‬‬
‫‪ .86‬ﺁل‬
‫= ﺱﺮخ آﻤﺮﻧﮓ ‪ ،‬ﻣﻬﺮ و ﻧﮕﻴﻦ ﭘﺎدﺷﺎهﻲ )‪(1‬‬
‫‪ .87‬ﺁﻻﭼﻴﻖ‬
‫= ﺁﻻ )اك ﺏﺮاي آﺎﺱﺘﻦ ﺥﺼﻠﺖ( ‪ +‬ﭼﻴْﻎ )ﭘﺮدﻩ اي ازﺡﺼﻴﺮ ﻳﺎ ﻧﻲ( = ﭘﺮدﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﺱﺎﻳﺒﺎﻧﻲ ﺡﺼﻴﺮي ﺏﺮ روي ﭼﻬﺎر ﺱﺘﻮن ﺏﺎ اﻃﺮاف ﺏﺎز‪:‬‬
‫اي ﺁﻧﻜﻪ اﻧﺪر ﺏﺎغ ﺟﺎن ﺁﻻﺟﻘـــﻲ ﺏﺮﺱﺎﺥﺘﻲ‬
‫ﺁﺗﺶ زدي درﺟﺴﻢ وﺟﺎن ‪ ،‬روح ﻣﺼﻮر ﺱﺎﺥﺘﻲ ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .88‬اُﻻغ‬
‫= اُوﻻق = اُوﻻ )اوﻻﻣﺎق = رﺱﺎﻧﺪن ‪ ،‬رﺱﺎﻧﺪن ﭘﻴﺎم ‪ ،‬ﻋﻮﻋﻮ آﺮدن ﮔﺮگ( ‪ +‬اق )اك( = ﺡﺎﻣﻞ ‪ ،‬ﭘﻴﺎم رﺱﺎن ‪،‬آﺎر ﺏﻲ ﻣﺰد ‪ ،‬ﺏﻴﮕﺎري ‪،‬ﺥﺮ ‪ ،‬ﭘﻴﻚ‬
‫واﺱﺐ ﭘﻴﻜﭽﻲ ؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ اُﻻم )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .89‬ﺁﻻﻟﻪ‬
‫= ﺁﻻﻻ = ﺁل ﻻﻻ = ﺁل )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﻻﻻ )ﺏﺎخ‪ :‬ﻻﻟ ﻪ( = ﻻﻟ ﺔ ﺱ ﺮخ ‪ ،‬ﻻﻟ ﺔ ﺁل ‪ ،‬ﻧ ﺎم دﺥﺘ ﺮ ؛ اﻟﺒﺘ ﻪ ﺏﺮه ﺎن ﻗ ﺎﻃﻊ )‪ (27‬ﺗﺄآﻴ ﺪ ﻣ ﻲ آﻨ ﺪ آ ﻪ اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ در‬
‫ﭘﻬﻠﻮي ﭘﻴﺪا ﻧﺸﺪ و ﺷﻚ ﻧﺪارد آﻪ ﺏﺎ ﺁل در ارﺗﺒﺎط ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .90‬اُﻻم‬
‫= اُوﻻم = اُوﻻ )ﺏﺎخ‪ :‬اﻻغ( ‪ +‬م )اك( = ﭘﻴﺎم رﺱﺎن ‪ ،‬ﭘﻴﺎم ﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ اي آﻪ دﺱﺖ ﺏﺪﺱﺖ ﻳﺎ زﺏﺎﻧﻲ رﺱﺎﻧﻨﺪ )‪ ، (1‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ اﻻغ )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .91‬ﺁﻻﻣﺎﻧﭽﻲ‬
‫ﻲ )اك ﺷﻐﻞ( = آﺴﻴﻜﻪ آﺎرش ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣ ﺎل دﻳﮕ ﺮان ﺏﺎﺷ ﺪ ‪ ،‬ﺏﺴ ﻴﺎر ﻏ ﺎرﺗﮕﺮ ؛ ﺁﻻﻣ ﺎن =‬ ‫= ﺁل )ﺁﻟﻤﺎق = ﮔﺮﻓﺘﻦ( ‪+‬ا )اك( ‪ +‬ﻣﺎن )اك ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ( ‪ +‬ﭼ ْ‬
‫ﺏﺴﻴﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ = ﻏﺎرت‬
‫‪ .92‬ﺁﻻو‬
‫= اﻟﻮْو= ﺷﻌﻠﺔﺁﺗﺶ‪،‬زﺏﺎﻧﺔ ﺁﺗﺶ ‪ ،‬ﺁﺗﺶ ﺷﻌﻠﻪ ور)‪(1،27‬؛ اوْد‪ -‬اﻟﻮْو = ﺁﺗﺶ ‪ -‬ﺷﻌﻠﻪ ‪ ،‬اﻟﻮْوﻻﻣﺎق = ﺷﻌﻠﻪ ور آ ﺮدن ‪ ،‬اﻟﻮْوﻟ ﻮ = ﺷ ﻌﻠﻪ ور‪ :‬ﺏ ﺮ اوج‬
‫ﮔﻨﺒﺪ ﮔﺮدون از ﺁن ﺏﺘﺎﺏﺪ هﻮر×آﻪ ﻳﺎﻓﺖ از ﺗﻒ ﻗﻨﺪﻳﻞ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﺁﻻو‪ /‬ﺁذري‬
‫‪ .93‬ﺁﻟﭗ‬
‫= ﺁﻟﭗ و ﺁﻟﺐ = ﭘﺮزور ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ‪ ،‬ﻗﻮي ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻮﻧﺪي ﺏﺮاي ﺷﺎهﺎن ﺗﺮك ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺁﻟ ﭗ ارﺱ ﻼن ‪ ،‬ﺁﻟ ﭗ ارﺗﻨﻘ ﺎ ‪ ،‬ﺁﻟ ﭗ ﺗﮕ ﻴﻦ‪ :‬ﭼ ﻮﺁﻟ ﭗ ارﺱ ﻼنﺟ ﺎن ﺏ ﻪ‬
‫ﺟﺎﻧﺒﺨﺶ داد × ﭘﺴﺮﺗﺎج ﺷـــﺎﺥﻲ ﺏﻪ ﺱﺮ ﺏﺮﻧﻬﺎد‪ /‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .94‬ﺁﻟﭗ ارﺗﻮﻧﻘﺎ‪/‬ت‬
‫= ﺁﻟﭗ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ار )ﭘﻬﻠﻮان ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻤﺮد( ‪ +‬ﺗﻮﻧﻘﺎ )ﺏﺒﺮ( = ﺏﺒﺮ ﺟﻮاﻧﻤﺮد ﺷﺎﻩ ‪ ،‬از ﻗﺪﻳﻤﻴﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﺗﻮران زﻣﻴﻦ آﻪ ﻟﻘﺐ »ﺥــﺎن« ﻧﻴﺰ در اﺻ ﻞ‬
‫ازﺁن او ﺏﻮد‪ .‬ﻓﺮدوﺱﻲ در ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ اش او را اﻓﺮاﺱﻴﺎب ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(2‬‬
‫‪ .95‬ﺁﻟﭗ ارﺱﻼن‪/‬ت‬
‫= ﺁﻟﭗ )ﻗﻮي( ‪ +‬ارﺱﺎﻻن )ﺏﺎخ‪ :‬ارﺱﻼن( = ﻣﺮداﻓﻜﻦ ﺷﺎﻩ ‪ ،‬ﻋﻀﺪاﻟﺪﻳﻦ اﺏﻮ ﺷ ﺠﺎع ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺱ ﻠﺠﻮﻗﻲ آ ﻪ ﺏ ﻴﻦ ﺱ ﺎﻟﻬﺎي ‪ 455‬ﺗ ﺎ ‪ 465‬ﻩ‪.‬ق ﺡﻜﻮﻣ ﺖ‬
‫آﺮد‪.‬‬
‫‪ .96‬ﺁﻟﺘﻮن‬
‫و اﻟﺘﻮن = ﺁﻟﺘﻴﻦ = ﺁل )ﺱﺮخ( ‪ +‬ﺗﻴﻦ )اك( = ﺱﺮخ ﮔﻮن ‪ ،‬ﻃﻼي ﺱﺮخ ‪ ،‬زر ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ )‪: (1،2،3،5،19‬‬
‫ﺗﻮهﻤﻲ زن اﻳﻦ ﻳﺘﻴﻤﺎن را آﻪ هﺎن ﺁﻟﺘﻮن ﺏﻴﺎر‬
‫ﺗﻮهﻤﻲ ﺱﻮز اﻳﻦ ﺿﻌﻴﻔﺎن را آﻪ هﻴﻦ ﺟﺎﻣﻪ ﺏﻜﺶ‪/‬آﻤﺎل اﺱﻤﺎﻋﻴﻞ‬
‫‪ .97‬ﺁﻟﺘﻮن ﺗﺎش‪/‬ت‬
‫ﻳﺎ ﺁﻟﺘﻮن داش = ﺁﻟﺘﻴﻦ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺁﻟﺘﻮن( ‪ +‬داش )ﺱﻨﮓ( = ﺱﻨﮓ ﻃﻼ ‪ ،‬ﺡﺎﺟﺐ ﺱﺎﻻرِﺱﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي و ﺡﺎآﻢ ﺥﻮارزم در ﺱﺎل ‪ 432‬ﻩ‪.‬ق‬
‫‪ .98‬اُﻟﺠﺎﻣﻴﺸﻲ‬
‫= اوْﻟﺠﺎﻣﻴﺶ = ؟ ‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداري ‪ ،‬ﺗﻌﻈﻴﻢ ‪ ،‬آﻠﻤﺔ ﺗﺮآﻲ )‪: (1‬‬
‫… و در ﺁن ﻣﻨﺰل اﻣﻴﺮارﻏﻮان ﺏﺎ ﻋﻤﻮم اآﺎﺏﺮ واﻋﻴﺎن وﺻﺪورﺥﺮاﺱﺎن ﺏﺮﺱﻴﺪ و اﻟﺠﺎﻣﻴﺸﻲآﺮدﻧﺪ‪ /‬رﺷﻴﺪي‬
 ‫‪ .99‬اُﻟﺠﻪ‬
‫و اوﻟﺠﻪ واُﻟﺠﻲ واُﻟﭽﺎ = اوْﻟﺠﺎ = اوْل )اوْﻟﻤﺎق = ﺷﺪن ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻚ ﺷﺪن( ‪ +‬ﺟﺎ )اك( = ﻣﻠﻚ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﺏ ﻪ ﺗﻤﻠ ﻚ درﺁﻣ ﺪﻩ ‪ ،‬ﻣ ﺎل و ﺟ ﻨﺲ ﻳ ﺎ اﺱ ﻴﺮي ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ از دﺷﻤﻦ ﭘﺲ از ﺗﺎﺥﺖ و ﺗﺎز ؛ ﺏﻮ ﻣﻨﻴﻢ اوْﻟﺪو = اﻳﻦ ﻣﺎل ﻣﻦ ﺷﺪ‪ … :‬و ﻣﺤﺘﺮﻓ ﺔ ﺏﺴ ﻴﺎر را اﺱ ﻴﺮ آﺮدﻧ ﺪ و اﻟﺠ ﺎي ﺏ ﻲ اﻧ ﺪازﻩ ﮔﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ /‬ﺟ ﺎﻣﻊ‬
‫اﻟﺘﻮارﻳﺦ رﺷﻴﺪي‬
‫ﮔﺮ ﺻﺎﺡﺐ زﻣﺎن را وﻗﺖ ﻇﻬﻮر ﻣﻲ ﺏﻮد‬
‫از ﺏﻬﺮ اﻟﺠﻪ ﻣﻲ رﻓﺖ دﻧﺒﺎل ﻟﺸﻜﺮ او‪ /‬واﻟﻪ هﺮوي‬
‫‪ .100‬اﻟﭽﻮق‬
‫= ﺁﻟﭽﺎق)=آﻮﺗﺎﻩ(‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ هﻢ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﺷﺪة ﺁﻻﭼﻴﻖ‪،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺥﻴﻤﺔ ﺗﺮآﻤﻨﻲ‪:‬‬
‫ﺏﻪ ﺱﺮاي ﺿﺮب هﻤﺖ ‪ ،‬ﺏﻪ ﻗﺮاﺿﺔ ﭼﻪ ﻻﻓﻢ‬
‫ﭼﻪ آﻨﺪ ﺏﭙﺎي ﭘﻴﻼن اﻟﭽﻮق ﺗﺮآﻤﺎﻧﻲ ‪ /‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮔﻨﺠﻮي‬
‫‪ .101‬اُﻟﺪوز‬
‫و ﻳﻠ ﺪوز = اوُﻟ ﺪوز و ﻳﻮﻟ ﺪوز = ﺱ ﺘﺎرﻩ )‪ (1‬؛ ﺷ ﺎﻳﺪ از ﻳﺎﻟﻤ ﺎق )= درﺥﺸ ﻴﺪن( ﺏﺎﺷ ﺪ و ﺷ ﺎﻳﺪ ه ﻢ‪ :‬اول )ﺏ ﺰرگ( ‪ +‬دوز )ﻧﻤ ﻚ( = ﻧﻤ ﻚ درﺷ ﺖ ‪،‬‬
‫ﺏﺨﺎﻃﺮ ﺷﺒﺎهﺖ ﻇﺎهﺮي ﺱﺘﺎرﮔﺎن ﺁﺱﻤﺎن ﺏﻪ داﻧﻪ هﺎي ﻧﻤﻚ‪.‬‬
‫‪ .102‬اﻟﺶ دﮔﺶ‬
‫= ﺁﻟﻴْﺶ )ﺥﺮﻳﺪ( ‪ +‬دﺋﮕﻴﺶ )ﻣﺒﺎدﻟﻪ ‪ ،‬ﻓﺮوش( = ﺥﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ‪ ،‬ﻣﺒﺎدﻟﻪ )‪(1‬‬
‫‪ُ .103‬اﻟُﻎ‬
‫= اُوﻟﻮُغ = اُول )ﺏﺰرگ( ‪ +‬اُوغ )اك( = ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ؛ اﻟﻎ ﺏﻴﮓ = ﺏﻴﮓ ﺏﺰرگ‪ :‬از ﺟﻬﻮد وﻣﺸﺮك وﺗﺮﺱـــــــــﺎ و ﻣﻎ×ﺟﻤﻠﮕﻲ ﻳ ﻚ رﻧ ﮓ‬
‫ﺷﺪ زﺁن ﺁﻟﭗ اﻟﻎ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪َ .104‬اﻟَﻚ‬
‫= اﻟﻪ ك = اﻟﻪ )اﻟﻪ ﻣﻚ = ﻏﺮﺏﺎل آﺮدن( ‪ +‬ك )اك( = وﺱﻴﻠﺔ ﻏﺮﺏﺎل‬
‫‪ .105‬اﻟﮕﻮ‬
‫= اوﻟﮕﻮ و ﻳﻮﻟﮕﻮ = اول و ﻳ ﻮل )اوﻟﻤ ﻚ و ﻳﻮﻟﻤ ﻚ = ﺏﺮﻳ ﺪن ‪ ،‬ﺗﺮاﺷ ﻴﺪن( ‪ +‬ﮔ ﻮ )اك( = ﺏﺮﻳ ﺪﻩ ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧ ﺔ ﺏﺮﻳ ﺪﻩ ؛ اوﻟﮕ ﻮج = ﭼ ﺎﻗﻮي ﺱﺮﺗﺮاﺷ ﻲ ‪،‬‬
‫ﺏﺎخ‪ :‬اوﻟﻜﺎ )‪(18،2‬‬
‫‪ .106‬ﺁﻟﻤﺎ‬
‫ﻻ رﻳﺸﺔ اﻳﻦ آﻠﻤ ﻪ ﺁل )ﺱ ﺮخ( اﺱ ﺖ و در‬ ‫= ﺁل )ﺱﺮخ ‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎق = ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﺥﺮﻳﺪن( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = ﮔﺮﻓﺘﻨﻲ ‪ ،‬ﺱﺮخ ﮔﻮن ‪ ،‬ﺱﻴﺐ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ ‪ ،‬اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﻗﺪﻳﻢ اﺏﺘﺪا ﺏﻪ ﺱﻴﺐ هﺎي ﺱﺮخ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .107‬ﺁﻟﻤﺎﺁﺗﺎ‬
‫= ﺁﻟﻤﺎ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺁﺗﺎ )ﭘﺪر( ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺟﻤﻬﻮري ﻗﺰاﻗﺴﺘﺎن )ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﺰاق(‬
‫‪ .108‬اﻟﻤﻴﺮا‬
‫= اﺋﻠﻤﻴﺮا= اﺋﻞ)اﻳﻞ( ‪ +‬ﻣﻴﺮا)ﺗﻤﺜﻴﻠﮕﺮ(= ﺗﻤﺜﻴﻞ آﻨﻨﺪة اﻳﻞ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ )‪(5‬‬
‫‪ .109‬اﻟﻨﺎز‬
‫= اﺋﻠﻨﺎز = ﻧﺎز اﻳﻞ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ‬
‫‪ .110‬اُﻟﻨﮓ‬
‫= اؤﻟﻨﮓ = اؤل )ﺥﻴﺲ ﺷﺪن ‪ ،‬ﻣﺮﻃﻮب ﺷﺪن( ‪ +‬اﻧﮓ )اك( = ﺟﺎي ﺥﻴﺲ و ﻣﺮﻃﻮب ‪ ،‬ﺱﺒﺰﻩ زار ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻊ ‪ ،‬ﺱﺮزﻣﻴﻦ ﺱﺒﺰ و ﺥﺮم )‪(1‬‬
‫‪ .111‬اﻟﻨﮕﻮ‬
‫= ال )دﺱﺖ( ‪ +‬اﻧﮕﻲ )اك( = ﻣﺮﺏﻮط ﺏﻪ دﺱﺖ ‪ ،‬دﺱﺘﺒﻨﺪ ؛ ﺗﺮآﻴﺐ اﻟﻨﮕﻮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ازﻧﮕﻮ )ﻩ‪.‬م( اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .112‬ﺁﻟﻮ‬
‫ي )اك( = ﮔﺮﻓﺘﻨﻲ ‪ ،‬ﺱﺮخ ‪ ،‬ﻧﺎم ﻣﻴﻮﻩ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺁﻟﻤﺎ(‪.‬‬ ‫ﻲ = ﺁل )ﺱﺮخ ‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎق = ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﺥﺮﻳﺪن( ‪ْ +‬‬ ‫= ﺁﻟ ْ‬
‫‪ .113‬اُﻟﻮس‬
‫= اُوﻟﻮُس = اوُﻟﻮش از اوﻻﻣﺎق )ﭘﻴﻮﻧﺪ دادن ‪ ،‬ﺏﺠﺎﺋﻲ رﺱﺎﻧﺪن( = ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺮدم ‪ ،‬ﻣﻠ ﺖ ‪ ،‬ﻗ ﻮم ‪ ،‬اﻳ ﻞ ‪ ،‬هﻤﺮﻳﺸ ﻪ ﺏ ﺎ اﻻغ و اﻻم ‪… :‬‬
‫در هﻤﺔ اﻟﻮس ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎﻩ را از او ﻣﺸﻔﻘﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ ‪ /‬ﺟﺎﻣﻊ اﻟﺘﻮارﻳﺦ رﺷﻴﺪي‬
‫‪ .114‬اَﻟﻮك‬
‫= اﻟﻴﻚ = ﭘﺮواﻧﻪ ‪ ،‬ﭘﻴﻐﺎم )‪(1‬‬
‫‪ِ .115‬اﻟِﻪ‪ِ -‬ﺏﻠِﻪ‬
‫= اﺋﻠﻪ ﺏﺌﻠﻪ = اﺋﻠﻪ )ﺁﻧﻄﻮر ‪ ،‬ﭼﻨﺎن( ‪ +‬ﺏﺌﻠﻪ )اﻳﻨﻄﻮر ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ( = ﭼﻨﻴﻦ و ﺟﻨﺎن ؛ اﻟﻪ و ﺏﻠﻪ ﮔﻔﺘﻢ = ﭼﻨﻴﻦ و ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺘﻢ‬
‫‪ .116‬ﺁﻣﺎج‬
‫= ﺁﻣﺎج و اَﻣﺞ و ﺁرﻧﺎج و ﺁﻧﻨﺎج و ﺁﻣﺎچ = ﻧﺸﺎن ‪ ،‬ﺗﺎﺏﻠﻮي ﺷﻠﻴﻚ ‪ ،‬هﺪف ﺗﻴﺮ ‪ ،‬ﺱﻴﺒﻞ ‪ ،‬هﺪف )‪ (1،2‬؛ واﺡﺪ ﻃﻮﻟﻲ در ﺏﻴﻦ ﺗﺮآﻬﺎ ﻣﺘﻌﺎرف ﺏ ﻮدﻩ آ ﻪ‬
‫‪ 1/24‬ﻓﺮﺱﻨﮓ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺏﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺏﻪ اﻳﻨﻜﻪ هﺮ ﻓﺮﺱﻨﮓ ‪ 5919‬ﻣﺘﺮ اﺱﺖ ‪ ،‬اﺡﺘﻤﺎل دارد آﻪ ‪ 250‬ﻣﺘﺮ )‪ 1/24‬ﻓﺮﺱ ﻨﮓ( ﻓﺎﺻ ﻠﺔ ﺗﻴﺮاﻧ ﺪازي‬
‫ﺏﻮدﻩ اﺱﺖ و ﺱﻴﺒﻞ در اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺼﺐ ﻣﻲ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬از هﻤﻴﻦ ﺟﺎ هﺪف ﺗﻴﺮاﻧﺪازي ﺏﻪ هﺪف ﺗﻌﻤﻴﻢ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ آﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .117‬اُﻣﺎج‬
‫= اوْﻣﺎج = ا ْوﻏﻤﺎج = اوْغ )اوﻏﻤﺎق = ﺱﺎﺋﻴﺪن( ‪ +‬ﻣﺂج )اك( = ﺱﺎﺋﻴﺪﻩ ‪ ،‬ﻧﺎم ﺁﺷﻲ )‪ (1‬آﻪ در ﺁن ﺥﻤﻴﺮ را ﻣ ﻲ ﺱ ﺎﻳﻨﺪ ﺗ ﺎ ﺏ ﻪ رﺷ ﺘﻪ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺷ ﻮد ‪،‬‬
‫ﺁش اﻣﺎج = ﺁش رﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﺏﺎخ‪ :‬ﺗﺘﻤﺎج‬
‫‪ .118‬ﺁﻣﺮود‬
‫= ﺁرﻣﻮُد و ﺁرﻣﻮُت = ﮔﻼﺏﻲ )‪(2‬‬
 ‫‪ .119‬اﻣﻴﺪ‬
‫= اُوﻣﻴﺪ و اُوﻣﻮُد = اُوم )اوُﻣﻤﺎق = ﭼﺸﻢ ﺏﺮاﻩ ﻣﺎﻧﺪن( ‪ +‬اُود )اك( = ﭼﺸﻢ ﺏﺮاﻩ ﻣﺎﻧﺪن ‪ ،‬اﻧﺘﻈ ﺎر ؛ اﻣﻴ ﺪوار = اﻣﻴ ﺪ ‪ +‬وار )دارا( = داراي اﻣﻴ ﺪ ؛‬
‫در ﺗﺮآﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻣﺼﺪر اوﻣﻤﺎق را وﻗﺘﻲ ﺏﻜﺎر ﻣﻲ ﺏﺮﻧﺪ آﻪ ﺏﭽﻪ اي ﺏﻮي ﺥ ﻮش ﻏ ﺬاﺋﻲ را ﺏﺸ ﻨﻮد و ﺁﻧ ﺮا ه ﻮس آﻨ ﺪ آ ﻪ ﻣﺠ ﺎزًا از ﻣﻌﻨ ﺎي ﻓ ﻮق‬
‫ﺏﺮداﺷﺖ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪ :‬واي ﺏﺮ ﻣﺸﺘﺎق و ﺏﺮ اوﻣﻴﺪ او × ﺡﺴﺮﺗﺎ ﺏﺮ ﺡﺴﺮت ﺟﺎوﻳﺪ او ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .120‬اﻧﺎر‬
‫= ﻧﺎر ؛ ﻧﺎرﻳﻦ )= ﻧﺎر ‪ +‬ﻳﻦ = رﻳﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ داﻧﻪ هﺎي اﻧﺎر( ‪ ،‬ﻧﺎرﮔﻴﻠﻪ )= داﻧﺔ اﻧﺎر( و ﻧﺎرداﻧﺎ )= داﻧﺔ اﻧﺎر( هﺮ دو ﻧﺎم دﺥﺘﺮ‬
‫‪ .121‬ﺁﻧﺎآﻪ‬
‫ﻻ در اﺻﻞ ﺁﻧﺎﻏﺎ ﺻﺤﻴﺢ اﺱﺖ‪.‬‬ ‫= ﺁﻧﺎآﺎ = ﺁﻧﺎ )ﻣﺎدر( ‪ +‬آﺎ )اك( = ﻣﺎدري ‪ ،‬داﻳﻪ )‪ (19‬؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫‪ .122‬ﺁﻧﺎهﻴﺘﺎ‬
‫= داراي اﺡﺴﺎس ‪ ،‬درك آﻨﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺎدر ؛ در ﺗﺮآ ﻲ ﺱ ﻮﻣﺮي »ﺁﻧ ﺎ‪-‬ﺁﻧﺎﻧﻨ ﺎ‪-‬ﺁﻧ ﻮ‪-‬اﻳﻨﺎﻧﻨ ﺎ« ﻧﻴ ﺰ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺱ ﺖ )‪ .(17‬در ﺗﺮآ ﻲ ﻣﻌﺎﺻ ﺮ ﺁﻧ ﺎ و ﺁﻧﻨ ﺎ ﻣ ﻮرد‬
‫اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ .123‬اﻧﮓ‬
‫= ان و اﻧﮓ )ﻧﻮن ﻏﻨﻪ( = داغ ﻳﺎ ﭼﺎآﻲ آﻪ ﺏﻌﻨﻮان ﻧﺸﺎن ﺏﺮ ﮔﻮش ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ زﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﺏﺮﭼﺴﺐ زدن ‪ ،‬اﻓﺘﺮا ؛ اﻧﮓ زدن = ﻣﻬﺮ و ﻣﺎرك زدن‬
‫‪ .124‬او‬
‫= ا ْو = ﺿﻤﻴﺮ اﺷﺎرﻩ ﺏﺮاي ﺟﺎﻧﺪار و ﺏﻲ ﺟﺎن ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪ .(17‬ﺻﻮرت ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺁن »اول« ﺏﻮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .125‬اِو اوﻏﻠﻲ‪/‬ت‬
‫= اﺋﻮ )ﺥﺎﻧﻪ( ‪ +‬اوْﻏﻠﻮ )ﭘﺴﺮ( = ﭘﺴﺮ ﺥﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﻏﻼم ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺥﺪﻣﺘﻜﺎر ﺷﺎهﺎن ﺻﻔﻮي )‪(1‬‬
‫‪ .126‬اِو ﭘﻮﻟﻲ‪/‬ت‬
‫=اﺋﻮ)ﺥﺎﻧﻪ( ‪ +‬ﭘﻮل ‪ +‬ي )اك ﻣﻀﺎف( = ﭘﻮل ﺥﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت ﺏﺮﻣﻨﺎزل در دورة ﺻﻔﻮي )‪(3‬‬
‫‪ .127‬ﺁوارﻩ‬
‫= ﺁوارا = ﺁوار )و ﺁﭘ ﺎر = ﺗﻜﻴ ﻪ دهﻨ ﺪﻩ ‪ ،‬ﻧ ﺎم ﻗ ﻮم ﺗ ﺮك( ‪ +‬ا )اك( = ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻗ ﻮم ﺁوار ﺏ ﺪون ﻣﻨﺰﻟﮕ ﺎﻩ ﺛﺎﺏ ﺖ ؛ ﺁواره ﺎ ‪ 250‬ﺱ ﺎل )‪ 558‬ﺗ ﺎ ‪805‬‬
‫ﻣﻴﻼدي( ﺏﺮ اروﭘﺎي ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺡﻜﻮﻣﺖ آﺮدﻧﺪ و اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺠﺎرﺱﺘﺎن ‪ ،‬ﺁﻟﺒﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﭼﻜﺴﻠﻮاآﻲ ‪ ،‬اﺗ ﺮﻳﺶ و ﺁﻟﻤ ﺎن را ﺷ ﺎﻣﻞ ﻣ ﻲ ﺷ ﺪ‪ .‬ﻧ ﺎم اﻳ ﻦ ﻗ ﻮم‬
‫در آﺘﻴﺒﻪ هﺎي اورﺥﻮن ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ )‪(18،17‬‬
‫‪ .128‬اوﺏﻪ‬
‫= اوْﺏﺎ = اوْب )ﻣﻨﻄﻘﻪ ‪ ،‬ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﻲ( ‪ +‬ا )اك( = زﻳﺴﺘﮕﺎﻩ ‪ ،‬ﭼﺎدرﺱ ﻴﺎﻩ ﺏ ﺰرگ آ ﻪ داﺥ ﻞ ﺁن ﭘﺎرﺗﻴﺸ ﻦ ﺏﻨ ﺪي ﺷ ﺪﻩ ﺏﺎﺷ ﺪ و اﺗ ﺎق ﺥ ﻮاب و ﻏ ﺬا و‬
‫ﻣﻬﻤﺎن و … داﺷﺘﻪ ﺏﺎﺷﺪ )‪.(1‬‬
‫‪ .129‬اوج‬
‫= اُوج = ﺱﺮﺡﺪ ‪ ،‬اﻧﺘﻬﺎ ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪ ‪ ،‬ﻧﻮك ؛ ﻣﻴﺪاد اوﺟﻮ = ﻧﻮك ﻣﺪاد ‪ ،‬دووار اوﺟﻮ = ﻟﺐ دﻳﻮار ‪ ،‬ﺁﻏﺎﺟﻴﻦ اوﺟﻮ = ﺏﺎﻻي درﺥﺖ‬
‫‪ .130‬ﺁوج‬
‫= ﺁووُج = راهﻨﻤﺎ )‪ (1‬؛ ﻳﻮل ﺁووج = ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫‪ .131‬اوزان‪/‬ت‬
‫= اُوزان = اوُز )اوُزﻣ ﺎق = ﺗﺼ ﻨﻴﻒ ﺥﻮاﻧ ﺪن( ‪ +‬ان )اك ﻓ ﺎﻋﻠﻲ( = ﺷ ﺎﻋﺮ و ﺁوازﺥ ﻮان و ﻧﻮازﻧ ﺪة ﻗﻮْﭘ ﻮز در اﻳ ﻞ اوﻏ ﻮز‪ .‬درﮔﺬﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺎﻋﺮ‬
‫وﻧﻮازﻧﺪة ﻣﺮدﻣﻲ را ﻧﻴﺰ »اوزاﻧﭽﻲ« ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺏﻌﺪ از ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﺁﻧﺮا »ﺁﺷﻴﻖ« ﮔﻔﺘﻨﺪ)‪ .(3‬اوُزﻟﻮق = ﺗﺼﻨﻴﻔﻲ ‪ ،‬ﺟ ّﺪ ﺏﺰرگ ﻓﺎراﺏﻲ‬
‫‪ .132‬اوزﻗﻨﻮغ‪/‬ت‬
‫و اوزﻗﻨﻮق = اؤزﻗﻮْﻧﻮُق = اؤز )ﺟﺎن ‪ ،‬روح( ‪ +‬ﻗﻮْﻧﻮُغ )ﻓﺮود( = اﻗﺎﻣﺘﮕﺎﻩ روح )‪ ، (3‬ﺏﺮﺟﺴﺘﻦ ﺏﻌﻀﻲ اﻋﻀ ﺎي ﺏ ﺪن وﭘﻴﺸ ﮕﻮﺋﻲ ازروي ﺁن ‪،‬‬
‫اﺥﺘﻼج اﻋﻀﺎء ‪ ،‬ﺡﺎﻟﺖ ﺥﻠﺠﺎن و ﺟﻬﺶ و ﭘﺮش ﺏﺪن )روح!( )‪(2‬‬
‫‪ .133‬اوزُن ﺡﺴﻦ‪/‬ت‬
‫= اُوزوُن ﺡﺴﻦ = ﺡﺴﻦ ﺏﻠﻨﺪ ﻗﺎﻣﺖ ‪ ،‬ﻟﻘﺐ اﺏﻮﻧﺼﺮﺡﺴﻦ ﺏﻴﮓ ﺁق ﻗﻮﻳﻮﻧﻠﻮ ﻣﺆﺱﺲ ﺱﻠﺴﻠﺔ ﺁق ﻗﻮﻳﻮﻧﻠﻮ )ﻩ‪.‬م( در ﺱﺎل ‪ 873‬ق‪.‬‬
‫‪ .134‬اوزون ﺏﺮون‬
‫= اُوزوُن )دراز ‪ ،‬ﺏﻠﻨﺪ( ‪ +‬ﺏﻮُروُن )دﻣﺎغ( = دﻣﺎغ دراز ‪ ،‬ﻧﺎم ﻳﻚ ﻧﻮع ﻣﺎهﻲ ﺏﺎ ﺏﻴﻨﻲ دراز‬
‫‪ .135‬اوﻏﻮر‬
‫= اُوﻏﻮُر = وﻗﺖ ‪ ،‬ﻳﻤﻦ و ﺏﺮآﺖ ‪ ،‬ﻋﺰم ﺱ ﻔﺮ ؛ ﺏ ﺪ اوﻏ ﻮر = ﺏ ﺪﻳُﻤﻦ ‪ ،‬اوﻏ ﻮر ﺏﺨﻴ ﺮ = ﺱ ﻔﺮ ﺏﺨﻴ ﺮ ‪ ،‬اوﻏﺮوﻣ ﺎ ﭘ ﻴﺲ ﭼﻴﺨ ﺪي = ﻃ ﺎﻟﻌﻢ ﺏ ﺪ ﺁﻣ ﺪ ‪،‬‬
‫اوﻏﻮرﻻﻣﺎق = ﺏﺪرﻗﻪ آﺮدن‬
‫‪ .136‬اوق‬
‫و اوغ )‪ = (1‬اوْغ = ﭼﻜﻤﺔ ﭘﺸﻤﻴﻨﻪ ‪ ،‬ﭼﻮﺏﻬﺎي ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﺁﻻﭼﻴﻖ‬
‫‪ .137‬اوﻟﻜﺎ‬
‫و اُﻟﻜﺎ = اؤﻟﻜﻪ = اؤل )اؤﻟﻤ ﻚ و ﻳﺆﻟﻤ ﻚ = ﺏﺮﻳ ﺪن ‪ ،‬ﺗﺮاﺷ ﻴﺪن( ‪ +‬آ ﻪ )اك( = ﺏﺮﻳ ﺪﻩ ‪ ،‬ﺟ ﺪا ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬آﺸ ﻮر ؛ ﺏﻮﻟﻜ ﺎ = ﺏﺆﻟﻜ ﻪ از ﻣﺼ ﺪر ﺏﺆﻟﻤ ﻚ )=‬
‫ﭘﺎرﺗﻴﺸﻦ آﺮدن( = اﺱﺘﺎن ؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ اﻟﮕﻮ )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .138‬اوﻟﻮق آﻮك‬
‫= اوﻟﻮق آﺆك = اُوﻟﻮُق )ﺏﺰرگ( ‪ +‬آﺆك )ﻩ‪.‬م( = آﻮك ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ‪ 360‬آﻮك ﺥﺘﺎﺋﻲ )‪(1‬‬
‫‪ .139‬اوﻣّﺎ‬
‫= اوﻣﻤﺎ = اُوم )اوﻣﻤﺎق = ﭼﺸﻢ ﺏﺮاﻩ ﻣﺎﻧﺪن ‪ ،‬هﻮس آ ﺮدن( ‪ +‬ﻣ ﺎ )اك( = ﭼﺸ ﻢ ﺏ ﺮاﻩ ﻣﺎﻧ ﺪﮔﻲ ‪ ،‬ه ﻮس آﺮدﮔ ﻲ‪ .‬ﺏ ﺎخ‪ :‬اﻣﻴ ﺪ ‪ :‬ﺗﺮﺱ ﻢ او اﻳ ﻦ ﺏ ﻮي‬
‫ﺥــﻮش ﭼﻮن ﺏﺸﻨﻮد × هﻔﺖ ﻗﺮﺁن درﻣﻴﺎن اوﻣـّﺎ ﺷﻮد ‪ /‬دهﺨﺪا‬
‫‪ .140‬اون ﺏﺎﺷﻲ‪/‬ت‬
‫ﻲ )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ( = ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﮔﺮوﻩ دﻩ ﻧﻔﺮﻩ ‪ ،‬ﺱﺎﺏﻘًﺎ از رﺗﺒﻪ هﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ )ﺏﺎخ‪ :‬اون ﺏﺎﺷﻲ و ﻳﻮز ﺏﺎﺷﻲ(‬ ‫= اوْن )دﻩ( ‪ +‬ﺏﺎﺷ ْ‬
 ‫‪ .141‬اوﻳﻐﻮر‬
‫ﺷﺎﻳﺪ ازﻣﺼﺪر اوﻳﺎﻧﻤﺎق )= ﺏﻴﺪار ﺷﺪن( = ﺏﻴﺪار ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺪﻧﻲ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬از اﻳﺎﻻت ﺏﺰرگ ﺗﺮك ﻧﺸﻴﻦ ﭼﻴﻦ آ ﻪ اﻵن ﺏ ﻪ اﻳﺎﻟ ﺖ ﺱ ﻴﻦ آﻴﺎﻧ ﮓ ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ﻧ ﺎم‬
‫دادﻩ اﻧﺪ )‪.(18‬‬
‫‪ .142‬اوﻳﻤﺎق‬
‫=اوْﻳﻤﺎق= ﻗﺒﻴﻠﻪ ‪ ،‬ﻃﺎﻳﻔﻪ ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻦ ‪ ،‬ﻣﺘﻔﻖ ‪ ،‬ﻓﺎﻣﻴﻞ ‪ ،‬درﺗﺮآﻲ اوﻳﻐﻮري ﺏﻤﻌﻨﻲ اﺟﺘﻤﺎع آﺮدن ﺏﻮدﻩ اﺱﺖ )‪: (3،18‬‬
‫… ﺱﺎﻳﺮ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎن و اوﻳﻤﺎﻗﺎﺗﻲ آﻪ هﻤﺮاﻩ داﺷﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﺏﺎ اﻣﻮال و ﺟﻬﺎت ﺗﺤﺖ ﺗﺼﺮف اﻣﺮاء ﻣﺤﻤﺪ زﻣﺎن ﻣﻴﺮزا درﺁﻣﺪ ‪ /‬ﺡﺒﻴﺐ اﻟﺴﻴﺮ )‪(19‬‬
‫‪ .143‬ﺁهﺴﺘﻪ‬
‫ﺖ( زﻳﺮﻳﻦ و ﭘﺎﺋﻴﻦ ‪ ،‬ﺏﺼﻮرت ﺁرام و آُﻨﺪ ‪ ،‬ﻳﻮاش‬ ‫= ﺁﺱﺘﻪ = ﺁﺱﺘﺎ = ﺁﺱﺖ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺁﺱﺘﺎن( ‪ +‬ا )اك( = )راﻩ رﻓﺘﻦ ﺏﺎ ﺱﺮﻋ ِ‬
‫‪ .144‬ﺁهﻮ‬
‫= ﺁوو = اوْوو = اوْو = ﺷﻜﺎر و ﺻﻴﺪ )ﻋﻤﻮﻣﺎ( ‪ ،‬ﺁهﻮ )ﺥﺼﻮﺻﺎ( ؛ اوْوﺟﻮ = ﺷﻜﺎرﭼﻲ ‪ ،‬اوْو ﻗﻮش = ﭘﺮﻧﺪة ﺷﻜﺎري‬
‫‪ .145‬اَﻳﺎز‬
‫= ﺁﻳﺎز = ﻧﺴﻴﻢ ﺥﻨﻚ ﺱﺤﺮي ‪ ،‬هﻮاي ﺱﺮد و ﺻﺎف ‪ ،‬ﺷﺐ ﺏﺪر ﺏﺪون اﺏﺮ ‪ ،‬ﻧﺎم ﻏﻼم ﺗﻴﺰهﻮش و ﻣﺤﺒﻮب ﺱﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﻮد ﻏﺰﻧﻮي )‪:(5‬‬
‫ﻏﺮض ‪،‬آﺮﺷﻤﺔ ﺡﺴﻦ اﺱﺖ ‪ ،‬ورﻧﻪ ﺡﺎﺟﺖ ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺟﻤـــــﺎل دوﻟﺖ ﻣﺤﻤﻮد را ﺏﻪ زﻟﻒ اﻳﺎز ‪ /‬ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .146‬اﻳﺎغ‬
‫= ﺁﻳﺎق= ﭘﺎ‪،‬هﻤﭙﺎ‪،‬هﻢ ﭘﻴﺎﻟﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻟﻪ ؛ اﻳﺎغ ﺷﺪن = هﻢ ﭘﻴﺎﻟﻪ ﻳﺎ هﻤﺮاﻩ ﺷﺪن‪:‬‬
‫ﺏﻪ ﭼﻤﻦ ﺥﺮام و ﺏﻨﮕﺮ ﺏﺮﺗﺨﺖ ﮔﻞ آﻪ ﺏﻠﺒﻞ‬
‫ﺏﻪ ﻧﺪﻳﻢ ﺷﺎﻩ ﻣﺎﻧﺪ آﻪ ﺏﻪ آﻒ اﻳﺎغ دارد‪ /‬ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .147‬ﺁﻳﺒﻚ‬
‫ﺱ ﺲ اوﻟ ﻴﻦ‬ ‫= ﺁي )ﻣﺎﻩ( ‪ +‬ﺏﻚ )ﺏﻴﮓ ‪ ،‬ﺏﺰرگ( = ﺏﻴﮓ ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﺏﻴﮓ ﻣﺎﻩ وش ‪ ،‬ﻣﺎﻩ آﺎﻣ ﻞ ‪ ،‬ﺻ ﻔﺘﻲ ﺏ ﺮاي ﻗﺎﺻ ﺪ و ﻏ ﻼم ‪ ،‬ﻗﻄ ﺐ اﻟ ﺪﻳﻦ ﺁﻳﺒ ﻚ ﻣﺆ ّ‬
‫ﺱﻠﺴﻠﺔ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ درهﻨﺪوﺱﺘﺎن درﺱﺎل ‪602‬ﻩ‪.‬ق‪ :‬ﮔﻔﺖ‪ :‬اي ﺁﻳﺒـــﻚ ﺏﻴﺎ درﺁن رﺱﻦ × ﺗﺎ ﺏﮕﻮﻳﻢ ﻣﻦ ﺟﻮاب ﺏﻮاﻟﺤﺴﻦ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .148‬اﻳﺖ ﺏﻮرﻧﻲ‪/‬گ‬
‫= اﻳﺖ ﺏﻮُرﻧ ُﻮ = اﻳﺖ )ﺱﮓ( ‪ +‬ﺏﻮُرن )دﻣﺎغ( ‪ +‬و )اك ﻣﻀﺎف( = دﻣﺎغ ﺱﮓ ‪ ،‬ﻧﺎم دﻳﮕﺮﻧﺴﺘﺮن )‪(1‬‬
‫‪ .149‬ﺁﻳﺘﻚ‬
‫= ﺁي )ﻣﺎﻩ( ‪ +‬ﺗﻚ )ﻣﺎﻧﻨﺪ( = ﻣﻬﺴﺎ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ‬
‫‪ .150‬اﻳﭽﺎاﻳﭻ‬
‫= اﻳﭻ )ﺏﻨﻮش( ‪ +‬ا )اك( ‪ +‬اﻳﭻ )ﺏﻨﻮش( = ﻧﻮﺷﺎﻧﻮش ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻟﺔ ﺷﺮاب ‪:‬‬
‫از ﻓﻘﻴﻬﺎن ﺷﺪ وﺡﺪّي ﻣﻨﻊ ﺟﺎم ﺏﺎدﻩ را‬
‫در ﺻﺒﻮﺡﻲ ﺏﺎﻧﮓ اﻳﭽﺎاﻳﭻ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ ﻣﺎ ‪ /‬ﻣﻴﺮﻧﺠﺎت )‪(19‬‬
‫‪ .151‬اﻳﭽﮕﻲ‬
‫= اﻳﭻ )داﺥﻞ ‪ ،‬درون( ‪ +‬ﮔﻲ )اك( = اﻧﺪروﻧﻲ ‪ ،‬ﺥﻮدﻣﺎﻧﻲ و داﺥﻠﻲ ‪ ،‬ﻧﺪﻳﻢ ‪ ،‬ﺥﺎص ‪ ،‬ﻣﻘﺮّب )‪ (19‬؛ اﻳﭽﻠﻲ = ﻣﻐﺰدار‬
‫‪ .152‬ﺁﻳﺪا‬
‫= ﺁي )ﻣ ﺎﻩ( ‪ +‬دا )اك( = در وﺟ ﻮد ﻣ ﺎﻩ ‪ ،‬ﻣ ﺎﻩ ﺻ ﻔﺖ ‪ ،‬روﺋﻴ ﺪﻧﻲ در آﻨ ﺎر ﺁب ‪ ،‬ﻧ ﺎم دﺥﺘ ﺮ )‪ ، (5‬در اﺻ ﻞ ﺏﺼ ﻮرت ﺁﻳ ﺪاق )ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺏ ﺎرداق و‬
‫ﭼﺎرداق(‬
‫‪ .153‬ﺁﻳﺪﻳﻦ‬
‫= ﺁي )ﻣﺎﻩ( ‪ +‬دﻳﻦ )اك( = ﺷﻔﺎف ‪ ،‬زﻻل ‪ ،‬ﺁﺷﻜﺎر ‪ ،‬روﺷﻨﻔﻜﺮ ‪ ،‬ﻧﻮر ‪ ،‬ﺏﺎز ‪ ،‬واﺿﺢ ‪ ،‬ﻧﺎم ﭘﺴﺮ )‪(5‬‬
‫‪ .154‬اﻳﺮان‬
‫= اﻳﺮﻩ ن = اﻳﺮ )اﻳﺮﻣﻚ = ﺏﻪ ﻣﻘﺼﺪرﺱﻴﺪن( ‪ +‬ان )اك ﻓﺎﻋﻞ ﺱﺎز( = ﺏﻪ ﻣﻘﺼﺪرﺱﻴﺪﻩ ‪ ،‬ﻋﺎرف ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ‬
‫‪ .155‬اﻳﺮج‬
‫= اﻳﺮ )اﻳﺮﻣﻚ = ﺏﻪ ﻣﻘﺼﺪرﺱﻴﺪن( ‪ +‬ج )اك( = ﺏﻪ هﺪف رﺱﻲ ‪ ،‬ﻧﺎم ﺁﻗﺎ‬
‫‪ .156‬اﻳﺮﻗﻲ‬
‫ﻲ =؟ رﻳﺸﻪ اش ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ ‪ ،‬ﮔﻴﺎﻩ ﺷﻴﺮﺥﺸﺖ ‪ ،‬ﻣﺎدﻩ اي ﺥﻮش ﻃﻌﻢ آﻪ از ﺗﺮآﻴﺐ ﻗﻨﺪهﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺏﺪﺱ ﺖ ﻣ ﻲ ﺁﻳ ﺪ‪ .‬اﻳﺮﻗ ﻲ را ﺥﺎﺷ ﺎك ﻧﻴ ﺰ‬ ‫= اﻳْﺮﻏ ْ‬
‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ )‪.(1‬‬
‫‪ .157‬اﻳﺮي ﻗﻠﻤﻪ‪/‬گ‬
‫= اﻳﺮي )درﺷﺖ( ‪ +‬ﻗﻠﻤﻪ)درﺥﺖ ﺗﺒﺮﻳﺰي( = ﺗﺒﺮﻳﺰي درﺷﺖ ‪ ،‬ﻧﺎم دﻳﮕﺮ ﮔﻴﺎﻩ ﺷﺎﻟﻚ‬
‫‪ .158‬اﻳﺰ‬
‫= اﺛﺮ ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻗﺪم ‪ ،‬ردﭘﺎ ‪ ،‬اﻧﺘﻬﺎي ﻧﺦ درﻓﺮش ﺏﺎﻓﻲ ؛ اﻳﺰآﺴﻲ راﮔﺮﻓﺘﻦ = رد و ﭘﺎي آﺴﻲ را ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ ،‬اﻳﺰﮔﻢ آﺮدن = ﮔﻢ آﺮدن ﻧﺸﺎن‬
‫‪ .159‬ﺁﻳﺴﺎن‬
‫= ﺁي )ﻣﺎﻩ( ‪ +‬ﺱﺎن )ﻣﺎﻧﻨﺪ( = ﺁﻳﺘﻚ ‪ ،‬ﺁﻳﺘﻜﻴﻦ ‪ ،‬ﻣﻬﺴﺎ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ‬
‫ﻟﻴﻚ ﺥﻮرﺷﻴﺪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺗﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ*ﺁﻳﺴﺎن را از آﺮم درﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪/‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .160‬اﻳﺸﻚ‬
‫= اﺋﺸﻜﻚ = ﺥﺮ ‪:‬‬
‫زر ﻧﺎﺏﺶ ﻓﺘﺪ ﺏﻪ آﻒ ﺏﻲ ﺷﻚ × ﺏﺨﺮد ﺗﻮﺏﺮﻩ ﺏﺮاي اﻳﺸﻚ ‪ /‬دهﺨﺪا‬
‫‪ .161‬اﻳﻐﺎغ‬
‫= اﻳﻘﺎق = اﻳﻘﺎ )اﻳﻘﺎﻣﺎق =ﺷﻮﺥﻲ آﺮدن ‪ ،‬ﺱﺨﻦ ﭼﻴﻨﻲ آﺮدن( ‪ +‬اق )اك( = ﺷﻮخ ‪ ،‬ﺱﺨﻦ ﭼﻴﻦ ‪ :‬زﺏﺎن آﺸﻴﺪﻩ ﭼﻮ ﺗﻴﻐﻲ ﺏﺴﺮزﻧﺶ ﺱﻮﺱﻦ × دهﺎن‬
‫ﮔﺸﺎدﻩ ﺷﻘﺎﻳﻖ ﭼﻮ ﻣﺮدم اﻳﻐﺎغ‪ /‬ﺡﺎﻓﻆ‬
 ‫‪ .162‬اَﻳﻐَﺮ‬
‫و ﺁﻳﻐﻴْﺮ = ﻧﺮ ‪ ،‬ﮔﺸﻦ ؛ ﺏﻪ ﺁﻳﻐﺮي درﺁﻣﺪن = ﮔﺸﻨﻲ آﺮدن‪ :‬ﺁن اﻳﻐـــــﺮ ﺗﻴﺰ ‪،‬آﻨﺪ ﮔﺮدد ﻧﺎﮔﺎﻩ × آﺰ ﺷﻮق ﺏﭙﺎي ﻣﺎدﻳﺎن راﻩ ﺏﺮد‪ /‬رآﻨﺎي ﻣﺴﻴﺢ‬
‫‪ .163‬اﻳﻞ‬
‫= اﺋﻞ = ﻗﻮم ‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻪ ‪ ،‬در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ﺏﺼﻮرت اﻳﻞ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ )‪ (1،17‬؛ ﻣﺮدم ‪ ،‬ﻣﻠﺖ ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ‪ ،‬ﺱﺎل ‪ ،‬ﻣﻄﻴﻊ و ﺗﺎﺏﻊ )‪(27‬‬
‫‪ .164‬ﺁﻳﻼ‬
‫= ﺁي )ﻣﺎﻩ( ‪ +‬ﻻ )اك( = ﺁﻳﻠﻴﻦ ‪ ،‬هﺎﻟﺔ دور ﻣﺎﻩ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ )‪ (5‬؛ هﺎﻟﻪ = هﺎﻳﻼ = ﺁﻳﻼ‬
‫‪ .165‬ﺁﻳﻼر‬
‫= ﺁي )ﻣﺎﻩ( ‪ +‬ﻻر )اك ﺗﺤﺒﻴﺐ( = ﻣﺎﻩ ﻧﺎزﻧﻴﻦ ‪ ،‬ﻧﺎزﻧﻴﻦ ﻣﺎﻩ ؛ اك »ﻟﺮ‪-‬ﻻر« در ﺗﺮآﻲ ﻋﻼوﻩ ﺏﺮ وﻇﻴﻔﺔ ﺟﻤﻊ ﺏﺴﺘﻦ ‪ ،‬ﺡﺎﻟﺖ ﺗﺤﺒﻴﺐ هﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺱ ﺖ‬
‫ﺏﻪ اﺱﻢ ﺏﺪهﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻗﻴﺰﻻر )دﺥﺘﺮك ﻧﺎز ﻣﻦ ( ‪ ،‬ﮔﻮﻟﻠﺮ )ﮔﻞ ﻧﺎز( ‪ ،‬ﺁﻳﻼر )ﻣﺎﻩ ﻧﺎزﻧﻴﻦ(‬
‫‪ .166‬اﻳﻼق‬
‫ﻻ در اﺻﻞ ﺁﻳﻼق )ﮔﺮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻩ( ﺏﺎﺷﺪ‪:‬‬ ‫= ﺥﻠﻴﺞ ‪،‬ﺷﻬﺮي در ﺥﺘﺎ ‪ ،‬ﻧﺎم درﺥﺘﻲ )‪ (27‬؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫وﮔﺮ ﺥﺎن را ﺏﻪ ﺗﺮآﺴﺘﺎن ﻓﺮﺱﺘﺪ ﻣﻬﺮ ﮔﻨﺠﻮري‬
‫ﭘﻴﺎدﻩ از ﺏﻼﺱﺎﻏﻮن دوان ﺁﻳﺪ ﺏﻪ اﻳﻼﻗﺶ‪ /‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‬
‫‪ .167‬اﻳﻠﺠﺎر‬
‫= اﺋﻠﺠﺎر = اﺋﻞ )ﺏﺎخ‪ :‬اﻳﻞ( ‪ +‬ﺟﺎر )ﻩ‪.‬م( = اﺟﺘﻤﺎع ﻣﺮدم ﺏﺮاي اﻧﺠﺎم آﺎري )‪ (1‬؛ اﻳﻠﺠﺎري آﺮدن = ﺥﺒﺮرﺱﺎﻧﻲ‬
‫‪ .168‬اﻳﻠﭽﻲ‬
‫ﺱ ﺮَم ﻓ ﺪاي ﺗ ﻮ اي اﻳﻠﭽ ﻲ ﺥﺠﺴ ﺘﻪ‬‫= اﺋﻠﭽﻲ = اﺋﻞ )اﻳﻞ( ‪ +‬ﭼﻲ )اك ﺷﻐﻞ ﺱﺎز( = ﺱﻔﻴﺮ ‪ ،‬ﭘﻴﻐﺎم رﺱﺎن ‪ ،‬ﺥﻮاﺱﺘﮕﺎر ؛ اﻳﻠﭽﻲ ﺥﺎﻧﻪ = ﺱﻔﺎرﺗﺨﺎﻧﻪ ‪َ :‬‬
‫ﺱﻴﺮ× ﻣﮕﻮ زﺏﺎن ﻓﺮﻧﮕﻲ ﺏﮕﻮ زﺏﺎن دﮔﺮ‪ /‬اﻣﺜﺎل و ﺡﻜﻢ‬
‫‪ .169‬اﻳﻠﺨﺎن‪/‬ت‬
‫= ﺥﺎن اﻳﻞ ‪ ،‬ﺏﺰرگ و ﺷﺎﻩ ﻣﺮدم ‪ ،‬ﻋﻨﻮان ﺱﻼﻃﻴﻦ ﻣﻐﻮل در اﻳﺮان‬
‫‪ .170‬اﻳﻠﺨﻲ‬
‫ﻲ ﺛﺒ ﺖ ﺷ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪.‬‬‫ﻲ = رهﺎآﺮدن ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن ﺏﻪ ﺻﺤﺮا ﺏﺮاي ﭼﺮﻳ ﺪن ‪ ،‬رﻣ ﻪ اﺱ ﺐ )‪ (19،1‬؛ در دﻳ ﻮان ﻟﻐ ﺎت اﻟﺘ ﺮك )‪ (2‬ﺏﺼ ﻮرت ﻳﻴْﻠﺨ ْ‬ ‫= اﻳْﻠﺨ ْ‬
‫رﻳﺸﻪ اش ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ .171‬اﻳﻠﻐﺎر‬
‫و اﻳﻠﻘﺎر و ﻳﺌﻠﻘﺎر و ﻳﻠﻘﺎ = اﻳﻠﻘﺎر = اﻳﻠﻘﺎ )اﻳﻠﻘﺎﻣﺎق = ﺗﺎﺥﺖ آﺮدن ‪ ،‬اﺱﺐ ﺗﺎﺥﺘﻦ ‪ ،‬هﺠﻮم ﺏ ﺮدن( ‪ +‬ار )اك( = ﺗﺎﺥ ﺖ ‪ ،‬ﻳ ﻮرش ؛ اﻳﻠﻐﺎرآﻨ ﺎن = در‬
‫ﺡﺎل ﻳﻮرش )‪(1‬‬
‫‪ .172‬اﻳﻠﻐﻴﻦ ﺁﻏﺎﺟﻲ‪/‬گ‬
‫= اﻳْﻠﻐﻴْﻦ )؟( ‪ +‬ﺁﻏﺎﺟﻲ )درﺥﺖ( = درﺥﺖ اﻳﻠﻐﻴﻦ ‪ ،‬ﮔﺰ )‪(1‬‬
‫‪ .173‬اﻳﻠﻘﺎر‬
‫= اﻳﻠﻘﺎر = اﻳﻠﻘﺎ )اﻳﻠﻘﺎﻣﺎق = ﺗﺎﺥﺖ آﺮدن ‪ ،‬اﺱﺐ ﺗﺎﺥﺘﻦ ‪ ،‬هﺠﻮم ﺏﺮدن( ‪ +‬ار )اك( =؟ ‪ ،‬ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎن ؛ از اﻳﻠﻘﺎر ﺏﺮﮔﺸﺘﻦ = ﺏﺪﻗﻮﻟﻲ آﺮدن )‪ (1‬؛‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻪ راﺏﻄﻪ اي ﺏﻴﻦ اﻳﻦ ﻣﺼﺪر و ﻣﻌﻨﻲ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ هﺴﺖ؟‬
‫‪ .174‬اﻳﻠَﻚ ﺥﺎﻧﻴﺎن‪/‬ت‬
‫= اﻟﻚ ﺥﺎﻧﻴﺎن = ﻏﺮﺏﺎل ﺥﺎﻧﻴﺎن ‪ ،‬اﺡﻤﺪﺏﻦ ﻋﻠﻲ )ﺷﻤﺲ اﻟﺪوﻟﻪ( ﻣﺆﺱّﺲ ﺱﻠﺴﻠﺔ اﻳﻠﮓ ﺥﺎﻧﻴﺎن ﺏﻪ ﭘ ﺎﻳﺘﺨﺘﻲ ﺏﺨ ﺎرا آ ﻪ از ﺏﺤ ﺮ ﺥ ﺰر ﺗ ﺎ ﭼ ﻴﻦ ﺡﻜﻮﻣ ﺖ‬
‫آﺮد‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ از ﻧﮋاد ﺗﺮك ﭼﮕﻠﻲ ﺏﻮدﻧﺪ و ﺏﻪ ﻣﺪت ‪220‬ﺱﺎل از ‪ 389‬ﺗﺎ ‪ 609‬ﻩ‪.‬ق ﺡﻜﻮﻣﺖ آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺏﻪ ﺁل ﺥﺎﻗﺎن و ﻗﺮاﺥﺎﻧﻴﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .175‬ﺁﻳﻠﻴﻦ‬
‫= ﺁي )ﻣﺎﻩ( ‪ +‬ﻟﻴﻦ )اك( = هﺎﻟﺔ دور ﻣﺎﻩ ‪ ،‬ﺁﻳﻼ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ )‪(5‬‬
‫‪ .176‬ﺁﻳﻤﺎن‬
‫= ﺁي)ﻣﺎﻩ(‪ +‬ﻣﺎن )ﺱﺎ( = ﺻﺎف و ﭘﺎك و ﻧﻮراﻧﻲ ﭼﻮن ﻣﺎﻩ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ )‪(5‬‬
‫‪ .177‬اﻳﻨﺎغ‬
‫و اﻳﻨﺎق = اﻳﻨ ﺎ )اﻳﻨﺎﻣ ﺎق = ﺏﺎوراﻧ ﺪن ‪ ،‬اﻳﻨﺎﻧﻤ ﺎق = ﺏ ﺎور آ ﺮدن( ‪ +‬اق )اك( = ﺏ ﺎور ‪ ،‬دوﺱ ﺖ ‪ ،‬ﺏﺼ ﻮرت اﻳﻨ ﺎك ﻧﻴ ﺰ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺱ ﺖ ؛ اﻳﻨ ﺎق ﺥ ﺎن از‬
‫رؤﺱﺎي زﻧﺪ و ﭘﺪر آﺮﻳﻢ ﺥﺎن زﻧﺪ ‪ :‬اي ﺗﺮك ﻧﺎزﻧﻴﻦ! آﻪ دل اﻓﺮوز و دﻟﻜﺸﻲ × اﻳﻨﺎق دﻟﺮﺏﺎﺋﻲ و اﻣﺮاق اﻳﻨﺸﻲ ‪ /‬وﺻﺎف‬
‫‪ .178‬اﻳﻨﺠﻮ‪/‬ت‬
‫= اﻳﻨﺠﻪ )=ﻧﺤﻴﻒ( ﻳﺎ اﻳﻨﺠﻲ )= ﻣﺮوارﻳﺪ( ‪ ،‬ﺷﺮف اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﻣﺆﺱﺲ ﺡﻜﻮﻣ ﺖ ﺁل اﻳﻨﺠ ﻮ آ ﻪ در ﻗ ﺮن هﺸ ﺘﻢ از اﺻ ﻔﻬﺎن ﺗ ﺎ آﻨ ﺎرﻩ ه ﺎي ﺥﻠ ﻴﺞ‬
‫ﻓﺎرس ﺡﻜﻮﻣﺖ آﺮد‪.‬‬
‫‪ .179‬ﺋﻴﻞ‬
‫= اﻳﻞ = ﺱﺎل ؛ دورة ‪ 12‬ﺱﺎﻟﺔ ﻓﻠﻜﻲ در ﺏﻴﻦ ﺗﺮآﻬﺎي ﻗﺒﭽﺎق و اوﻳﻐ ﻮر هﺮآ ﺪام ﺏ ﻪ ﺡﻴ ﻮاﻧﻲ ﻧﺎﻣﮕ ﺬاري ﻣ ﻲ ﺷ ﺪ آ ﻪ هﺮﻳ ﻚ از ﺁن ﺡﻴﻮاﻧ ﺎت ﺱ ﻤﺒﻞ‬
‫ﺥﺎﺻﻲ ﺏﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دور ‪ 12‬ﺱﺎﻟﻪ ﻋﺒﺎرت ﺏﻮدﻧﺪ از‪ :‬ﺱﻴﭽﻘﺎن ﺋﻴﻠﻲ )ﻣ ﻮش( ‪ ،‬اود ﺋﻴﻠ ﻲ )ﮔ ﺎو( ‪ ،‬ﺏ ﺎرس ﺋﻴﻠ ﻲ )ﭘﻠﻨ ﮓ( ‪ ،‬ﺗﻮﺷ ﻘﺎن ﺋﻴﻠ ﻲ )ﺥﺮﮔ ﻮش( ‪،‬‬
‫ﻟﻮي ﺋﻴﻠﻲ )ﻧﻬﻨﮓ( ‪ ،‬ﺋﻴﻼن ﺋﻴﻠﻲ )ﻣﺎر( ‪ ،‬ﺁت ﺋﻴﻠﻲ )اﺱﺐ( ‪ ،‬ﻗﻮﻳﻮن ﺋﻴﻠﻲ )ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ( ‪ ،‬ﭘﻴﭽﻲ ﺋﻴﻠﻲ )ﻣﻴﻤﻮن( ‪ ،‬ﺗﻮﻳﻮق ﺋﻴﻠﻲ )ﻣﺮغ( ‪ ،‬اﻳﺖ ﺋﻴﻠﻲ )ﺱﮓ(‬
‫‪ ،‬دوووز ﺋﻴﻠﻲ )ﺥﻮك(‪ .‬اﻳﻦ دور اآﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﺟﺰو ﺱﻨﺘﻬﺎي ﺱﺎل ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲ ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻓﺎرﺱﻲ اﻳﻦ ﺱﺎﻟﻬﺎي ‪ 12‬ﮔﺎﻧﻪ ﺏﺼﻮرت ﺷﻌﺮ ﺁوردﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻮش و ﺏﻘﺮ و ﭘﻠﻨﮓ و ﺥﺮﮔﻮش ﺷﻤﺎر‬
‫زﻳﻦ ﭼﺎر ﭼﻮ ﺏﮕﺬري‪،‬ﻧﻬﻨﮓ ﺁﻳﺪ و ﻣﺎر‬
‫وﺁﻧﮕﺎﻩ ﺏﻪ اﺱﺐ و ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ اﺱﺖ ﺡﺴﺎب‬
‫ﺡﻤﺪوﻧﻪ وﻣﺮغ و ﺱﮓ وﺥﻮك ﺁﺥﺮآﺎر‬
‫‪ .180‬ﺏﺎﺏﺎ‬
‫= ﭘﺪر ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﭘﺪر ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪ (7‬؛ ﺏﺼﻮرت ‪ papa‬در اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
 ‫‪ .181‬ﺏﺎﺏﻚ‬
‫= ﺏﺎي ﺏﻚ = ﺏﺎي )ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﺏﻴﮓ( ‪ +‬ﺏﻚ )ﺏﻴﮓ( = ﺏﻴﮓ ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﺥﺎن ﺥﺎﻧﺎن ؛ ﺏﺎﺏﻚ ﺥﺮّﻣﺪﻳﻦ از ﻣﺮدان ﻣﺒﺎرز ﺁذري آﻪ از ﺱ ﺎل ‪ 201‬ﺗ ﺎ ‪222‬‬
‫ﺏﻴﺴﺖ ﺱﺎل ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺄﻣﻮن ﻋﺒﺎﺱﻲ ﺏﭙﺎ ﺥــــﺎﺱﺖ و از ﻣﻘ ّﺮ ﺥﻮد در ﻗﻠﻌﺔ ﺏﺎﺏﻚ )واﻗﻊ در آﻠﻴﺒﺮ( ﻟﻄﻤﺎت زﻳﺎدي ﺏﻪ ﺱﭙﺎﻩ ﺥﻠﻔ ﺎي ﺱ ﻨّﻲ ﻋﺒﺎﺱ ﻲ واردآ ﺮد‬
‫و اﻳﺮان را از دﺱﺖ ﺡﻜﻮﻣﺘﻬﺎي ﻋﺮب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻤﺎ ﻧﺠﺎت داد و ﻋﺎﻗﺒ ﺖ ﺏ ﺎ ﺥﻴﺎﻧ ﺖ ﻳ ﻚ اﻳﺮاﻧ ﻲ ﺏﻨ ﺎم اﻓﺸ ﻴﻦ دﺱﺘﮕﻴ ـﺮ و ﺱ ﺮاﻓﺮازاﻧﻪ ﺏ ﻪ ﻓﺠﻴ ﻊ ﺗ ﺮﻳﻦ‬
‫ﺡﺎﻟﺖ آﺸﺘﻪ ﺷﺪ ؛ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺏﺰرﮔﻲ آﻪ اردﺷﻴﺮ ﺏﺎﺏﻜﺎن )ﻣﺆﺱﺲ ﺱﺎﺱﺎﻧﻴﺎن( ﺥﻮاهﺮزادة او ﺏﻮد )‪.(27‬‬
‫‪ .182‬ﺏﺎﺗﺎن‬
‫= ﺏﺎﺗﺎن و ﺏﻮﺗ ﻮن و َﺏ ﺘَﻦ = ﻣﻜ ﺎن و ﺟ ﺎ ‪ ،‬آﺎﻣ ﻞ ‪ ،‬هﻤ ﺔ ﻣ ﺮدم ‪ ،‬وﻃ ﻦ )ﻣﻌ ﺮ( ؛ ﺏﻮﺗ ﺆ = آﺎﻣ ﻞ ‪ ،‬ﺏﻮﺗ ﻮن = ﺗﻤ ﺎم ‪ ،‬اﻳ ﻦ رﻳﺸ ﺔ ﺏﺎﺱ ﺘﺎﻧﻲ در اآﺒﺎﺗ ﺎن‬
‫)ﺏﺎخ‪:‬هﻤﺪان( و ﻟﺆك ﺏﺎﺗﺎن و ﺁﺱﺒﺎﺗﺎن ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ )‪(17‬‬
‫‪ .183‬ﺏﺎﺗﻼق‬
‫= ﺏﺎت )ﺏﺎﺗﻤﺎق = ﻓﺮو رﻓﺘﻦ( ‪ +‬ﻻق )اك( = ﻓﺮو رﻓﺘﻨﻲ ‪ ،‬ﺟﺎي ﻓﺮورﻓﺘﻨﻲ‬
‫‪ .184‬ﺏﺎﺟّﻪ‬
‫= ﺏﺎﺟﺎ = درﻳﭽﻪ ‪ ،‬روزﻧﺔ ﻧﻮر ‪ ،‬آﻴﻮﺱﻚ ﺏﺎ درﻳﭽﺔ آﻮﭼﻚ‬
‫‪ .185‬ﺏﺎﺥﻪ‬
‫= ﺏﺎﺥﺎ = ﺏﺎﻏﺎ = ﻻك ﭘﺸ ﺖ ‪ ،‬ﺡﻴ ﻮان دوزﻳﺴ ﺖ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻗﻮرﺏﺎﻏ ﺎ و ﺗﻮﺱ ﺒﺎﻏﺎ ‪ :‬ﺁوردﻩ اﻧﺪآ ﻪ درﺁﺏﮕﻴ ﺮي دو ﺏ ﻂ و ﻳﻜ ﻲ ﺏﺎﺥ ﻪ ﺱ ﺎآﻦ ﺏﻮدﻧ ﺪ‪ / ...‬آﻠﻴﻠ ﻪ‬
‫ودﻣﻨﺔ ﺗﺮﺟﻤﺔ اﺏﻮاﻟﻤﻌﺎﻟﻲ‬
‫‪ .186‬ﺏﺎدﻳﻪ‬
‫ﻻ ﺏ ﺎ ﺏ ﺎرداق )ﻇﺮﻓ ﻲ( هﻤﺮﻳﺸ ﻪ اﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﻮﻟ ﻮي در ﺷ ﻌﺮ‬ ‫= ﺏﺎﻳﺪﻩ = ﺏﺎﻳﺪا = ﻇﺮف دهﻦ ﭘﻬﻦ آﻪ از آﺎﺱﻪ ﺏﺰرﮔﺘﺮ اﺱ ﺖ و از دﻳ ﮓ آ ﻮﭼﻜﺘﺮ ‪ ،‬اﺡﺘﻤ ﺎ ً‬
‫زﻳﺮ ﺷﻴ ِﺮ ﺡﻴﻮان را ﺏﺎ ﺷﻴﺮ ﺥﻮردﻧﻲ ﺟﻨﺎس ﺁوردﻩ اﺱﺖ و ﺏﺎدﻳﺔ ﺏﻴﺎﺏﺎﻧﻲ را ﺏﺎ ﺏﺎدﻳﺔ ﻇﺮﻓﻲ‪ :‬ﺁن ﻳﻜﻲ ﺷﻴﺮ اﺱﺖ اﻧﺪر ﺏﺎدﻳـــﻪ × وان دﮔﺮ ﺷ ﻴﺮ اﺱ ﺖ‬
‫اﻧﺪر ﺏﺎدﻳﻪ!‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .187‬ﺏﺎر‬
‫= ﺏﺎر )ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن( = وار )ﺗﺮآﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ( = داراﺋﻲ ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدي ‪ ،‬ﺱﻮد ‪ ،‬ﺏﺮ ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ ‪ ،‬اآﻨﻮن هﻢ آﺎرﺏﺮد اﻳﻦ رﻳﺸ ﻪ )ﺏ ﺎر( در ﺗﺮآ ﻲ ﺏﻤﺮاﺗ ﺐ‬
‫ﺏﻴﺸﺘﺮ ازﻓﺎرﺱﻲ اﺱﺖ )‪ .(17‬ﺁﻏﺎج ﺏﺎري = ﺏﺎر درﺥﺖ ‪ ،‬ﺏﺎرﺱﻴﺰ = ﺏﻲ ﺏﺎر ‪ ،‬ﺏﺎرﻟﻲ = ﭘﺮﺏﺎر‬
‫‪ .188‬ﺏﺎروت‬
‫و ﺏﺎرود = ﺏﺎرﻳ ﺖ = ﺏ ﺎر )ﺏﺎرﻣ ﺎق = رﻓ ﺘﻦ ‪ ،‬ازدﺱ ﺖ دررﻓ ﺘﻦ ‪ ،‬ﺟﻬﻴ ﺪن( ‪ +‬ﻳ ﺖ )اك( = در روﻧ ﺪﻩ ‪ ،‬ﺟﻬﻨ ﺪﻩ ‪ ،‬ﻣ ﺎدة ﻣﻨﻔﺠ ﺮﻩ آ ﻪ ﭘ ﺲ از اﻧﻔﺠ ﺎر‬
‫ﺏﺸﺪت ﺡﺎﻟﺖ ﺟﻬﻨﺪﮔﻲ دارد‪.‬‬
‫‪ .189‬ﺏﺎرﻩ‬
‫= ﺏﺎرا = ﺏﺎر )ﺏﺎرﻣﺎق = اﻧﺪاﺥﺘﻦ ‪ ،‬ﺷﻠﻴﻚ آﺮدن ‪ ،‬ﭘﺮت آﺮدن از دﺱﺖ( ‪ +‬ا )اك( = ﻣﺤﻞ ﺷﻠﻴﻚ و ﭘﺮﺗﺎب ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ ‪ ،‬دژ ‪ ،‬ﺏﺮج و دژ دﻓﺎﻋﻲ آﻪ از‬
‫ﺏﺎﻻ ﺏﺎ دﺷﻤﻦ ﻣﻲ ﺟﻨﮕﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .190‬ﺏﺎز‬
‫ﭘﺴﻮﻧﺪي آﻪ ﺷﺪت ﻋﻼﻗﻪ ﺏﻪ آﺎري ﺥﺎص را ﻣﻲ رﺱﺎﻧﺪ ‪ :‬دﻏﻞ ﺏﺎز = دﻏ ﻞ آ ﺎر و ﻋﺎﺷ ﻖ دﻏ ﻞ آ ﺎري ‪ ،‬آﻠ ﻚ ﺏ ﺎز = آﺴ ﻲ آ ﻪ آ ﺎرش دوز وآﻠ ﻚ‬
‫اﺱﺖ ؛ ﺏﺎز اوﻟﻤﺎق = ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪن‬
‫‪ .191‬ﺏﺎﺱﻠﻴﻖ‬
‫= ﺏﺎﺱﻴْﻠﻴْﻖ = ﺏﺎﺱﻴْﻞ )ﺏﺎﺱﻴﻠﻤﺎق = ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪن( ‪ +‬ﻳْﻖ )اك( = ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﺱﻴﺎﻩ رﮔﻲ زﻳﺮﭘﻮﺱﺖ ‪ ،‬ﺷﺎهﺮگ )‪(1‬‬
‫‪ .192‬ﺏﺎﺷﻠﻖ‬
‫= ﺏﺎﺷﻠﻴْﻖ = ﺏﺎش )ﺱﺮ( ‪ +‬ﻟﻴْﻖ )اك( = ﺱﺮاﻧﻪ ‪،‬آﻼﻩ ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﺱﺮ ‪ ،‬ﺷﻴﺮﺏﻬﺎ‬
‫‪ .193‬ﺏﺎﺷﻲ‬
‫ﭘﺴﻮﻧﺪي ﺏﻤﻌﻨﻲ رﺋﻴﺲ و ﻣﺘﺼﺪي و ﻣﺘﺨﺼﺺ‪ :‬ﺡﻜﻴﻢ ﺏﺎﺷﻲ ‪ ،‬ﺁﺷﭙﺰﺏﺎﺷﻲ ‪ ،‬ﻗﻮرﭼﻲ ﺏﺎﺷﻲ‬
‫‪ .194‬ﺏﺎغ‬
‫درﺥﺖ اﻧﮕﻮر و ﻣﻮ ‪ ،‬رز ‪ ،‬ﺗﺎآﺴﺘﺎن ‪ ،‬هﺮ ﺏﺴﺘﻪ و دﺱﺘﻪ از هﻴﺰم )‪ ، (2‬ﺏﻌﺪهﺎ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ آﻨﺪ ﺏﻪ هﺮ ﺟﺎي ﭘُﺮ از درﺥﺘﺎن ﻣﻴﻮﻩ‬
‫‪ .195‬ﺏﺎﻗﻼ‬
‫= ﺏﺎﻏﺎﻻ و ﺏﺎﻏﻼ از ﻣﺼﺪر ﺏﺎﻏﻼﻣﺎق )= ﺏﺴﺘﻦ(= ﺏﺴﺘﻪ ‪ ،‬ﺱﺮﺏﺴﺘﻪ ‪ ،‬از ﺡﺒﻮﺏﺎت ﺥﻮراآﻲ آﻪ در داﺥﻞ ﻏﺸﺎﺋﻲ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ .196‬ﺏﺎﻗﻠﻮا‬
‫= ﺏﺎﻏﻼﻣﺎ= ﺏﺎﻏﻼ)ﺏﺎﻏﻼﻣﺎق= ﺏﺴﺘﻦ(‪+‬ﻣﺎ)اك(= ﺏﺴﺘﻪ آﺮدﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ‬
‫‪ .197‬ﺏﺎﻻﺏﺎن‬
‫= ﺏﺎﻻ )آﻮﭼﻚ ‪ ،‬ﺿﻌﻴﻒ ‪ ،‬آﻮﺗﺎﻩ( ‪ +‬ﺏﺎن )ﺏﺎخ‪ :‬ﺏﺎﻧﮓ( = ﺏﺎﻧﮓ آﻮﺗﺎﻩ ‪ ،‬ﺏﺎﻧﮓ ﺁرام و دﻟﻨﺸﻴﻦ‪ ،‬از ﺱﺎزهﺎي ﺏﺎدي ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻧﻲ‬
‫‪ .198‬ﺏﺎم‬
‫= از رﻳﺸﺔﺗﺮآﻲ ﺏﺎن )= ﺁواز ‪ ،‬ﺏﺎﻧﮓ ‪ ،‬ﺏﺎﻻي ﺥﺎﻧﻪ( آﻪ اﻳﻦ رﻳﺸﻪ در آﻠﻤﺔ ﻧﺮدﺏﺎن )= ﻧﺮدﻩ ﺏﺎن = ﻧﺮدة ﺏﺎم( ﻧﻴﺰ ﺏﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .199‬ﺏﺎﻧﮓ‬
‫= ﺏﺎن و ﺏﺎﻧﻖ = ﺁواز ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺏﺎم ؛ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﻧﮕﻼﻣﺎق = ﺏﺎﻧﻼﻣﺎق )= ﻗﻮﻗﻮﻟﻮ آﺮدن ﺥﺮوس ‪ ،‬داد و ﻓﺮﻳﺎد آﺮدن ‪ ،‬زِر زدن( ؛ ﻧﻮن ﺁﺥﺮ‬
‫ﻼ هﻤ ﻴﻦ ﺏﺎﻧ ﮓ در ﺟ ﺎﺋﻲ‬ ‫ﺏﺎن ﻳﺎ ﺏﺎﻧﮓ ﺏﺼﻮرت ﻏﻨﻪ )‪ (ng‬اﺱﺖ آﻪ در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ وﻟﻲ اﻵن ﻳﺎ ﺏﻪ ن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ و ﻳ ﺎ ﺏ ﻪ ﻧ ﻖ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﺏ ﺎن ﺷ ﺪﻩ )ﺏﺎﻧﻼﻣ ﺎق( و در ﺟ ﺎﺋﻲ ﺏ ﺎﻧﻖ )ﺏﺎﻧﻘﻴﺮﻣ ﺎق= ﺏﺎﻏﻴﺮﻣ ﺎق = ﺷ ﻴﻮن و داد و ﺏﻴ ﺪاد راﻩ اﻧ ﺪاﺥﺘﻦ( ﺁﻣ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬در ﺏﺮه ﺎن ﻗ ﺎﻃﻊ )‪ (27‬ه ﺮ دو‬
‫ﺗﺮآﻴﺐ ﺏﺎﻧﮓ وﺏﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .200‬ﺏﺎي ﺱﻨﻘﺮ‪/‬ت‬
‫= ﺏ ﺎي )ﺏ ﺰرگ( ‪ +‬ﺱ ﻨﻘﺮ )ﻩ‪.‬م( = ﺱ ﻨﻘﺮ ﺏ ﺰرگ ‪ ،‬ﺷ ﺎهﻴﻦ ﺏ ﺰرگ ؛ اﺏ ﻦ ﻳﻌﻘ ﻮب از اﻣ ﺮاي ﺁق ﻗﻮﻳﻮﻧﻠ ﻮ آ ﻪ در ﺱ ﺎل ‪ 896‬ﻩ‪.‬ق در دﻩ ﺱ ﺎﻟﮕﻲ ﺏ ﻪ‬
‫ﺡﻜﻮﻣﺖ رﺱﻴﺪ‪.‬‬
 ‫‪ .201‬ﺏﺎﻳﻘﺮا‪/‬ت‬
‫=‪-1‬ﺏﺎي )ﺏﺰرگ( ‪ +‬ﻗﺎرا )ﺱﻴﺎﻩ ‪ ،‬ﻗﻮي ( = ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺏﺰرگ‬
‫‪-2‬ﺏﺎﻳﻘﻴْﺮ)ﺏﺎﻳﻘﻴﺮﻣﺎق= ﻏﺮّﻳﺪن ‪ ،‬ﻧﻌﺮﻩ زدن( ‪ +‬ا )اك( = ﻧﻌﺮﻩ زن ‪ ،‬ﻏﺮّان‬
‫اﺏﻦ ﻋﻤﺮ ﺷﻴﺦ ﺏﻦ ﺗﻴﻤﻮر از اﻣﺮاي ﺗﻴﻤﻮر ﺡﺎآﻢ هﻤﺪان)ﺱﺎل ‪ 817‬ﻩ‪.‬ق(‬
‫‪ .202‬ﺏﺎﻳﻘﻮش‬
‫= ﺏﺎي )ﺏﻴﮓ ‪ ،‬ﺏﺰرگ( ‪ +‬ﻗﻮُش )ﭘﺮﻧﺪﻩ( = ﭘﺮﻧﺪة ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﺟﻐﺪ و ﺏﻮم ؛ ﺏﺎﻳﻘﻮﺷﺨﺎﻧﻪ = آﻨﺎﻳﻪ از ﺟﺎي ﺱﻮت و آﻮر‬
‫‪ .203‬ﺏﺨﺎر‬
‫= ﺏﻮُﺥﺎر = ﺏﻮُﻏﺎر = ﺏﻮٌغ )هﻮاي ﻣﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁب ﮔﺮم( ‪ +‬ار )اك( ؛ ﺏﻮﺥﻮر ﻧﻴﺰ از هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ در ﻋﺮﺏﻲ ﻣﺸﺘﻘﺎﺗﻲ ﭼﻮن ﺗﺒﺨﻴﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .204‬ﺏﺨﺶ‬
‫= ﺏﺨﻴﺶ = ﺏﻐﻴﺶ و ﺏﺎﻏﻴﺶ )= ﻋﻔﻮ ‪ ،‬اﺡﺴﺎن( = ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )ﺏﺎخ‪ :‬ﭘﺨﺶ( )‪(2‬‬
‫‪ .205‬ﺏﺨﻮ‬
‫= ﺏﻮْﻏﺎو = ﺏﻮْﻏﺎﻏﻮ از ﻣﺼﺪر )ﺏﻮﻏﻤﺎق = ﺥﻔﻪ آﺮدن ‪ ،‬ﺏﻮْﻏﺎﻣ ﺎق = ﮔﺮﻳ ﻪ در ﮔﻠ ﻮ ﮔﻴ ﺮ آ ﺮدن( = ﻃ ﻮق ﮔ ﺮدن ﺡﻴﻮاﻧ ﺎت ‪ ،‬ﻣﺠ ﺎزًا زﻧﺠﻴ ﺮ ﭘ ﺎي‬
‫ﺱﺘﻮران و ﻣﺠﺮﻣﺎن‬
‫‪ .206‬ﺏﺮاﺏﺮ‬
‫= ﺏﻴﺮاﺏﻴﺮ = ﺏﻴﺮﻩ ﺏﻴﺮ = ﻳﻚ ﺏﻪ ﻳﻚ ‪ ،‬ﻳﻚ در ﻣﻘﺎﺏﻞ ﻳﻚ ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎﭘﺎي‬
‫‪ .207‬ﺏُﺮك ﻳﺎرق‪/‬ت‬
‫= ﺏﺆرك )آﻼﻩ( ‪ +‬ﻳﺎرﻳْﻖ )ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺘﻪ ‪ ،‬ﻗﺎچ دار ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ آﻼﻩ ﻗ ﺪﻳﻤﻲ آ ﻪ ﺏﺼ ﻮرت ﻗﺎﭼﻬ ﺎﻳﻲ ﺏﻠﻨ ﺪ ﺱ ﺎﺥﺘﻪ ﻣ ﻲ ﺷ ﺪ( = آ ﻼﻩ ﻗ ﺎچ دار ؛ رآ ﻦ‬
‫اﻟﺪﻳﻦ اﺏﻮاﻟﻤﻈﻔّﺮ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺱﻠﺠﻮﻗﻲ از ﺱﺎل ‪ 486‬ﺗﺎ ‪ 498‬ﻩ‪.‬ق‬
‫‪ .208‬ﺏﺮﮔﻪ‬
‫و ﺏﻠﮕﻪ)ﺏﺎخ‪ :‬ﺏﻠﮕﻪ و ﺏﻠﻠﻪ(؛از هﻤﻴﻦ آﻠﻤﻪ ﺏﺮگ ﻧﻴﺰ اﺱﺘﺨﺮاج ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .209‬ﺏﺰرگ‬
‫= ﺏﺆزوك = ﺏﺆزو )ﺏﺆزوﻣﻚ = ﺻﻮرت ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺏﺆﻳﻮﻣﻚ = ﺏﺰرگ ﺷﺪن( ‪ +‬ك )اك( = ﺏﺰرگ ؛ در دﻳﻮان آﺎﺷﻐﺮي ﺏﺰوك ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(2‬‬
‫‪ .210‬ﺏﺰك‬
‫= ﺏﺰﻩ ك = ﺏﺰﻩ )ﺏﺰﻩ ﻣﻚ = ﺁراﻳﺶ دادن( ‪ +‬ك )اك( = ﺁراﻳﺶ ؛ ﺏﺰآﭽﻲ = ﺁراﻳﺸﮕﺮ‬
‫‪َ .211‬ﺏﺴَﻖ‬
‫= ﺏﺎﺱﺎق= ﺏﺎس)ﺏﺎﺱﻤﺎق = ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن( ‪ +‬اق )اك( = ﭘﻮﺷﺶ ‪ ،‬ﺱﻘﻒ ‪،‬ﮔﻨﺒﺪ‬
‫‪ .212‬ﺏَﺴﻘﻮ‬
‫= ﺏﺎﺱﻘﻲ = ﺏﺎس )ﺏﺎﺱﻤﺎق = ﻣﺴﻘﻒ آﺮدن ‪ ،‬اﺱﺘﺘﺎر آﺮدن( ‪ +‬ﻗﻲ )اك( =آﻤﻴﻦ ‪ ،‬اﺱﺘﺘﺎر ﺏﻘﺼﺪ ﮔﻴﺮ اﻧﺪاﺥﺘﻦ ‪ :‬ﺏﻄﺮف آﻮﻩ آﻪ ﺱﻤﺖ دﺱﺖ راﺱ ﺖ‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺏﻮد ﺏﺴﻘﻮ اﻧﺪاﺥﺖ…‪ /‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺘﻮارﻳﺦ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻪ‬
‫‪ .213‬ﺏﺴﻜﻠﻴﺪن‬
‫= وام ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﺏﺴﻠﻪ ﻣﻚ )= درﺁﻏﻮش ﭘﺮوردن ‪ ،‬ﺗﺮﺏﻴﺖ آﺮدن ‪ ،‬ﺏﺰرگ آﺮدن(‬
‫‪ .214‬ﺏﺴﻤﻪ‬
‫= ﺏﺎﺱﻤﺎ= ﺏﺎس)ﺏﺎﺱﻤﺎق = ﻓﺸﺎر دادن ‪ ،‬داﺥﻞ آﺮدن( ‪ +‬ﻣﺎ)اك( = ﻓﺸﺎري ‪ ،‬ورق ﻃﻼ و ﻧﻘﺮة ﻣﻨﻘﻮش ‪ ،‬ﻧﺎم ﺱﺎﺏﻖ ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ؛ ﺏﺴﻤﻪ ﭼ ﻲ = آﺴ ﻴﻜﻪ‬
‫آﺎرش ﺏﺎ ﺏﺴﻤﻪ ﺏﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﭼﺎﭘﺨﺎﻧﻪ ﭼﻲ‪ :‬ﺏﺴﻤﻪ اش رﻧﮕﻲ ﻧﺪارد ازﮔﻞ ﺏﺴﺘﺎن ﻓﻘﺮ × زﺁﻧﻜﻪ ﺱﻄﺮ ﭼﻴﺖ اورﻧﮓ هﻮس را ﻣﺴﻄﺮ اﺱﺖ ‪ /‬ﻃﻐﺮا )‪(19‬‬
‫دﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪازﺏﺴﻤﻪ ﭼﻲ در ﺷﮕﻔﺖ×ازو دﻳﺪﻩ ام ﻧﻘﺶ‪،‬ﺡﻴﺮت ﮔﺮﻓﺖ‪ /‬وﺡﻴﺪ‬
‫‪ .215‬ﺏﺸﻘﺎب‬
‫= ﺏﻮْش )ﺥﺎﻟﻲ( ‪ +‬ﻗﺎب )ﻇﺮف( = ﻇﺮف ﺥﺎﻟﻲ ‪ ،‬از ﻇﺮوف ﺁﺷﭙﺰي‬
‫‪ .216‬ﺏﺸﻜﻪ‬
‫= ﺏﻮْﺷﻘﺎ = ﺏﻮْش )ﺥﺎﻟﻲ( ‪ +‬ﻗﺎ )اك( = ﺗﻮﺥﺎﻟﻲ ‪ ،‬ﺗﻮدار‬
‫‪ .217‬ﺏَﻎ‬
‫و ﻓﻎ و ﺏﻲ و ﺏﺎي = ﺏﻴﮓ = ﺥﺪا ‪ ،‬ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ‪ ،‬ﺏﺰرگ ؛ ﺏﻐﺪاد = ﺥ ﺪاداد ‪ ،‬ﺏﻐﺴ ﺘﺎن = ﺏ ﻲ ﺱ ﺘﺎن = ﺏﻴﺴ ﺘﻮن = ﻋﺒﺎدﺗﮕ ﺎﻩ ‪ ،‬ﻓﻐ ﻮارﻩ = ﻓ ﻎ )ﺏ ﺖ( ‪+‬‬
‫وارﻩ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ /‬ﻓﺎرس( = ﺏﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﺏﺎﻳﻘﻮش )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .218‬ﺏُﻐﺎز‬
‫= ﺏﻮْﻏﺎز = ﺏﻮْغ )ﺏﻮﻏﻤﺎق = ﺥﻔﻪ آﺮدن ‪ ،‬ﺏﻮْﻏﺎﻣﺎق = ﮔﺮﻳﻪ در ﮔﻠ ﻮ ﮔﻴ ﺮ آ ﺮدن( ‪ +‬از )اك( = ﮔﻠ ﻮ ‪ ،‬ﺗﻨﮕ ﻪ ‪ ،‬ﺏ ﺎب )‪ (3‬؛ ﺏﻐ ﺎز دارداﻧ ﻞ ‪ ،‬ﺱ ﺎﺏﻖ‬
‫ﺥﻠﻴﺞ را ﻧﻴﺰ ﺏﻐﺎز ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ )‪.(19‬‬
‫‪ .219‬ﺏُﻐﺾ‬
‫= ﺏﻮْﻏ ﻮز = ﺏ ﻮْغ )ﺏﻮﻏﻤ ﺎق = ﺥﻔ ﻪ آ ﺮدن ‪ ،‬ﺏﻮْﻏﺎﻣ ﺎق = ﮔﺮﻳ ﻪ در ﮔﻠ ﻮ ﮔﻴ ﺮ آ ﺮدن(‪+‬وز)اك(=ﮔﻠ ﻮﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﻧﺎﺷ ﻲ از ﺷ ﺪت ﻏ ﻢ و‬
‫ﻧﺎراﺡﺘﻲ)ﺏﺎخ‪:‬ﺏﻐﺎز(‬
‫‪ .220‬ﺏُﻘﭽﻪ‬
‫= ﺏﻮُﻏﭽﺎ = ﺏﻮغ )ﭼﻤﺪان ‪ ،‬ﻗﺎب ﺏﺰرگ ﻟﺒﺎس( ‪ +‬ﭼﺎ )اك ﺗﺼﻐﻴﺮ( = ﭼﻤﺪاﻧﻚ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﻳﺎ ﭘﺎرﭼﺔ آﻮﭼﻚ ﺏﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﻟﺒﺎس‬
‫‪ .221‬ﺏﻜﺘﺎش‬
‫و ﺏﻬﺘﺎش = ﺏﻴﺘﺶ و ﺏﻴﮕﺘﺎش = ﺏﻴﮓ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺗﺎش )= داش= هﻢ( = هﻢ ﺏﻴﮓ ‪ ،‬ﻏﻼﻣ ﺎن ﺗﺤ ﺖ اﻣ ﺮ ﻳ ﻚ ﺏﻴ ﮓ ‪ ،‬ﺏﺼ ﻮرت ﺏﻬﺘ ﺎش ه ﻢ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﻲ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .222‬ﺏَﮕﺘﺮ‬
‫و ﺏﻜﺘﺮ = ﻧﻮﻋﻲ ﻟﺒﺎس ﺟﻨﮕﻲ آﻪ از ﺏﻬﻢ وﺻﻞ آﺮدن ﭼﻨﺪ ﺗﻜﻪ ﺁهﻦ آﻪ روﻳﺶ ﻣﺨﻤﻞ و زرﺏﻔﺖ آﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ ‪ ،‬درﺱﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد ؛ ﺏﻜﺘﺮﭘﻮش =‬
‫زرﻩ ﭘﻮش )‪ (1،27‬؛ در ﺏﺮهﺎن ﻗﺎﻃﻊ رﻳﺸﺔ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺏﮓ )ﺏﻴﮓ( ذآﺮ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ وﻟﻲ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ ﭼﺮا؟‬
 ‫‪ .223‬ﺏِﮕﻤﺎز‬
‫و ﺏﻜﻤﺎز و ﺏﻜﻤﺰ = ﺷﺮاب ‪ ،‬ﺷﺮاﺏﺨﻮري ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻟﺔ ﺷﺮاب ‪ ،‬ﻏﻢ و اﻧﺪوﻩ ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ )‪ (1،27‬؛ رﻳﺸﻪ اش ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ‪:‬‬
‫ﺁﻧﺮا آﻪ ﺏﻪ دﺱﺖ ﺥﻮﻳﺶ ﺏﮕﻤﺎز دهﻲ × اﻗﺒﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺏﺎو ﺏﺎز دهﻲ‪ /‬ﻣﻌﺰي ﻧﻴﺸﺎﺏﻮري‬
‫‪ .224‬ﺏﻼغ‬
‫= ﺏﻮُﻻق = ﭘﻮُﻻق = ﭘﻮ )ﺏﻤﻌﻨﺎي ﭼﺸﻤﻪ در ﺗﺮآﻲ ﺱﻮﻣﺮي( ‪ +‬ﻻق )اك آﺜﺮت( = ﺟﺎﺋﻲ آﻪ ﭼﺸﻤﻪ ﺏﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﭼﺸ ﻤﻪ ‪ ،‬ﺏﺼ ﻮرت ﺗﺮآﻴﺒ ﻲ ﺏ ﺎ ﺏﻌﻀ ﻲ‬
‫ﻻ ﭘﻴﻨﺎر )= ﭘﻮﻧﺎر = ﺏﻮﻧﺎر( ﺏﻤﻌﻨﺎي ﭼﺸﻤﻪ هﻢ از هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ اﺱﺖ‪.‬‬ ‫آﻠﻤﺎت ‪ :‬ﺱﺎوج ﺏﻼغ ‪ ،‬ﻗﺮﻩ ﺏﻼغ ‪ ،‬ﺁغ ﺏﻼغ ؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫‪ .225‬ﺏﻼغ اوﺗﻲ ‪/‬گ‬
‫= ﺏﻮﻻق اوْﺗﻮ = ﺏﻮﻻق)ﭼﺸﻤﻪ(‪ +‬اوْت )ﮔﻴﺎﻩ( ‪ +‬و )اك ﻣﻀﺎف( = ﮔﻴﺎﻩ ﭼﺸﻤﻪ‪،‬از ﮔﻴﺎهﺎن درﻣ ﺎﻧﻲ و ﺥ ﻮراآﻲ‪ ،‬ﺏﺼ ﻮرت ‪ Water – Cress‬در‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ از اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﮔﺮﺗﻪ ﺏﺮداري ﺷﺪﻩ اﺱﺖ )‪. (1،25‬‬
‫‪ .226‬ﺏﻠﺪرﭼﻴﻦ‬
‫= ﺏﻴﻠ ﺪﻳﺮﭼﻴﻦ = ﺏﻴﻠ ﺪﻳﺮ )ﺏﻴﻠ ﺪﻳﺮﻣﻚ = ﻓﻬﻤﺎﻧ ﺪن ‪ ،‬ﺁﮔﺎهﺎﻧ ﺪن ‪ ،‬ﺁﺷ ﻜﺎر آ ﺮدن( ‪ +‬ﭼ ﻴﻦ )اك( = ﺁﮔ ﺎﻩ ‪ ،‬داﻧ ﺎ ‪ ،‬ﻧ ﺎم ﭘﺮﻧ ﺪﻩ اي آ ﻪ آﺎﺷ ﻐﺮي )‪ (2‬ﺁﻧ ﺮا‬
‫ك ﭼﻴﻦ در اﻧﺘﻬﺎي ﻧﺎم ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن دﻳﮕﺮ هﻢ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد‪ :‬ﮔ ﺆﻳﺮﭼﻴﻦ )آﺒ ﻮﺗﺮ( ‪ ،‬ﺱ ﻴْﻐﻴْﺮﭼﻴْﻦ )ﭘﺮﺱ ﺘﻮ( ‪ ،‬ﺏ ﺎﻟﻴﻐﭽﻴﻦ‬ ‫»ﺏﻮُدوُرﺱﻴﻦ« ﺛﺒﺖ آﺮدﻩ اﺱﺖ ؛ ا ِ‬
‫)ﻣﺮغ ﻣﺎهﻴﺨﻮار( ‪ ،‬ﻻﭼﻴﻦ‬
‫‪ .227‬ﺏُﻠﻐﺎر‬
‫= ﺏﻮُﻟﻐﺎر = ﺏﻮُﻟﻐﺎ )ﺏﻮُﻟﻐﺎﻣﺎق = ﺏﻮﻻﻣﺎق = ﺏﺮهﻢ رﻳﺨﺘﻦ ‪ ،‬ﺁﺷﻮب و ﺏﻠﻮا آﺮدن( ‪ +‬ار )اك ﻓ ﺎﻋﻠﻲ( = ﺏ ﺮهﻢ رﻳﺰﻧ ﺪﻩ ‪ ،‬ﺁﺷ ﻮﺏﮕﺮ ‪ ،‬ﻗﺎراﺷ ﻤﻴﺶ )در‬
‫ﮔﺆي ﺗﻮرك( ؛ از اﻗﻮام ﺗﺮك ﺏﺎﺱﺘﺎن آﻪ ﺗﺎ اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﻲ ﺡﻜﻮﻣﺖ آﺮدﻧﺪ و آﺸﻮر ﺏﻠﻐﺎرﺱﺘﺎن ﻳﺎدﮔﺎر ﺁﻧﻬﺎﺱﺖ )‪.(18‬‬
‫‪ .228‬ﺏﻠﻐﺎق‬
‫= ﺏﻮُﻟﻐﺎق = ﺏﻮُﻟﻐﺎ )ﺏﻮُﻟﻐﺎﻣﺎق = ﺏﻮﻻﻣﺎق = ﺏﺮهﻢ رﻳﺨﺘﻦ ‪ ،‬ﺁﺷﻮب آﺮدن( ‪ +‬اق )اك( = دره ﻢ ﺏ ﺮهﻢ ‪ ،‬ﺁﺷ ﻮب ‪ ،‬ﻓﺘﻨ ﻪ ‪ ،‬ﺷ ﻮر و ﻏﻮﻏ ﺎي ﺏﺴ ﻴﺎر ؛‬
‫ﺏﺼﻮرت ﺏﻠﻐﺎك هﻢ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ ؛ ﺏﻠﻐﺎآﻲ = واﻗﻌﻪ ﻃﻠﺐ و ﻓﺘﻨﻪ ﺟ ﻮ ‪ ،‬ﺏﻠﻐ ﺎق اﻓﺘ ﺎدن = ﺁﺷ ﻮب اﻓﺘ ﺎدن و ﻓﺘﻨ ﻪ ﺏﺮﭘ ﺎ ﺷ ﺪن ‪ ،‬ﺏﻠﻐ ﺎق ﻧﻬ ﺎدن = ﻓﺘﻨ ﻪ ﺏﺮﭘ ﺎ‬
‫آﺮدن )‪.(1،27‬‬
‫‪ .229‬ﺏﻠﻐﻮر‬
‫= ﺏ ُﻮﻟﻐﻮر = ﺏﻮُﻟﻐﺎ )ﺏﻮُﻟﻐﺎﻣﺎق = ﺏﻮﻻﻣﺎق = ﺏﺮهﻢ رﻳﺨﺘﻦ ‪ ،‬ﺁﺷﻮب آﺮدن( ‪ +‬ور )اك( = ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ ﺷﻜﺴﺘﻪ و ﻧ ﻴﻢ ﭘﺨﺘ ﻪ آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺥ ﻴﺲ آ ﺮدن‬
‫هﻢ ﻣﻲ زﻧﻨﺪ و ﻣﻲ ﭘﺰﻧﺪ ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣًﺎ هﺮﭼﻴﺰ درهﻢ ﺷﻜﺴﺘﻪ ‪ ،‬ﺁش ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ از ﺏﻠﻤﻪ ‪ ،‬ﺡﺮف ﻗﻠﻤﺒﻪ و ﺏﺰرگ ؛ ﺏﻠﻐﻮر آﺮدن = ﺡﺮﻓﻬﺎي ﺏ ﺰرگ زدن ‪،‬‬
‫ﺗﻬﻴﻪ آﺮدن ﺏﻠﻐﻮر )‪(1،25‬‬
‫‪ .230‬ﺏِﻠﮕﺎ‬
‫= ﺏﻴﻠﻘﺎ و ﺏﻴﻠﮕﻪ = ﺏﻴﻞ)ﺏﻴﻠﻤﻚ = داﻧﺴﺘﻦ( ‪ +‬ﮔﻪ)اك( = داﻧﺎ ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪ)‪(1‬‬
‫‪ .231‬ﺏَﻠﮕﻪ‬
‫= ﺏﻞ )ﺁﺷﻨﺎ ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺥﺘﻪ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ( ‪ +‬ﮔﻪ )اك( = ﻧﺸﺎن ‪ ،‬ﻋﻼﻣﺖ ‪ ،‬ﺁرم ‪ ،‬ﺱﻨﺪ ‪ ،‬ﻣﺪرك )‪ ، (1‬ﺏﻠﮕﻪ ﻣﻚ = ﻣﺴ ﺘﻨﺪ آ ﺮدن ‪ ،‬ﺏﻤﻌﻨ ﺎي ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ ﺷ ﺪﻩ‬
‫ﻻ ﺏﺆﻟﮕﻪ )ﺏﺆﻟﻤﻚ = ﻗﺴﻤﺖ آﺮدن( ﺏﺮاي ﺷﻴﺌﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺻﺤﻴﺢ اﺱﺖ(‪.‬‬ ‫)ﺏﺮﮔﻪ ‪ ،‬ﺏﻠﻠﻪ ( ‪ ،‬هﻠﻮ و زردﺁﻟﻮي دوﻧﻴﻤﻪ ﺷﺪة ﺥﺸﻜﻴﺪﻩ )اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫‪ .232‬ﺏُﻠﻤﺎج‬
‫و ُﺏﻠَﻤﺎج = ﺏﻮُﻻﻣﺎج = ﺏﻮُﻻ )ﺏﻮُﻻﻣﺎق = هﻢ زدن( ‪ +‬ﻣﺎج )اك( = هﻢ زدﻧﻲ ‪ ،‬ﺁش رﻗﻴﻖ و ﺏﻲ ﮔﻮﺷﺖ )‪ (27‬؛ ﻧﻮﻋﻲ از آﺎﭼﻲ آ ﻪ ﺁش ﺏ ﻲ ﮔﻮﺷ ﺖ‬
‫و ﺁﺏﻜﻲ اﺱﺖ )ﺏﺎخ‪:‬ﺗﺘﻤﺎج( )‪.(1‬‬
‫‪ .233‬ﺏﻠﻮك‬
‫= ﺏﺆﻟﻮك = ﺏﺆل )ﺏﺆﻟﻤﻚ = ﺗﻘﺴﻴﻢ آﺮدن ‪ ،‬ﭘﺎرﺗﻴﺸﻦ ﺏﻨﺪي آﺮدن( ‪ +‬وك )اك( = ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﺎرﺗﻴﺸﻦ ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ از اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ )‪ (Block‬ﺏﻪ‬
‫ﻓﺎرﺱﻲ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬ﺡﺘﻲ ﺗﺮآﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺮا ﺏﻮﻟﻮك ﺗﻠﻔﻆ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ ﻏﺎﻓﻞ از اﻳﻨﻜﻪ ‪ ،‬اﻳﻦ آﻠﻤﻪ در اﺻﻞ هﻤﺎن ﺏﺆﻟﻮك ﻣﻲ ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪َ .234‬ﺏﻠّﻪ‬
‫= ﺏﻠﻠﻪ =ﺏﻞ)ﮔﺮد ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﺏﺴﺘﻪ( ‪ +‬ﻟﻪ )اك( = ﭘﻴﭽﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﺱﺎﻧﺪوﻳﭻ‬
‫‪ .235‬ﺏﻨﺠﺎق‬
‫و ﺏﻨﭽﺎق = ﺏﻮﻧﭽﺎق ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻟﻪ و ﺱﻨﺪ )‪ (8‬؛ ﺱﻨﺪ رﺱﻤﻲ در دﻓﺎﺗﺮ اﺱﻨﺎد ‪ ،‬ﻣﺪرك رﺱﻤﻲ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ )‪(19‬‬
‫‪ .236‬ﺏﻨﺪﻩ‬
‫= ﺏﻦ )ﻣﻦ( ‪ +‬دﻩ )اك( = اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ‬
‫‪ .237‬ﺏﻮ‬
‫= ﺏﻮ و ﭘﻮ = دودي آﻪ از ﺁﺗﺸﻔﺸﺎن ﺗﺼﻌﻴﺪ ﮔﺮدد ؛ ﭘﻮﻧﺞ )ﺏﺨﺎري هﻴﺰﻣﻲ( و ﭘﻮﺱﻜﻮﻟﺘﻲ )دود‪-‬ﻣﻮد!( از هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .238‬ﺏﻮﺗﻪ‬
‫ﻻ ﻣﺼ ﺪر‬ ‫= ﺏﻮُﺗﺎ و در اﺻﻞ ﺏﻮُﺗﺎق و ﺏﻮُداق = ﺷﺎﺥﻪ ‪ ،‬ﻧﻬﺎل آﻮﭼﻚ درﺥﺖ و رﻳﺎﺡﻴﻦ آﻪ ﺗﺎزﻩ ﺏﻨﺸﺎﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﺏﭽﻪ و ﻓﺮزﻧﺪ ﺁدﻣﻲ ﻳ ﺎ ﺡﻴﻮاﻧ ﺎت ؛ اﺡﺘﻤ ﺎ ً‬
‫اﺻﻠﻲ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺏﻴﺘﻤﻚ )= روﺋﻴﺪن( ﺏﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺁدم ﺏﻲ ﺏﻮﺗﻪ = ﺁدم اﺏﺘﺮ و ﺏﻲ ﺷﺎخ و ﺏﺮگ ‪ ،‬ﺏﻴﺘﮕﻲ = ﮔﻴﺎﻩ‬
‫‪ .239‬ﺏﻮران‬
‫= ﺏﻮُر )ﺏﻮرﻣﺎق = ﭘﻴﭽﺎﻧﺪن( ‪ +‬ان )اك ﻓﺎﻋﻠﻲ( = ﺏﻬﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ‪ ،‬ﺏﺎدﻏﻠﻴﻆ‬
‫‪ .240‬ﺏﻮش‬
‫= ﺏﻮْش = ﺥﺎﻟﻲ ‪ ،‬از اﺏﺰارهﺎي ﻓﻨﻲ ﺗﻮﺥﺎﻟﻲ آﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ اﺏﺘﺪا ﺏﺼﻮرت ) ‪ ( Bush Bosh‬ﺏﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ رﻓﺘﻪ و ﺏﺼﻮرت اﺏﺰار ﻓﻨﻲ دوﺏ ﺎرﻩ‬
‫ﺏﻪ زﺏﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ رﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .241‬ﺏﻪ ﺏﻪ‬
‫=آﻮدك ﻗﻨﺪاﻗﻲ ‪،‬آﻮدك ؛ آﻠﻤﺎت دوﺗﺎﺋﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬دادا ‪ ،‬دﻩ دﻩ ‪ ،‬ﺏﺎﺏﺎ ‪ ،‬ﺏﻲ ﺏﻲ ‪ ،‬ﺏﻪ ﺏﻪ ‪ ،‬آﺎآﺎ)ﻗﺎﻏﺎ( ‪ ،‬ﻧﻪ ﻧ ﻪ ‪ ...‬ﺗﺮآ ﻲ اﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﺎت اﺏﺘ ﺪاﺋﻲ ﺗ ﺮﻳﻦ و‬
‫راﺡﺖ ﺗﺮﻳﻦ آﻠﻤﺎﺗﻲ اﺱﺖ آﻪ آﻮدك ﻣﻲ ﺗﻮان ﺏﻴﺎن آﻨﺪ و اﻳﻦ ﻧﺎﺷﻲ از اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن زﺏﺎن ﺗﺮآﻲ از ﻃﺒﻴﻌﺖ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .242‬ﺏﻬﺎ‬
‫= ﺏﺎهﺎ = ﮔﺮان ‪ ،‬ارزش و ﻗﻴﻤﺖ )‪(1‬‬
 ‫‪ .243‬ﺏﻬﺎدر‬
‫= ﺏﺎهﺎدور و ﺏﺎهﺎدﻳﺮ و ﺏﺎﺗﻴﺮ و ﺏﺎﺗﻮر= ﻗﻬﺮﻣﺎن ‪ ،‬ﺷﺠﺎع و دﻻور)‪(8‬‬
‫‪ .244‬ﺏﻲ ﺏﻲ‬
‫= ﻋﻤّﻪ ‪ ،‬ﻣﺎدر ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﺥﺎﺗﻮن )ﺏﺎخ‪ :‬ﺏﻪ ﺏﻪ(‬
‫‪ .245‬ﺏﻴﺎت‬
‫= ﺏﺎﻳﺎت = ﺏﺎﻳﺎد = ﺏﺎي )ﺏﺎخ ‪:‬ﺏﻴﮓ( ‪ +‬ﺁد )ﻧﺎم( = ﻧﺎم ﺏﺰرگ ‪ ،‬آﻨﺎﻳﻪ از ﺥﺪا‪ :‬ﺏﺎﻳﺎتﺁدي اﻳﻠﻪ ﺱﺆزﻩ ﺏﺎﺷﻼدﻳﻢ × ﺗﺆرﻩ دن ‪ ،‬ﻳﺎرادان ‪ ،‬آﺆﭼ ﻮرﻩ ن ‪،‬‬
‫اﻳﺪﻳﻢ ‪ /‬ﻗﻮﺗﺎدﻏﻮ ﺏﻴﻠﻴﮏ‬
‫‪ .246‬ﺏﻴﺎت ‪ /‬ﻧﺎن‬
‫= ﺏﺎﻳﺎت = ﺏﺎﻳﺎ )ﻗﺒﻞ از اﻳﻦ( ‪ +‬ت )اك( = ﻗﺒﻠﻲ ‪ ،‬ﭼﻴﺰي آﻪ زﻣﺎن ﺁن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺱﺖ ‪ ،‬ﻧﺎن و ﻏﺬاي ﻣﺎﻧﺪﻩ ؛ ﺏﺎﻳﺎق = زﻣﺎن ﺥﺎﺻﻲ از ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫‪ .247‬ﺏﻴﺮ‬
‫= ﻳﻚ ‪ ،‬واﺡﺪ ؛ اﻟﻠﻬﻢ ﺏﻴﺮ ﺏﻴﺮ! = ﺥﺪاﻳﺎ ! ﻳﻜﻲ ﻳﻜﻲ‬
‫‪ .248‬ﺏِﻴﺮام‬
‫= ﺏﺎﻳﺮام = ﻋﻴﺪ ‪ ،‬ﻧﺎم ﺁﻗﺎ‬
‫‪ .249‬ﺏﻴﺮق‬
‫ﻋﻠَﻤﻲ آﻪ در ﻣﻴﺪان آﺎرزار در زﻣﻴﻦ ﻓ ﺮو‬ ‫= ﺏﺎﻳﺮاق = در ﺗﺮآﻲ ﻗﺪﻳﻢ ﺏﺎﺗﺮاق )‪ = (2‬ﺏﺎت )ﺏﺎﺗﻤﺎق = ﻓﺮو رﻓﺘﻦ( ‪ +‬راق )اك( = ﻓﺮو ﺏﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ‪َ ،‬‬
‫ﻣﻲ ﺏﺮدﻧﺪ ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ‪ ،‬درﻓﺶ ؛ ﺱﻨﺠﺎق )ﻩ‪.‬م( ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .250‬ﺏﻴﺰار‬
‫= ﺏﺌﺰار = ﺏﺌﺰ )ﺏﺌﺰﻣﻚ = ﺏﻪ ﺱﺘﻮﻩ ﺁﻣﺪن ‪ ،‬ﺏﺮﺥﻮد ﻟﺮزﻳﺪن( ‪ +‬ار )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = ﺏﻪ ﺱﺘﻮﻩ ﺁﻣﺪﻩ ‪ ،‬ﺥﺴﺘﻪ ‪ ،‬از ﺟ ﺎن ﺱ ﻴﺮ ﺷ ﺪﻩ ؛ ﺏ ﻲ در اول آﻠﻤ ﻪ‬
‫ﻻ »ﺏﺪون زار« در ﻓﺎرﺱﻲ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﺏﻌﻨﻮان ﺡﺮف ﻧﻔﻲ ﻓﺎرﺱﻲ ﻧﻴﺴﺖ و اﺻﻮ ً‬
‫‪ .251‬ﺏﻴﺴﺘﻮن‬
‫= ﺏﻲ ﺱﺘﺎن = ﺏﻲ )ﺥﺪا( ‪ +‬ﺱﺘﺎن )ﭘﺴﻮﻧﺪ ﻣﻜﺎن ﻓﺎرﺱﻲ( = ﺏﻐﺴﺘﺎن ‪ ،‬ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎﻩ ‪ ،‬ﭘﺮﺱﺘﺸﮕﺎﻩ ‪ ،‬آﻮهﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺏﺎ ﻳﺎدﻣﺎن هﺎﺋﻲ از زﻣﺎن هﺨﺎﻣﻨﺸ ﻴﺎن‬
‫؛ ﺗﻌﺒﻴﺮ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺏﻪ »ﺏﺪون ﺱﺘﻮن« ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﺮا آﻪ ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎﻩ هﺎ ﺏﺪون ﺱﺘﻮن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ!‬
‫‪ .252‬ﺏﻴﮓ‬
‫= ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﺥﺎن ‪ ،‬زﻳﺒﺎ ‪ ،‬ﺥﺪا ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ؛ از رﻳﺸﻪ هﺎي اﺻﻴﻞ ﺗﺮآﻲ آﻪ ﺏﺎ ﺗﺮآﻴﺒﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻳﺮ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ :‬ﺏﻴﮓ)ﺏﻴﮕﺪﻟﻲ(‪ ،‬ﺏﮓ)ﺏﮕﺘﺎش(‪،‬‬
‫ﺏﺎي)ﺏﺎﻳﻘﻮش‪ ،‬ﺏﺎي ﺱﻨﻘﺮ( ‪ ،‬ﺏﻲ )ﺏﻴﺎت( ‪ ،‬ﺏﻎ )ﺏﻐﺪاد( ‪ ،‬ﻓﻎ )ﻓﻐﻔﻮر ‪ ،‬ﻓﻐﻮارﻩ(‬
‫‪ .253‬ﺏﻴﮕﺪﻟﻲ‬
‫= ﺏﻴ ﮓ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬دﻳ ﻞ )زﺏ ﺎن( ‪ +‬ي )اك ﻣﻀ ﺎف( = زﺏ ﺎن ﺏﻴ ﮓ ‪ ،‬ﻋﺰﻳ ﺰ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺏﺰرﮔ ﺎن ‪ ،‬از اﻗ ﻮام ﺗ ﺮك آ ﻪ در زﻣ ﺎن ﺻ ﻔﻮﻳﻪ ‪ ،‬در اوج ﻗ ﺪرت‬
‫ﺏﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .254‬ﺏﻴﮕﻢ‬
‫= ﺏﺌﻴﮕﻴﻢ = ﺏﺌﻴﮓ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﻳﻢ )ﺿﻤﻴﺮ ﻣﻠﻜﻲ ‪ ،‬ﻣﺎل ﻣﻦ( = ﺏﻴﮓ ﻣﻦ ‪ ،‬ﭘﺴﻮﻧﺪ ﻧﺎم ﺥﺎﻧﻤﻬﺎي ﺻﺎﺡﺐ ﻣﻘﺎم ‪ ،‬ﻣﻠﻜﻪ ‪ ،‬ﺏﺼﻮرت‪ Begam‬در اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ‪،‬‬
‫ﺗﺮك هﺎ ﺏﺮاي اﺡﺘﺮام و ﻣﺤﺒﺖ هﻤﺮاﻩ اﺱﻢ ‪ ،‬ﺿﻤﻴﺮ ﻣﻠﻜﻲ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺁوردﻧﺪ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺥﺎﻧﻴﻢ ‪ ،‬ﺏﻴﮕﻴﻢ ‪ ،‬ﻏﻼم ‪ ،‬ﮔﻮﻟﻮم ‪ ،‬ﺏﺎﻻم ‪ ،‬ﺁﻳﻴْﻢ و…‬
‫‪ .255‬ﺏﻴﻞ‬
‫= ﺏﺌﻞ = آﻤﺮ ‪ ،‬وﺱﺎﻳﻞ و اﺏﺰار ‪ ،‬ﮔﺎهﻲ ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺏﺎ ﺏﺪن دارﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎرو در ﻓﺎرﺱ ﻲ آ ﻪ رﻳﺸ ﺔ ﺁن ﭘ ﺎ اﺱ ﺖ ﭼ ﺮا آ ﻪ ﺏ ﺎ ﭘ ﺎ در ارﺗﺒ ﺎط اﺱ ﺖ و در‬
‫ﺗﺮآﻲ ﺏﻴﻞ ﺏﺎ ﺡﺮآﺖ آﻤﺮ در ارﺗﺒﺎط اﺱﺖ و ﺏﺮاي ﺁن ﻧﺎم ﺏﺌﻞ )= آﻤﺮ( دادﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .256‬ﺏﻴﻠﻘﺎن‪/‬ت‬
‫= ﺏﻴﻞ )ﺏﻴﻠﻤﻚ = داﻧﺴﺘﻦ( ‪ +‬ﻗﺎن )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = ﺏﺴﻴﺎر داﻧﻨﺪﻩ ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪ ؛ اﺏﻮاﻟﻤﻜﺎرم ﻣﺠﻴﺮ اﻟﺪﻳﻦ ﺏﻴﻠﻘﺎﻧﻲ ﻣﺘﻮﻓّﻲ‪ 586‬ﻩ‪.‬ق ازﻣﺮدم ﺏﻴﻠﻘﺎن ﺷ ﺮوان‬
‫و ازﺷﺎﮔﺮدان ﺥﺎﻗﺎﻧﻲ و ازﺷﻌﺮاي درﺏﺎر اﺗﺎﺏﻜﺎن ﺁذرﺏﺎﻳﺠﺎن آﻪ ﻗﺒﺮش درﻣﻘﺒﺮﻩ اﻟﺸﻌﺮاي ﺗﺒﺮﻳﺰ اﺱﺖ )‪.(1‬‬
‫‪ .257‬ﺏﻴﻮك‬
‫= ﺏﺆﻳﻮك = ﺏﺆﻳﻮ )ﺏﺆﻳﻮﻣﻚ = ﺏﺰرگ ﺷﺪن( ‪ +‬ك )اك( = ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﻧﺎم ﺁﻗﺎ ؛ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﻣﺤﺮف ﺏﺰرگ )ﻩ‪.‬م( اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .258‬ﭘﺎﭘﺎخ‬
‫= ﭘﺎﭘﺎق = ﻗﺴﻤﻲ آﻼﻩ ﺏﺰرگ ﭘﺸﻤﻲ )‪ (1،19‬؛ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ ﭼﺮاآﻪ ﻣﺼﺪر ﭘﺎﭘﺎﻣﺎق در ﺗﺮآﻲ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ در اﺻﻞ ﻗﺎﭘ ﺎق )ﺏ ﺎخ‪:‬‬
‫ﻗﺎﭘﻮ( ﺏﻮدﻩ ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .259‬ﭘﺎﺗﻖ‬
‫= ﭘﺎ )ﻓﺎرس( ‪ +‬ﺗﻮق )و ﺗﻮغ وﻃﻮق = ﺏﺎﻳﺮاق ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻢ ﻋﺰا ‪ ،‬دﺱﺘﻪ اي ﭘﺮ ﻣﺮغ ﻳﺎ دم اﺱﺐ ﺏﺮ روي آ ﻼﻩ اﻓﺴ ﺮان ﺗ ﺮك( = ﻣﺤ ﻞ ﻧﺼ ﺐ ﭘ ﺮﭼﻢ ‪،‬‬
‫ﻣﺤﻞ ﮔﺮد ﺁﻣﺪن )‪(1،2‬‬
‫‪ .260‬ﭘﺎرﻩ‬
‫ﻻ‪ :‬ﺥُﺮد ‪ ،‬ﺗﻜﻪ(‪ +‬ا )اك( = ﺗﻜﻪ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﻮل ﺥﺮد ؛ ﭘﺎرﭼﺎ = ﭘﺎر ‪ +‬ﭼﺎ ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﺎﻻﻣﺎق = ﺗﻜﻪ و ﭘﺎرﭼﻪ آﺮدن ‪ ،‬ﭘﺎرداق = ﺗﻜﻪ و ﭘ ﺎرﻩ ‪،‬‬ ‫= ﭘﺎر )اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﻻ در ﻣﻮرد ﺡﻴﻮاﻧﺎت وﺡﺸﻲ ﺏﻜﺎر ﻣﻲ رود ‪ ،‬ﭘ ﺎراق = ﺏ ﻲ ارزش و ﺏ ﻲ اﺻ ﻞ و ﻧﺼ ﺐ و ﻳ ﺎ ﺥﻴﻠ ﻲ آ ﻢ‬ ‫ﭘﺎرداﻗﻼﻣﺎق = ﺗﻜﻪ و ﭘﺎرﻩ آﺮدن آﻪ اﺻﻮ ً‬
‫ارزش و ﻧﻴﺰ ﺱﮓ ﭘﺴﺖ ؛ اﻳ ﺖ اوﻏﻠ ﻮ ﭘ ﺎراق = آﻨﺎﻳ ﻪ از ﺁدم ﺏ ﻲ اﺻ ﻞ و ﻧﺼ ﺐ‪ .‬ﻗﻄﻌ ًﺎ ﻧﻤﻴ ﺪاﻧﻢ ﭘ ﺎر در ﺗﺮآ ﻲ ﻣﻌﻨ ﺎي ﻓ ﻮق را دارد ﻳ ﺎ ﻧ ﻪ؟ وﻟ ﻲ‬
‫ﺗﺮآﻴﺒﺎت ﺁﻧﺮا در ﺗﺮآﻲ دارﻳﻢ آﻪ در ﻓﺎرﺱﻲ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .261‬ﭘﺎﺷﺎ‬
‫ﻻ‪ :‬ﺏﺎﺷﺎ = ﺏﺎش )ﺱﺮ( ‪ +‬ا )اك( = رﺋﻴﺲ ‪ ،‬ﺥﺎن ﺥﺎﻧﺎن ‪ ،‬اﻓﺴﺮ ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن و ﻟﻘﺒﻲ ﺏ ﺮاي اﻓﺴ ﺮان و ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎن‬ ‫= ﭘﺎﺷﺎ = اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫)‪ .(17،25‬ﮔﺎهﻲ ﺁﻧﺮا ﻣﺨﻔﻒ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ در ﺡﺎﻟﻴﻜ ﻪ ه ﻢ ﻗ ﺪﻣﺖ اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ ﭘﻴﺸ ﺘﺮ از ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ اﺱ ﺖ و ه ﻢ ﻣﻌﻨ ﻲ ﺁن ﻏﻴ ﺮ از ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ؛ ﺏﺼ ﻮرت‬
‫‪ Pasha , Pacha‬در اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫‪ .262‬ﭘﺎﻻن‬
‫= ﭘﺎل )ﭘﻮﺱﺖ ‪ ،‬ﭘﻮﺱﺘﻪ( ‪ +‬ان )اك( = ﭘﻮﺱﺘﻴﻦ ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ؛ ﭘﺎﻟﺘ ﺎر )ﻟﺒ ﺎس( و ﭘ ﺎﻻز )ﺏ ﺎخ‪ :‬ﭘ ﻼس( و ﭘ ﺎﻟﺘﻮ آ ﻪ هﻤﮕ ﻲ ﺏ ﻪ ﻧ ﻮﻋﻲ ﭘﻮﺷ ﻴﺪﻧﻲ اﺱ ﺖ از‬
‫هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .263‬ﭘﺎﻟﺘﻮ‬
‫ﭘ ﺎﻟﺘﻮْو = ﭘ ﺎل )ﭘﻮﺱ ﺘﻪ( ‪ +‬ﺗ ﻮْو )اك( = ﭘﻮﺱ ﺘﻴﻦ ‪ ،‬ﺁرﺥ ﺎﻟﻴﻖ ‪ ،‬ﻟﺒﺎﺱ ﻲ دراز آ ﻪ روي ﺏﻘﻴ ﺔ ﻟﺒﺎﺱ ﻬﺎ ﻣ ﻲ ﭘﻮﺷ ﻨﺪ)ﺏ ﺎخ‪ :‬ﭘ ﺎﻻن( )‪ (18‬؛ آﺎﺷ ﻐﺮي ﺁﻧ ﺮا‬
‫ﺏﺼﻮرت ﭘﺎرﺗ ْﻮ ﺛﺒﺖ آﺮدﻩ اﺱﺖ )‪(2‬‬
‫‪ .264‬ﭘﺎﻳﺎﭘﺎي‬
‫ﭘﺎﻳﺎ ﭘﺎي = ﭘﺎي )ﺱﻬﻢ ‪ ،‬هﺪﻳﻪ( ‪ +‬ا )ﺏﻪ( ‪ +‬ﭘﺎي )"( = ﺱﻬﻢ در ﺏﺮاﺏﺮ ﺱ ﻬﻢ ‪ ،‬ﮐ ﺎﻻ در ﺏﺮاﺏ ﺮ ﮐ ﺎﻻ‪ .‬ﻣﺜ ﻞ ﺗﺮﮐ ﻲ‪ :‬ﭘ ﺎي ﮔﺌ ﺪر ‪ ،‬ﭘ ﺎي ﮔﻠ ﺮ )ﮐ ﺎﻻﺋﻲ ﮐ ﻪ‬
‫ﺏﺮود ‪ ،‬ﮐﺎﻻﺋﻲ دﻳﮕﺮ ﺏﺠﺎي ﺥﻮد ﻣﻲ ﺁورد(‪.‬‬

‫‪ِ .265‬ﭘﺘِﻪ‬
‫= ﭘﻴﺘﻲ و ﺏﻴﺘﻲ = ﺏﻴﺖ )ﺏﻴﺘﻤﻚ = ﻧﻮﺷﺘﻦ( ‪ +‬ي )اك( = ﻧﻮﺷﺘﻪ ‪ ،‬آﺎﻏﺬ ‪،‬ﮔﺬرﻧﺎﻣﻪ ‪ ،‬ﻣﺪرك ؛ ﭘﻴﺘﻴﻚ =آﺎﻏﺬ ﭘﺎرﻩ و ﻣ ﺪرك ﺏ ﻲ ارزش ‪ ،‬ﭘﺘ ﺔ آﺴ ﻲ را‬
‫ﺏﻪ ﺁب اﻧﺪاﺥﺘﻦ = رازش را ﻓﺎش آﺮدن )‪(18،2‬‬
‫‪ُ .266‬ﭘﭽُﻚ‬
‫و ﭘﭽﻖ = ﭘﻴﭽﺎق = ﺏﻴﭽﻪ ك = ﺏﻴﭻ )ﺏﻴﭽﻤﻚ = درو آﺮدن ‪ ،‬ﺏﺮﻳﺪن( ‪ +‬اك )اك( = وﺱﻠﺔ ﺏﺮﻳﺪن ‪ ،‬ﭼﺎﻗﻮ ‪ ،‬آﺎرد )‪ (1‬؛ اﻵن ﺗﺮآﻬﺎ ﺁﻧﺮا ﭘﻴْﭽ ﺎق ﺗﻠﻔ ﻆ‬
‫ﻣﻲ آﻨﻨﺪ وﻟﻲ ﺻﺤﻴﺢ هﻤﺎن اﺱﺖ آﻪ در اﺷﻌﺎر ﻓﺎرﺱﻲ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .267‬ﭘﺨﺶ‬
‫= ﺏﺨﻴﺶ = ﺏﻐﻴﺶ و ﺏﺎﻏﻴﺶ )= ﻋﻔﻮ ‪ ،‬اﺡﺴﺎن( = اﺡﺴﺎن ‪ ،‬ﭼﻴﺰي را ﺏﻴﻦ ﻣﺮدم اﺡﺴﺎن آﺮدن ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )ﺏﺎخ‪ :‬ﺏﺨﺶ( )‪(2‬‬
‫‪ .268‬ﭘﺮت‬
‫= ﭘﺮت از ﻣﺼﺪر ﭘﺮﺗﻤﻚ و ﭘﺮﺗﻴﻤﻚ )= در رﻓﺘﻦ ‪ ،‬در رﻓﺘﻦ اﺱﺘﺨﻮان ﺏﺪن ﺏﺪون ﺥﻮﻧﺮﻳﺰي( ‪ ،‬از اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﭘﺮﺗﺎب هﻢ ﺱﺎﺥﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .269‬ﭘﺮﭼﻢ‬
‫= ﺏ ﺮﺟﻢ و ﺏﺠﻜ ﻢ = ﻣ ﻮي ﻧ ﻮﻋﻲ ﮔ ﺎوآﻮهﻲ وﺡﺸ ﻲ در ﺏ ﺎﻻي ﻋَﻠ ﻢ را ﻣ ﻲ ﮔﻔﺘﻨ ﺪ آ ﻪ ﺏﻌ ﺪهﺎ ﺏ ﻪ ﺥ ﻮد ﻋﻠ ﻢ ه ﻢ ﺷ ﺎﻣﻞ ﺷ ﺪ ‪ ،‬ﻣﻌ ﺎدل ﻓﺎرﺱ ﻲ ﺁن‬
‫»درﻓﺶ«ﻣﻲ ﺏﺎﺷﺪ )‪ :(12‬ﮔﺎوي ﻧﺸﺎن دهﻨﺪ درﻳﻦ ﻗﻠﺰم ﻧﮕﻮن * ﻟﻴﻜﻦ ﻧﻪ ﭘﺮﭼﻢ اﺱﺖ ﻣﺮ او را ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﻨﺒﺮ اﺱﺖ ‪ /‬اﺛﻴﺮ اﺥﺴﻴﻜﺘﻲ )‪(27‬‬
‫‪ .270‬ﭘﺮداﺥﺖ‬
‫= ﭘﺎرداق و ﭘﺎرداخ = ﭘﺎر )ﺷﻔﺎف ‪ ،‬روﺷﻦ ؛ ﭘﺎرﻻق = ﺷﻔﺎف ‪ ،‬ﭘﺎرﻳﻠ ﺪاﻣﺎق = روﺷ ﻨﺎﺋﻲ دادن( ‪ +‬داخ و داق )اك( = ﺻ ﻴﻘﻞ و ﺟ ﻼ ‪ ،‬ﺟ ﻼ دادن‬
‫ﺱﻄﺢ ﻓﻠﺰات ﺏﻌﺪ از ﻣﺎﺷﻴﻨﻜﺎري ﻳﺎ رﻳﺨﺘﻪ ﮔﺮي … ؛ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭘﺎرداخ ﺏﻪ ﭘﺎرداﺥﺖ در ﻓﺎرﺱﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ آﺮِخ ﺏﻪ آﺮﺥﺖ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .271‬ﭘُﺮز‬
‫= ﭘﻮروز = ﭘﻮر )ﺏﺎخ‪ :‬ﭘﻮر( ‪ +‬وز )اك( = زاﺋﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﺮز ‪ ،‬ﻏﺸﺎء ﻣﻴﻮﻩ‬
‫‪ .272‬ﭘَﻼس‬
‫= ﭘﺎﻻز = ﭘﺎل )ﭘﻮﺱﺖ ‪ ،‬ﭘﻮﺱﺘﻪ( ‪ +‬از)اك( = ﭘﻮﺱﺘﻪ ‪ ،‬ﭘﻮﺱﺘﻴﻦ ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ زﻳﺮاﻧﺪاز ﻧﺎزك )ﺏﺎخ‪ :‬ﭘﺎﻻن(‪:‬‬
‫ﻣﺮا ﻗﻠّﺎدﻩ ﺏﻪ ﮔﺮدن ﺏﻮد ‪ ،‬ﭘﻼس ﺏﻪ ﭘﺸﺖ × ﭼﻪ اﻧﺘﻈﺎر ازﻳﻦ ﺏﻴﺶ زﺁﺱﻤﺎن دارم ‪ /‬ﭘﺮوﻳﻦ‬
‫‪ .273‬ﭘﻠﻮ‬
‫= ﭘﻴﻠﻮْو = ﺏﺮﻧﺞ ﭘﺨﺘﻪ ؛ ‪ (25) pilaw‬؛ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻢ ﭼﺮا ﺗﺮآﻲ اﺱﺖ؟ و ﻣﺮﺟﻊ ﻣﺬآﻮر ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺟﻌﻲ اﺱﺖ آﻪ ﺁﻧﺮا ﺗﺮآﻲ داﻧﺴﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .274‬ﭘﻨﺒﻪ‬
‫= ﭘﺎﻧﺒﻲ = ﭘﺎﻧﺒﻴﻖ ﺏﻪ هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(2‬‬
‫‪ .275‬ﭘﻮر‬
‫= ﭘﻮر= ﺏﻮر= ﭘﺴﺮ ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺔ درﺥﺖ ‪ ،‬ﭘﻮرﻟﻨﻤﻚ = ﺟﻮاﻧﻪ زدن ﻧﻮك ﺷﺎﺥﻪ هﺎ ‪ ،‬ﺗﺮآﻴﺒﻲ در اﻧﺘﻬﺎي ﻓﺎﻣﻴﻠﻬﺎ‬
‫‪ .276‬ﭘﻮﻻد‬
‫= ﭘﻮْﻻد = ﺏﻲ ﺏﺎك ‪ ،‬از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ‪ ،‬ﻓﻮﻻد ‪ ،‬آﺴﻲ آﻪ ﺱﺮدي و ﮔﺮﻣﻲ را ﭼﺸﻴﺪﻩ )‪ (5‬و ﻣﺠ ﺎزًا ﺁهﻨ ﻲ آ ﻪ در دﻣﺎه ﺎي ﺥﻴﻠ ﻲ ﺏ ﺎﻻ ذوب ﺷ ﺪﻩ و‬
‫در ﺁب ﺱﺮد رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻓﻮﻻد ﺥﺸﻚ ﺏﺪﺱﺖ ﺁﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺏﻪ ﺗﺪرﻳﺞ دﻣﺎي ذوب آﺎهﺶ ﻳﺎﺏﺪ ﺏﻪ ﻓﻮﻻد ﻧﺮم ﻣﻴﺮﺱﻴﻢ ‪.‬‬
‫‪ِ .277‬ﭘﻬِﻦ‬
‫= ﭘﺌﻬﻴﻦ = ﻓﻀﻮﻻت ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن )‪(1‬‬
‫‪ .278‬ﭘﻴﺴﻲ‬
‫از رﻳﺸﺔ ﺗﺮآﻲ ﭘﻴﺲ)= ﺏﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻨﺎﺱﺐ ‪ ،‬ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب( ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺮﻳﻀﻲ)‪(18‬‬
‫‪ .279‬ﭘﻴﻨﺎر‬
‫ﻻ رﻳﺸﺔ اﺻﻠﻲ ﭘﻴﻨﺎر ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺏﻮﻻغ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺏﻮ )= ﭼﺸﻤﻪ(‪.‬‬ ‫= ﭘﻴْﻨﺎر = ﺏﻴْﻨﺎر و ﺏﻮُﻧﺎر = ﭼﺸﻤﻪ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ ؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫‪ .280‬ﺗﺎ‬
‫= ﺗﺎي = ﻟﻨﮕﻪ ‪ ،‬ﻳﻨﮕﻪ ‪ ،‬ﺗﻚ ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ‪ ،‬آﻴﺴﻪ وﮔﻮﻧﻲ ‪ ،‬ﻃﺮف و ﺱﻮ ‪ ،‬ﺱﺎﺡﻞ ‪ ،‬در ﻣﺘﻮن ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ﺏﻤﻌﻨﻲ ﻳﻨﮕﻪ وﺟﻔ ﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ »ﺁي ﺗ ﺎي«‬
‫ﺏﻤﻌﻨﻲ ﻟﻨﮕﺔ ﻣﺎﻩ آﻨﺎﻳﻪ از ﺥﺪا ؛ ﺗﺎﻳﺎ = آﻴﺴﻪ ﻳﺎ واﺡﺪ آﻴﺴﻪ‬
‫‪ .281‬ﺗﺎﺏﻮر‬
‫و ﻃﺎﺏﻮر= ﺗﺎﺏﻴْﺮ و ﺗﺎوور= آﺘﻴﺒﻪ ‪ ،‬ﻓﻮج ‪ ،‬ﺻﻒ)‪.(1‬‬
‫‪ .282‬ﺗﺎب‬
‫ﻻ ﻣﺼ ﺪر دوﻳ ﺪن )ﻓﻌ ﻞ اﻣ ِﺮ دو( در ﻓﺎرﺱ ﻲ از هﻤ ﻴﻦ رﻳﺸ ﻪ اﺱ ﺖ ؛ ﺗ ﻮْو‬ ‫= ﺗﺎو و ﺗﻮْو = ﺱﺮﻋﺖ ‪ ،‬ﺷﺘﺎب ‪ ،‬ﺗﺎب ‪ ،‬ﻣﺴ ﻄﺢ ‪ ،‬ﻧ ﺎي و ﻧﻔ ﺲ ‪ ،‬اﺡﺘﻤ ﺎ ً‬
‫ﮔﺌﺪﻣﻚ = ﺱﺮﻳﻊ و ﺏﺎﺷﺘﺎب و ﺏﻪ دو رﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﺗﻮْوﻻﻣﺎق = ﺗﺎﺏﺎﻧﺪن و ﭼﺮﺥﺎﻧ ﺪن و ﺱ ﺮ آ ﺎر ﮔﺬاﺷ ﺘﻦ ‪ ،‬ﺗ ﻮْودان دوﺷ ﻤﻚ = از ﻧﻔ ﺲ اﻓﺘ ﺎدن و آ ﻢ ﻧ ﺎي‬
‫ﺷﺪن ‪ ،‬ﺗﻮْوﻻﻧﻤﺎق = دور زدن و ﻋﻼف ﮔﺸﺘﻦ‬
 ‫‪ .283‬ﺗﺎﺏﻪ‬
‫و ﺗﺎوﻩ = ﺗﺎوا = ﺗﺎو )ﭘﻬﻦ و ﺏﺰرگ( ‪ +‬ا )اك( = هﺮﭼﻴﺰ ﭘﻬﻦ و ﺏﺎز ‪ ،‬ﻇﺮف ﺏﺎز و ﭘﻬﻦ ﺁﺷﭙﺰي ؛ ﺗﺎوا داﺷ ﻲ = ﺱ ﻨﮓ ﭘﻬ ﻦ و ﺏ ﺰرگ ‪ ،‬ﺗ ﺎوار =‬
‫ﺏﺰرگ و درﺷﺖ و ﻣﺎل و ﺟﻨﺲ )‪(3‬‬
‫‪ .284‬ﺗﺎت‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺮدﻣﺎن ﻏﻴﺮﺗﺮك ﺗﺤﺖ ﺡﻜﻮﻣﺖ ﺗﺮك ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﻓﺎرس زﺏﺎن‬
‫‪ .285‬ﺗﺎﺟﻴﻚ‬
‫= ﺗﺎﺗﺠﻴﻚ = ﺗﺎت )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺟﻴﻚ )اك( = ﺗﺎﺗﻲ ‪ ،‬ﻣﺮدﻣﺎن ﻏﻴﺮﺗﺮك ﺗﺤﺖ ﺡﻜﻮﻣﺖ ﭘﺎدﺷ ﺎهﺎن ﺗ ﺮك ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣ ًﺎ ﻓﺎرﺱ ﻬﺎ ؛ ﺗﺮآﻴ ﺐ ﺗﺎﺟﻴ ﻚ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﻳﺌﻨﺠﻴ ﻚ‬
‫اﺱﺖ ‪ ،‬ﺗﺎزﻳﻚ و ﺗﺎژﻳﻚ و ﺗﺎﺟﻚ هﻢ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .286‬ﺗﺎراج‬
‫= ﺗﺎرا )ﺗﺎراﻣﺎق = ﺷﺎﻧﻪ آﺮدن ‪ ،‬زدودن ﭼﺮك ‪ ،‬ﺏﻬﻢ رﻳﺨﺘﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻨﻈﻢ آﺮدن ‪ ،‬ﭘﺎك آﺮدن ‪ ،‬ﺏﺮﭼﻴﺪن( ‪ +‬ج )اك( = ﭘﺎك آﺮدن وﺏﺮﭼﻴﺪن ‪ ،‬ﺏﻬ ﻢ‬
‫رﻳﺨﺘﻦ ؛ ﺗﺎراق = وﺱﻴﻠﺔ ﺏﻬﻢ رﻳﺰﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪ ‪ ،‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﺗﺮاش و ﺗﺎراﻧﺪن‬
‫‪ .287‬ﺗﺎراﻧﺪن‬
‫ﻣﺼﺪر ﺟﻌﻠﻲ و وام ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﺗﺎراﻣﺎق )= ﺏﻬﻢ رﻳﺨﺘﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﻨﻈﻢ آﺮدن ‪ ،‬ﭘﺎك آﺮدن ‪ ،‬ﺏﺮﭼﻴﺪن ‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪ آﺮدن(‬
‫‪ .288‬ﺗﺎ ْروِردي‬
‫ي )ﺥﺪا( ‪ +‬وﺋﺮدي )داد( = ﺥﺪاداد ؛ رﻳﺸﺔ »ﺗﺎري«از ‪ 5000‬ﺱﺎل ﭘﻴﺶ ﺏﺼ ﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺗ ﺎﻧﺮي ‪ ،‬ﺗ ﺎﻧﻘﺮي ‪ ،‬ﺗﻨﻘ ﺮي ‪،‬‬ ‫ي وﺋﺮدي = ﺗﺎر ْ‬‫= ﺗﺎر ْ‬
‫دﻳﻨﮕﺮي و ﺗﻮﻧﮕﺮي در ﺗﺮآﻲ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .289‬ﺗﺎزي‪1.‬‬
‫در اﺻﻞ ﺗﺎزﻳﻚ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺗﺎﺟﻴﻚ( ؛ اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﻋﻨ ﻮاﻧﻲ ﺏ ﻮد آ ﻪ ﺗﺮآﻬ ﺎ ﺏ ﻪ ﻏﻴﺮﺗ ﺮك ﻟﻘ ﺐ دادﻩ ﺏﻮدﻧ ﺪ وﻟ ﻲ هﻤ ﻴﻦ اﺱ ﻢ ﺏﻌ ﺪهﺎ از ﻃ ﺮف ﻓﺎرﺱ ﻬﺎ ﺏ ﻪ‬
‫ﻏﻴﺮﻓﺎرﺱﻬﺎ )ﻣﺨﺼﻮﺻًﺎ ﻋﺮﺏﻬﺎ( ﻟﻘﺐ دادﻩ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .290‬ﺗﺎزي‪2.‬‬
‫ي )اك( = ﺱﮓ ﺏﻲ ﻣﻮ ‪ ،‬ﺱﮓ ﺷﻜﺎري آﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺏﻪ ﺏﻘﻴﻪ ﺱﮕﻬﺎ آﻢ ﻣﻮ و ﻻﻏﺮ اﻧﺪام اﺱﺖ‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺱﺖ اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ از‬ ‫ي = ﺗﺎز )ﺏﺎخ‪:‬ﺗﺎس( ‪ْ +‬‬‫= ﺗﺎز ْ‬
‫ﻓﻌﻞ اﻣﺮ ﺗﺎﺥﺘﻦ در ﻓﺎرﺱﻲ ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ ﺏﺎﺷﺪ وﻟﻲ در ﻓﺎرﺱﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺮآﻴﺒﻲ را از اﺱﻢ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺱﺎﺥﺖ ﻧﻪ ﻓﻌﻞ‪.‬‬
‫‪ .291‬ﺗﺎس‬
‫= ﺗﺎز = ﻣﻮي ﺱﺮرﻳﺨﺘﻪ ‪،‬آَﻞ ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮك ؛ ﺗﺎزﻗﻮي = ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ ﺏﻲ ﺷﺎخ )‪(2‬‬

‫‪ .292‬ﺗﺎﻻر‬
‫= ﺗﺎﻟﻮار = اﻳﻮان ‪ ،‬آﻠﺒﺔ دهﻘﺎﻧﻲ ؛ ﺗﺎﻟﻮاردا ﺗﻮْي ﺱﺎﻟﻴﺒﻼر = در اﻳﻮان ﻋﺮوﺱﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻃﺎﻻر )ﻣﻌﺮ( ‪ ،‬آﻠﺒﺔ ﭼﻮﺏﻲ )‪ (1‬؛ از هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺥﻴﺮ‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﻓﻬﻤﻴﺪ آﻪ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺱﺎﺏﻘًﺎ در ﻣﻔﻬﻮم دﻳﮕﺮي اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .293‬ﺗﺎﻻن آﺮدن‬
‫از ﻣﺼﺪر ﺗﺎﻻﻣﺎق )= ﻏﺎرت آﺮدن ‪ ،‬ﭼﭙﺎول آﺮدن( = ﻏﺎرت ‪ ،‬ﭼﭙﺎول ؛ ﺗﺎﻻﻧﭽﻲ = ﻏﺎرﺗﮕﺮ‬
‫‪ .294‬ﺗﺎم‬
‫ﻻ اﻳﻦ رﻳﺸﻪ ﺏﻪ ﻋﺮﺏﻲ رﻓﺘﻪ و ﺗﻤ ﺎم ‪ ،‬ﺗ ﺎ ّم ‪ ،‬اﺗﻤ ﺎم و…‬
‫و ﺗﻮم = آﺎﻣﻞ ‪ ،‬در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ﻧﺎم ﺁﻗﺎ ؛ ﺗﺎﻣﺎي = ﻣﺎﻩ آﺎﻣﻞ ‪ ،‬از اﻟﻬﻪ هﺎ )‪ ، (2،17‬اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫از ﺁن ﻣﺸﺘﻖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .295‬ﺗﺎﻧﺮي‬
‫= ﺥﺪا ‪ ،‬اﻳﻦ رﻳﺸﻪ از ‪ 5000‬ﺱﺎل ﭘﻴﺶ ﺏﺼﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎﻧﺮي ‪ ،‬ﺗﺎﻧﻘﻴﺮي ‪ ،‬ﺗﻮﻧﻘﻮري ‪ ،‬ﺗﻮﻧﮕﺮي و ﺗﺎري در ﺗﺮآﻲ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪:‬‬
‫هﺮ ﻳﻚ ﻋﺠﻤﻲ وﻟﻲ ﻟﻐﺰﮔﻮي × ﻳﻠﻮاج ﺷﻨﺎس ﺗﻨﮕﺮي ﺟﻮي ‪ /‬ﺥﺎﻗﺎﻧﻲ‬
‫‪ .296‬ﺗﺎوان‬
‫= ﺗﺎو )ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﻣﺎل و ﺟﻨﺲ)‪ + ((3‬ان )اك( = ﻣﻌﺎدل ﺏﺎ ﻣﺎل و ﺟﻨﺲ ‪ ،‬ﺥﺴﺎرت ‪ ،‬ﺟﺮﻳﻤﻪ‬
‫‪ .297‬ﺗُﺒﺮﻩ‬
‫= ﺗﻮْرﺏﺎ = آﻴﺴﺔ ﺏﺰرگ ‪:‬‬
‫زر ﻧﺎﺏﺶ ﻓﺘﺪ ﺏﻪ آﻒ ﺏﻲ ﺷﻚ × ﺏﺨﺮد ﺗﻮﺏﺮﻩ ﺏﺮاي اﻳﺸﻚ ‪ /‬دهﺨﺪا‬
‫‪ .298‬ﺗُﭙﺎﻟﻪ‬
‫= ﺗﻮْﭘﺎﻻ = ﺗﻮْﭘﭙﺎﻻ = ﺗﻮْﭘﻤﺎﻻ )ﺗﻮْﭘﻤﺎﻻﻣﺎق = ﮔﺮد آﺮدن ‪ ،‬ﮔﺮد ﺁوري آﺮدن ‪ ،‬ﺟﻤﻊ آﺮدن( = ﮔﺮد ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﺸﻜﻞ ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ )‪(3‬‬
‫‪ .299‬ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ‬
‫= ﺗﻮْﭘﺎﻧﭽﺎ = ﺗﻮْﭘﺎن )= ﺗﭙﻦ = ﺿﺮﺏﻪ زﻧﻨﺪﻩ( ‪ +‬ﭼﺎ )اك( = ﺿﺮﺏﻪ زﻧﻨﺪة آﻮﭼﻚ ‪ ،‬ﻗ ﺪﻳﻢ ﺏ ﻪ ﻣﻌﻨ ﻲ ﺱ ﻴﻠﻲ و ﺿ ﺮﺏﻪ ﺏ ﺎ آ ﻒ دﺱ ﺖ ﺏ ﻮد وﻟ ﻲ اﻵن ﺏ ﻪ‬
‫ﺱﻼح آﻤﺮي ﮔﻮﻳﻨﺪ )‪.(12‬‬
‫‪ .300‬ﺗﭙﺎﻧﺪن‬
‫ﺡﺎﻟﺖ ﻣﺘﻌﺪي از ﻣﺼﺪر ﺟﻌﻠﻲ ﺗﭙﻴﺪن)ﺗﭙﻤﻚ = داﺥﻞ ﺷﺪن ﺏﺎ ﻓﺸﺎر(‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬از ﺱﺮﻣﺎ زﻳﺮ ﭘﺘﻮ ﺗﭙﻴ ﺪم‪ .‬ﺗﭙﻴ ﺪن در ﻣﻌﻨ ﺎي ﺿ ﺮﺏﺎن ﻗﻠ ﺐ ﻣﺼ ﺪر اﺻ ﻴﻞ‬
‫ﻓﺎرﺱﻲ اﺱﺖ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺏﺎ اﻳﻦ ﻣﺼﺪر ﺟﻌﻠﻲ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ُ .301‬ﺗﭙُﻖ‬
‫ﻻ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺛﻘﻴﻞ ﺷﺪة ﺗﭙﻴﻚ )ﻟﮕﺪ ‪ ،‬رو ﭘﺎ( ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫= ﺗﻮْﭘﻮُق = ﻣﭻ ﭘﺎ ‪ ،‬ﻗﻮزك ﭘﺎ ‪ ،‬ﻟﻜﻨﺖ زﺏﺎن ‪ ،‬ﭼﺎق ؛ ﺗﭙﻖ زدن = ﺡﺮف ﺏﻲ ارادﻩ زدن ؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫‪ .302‬ﺗﭙﻤﻪ‬
‫= ﺗﭙﻤﻪ = ﺗﭗ )ﺗﭙﻤﻚ = ﭼﻴﺰي را ﺏﺰور داﺥﻞ آﺮدن( ‪ +‬ﻣﻪ )اك( = ﭼﭙﺎﻧﺪﻧﻲ ‪ ،‬اﺻﻄﻼح ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫‪ .303‬ﺗﭙّﻪ‬
‫= ﺗﭙﻪ = ﺱﺮ ‪ ،‬ﻓﺮق ‪ ،‬ﻗﻠّﻪ ‪ ،‬هﻴﻜﻞ ؛ »ﺗﭙﻪ ﮔﺆز« در آﺘﺎب ددﻩ ﻗﻮرﻗﻮد ﺏﻤﻌﻨﻲ آﺴﻴﻜﻪ در ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﭼﺸﻢ دارد ﺁﻣ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﺏﺮه ﺎن ﻗ ﺎﻃﻊ )‪ (27‬ه ﻢ‬
‫ﺁﻧﺮا ﺗﺮآﻲ ﻣﻲ داﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﺏﺎ ﻣﺼﺪر ﺗﭙﻤﻚ )= ﺗﭙﺎﻧﺪن( ﭼﻪ راﺏﻄﻪ اي دارد‪.‬‬
 ‫‪ُ .304‬ﺗﺘُﻖ‬
‫= ﺗﻮُﺗﻮُق = ﺗﻮُت )ﺗﻮﺗﻤﺎق =ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن( ‪ +‬اُوق )اك( = اﺏﺮ ﺱﻴﺎﻩ )هﻮاي ﺗﺘﻘﻲ( ‪ ،‬ﭘﺮدة ﭘﻴﺎز )ﺗﺘﻖ ﭘﻴﺎز( ‪ ،‬ﭼﺎدر )ﺗ ﺘﻘﺶ راﭘﻮﺷ ﻴﺪ( ‪ ،‬ﺁﺱ ﻤﺎن‬
‫)ﺗﺘﻖ ﺱﭙﻬﺮﮔﻮن ‪ ،‬ﺗﺘﻖ ﻧﻴﻠﻲ( ‪:‬‬
‫ﺷﺐ ‪ُ ،‬ﺗﺘُﻖ ﺷﺎهﺪ ﻏﻴﺒﻲ ﺏُﻮد × روز آﺠﺎ ﺏﺎﺷﺪ هﻤﺘﺎي ﺷﺐ؟ ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫ﺱّﺮﺥﺪاآﻪ درﺗﺘﻖ ﻏﻴﺐ ﻣﻨﺰوﻳﺴﺖ×ﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ﻧﻘﺎب زرﺥﺴﺎرﺏﺮآﺸﻴﻢ‪/‬ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .305‬ﺗﺘﻤﺎج‬
‫ك ﻣ ﺎج ﺏ ﺮاي ﺁش در ﺟﺎه ﺎي‬ ‫= ﺗﻮُﺗﻤ ﺎج = ﺗ ﻮُت )ﺗﻮﺗﻤ ﺎق = ﮔ ﺮﻓﺘﻦ( ‪ +‬ﻣ ﺎ )اك( ‪ +‬اج )اك( =ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ‪ ،‬ﺁﺷ ﻲ ﺏ ﺎ ﺁرد ‪ ،‬ﺁش ﺏ ﺮگ )‪ (1،27،19‬؛ ا ِ‬
‫ش ﺗﻮﺗﻤﺎ ‪ ،‬ﺁش ﺏﻮﻻﻣﺎ ‪ ،‬ﺁش اوْوﻣﺎ‪ :‬ﭼﻮﻧﻜ ﻪ ﺗﺘﻤ ﺎﺟﺶ‬ ‫دﻳﮕﺮ هﻢ دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ :‬اُﻣﺎج )ﻩ‪.‬م( و ﺏﻠﻤﺎج )ﻩ‪.‬م(‪ .‬ﺏﻌﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ ﺁج هﻤﺎن ﺁش ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪ :‬ﺁ ِ‬
‫دهﺪ‪،‬او آﻢ ﺥﻮرد×ﺥﺸﻢ ﮔﻴﺮد‪،‬ﻣﻬﺮهﺎ را ﺏﺮدرد‪/‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .306‬ﺗﺨﻢ‬
‫= ﺗﻮْﺥﻮم = ﺗﻮْﻏﻮم و دوْﻏﻮم = دوْغ )دوْﻏﻤﺎق = زاﺋﻴﺪن ‪ ،‬ﺗﻜﺜﻴﺮ آﺮدن ‪ ،‬زﻳﺎد ﺷﺪن( ‪ +‬وم )اك( = ﻓﺰوﻧﻲ ‪ ،‬ﺗﻜﺜﻴ ﺮي ‪ ،‬زادﻧ ﻲ ‪ ،‬ﺏ ﺬر ‪ ،‬ﻓﺮزﻧ ﺪ ‪،‬‬
‫ﺥﻠﻒ ‪ ،‬در اﺻﻞ ﻧﻘﺶ ﺗﺨﻢ ﻧﻴﺰ هﻤﺎن ﺗﻜﺎﺛﺮ و ازدﻳﺎد آﺮدن اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .307‬ﺗُﺨﻤﺎق‬
‫ﻻ ﺛﻘﻴ ﻞ ﺷ ﺪة دؤﻳﻤ ﻚ )= دؤﮔﻤ ﻚ =‬ ‫= اﺱﻢ و ﻣﺼﺪر ﺗﻮْﺥﻤﺎق )= زدن ‪ ،‬آﻮﺏﻴﺪن( = اﻓﺰارﭼﻮﺏﻲ ﺏﺮاي آﻮﺏﻴ ﺪن ﮔﻮﺷ ﺖ ﻳ ﺎ ﻟﺒ ﺎس ؛ اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ اﺡﺘﻤ ﺎ ً‬
‫ﺗﺆﮔﻤﻚ = ﺗﻮْﺥﻤﺎق( اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .308‬ﺗﺮ‬
‫= ﻋﺮق ‪ ،‬ﺥﻴﺲ ‪ ،‬ﻧﻢ و رﻃﻮﺏﺖ ؛ ﺗﺮﻟﻤﻚ = ﻋﺮق آﺮدن و ﺥﻴﺲ ﺷﺪن‬
‫‪ .309‬ﺗﺮﺥﻮن ‪/‬گ‬
‫= ﺗﺮﺥﻮن و ﺗﺮﺥﺎن = از ﮔﻴﺎهﺎن ؛ ﺏﺼﻮرت ‪ Tarragon‬در اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫‪ .310‬ﺗﺮاش‬
‫= ﺗﺎراش = ﺗﺎرا )ﺗﺎراﻣﺎق = ﺷﺎﻧﻪ آﺮدن ‪ ،‬زدودن ‪ ،‬ﭘﺎك آﺮدن( ‪ +‬اش )اك( = وﺱﻴﻠﺔ ﺗﻤﻴﺰ آﺮدن و زدودن ؛ از دﻳﮕﺮ رﻳﺸﻪ هﺎي اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ در‬
‫ﻓﺎرﺱﻲ دارﻳﻢ ‪ :‬ﺗﺮاﺷﻴﺪن ‪ ،‬ﺗﺎراج ‪ ،‬ﺗﺎراﻧﺪن ‪ ،‬ﺗﺮاﺷﻪ ‪ ،‬ﺗﺮﻳﺸﻪ‬
‫‪َ .311‬ﺗﺮْك‬
‫= ﺗﺮ )ﺗﺮﻣﻚ = ﺟﻤﻊ آﺮدن ‪ ،‬ﺏﺎر آﺮدن( ‪ +‬ك )اك( = ﺟﺎي ﺏﺎر ‪ ،‬ﺗﺮك اﺱﺐ و دوﭼﺮﺥﻪ و ﻣﻮﺗﻮر آﻪ ﺱ ﻮارﻩ ﻣﻠﺰوﻣ ﺎت ﺥ ﻮد را ﺁﻧﺠ ﺎ ﻗ ﺮار ﻣ ﻲ‬
‫دهﺪ ‪ ،‬ﭘﺸﺖ زﻳﻦ‬
‫‪ .312‬ﺗُﺮك‬
‫= ﺗ ﻮرك = ﺗ ﻮروك ‪ ،‬آ ﻪ ﺏﻨ ﺎ ﺏﻨﻈﺮﺥ ﺎﻧﻢ ﻋﺎدﻟ ﻪ ﺁﻳ ﺪﻳﻦ ﺥﻔﻴ ﻒ ﺷ ﺪة ﺗ ﻮُروُق )= دوروق( ﺏ ﻪ ﻣﻌﻨ ﻲ »ﻗ ﻮم ﺱ ﺎآﻦ وﻳﻜﺠﺎﻧﺸ ﻴﻦ« اﺱ ﺖ اﻟﺒﺘ ﻪ درﻏ ﺰل‬
‫ﻓﺎرﺱﻲ ﻟﻐﺖ ﺗُﺮك آﻨﺎﻳﻪ از زﻳﺒﺎرو اﺱﺖ‪:‬‬
‫اﮔﺮ ﺁن ﺗﺮك زﻧﺠﺎﻧﻲ ﺏﺪﺱﺖ ﺁرد دل ﻣﺎرا‬
‫ﺏﻪ ﺥﺎل هﻨﺪوﻳﺶ ﺏﺨﺸﻢ ﻣﻐﺎن و ﺁﺱﺘﺎرا را !‬
‫‪ .313‬ﺗُﺮآﺎن‬
‫و ﺗَﺮآﺎن = ﺗﺎرآﺎن = ﻋﻨﻮان ﺏﺎﻧﻮي درﺏﺎر ‪ ،‬ﻟﻘﺒﻲ ارﺟﻤﻨﺪ ﺏﺮاي ﺥﺎﻧﻤﻬﺎ ‪ ،‬اﻳﻦ آﻠﻤﻪ در ﺗﺮآﻲ ﻗﺪﻳﻢ ﺏﻬﻤﻴﻦ ﺻﻮرت ﺁﻣ ﺪﻩ اﺱ ﺖ وﻟ ﻲ ﺁﻧ ﺮا ﺏ ﻪ اﺷ ﺘﺒﺎﻩ‬
‫ﺗُﺮآﺎن ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .314‬ﺗُﺮآﻤﻦ‬
‫= ﺗﻮرآﻤﺎن = ﺗﻮرك )ﺗﺮك( ‪ +‬ﻣﺎن )ﺷﺒﻴﻪ ‪ ،‬ﻗﻮي ‪ ،‬اك ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ( = ﺷﺒﻪ ﺗﺮك ‪ ،‬ﺥﻴﻠﻲ ﺗ ﺮك ‪ ،‬ﻋﻨ ﻮان ﻣﺮدﻣ ﺎﻧﻲ آ ﻪ ازﻧﻈ ﺮ زﺏ ﺎﻧﻲ ﺗ ﺮك ﺏﻮدﻧ ﺪ وﻟ ﻲ‬
‫ﻇﺎهﺮﺷﺎن ﺏﺎ ﺗﺮآﻬﺎي اوﻏﻮزي ﻓﺮق داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ .315‬ﺗﺴﻤﻪ‬
‫= ﺗﺎﺱﻤﺎ = ﺗﺎس )ﻗﺎب ﻓﻠﺰي ﭘﻬﻦ ‪ ،‬ﺷﺌﻲ داﻳﺮوي( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = ﺟﺴﻢ ﺡﻠﻘﻮي ‪ ،‬ﭼﺮم ﺥﺎم )‪ ، (1‬ﻣﻮي ﺷﺎﻧﻪ آﺮدﻩ ؛ ﻃﺴﻤﻪ )ﻣﻌﺮ( )‪(27‬‬
‫‪ .316‬ﺗﺸﻚ‬
‫= دؤﺷﻪ ك = دؤﺷﻪ )دؤﺷﻪ ﻣﻚ =ﮔﺴﺘﺮدن ‪ ،‬ﭘﻬﻦ آﺮدن( ‪ +‬ك )اك( = ﭘﻬﻦ آﺮدﻧﻲ ‪،‬ﮔﺴﺘﺮدﻧﻲ‬
‫‪ .317‬ﺗُﻐﺎر‬
‫= ﺗﺎﻏﺎر= داﻏﺎر= ﻇﺮف ﺱﻔﺎﻟﻲ ﻳﺎ ﮔِﻠﻲ ﺏﺮاي ﻣﺎﺱﺖ وﺥﻤﻴﺮ ‪ ،‬واﺡﺪ وزﻧﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺏﺮاﺏﺮ ﺏﺎ ‪ 10‬آﻴﻠﻮﮔﺮم )‪(1‬‬
‫‪ .318‬ﺗﻔﻨﮓ‬
‫= ﺗﻮﻓﻪ ك = ﺗﻮف )ﺻﺪاي ﻓﻮت آﺮدن ﺏﺎ دهﺎن ‪ ،‬ﺏ ﺎد ده ﺎن( ‪ +‬اك )اك( = ﻓ ﻮت آﺮدﻧ ﻲ ‪ ،‬وﺱ ﻴﻠﻪ اي آ ﻪ ﺏ ﺎ ﺁن ﻓ ﻮت آﻨﻨ ﺪ ‪ ،‬ﻗ ﺪﻳﻢ در ﺏ ﻴﻦ ﺗﺮآﻬ ﺎ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ رﺱﻢ ﺏﻮدﻩ آﻪ داﺥﻞ ﭼﻮﺏﻲ را ﺥﺎﻟﻲ ﻣﻲ آﺮدﻧﺪ و ﺷﺌﻲ رﻳﺰي در داﺥﻞ ﺁن ﻗﺮار ﻣﻲ دادﻧﺪ و ﺏﺎ ﻓﻮت آﺮدن در داﺥﻞ ﭼﻮب ‪ ،‬ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن را ﻣﻲ‬
‫زدﻧﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻤﺎﻧﻜﻪ ﺷﺎهﺪاﻧﻪ را در داﺥﻞ ﺏﺪﻧﺔ ﺥﻮدآﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺏﺰﻧﻨﺪ(‪ .‬اﻳﻦ وﺱﻴﻠﺔ ﺱﺎدﻩ در دﻳﻮان ﻟﻐ ﺎت اﻟﺘ ﺮك ﺏ ﺎ ﺗﻮﻓ ﻪ ك و دووﻩ ك ﻧﺎﻣﮕ ﺬاري‬
‫ﺷﺪﻩ اﺱﺖ )‪(2‬‬
‫‪ .319‬ﺗﻚ‬
‫= ﺗﻨﻬﺎ ‪ ،‬ﺱﺎدﻩ ‪ ،‬ﻳﻚ ‪ ،‬ﺡﺮف ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ،‬اﻧﺘﻬﺎ )‪ (25‬؛ ﺗﻜﻢ = ﺗﻨﻬﺎﻳﻢ ‪ ،‬زﻧﺠﺎﻧﺎ ﺗﻚ = ﺗﺎ زﻧﺠﺎن ‪ ،‬ﺁﻳﺘﻚ = ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻩ ‪ ،‬ﻗﻮﻳﻮ ﺗﻜﻲ = ﺗﻪ ﭼﺎﻩ‬
‫‪ .320‬ﺗﻜﺎب ‪ /‬ج‬
‫= ﻧﺎم ﺟﻌﻠﻲ ﺗﻴﻜﺎن ﺗﭙﻪ )ﺗﭙﺔ ﺥﺎردار( از ﺷﻬﺮﺱﺘﺎﻧﻬﺎي ﺁذرﺏﺎﻳﺠﺎﻧﻐﺮﺏﻲ‬
‫‪ .321‬ﺗﻜﺶ‪/‬ت‬
‫= ﺗﻜﻴﺶ = ﺗﻚ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﻳﺶ )اك( = ﺏﻲ هﻤﺘﺎ ‪ ،‬اﺏﻮاﻟﻤﻈﻔﺮ ﻋﻼءاﻟ ﺪﻳﻦ ﺏ ﻦ اﻳ ﻞ ارﺱ ﻼن از ﺱﻠﺴ ﻠﺔﺥﻮارزم ﺷ ﺎهﻲ )‪ (5‬؛ ﺷ ﺎﻳﺪ رﻳﺸ ﻪ اش ﺗ ﻚ )ﻩ‪.‬م(‬
‫ﺏﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫ﺗﻜﺶ ﺏﺎ ﻏﻼﻣﺎن ﻳﻜﻲ رازﮔﻔﺖ×آﻪ اﻳﻨﺮا ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺏﻪ آﺲ ﺏﺎزﮔﻔﺖ‪/‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .322‬ﺗﻜﻠﺘﻮ‬
‫ي)اك ﻣﻀﺎف( = زﻳﺮ زﻳﻦ ‪ ،‬ﻧﻤﺪي آﻪ زﻳﺮ زﻳﻦ ﺏﺮ ﭘﺸﺖ اﺱ ﺐ ﻣ ﻲ اﻧﺪازﻧ ﺪ ‪ ،‬ﻧﻤ ﺪ‬ ‫ﻲ = ﺗﺮك )ﻩ‪.‬م ‪ ،‬زﻳﻦ( ‪ +‬ﺁﻟﺖ )زﻳﺮ( ‪ْ +‬‬ ‫ﻲ = ﺗﺮك ﺁﻟﺘ ْ‬
‫= ﺗﻚ ﺁﻟﺘ ْ‬
‫زﻳﻦ ‪ ،‬ﺁدرم )‪(1،25‬‬
‫‪ .323‬ﺗﻜﻤﻪ‬
‫= ﺗﻴﻜﻤﻪ = ﺗﻴﻚ )ﺗﻴﻜﻤﻚ = دوﺥﺘﻦ( ‪ +‬ﻣﻪ )اك( = دوﺥﺘﻪ ‪ ،‬دﮔﻤﻪ‬
‫‪ .324‬ﺗﻜّﻪ‬
‫= ﺗﻴﻜﻪ = ﺗﻴﻚ )ﺗﻴﻜﻤﻚ = دوﺥﺘﻦ ‪ ،‬ﺏﺴﺘﻦ( ‪ +‬ﻩ )اك( = دوﺥﺘﻨﻲ ‪ ،‬در اﺻﻞ ﻣﻘﺪاري ﭘﺎرﭼﻪ ﺏﺮاي وﺻ ﻠﻪ آ ﺮدن آ ﻪ ﺏﻌ ﺪهﺎ ﺗﻌﻤ ﻴﻢ ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﻲ آﻨ ﺪ ﺏ ﻪ‬
‫هﺮ ﭼﻴﺰ آﻢ ﻣﻘﺪار ‪ ،‬ﻟﻘﻤﻪ ‪ ،‬ﻗﻄﻌﻪ ‪ ،‬در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ﺗﻴﻜ ْﻮ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(2‬‬
‫‪ .325‬ﺗَﻜﻪ‬
‫= ﺗﻪ آﻪ = ﺏُﺰ ﻧﺮ )‪ (1‬؛ ﺗﻜﻪ ﺱﺎﻗﻘﺎﻟﻲ = رﻳﺶ ﺏﺰي‬
‫‪ .326‬ﺗﮕﻴﻦ‬
‫و ﺗﻜ ﻴﻦ= ﺷ ﺎهﺰادﻩ ‪ ،‬ﺥ ﻮش ﺗﺮآﻴ ﺐ ‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮان‪،‬ﭘﺴ ﻮﻧﺪي در ﻧﺎﻣﻬ ﺎي ﺗﺮآ ﻲ ‪ ،‬ﻋﻨ ﻮان ﭘﺎدﺷ ﺎهﺎن ﻏﺰﻧ ﻮي)‪ 367‬ﺗ ﺎ ‪ 582‬ﻩ‪.‬ق( ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‪ :‬ﺱ ﻮﺏﻚ ﺗﮕ ﻴﻦ‬
‫)ﺱﺒﻜﺘﻜﻴﻦ( ﻣﺆﺱﺲ ﺱﻠﺴﻠﺔ ﻏﺰﻧﻮﻳﺎن ‪ ،‬ﺁﻟﭗ ﺗﮕﻴﻦ‪ :‬ﭘﻨﺪ از هﺮآﺲ آﻪ ﮔﻮﻳﺪ ﮔﻮش دار × ﮔﺮ ﻣﺜﻞ ﻃﻮﻏﺎﻧﺶ ﮔﻮﻳﺪ ﻳﺎ ﺗﮕﻴﻦ‪ /‬ﻧﺎﺻﺮﺥﺴﺮو‬
‫‪ .327‬ﺗِﻞ‬
‫= ﺗﺌﻞ = زﻟﻒ ﺱﺮ ‪ ،‬آﺎآﻞ ‪ ،‬ﻣﻮي ﺟﻠﻮي ﺱﺮ )‪(25‬‬
‫‪ .328‬ﺗﻼش‬
‫= ﺗﺎﻻش = ﺗﺎﻻ )ﺗﺎﻻﻣﺎق = ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش آﺮدن ‪ ،‬دﻧﺒﺎل ﭼﻴﺰي ﮔﺸﺘﻦ( ‪ +‬اش )اك( = ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش ‪ ،‬ﭘﻲ ﭼﻴﺰي رﻓﺘﻦ ؛ ﻣﺼﺪر »ﻣﺘﻼﺷﻲ« )=‬
‫ﺗﻼش آﻨﻨﺪﻩ( در ﻋﺮﺏﻲ ﻧﻴﺰ از هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .329‬ﺗﻠﻴﺸﻪ‬
‫= ﺗﻴﻠﻴﺸﻪ = ﺗﻴﻠﻲ )ﺗﻴﻠﻴﻤﻚ = ﺥُﺮدآﺮدن ‪ ،‬ﺏﺮﻳﺪن( ‪ +‬ﺷﻪ )اك( = ﺥﺮدﻩ رﻳﺰﻩ ‪ ،‬ﺥﺮدة ﭼﻮب وآﺎﻏﺬ )‪(1‬‬
‫‪ .330‬ﺗﻤﺸﻚ‬
‫= ﺗﺆﻣﺸﻮك = درﺥﺘﭽﻪ اي و ﻧﻮﻋﻲ ﺥﻮردﻧﻲ ﭘﺮﻧﺪﻩ )‪(2‬‬
‫‪ .331‬ﺗُﻤﻐﺎ‬
‫= ﺗﻮﻣﻐﺎ و داﻣﻐﺎ = دام )داﻣﻤﺎق = ﭼﻜﻴﺪن( ‪ +‬ﻏﺎ )اك( = ﭼﻜﻴﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﻬﺮهﺎي ﺷﺎهﺎﻧﺔ ﻗﺪﻳﻤﻲ آﻪ ﺏﻮﺱﻴﻠﺔ ﭼﻜﺎﻧﺪن ﻳﺎ ﭘﺮس ﺟﻮهﺮ ﻳﺎ داغ آﺮدن ﺏﺪﺱﺖ‬
‫ﻣﻲ ﺁﻣﺪ ‪ ،‬داغ ‪ ،‬ﻣُﻬﺮ ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﺗﻬﻤﺖ ؛ ﺁل ﺗﻤﻐﺎ = ﻣﻬﺮﺱﺮخ ‪ ،‬ﻣﻬﺮﺷﺎهﺎﻧﻪ ﺏ ﺎ ﺟﻮهﺮﺱ ﺮخ در ﺏ ﺎﻻي ﻃﻮﻣﺎره ﺎ ‪ ،‬ﻗ ﺮﻩ ﺗﻤﻐ ﺎ = ﻗ ﺎرا ﺗﻮﻣﻐ ﺎ = ﻣﻬ ﺮ‬
‫ﺷﺎهﻲ ﺏﺎ ﺟﻮهﺮ ﺱﻴﺎﻩ‪ :‬ﺥﻮن ﺏﺪﺥﻮاهﺎن او ﺁل اﺱﺖ و ﺏﺮﺡﻜﻢ ازل* ﺁﻧﭽﻨﺎن ﺡﻜﻢ ﺁل ﺗﻤﻐﺎ ﺏﺮﻧﺘﺎﺏﺪ ﺏﻴﺶ از اﻳﻦ‪ /‬ﺱﻠﻤﺎن ﺱﺎوﺟﻲ‬
‫ﭼﻬﺎر اﻣﻴﺮ را ﻣﻌﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮدو هﺮﻳﻚ را ﻗﺮاﺗﻤﻐﺎﺋﻲ ﻋﻠﻴﺤﺪﻩ…‪ /‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻏﺎزان‬
‫‪ .332‬ﺗﻦ‬
‫= وﺟﻮد و ﺏﺪن ؛ آﻠﻤﺔ اﺻﻴﻞ ﺗﺮآﻲ )‪(18،2‬‬
‫‪ .333‬ﺗُﻨﺒﺎن‬
‫= ﺗﻮﻣﺎن = ﺗﻮﻣﺎ )ﺗﻮﻣﺎﻣﺎق = ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن( ‪ +‬ان )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪة ﺗﻦ و ﻋﻮرت ‪ ،‬ﺷﻠﻮار زﻳﺮ‬
‫‪ .334‬ﺗﻨﺒﻚ‬
‫= ﺗﻮﻣﺮوك در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ‪ ،‬از ﺱﺎزهﺎي ﺿﺮﺏﻲ )‪(18،2‬‬
‫‪ُ .335‬ﺗﻨُﻚ‬
‫= ﺗﻮﻧﻮك = ﺗﻮن )آﻢ ﻧﺎي ‪ ،‬ﺿﻌﻴﻒ( ‪+‬وك )اك( = ﻇﺮﻳﻒ ‪ ،‬ﻧﺎزك ‪ ،‬ﺷﻜﻨﻨﺪﻩ ؛ ﺗﻨﻜﻪ = ﺷﻠﻮار ﺿﻌﻴﻒ و آﻮﭼﻚ‬
‫‪ُ .336‬ﺗﻨُﻜﻪ‬
‫= ﺗﻮﻧﻮآﻪ = ﺗﻮن )ﺿﻌﻴﻒ ‪ ،‬آﻢ ﻧﺎي( ‪ +‬وك )اك( ‪ +‬ﻩ )اك( = آﻮﭼﻚ ‪ ،‬ﺷﻠﻮارك ‪ ،‬ﺷﻮرت ‪ ،‬ﺏﺎخ‪ :‬ﺗﻨﻚ‬
‫‪ .337‬ﺗُﻨﮓ‬
‫= ﺗﻮﻧﮓ )ﻣﺄﺥﻮذ از ﺗﻮﻧﺞ = ﺁﻟﻴﺎژ ﻣﺲ و روي( = آﻮزة دهﻦ ﺗﻨﮓ ‪ ،‬ﻇﺮف ﻇﺮﻳﻒ ﮔﺮدن ﺏﺮاي ﺷﺮﺏﺖ ﺥﻮري‬
‫‪ .338‬ﺗﻨﻮر‬
‫و ﺗﻨّﻮر )ﻣﻌﺮ( = ﺗﻨﺪﻳﺮ در ﺗﺮآﻲ = ﺗﻤﺪﻳﺮ )ﺗﻤﺪﻳﺮﻣﻚ و ﺗﺎﻣﺪﻳﺮﻣﺎق = ﺱ ﻮزاﻧﺪن( ؛ ﺗ ﺎﻣﻮ )= ﺟﻬ ﻨﻢ( از هﻤ ﻴﻦ رﻳﺸ ﻪ اﺱ ﺖ ‪ ،‬وﻇﻴﻔ ﺔ اﺻ ﻠﻲ ﺗﻨ ﻮر‬
‫ﻧﻴﺰ ﺡﺮارت دادن اﺱﺖ ﻧﻪ ﻧﻮر دادن و در اﺻﻞ ﭼﻨﺪان هﻢ ﻧﻮر ﻧﻤﻲ دهﺪ ﻟﺬا رﻳﺸﺔ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ »ﻧﻮر« ﻧﻴﺴﺖ)‪.(18‬‬
‫‪ .339‬ﺗﻮپ‬
‫ﺗﻮْپ = ﻧﻮﻋﻲ ﺱﻼح ﺟﻨﮕﻲ ‪ ،‬ﺏﺴﺘﺔ ﭘﺎرﭼﻪ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﺏﺎزي )‪ (1‬؛ اﻳﻦ آﻠﻤﺔ اﺻﻴﻞ ﺗﺮآﻲ در ﺗﺮآﻴﺒﺎت زﻳﺎدي ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺗﻮﭘﻤﺎﻻ )ﺏ ﺎخ‪ :‬ﺗﭙﺎﻟ ﻪ(‬
‫‪ ،‬ﺗﻮﭘﻮز ‪ ،‬ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ ‪ ،‬ﺗﻮﭘﺎرﻻﻣﺎق )ﺏﺎخ‪ :‬ﺗﻮﭘﻴﺪن(‬
‫‪ .340‬ﺗﻮﭘﻮز‬
‫= ﺗﻮْﭘﻮز = ﺗﻮْپ )ﮔﺮد( ‪ +‬وز )اك( = ﮔﺮدﮔﻮن ‪ ،‬ﺁﻟﺖ ﺁهﻨﻲ آﻪ ﺱﺮش ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻤﺎق ﮔﺮد اﺱﺖ ‪ ،‬ﮔﺮز ‪ُ ،‬دﺏّﻮس )ﻣﻌﺮ(‬
‫‪ .341‬ﺗﻮﭘﻴﺪن‬
‫ﻣﺼﺪرﺟﻌﻠﻲ ﻓﺎرﺱﻲ آﻪ از ﺗﻮپ ﺗﺮآﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ ؛ ﺗﻮْﭘﺎرﻻﻣﺎق = ﺏﻪ ﺗﻮپ ﺏﺴﺘﻦ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮپ ﺱﺮ آﺴﻲ داد زدن‬
‫‪ .342‬ﺗﻮﺗﻚ‬
‫= ﺗﻮﺗﻮك = ﺗﻮت )ﺗﻮﺗﻤﻚ = دود آﺮدن ‪ ،‬ﺱﻮﺥﺘﻦ( ‪ +‬وك )اك( = ﺱﻮﺥﺘﻪ ‪ ،‬ﻓﺮاق )‪(3‬‬
‫‪ .343‬ﺗﻮﺗﻮن‬
‫= ﺗﻮﺗﻮن = ﺗﻮت )ﺗﻮﺗﻤﻚ = دود آ ﺮدن( ‪ +‬اون )اك( = دود ‪ ،‬ﻧ ﻮع ﺗﻨﺒ ﺎآﻮ ؛ هﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺗﻮﺗﺴ ﻮﻟﻪ ﻣ ﻚ )= ﺗﻮﺱ ﺘﻮﻟﻪ ﻣ ﻚ( و ﺗﻮﺗﺴ ﻮ )ﺗﻮﺱ ﺘﻮ( و دود‬
‫)ﺗﻮت( هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﺗﻮﺗﻮن هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .344‬ﺗﻮﺥﺘﻦ‬
‫ﻻ دوﺥﺘﻦ هﻢ از هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ اﺱﺖ ؛آﻴﻨﻪ ﺗﻮزي = آﻴﻨﻪ ﺗﻮﺥﺘﻦ =آﻴﻨﻪ ﺏﺎﻓﺘﻦ ؛ در ﻓﺎرﺱﻲ ﺏ ﺎﻓﺘﻦ ﻣﺼ ﺪر‬ ‫از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﺗﻮﺥﻮﻣﺎق)= ﺏﺎﻓﺘﻦ(‪،‬اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﻣﻌﺎدل ﺁن ﻣﻲ ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﻮﺥﺘﻦ در ﻓﺎرﺱﻲ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
 ‫‪ .345‬ﺗﻮر‬
‫= ﺗﻮْر = ﺷﺒﻜﻪ ‪ ،‬دام ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮآﻲ )‪(2‬‬
‫‪ .346‬ﺗﻮران‬
‫= ﺗﻮُر)ﺗﻮرﻣﺎق ﻳﺎ دورﻣﺎق = ﻣﺎﻧﺪن ‪ ،‬ﺡﺮآﺖ ﻧﻜﺮدن( ‪ +‬ان )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = ﻣﺎﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﺛﺎﺏ ﺖ ‪ ،‬ﺗ ﺮك ه ﺎ ﭼ ﻮن ﻗ ﻮم ﻳﻜﺠﺎﻧﺸ ﻴﻦ و ﺷ ﻬﺮ ﻧﺸ ﻴﻦ ﺏﻮدﻧ ﺪ‬
‫ﺱﺮزﻣﻴﻨﻬﺎﻳﺸﺎن ﺗﻮران ﺥﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ ؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﺗُﺮك‬
‫‪ .347‬ﺗﻮرج‬
‫= ﺗﻮُراج = ﺗﻮُر )ﺗﻮرﻣﺎق ﻳﺎ دورﻣ ﺎق = ﻳﻜﺠﺎﻣﺎﻧ ﺪن( ‪ +‬اج )اك( = ﻣﺤﻜ ﻢ واﺱ ﺘﻮار ‪ ،‬ﭘﺮﻧ ﺪة وﺡﺸ ﻲ ﺷ ﺒﻴﻪ آﺒ ﻚ ‪ ،‬درّاج )ﻣﻌ ﺮ( ؛ ﻧ ﺎم ﺏﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ‬
‫ﭘﺴﺮ ﻓﺮﻳﺪون آﻪ ﺗﻮران ﻣﻨﺴﻮب ﺏﻪ اوﺱﺖ )‪:(1،2،19،27‬‬
‫اﻻ ﺗﺎ ﺏﺎﻧﮓ دراج اﺱﺖ و ﻗﻤﺮي × اﻻ ﺗﺎ ﻧﺎم ﺱﻴﻤﺮغ اﺱﺖ و ﻃﻐﺮل‪ /‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي داﻣﻐﺎﻧﻲ )‪(27‬‬
‫‪ .348‬ﺗﻮﺱﻦ‬
‫= ﺗﻮْوﺱﺎن= ﺗﻮْوﺱﺎ)ﺗﻮْوﺱﺎﻣﺎق = ﭼﺴﺖ و ﭼﺎﺏﻚ رﻓﺘﻦ(‪ +‬ان )اك ﻓﺎﻋﻠﻲ( = ﭼﺴﺖ و ﭼﺎﺏﻚ روﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﺱﺮآﺶ ؛ ﺗﻮْوﺱﻮن = وﺡﺸﻲ و رام ﻧﺸﺪﻩ‬
‫‪ .349‬ﺗﻮك‬
‫= ﺗﻮك = ﻣﻮ ‪ ،‬دﺱﺘﻪ ﻣﻮ ﻳﺎ ﭘﺸﻢ ‪ ،‬ﻣﻮي ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ‪ ،‬آﺎآﻞ اﺱﺐ )‪(1‬‬
‫‪ .350‬ﺗﻮﻟﻚ‬
‫= ﺗﻮﻟﻚ = ﺗﻮﻟﻪ )ﺗﻮﻟﻪ ﻣﻚ = ﺻﺎف آﺮدن ‪ ،‬زدودن ﭘَﺮ زاﺋﺪ ‪ ،‬از ﺏ ﻴﻦ ﺏ ﺮدن ﭘ ﺮ و روﻳ ﺶ ﭘ ﺮ ﺗ ﺎزﻩ( ‪ +‬ك )اك( = ﭘ ﺮ رﻳ ﺰي و درﺁوردن ﭘﺮه ﺎي‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ‪ ،‬ﭘﺮرﻳﺰي اﺏﺘﺪاﺋﻲ ﺟﻮﺟﺔ ﭘﺮﻧﺪﻩ‬
‫‪ .351‬ﺗﻮﻣﺎن‬
‫= ﺗﻮﻣﻦ = دﻩ هﺰار ‪ ،‬واﺡﺪ ﭘﻮﻟﻲ ﻣﻌﺎدل دﻩ هﺰارﻟﻴﺮ ؛ ﺗﻮﻣﻦ ﻣﻴﻦ = دﻩ هﺰار هﺰار = ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮن ‪ ،‬ﺏﻴﺸﻤﺎر‪ :‬ﺋﻮآ ﻮش ﺋ ﻮدو اﻳﻠ ﻪ‪،‬ﺗ ﻮﻣﻦ ﻣ ﻴﻦ ﺛﻨ ﺎ ×‬
‫اوﻏﺎن ﺏﻴﺮ ﺏﺎﻳﺎﺗﺎ اوﻧﺎ ﻳﻮخ ﻓﻨﺎ ‪ /‬ﻋﺘﺒﻪ اﻟﺤﻘﺎﻳﻖ‬
‫‪ .352‬ﺗﻮي‬
‫=ﺗﻮْي = ﻋﺮوﺱﻲ وﺟﺸﻦ ‪ ،‬در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ﺏﻤﻌﻨﻲ ﻣﺠﻠﺲ ‪ ،‬ﺏﺼﻮرت ﻃﻮ و ﻃﻮي ﺏﻪ ﻋﺮﺏﻲ رﻓﺘﻪ اﺱﺖ )‪(1،25،18‬‬
‫‪ .353‬ﺗﻪ‬
‫= ﺗﮓ و ﺗﻚ و ﺗﻪ = اﻧﺘﻬﺎ ‪ ،‬ﺡﺮف رﺏ ﻂ ﺗ ﺎ ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬ ﺎ اﻟﻴ ﻪ ﭼﻴ ﺰي ‪ ،‬در ادﺏﻴ ﺎت ﻓﺎرﺱ ﻲ ﺗ ﻚ ﻧﻴ ﺰ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﺷ ﺪﻩ؛ﻗﻮﻳﻮ ﺗﻜ ﻲ= ﺗ ﻪ ﭼ ﺎﻩ‪ ،‬زﻧﺠﺎﻧ ﺎ ﺗ ﻚ = ﺗ ﺎ‬
‫زﻧﺠﺎن‪:‬‬
‫در ﺗﮓ ﺟﻮهﺴﺖ ﺱﺮﮔﻴﻦ اي ﻓﺘﻲ×ﮔﺮﭼﻪ ﺟﻮ ﺻﺎﻓﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﺮﺗﺮا‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .354‬ﺗﻴﭙﺎ‬
‫= ﺗﻴﭙﺎ و ﺗﻴﭙﺎق )ﻣﻌﺎدل ﺗﭙﻴﻚ در ﺗﺮآﻲ ﺟﻐﺘﺎﺋﻲ( = ﺏﺎ زور زدن ‪ ،‬ﻟﮕﺪ‬
‫‪ .355‬ﺗﻴﺮ‬
‫از ﻣﺼﺪر ﺗﻴﺮﻩ ﻣﻚ )= دﻳﺮﻩ ﻣﻚ = ﭘﺎﻳﻪ آﺮدن ‪ ،‬ﻟَﻢ دادن( ‪ ،‬ﺏﺎخ‪ :‬دﻳﺮك‬
‫‪ .356‬ﺗﻴﺰ‬
‫= ﺗﺌﺰ = ﺱﺮﻳﻊ ‪ ،‬ﺗﻨﺪ ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺗﻴﺰ ﺏﺮاي ﻟﺒﺔ ﭼﺎﻗﻮ ﺗﺮآﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ وﻟﻲ در اﺻﻄﻼﺡﻬﺎﺋﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻴﺰ رﻓﺘﻦ )ﺗﻨﺪ و ﺱﺮﻳﻊ رﻓﺘﻦ( ﺗﺮآﻲ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .357‬ﺗﻴﺸﻪ‬
‫= دﺋﺸﻪ = دﺋﺶ )دﻳﺸﻤﻚ = ﺗﺮاﺷﻴﺪن ﺱﻨﮓ ﺏﺎ ﺗﻴﺸﻪ ‪ ،‬ﺗﻴﺰ آﺮدن دﻧﺪاﻧﺔ داس( ‪ +‬ﻩ )اك( = وﺱﻴﻠﺔ ﺗﺮاش ﺱﻨﮓ‬
‫‪ .358‬ﺗﻴﻠﻴﺖ‬
‫= ﺗﻴﺮ ﻳﺎ ﺗﻴﻞ )ﺗﻴﻠﻤﻚ و ﺗﻴﺮﻣﻚ = ﺏﺮﻳﺪن ﻃﻮﻟﻲ ‪ ،‬ﺏﺮﻳﺪن( ‪ +‬ﻳﺖ )اك( = ﺏﺮش ﻃﻮﻟﻲ ﺥﻮردﻩ ‪ ،‬ﺏﺮش ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﺗﻜﻪ ﻧﺎﻧﻬﺎي ﺏﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ و ﺥﻴﺲ ﺷ ﺪﻩ در‬
‫ﺁب ﮔﻮﺷﺖ ؛ ﺗﻴﺮﻳﺪ ﻧﻴﺰ از ﻣﺼﺪر ﻣﺤﺮف ﺗﻴﺮﻣﻚ ﺏﺪﺱﺖ ﺁﻣ ﺪﻩ هﻤﭽﻨ ﻴﻦ ﺏ ﺎ ﺗﻠﻔ ﻆ ﺛﻘﻴ ﻞ از ﻣﺼ ﺪر ﺗﻴْﻠﻤ ﺎق آﻠﻤ ﺔ ﺗﻴْﻠﺘ ﺎ )ﺗ ْﻴ ﻞ ‪ +‬ﺗ ﺎ( ﺏﺪﺱ ﺖ ﻣ ﻲ ﺁﻳ ﺪ آ ﻪ‬
‫ﺗﺮآﻬﺎ ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺗﻠﻔﻆ اﺥﻴﺮ را ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﻲ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .359‬ﺗﻴﻤﺎج‬
‫= ﺗﻮُﻣﺎج و ﺗﻮُﻣﺎش = ﺗﻮﻣﺎ )ﺗﻮﻣﺎﻣﺎق = ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن( ‪ +‬اج )اك( = ﭘﻮﺷﺶ ‪ ،‬ﭼﺮم دﺏﺎﻏﻲ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﻮﺱﺖ ﺗﻤﻴﺰ ﺷﺪة ﺏﺰ )‪ (1‬؛ اﮔﺮ از اﻳﻦ ﻣﺼ ﺪر ﺏﺎﺷ ﺪ‬
‫وﺟﻪ ﺗﺴﻤﻴﻪ اش را ﻧﻤﻲ داﻧﻢ‪.‬‬
‫‪ .360‬ﺗﻴﻤﺎر‬
‫= ﺗﻮُﻣﺎر= درك ﻳﻚ ﺷﺨﺺ ‪ ،‬ﺥﺪﻣﺖ ﺏﻪ درﻣﺎﻧﺪﻩ ﺏﺎﻣﺤﺒﺖ ﻧﻪ ﺗﺮس )‪ ، (7‬ﻧﺎم ﺥﺎﻧﻢ ؛ ﺗﻮﻣﺎر ﺥﺎﻧﻢ آﻪ آﻮروش اﺱﺘﻴﻼﮔﺮ را در ﺟﻨﮕ ﻲ ﭘﻴﺮوزﻣﻨﺪاﻧ ﺔ‬
‫ﺗﺪاﻓﻌﻲ در ﺡﻮاﻟﻲ ﺟﻴﺤﻮن از ﭘﺎي درﺁورد)‪.(20‬‬
‫‪ .361‬ﺗﻴﻤﻮر‬
‫و ﺗَﻤﻮر = ﺗﻮْﻣ ُﻮر = دﻣﻴﺮ = ﺁهﻦ )‪ ، (2‬ﻣﺮدﺁهﻨﻴﻦ ‪ ،‬ﻟﻘﺐ اﻣﻴﺮ ﺗﻴﻤﻮر ﮔﻮرآﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﺗﻴﻤﻮر ﻟﻨﮓ ؛ دﻣﻴﺮ ﺏﺮاي ﺁهﻦ و ﺗﻴﻤﻮر ﺏﺮاي ﻣﺮد ﺁهﻨﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫ﭘﻮﻻد و ﭘﻮﻻدﻳﻦ درﻓﺎرﺱﻲ و اﺱﺘﻴﻞ و اﺱﺘﺎﻟﻴﻦ در اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ اﺱﺖ‪:‬‬
‫ﺱﻠﻄﺎن ﺗَﻤﺮ ﺁﻧﻜﻪ ﭼﺮخ را دﻟﺨﻮن آﺮد‬
‫وز ﺥﻮن ﻋﺪو روي زﻣﻴﻦ ﮔﻠﮕﻮن آﺮد‪ /‬ﻓﺮهﺎد ﻣﻴﺮزا )‪(27‬‬
‫‪ .362‬ﺟﺎﺟﻴﻢ‬
‫= ﺟﺌﺠﻴﻢ =آﺌﺠﻴﻢ =آﺌ ﺰﻳﻢ =آﺌ ﺰ )آﺌﺰﻣ ﻚ = ﺻ ﻮرت ﻗ ﺪﻳﻤﻲ ﮔﺌﻴﻤ ﻚ = ﭘﻮﺷ ﻴﺪن( ‪ +‬ﻳ ﻢ )اك( = ﭘﻮﺷ ﺶ ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ آ ﺎف ﺏ ﻪ ﺟ ﻴﻢ را در ﺻ ﺤﺒﺘﻬﺎي‬
‫روزاﻧﻪ هﻢ ﻣﻲ ﺗﻮان دﻳﺪ‪:‬آﺌﭽﻞ ‪ -‬ﭼﺌﭽﻞ ‪ ،‬آﻮﭼﻪ ‪ -‬ﭼﻮﭼﻪ‬
‫‪ .363‬ﺟﺎر‬
‫= ﻗﺸﻘﺮق؛ﺟﺎر وﺟﻨﺠﺎل= داد وﺏﻴﺪاد ‪ ،‬ﺟﺎرﭼﻲ = ﺥﺒﺮدهﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﺥﺒﺮﭼﻲ‬
‫‪ .364‬ﺟُﺮﺏُﺰﻩ‬
‫= ﺟﻮرﺏﻮز = ﮔﻮرﺏﻮز = ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ و ﻗﻮي ‪ ،‬ﺏﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ ؛ ﻓﻼﻧﻲ ﺟﺮﺏﺰة )ﺷﻬﺎﻣﺖ ‪ ،‬ﻗﺪرت( اﻳﻦ آﺎر را دارد‪.‬‬
‫‪ .365‬ﺟﺮ دادن‬
 ‫ﻣﺼﺪر ﺟﻌﻠﻲ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﺟﻴﺮﻣﺎق )= ﭘﺎرﻩ آﺮدن(‬
‫‪ .366‬ﺟﺮﮔﻪ‬
‫= ﺟﺆرﮔﻪ = ﭼﺆرﮔﻪ = ﭼﺆر )= ﺻﻒ ‪ ،‬ردﻳﻒ( ‪ +‬ﮔﻪ )اك( = ﺏﻪ ﺻﻒ ‪ ،‬ﺏﻪ ردﻳﻒ )ﺏﺎخ‪ :‬ﭼﺮﻳﻚ( )‪(2‬‬
‫‪ .367‬ﺟﻐَﺘﺎي‬
‫= ﺟﻮﻏﺎﺗﺎي = ﺟﻮغ )ﺏﭽﻪ‪ ،‬ﺏﺎرﻳﻚ و آﻮﭼﻚ( ‪ +‬ا )ﺏﻪ( ‪ +‬ﺗﺎي )ﻣﺎﻧﻨﺪ( = آﻮدك وش ‪ ،‬ﻧﺎم اﺻﻠﻲ ﺱﻴﻤﻴﻨﻪ رود )‪(5‬‬
‫‪ .368‬ﺟﻘّﻪ‬
‫و ﺟﻐﻪ و ﺟﻴﻘﻪ = ﺟﻴﻘﻘﺎ و ﺟﻴﻐﺎ = ﺟﻴﻖ )ﭼﻴْﻐﻤﺎق و ﭼﻴﺨﻤﺎق = ﺱﺮ ﺏﺮﺁوردن( ‪ +‬ﻗﺎ )اك( = ﺱﺮ ﺏﺮﺁوردﻧﻲ ‪ ،‬ﺗﺎج ‪ ،‬هﺮ ﭼﻴﺰ ﺗﺎج ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﺎ ﭘﺮ آﻪ ﺏﻪ‬
‫آﻼﻩ ﻧﺼﺐ آﻨﻨﺪ )‪.(1‬‬
‫ﺟﻞّ‬
‫‪ُ .369‬‬
‫= ﭼﻮْل و ﺟﻮْل = ﭘﺎﻻن ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎك ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎك ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن ؛ ﺟﻮْﻟﻮن ﺱﻮدان ﭼﻴﺨﺎرﺗﺪي = )آﻨﺎﻳﻪ از ﺏﺰور ﺡﺎﺟﺖ و ﻧﻴﺎز ﺥﻮد را ﺏﺮﺁوردن(‬
‫‪ .370‬ﺟﻠﮕﻪ‬
‫= ﺟﺆﻟﮕﻪ = ﭼﺆﻟﮕﻪ = ﭼﺆل )ﺏﺎخ‪ :‬ﭼﻮل( ‪ +‬ﮔﻪ )اك( = ﺟﺎي ﻓﺮاخ و هﻤﻮار و ﺻﺎف‬
‫‪ .371‬ﺟﻠﻮ‬
‫= ﺟﻴﻼو وﺟﻴﻠ ْﻮ = ﭘﻴﺶ ‪ ،‬اﻓﺴﺎر اﺱﺐ آﻪ در ﺟﻠﻮي ﺻﻮرﺗﺶ ﻣﻲ ﺏﻨﺪﻧﺪ )‪ (1‬آﻪ ﺏﻌﺪًا اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ آﻨﺪ ﺏﻪ هﺮ ﭼﻴﺰ آﻪ ﭘﻴﺶ ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .372‬ﺟﻮال‬
‫= ﺟﻮُوال و ﭼﻮُوال = ﭼﻮُﺥﺎل و ﭼﻮُﺥﺎ = زﻳﺮ اﻧﺪاز ﻳﺎ ﭘﺎرﭼﺔ ﭘﺸﻤﻲ ‪ ،‬ﺏﺎﻻﭘﻮش ﻧﻤﺪﻳﻦ ﭼﻮﭘﺎﻧﻬﺎ؛ﭼﻮُﺥﺎر=زرﻩ ﺁهﻨﻴﻦ ﺟﻨﮕﻲ روي اﺱﺐ ﻳﺎ ﺱﺮﺏﺎز‬
‫‪ .373‬ﺟﻮﺟﻪ‬
‫= ﺟﻮﺟﻪ = ﺟﻮ )ﺻﺪا( ‪ +‬ﺟﻪ )اك( = ﺟﻮﺟﻮ آﻨﻨﺪة آﻮﭼﻚ‬
‫‪ .374‬ﺟﻮر‬
‫= ﺟﻮر = ﮔﻮﻧﻪ ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺱﺐ ؛ ﺏﻮﺟﻮر = اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ‪ ،‬ﺟﻮرﻟﻪ ﻣﻚ = ﺟﻮر آﺮدن ‪ ،‬ﺟﻮرﻟﺶ ﻣﻚ = ﺟﻮر ﺷﺪن‬
‫‪ .375‬ﺟﻮﺷﻴﺪن‬
‫ﺟﻮﺷﻤﺎق در ﺗﺮآﻲ و ﺟﻮﺷﻴﺪن در ﻓﺎرﺱﻲ از ﻣﺼ ﺪرهﺎي ﻣﺸ ﺘﺮك اﺱ ﺖ آ ﻪ در ه ﺮ دو زﺏ ﺎن ﺏ ﻪ وﻓ ﻮر ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗ ﺮار ﻣ ﻲ ﮔﻴ ﺮد‪ .‬ﺷ ﺎﻳﺪ ه ﻢ‬
‫ﻓﺎرﺱﻲ ﺏﺎﺷﺪ ﭼﻮن در ﺗﺮآﻲ ﻣﺼﺪر ﻗﺎﻳﻨﺎﻣﺎق هﻢ در اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ دارﻳﻢ ؛ ﺟﻮش = ﺏﺠﻮش ‪ ،‬ﺟﻮﺷﺪي = ﺟﻮﺷﻴﺪ‬
‫‪ .376‬ﺟﻮق‬
‫= ﭼﻮُغ و ﭼﻮْخ و ﺟﻮُﺥﺎ و ﭼﻮْﺥﺎ و ﺟﻮُغ = زﻳﺎد ‪ ،‬ﮔﺮوﻩ ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺏﺴﻴﺎر زﻳﺎد ؛ در ﺗﺮآﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﭼﻮخ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻧﻴﺰ ﺟﻮْوﻗﺎ ﻗﻮرﻣ ﺎق‬
‫= ﺗﺠﻤﻊ آﺮدن ؛ ﺏﺎخ‪ :‬ﺱﺮﺟﻮﺥﻪ‪ :‬ﭘﺎي او ﻣﻲ ﺱﻮﺥﺖ از ﺗﻌﺠﻴﻞ و راﻩ × ﺏﺴﺘﻪ از ﺟﻮق زﻧﺎن هﻤﭽﻮﻣﺎﻩ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫ﻋﺠﺐ اﻳﻦ ﻏﻠﻐﻠﻪ ازﺟﻮق ﻣﻠﻚ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ×ﻋﺠﺐ اﻳﻦ ﻗﻬﻘﻬﻪ ازﺡﻮرﺟﻨﺎن ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪/‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .377‬ﺟﻮﻟﻪ‬
‫و ﺟﻮﻻ=ﺟﻮْﻻ= ﺏﺎﻓﻨﺪﻩ‪ .‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﺟﻠﻔﺎ‪ :‬دﻳﺒﻪ هﺎ ﺏﻲ آﺎرﮔﺎﻩ و دوك و ﺟﻮﻻ ﺏﺎﻓﺘﻦ * ﮔﻨﺞ هﺎ ﺏﻲ ﭘﺎﺱﺒﺎن و ﺏﻲ ﻧﮕﻬـﺒﺎن داﺷﺘﻦ ‪ /‬ﭘﺮوﻳﻦ اﻋﺘﺼﺎﻣﻲ‬
‫‪ .378‬ﺟﻴﺮان‬
‫= ﺟﺌﻴﺮان = ﻣﺎرال ‪،‬ﺁهﻮ )‪(1‬‬
‫‪ .379‬ﺟﻴﻚ‬
‫= ﺡﺎﻟﺘﻲ آﻪ در ﺏﺎزي ‪ ،‬ﻗﺎب )ﺁﺷﻴﻖ ‪ ،‬اُﺷﺘﻖ( در ﮔﻮدي ﺏﺨﻮاﺏﺪ و ﭘﺸﺖ ﺁن رو ﺷﻮد )ﺏﺮﻋﻜﺲ ﺏﺆك( ‪ ،‬ﺡﺎﻟﺘﻲ آﻪ ﻻك ﭘﺸ ﺖ ﺏﺮﮔ ﺮدد ؛ ﺏﻴ ﻚ = ﺏ ﺆك‬
‫‪ ،‬ﺟﻴﻜﻴﻦ ‪ -‬ﺏﺆآﻮﻧﻮن ﺏﻴﻠﻴﺮم = ﺟﻴﻚ و ﺏﻴﻚ او را ﻣﻲ داﻧﻢ‬
‫‪ .380‬ﭼﺎﺏﻚ‬
‫= ﭼﺎﺏﻮُك و ﭼﺌﻮﻳﻚ=زرﻧﮓ و آﺎردان‪»،‬ﺷﺎﺏﻮك«ﺻﻮرت ﻗﺪﻳﮑﻲ ﺁن)‪(2‬‬
‫‪ .381‬ﭼﺎﭘﺎر‬
‫= ﭼﺎپ )ﭼﺎﭘﻤﺎق = ﺗﺎﺥﺖ آﺮدن( ‪ +‬ار )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = اﺱﺐ ﺗﺎزﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﺴﺘﭽﻲ ‪ ،‬ﺱﻴﺴﺘﻢ رﺱﺎﻧﺪن ﻧﺎﻣﻪ در ﺱﺎﺏﻖ‬
‫‪ .382‬ﭼﺎﭘﻴﺪن‬
‫ﻣﺼﺪرﺟﻌﻠﻲ ﻓﺎرﺱﻲ وام ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ »ﭼﺎﭘﻤﺎق« )= ﺗﺎﺥﺖ وﺗﺎزآﺮدن(‬
‫‪ .383‬ﭼﺎﺗﺎغ‬
‫وﺟﺎﺗﺎغ = ﭼﺎﺗﺎق = ﭼﺎت )ﭼﺎﺗﻤﺎق = ﺏﺎرآﺮدن( ‪ +‬اق )اك( = ﺏﺎر ‪ ،‬ﭼﻴﺰي آﻪ ﺏﺎر را ﺗﺤﻤﻞ آﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﺨﺘﺔ ﺱﻮراﺥﺪار ﺏﺮ ﺱﺮ ﺱﺘﻮن ﺥﻴﻤﻪ‪:‬‬
‫اي ﺥﻴﻤﺔ ﺗﻮ ﺏﻪ ز ﺏﻬﺸﺖ ﺏﺮﻳﻦ ﺏﻘﺪر × ﺟﺎﺗﺎغ ﺥﻴﻤﺔ ﺗﻮ ﺱﺰد از ﺱﭙﺮ ﺏﺪر‪ /‬ﺱﻮزﻧﻲ )‪(19‬‬
‫‪ .384‬ﭼﺎﺗﻼﻧﻘﻮش‪/‬گ‬
‫و ﭼﺎﺗﻼﻗﻮچ = ﻣﻴﻮة درﺥﺖ ﭘﺴﺘﺔ وﺡﺸﻲ آﻪ از ﺁن ﺗﺮﺷﻲ درﺱﺖ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ )‪ (1‬؛ ﺏﻮﺗﻪ اي ﺏﺎ ﺱﺎﻗﻪ و ﺷ ﺎﺥﺔ ﻳﻜﺴ ﺎن آ ﻪ در آﻨ ﺎر ﻣ ﺰارع ﮔﻨ ﺪم ﻣ ﻲ‬
‫روﻳﺪ و روﺱﺘﺎﺋﻴﺎن از ﺁن ﺏﻌﻨﻮان ﺟﺎرو اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .385‬ﭼﺎﺗﻤﻪ زدن‬
‫= ﭼﺎﺗﻤﺎ = ﭼﺎت )ﭼﺎﺗﻤﺎق = ﺏﺎر آﺮدن ‪ ،‬روي هﻢ ﺱﻮار آﺮدن ‪ ،‬روي هﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ‪ ،‬ﺏﻬﻢ رﺱﻴﺪن( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = روي هﻢ ﺱﻮار آﺮدﻩ ‪ ،‬روي ه ﻢ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ ‪ ،‬در اردوهﺎ اﺱﻠﺤﻪ هﺎ را ﺱﻪ ﺗﺎﺋﻲ ﺏﺼﻮرت هﺮم ﭼﻴﺪن ﺗﺎ از ﺱﻮ اﺱﺘﻔﺎدة اﻧﻔﺮادي ﺁن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .386‬ﭼﺎﺥﺎن‬
‫= ﭼﺎخ )ﭼﺎﺥﻤﺎق =؟( ‪ +‬ان )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = ﺷﺎرﻻﺗﺎن ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺒﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻻف زن‬
‫‪ .387‬ﭼﺎدر‬
‫= ﭼﺎﺗﻴْﺮ و ﺟﺎﺗﻴْﺮ و ﺟﺎﺟﻴْﺮ ودر ﻏﺰي ﺟﺎﺷﻴْﺮ = ﺥﺮﮔﺎﻩ ‪ ،‬ﺥﻴﻤﻪ ‪ ،‬ﭼﺎدر )‪ ، (2‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﭼﺘﺮ )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .388‬ﭼﺎرق‬
‫ﻻ در اﺻﻞ ﺱﺎرﻳْﻖ )ﺱﺎرﻳْﻤﺎق = ﭘﻴﭽﺎﻧﺪن ‪ ،‬ﺏﺴﺘﻦ( ﺏﺎﺷﺪ ‪:‬‬ ‫= ﭼﺎرﻳْﻖ = آﻔﺶ ﺱﺎق ﺏﻠﻨﺪ آﻪ ﺏﻨﺪهﺎ در ﺱﺎق ﺏﺴﺘﻪ ﺷﻮد ؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﺗﻮ آﺠﺎﺋﻲ ﺗﺎ ﺷﻮم ﻣﻦ ﭼﺎآﺮت×ﭼﺎرﻗﺖ دوزم زﻧﻢ ﺷﺎﻧﻪ ﺱﺮت‪/‬ﻣﻮﻟﻮي‬
 ‫‪ .389‬ﭼﺎق‪1.‬‬
‫= ﭼﺎغ = ﺱﻼﻣﺘﻲ ؛ ﺡﺎﻟﺖ ﭼﺎﻏﻪ؟ = ﺡﺎﻟﺖ ﺥﻮب اﺱﺖ؟ ‪ ،‬دﻣﺎغ ﭼﺎق = ﺥﻮب ﻣﺰاج )‪(1‬‬
‫‪ .390‬ﭼﺎق‪2.‬‬
‫= ﭼﺎغ = زﻣﺎن ؛ ﭼﺎغ ﺁدم در ﺏﻬﺸﺖ ﻻﻳﺰال … )‪(1‬‬
‫‪ .391‬ﭼﺎق‪3.‬‬
‫= ﭼﺎغ = درﺷﺖ هﻴﻜﻞ )‪(1،25‬‬
‫‪ .392‬ﭼﺎﻗﺎﻟﻮ‬
‫= ﭼﺎﻏﺎﻟﻲ = ﭼﺎﻏﺎ ﺁﻟﻲ = ﭼﺎﻏﺎ )ﺏﭽﻪ و ﻧﻮرس در ﺗﺮآﻤﻦ هﺎ( ‪ +‬ﺁﻟﻲ )ﺁﻟﻮ( = ﺁﻟﻮي ﻧﻮرس و ﺷ ﺎﻳﺪ ﻧﺮﺱ ﻴﺪﻩ و ﺗ ﺮش ؛ ﺏﻌﻴ ﺪ ﻣ ﻲ ﻧﻤﺎﻳ ﺪ آ ﻪ ﺗﺮآﻴ ﺐ‬
‫اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺏﺼﻮرت ﭼﺎغ ‪ +‬ﺁﻟﻲ )ﺁﻟﻮي ﭼﺎق ؟( ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .393‬ﭼﺎﻗﻮ‬
‫ي )اك( = ﺏُﺮﻧﺪﻩ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﻪ ﺏﺮﻳﺪن‪،‬ﭼﺎﻗﻘﻲ ﭼﻲ= ﭼﺎﻗﻮآﺶ‪،‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﭼﺎك ﭼﺎك و ﭼﻜﺎﭼﺎك‬ ‫ﻲ = ﭼﺎغ)ﭼﺎﻗﻤﺎق = ﺏﺮﻳﺪن( ‪ +‬ﻗﻲ ﻳﺎ ْ‬ ‫= ﭼﺎﻗﻘﻲ و ﭼﺎﻏ ْ‬
‫‪ .394‬ﭼﺎك ﭼﺎك‬
‫= ﭼﺎق ﭼﺎق = ﺏﺮﻳﺪﻩ ﺏﺮﻳﺪﻩ ‪ ،‬ﭼﺎك داﻣﻦ = ﺷﻜﺎف و ﺏﺮﻳﺪﮔﻲ در ﻃﺮح داﻣﻦ )ﺏﺎخ‪ :‬ﭼﺎﻗﻮ(‬
‫‪ .395‬ﭼﺎآﺮ‬
‫= ﭼﺎآﻴﺮ= ﻧﻮآﺮ ‪» ،‬ﺷﺎآﺮ«ﺻﻮرت ﻋﺮﺏﻲ اﻳﻦ رﻳﺸﻪ اﺱﺖ )‪(1‬‬
‫‪ .396‬ﭼﺎل‬
‫= اﺱﺒﻲ آﻪ داراي ﻣﻮهﺎي ﺱﺮخ و ﺱﻔﻴﺪ اﺱﺖ ‪ ،‬ﺏﭽﺔ ﺷﺘﺮ ‪ ،‬رﻳﺶ ﺱﻴﺎ ﻩ و ﺱﻔﻴﺪ )‪(1،27‬‬
‫‪ .397‬ﭼﺎﻻك‬
‫= ﭼﺎﻻق = ﭼﺎل )ﭼﺎﻟﻤﺎق = ﺗﻼش آﺮدن ‪ ،‬ﺟﺪال آﺮدن( ‪ +‬اق )اك( = ﺗﻼﺷﮕﺮ ‪ ،‬رزﻣﺠﻮ‬
‫‪ .398‬ﭼﺎﻻﻧﭽﻲ‬
‫ﻲ )اك ﺷﻐﻞ( = ﻧﻮازﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﺥﻮاﻧﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﺱﺎزﻧﺪة ﺱﺎز ‪ ،‬ﺱﺎز زن )‪(1‬‬ ‫= ﭼﺎل )ﭼﺎﻟﻤﺎق = ﻧﻮاﺥﺘﻦ ‪ ،‬زدن( ‪ +‬ان )اك ﻓﺎﻋﻠﻲ( ‪ +‬ﭼ ْ‬
‫‪ .399‬ﭼﺎﻟﺶ‬
‫= ﭼﺎﻟﻴْﺶ = ﭼﺎل )ﭼﺎﻟﻤﺎق = زدوﺥﻮردآﺮدن( ‪ +‬ﻳْﺶ )اك ﻣﻔﺎﻋﻠﻪ( = زد وﺥﻮرد ‪ ،‬دﻋﻮا ﺏﺎ هﻢ ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ‪:‬‬
‫ور ﻧﺒﻮدي ﻧﻔﺲ و ﺷﻴﻄﺎن و هﻮا × ور ﻧﺒﻮدي زﺥﻢ و ﭼﺎﻟﻴﺶ و وﻏﺎ ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .400‬ﭼﺎوش‬
‫= ﭼﻮْووش = ﭼﻮْو )ﭼﻮوﻣﺎق = ﺥﺒﺮ دادن ‪ ،‬ﺷﺎﻳﻌﻪ آﺮدن ‪ ،‬ﺥﺒﺮي را ﺏﺎ ﺁب وﺗﺎب و ﺱﺮ و ﺻ ﺪاﮔﻔﺘﻦ( ‪ +‬وش )اك( = ﭘﻴ ﺎم ‪ ،‬ﺥﺒ ﺮ ‪ ،‬ﺥﺒ ﺮ ﺏ ﺎ داد‬
‫و ﻓﺮﻳﺎد ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻲ آﻪ ﺁواز ﺏﺨﻮاﻧﺪ و ﺟﻠﻮي آﺎروان ﺏﺮود ‪:‬‬
‫ﺡﻴﺪرﺏﺎﺏﺎ! ﻗﺎراﭼﻴﻤﻦ ﺟﺎداﺱﻲ × ﭼﻮووش ﻻرﻳﻦ ﮔﻠﺮﺱﺴﻲ ﺻﺪاﺱﻲ‪ /‬ﺷﻬﺮﻳﺎر‬
‫‪ .401‬ﭼﺎوﻳﺪن‬
‫ﻣﺼﺪر ﺟﻌﻠﻲ ﻓﺎرﺱﻲ و وام ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﭼﻮْوﻣﺎق )= ﻓﺮﻳﺎد آﺮدن ‪ ،‬ﺷﺎﻳﻌﻪ ﭘﺮاآﻨﻲ آﺮدن ‪ ،‬ﺥﺒﺮ دادن( ؛ ﭼﺎو ﭼﺎو = ﺷﻮر و ﻏﻮﻏﺎ‪:‬‬
‫ﻣﺮغ دﻳﺪي آﻪ ﺏﭽﻪ زو ﺏﺒﺮﻧﺪ×ﭼﺎوﭼﺎوان درت ﭼﻮﻧﺎن اﺱﺖ‪/‬ﺱﻤﺮﻗﻨﺪي‬
‫‪ .402‬ﭼﺎي‪/‬ج‬
‫= رودﺥﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﭘﺴﻮﻧﺪي در اﻧﺘﻬﺎي اﺱﺎﻣﻲ ﺟﻐﺮاﻓ ﻲ‪ :‬ﺁﺟ ﻲ ﭼ ﺎي ‪ ،‬ﻗﻮروﭼ ﺎي ؛ در ﻟﻬﺠ ﻪ ه ﺎي دﻳﮕ ﺮ ﺗﺮآ ﻲ ﺱ ﺎي و ﺱ ﺌﻲ ه ﻢ ﮔﻔﺘ ﻪ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬
‫رودﺥﺎﻧﺔ ﻳﺌﻨﻲ ﺱﺌﻲ)رود ﺟﺪﻳﺪ( در ﭼﻴﻦ)ﺏﺎخ‪ :‬ﺱﻴﻞ(‬
‫‪ .403‬ﭼﭙﺎر‬
‫= ﭼﺎﭘﺎر= ؟ ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣٌﺎ هﺮﭼﻴﺰ دورﻧﮓ ‪ ،‬اﺏﺮش )‪ .(1،19‬رﻳﺸﻪ اش اﮔﺮ هﻤﺎن ﭼﺎﭘﻤﺎق )= ﭼﺎﭘﻴﺪن( ﺏﺎﺷﺪ ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .404‬ﭼﭙﺎﻧﺪن‬
‫= ﺗﭙﺎﻧﺪن = ﻣﺼﺪر ﺟﻌﻠﻲ ﻓﺎرﺱﻲ و وام ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﺗﭙﻤﻚ )= ﺏﺰور ﻓﺮو آﺮدن(‪ .‬در ﺗﺮآﻲ هﻢ اﻳﻦ ﻓﻌﻞ ﺏﺼﻮرت ﭼﭙﻤﻚ ﻣﺤ ﺮّف ﺷ ﺪﻩ‬
‫و هﻤﺎن ﻃﻮر آﻪ ﺗﭙﻴﻚ از ﺗﭙﻤﻚ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ ‪ ،‬ﭼﭙﻴﻚ )آﻒ زدن( ﻧﻴﺰ از ﭼﭙﻤﻚ اﺷﺘﻘﺎق ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .405‬ﭼﭙﺎول‬
‫= ﭼﺎﭘﻮْوول = ﭼﺎﭘ ْﻮ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬وول )اك( = ﺗﺎﺥﺖ و ﺗﺎز‪ ،‬ﻳﻐﻤﺎ‬
‫‪ .406‬ﭼﭙِﺶ‬
‫= ﭼﭙﻴﺶ = ﺏﭽﺔ ﺏﺰ ﺷﺶ ﻣﺎهﻪ )‪(1‬‬
‫‪ .407‬ﭼﭙﻖ‬
‫= ﭼﻮُﺏﻮُق =ﺷﺎﺥﺔ ﻧ ﺎزك و ﺏﺎرﻳ ﻚ ‪ ،‬ﺗﺮآ ﻪ ‪ ،‬ﭼﻮﺏﺪﺱ ﺘﻲ آ ﻮﭼﻜﻲ آ ﻪ ﮔﻨ ﺪﻣﻜﺎران ﺏ ﺮاي راﻧ ﺪن ﮔﺎوه ﺎ ﺏ ﻪ ﺏﺪﻧﺸ ﺎن ﻣ ﻲ زﻧﻨ ﺪ )‪ ، (27‬وﺱ ﻴﻠﺔ آﺸ ﻴﺪن‬
‫ﻻ در اﺻﻞ ﭼﺆﭘﻮك )ﭼﺆپ ‪ +‬وك = ﭼﻮﺏﻲ( ﺏﻮدﻩ و ﺏﻌﺪًا ﺛﻘﻴﻞ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬ﺏﺼﻮرت ‪ chibouk‬در ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ‬ ‫ﺗﻮﺗﻮن و ﺗﻨﺒﺎآﻮ )‪ (1‬؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﺷﻮد )‪.(27‬‬
‫‪ .408‬ﭼﭙﻞ‬
‫ﻻ ﭼﭗ ال = ﭼﭗ )ﻓﺎرﺱﻲ( ‪ +‬ال )دﺱﺖ( = ﭼﭗ دﺱﺖ )در ﻧﻮﺷﺘﻦ( ‪ ،‬آﺞ دﺱﺖ )در اﺥﻼق( ‪ ،‬آﻨﺎﻳﻪ از ﺁدم ﻧﺎدرﺱﺖ‬ ‫و ﭼﻔﻞ = ﭼﻮﻩ ل = اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫)‪(1‬‬
‫‪ .409‬ﭼﭙﻮ‬
‫= ﭼﺎﭘ ْﻮ = ﭼﺎپ )ﭼﺎﭘﻤﺎق = ﭼﺎﭘﻴﺪن ‪ ،‬ﺗﺎﺥﺘﻦ( ‪ْ +‬و )اك( = ﻏﺎرت ‪ ،‬ﺗﺎﺥﺖ ؛ ﭼﭙﻮﭼﻲ = ﻏﺎرﺗﮕﺮ‬
‫‪ .410‬ﭼﺘﺮ‬
‫= ﭼﻪ ﺗﻴﺮ= ﭼﺎﺗﻴﺮ= ﭼﺎت )ﭼﺎﺗﻤﺎق = ﺏﺎر آﺮدن ‪ ،‬اﻧﺪاﺥﺘﻦ روي ﭼﻴﺰي ‪ ،‬ﺏﻬﻢ رﺱﻴﺪن( ‪ +‬ﻳﺮ )اك( = ﺏﺎر ‪ ،‬ﺏﻬ ﻢ رﺱ ﻴﺪﻩ ‪ ،‬هﻤﺮﻳﺸ ﻪ ﺏ ﺎ ﭼ ﺎدر ‪ ،‬در‬
‫ﭼﺎدرﺻﺤﺮاﺋﻲ و ﭼﺘﺮ در ﻣﺮآﺰ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺏﻬﻢ ﻣﻲ رﺱﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﻴﻦ در ﭼﺎﺗﻤﻪ )ﻩ‪.‬م( ﺏﺎ ﻗﻨﺪاق ﺱﻪ اﺱﻠﺤﻪ روي زﻣﻴﻦ و ﺱﺮﺷﺎن ﺏﻬﻢ ﻣﻲ ﭼﺴﺒﺪ‬
 ‫‪ .411‬ﭼِﭽﻚ‬
‫= ﭼﻴﭽﻚ = ﻏﻨﭽﻪ ‪ ،‬ﮔﻞ )‪(1‬‬
‫‪ .412‬ﭼﺨﻤﺎق‬
‫= ﭼﺎﺥﻤﺎق هﻢ اﺱﻢ و هﻢ ﻣﺼﺪر )= درﺥﺸﻴﺪن ‪ ،‬ﺟﺮﻗﻪ زدن ‪ ،‬آﻮﺏﻴﺪن ﻣﻴﺦ ‪ ،‬درﺥﺸﻨﺪﻩ و ﺟﺮﻗﻪ زﻧﻨﺪﻩ( ؛ ﺷﺎﺥﻤﺎق ﺻﻮرت ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮ اﻳ ﻦ ﻣﺼ ﺪر‬
‫اﺱﺖ ‪ ،‬اﻳﻠﺪﻳﺮﻳﻢ ﺷ ﺎﺥﺪي = رﻋ ﺪ و ﺏ ﺮق زد ‪ ،‬ﺷﻴﻤﺸ ﻚ ﭼﺎﺥ ﺪي = رﻋ ﺪ و ﺏ ﺮق زد ‪ ،‬ﻳﻜ ﻲ از ﻣ ﻮارد اﺱ ﺘﻔﺎدة ﻣﺼ ﺪر ﭼﻜﺎﻧ ﺪن در ﻓﺎرﺱ ﻲ آﺸ ﻴﺪن‬
‫ﻣﺎﺷﺔ اﺱﻠﺤﻪ اﺱﺖ آﻪ در اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ در اﺻﻞ ﭼﺨﺎﻧﺪن )از ﭼﺨﻤﺎق( اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .413‬ﭼﺨﻴﺪن‬
‫ﻣﺼﺪر ﺟﻌﻠﻲ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﭼﺨﻤﺎق )= ﭼﺎﻗﻤﺎق = ﺏﺮﻳﺪن ‪ ،‬زد و ﺥﻮرد آﺮدن( ؛ در ﻓﺎرﺱﻲ ﺏﻴﺸﺘﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﺟﻨ ﮓ و ﺱ ﺘﻴﺰﻩ از ﺁن اﺱ ﺘﻔﻬﺎم ﻣ ﻲ‬
‫ﺷﻮد )‪ (27‬؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﭼﺎﻗﻮ )ﻩ‪.‬م(‪ :‬ﻣﺎ را ﺏﺪان ﻟﺐ ﺗﻮ ﻧﻴﺎزﺱﺖ در ﺟﻬﺎن * ﻃﻌﻨﻪ ﻣﺰن آﻪ ﺏﺎ دو ﻟﺐ ﻣﻦ ﭼﺮا ﭼﺨﻲ؟‪ /‬آﺴﺎﺋﻲ ﻣﺮوزي‬
‫ﺏﺴﻲ ﺏﺎ ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﻋﻘﻠﻢ ﭼﺨﻴﺪﺱﺖ×وﻟﻲ ﻋﺸﻖ ﺗﻮ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ‪ /‬ﻋﻄﺎر‬
‫‪ .414‬ﭼﺪن‬
‫= ﭼﻮُدان = ﺁهﻦ ﺁﺏﺪﻳﺪﻩ ؛ ﭼﻮوون ‪ /‬ﭼﻮﻳﻮن ‪ /‬ﭼﻮزون ﻧﻴﺰ در ﺗﺎرﻳﺦ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ آﻪ درﺡﺎل ﺡﺎﺿﺮ ﭼﻮﻳﻮن ﻣﺘ ﺪاول اﺱ ﺖ ؛ ﭼﻮﻳ ﻮن ﻗ ﺎب = ﻇ ﺮف‬
‫ﻓﻠﺰي )ﻟﻌﺎﺏﻲ(‬
‫‪ .415‬ﭼﺮاغ‬
‫= ﭼﻴْﺮاق = ﭼﻴْﺮ )ﭼﻴْﺮﻣﺎق = ﭼﻴْﺮﻳْﻤﺎق = ﺱﻮ دادن( ‪ +‬اق )اك( = ﺱﻮﺱﻮ آﻨﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻧﻮردهﻨﺪﻩ‬
‫‪ .416‬ﭼِﺮك‬
‫= ﭼﻴﺮك = ﭼﻴﺮ )ﭼﺮﺏﻲ و روﻏﻦ( ‪ +‬ك )اك( = ﭼﺮك ﺏﺪن آﻪ ﺡﺎﺻﻞ رﺱﻮب ﭼﺮﺏﻲ ﺏﺪن ﺏﻪ ﻟﺒﺎس اﺱﺖ ‪ ،‬اﻵن هﺮ ﻣﺎﻳﻊ ﻟﺰج و ﻧﺎﭘﺎك‬
‫‪ .417‬ﭼُﺮك‬
‫= ﭼﺆرﻩ ك = ﻧﺎن )‪(1‬‬
‫‪ .418‬ﭼﺮوك‬
‫= ﭼﻮروك = ﭼﻮرو )ﭼﻮروﻣﻚ = ﭘﮋﻣﺮدﻩ ﺷﺪن ‪ ،‬ﭘﻮﺱﻴﺪن( ‪ +‬ك )اك( = ﭘﮋﻣﺮدﻩ ‪ ،‬ﭘﻮﺱﻴﺪﻩ‬
‫‪ .419‬ﭼﺮﻳﻚ‬
‫»ﭼﺌ ﺮي« و »ﻳﺌﻨ ﻲ ﭼﺌ ﺮي« در ﻗ ﺮن ده ﻢ هﺠ ﺮي ﺏ ﻪ »رزﻣﻨ ﺪة داوﻃﻠ ﺐ دورﻩ ﻧﺪﻳ ﺪﻩ« ﺷ ﺎﻣﻞ ﻣﻴﺸ ﺪآﻪ در اروﭘ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻮرد اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮارﮔﺮﻓ ﺖ‬
‫آﺎﺷﻐﺮي ﻧﻴﺰ ﺏﻪ ﺱﺮﺏﺎز و ردﻳﻒ و ﺻﻒ »ﭼﺮﻳﻖ« ﮔﻔﺘﻪ اﺱﺖ )‪(1،2‬‬
‫ﭼﻐُﻞ‬‫‪ُ .420‬‬
‫ﭼﻐُﻠ ﻲ‬
‫= ﭼﻮْوﻏﻮل و ﭼﻮْوول = ﭼ ْﻮ و)ﺷﺎﻳﻌﻪ ‪ ،‬ﺥﺒﺮ( ‪ +‬ﻏﻮل )اك( = ﺷﺎﻳﻌﻪ ﭘﺮاآﻨﻲ‪ ،‬ﺥﺒﺮﭼﻴﻨ ﻲ ‪ ،‬ﺟﺎﺱﻮﺱ ﻲ ؛ ﭼ ﻮُوول ه ﻢ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد ‪ُ ،‬‬
‫ات را ﻣﻲ آﻨﻢ = ﺏﻪ هﻤﻪ اﻃﻼع ﻣﻲ دهﻢ ‪ ،‬ﭼﻐﻠﭽﻲ = ﺥﺒﺮﭼﻴﻦ ‪ ،‬ﻧﻤّﺎم ؛ ﻏﻴﺎث اﻟﻠﻐﺎت ﻧﻴﺰ ﺁﻧﺮا ﺗﺮآﻲ ﻣﻲ داﻧﺪ )‪(19‬‬
‫‪ .421‬ﭼﻐﻨﺪر‬
‫= ﭼﻮﻏﻮﻧﺪور و ﭼﻮآﻮﻧﺪور= ﭼﻮك)ﭼﻮآﻤﻚ=درﺥﺎك ﻓﺮو ﻧﺸﺴﺘﻦ( ‪ +‬ون )اك( ‪ +‬دور )اك( = ﭘﻨﻬﺎن در ﺥﺎك ‪ ،‬ﮔﻴﺎهﻲ ﺏﺎ رﻳﺸﺔ ﻏﺪﻩ دار آ ﻪ ﻗﻨ ﺪ‬
‫از ﺁن ﺏﻮﺟﻮد ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﻗﺪﻳﻢ هﺮ دو ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ ‪.‬‬
‫‪ .422‬ﭼﻘﭽﻘﻲ‬
‫= ﭼﺎﻗﭽﺎﻗﻲ = ﻗﺴﻤﻲ ﺱﺎز آﻪ از ﭼﻮب ﺱﺎزﻧﺪ )‪.(1‬‬
‫‪ .423‬ﭼﻘَﺮ‬
‫ﻻ هﻤﺎن ﭼﺎﺥﻴﺮ )= ﺷﺮاب( ‪ ،‬ﺷﺮاﺏﺨﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﻣﻴﻜﺪﻩ ؛ ﭼﺎﺥﻴﺮ در اﺻﻞ ﺁﺏﻲ و ﻳﺎ ﺁﺏﻲ‪ -‬ﺥﺎآﺴﺘﺮي رﻧ ﮓ را ﮔﻮﻳﻨ ﺪ و ﺷ ﺎﻳﺪ‬ ‫= ﭼﺎﺥﺎر = اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﺏﺨﺎﻃﺮ رﻧﮓ ﺷﺮاب ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ ‪ :‬زواﻗﻔﺎن ﭼﻮ ﻧﺪاﻧﺪ آﻪ ﻳﺎر درﭼﻘﺮ اﺱﺖ × ﺏﺴﻮي ﻣﺪرﺱﻪ ﺱﻴﻔﻲ ﻧﻤﻲ رود ز ﭼﻘﺮ‪ /‬ﺱﻴﻔﻲ‬
‫‪ .424‬ﭼَﻚ‬
‫از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﭼﻜﻤﻚ)= آﺸﻴﺪن(= آﺸﻴﺪﻩ ‪ ،‬ﺱﻴﻠﻲ ‪ ،‬ﺷﭙﻼق ‪ ،‬ﺗﭙﺎﻧﭽﻪ‬
‫‪ .425‬ﭼِﻚ‬
‫= ﭼﺌﻚ )ﭼﺌﻜﻤﻚ = آﺸﻴﺪن( ؛ ﺏﺮهﺎن ﻗﺎﻃﻊ )‪ (27‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮﺟﻌﻲ اﺱﺖ آﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺱ ﺖ اﻳ ﻦ واژة ﻓﺮاﮔﻴ ﺮ آﻨ ﻮﻧﻲ ﺗﺮآ ﻲ اﺱ ﺖ و ﺏ ﺎ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ در‬
‫ﺗﺮآﻲ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ :‬ﮔﺮﻩ )ﻋﻘﺪﻩ( ‪ ،‬ﺏﻨﺪ ‪ ،‬دﻓﺘﺮ ‪ ،‬ورﻗﺔ ﮔﻮاهﻲ ‪ ،‬ﻗﺒﺎﻟﻪ ‪ ،‬اﻣﻀﺎء ‪ ،‬ﺏﺨﺖ‪) Check .‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ( ‪) cheque ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ( ‪ ،‬ﺻﻚ و ﺷﻚ‬
‫)ﻋﺮﺏﻲ( ؛ ﺡﺘﻲ هﺰار ﺱﺎل ﻗﺒﻞ از اروﭘﺎﺋﻲ هﺎ ‪ ،‬اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺏﺎ هﻤﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺏﻪ ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ هﻢ رﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ :‬ﺏﻪ ﻗﻴﺼﺮ ﺱﭙﺎرم هﻤﻪ ﻳﻚ ﺏﻪ ﻳﻚ × ازﻳﻦ ﭘﺲ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻓﺮﺱﺘﻢ و ﭼﻚ‪ /‬ﺷﺎهﻨﺎﻣﺔ ﻓﺮدوﺱﻲ‬
‫‪ .426‬ﭼﻜﺎﭼﺎك‬
‫= ﭼﺎﻗﺎﭼﺎق = ﭼﺎق )ﭼﺎﻗﻤﺎق = ﺏﺮﻳﺪن( ‪ +‬ا )اك ﺏﻴﻦ دوﻓﻌﻞ ﻣﺸﺎﺏﻪ ﺏﺮاي ﻧﺸﺎن دادن ﺗﻜﺮارﻳﻚ ﻋﻤﻞ( ‪ +‬ﭼﺎق = ِﺏﺒُﺮﺏﺒﺮ ‪ ،‬در ﺗﺮآ ﻲ ﭼﻨ ﻴﻦ ﺗﺮآﻴﺒ ﻲ‬
‫زﻳﺎد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﺒﻴﺮ»ﺻﺪاي ﺏﻬﻢ ﺥﻮردن ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎ« ﺏﺮاي ﭼﻜﺎﭼﺎك ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ آ ﻪ از روي ﺁن ه ﻢ ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﺏﮕﻴ ﺮﻳﻢ آ ﻪ ﭼ ﻖ‪ .‬اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ‬
‫ﻼ ﻣﺴﻤّﻲ ﻣﻲ ﺏﺎﺷﺪ )ﺏﺎخ‪ :‬ﭼﺎﻗﻮ(‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم اﺱﺖ ﻧﻪ ﻳﻚ ﺻﺪا وآﺎﻣ ً‬
‫‪ .427‬ﭼﻜّﺶ‬
‫= ﭼﻜﻜﻮش و ﭼﺎﻗﻘﻴْﺶ از ﻣﺼﺪر ﭼﻜﻜﻮﺷﻤﻚ ﻳﺎ ﭼﺎﻗﻘﻴْﺸﻤﺎق )= ﺷﻜﺴﺘﻦ ‪ ،‬ﺷﻜﺴﺘﻦ اﺱﺘﺨﻮان ﺟﻨﺎغ ﻣﺮغ ﺏﺮاي ﺷ ﺮط ﺏﻨ ﺪي( = وﺱ ﻴﻠﺔ ﺷﻜﺴ ﺘﻦ ‪ ،‬از‬
‫ﻼ از اﻳﻦ وﺱﻴﻠﻪ ﺏﻴﺸﺘﺮ ﺏ ﺮاي ﺿ ﺮﺏﻪ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﻲ آﻨﻨ ﺪ )‪ (27‬؛ ﮔ ﺎهﻲ ه ﻢ ﺁﻧ ﺮا از ﻣﺼ ﺪر ﭼﻜﻤ ﻚ )آﺸ ﻴﺪن ‪ ،‬زدن( ﻣ ﻲ داﻧﻨ ﺪ‬‫وﺱﺎﻳﻞ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ‪ ،‬ﻓﻌ ً‬
‫)ﺏﺎخ‪ :‬ﭼﻚ( ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺸﺪد ﺏﻮدن آﺎف اﻳﻦ اﺡﺘﻤﺎل را ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻲ آﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .428‬ﭼﻜﻤﻪ‬
‫= ﭼﻚ )ﭼﻜﻤﻚ =آﺸﻴﺪن ‪ ،‬ﺏﺎﻻ آﺸﻴﺪن( ‪ +‬ﻣﻪ )اك( = ﺏﺎﻻ آﺸﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ آﻔﺶ ﺱﺎﻗﺪار آﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﺏﺎﻳﺪ ﺱﺎﻗﻬﺎي ﺁﻧﺮا آﺸﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ .429‬ﭼﻜﻪ‬
‫= ﭼﻪ آﻪ =آﻮﭼﻚ ‪،‬ﺥﺮد ‪ ،‬ﺷﻮخ ‪ ،‬ﻣﺴﺨﺮﻩ )‪(1‬‬
‫‪ .430‬ﭼﮕﺮ‬
‫و ﭼﮕﻮر= ﭼﻮْﻏﻮر = ﭼﻮْغ )ﭼﻮْﻗﻤﺎق = آﻮﺏﻴﺪن ‪ ،‬زدن ‪ ،‬ﻧﻮاﺥﺘﻦ ( ‪ +‬ور )اك( = ﻧﻮاﺥﺘﻨﻲ ‪ ،‬زدﻧﻲ ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺱﺎز از ذوي اﻻوﺗﺎر آ ﻪ ﺗﺮآﻬ ﺎ ﻣ ﻲ‬
‫زدﻧﺪ ؛ ﭼﮕﺮ زدن = ﻧﻮاﺥﺘﻦ ﭼﮕﺮ )‪(1‬‬
‫‪ .431‬ﭼﻼق‬
‫= ﭼﻮْﻻق = ﭼﻮْل )ﭼﻮْﻟﻤﺎق = ﻣﻌﻴﻮب ﺷﺪن( ‪ +‬اق )اك( = ﻣﻌﻴﻮب ‪ ،‬ﻳﻜﻄﺮﻓﻲ راﻩ روﻧﺪﻩ ؛ اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺻ ﻔﺖ را ﺏ ﻪ ﭘ ﺎ اﺥﺘﺼ ﺎص دادﻩ اﻧ ﺪ )اﻻ در‬
‫ﺗﺮآﻴﺐ‪ :‬ﻣﮕﺮدﺱﺘﺖ ﭼﻼﻗﻪ؟( درﺡﺎﻟﻴﻜﻪ ﻋﺎم اﺱﺖ ‪ ،‬ﭼﻮْﻟﻜﻮي = آﺴﻲ آﻪ ﻳﻜﻄﺮف ﺏﺪﻧﺶ ﻣﻌﻴﻮب اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .432‬ﭼﻼﻧﺪن‬
‫ﻣﺼﺪر ﺟﻌﻠﻲ و وام ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﭼﻴﻼﻣﺎق )ﺛﻘﻴﻞ ﺷﺪة ﭼﻴﻠﻪ ﻣﻚ = ﺁب ﭘﺎﺷﻴﺪن ‪ ،‬ﺁب را ﺏﺎ ﭼﻴﺰي ﻣﺜﻞ ﺟﺎرو ﭘﺎﺷﻴﺪن ‪ ،‬ﻧﻢ ﻧﻢ ﭘﺎﺷ ﻴﺪن ﺁب(‬
‫؛ ﺏﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺁﻧﻜﻪ وﻗﺘﻲ ﻟﺒﺎس را ﻣﻲ ﭼﻼﻧﻴﻢ در واﻗﻊ ﺁب ﺁﻧﺮا ﺏﺼﻮرت ﻗﻄﺮﻩ ﻗﻄﺮﻩ ﺥﺎرج آﺮدﻩ و ﺏﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ رﻳﺰﻳﻢ‪.‬‬
‫‪ .433‬ﭼﻠَﺐ‬
‫= ﺥﺪا ؛ ﭼﻠﺒﻲ = ﺁﻗﺎ ‪ ،‬ﺱﺮور ‪ ،‬ﺥﻮاﺟﻪ ‪ ،‬ﻣﺮاد ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ)‪(1‬‬
‫‪ .434‬ﭼﻠﭙﻚ‬
‫= ﺷﺎﻳﺪ ﺥﻔﻴﻒ ﺷﺪة ﭼﺎﻟﭙﺎق = ﭼﺎل )ﭼﺎﻟﻤﺎق = آﻮﺏﻴﺪن ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻢ زدن( ‪ +‬ﭘﺎق )اك( = آﻮﺏﻴﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻢ زدﻩ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻧ ﺎﻧﻲ آ ﻪ ﺥﻤﻴ ﺮش ﺗﻨ ﻚ ﺏ ﻮدﻩ و در‬
‫روﻏﻦ ﺏﺮﻳﺎن آﺮدﻩ ﺏﺎﺷﻨﺪ )‪.(27‬‬
‫‪ .435‬ﭼﻠﺘﻮك‬
‫ﻦ ﺗﺨﻢ ﺏﺎ دﺱ ﺖ در زﻣ ﻴﻦ( = زﻣ ﻴﻦ را ﺏﻜ ﺎو‬ ‫= ﭼﻠﺘﻴﻚ = ﭼﻞ )ﭼﻠﻤﻚ و ﭼﺎﻟﻤﺎق = آﻮﺏﻴﺪن ‪ ،‬زدن ‪ ،‬ﺏﺮزﻣﻴﻦ زدن ( ‪ +‬ﺗﻴﻚ )ﺗﻴﻜﻤﻚ = ﺏﺎﻓﺘﻦ ‪ ،‬آﺎﺷﺘ ِ‬
‫و ﺗﺨﻢ را ﺏﻜﺎر ‪ ،‬ﺏﺮﻧﺠﻜﺎري ‪ ،‬ﺏﺮﻧﺠﺰار ‪ ،‬ﺷﻠﺘﻮك هﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .436‬ﭼﻠﭽﻠﻪ‬
‫= ﭼﻴﻞ ﭼﻴﻠﻪ = ﺥﺎل ﺥﺎل ‪ ،‬داراي ﺥﺎل ﺱﻴﺎﻩ وﺱﻔﻴﺪ ﻳﺎ ﺱﻴﺎﻩ و آﺒﻮد ‪ ،‬ﭘﺮﺱﺘﻮ و ﻻك ﭘﺸﺖ‬
‫‪ .437‬ﭼﻠَﻚ‬
‫= آﺎﺱﺔ ﭼﻮﺏﻴﻦ ‪ ،‬دﻟﻮ ﺁب )‪(1‬‬
‫‪ .438‬ﭼﻠﻨﮕﺮ‬
‫= ﭼﻴﻠﻴﻨﮕﺮ = ﺁهﻨﮕ ِﺮ ﺱﺎزﻧﺪة اﺏﺰارﺁﻻت و ﻇﺮوف و … )‪ (1‬؛ ﺷﺎﻳﺪ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﭼﻠﻴﻚ )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .439‬ﭼﻠّﻪ‬
‫= ﭼﻴﻠﻠﻪ = ﭼﻴﻞ)؟( ‪ +‬ﻟﻪ )اك( = زﻩ آﻤﺎن ‪ ،‬وﺗﺮ‬
‫‪ .440‬ﭼﻠﻴﻚ‬
‫= ﭼﻴﻠﻴﻚ = ﻓﻮﻻد ‪ ،‬ﻇﺮف ﺁهﻨﻲ و ﺡﻠﺒﻲ )‪ (1،19‬؛ ﻇﺮف ﭼﻮﺏﻴﻦ ﺏﺎ دو ﻗﺎﻋﺪة داﻳﺮوي و ﺏﺪﻧﺔ ﺷﻜﻢ دار آﻪ ﺏﺎ ﺗﺨﺘﻪ ه ﺎﺋﻲ ﺏﻬ ﻢ وﺻ ﻞ ﺷ ﺪﻩ ﺏﺎﺷ ﺪ ﺗ ﺎ‬
‫در داﺥﻞ ﺁن ﺷﺮاب و ﺱﺮآﻪ و ﻏﻴﺮﻩ ﺏﺮﻳﺰﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﺤﺘ ﻮي ﺁﻧ ﺮا ﭼﻠﻴ ﻚ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ )‪ .(27‬اﺡﺘﻤ ﺎﻻ رﻳﺸ ﺔ اﺻ ﻠﻲ ﭼﻠﻴ ﻚ ‪ ،‬ﭼﻴ ﻞ و ﭼﻴﻠ ﻪ )= رﻧ ﺞ و زﺡﻤ ﺖ ‪،‬‬
‫ﻋﺬاب ‪ ،‬ﺱﺨﺘﻲ( ﺏﺎﺷﺪ ﺏﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻬﻴﺔ ﻓﻮﻻد در ﺱﺨﺘﺘﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ دﻣﺎﺋﻲ و ﺏﺎ ﭼﻜﺶ آﺎري هﺎي ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺱﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ .441‬ﭼﻤﺎق‬
‫= ﭼﻮْﻣﺎق = ﭼﻮْﻗﻤﺎق = زدن ‪ ،‬آﻮﺏﻴﺪن ؛ ﭼﻮب دﺱﺘﻲ ﺏﺮاي زدن ‪ ،‬ﺏﻪ هﺮ دو ﺻﻮرت اﺱﻢ و ﻓﻌﻞ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ )‪.(1‬‬
‫‪ .442‬ﭼﻤﭽﻪ‬
‫= ﭼﺆﻣﭽﻪ = ﭼﺆم )ﭼﺆﻣﻤﻚ = در ﺁب ﻓﺮو رﻓﺘﻦ( ‪ +‬ﭼﻪ )اك( = اﺏﺰاري آﻪ در ﺁب دﻳﮓ ﻓﺮو ﺏﺮﻧﺪ ﺗﺎ هﻢ زﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﻗﺎﺷﻖ ﺏ ﺰرگ ‪ ،‬آﻔﮕﻴ ﺮ ‪ ،‬ﻣﻼﻗ ﻪ‬
‫؛ ﻣﺤﺮف ﭼﻤﭽﻪ هﻤﺎن آﻤﭽﻪ )ﻩ‪.‬م( اﺱﺖ‪ :‬ﻏﺮﻳﺒﻲ ﮔﺮت ﻣﺎﺱﺖ ﭘﻴﺶ ﺁورد × دو ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﺁب اﺱﺖ وﻳﻚ ﭼﻤﭽﻪ دوغ‪/‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .443‬ﭼﻤﻨﺪ‬
‫و ﭼﻤﻨﺪر = اﺱﺐ آﻮﺗﻮل و آﺎهﻞ ‪ ،‬ﺷﺘﺮ آﺎهﻞ و آﻨﺪرو ‪ ،‬ﺁدم ﺏﻴﻜﺎرﻩ و ﺗﻨﺒﻞ )‪(27‬‬
‫‪ .444‬ﭼﻨﺘﻪ‬
‫= ﭼﻨﺘﻪ = ﭼﺎﻧﺘﺎ = ﺟﺎﻣﻪ دان ‪ ،‬ﺗﻮﺏﺮﻩ ‪ ،‬آﻴﺴﺔ دروﻳﺸﺎن و ﺷﻜﺎرﭼﻴﺎن )‪ (25‬؛ ﺟﻮﻧﺘﺎي ﺻﻮرت ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺁن ‪ ،‬ﺷﻨﻄﻪ )ﻣﻌﺮ(‬
‫‪ .445‬ﭼَﻨﺪاول‬
‫و ﭼِﻨﺪاول=؟ = آﺴﻲ آﻪ از ﻋﻘﺒﺔ ﻟﺸﻜﺮ ﻣﻲ رود و ﺁب ﻣﻲ دهﺪ )‪.(27‬‬
‫‪ .446‬ﭼﻨﺪش‬
‫= ﭼﻴﻨﺪﻳﺶ= ﭼﻴﻨﭽﻴﺶ از ﻣﺼﺪر ﭼﻴﻨﭽﻴﺸﻤﻚ و ﭼﻴﻨﭽﺸﻤﻚ‬
‫‪ .447‬ﭼﻨﮓ‬
‫= ﺟﻨﻚ ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮآﻲ )‪ (2‬؛ ﭼﻨﮕﻪ = ﭼﻨﮕﺎﻟﻬﺎي ﺡﻴﻮاﻧﺎت وﺡﺸﻲ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ آﺸﺎورزي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻨﮕﺎل )ﻩ‪.‬م( ؛ ﭼﻨﮕﻞ = ﻧ ﺎﺥﻦ ﺷ ﺎهﻴﻦ‬
‫‪ ،‬ﭼﻨﮓ اوْﻟﻤﺎق = زﻣﻴﻨﮕﻴﺮ ﺷﺪن و ﻋﻠﻴﻞ ﺷﺪن‬
‫‪ .448‬ﭼﻨﮕﺎل‬
‫= ﭼﻨﮕﻞ = ﭼﻨﮓ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ال )دﺱﺖ ‪ ،‬دﺱﺘﻪ( = دﺱﺘﺔ ﭼﻨ ﮓ ﮔ ﻮن ‪ ،‬از ﻇ ﺮوف ﺁﺷ ﭙﺰﺥﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﻧ ﺎﺥﻦ ﺡﻴﻮاﻧ ﺎت وﺡﺸ ﻲ ؛ ﺷ ﻨﺪل )ﻣﻌ ﺮ( ‪ ،‬ﭼﻨﮕ ﻞ =‬
‫ﻧﺎﺥﻦ ﺷﺎهﻴﻦ )‪ :(27‬ﭘﺮ ﺏﻜﻨﺪﻩ ﭼﻨﮓ و ﭼﻨﮕﻞ رﻳﺨﺘﻪ × ﺥﺎك ﮔﺸﺘﻪ ﺏﺎد ﺥﺎآﺶ ﺏﻴﺨﺘﻪ ‪ /‬ﻟﻐﺖ ﻓﺮس‬
‫ﺏﺪﻳﻦ آﺘﻒ و اﻳﻦ ﻗﻮت ﻳﺎل او×ﺷﻮدآﺸﺘﻪ رﺱﺘﻢ ﺏﻪ ﭼﻨﮕﺎل او‪/‬ﻓﺮدوﺱﻲ‬
‫‪ .449‬ﭼﻨﮕﻠﻮك‬
‫= ﭼﻨﮕﻠﻴﻚ )‪ = (27‬ﭼﻨﮓ )زﻣﻴﻦ ﮔﻴﺮ ‪ ،‬ﺏﺎخ‪ :‬ﭼﻨﮓ( ‪ +‬ﻟﻴﻚ )اك( = زﻣﻴﻦ ﮔﻴﺮي ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻞ و ﻧﺎﺗﻮان ﺷ ﺪن ‪ ،‬آﺴ ﻲ آ ﻪ ﻣﻮﻗ ﻊ ﺏﻠﻨ ﺪ ﺷ ﺪن از دﻳ ﻮار ﻳ ﺎ‬
‫آﺴﻲ اﺱﺘﻌﺎﻧﺖ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد )‪ :(27‬اي ﻏﻮك ﭼﻨﮕﻠﻮك ﭼﻮ ﭘﮋﻣﺮدﻩ ﺏﺮگ آﻮك * ﺥﻮاهﻲ آﻪ ﭼﻮن ﭼﻜﻮك ﺏﭙﺮي ﺱﻮي هﻮا‪ /‬ﻟﻐﺖ ﻓﺮس‬
‫‪ .450‬ﭼﻨﮕﻴﺰ‬
‫= ﺗﻨﮕﻴﺰ )ﺏﺎخ‪ :‬دﻧﻴﺰ( = درﻳﺎ ‪ ،‬ﭼﻮن درﻳﺎ هﻤﻪ ﺟﺎ را ﻣﺴﺨّﺮآﻨﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻧﺎم ﺁﻗﺎ‬
‫‪ .451‬ﭼﻮ‬
‫و ﭼﺎو = ﭼﻮْو = ﺥﺒﺮ ‪ ،‬ﺷﺎﻳﻌﻪ ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد ؛ ﭼﻮْدار = ﭼﺎودار)ﺷﺎﻳﺪ ﺗﺮآﻲ‪ -‬ﻓﺎرﺱﻲ( ‪ ،‬ﭼﻮْووش = ﺥﺒﺮ دهﻨﺪﻩ و ﻓﺮﻳﺎد آﻨﻨﺪﻩ‬
‫‪ .452‬ﭼﻮب‬
 ‫= ﭼﺆپ = ﺥﺮدﻩ رﻳﺰة درﺥﺖ ‪ ،‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪة ﺗﻪ دﻳﮓ )‪(2‬‬
‫‪ .453‬ﭼﻮﭘﺎن‬
‫= ﭼﻮْﺏﺎن وﭼﻮْوان = ﭼﻮْو )ﭼﻮْوﻣﺎق = راﻩ زﻳﺎد رﻓﺘﻦ( ‪ +‬ان )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( =آﺴﻲ آﻪ ﺥﻴﻠﻲ راﻩ ﻣ ﻲ رود ‪ ،‬از هﻤ ﻴﻦ رﻳﺸ ﻪ ﺷ ﻮْوان )= ﺷ ﺒﺎن(‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ ‪،‬آﺎﺷﻐﺮي در ﻟﻐﺎت اﻟﺘﺮك هﻤﺮاﻩ و ﻧﺪﻳﻢ آﺪﺥﺪا را ﭼﻮْﭘﺎن و ﭼﻮْﺏﺎن ﺗﻌﺮﻳﻒ آﺮدﻩ اﺱﺖ آﻪ ﺏﻌﺪهﺎ ﺏﻪ هﻤﺮاﻩ و ﻧﺪﻳﻢ ﮔﻠّﻪ اﻃﻼق ﻣ ﻲ‬
‫ﺷﻮد )‪(2‬‬
‫‪ .454‬ﭼﻮك‬
‫= ﭼﺆك = زاﻧﻮ ؛ ﺏﻪ ﭼﻮك ﻧﺸﺴﺘﻦ = ﭼﻨﺒﺎﺗﻤﻪ زدن‬
‫‪ .455‬ﭼﻮﮔﺎن‬
‫= ﭼﻮْوﻗﺎن = ﭼﻮب آﺞ ﺏﺮاي ﺗﻮپ زدن و از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ )‪(18،2‬‬
‫‪ .456‬ﭼﻮل‬
‫= ﭼﺆل = ﺏﻴﺎﺏﺎن ﺥﺎﻟﻲ از ﺏﺸﺮ ‪ ،‬ﺻﺤﺮا ‪ ،‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﺟﻠﮕﻪ )‪(1‬‬
‫‪ .457‬ﭼﻮن‬
‫ي« اﺱ ﺖ وﻟ ﻲ ﻣﻔﻬ ﻮم »زﻳ ﺮا ‪ ،‬ﺏ ﺪﻳﻦ دﻟﻴ ﻞ آ ﻪ« ﻧﻴ ﺰ از ﺁن اﺱ ﺘﻨﺒﺎط ﻣ ﻲ‬ ‫= ﭼﻮن ‪ ،‬ﭼﻴﻦ ‪ ،‬اوﭼﻮن ‪ ،‬اﻳﭽﻴﻦ ؛ در اﺻ ﻞ ﻣﻌﻨ ﺎي ﺁن »ﺏﺨ ﺎﻃ ِﺮ ‪ ،‬ﺏ ﺮا ِ‬
‫ﮔﺮدد‪.‬ﺱﻨﻲ ﭼﻴﻦ= ﺏﺨﺎﻃﺮ ﺗﻮ‪ ،‬ﺏﻮﻧﻮﭼﻮن = ﺏﺪﻳﻦ دﻟﻴﻞ آﻪ ‪ ،‬ﻧﻪ ﻳﻲ ﭼﻮن = ﺏﺨﺎﻃﺮ ﭼﻪ؟‬
‫‪ .458‬ﭼﻪ ‪/‬پ‬
‫ﭘﺴﻮﻧﺪ »ﭼﻪ« ﺏﺮاي ﺗﺼﻐﻴﺮ ﻳﺎ ﺗﺤﺒﻴﺐ از اك هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ﺏﺼﻮرﺗﻬﺎي »ﭼﻪ‪-‬ﭼﺎ« ‪ :‬ﺏﭽﻪ ‪ ،‬ﺁﻏﭽﺎ‬
‫‪ .459‬ﭼﻲ ‪/‬پ‬
‫ﭘﺴﻮﻧﺪ »ﭼﻲ« در اﻧﺘﻬﺎي آﻠﻤﺎت ﻣﺒﻴّﻦ ﺷﻐﻞ اﺱﺖ ‪ :‬اﺏﺮﻳﺸﻤﭽﻲ ‪ ،‬ﺱﺎﻋﺘﭽﻲ‬
‫‪ .460‬ﭼﻴﺖ‬
‫ﻼ ﺏﻪ ﻧﻮع ﺥﺎص دﻳﮕﺮي از ﭘﺎرﭼﻪ اﻃﻼق ﻣﻲ ﮔﺮدد )‪(2‬‬ ‫در ﻗﺪﻳﻢ ﺏﻪ ﭘﺎرﭼﺔ اﺏﺮﻳﺸﻤﻲ اﻃﻼق ﻣﻲ ﺷﺪ آﻪ از ﭼﻴﻦ ﻣﻲ ﺁوردﻧﺪ وﻟﻲ ﻓﻌ ً‬
‫‪ .461‬ﺡﻤﻴﻞ‬
‫= هﻤﻴﻞ = هﺎﻣﻮل و ﺁﻣﻮل = ﺁدم ﺱﺎآﺖ و ﺁرام ‪ ،‬ﻳﻮاش ‪ ،‬اﻳﻦ رﻳﺸﻪ در ﻋﺮﺏﻲ وزﻧﻬﺎي ﺡﻤﻮل و … ﻧﻴﺰ ﺏﺨﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ )‪(18،2‬‬
‫‪ .462‬ﺡﻮﻟﻪ‬
‫= هﻮْوﻟﻲ = ﺥﻮْوﻟﻲ = ﺥﺎوﻟﻲ= ﺥﺎو ﻳﺎ ﺥﻮْو )ﭘﺮز( ‪ +‬ﻟﻲ )اك ﻣﻠﻜﻲ( = ﭘُﺮزدار ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﺔ ﭘﺮزدار ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﺥﺸ ﻚ آ ﺮدن ‪ ،‬ﺗﺮآﻬ ﺎ اﻵن ﻧﻴ ﺰ ﺡﻮﻟ ﻪ‬
‫را هﻮْوﻟﻲ ﺗﻠﻔﻆ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ و ﻓﺮهﻨﮕﺴﺘﺎن زﺏﺎن ﻓﺎرﺱﻲ ﻧﻴﺰ اﻣﻼي »هﻮﻟﻪ« را ﺏﺮاي ﺡﻮﻟﻪ ﺗﺄﻳﻴﺪ آﺮدﻩ اﺱﺖ‪(1،12) .‬‬
‫‪ .463‬ﺥﺎﺗﻮن‬
‫= ﺥﺎﺗﻴْﻦ = ﻣﻠﻜﺔ درﺏﺎر ‪ ،‬از اﻟﻘﺎب ﺥﺎﻧﻤﻬﺎي ﺷﺎهﺎن ﺗﺮك ‪ ،‬ﭘﺴﻮﻧﺪ ﻧﺎم ﺥﺎﻧﻤﻬﺎي ﺻﺎﺡﺒﻤﻘﺎم ‪ ،‬ﺥﻮاﺗﻴﻦ ﺟﻤﻊ ﻋﺮﺏﻲ ﺁﻧﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .464‬ﺥﺎﺷﺎك‬
‫= ﺥﺎﺷﺎق و ﻗﺎﺷﺎق = ﻧﻮﻋﻲ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﺏﺎ ﮔﻠﻬﺎي ﺻﻮرﺗﻲ روﺷﻦ از ﺥﺎﻧﻮادة ﻟﮕﻮﻣﻴﻨﻮر آﻪ ﻋﻤﺪﺗًﺎ در ﻳﻮﻧﺠﻪ زارهﺎ ﻣﻲ روﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .465‬ﺥﺎﻗﺎن‬
‫= ﻗﺎﻏﺎن = ﻗﺎﻏﻴْﻐﺎن = ﻗﺎﻏﻲ )ﻗﺎﻏﻴﻤ ﺎق = ﺥﺸ ﻤﮕﻴﻦ ﺷ ﺪن( ‪ +‬ﻏ ﺎن )اك ﻣﺒﺎﻟﻐ ﻪ( = ﺥﺸ ﻤﮕﻴﻦ و ﻏﺮﻧ ﺪﻩ ‪ ،‬ﺷ ﺠﺎع ‪ ،‬ﭘﺎدﺷ ﺎهﻲ ﺏ ﺰرگ از ﻓﺮزﻧ ﺪان‬
‫اﻓﺮاﺱﻴﺎب )ﺥﺎن( ‪ ،‬ﻟﻘﺐ ﺷﺎهﺎن ﺗﺮك وﭼﻴﻦ ‪ ،‬ﻗﺎﺁن ﺻﻮرت ﻣﻐﻮﻟﻲ ﺁن ‪ ،‬ﺥﻮاﻗﻴﻦ ﺟﻤﻊ ﻋﺮﺏﻲ ﺁن )‪ :(17‬آﻨﻮن ﺏﺎﺷ ﺪ آ ﻪ ﺏﺮﺥ ﻮاﻧﻢ ﺏ ﻪ ﭘ ﻴﺶ روي ﺗ ﻮ‬
‫اﻧﺪر*هﺮﺁﻧﭽﻪ ﺗﻮ ﺏﻪ ﺥﺎﻗﺎﻧﺎن و ﻃﺮﺥﺎﻧﺎن و ﺥﺎن آﺮدي‪ /‬ﻟﻐﺖ ﻓﺮس‬
‫‪ .466‬ﺥﺎﻣﻪ‬
‫= ﺥﺎﻣﺎ و ﻗﺎﻣﺎ و ﻗﺎﻳﻤﺎ = ﻗﺎي )ﻗﺎﻳﻤﺎق = روي هﻢ ﻧﺸﺴﺘﻦ( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = روﻳﻪ اي ‪ ،‬از ﻟﺒﻨﻴﺎت‬
‫‪ .467‬ﺥﺎن‬
‫= ﻟﻘﺐ اﻓﺮاﺱﻴﺎب )‪ ، (2‬دوﻣﻴﻦ ﻣﻘﺎم ﺡﻜﻮﻣﺘﻲ در زﻣﺎن ﺻﻔﻮﻳﻪ )آﺘﺎب ﺻﻔﻮﻳﻪ ‪ /‬راﺟﺮ ﺱﻴﻮري(‬
‫‪ .468‬ﺥﺎن ﺏﺎﻟﻴﻎ‬
‫= ﺥﺎن )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺏﺎﻟﻴﻎ )ﺷﻬﺮ‪ ،‬در ﺗﺮآﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎهﻲ( = ﺷﻬﺮ ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ‪ ،‬ﻧﺎم ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﻗﺪﻳﻢ ﭼﻴﻦ )ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﭘﻜﻦ آﻨﻮﻧﻲ(آﻪ در ﺱﻔﺮﻧﺎﻣﺔ‬
‫ﻣﺎرآﻮﭘﻮﻟﻮ از ﺁن ﻳﺎد ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬از ﺷﻬﺮهﺎي دﻳﮕﺮ ﭼﻴﻦ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺏﻪ ﺏﺶ ﺏﺎﻟﻴﻎ )ﭘﻨﺞ ﺷﻬﺮ( و ﻳﻨﮕﻲ ﺏﺎﻟﻴﻎ )ﺷﻬﺮ ﺟﺪﻳﺪ( اﺷﺎرﻩ آﺮد‪.‬‬
‫‪ .469‬ﺥﺎﻧﻘﺎﻩ‬
‫= ﺥﺎﻧﻘﺎ = ﺥﺎن )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﻗﺎ )اك( = ﺥﺎﻧﮕﺎﻩ ‪ ،‬اﺡﺘﻤﺎﻻ ﻣﻌﺮب ﺷﺪﻩ‬
‫‪ .470‬ﺥﺎﻧﻢ‬
‫= ﺥﺎﻧﻴْﻢ = ﺥﺎن ﻣﻦ ‪ ،‬ﻋﻨﻮاﻧﻲ آﻪ ﺗﺮآﻬﺎ ﺥﺎﻧﻤﻬﺎي ﺥﻮد را ﺏﺨﺎﻃﺮ ادب و ﺗﻮاﺿﻊ ﺻﺪا ﻣﻲ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .471‬ﺥﺎﻧﻮار‬
‫= ﺥﺎﻧﻪ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬وار )هﺴﺖ ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮد( = ﺥﺎﻧﻪ دار ‪ ،‬اﻋﻀﺎي ﻳﻚ ﺥﺎﻧﻪ‬
‫‪ .472‬ﺥﺎﻧﻪ‬
‫= ﺥﺎﻧﺎ = ﺥﺎن )ﺏﺰرگ ‪ ،‬وﺱﻴﻊ ‪ ،‬ﻓ ﺮاخ( ‪ +‬ا )اك( = ﮔﺴ ﺘﺮدﻩ ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋ ﺔ ﺡﻴ ﺎط و اﺗﺎﻗﻬ ﺎ و…؛ ﻣﻔﻬ ﻮم ﺥﺎﻧ ﻪ ﺏﺼ ﻮرت ﺥ ﺎن ه ﻢ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺁﻣ ﺪﻩ‬
‫اﺱﺖ‪ (27) .‬؛ ﺥﺎن و ﺥﺎﻧﻪ = ﺱﺮاي ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﺥﺎﻧﭽﻪ = ﺱﺮاي آﻮﭼﻚ‬
‫‪ .473‬ﺥُﺘﺎي‬
‫= ﺥﻮﺗﺎي = ﺡﺮﻳﺮ و اﺏﺮﻳﺸﻢ ‪ ،‬در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن آﻮﺗﺎي ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ ‪.‬‬
‫‪ .474‬ﺥﺮدﻩ‬
‫= ﺥﻴْﺮدا = ﻗﻴْﺮدا = ﻗﻴْﺮ )ﻗﻴْﺮﻣﺎق = ﺏﺮﻳﺪن( ‪ +‬دا )اك( = ﺗﻜﻪ رﻳﺰﻩ و ﺏﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ ؛ ﺥﻴْﺮ = ﺱ ﻨﮕﺮﻳﺰﻩ ‪ ،‬ﺥﻴْﺮﻟ ْﻴ ﻖ = ﺱ ﻨﮕﺮﻳﺰﻩ زار آ ﻪ ﺡﺮآ ﺖ در‬
‫ﺁن ﺱﺨﺖ ﺏﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺥﻴْﺮﺥﻴْﻢ = ﭘﺸﻢ رﻳﺰﻩ ؛ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺏﻌﺪ از رﻓﺘﻦ ﺏﻪ ﻓﺎرﺱﻲ ﺏﺼﻮرت ﺥﺮد هﻢ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .475‬ﺥﺮّﻩ‬
‫= ﺥﺮرﻩ = ﻟﺠﻦ ‪ ،‬ﮔِﻞ ﺥﻴﻠﻲ ﺷﻞ )‪(25‬‬
 ‫‪ .476‬ﺥﺰر‬
‫= ﺥﺎزر = ﻗﺎزر= ﻗﺎز )ﻧﺎم ﻗﻮم ﺏﺰرگ ﺗﺮك هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﻗﺎﻓﻘﺎز( ‪ +‬ار )ﭘﻬﻠﻮان( = ﭘﻬﻠﻮان ﻗﺎز ؛ ﻗﻮﻣﻲ آﻪ از ‪ 576‬ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ هﺎي ﻗﺮن ده ﻢ ﻣ ﻴﻼدي‬
‫ﺏﺮ ﺡﺎﺷﻴﺔ درﻳﺎﭼﺔ آﺎﺱﭙﻴﻦ ﺗﺴﻠﻂ داﺷﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﻧﺎم اﻳﻦ ﻗﻮم در ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﺔ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻗﺰاق ‪ ،‬ﻗﻔﻘﺎز ‪ ،‬ﻗﺰوﻳﻦ )‪(18‬‬
‫‪ .477‬ﺥُﻞ‬
‫= ﺥﻮْل = ﺥﻮْر )ﺏﺎخ‪ :‬ﺥﻮار(‪.‬‬
‫‪ .478‬ﺥﻠﺞ‬
‫= ﺥﺎﻻج = ﻗﺎﻻچ = ﻗﺎل )ﺏﻤﺎن( ‪ +‬ﺁچ )ﺏﺎز آﻦ( = ﺏﻤﺎن و ﺏﺎز آﻦ ؛ ﻧﺎم ﻗﻮﻣﻲ ﺗﺮك ‪ ،‬در ﻣﻮرد وﺟﻪ ﺗﺴﻤﻴﺔ اﻳﻦ ﻗﻮم ﺏ ﺰرگ ﺗ ﺮك رواﻳ ﺎت ﭼﻨ ﺪي‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻮم ﺏﻴﻦ ﻗﺮن ﺷﺸﻢ و هﺸﺘﻢ ﻣﻴﻼدي در هﻨﺪوﺱﺘﺎن ‪ ،‬ﺏﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ‪ ،‬ﺱ ﺎوﻩ ‪ ،‬اراك ‪ ،‬ﻗ ﻢ ‪ ،‬آﺎﺷ ﺎن و ﺁذرﺏﺎﻳﺠ ﺎن ﺡﻜﻮﻣ ﺖ ﻣ ﻲ آﺮدﻧ ﺪ و‬
‫ﺱﻜﻪ و آﺘﻴﺒﻪ هﺎي ﺁﻧﻬﺎ اآﻨﻮن در ﺷﻬﺮهﺎي ﺗﺎﺷﻜﻨﺪ ‪ ،‬ﺱﻴﺤﻮن و ﺏﺸﻜﻨﺪ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(18‬‬
‫‪ .479‬ﺥﻮاب‪/‬ﻓﺮش‬
‫= ﺥﺎو و ﺥﻮْو = ﭘُﺮز ‪ ،‬ﭘﺮز ﻓﺮش ﻳﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ‪ ،‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ هﻮﻟﻪ)ﺏﺎخ‪ :‬ﺡﻮﻟﻪ(‬
‫‪ .480‬ﺥﻮاﺟﻪ‬
‫= ﺥﻮْﺟﺎ = ﻣﺮﺷﺪ ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ‪ ،‬راهﻨﻤﺎ ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ در اﺻﻞ ﻗﻮْﺟﺎ )= ﭘﻴﺮ و ﻣﺮاد( ﺏﺎﺷﺪ ؛ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺏﺮ روي ﻧﺎم دهﺎت زﻳﺎدي دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد و در ﺗﺮآﻲ‬
‫ﺱﺎﺏﻘﻪ اي دﻳﺮﻳﻨﻪ دارد‪ .‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺥﻮاﺟﻪ در اﺻﻞ ﺥﺪاﻳﭽﻪ )= ﺥﺪاي ﺟﻪ = ﺥﺎﻳﺠﻪ = ﺥﻮاﺟﻪ( ﺏﻮدﻩ ﺱﺨﺖ اﺱﺖ ‪ ،‬ﺥﻮاﺟﻪ ﺗﺎش = ﺥﻮْﺟﺎ ﺗﺎش‬
‫= هﻢ ﺥﻮاﺟﻪ ‪ ،‬دوﺱﺖ ‪ :‬هﺴﺖ ﺏﺎزاري دﮔﺮ اي ﺥﻮاﺟﻪ ﺗﺎش × آﺎﻧﺪرﺁﻧﺠﺎ ﻣﻴﺸﻨﺎﺱﺪ اﻳﻦ ﻗﻤـﺎش‪ /‬ﭘﺮوﻳﻦ‬
‫‪ .481‬ﺥﻮار‬
‫= ﺥﻮْر = ﺏﺪ و ﻧﺎﺷﺎﻳﺴﺖ ‪ ،‬ﺥﻮار و ذﻟﻴﻞ ؛ ﺥﻮْر ﺏﺎﺥﻤﺎق = ﺥﻮار ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻦ ‪ ،‬ﺡﺎﻟﻲ ﺥﻮْردو = ﺡﺎﻟﺶ ﻧﺎﻣﻨﺎﺱﺐ اﺱﺖ ‪ ،‬ﺥﻮْرﻻﻣﺎق = ﺥﻮار آ ﺮدن‬
‫‪ ،‬ﺥُﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺮف هﻤﻴﻦ آﻠﻤﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .482‬ﺥﻮب‬
‫و ﺥُﺐ = ﻗﻮْب = ﻗﻮْپ = ﺷﺎدي ‪ ،‬ﺱﺮور ‪ ،‬ﺥﻮﺷﻲ ؛ در ﺗﺮآﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺥﻴْﭗ )ﺏﺎخ‪ :‬آﻴﭗ( از هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ اﺱﺖ )‪.(2‬‬
‫‪ .483‬ﺥﻮرﺟﻴﻦ‬
‫= هﻮرﺟﻴﻦ = هﺆرﺟﻴﻦ = هﺆر )هﺆرﻣﻚ = زﻟﻒ ﺏﺎﻓﺘﻦ( ‪ +‬ﺟﻴﻦ )اك( = ﺏﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻗﺪﻳﻢ ﺏﻪ ﺏﺎﻓﺘﻨﻲ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ آ ﻪ روي اﻻغ ﻣ ﻲ اﻧﺪاﺥﺘﻨ ﺪ و ﺏﻌ ﺪًا‬
‫ﺏﻪ آﻴﺴﻪ هﺎي روي دوﭼﺮﺥﻪ و ﻣﻮﺗﻮر ﻧﻴﺰ اﻃﻼق ﺷﺪ!‪.‬‬
‫‪ .484‬ﺥﻮن‬
‫= ﺥﺎن = ﻗﺎن ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(17‬‬
‫‪ .485‬ﺥﻴﺎﺏﺎن‬
‫= ﺥﻴﺎوان = رﻳﺸﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺥﻴ ﺎو ﻧ ﺎم ﺱ ﺎﺏﻖ ﻣﺸ ﻜﻴﻦ ﺷ ﻬﺮ ‪ ،‬اوﻟ ﻴﻦ ﻣﻜ ﺎن در اﻳ ﺮان آ ﻪ ﺁﺱ ﻔﺎﻟﺖ ﺷ ﺪ ﻣﻨﻄﻘ ﺔ ﺥﻴ ﺎوان در ﺗﺒﺮﻳ ﺰ ﺏ ﻮد آ ﻪ از رﺟ ﺎل‬
‫ﻼ ﺥﻴﺎوي )ﻣﺸﻜﻴﻦ ﺷﻬﺮي( ﺏﻮد ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺎم ﺏﻌﺪًا ﺗﻌﻤﻴﻢ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ آﻨﺪ ﺏﻪ هﺮ ﺟﺎي ﺁﺱﻔﺎﻟﺖ ﺷﺪة ﻣﺎﺷﻴﻦ رو‪.‬‬ ‫روﺡﺎﻧﻲ ﺁن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺏﻮد و اﺻ ٌ‬
‫‪ .486‬ﺥﻴﻞ‬
‫= ﺥﻴْﻞ و ﺥﺎﻳﻞ ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي اﺻﻴﻞ و ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮآﻲ آﻪ ﺏﻪ ﻋﺮﺏﻲ هﻢ رﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬ﺥﻴﻠﺘﺎش وﺥﻴﻠﺒﺎش )ﻩ‪.‬م( و… از ﻣﻮاردآﺎرﺏﺮداﻳﻦ رﻳﺸ ﻪ اﺱ ﺖ‬
‫ﻲ ﺏﺮاي ﺗﺸﺨﺺ ﺟﻨﺲ ﮔﺮوهﻲ ‪ ،‬ﻳﺎ اﻳﺖ ﺥﻴْﻠﻲ = ﮔﺮوﻩ ﺱ ﮓ ‪،‬‬ ‫و اﺱﺘﻔﺎدﻩ در زﺏﺎن ﺗﺮآﻲ ﺏﻤﺮاﺗﺐ ﺏﻴﺸﺘﺮ اﺱﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁرواد ﺥﺎﻳﻼﻗﻲ وآﻴﺸﻲ ﺥﺎﻳﻼﻗ ْ‬
‫ﺥﻴْﻞ ﺗﻚ = اﻧﺒﻮﻩ وار و ﭘﺮﺗﻌﺪاد‬
‫‪ .487‬ﺥﻴﻠﺒﺎش‬
‫= ﺥﻴْﻞ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺏﺎش )ﺱﺮ ‪ ،‬رﺋﻴﺲ( = ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺥﻴﻞ ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﺱﻮاران ‪ ،‬از رﺗﺒﻪ هﺎي ﺱﺎﺏﻖ ﻧﻈﺎﻣﻲ )‪(19‬‬
‫‪ .488‬ﺥﻴﻠﺘﺎش‬
‫= ﺥﻴْﻞ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺗﺎش )هﻢ( = هﻢ ﺥﻴﻞ ‪،‬ﮔﺮوﻩ ﺱﭙﺎهﻴﺎن ﻳﺎ ﻏﻼﻣﺎن از ﻳﻚ ﺥﻴﻞ ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ‪ ،‬از رﺗﺒﻪ هﺎي ﺱﺎﺏﻖ ﻧﻈﺎﻣﻲ )‪:(19،27‬‬
‫ﺥِﺮدم ﻳﺰك ﻓﺮﺱﺘﺪ ﺏﻪ وﺛﺎق ﺥﻴﻠﺘﺎﺷﻢ‬
‫ادﺏﻢ ﻃﻼﻳﻪ دارد ﺏﻪ ﻳﺘﺎق و ﭘﺎﺱﺒﺎﻧﻲ‪ /‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮔﻨﺠﻮي )‪(27‬‬
‫‪ .489‬ﺥﻴﻠﻲ‬
‫ﻲ = ﺥﻴﻞ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﻟﻲ )اك ﻣﻠﻜﻲ( = داراي ﺥﻴﻞ ‪ ،‬زﻳﺎد ‪ ،‬وﻓــﻮر ؛ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺗﺮآﻲ اﺱﺖ و در ﻣﺘﻮن ﻗﺪﻳﻢ ﻓﺎرﺱ ﻲ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻧﺸ ﺪﻩ و‬ ‫= ﺥﺌﻴﻠﻲ وﺥﻴْﻠﻠ ْ‬
‫اﻧﺪك اﺱــﺘﻔﺎدة ﺁن ﻧﻴﺰ ﺏﻤﻌﻨﺎي »زﻳﺎد« ﻧﻴﺴﺖ ﺏﻠﻜﻪ ﺏﻤﻌﻨﻲ »ﮔﺮوهﻲ« اﺱﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺱــﻌﺪي آﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬اﻧﺪك اﻧ ﺪك ﺷ ﻮد ﺥﻴﻠ ﻲ‪» .‬ﺥﻴﻠ ﻲ« ﺏ ﻪ ﻣﻌﻨ ﻲ‬
‫ﻓﺮاواﻧﻲ و وﻓﻮر در ﺱﺪﻩ هﺎي اﺥﻴﺮ وارد زﺏﺎن ﻓﺎرﺱﻲ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ و رﻳﺸﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ از زﺏﺎن ﺗﺮآﻲ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .490‬دادا‬
‫و ددﻩ = آﺴﻲ آﻪ ﺗﺮﺏﻴﺖ ﻓﺮزﻧﺪان ﺥﺎﻧﻮادﻩ هﺎي اﺷﺮاﻓﻲ راﺏﻪ ﻋﻬﺪﻩ داﺷﺖ ‪ ،‬در ﺥﺎﻧﻮادﻩ هﺎي ﻣﺘﻮﺱﻂ ﺏﻪ ﭘﺪر ﺥﺎﻧﻮادﻩ و ﺏﺮادر ﺏﺰرﮔﺘﺮ اﻃﻼق ﻣﻲ‬
‫ﺷﺪ‬
‫‪ .491‬داداش‬
‫‪ -1‬دادا )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬داش )هﻢ( = هﻢ ﻣﺮﺏﻲ ‪ ،‬هﻢ ﭘﺪر ‪ ،‬ﭘﺴﺮان ﺗﺤﺖ ﺗﺮﺏﻴﺖ ﻳﻚ ﻣﺮﺏﻲ‬
‫‪ -2‬دادا )ﺏﺮادر ‪ ،‬ﭘﺪر ‪ ،‬ﻩ‪.‬م( ‪ +‬اش )اك ﺗﺤﺒﻴﺐ( = ﺏﺮادر ﺏﺰرﮔﻮار ‪ ،‬ﻟﻘﺒﻲ ﺏﺮاي ﺏﺮادر ﺏﺰرﮔﺘﺮ هﻤﺮاﻩ ﺏﺎ اﺡﺘﺮام و ﻣﺤﺒﺖ ؛ »اش« در داداش و‬
‫ﺏﺎﻻش )ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻗﺮار دادن آﻮدك ﺏﺎ ﻣﺤﺒﺖ و ﻧﻮازش( ﻧﻘﺶ ﻣﺸﺎﺏﻬﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .492‬داروﻏﻪ‬
‫ﻻ ﺗﺎرﻏﺎ = ﺗﺎراﻏﺎ = ﺗﺎرا )ﺗﺎراﻣﺎق = ﺗﺎراﻧﺪن ‪ ،‬ﻧﻈﻢ دادن ‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪ آﺮدن( ‪ +‬ﻏﺎ )اك( = ﻧﻤﺎﻳﻨﺪة ﺡﺎآﻢ ﺏﺮاي ﻣﺎﻟﻴﺎت ﮔﻴﺮي )ﺷﺎﻳﺪ‬ ‫= دارﻗﺎ = اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫در ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺎراﻧﺪن(‪،‬رﺋﻴﺲ اﻣﻨﻴﺖ ﺷﻬﺮ)ﺷﺎﻳﺪ از ﻧﻈﻢ دهﻨﺪﻩ( ‪ ،‬رﺋﻴﺲ هﺮ ﭘﻴﺸﻪ‬
‫‪ .493‬داغ ‪ /‬ج‬
‫ﺏﺼﻮرت ﭘﺴﻮﻧﺪ درﻣﻌﻨﺎي آﻮﻩ‪:‬ﻗﺮﻩ داغ ‪ ،‬ﻣﻴﺸﻮداغ و … ؛ ﺏﺼﻮرﺗﻬﺎي ﺗﺎو ‪ ،‬ﺗﺎي ‪ ،‬ﺗﺎغ ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺁﻟﺘﺎي )ﻩ‪.‬م(‬
 ‫‪ .494‬داغ‬
‫= درﻓﺶ و ﺁﻟﺖ ﮔﺮم آﺮدن و داغ آﺮدن ‪ ،‬ﭼﻮن ﺱ ﻮارآﺎري در ﺏ ﻴﻦ ﺗﺮآﻬ ﺎ ﺥﻴﻠ ﻲ راﻳ ﺞ ﺏ ﻮد ﺁﻧﻬ ﺎ ﺏﻮﺱ ﻴﻠﺔ ﺁﻟ ﺖ ﮔ ﺮم ﺷ ﺪﻩ اﺱ ﺒﻬﺎي ﺥ ﻮد را ﺟﻬ ﺖ‬
‫ﺗﻤﻴﻴﺰ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻲ زدﻧﺪ آﻪ ﺏﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ »داغ« ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ وﻟﻲ ﺏﻌﺪهﺎ اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﺏﺠﺎي ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻓﻮق ‪ ،‬ﺏﻪ ﺁن ﻗﻄﻌ ﻪ آ ﻪ ﮔ ﺮم ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد ‪ ،‬اﻃ ﻼق‬
‫ﻼ آﻪ ﺏﻪ هﺮ ﭼﻴﺰ ﮔﺮم ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ )‪ (2‬؛ ﺷﻌﺮ زﻳﺮ اﺷﺎرة ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺏﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ دارد )‪ :(27‬دﻳﺪآﺎن ﺥﻮاب ﻧﺎدﻳ ﺪﻩ ﻣﺼ ﺎف اﻧ ﺪر‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﻓﻌ ً‬
‫ﻣﺼﺎف * ﻣﺮآﺒﺎن داغ ﻧﺎآﺮدﻩ ﻗﻄﺎر اﻧﺪر ﻗﻄﺎر‪ /‬ﻓﺮﺥﻲ ﺱﻴﺴﺘﺎﻧﻲ‬
‫‪ .495‬داﻏﺎن‬
‫از ﻣﺼﺪر داﻏﻴْﻠﻤﺎق )= ﭘﺮاآﻨﺪﻩ ﺷﺪن ‪ ،‬از ﻧﻈﻢ اﻓﺘﺎدن( = ﺏﻲ ﻧﻈﻢ ؛ داﻏﺎن ﺷﺪن = ﺏﻲ ﻧﻈﻢ ﺷﺪن‬
‫‪ .496‬داﻏﻮن‬
‫= ﺏﻬﻢ رﻳﺨﺘﻪ )ﺏﺎخ‪ :‬داﻏﺎن(‬
‫‪ .497‬داﻻن‬
‫= دال )ﭘﺸﺖ( ‪ +‬ان )اك( = ﭘﻨﻬﺎﻧﻪ ‪ ،‬راهﺮو ‪ ،‬دهﻠﻴﺰ زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ )‪ ، (1‬اﻵن اﻳﻦ آﻠﻤﻪ داﻣﻨﺔ وﺱﻴﻌﺘﺮي ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .498‬داﻟﺒﻮز‬
‫ي )اك ﻣﻠﻜﻲ ﺱﻮم ﺷﺨﺺ( ‪ +‬ﺏ ْﻮز )ﺥﺎآﺴ ﺘﺮي( = ﺥﺎآﺴ ﺘﺮي ﭘﺸ ﺖ ‪ ،‬ﭘﺮﺱ ﺘﻮ ؛ داﻟﺒ ﻮزﻩ و داﻟﺒ ﺰﻩ )= دال ﺏ ﻮزا( ﻧﻴ ﺰ‬ ‫ﻲ ﺏﻮْز = دال )ﭘﺸﺖ( ‪ْ +‬‬ ‫داﻟ ْ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .499‬دام‬
‫= ﺟﺎي ﺱﺮ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ‪ ،‬واﺡﺪ ﺥﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﺥﺎﻧﻪ ‪،‬ﮔﻮدال ﺱﺮﭘﻮﺷﻴﺪﻩ و ﭘﻨﻬﺎن ‪ ،‬ﺗﻠﻪ‬
‫‪ .500‬داﻧﻪ‬
‫= دﻧﻪ = دن )ﻗﻄﺮﻩ ‪ ،‬رﻳﺰ( ‪ +‬ﻩ )اك( = رﻳﺰﻩ ‪ ،‬ﻗﻄﺮﻩ ؛ ﺏﺼﻮرت »داﻧﺎ« ﻧﻴﺰ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ :‬ﻧﺎرﺗﺎﻧﺎ = ﻧﺎرداﻧﺎ = ﻧﺎردﻧﻪ )= داﻧﺔ اﻧﺎر( ‪ ،‬ﺏﻴﺘﺎﻧﻪ =‬
‫ﺏﻴﺮﺗﻨﻪ = ﺏﻴﺮدﻧﻪ )= ﻳﻜﺘﺎ ‪ ،‬دُرداﻧﻪ(‬
‫‪ .501‬داﻳﻲ‬
‫ﻲ و داﻣﺎي = ﺏﺮادر ﻣﺎدر ‪ ،‬آﻠﻤﺔ اﺻﻴﻞ ﺗﺮآﻲ‬ ‫= داﻳ ْ‬
‫‪ .502‬دﺏّﻪ‬
‫= ﺗﭙﭙﻪ = ﺗﭙﻤ ﻪ = ﺗ ﭗ )ﺗﭙﻤ ﻚ = ﭼﭙﺎﻧ ﺪن( ‪ +‬ﻣ ﻪ )اك( = ﭼﭙﺎﻧ ﺪﻧﻲ ‪ ،‬اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻨﻲ ‪ ،‬ﻇ ﺮف اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻦ ﺗﺮﺷ ﻴﺠﺎت ؛ دﺏ ﻪ درﺁوردن ﻳ ﺎ دﺏ ﻪ آ ﺮدن = ﺏﻬﺎﻧ ﻪ‬
‫ﮔﻴﺮي ﺏﺮاي ﻓﺴﺦ ﻗﺮارداد‬
‫‪ .503‬دﺏﻴﺮ‬
‫= دﭘﻴﺮ = ﺗﭙﻴﺮ در ﺗﺮآﻲ ﺱﻮﻣﺮي = ﻣﺮﺏّﻲ ‪ ،‬ﺁﻣﻮزﮔﺎر ‪ ،‬اﻳﻦ رﻳﺸﻪ ﺏﻪ ﻋﺮﺏﻲ رﻓﺘﻪ و ﻣﺸﺘﻘﺎت ﻣﺪﺏّﺮ ‪ ،‬ﺗﺪﺏﻴﺮ… از ﺁن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(20‬‬
‫‪ .504‬دُﭼﺎر‬
‫= دوﭼﺮ= دوﺷﺮ= دوش )دوﺷﻤﻚ = اﻓﺘﺎدن ‪ ،‬دراﻓﺘﺎدن ‪ ،‬دﭼﺎر ﺷﺪن ‪ ،‬ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪن( ‪ +‬ار )اك( = دﭼ ﺎر ‪ ،‬ﻣﺒ ﺘﻼ ؛ دوﺷ ﺮ ﮔﻠﻤ ﻚ = دﭼ ﺎر ﺷ ﺪن ﻳ ﺎ‬
‫رو در رو ﺷﺪن ؛ ﺁﻧﺮا ﺏﺼﻮرت زﻳﺮ هﻢ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ‪ :‬دوﭼﻬﺎر = دوﭼﺎهﺎر = دوﭼﺎر‬
‫‪ .505‬ددﻩ‬
‫= دﻩ دﻩ = دادا ‪ ،‬ﭘﺪر ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮآﻲ ؛ ‪(25،2) daddy‬‬
‫‪ .506‬دُرد‬
‫ﻲ و ﺗﻮْرﺗﺎ = ﺗﻮْر )ﺗﻮرﻣﺎق = دورﻣﺎق = ﭘﺎﺏﺮﺟ ﺎ و ﺛﺎﺏ ﺖ ﻣﺎﻧ ﺪن( ‪ +‬ﺗ ﻲ و ﺗ ﺎ )اك( = ﺛﺎﺏ ﺖ و ﭘﺎﺏﺮﺟ ﺎ ‪ ،‬رﺱ ﻮب ﺗ ﻪ ﻧﺸ ﻴﻦ ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬ﺁﻧﭽ ﻪ از‬ ‫= ﺗﻮْرﺗ ْ‬
‫ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﮔﺮدد ‪ ،‬رﺱﻮب ﻣﺎﻳﻌﺎت ‪ ،‬ﺗﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﺷﺮاب ‪ ،‬در ﺏﻴﻦ ﺗﺮآﻤﻨﻬﺎ ﺗﻮْردي و دوْردي در ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺎﻧﺎ و ﺟﺎودان از اﺱﺎﻣﻲ ﺁﻗﺎﻳﺎن اﺱ ﺖ ‪،‬‬
‫دردي )ﻣﻌﺮ(‪ :‬ﭘﻴﺮ دردي آﺶ ﻣﺎ ﮔﺮﭼﻪ ﻧﺪارد زر و زور * ﺥﻮش ﻋﻄﺎﺏﺨﺶ و ﺥﻄﺎﭘﻮش ﺥﺪاﺋﻲ دارد‪ /‬ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .507‬درﺷﻜﻪ‬
‫ﻲ )داﺷﻴﻤﺎق = ﺡﻤﻞ آﺮدن( ‪ +‬ﻗﺎ )اك( = وﺱﻴﻠﺔ ﺡﻤﻞ ؛ اﺡﺘﻤﺎل دارد آﻪ روﺱﻲ هﻢ ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫= داﺷﻴْﮕﻪ = داﺷﻴْﻘﺎ = داﺷ ْ‬
‫‪َ .508‬درَك‬
‫= درﻩ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ك )اك( = ﺟﺎي ﻋﻤﻴﻖ و ﻣﺨﻮف ‪ ،‬ﺟﻬﻨّﻢ ؛ درآ ﻪ = درﻩ اي ‪ ،‬ﻃﺒﻘ ﺎت هﻔ ﺖ ﮔﺎﻧ ﺔ ﺟﻬ ﻨﻢ و ﻣﻘﺎﺏ ﻞ درﺟ ﻪ آ ﻪ ﺏ ﻪ ﻃﺒﻘ ﺎت هﻔ ﺖ ﮔﺎﻧ ﺔ‬
‫ﺏﻬﺸﺖ اﻃﻼق ﻣﻲ ﮔﺮدد ‪ ،‬ﺏﻪ درك = ﺏﻪ ﺟﻬﻨّﻢ‬
‫‪ .509‬دُرﻧﺎ‬
‫ﻻ ﺏﺨﺎﻃﺮ ﮔﺮدن ﻓﺮاخ و اﻳﺴﺘﺎي ﺁن ﭘﺮﻧﺪﻩ ﺏﺪﻳﻦ ﻧ ﺎم‬ ‫= دوُرﻧﺎ = دوُر )دوُرﻣﺎق = ﻣﺎﻧﺪن ‪ ،‬ﺛﺎﺏﺖ ﻣﺎﻧﺪن ‪ ،‬اﻳﺴﺘﺎدن( ‪ +‬ﻧﺎ )اك( = اﻳﺴﺘﺎ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺎ ‪ ،‬اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﻣﺴﻤّﻲ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(1‬‬
‫‪ .510‬درﻧﮓ‬
‫= دﻳﺮﻧﮓ ﻳﺎ دﻳ ﺮن از ﻣﺼ ﺪر دﻳﺮﻧﻤ ﻚ )ﻳ ﻚ و دو آ ﺮدن ﺏ ﺮاي ﺗ ﺄﺥﻴﺮ( ‪ ،‬ﺗ ﺄﺥﻴﺮ ؛ در ﺗﺮآ ﻲ ﺏﺎﺱ ﺘﺎن ‪ ،‬ﻧ ﻮن ﻏﻨ ﻪ اي وﺟ ﻮد دارد آ ﻪ ﺏ ﻴﻦ »ن« و‬
‫»ﻧﮓ« ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺏﺎخ‪ :‬ﺏﺎﻧﮓ‪ :‬ﺏﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﺪر رﻓﺖ ﭘﻮر ﭘﺸﻨﮓ * زﺏﺎن ﭘﺮ ز ﮔﻔﺘﺎر و دل ﭘﺮ درﻧﮓ ‪ /‬ﻓﺮدوﺱﻲ‬
‫‪ .511‬درّﻩ‬
‫= درﻩ = در )درﻣﻚ = ﭼﻴﺪن ‪ ،‬ﺏﺮﻳﺪن( ‪ +‬ﻩ )اك( = ﺏﺮﻳﺪﻩ ‪ ،‬ﺷﻜﺎف ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﺔ ﺏﻴﻦ آﻮهﻬﺎآﻪ ﺏﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ ؛ درﻳﻦ = در ‪ +‬ﻳﻦ = ﻋﻤﻴﻖ ‪ ،‬درﺁﺏﺎد‬
‫= درﺁوا = ﺟﺎي درﻩ اي ‪ ،‬درآﻪ = درﻩ ‪ +‬آﻪ )اك( = ﺟﺎي ﻋﻤﻴﻖ ‪َ ،‬درَك = ﺟﻬﻨﻢ ‪ ،‬و ﺏﺎ اﺡﺘﻤﺎﻟﻲ دﻳﮕﺮ درﻳﺎ ﻧﻴﺰ از هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .512‬درﻳﺎ‬
‫= ﺗﺎﻟﻮﻳﺎ = َﺗﻠﻴﺎ = ﺗﺮﻳﺎ = درﻳﺎ ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪ (17‬؛ در ﺗﺮآﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺏﻪ درﻳﺎ دﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ وﻟﻲ در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن هﻤﺎن ﺗﺎﻟﻮﻳﺎ‬
‫ﻻ ﺏﺼﻮرت ﻓﺮﺱﺎﻳﺸﻲ ﺏﻪ درﻳﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬ ‫اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ آﻪ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫‪ .513‬دژ‬
‫= دﺋﺰ= دﻳﺰ= ﺟﺎي ﺏﻠﻨﺪ و ﻣﺤﻜﻢ و اﺱﺘﻮار ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ )‪(2‬‬
‫‪ .514‬دﺱﺘﺎق‬
‫= دوُﺱﺘﺎق = دوُﺗﺴﺎق = دوت )دوﺗﻤﺎق = ﮔﺮﻓﺘﻦ( ‪ +‬ﺱﺎق )اك( = ﮔﺮﻓﺘﻨﻲ ‪ ،‬زﻧﺪان ؛ دﺱﺘﺎق ﺏﺎن = زﻧﺪان ﺏﺎن‬
 ‫‪ .515‬دﺷﻤﻦ‬
‫= دوﺷﻤﺎن = دوش )دوﺷﻤﻚ = اﻓﺘﺎدن ‪ ،‬دراﻓﺘﺎدن( ‪ +‬ﻣﺎن )اك( = دراﻓﺘﺎدﻩ ‪ ،‬ﻟﺞ آﺮدﻩ‬
‫‪ .516‬دﺷﻨﻪ‬
‫= دﺷﻨﻪ = دﺋﺸﻨﻪ و دﺋﺸﻨﻚ = دﺋﺶ )دﺋﺸﻤﻚ = آﺎوﻳﺪن ‪ ،‬ﺱﻮراخ آﺮدن ﺏﻘﺼﺪ ﺗﻔﺤﺺ و آﺎوﻳﺪن( ‪ +‬ﻧﻪ)اك( = ﺱﻮراخ آﻦ ‪ ،‬اﺏﺰار ﺱﻮراخ آﺮدن‬
‫‪ .517‬دآﻤﻪ‬
‫= دوﻳﻤﻪ و دوﮔﻤﻪ = دوگ )دوﮔﻤﻚ ﻳﺎ دوﻳﻤﻚ = ﺏﻨﺪ زدن ‪ ،‬ﺏﺴﺘﻦ ‪ ،‬ﮔﺮﻩ زدن( ‪ +‬ﻣﻪ )اك( =ﮔﺮﻩ زدﻧﻲ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﻪ اي ﺏﺮاي ﺏﺴﺘﻦ ﻟﺒﺎس ؛ دوﮔ ﻮن و‬
‫دوﻳﻮن = ﮔﺮﻩ‬
‫‪َ .518‬د َﮔﻨَﻚ‬
‫= دﻩ ﮔﻪ ﻧﻚ = دﻩ گ )دﻩ ﮔﻤﻚ = ﺿ ﺮﺏﻪ ﺥ ﻮردن ‪ ،‬اﺻ ﺎﺏﺖ آ ﺮدن( ‪ +‬ﻩ )اك( ‪ +‬ﻧ ﻚ )اك( = وﺱ ﻴﻠﺔ زدن ‪ ،‬ﭼﻤ ﺎق ﻳ ﺎ ﭼ ﻮب آﻠﻔ ﺖ ﺏ ﺮاي زدن ﻳ ﺎ‬
‫آﻮﺏﻴﺪن ؛ ﺏﺼﻮرت دؤﻳﻪ ﻧﻚ از دؤﻳﻤﻚ )= آﻮﺏﻴﺪن ‪ ،‬زدن ‪ ،‬آﺘﻚ زدن( ﻧﻴﺰ ﺗﻠﻔﻆ ﻣﻲ ﺷﻮد آﻪ اﺗﻔﺎﻗًﺎ ﺻﺤﻴﺢ هﻢ هﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .519‬دُﻟﻤﻪ‬
‫= دوْﻟﻤﺎ = دوْل )دوْﻟﻤﺎق = ﭘﺮ ﺷﺪن( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = ﭘﺮ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻧﺎم ﻏﺬا ‪ ،‬در داﺥﻞ ﭼﻴﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺏﺮگ ﻣﻮ ﻳﺎ ﺏﺎدﻧﺠﺎن و ﮔﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪.‬‬
‫‪ُ .520‬دﻟَﻤﻪ‬
‫= دﻟﻪ ﻣﻪ و دﻟﻤﻪ = ﺗﻴﻠﻤﻪ = ﺗﻴﻞ )ﺗﻴﻠﻤﻚ = ﺏﺮﻳﺪن ‪ ،‬ﻃﻮﻟﻲ ﺏﺮﻳﺪن( ‪ +‬ﻣﻪ )اك( = ﺏﺮﻳﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﺏﺮش دادﻧﻲ ‪ ،‬ﺷﻴﺮي آﻪ در ﺁن ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻨﻴﺮ زﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺏﺴ ﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد )آﻪ ﻗﺎﺏﻞ ﺏﺮﻳﺪن ﺏﺸﻮد( ‪ ،‬ﺥﻮن دﻟﻤﻪ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﻨﻴﺮ ﺗﺮ)‪(1‬‬
‫‪ .521‬دَﻟﻮ‬
‫ب دوْل )دوْﻟﻤﺎق = ﭘﺮ ﺷﺪن( = وﺱﻴﻠﻪ ﭘﺮ آﺮدن ‪ ،‬ﻇﺮف ﺁﺏﻜﺸﻲ از ﭼﺎﻩ‬ ‫= ﻣﻘﻠﻮ ِ‬
‫‪ .522‬دﻟﻮاﭘﺲ‬
‫و ﺗﻠﻮاﺱ ﻪ = ﺗﺎﻟﻮاﺱ ﺎ = ﺗﺎﻟﺒﺎﺱ ﺎ = ﺗﺎﻟﺒ ﺎ )ﺗﺎﻟﺒﺎﻣ ﺎق = ﻣﻀ ﻄﺮب آ ﺮدن ‪ ،‬ﻧ ﺎﺁرام ﺷ ﺪن ؛ ﺗﺎﻟﺒﺎﻧﻤ ﺎق = ﻣﻀ ﻄﺮب ﺷ ﺪن( ‪ +‬ﺱ ﺎ )اك( = ﻣﻀ ﻄﺮب و‬
‫ﻧﺎﺁرام ؛ ﺗﺎﻟﻮاﺱﺎدان دوﺷﻤﻚ = ﺁرام و ﻗﺮار ﻳﺎﻓﺘﻦ‬
‫‪ .523‬دﻟﻴﺮ‬
‫= دﻟﻴﺮ از ﻣﺼﺪر دﻟﻴﺮﻣﻚ )ﭘﻬﻠﻮان ﺷﺪن ‪ ،‬دﻳﻮاﻧﻪ ﺷﺪن( = ﭘﻬﻠﻮان ‪ ،‬دﻳﻮاﻧﻪ ؛ اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻨﺠﺎ از دﻳﻮاﻧﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎﺷﻖ و واﻟ ﻪ ه ﻢ اﺱ ﺘﻨﺒﺎط ﻣ ﻲ ﮔ ﺮدد‬
‫و ﺷﺎﻳﺪ از هﻤﺎن ﺟﺎﺱﺖ آﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﭘﻬﻠﻮان اﺱﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲ ﮔﺮدد ‪ ،‬ﭼﺮاآﻪ ﺁدم ﻋﺎﺷﻖ و دﻳﻮاﻧﻪ ﺏﺮاي رﺱ ﻴﺪن ﺏ ﻪ ﻣﻌﺸ ﻮق ه ﻴﭻ ﺗﺮﺱ ﻲ ﺏ ﻪ دل راﻩ ﻧﻤ ﻲ‬
‫دهﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻓﺎرﺱﻲ در ﻣﻮرد ارﺗﺒﺎط دﻟﻴﺮ ﺏﻪ دل ﺏﻨﻈﺮ ﻧﺎﺻﺤﻴﺢ اﺱ ﺖ ﭼﺮاآ ﻪ دَﻟﻴ ﺮ ﮔﻔﺘ ﻪ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد ﻧ ﻪ دِﻟﻴ ﺮ ‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴ ًﺎ در ﻓﺎرﺱ ﻲ ﭼﻨ ﻴﻦ ﭘﺴ ﻮﻧﺪي در‬
‫اﻧﺘﻬﺎي اﺱﻢ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫‪ .524‬دﻣﺎر‬
‫= داﻣﺎر = رگ ‪ ،‬در ﻗﺼﺎﺏﻲ اﻋﻀﺎي ﻏﻴﺮ از ﮔﻮﺷﺖ واﺱﺘﺨﻮان ‪ ،‬دﻣﺎر درﺁوردن = روزﮔﺎر ﺱﻴﺎﻩ آﺮدن‬
‫‪ .525‬دﻣﺎغ‪1 .‬‬
‫= داﻣﺎق = آﺎم دهﺎن ‪ ،‬آﺎم دهﺎن ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ را ﺏﺎ دﻣﺎغ )ﺏﻴﻨﻲ( و دﻣ ﺎغ)ﻣﻐ ﺰ( ﺥﻠ ﻂ آ ﺮد‪ .‬در ﺗﺮآﻴﺒ ﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ دﻣ ﺎغ ﺱ ﻮﺥﺘﻪ )= ﻧﺎآ ﺎم(‬
‫ﻣﺮاد هﻤﺎن دﻣﺎغ ﺗﺮآﻲ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .526‬دﻣﺎغ‪2 .‬‬
‫داﻣﺎق = دام )داﻣﻤﺎق = ﭼﮑﻴﺪن( ‪ +‬اق )اک( = ﻣﺤﻞ ﭼﮑﻴﺪن ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻲ ﮐﻲ ﺁب از ﺁن ﺏﭽﮑﺪ‪.‬‬
‫‪ .527‬دَﻣـَﺮ‬
‫= دﻣﻴﺮ ْو و ﺗﻮﻧﻘﻮُر ْو = ﺏﻪ ﭘﺸﺖ ﺥﻮاﺏﻴﺪن ؛ آﻠﻤﺔ اﺻﻴﻞ ﺗﺮآﻲ)‪(2‬‬
‫‪ .528‬دﻧﺒﻼن‬
‫= دوْﻣﺒﺎﻻن = دوْﻣﺒﺎ )ورﻗﻠﻤﺒﻴ ﺪﻩ ‪ ،‬ﮔ ﺮد و ﺏﺮﺁﻣ ﺪﻩ ؛ دوْﻣﺒ ﺎ ﮔ ﺆز = ﭼﺸ ﻢ ﺏﺮﺁﻣ ﺪﻩ( ‪ +‬ﻻن )اك ﻓﺎﻋﻠﺴ ﺎز( = ﮔ ﺮد ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬آ ﺮوي ‪ ،‬ﺏﻴﻀ ﺔ ﮔﻮﺱ ﻔﻨﺪ ‪،‬‬
‫دوﻣﺒﺎﻻق = ﺏﺎ ﺱﺮ ﺏﺼﻮرت ﻣﻌﻠﻖ ﺏﻪ زﻣﻴﻦ ﺁﻣﺪن ؛ ﻧﺴﺒﺖ دادن ﺁن ﺏﻪ دﻧﺐ )دم( ﺻﺤﻴﺢ ﺏﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲ رﺱﺪ )‪.(1‬‬
‫‪ .529‬دﻧﺞ‬
‫= دﻳﻦ )دﻳﻨﻤﻚ = ﺱﺎآﺖ ﺷﺪن( ‪ +‬ج )اك( = ﺥﻠ ﻮت ‪ ،‬ﺁرام ‪ ،‬ﺱ ﺎآﺖ ؛ دﻳﻨ ﺪﻳﺮﻣﻚ = ﺱ ﺎآﺖ آ ﺮدن ‪ ،‬در ﺗﺮآ ﻲ ﻣﻌﺎﺻ ﺮ دﻗﻴﻘ ًﺎ ﺏ ﺮﻋﻜﺲ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﻲ‬
‫اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻳﻌﻨﻲ‪ :‬دﻳﻨﺪﻳﺮﻣﻚ = ﺏﻪ ﺻﺤﺒﺖ آﺸﺎﻧﺪن و ﻣﺸﻐﻮل آﺮدن‬
‫‪ .530‬دﻧﻴﺰ‬
‫= دن )ﻗﻄ ﺮﻩ( ‪ +‬ﻳ ﺰ) اك ﺟﻤ ﻊ ( = ﻗﻄ ﺮات ‪ ،‬درﻳ ﺎ ‪ ،‬ﻧ ﺎم ﺥ ﺎﻧﻢ ‪ ،‬هﻤﺮﻳﺸ ﻪ ﺏ ﺎ داﻧ ﻪ )ﻩ‪.‬م( ؛ ﺻ ﻮرت ﻗ ﺪﻳﻤﻲ اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ ﺗﻨﮕﻴ ﺰ )ﺗﻨ ﮓ = ﻧﺎﭘﺎﻳ ﺪار ‪،‬‬
‫آﻮﭼﻚ( اﺱﺖ آﻪ ﭼﻨﮕﻴﺰ هﻢ از ﺁن ﺏﺪﺱﺖ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .531‬دوﺥﺘﻦ‬
‫= ﺗﻮﺥﺘﻦ = از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﺗﻮﺥﻮﻣﺎق ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل اﺻﻠﻲ اﻳﻦ ﻓﻌﻞ در ﻓﺎرﺱﻲ ﺏﺎﻓﺘﻦ اﺱﺖ ؛ آﻴﻨﻪ ﺗﻮزي = آﻴﻨﻪ ﺗﻮﺥﺘﻦ = آﻴﻨﻪ ﺏﺎﻓﺘﻦ در دل‬
‫‪ .532‬دود‬
‫= ﺗﻮت از ﻣﺼﺪرﺗﻮﺗﻤﻚ )= دود آﺮدن ‪ ،‬دود ﭘﺲ دادن ﻟﻮﻟﻪ( ‪ ،‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﺗﻮﺗﻮن و ﺗﻮﺗﻚ )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .533‬دورْﮔﻪ‬
‫= دورﮔﻪ = دور )دورﻣﻚ = ﺏﺴﺘﻪ ﺏﻨﺪي آﺮدن ‪ ،‬ﭘﻴﭽﻴﺪن( ‪ +‬ﮔﻪ )اك( = ﺏﺴﺘﻪ ‪ ،‬دﺱﺘﻪ ﺷﺪﻩ ؛ دورﻣﻚ = ﺏﻠﻠﻪ )‪(3،19‬‬
‫‪ .534‬دوز‬
‫از ﻣﺼﺪر دوزﻣﻚ )= ﭼﻴﺪن ‪ ،‬ﺁراﺋﻴﺪن( ؛ دوز ﺏﺎزي = ﻧﻮﻋﻲ ﺏﺎزي ﺏﺼﻮرت ﭼﻴﺪن ﻣﻬﺮﻩ هﺎ ‪ ،‬دوز و آﻠﻚ = ﺏﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻴﺪن و آﻠﻚ زدن‬
‫‪ .535‬دوزﻣﺎن‬
‫= دوزﻣﺎن = دوز )دوزﻣﻚ = ﭼﻴﺪن ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ آﺮدن( ‪ +‬ﻣﺎن )اك ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ( = ﺥﻮب ﭼﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ )‪(8‬‬
‫‪ .536‬دوش‬
‫= دوش )ﺥﻮاب( اﺡﺘﻤﺎﻻ از ﻣﺼﺪر دوﺷﻤﮏ )= اﻓﺘﺎدن ‪ ،‬ﺏﻪ زﻣﻴﻦ اﻓﺘﺎدن( ‪ ،‬از هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﻔﻬﻮم ﺷﺐ را ﻧﻴﺰ اﺱﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ .537‬دوﻗﻠﻮ‬
‫= دوْﻏﻮُﻟ ُﻮ = دوْغ )دوْﻏﻤﺎق = زاﺋﻴﺪن( ‪ُ +‬و )اك( ‪ +‬ﻟ ُﻮ )اك( = هﻤﺰاد )‪ ، (12‬از اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺏﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺱﻪ ﻗﻠﻮ و ﭼﻬﺎرﻗﻠﻮ… ﻧﻴﺰﺱﺎﺥﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺏﺪون‬
‫ﻼ از دوﺏﻠ ﺔ اﻧﮕﻠﻴﺴ ﻲ ‪ ،‬ﺱ ﻴﺒﻠﻪ ﻣ ﻲ ﺱ ﺎزﻧﺪ و ﻳ ﺎ از دوﺟ ﻴﻦ‬
‫ﺁﻧﻜﻪ ﻗﻠﻮ ﻣﻌﻨﺎ داﺷﺘﻪ ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ از اﻳ ﻦ دﺱ ﺖ در ﺟﺎه ﺎي دﻳﮕ ﺮ ه ﻢ دﻳ ﺪﻩ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ )ﺏﻤﻌﻨﻲ ‪ ، (12‬ﻳﻚ ﺟﻴﻦ و ﺱﻪ ﺟﻴﻦ هﻢ ﻣﻲ ﺱﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .538‬دوﻻب‬
‫= دوْﻻب = دوْﻻ )دوْﻻﻣﺎق = ﭘﻴﭽﺎﻧﺪن ‪ ،‬ﭼﺮﺥﺎﻧﺪن ‪ ،‬ﺱﺮآﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ دادن( ‪ +‬ب )اك( = ﭼﺮخ ﭼ ﺎﻩ آ ﻪ ﺏ ﺎ دول )دﻟ ﻮ( آﺎرآﻨ ﺪ ‪ ،‬ﺡﻴﻠ ﻪ ‪،‬‬
‫ﻻ دوﻻب در ﻣﻌﻨﺎي اﺷﻜﺎف آﻪ ﺗﺮآﻬﺎ ﺁﻧﺮا دﻳﻼب ﺗﻠﻔﻆ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ از ﻣﺼﺪر دﻳﻠﻤﻚ ﻳﺎ ﺗﻴﻠﻤﻚ )= ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ ﻃﻮﻟﻲ ‪ ،‬ﺏﺮﻳ ﺪن( ﻣ ﻲ‬ ‫اﺷﻜﺎف دﻳﻮار ؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬اﺷﻜﺎف در ﻓﺎرﺱﻲ ﺷﺎﻳﺪ از اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﮔﺮﺗﻪ ﺏﺮداري ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪َ .539‬دوَﻟﻮ‪/‬ت‬
‫= دوﻩ ﻟﻲ = دوﻩ )ﺷﺘﺮ( ‪ +‬ﻟﻲ )اك ﻣﻠﻜﻲ( = ﺷﺘﺮدار ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺏﻪ ﺷﺘﺮ ‪ ،‬ﻃﺎﻳﻔﺔ ﺗﺮك اﻳﺮاﻧﻲ از ﺷﺎﺥﺔ ﻗﺎﺟﺎر )‪(18‬‬
‫‪ .540‬دهﺮﻩ‬
‫= دهﺮﻩ = دﮔﺮﻩ = دﮔﻴﺮﻩ = دﮔﻴﺮ )دﮔﻴﺮﻣﻚ = ﭼﺮﺥﻴﺪن ‪ ،‬ﻏﻠﺘﻴﺪن( ‪ +‬ﻩ )اك( = ﭼﺮﺥﻴﺪﻩ ‪ ،‬ﻏﻠﺘﻴﺪﻩ ‪ ،‬اﻧﺤﻨﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪ ؛ دهﺮﻩ ﺏﻮرون = دﻣ ﺎغ ﺏ ﺰرگ و‬
‫آﺞ ‪ ،‬از ﺡﺮﺏﻪ هﺎي دﺱﺘﻪ دار آﻪ ﺱﺮش ﻣﺎﻧﻨﺪ داس اﻧﺤﻨﺎ دارد ‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ آﻮﭼﻚ آﻪ ﺱﺮش ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺱﺮ ﻋﻨﺎن ﺏﺎرﻳﻚ و ﺗﻴﺰ اﺱﺖ ؛ دهﺮة دهﺮ = هﻼل‬
‫ﻣﺎﻩ ‪ ،‬دهﺮة ﺻﺒﺢ = روﺷﻨﻲ ﺻﺒﺢ )‪(1‬‬
‫‪ُ .541‬دهﻞ‬
‫= دؤوول = دؤو )دؤوﻣﻚ = زدن ‪ ،‬آﻮﺏﻴﺪن( ‪ +‬ول )اك( = آﻮﺏﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬زدﻧﻲ ‪ ،‬از ﺁﻻت ﺿﺮﺏﻲ در ﻣﻮﺱﻴﻘﻲ‬
‫‪ .542‬دﻳﺎق‬
‫داﻳﺎق = داﻳﺎ )داﻳﺎﻣﺎق = ﻟﻢ دادن ‪ ،‬از ﭘﺸﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ( ‪ +‬اق )اک( = ﭘﺸﺘﻴﺒﺎن ‪ ،‬ﺏﮏ ﺁپ ‪ ،‬از اﺻﻄﻼﺡﺎت ﻓﻨﻲ ﺏﺮاي ﻗﻄﻌﻪ اي ﮐﻪ ﺏﻌﻨﻮان ﭘﺸﺖ‬
‫ﺏﻨﺪ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .543‬دﻳﺮك‬
‫= دﻳﺮﻩ ك = دﻳﺮ)دﻳﺮﻣﻚ و ﺗﻴﺮﻣﻚ= ﺗﻜﻴﻪ آﺮدن ‪ ،‬زُل زدن ‪ ،‬ﭘﺎﻓﺸﺎري آﺮدن( ‪ +‬اك )اك( = ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎﻩ ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺔ ﭼﻮﺏﻲ اﺻ ﻠﻲ در ﺥﺎﻧ ﻪ ه ﺎي ﺏ ﺰرگ‬
‫ﻗﺪﻳﻤﻲ ‪ ،‬ﺱﺘﻮن ‪ ،‬ﻣﻴﻠﻪ هﺎي دروازﻩ درﻓﻮﺗﺒﺎل ‪ ،‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﺗﻴﺮ‬
‫‪ .544‬دﻳﺸﻠﻤﻪ‬
‫= دﻳﺸﻠﻪ ﻣﻪ = دﻳﺸﻠﻪ )دﻳﺸﻠﻪ ﻣﻚ = ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﺥﻮردن ‪ ،‬ﺟﻮﻳ ﺪن( ‪ +‬ﻣ ﻪ )اك( = ﺥ ﻮردﻧﻲ ‪ ،‬ﮔ ﺎز ﮔﺮﻓﺘﻨ ﻲ ‪ ،‬ﭼ ﺎي ﻗﻨ ﺪﭘﻬﻠﻮ ‪ ،‬ﺥ ﺮد آ ﺮدن ﻗﻨ ﺪ ‪،‬‬
‫ﭼﺎي ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻧﺸﺪﻩ آﻪ ﺏﺎ ﻗﻨﺪ ﺏﺨﻮرﻧﺪ)‪ (1‬؛ دﻳﺶ )= دﻧﺪان ‪ ،‬ﺡﺒﻪ ﻗﻨﺪ ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺏﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻗﺪﻳﻢ ﻗﻨﺪ را ﺏﺎ دﻧﺪان ﻧﺼﻒ آﺮدﻩ و ﻣﻲ ﺥﻮرﻧﺪ(‬
‫‪ .545‬دﻳﮕﺮ‬
‫= دﻳﮕﺮ = ﺗﻴﮕﺮ و ﺗﻴﮕﻴﺮ )ﺗﻴﮕﻴﺮﻣﻚ = ﭼﺮﺥﻴﺪن ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺡﺎل دادن( = ﻣﺮﺏﻮط ﺏﻪ ﭼﻴﺰي ﺱﻮاي ﺁﻧﭽﻪ آﻪ هﺴﺖ ؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﻃﺎﻳﺮ )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .546‬دﻳﻼق‬
‫= داﻳﻼق = آﺮﻩ اﺱﺐ دوﺱﺎﻟﻪ و ﺏﭽﻪ ﺷﺘﺮ ﻳﻜﺴﺎﻟﻪ ‪ ،‬ﺁدم ﺏﻲ ﻗﻮارﻩ ‪ ،‬دراز ﺏﻲ ﺛﻤﺮ ؛ داﻳﭽﺎ = آﺮﻩ اﺱﺐ ‪ ،‬ﻗﺪ ﺏﻠﻨﺪ )‪(1‬‬
‫‪ .547‬دﻳﻠﻤﺎج‬
‫و دﻳﻠﻤﺎﻧﺞ = دﻳﻞ )زﺏﺎن( ‪ +‬ﻣﺎج )اك( = ﻣﺘﺮﺟﻢ )‪(1‬‬
‫‪ .548‬دﻳﻮار‬
‫= دوُرار و دوُوار= د ُو)= ﺻ ﻮرت ﻣﺤ ﺎورﻩ اي دور ؛ د ُورﻣ ﺎق = اﻳﺴ ﺘﺎدن( ‪ +‬وار )اك( = ﭘﺎﺏﺮﺟ ﺎ ‪ ،‬اﻳﺴ ﺘﺎدﻩ ؛ اﺡﺘﻤ ﺎل دارد از ﻣﺼ ﺪر ﺗﻮﻣ ﺎق‬
‫)درﺏﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﭘﻮﺷﻴﺪن( ﺏﻪ ﻣﻌﻨﺎي درﺏﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬از هﻤﺎن ﻣﺼﺪر دارﻳﻢ‪ :‬ﺗﻮﻣﺎن)ﺗُﻨﺒﺎن( و دوواق )درﭘﻮش ﺗﻨﻮر ‪ ،‬ﺷﺎل ﻋﺮوس(‬
‫‪ .549‬رﺷﺘﻪ‬
‫= ارﻳﺸﺘﻪ = ارﻳﺶ )ﺗﺎرهﺎي ﻋﻤﻮدي در ﻗﺎﻟﻲ ﺏﺎﻓﻲ( ‪ +‬ﺗﻪ )اك( = ﺗﺎرهﺎي ﻧﺎزك و ﺏﻠﻨﺪ ؛ ﺁرﻳﺶ )ﺻﻮرت ﻗ ﺪﻳﻤﻲ ارﻳ ﺶ( از ﻣﺼ ﺪر ﺁرﻗﺎﻣ ﺎق )=‬
‫ﻣﻴﺎن ﭼﻴﺰي را ﺗﻔﺤﺺ آﺮدن( ﺏﻪ ﻧﺨﻬﺎي ﻃﻮﻟﻲ ﻓﺮش ﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﺮاآﻪ از داﺥﻞ ﭘﻮدهﺎي ﻓﺮش )ﺁرﻗ ﺎج( ﻣ ﻲ ﮔﺬرﻧ ﺪ‪ .‬ﺷ ﺎﻳﺪ رﻳ ﺶ ه ﻢ از هﻤ ﻴﻦ رﻳﺸ ﻪ‬
‫ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .550‬زﮔﻴﻞ‬
‫= زﻳﮕﻴﻞ ‪ ،‬زﻳﻴﻴﻞ ‪ ،‬ﺱﻴﮕﻴﻞ ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ؛ ﺱﻴﮕﻨﻪ ﻣﻚ = زﮔﻴﻞ درﻣﺎن آﺮدن )‪(2‬‬
‫‪ .551‬زﻧﺠﺎن‬
‫‪-1‬زﻧﮕﺠﺎن = زﻧﮓ )ﻣﺲ( ‪ +‬ﺟﺎن )اك ﻣﻜﺎن( = ﻣﻜﺎن ﻣﺲ‬
‫‪-2‬زﻧﮕﻴﻦ و زﻧﮕﺎن = ﺱﻨﮕﻴﻦ ‪ ،‬ﺏﺎوﻗﺎر ‪ ،‬ﺏﺎارزش ؛ ﺷﻬﺮ ارزﻧﺠﺎن )ﭘﻬﻠﻮان ﺏﺎوﻗﺎر( در ﺗﺮآﻴﻪ ﺏﺎ اﻳﻦ ﺷﻬﺮ هﻤﻨﺎم اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .552‬زﻳﻠﻮ‬
‫ﻲ = زﻳ ﻞ )ﭘﻬ ﻦ ‪ ،‬اﻧﺪاﺥﺘ ﻪ ‪ ،‬ﻧﮕ ﺎﻩ ﺗﻴ ﺰ ﺏ ﻪ ﺟ ﺎﺋﻲ ؛ زﻳﻠﻠ ﻪ ﻣ ﻚ = اﻧ ﺪاﺥﺘﻦ ‪ ،‬ﭼﺸ ﻢ دوﺥ ﺘﻦ( ‪ +‬ي )اك( = ﭘﻬ ﻦ ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬ﮔﺴ ﺘﺮدﻩ ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬ﻧ ﻮﻋﻲ‬ ‫= زﻳﻠ ُ‬
‫زﻳﺮاﻧﺪاز‬
‫‪ .553‬ژﻧﺪﻩ‬
‫= ژﻳﻨﺪﻩ = ﺟﻴﻨﺪﻩ و ﺟﻴْﻨﺪا = ﺟﻴْﻦ )؟( ‪ +‬دا )اك( = ﭘﺎرﭼﺔ آﻬﻨﻪ و ﻣﻨ ﺪرس ؛ ﺟﻴْﻨ ﺪﻳﺮ ﺏ ﺎ هﻤ ﻴﻦ رﻳﺸ ﻪ و هﻤ ﻴﻦ ﻣﻔﻬ ﻮم‪ .‬ﺗﻐﻴﻴ ﺮ ژ ﺏ ﻪ ج در ﻣﺤ ﺎورة‬
‫روزاﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﺪاول اﺱﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﮔﺞ‪-‬ﮔﮋ ‪ ،‬ﮔﻴﺞ‪-‬ﮔﻴﮋ ‪ ،‬ﺁج‪-‬ﺁژ‬
‫‪ .554‬ﺱﺎﺗﻜﻴﻦ‬
‫ﻻ در اﺻﻞ ﺱﺎﺗﻐﻴْﻦ )= ﻓﺮوﺷﻲ ‪ ،‬ﺥ ﻮد ﻓ ﺮوش( ﺏﺎﺷ ﺪ آ ﻪ ﭼﻨ ﺪان‬ ‫و ﺱﺎﺗﻜﻦ و ﺱﺎﺗﮕﻦ و ﺱﺎﺗﮕﻴﻦ و ﺱﺎﺗﮕﻴﻨﻲ = ﭘﻴﺎﻟﻪ و ﻗﺪح ﺏﺰرگ ﺏﺎدﻩ )‪ (1‬؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﺗﻨﺎﺱﺐ ﻣﻌﻨﺎﺋﻲ ﻧﺪارد ‪ :‬ﺏﻪ ﻣﺴﺠﺪ درﺁﻣﺪ ﺱﺮاﻳﺎن و ﻣﺴﺖ × ﻣﻲ اﻧﺪر ﺱﺮ و ﺱﺎﺗﻜﻴﻨﻲ ﺏﻪ دﺱﺖ‪ /‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .555‬ﺱﺎﺗﻠﻤﺶ‪/‬ت‬
‫= ﺱ ﺎﺗﻴْﻠﻤﻴْﺶ = ﺱ ﺎت )ﺱ ﺎﺗﻤﺎق = ﻓ ﺮوﺥﺘﻦ( ‪ +‬ﻳ ﻞ )اك اﺟﺒ ﺎر و وادار( ‪ +‬ﻣ ﻴﺶ )اك( = ﺏ ﺰور ﻓﺮوﺥﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬ﺏﻮﺱ ﻴﻠﺔ آﺴ ﻲ ﻓﺮوﺥﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ‪،‬‬
‫ازاﻣﺮاي ﻏﺎزان ﺥﺎن درﺡﺪود‪ 700‬ﻩ‪.‬ق‬
‫‪ .556‬ﺱﺎج‬
‫= ﺗﺎوﻩ ‪ ،‬ورﻗﺔ ﭼﺪﻧﻲ و ﺁهﻨﻲ ﺏﺮاي ﭘﺨﺘﻦ ﻧﺎن ؛ ﺱﺎج اﻳﺎغ = ﺱﺎج ‪ +‬ﺁﻳﺎق )ﭘﺎ ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪ( = ﭘﺎﻳﺔ ﺱﺎج )‪(3‬‬
 ‫‪ .557‬ﺱﺎﭼﻤﻪ‬
‫= ﺱﺎﭼﻤﺎ = ﺱﺎچ )ﺱﺎﭼﻤﺎق = رﻳﺨﺘﻦ( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = رﻳﺨﺘﻨﻲ ‪ ،‬ﮔﻠﻮﻟﺔ ﺱﺮﺏﻲ آﻪ دراﺱﻠﺤﻪ ﻣﻲ رﻳﺨﺘﻨﺪ ﺷﺎﻳﺪ هﻢ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺱﺎﺥﺖ ﺱﺎﭼﻤﻪ ﻣ ﺪّﻧﻈﺮ ﺏﺎﺷ ﺪ‬
‫آﻪ از ارﺗﻔﺎع ﺥــﺎﺻﻲ ﺱﺮب ﮔﺪاﺥﺘﻪ را ﺏﻪ ﺁب ﻣﻲ اﻧﺪازﻧﺪ و ﺏﺪون ﺗﺮاﺷﻜﺎري و ﭘﺮداﺥﺖ آﺎري ﺏﻪ ﻗﻄﻌﺔ ﺻﺎف و آﺮوي ﻣﻲ رﺱﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .558‬ﺱﺎﺥﻠﻮ‬
‫= ﺱﺎﺥﻼو = ﺱﺎﺥﻼﻏﻮ = ﺱﺎﺥﻼ )ﺱﺎﺥﻼﻣﺎق = ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ آﺮدن( ‪ +‬ﻏﻮ )اك( = ﻣﺤﻞ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﺎدﮔﺎن ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﺔ اﺱﺘﺤﻔﺎﻇﻲ ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻟﻴﺎت درﻳﺎﻓﺘﻲ درﻗﺒﺎل اﻳﺠﺎد اﻣﻨﻴﺖ )‪(1،25‬‬
‫‪ .559‬ﺱﺎرا‬
‫= ﺱﺎراي = ﺱﺎري ﺁي = ﺱﺎري )رﻧﮓ( ‪ +‬ﺁي )ﻣﺎﻩ( = ﻣﺎﻩ زرد ‪ ،‬ﻣﺎﻩ ﺏﺪر ‪ ،‬ﻧﺎب ‪ ،‬ﺥﺎﻟﺺ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ ‪ ،‬ﺱﺎراي از ﺷﻴﺮزﻧﺎﻧﻲ آﻪ ﺏﻌﻨ ﻮان ﺱ ﻤﺒﻞ‬
‫زن ﻋﻔﻴﻒ و ﺏﺎﻏﻴﺮت ﺗﺮك در ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﺎوداﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .560‬ﺱﺎرغ‬
‫= ﺱﺎرﻳْﻖ = ﺱﺎري )ﺱﺎرﻳﻤﺎق =ﮔﺴﺘﺮدن( ‪ +‬اﻳﻖ )اك( =ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺱﻔﺮﻩ ﭘﻬﻦ )‪(1‬‬
‫‪ .561‬ﺱﺎرواﺻﻼن‪/‬ت‬
‫ي اﺱﻼن = ﺱﺎري )زرد( ‪ +‬اﺱﻼن )ﺷﻴﺮ( = ﺷﻴﺮزرد ‪ ،‬ﻟﻘﺒﻲ ﺏﺮاي اﻣﺮاي ﺻﻔﻮي )‪(1‬‬ ‫= ﺱﺎر ْ‬
‫‪ .562‬ﺱﺎﻏﺪوش‬
‫= ﺱﺎﻏﺪﻳﭻ = ﺱﺎغ )راﺱﺖ( ‪ +‬دﻳﭻ )ﻃﺮف( = ﺱﻤﺖ راﺱﺖ ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﺱﻤﺖ راﺱﺖ داﻣﺎد )‪ (2‬؛ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺏﺮاي راﺡﺘﻲ ﺏﺼ ﻮرت ﺱ ﺎﻏﺪﻳﺶ ﺗﻠﻔ ﻆ‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﺏﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺁﻧﺮا ﺱﺎﻏﺪوش )دوش = ﺷﺎﻧﻪ( ﻣﻲ ﺥﻮاﻧﻨﺪ‬
‫‪ .563‬ﺱﺎﻏﺮ‬
‫= ﺱﺎﻏﻴﺮ = ﺱﺎغ )ﺱﺎﻏﻤﺎق = دوﺷﻴﺪن( ‪ +‬ﻳﺮ )اك( = ﻇﺮوف ﺷﻴﺮ و ﺷﺮاب ‪ ،‬ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﺏﺸﻜﻞ هﺎون آﻪ در ﺁن ﺷﺮاب رﻳﺰﻧﺪ)‪ ، (2‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏ ﺎ‬
‫ﺱﻐﺮاق )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .564‬ﺱﺎﻏَﺮي‬
‫ي )اك( = ﭘﻮﺷ ﺶ ‪ ،‬ﭘﻮﺱ ﺖ ‪ ،‬ﭘﻮﺱ ﺖ ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ‪ ،‬ﭘﻮﺱ ﺖ دﺏ ﺎﻏﻲ ﺷ ﺪﻩ اﺱ ﺐ و اﻻغ ‪ ،‬ﻧ ﻮﻋﻲ ﭘﺎرﭼ ﻪ ؛‬ ‫ي = ﺱﺎغ )وﺱﻴﻠﺔ ﻧﮕﻬﺪارﻧ ﺪﻩ( ‪ +‬ر ْ‬ ‫= ﺱﺎﻏﺮ ْ‬
‫ﺱﺎﻏﺮي ﭘﻮش = ﭘﻮﺷﺶ دروﻳﺸﺎﻧﻪ و ﺱﺎدﻩ ‪ ،‬ﺱﺎﻏﺮي دوز = دوزﻧﺪة ﺱﺎﻏﺮي ‪ ،‬ﻳﺌﺮ ﺱﺎﻏﺮي ﺱﻲ = ﭘﻮﺱﺘﺔ زﻣﻴﻦ ‪ ،‬ﺏﺼ ﻮرت ﺻ ﺎﻏﺮي ﺏ ﻪ ﻋﺮﺏ ﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ رﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ (2) .‬؛ ﺱﺎﻏﺮاق )= ﺱﺎداق = ﺗﻴﺮدان( و ﺱﺎﺥﻼﻣﺎق )= ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ( و ﺱﺎﻏﻠﻴﻖ )ﺱﻼﻣﺘﻲ( هﻤﮕﻲ از اﻳﻦ رﻳﺸﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .565‬ﺱﺎق‬
‫= ﺱﺎغ = ﺱﺎﻟﻢ ‪ ،‬ﺱﻼﻣﺖ ‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻢ ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ ‪ ،‬ﺻﺎغ )ﻣﻌﺮ( )‪(1‬‬
‫‪ .566‬ﺱﺎﻻر‬
‫= ﺱﺎﻻر = ﺱﺎل )ﺱﺎﻟﻤﺎق = اﻧﺪاﺥﺘﻦ ‪ ،‬ﺏﺮاﻧﺪاﺥﺘﻦ( ‪ +‬ار )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = ﺏﺮاﻧﺪازﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﺏﻪ ﺥﺎك ﻣﺎﻟﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻳﻞ ؛ ﮔﺎهﻲ اﺻﺮار دارﻧﺪ آﻪ ﺱﺎﻻر ﺗﻐﻴﻴﺮ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﺔ ﺱﺮدار اﺱﺖ!‬
‫‪ .567‬ﺱﺎﻣﺎن‬
‫= ﺱﺎهﻤﺎن = ﺱﺎﻏﻤﺎن = ﺱﺎغ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﻣﺎن )اك ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ( = ﺏﺴﻴﺎر ﻣﺮﺗﺐ و ﻣﻨﻈﻢ ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎﻳﺔ ﺱﻼﻣﺘﻲ و ﻧﻈﻢ و راﺡﺘﻲ ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬ﺏ ﺎ هﻤ ﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ در‬
‫ﻓﺎرﺱﻲ ﺏﻴﺶ از ‪ 15‬ﻣﻌﻨﻲ ﺏﺮاي ﺱﺎﻣﺎن ﺁوردﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد آﻪ در اﺻﻞ هﻤﮕ ﻲ روي اﻳ ﻦ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﻣﺘﻔﻘﻨ ﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‪ :‬اﺱ ﺒﺎب ﺥﺎﻧ ﻪ ‪ ،‬ﻟ ﻮازم ﺱ ﻔﺮ ‪ ،‬آ ﺎﻻ ‪،‬‬
‫ﻧﻈﻢ و ﺁراﻳﺶ ‪ ،‬ﺁرام و ﻗﺮار ‪ ،‬روﻧﻖ ‪ ،‬ﭘﺎآﺪاﻣﻨﻲ ‪ ،‬دوﻟﺖ و ﺛﺮوت ؛ ﺱﺎﻣﺎن ﻳ ﺎﻓﺘﻦ = ﻧﻈ ﻢ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﺱ ﺎﻣﺎن ﺷ ﺪن = درﺱ ﺖ ﺷ ﺪن آ ﺎر ‪ ،‬در ﺗﺮآ ﻲ‪:‬‬
‫ﺱﻬﻤﺎن ﺗﺎﭘﻤﺎق = ﺱﺎﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﺱﻬﻤﺎﻧﺴﻴﺰ = ﺏﻲ ﺱﺮ و ﺱﺎﻣﺎن‬
‫‪ .568‬ﺱﺎن ‪ /‬پ‬
‫= ﺷﺒﻴﻪ ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ؛ ﭘﺴﻮﻧﺪي در اﻧﺘﻬﺎي اﺱﻢ ﺏﺮاي ﺏﻴﺎن ﺷﺒﺎهﺖ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺁﺏﺴﺎن و ﺱﺎﻧﺎز(‬
‫‪ .569‬ﺱﺎن دﻳﺪن‬
‫از رﻳﺸﺔ ﺗﺮآﻲ ﺱﺎن )ﺗﻌﺪاد ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ( = ﻣﺸﺎهﺪة ﻋﻈﻤﺖ و ﻗﺪرت و ﻧﻈﻢ ‪ ،‬ﻣﺸﺎهﺪة رژة ﻧﻴﺮوهﺎي ﻣﺴﻠﺢ ‪ ،‬ﺁدﻟﻲ‪-‬ﺱﺎﻧﻠﻲ = داراي ﺷ ﻬﺮت و‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ‪ ،‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﺱﺎﻧﺎز )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .570‬ﺱﺎﻧﺎز‬
‫= ﺱﺎن )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺁز )آﻢ( =آﻢ ﺷﻤﺎر ‪،‬آﻢ ﻧﻈﻴﺮ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ‬
‫‪ .571‬ﺱﺎو‬
‫= ﺱﺎو و ﺱﻮْو = ﭘﻴﻐﺎم ‪ ،‬هﺪﻳﻪ ‪ ،‬داﺱﺘﺎن ‪ ،‬رﺱﺎﻟﺖ ‪ ،‬ﺥﺒﺮ )‪ (2‬؛ ﺏﺎج ﻳﺎ هﺪﻳﺔ ﺷﺎهﺎن ﺿﻌﻴﻒ ﺏﻪ ﺷﺎهﺎن ﻗﻮي )‪ (27‬؛ اﻳﻦ رﻳﺸﻪ در ﺗﺮآﻴﺒﺎت زﻳ ﺎدي‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﺱﺨﻦ )ﻩ‪.‬م( ‪ ،‬ﺱﺎوج )ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ( ‪ ،‬ﺱﺎوﻩ )ﻩ‪.‬م( ‪ ،‬ﺱﺒﻼن )ﻩ‪.‬م( و در ﺗﺮآﻲ ﻣﻌﺎﺻ ﺮ‪ :‬ﺱ ﺎواش = ﺏﮕ ﻮ ﻣﮕ ﻮ ‪ ،‬ﺱ ﺆز ﺱ ﻮْو=‬
‫ﺡﺮف و ﭘﻴﺎم ‪:‬‬
‫ﻣﺮا ﺏﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻬﻠﻮان ﺗﺎو ﻧﻴﺴﺖ × اﮔﺮ رام ﮔﺮدد ﺏﻪ از ﺱﺎو ﻧﻴﺴﺖ‪ /‬ﺷﺎهﻨﺎﻣﺔ‬
‫‪ .572‬ﺱﺒﻜﺘﮕﻴﻦ‬
‫ﺱﺒَﻚ ﺗﮕﻴﻦ = ﺱﻮﺏﻚ ﺗﮕﻴﻦ = ﺱﻮ )ﻗﺸﻮن ‪ ،‬ﺱﺮﺏﺎز( ‪ +‬ﺏﻚ )ﺏﻴﮓ ‪ ،‬رﺋﻴﺲ( ‪ +‬ﺗﮕﻴﻦ )ﻩ‪.‬م( = ﺷﺎهﺰادﻩ اﻓﺴﺮ اردو ‪ ،‬ﻟﻘ ﺐ ﭘ ﺪر ﻣﺤﻤ ﻮد ﻏﺰﻧ ﻮي و‬ ‫= ُ‬
‫ﺱ ﺒُﻚ‬
‫ﺱﺒَﻚ را ﺏﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ َ‬‫داﻣﺎد ﺁﻟﭗ ﺗﮕﻴﻦ وﻣﺆﺱﺲ ﺱﻠﺴﻠﺔ ﻏﺰﻧﻮي )‪ (18‬؛ ﺱﻮﺏﻚ = اﻓﺴﺮ اردو ‪ ،‬از رﺗﺒﻪ هﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻏﺰﻧﻮﻳﺎن ‪ ،‬در زﺏﺎن ﻓﺎرﺱﻲ ُ‬
‫ﺥﻮاﻧﺪﻩ اﻧﺪ ‪ ،‬ﺱﻮُﺏﺎي = ﺱﻮ ﺏﺎي = اﻓﺴﺮ و ﺗﺮآﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺠﺮّد ‪ ،‬ﺱﻮ ﺏﺎﺷﻲ = ﺱﺮﻟﺸﻜﺮ‬
‫‪ .573‬ﺱﺒﻼن‬
‫= ﺱﺎواﻻن = ﺱﺎو )هﺪﻳﻪ ‪ ،‬ﺏﺎج ‪ ،‬ﭘﻴﺎم( ‪ +‬ﺁﻻن )ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ( = ﺏﺎﺟﮕﻴﺮ ‪ ،‬هﺪﻳﻪ ﮔﻴﺮ ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﮕﻴﺮ ‪ ،‬وﺡﻲ ﮔﻴﺮ ‪ ،‬آﻮهﻲ در اردﺏﻴﻞ ؛ ﻣﻔﻬﻮم ﭘﻴﺎم ﮔﻴﺮﻧ ﺪﻩ ﻳ ﺎ‬
‫وﺡﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﺷﺎﻳﺪ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﺏﺎﺷﺪ ﭼﺮاآﻪ اﻋﺘﻘﺎد زﻳﺎدي اﺱﺖ آﻪ زرﺗﺸﺖ دوران رﻳﺎﺿﺖ و ﺗﻘ ﻮي را در اﻳ ﻦ آ ﻮﻩ ﺱ ﭙﺮي ﻣﻴﻜ ﺮد و در هﻤ ﻴﻦ آ ﻮﻩ‬
‫وﺡﻲ ﺏﻪ او ﻧﺎزل ﻣﻲ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .574‬ﺱﭙﻮﺥﺘﻦ‬
‫= ﻣﺼﺪر ﺟﻌﻠﻲ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ ﺱﻮْﭘﻮﺥﻤﺎق )= ﺡﻤﻠﻪ وري ﺏﺎﺱﺮﻋﺖ و ﺷﺪت ﺏﻪ ﻃﺮف ﻳﻚ ﺷﺨﺺ(‬
 ‫‪ .575‬ﺱُﭙﻮر‬
‫= ﺱﻮﭘﻮر )ﺱﻮﭘﻮرﻣﻚ = ﺟﺎرو آﺮدن( = ﺟﺎروآُﻦ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﺟﺎرو آﺮدن ‪ ،‬ﻣﺠﺎزًا ﺁﺷﻐﺎﻟﭽﻲ‬
‫‪ .576‬ﺱُﺨﻤﻪ‬
‫= ﺱﻮْﺥﻤﺎ = ﺱﻮخ )ﺱﻮﺥﻤﺎق = ﻓﺮو ﺏﺮدن( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = ﻓﺮو ﺏﺮدﻩ ‪ ،‬ﻓﺮو ﺏﺮدن ﺥﻨﺠﺮ در ﺷﻜﻢ دﺷﻤﻦ ‪ ،‬اﺻﻄﻼح ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫‪ .577‬ﺱﺨﻦ‬
‫= ﺱﻮْﻗﻦ = ﺱﻮْوﻗﺎن = ﺱﻮْو )ﭘﻴﺎم ‪ ،‬ﺥﺒﺮ( ‪ +‬ﻗﺎن )اك( = ﭘﻴﺎم رﺱﻲ ‪ ،‬ﺻﺤﺒﺖ رﺱﻤﻲ و دﻳﭙﻠﻤﺎﺗﻴﻚ؛هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﺱﺒﻼن‪،‬ﺱﺎوﻩ‪،‬ﺱﺎوج ‪ ،‬ﺱﻮﻏﺎت‬
‫‪ .578‬ﺱﺮاغ‬
‫= ﺱﻮْراق = ﺱﻮْر )ﺱﻮْرﻣﺎق = ﭘﺮﺱﻴﺪن( ‪ +‬اق )اك( = ﭘﺮس و ﺟﻮ ‪ ،‬ﺱﺆال ‪ ،‬اﺡﻮاﻟﭙﺮﺱﻲ ؛ ﺱﺮاغ ﮔﺮﻓﺘﻦ = ﭘﺮس و ﺟﻮ آ ﺮدن ازﺡ ﺎل آﺴ ﻲ ؛‬
‫ﺱﻮْرﻣﺎق در ﻣﻌﻨﺎي ﻓﻮق در ﺗﺮآﻴﻪ ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﺗﺮآﺎن ﺁذري ﺏﺠﺎي ﺁن ﺱﻮْروﺷﻤﺎق را اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .579‬ﺱﺮﺗﻖ‬
‫= ﺱﻴْﺮﺗﻴْﻖ = ﺱﻴْﺮت )ﺱﻴْﺮﺗﻤﺎق = ﻟﻮس و ﻧﻨﺮ آﺮدن( ‪ +‬ﻳﻖ )اك( = ﻟﻮس ‪ُ ،‬ﻧﻨُﺮ ‪ ،‬ﺏﻲ ادب ؛ ﺱﻴْﺮﺗﻴْﻠﻤﺎق = ﺱﺮﺗﻴﻖ ﺷﺪن‬
‫‪ .580‬ﺱﺮﺟﻮﺥﻪ‬
‫= ﺱﺮ )رﺋﻴﺲ ‪ /‬ﻓﺎرﺱﻲ( ‪ +‬ﺟﻮﺥﻪ )= ﭼﻮْﺥﺎ و ﺟﻮُﻏﺎ و ﺟﻮْوﻗﺎ = ‪ 8‬ﻧﻔ ﺮ ﺏ ﺎﻻﺗﺮ( = رﺋ ﻴﺲ ﮔ ﺮوﻩ ‪ 8‬ﻧﻔ ﺮي ‪ ،‬رﺗﺒ ﺔ ﻧﻈ ﺎﻣﻲ درﻗ ﺪﻳﻢ ؛ ﺟﻮْوﻗ ﺎﻻرﻳﻦ‬
‫ﻳﺌﻨﻪ ﻗﻮردوﻻر! = ﺏﺎز هﻢ ﮔﺮوهﺸﺎن را ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .581‬ﺱﺮآﻪ‬
‫= ﺱﻴﺮآﻪ ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(2‬‬
‫‪ .582‬ﺱﺮﮔﻴﻦ‬
‫= ﺱﺮﮔﻴﻦ = ﺱﺮ )ﺱﺮﻣﻚ = ﭘﻬﻦ آﺮدن( ‪ +‬ﮔﻴﻦ )اك( = ﭘﻬﻦ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ روي زﻣﻴﻦ ‪ ،‬ﻓﻀﻠﺔ ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻻغ و اﺱﺐ و ﺷﺘﺮ ‪:‬‬
‫در ﺗﮓ ﺟﻮ هﺴﺖ ﺱﺮﮔﻴﻦ اي ﻓﺘﻲ×ﮔﺮﭼﻪ ﺟﻮ ﺻﺎﻓﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻣﺮﺗﺮا‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .583‬ﺱﺮﻣﻪ‬
‫= ﺱﻮرﻣﻪ = ﺱﻮر )ﺱﻮرﻣﻚ = ﻣﺎﻟﻴﺪن ‪ ،‬آﺸﻴﺪن( ‪ +‬ﻣﻪ )اك( = آﺸﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬از وﺱﺎﻳﻞ ﺁراﻳﺸﻲ ﭼﺸﻢ‪.‬‬
‫‪ .584‬ﺱﺮي‬
‫= ﺱﻴْﺮا = ﺱﻴْﺮ )ﺱﻴْﺮﻣﺎق = ﺏ ﺎﻓﺘﻦ ‪ ،‬دوﺥ ﺘﻦ ‪ ،‬ﭘﺸ ﺖ ﺱ ﺮهﻢ ﭼﻴ ﺪن( ‪ +‬ا )اك( = ﭘﺸ ﺖ ﺱ ﺮهﻢ ﭼﻴ ﺪﻩ ‪ ،‬ﺏﻬ ﻢ ﺏﺎﻓﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ؛ در ﺡﺎﻟ ﺖ ﺥﻔﻴ ﻒ ﺷ ﺪﻩ ﻧﻴ ﺰ‬
‫ﺏﺼﻮرت ﺱﺌﺮي و ﺱﻴﺮﻩ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .585‬ﺱُﺮﻳﺪن‬
‫و ﺱُﺮ ﺥﻮردن = از ﻣﺼﺎدر ﺟﺪﻳﺪ ﻓﺎرﺱﻲ و وام ﮔﺮﻓﺘﻪ از رﻳﺸﺔ ﺗﺮآﻲ ﺱﻮرﻣﻚ )= ﻟﻴﺰ دادن ‪ ،‬آﺸﻴﺪن روي ﭼﻴﺰي( )‪(18‬‬
‫‪ .586‬ﺱﺮﻳﺶ‬
‫و ﺱﺮﻳﺸﻢ = ﺱ ﻴﺮﻳﺶ و ﭼﻴ ﺮﻳﺶ = ﺱ ﻴﺮ )ﻟﻌ ﺎﺏﻲ آ ﻪ ﺏ ﺮ روي ﻇ ﺮوف ﺱ ﻔﺎﻟﻲ دادﻩ ﻣ ﻲ ﺷ ﺪ ‪ ،‬اﻧ ﺪود ‪ ،‬ﻟﻌ ﺎب( ‪ +‬ﻳ ﺶ )اك( = ﻣ ﺎدة ﭼﺴ ﺒﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻣ ﺎدة‬
‫ﺻﺤﺎﻓﻲ‬
‫‪ .587‬ﺱﻐﺮاق‬
‫= ﺱﺎﻏﺮاق = ﺱﺎغ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺱﺎﻏﺮ( ‪ +‬راق )اك( = ﻇﺮف ﺷﻴﺮ و ﺷﺮاب ‪ ،‬آﺎﺱﻪ ﻳﺎ آﻮزة ﻟﻮﻟﻪ دار ‪ ،‬ﺟﺎم ﺷﺮاب ‪ :‬ﺥﺎﻣﻮش آﻦ ﭘﺮدﻩ ﻣ ﺪر ‪ ،‬ﺱ ﻐﺮاق‬
‫ﺥﺎﻣﻮﺷﺎن ﺏﺨﻮر * ﺱﺘّﺎرﺷﻮ ‪ ،‬ﺱﺘّﺎرﺷﻮ ‪ ،‬ﺥﻮ ﮔﻴﺮ از ﺡﻠﻢ ﺥﺪا ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .588‬ﺱﻘّﺰ‬
‫= ﺱ ﺎﻗﻘﻴْﺰ ‪ ،‬ﺱ ﺎﻏﻴْﺰ ‪ ،‬ﺱ ﺎﻗﻴْﺰ = هﺮﭼﻴ ﺰ ﻟ ﺰج آ ﻪ ﺏ ﻪ ﺟﺎﻣ ﻪ ﺏﭽﺴ ﺒﺪ وﺁوﻳ ﺰان ﺷ ﻮد ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﻴﺮة ﻏﻠ ﻴﻆ و ُربّ ‪ ،‬ﻗَﻨ ﺪران )ﺷ ﻴﺮة درﺥﺘ ﻲ ﺟﻮﻳ ﺪﻧﻲ( ‪،‬‬
‫ازﺟﻮﻳﺪﻧﻲ هﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ‪ ،‬ﺷﻬﺮي درآﺮدﺱﺘﺎن ؛ ﺱﺎﻏﻴﺰ ﺗﺒﺮاق = ﺥﺎك ﻟﺰج = ﮔﻞ آﻮزﻩ ‪ ،‬ﺱﺎﻏﻴﺰﻗﺎن = آﺸﻜﺮك )‪(2‬‬
‫‪ .589‬ﺱﻘﻠﻤﻪ‬
‫و ﺱﻘﺮﻣﻪ و ﺱﺪرﻣﻪ و ﺱﻐﻠﻤﻪ = ﺱﻴْﻐﻴْﻠﻤﺎ = ﺱﻴْﻐﻴْﻞ ) ﻣﺤﻜﻢ ﺷﺪن ‪ ،‬ﻣﺸﺖ ﺷﺪن( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = ﺡﺎﻟﺖ ﻣﺸﺖ آﺮدن دﺱﺖ ﺏﺮاي زدن ‪ ،‬ﻣﺸﺖ ؛ ﺱﻘﻠﻤﻪ‬
‫زدن = ﻣﺸﺖ زدن ؛ ﺱﻴْﻐﻤﺎق = ﻣﺤﻜﻢ ﺏﺴﺘﻦ ‪ ،‬ﻓﺸﺎر دادن )‪(1‬‬
‫‪ .590‬ﺱﻘﻨﺎق‬
‫= ﺱﻴْﻐﻴْﻨﺎق = ﺱﻴﻐﻴﻦ )ﺱﻴﻐﻴﻨﻤﺎق = ﭘﻨﺎهﻨﺪﻩ ﺷﺪن ‪ ،‬ﭘﻨﺎﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺟﺎﺋﻲ( ‪ +‬اق )اك( = ﭘﻨﺎهﮕﺎﻩ ‪ ،‬اﻳﻤﻨﮕﺎﻩ ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪ و اﺱﺘﺤﻜﺎﻣﺎت‪ :‬هﺮﻳﻚ در ﻣﻜﺎن و‬
‫ﺱُﻜﻨﺎ و ﺱﻘﻨﺎق ﺥﻮد ﺏﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ در ﻣﻘﺎم ﻧﻔﺎق … ‪ /‬ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺘﻮارﻳﺦ‬
‫‪ .591‬ﺱﻜّﻮ‬
‫= ﺱﻜﻲ = ﭘﻠﻪ ‪ ،‬ﻧﺸﻴﻤﻨﮕﺎﻩ ﺏﻠﻨﺪﺗﺮ از ﺱﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺱﻨﮓ ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(18،2‬‬
‫‪ .592‬ﺱﻼّﻧﻪ ﺱﻼّﻧﻪ‬
‫= ﺱﺎﻟﻼﻧﺎ ﺱﺎﻟﻼﻧﺎ )ﺱﺎﻟﻼﻧﻤﺎق = ﺁوﻳﺰان ﺷﺪن( = ﺁوﻳﺰان ﺁوﻳﺰان ‪ ،‬ﺷﻞ و ول رﻓﺘﻦ ‪ ،‬وﻟﻮ‬
‫‪ .593‬ﺱﻠﺠﻮق‪/‬ت‬
‫= ﺱﺌﻠﺠﻮق = ﺱﺌﻞ )ﺱﻴﻞ( ‪ +‬ﺟﻮق )اك( = ﺱﻴﻞ ﺁﺱﺎ ‪ ،‬ﻳﻮرش آﻨﻨﺪﻩ ﭼﻮن ﺱﻴﻞ ‪ ،‬از ﺡﻜﻮﻣﺘﻬ ﺎي ﺗ ﺮك اﻳ ﺮان آ ﻪ ‪ 270‬ﺱ ﺎل از ‪ 429‬ﺗ ﺎ ‪ 700‬ﻩ‪.‬ق‬
‫در ﺁﺱﻴﺎي ﻏﺮﺏﻲ ﺱﻠﻄﻨﺖ آﺮدﻧﺪ آﻪ ﺏﻌﺪهﺎ از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﺷﺎم و اﻟﺠﺰﻳﺮﻩ و روم را ﺗﺤﺖ ﻳﻚ ﺡﻜﻮﻣﺖ اﺱﻼﻣﻲ واﺡﺪ ﻣﻘﺘﺪر درﺁورد‪.‬‬
‫‪ .594‬ﺱﻨﺠﺎق‬
‫= ﺱﺎﻧﺠﺎق = ﺱﺎﻧﺞ )ﺱﺎﻧﺠﻤﺎق = زدن ﺷﺎﻧﻪ ﺏﻪ ﺱﺮ ‪ ،‬ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﻳﺎ زدن ﻣﻴﺦ و … در ﺟﺎﺋﻲ( ‪ +‬اق )اك( = وﺱﻴﻠﺔ ﺁوﻳﺨﺘﻦ و زدن ‪) ،‬ﺏﻪ ﺱﺮ( زدن ؛‬
‫ﻗﺪﻳﻢ ﺏﻤﻌﻨﺎي ﭘﺮﭼﻢ )ﺏﺎﻳﺮاق( هﻢ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ ﭼﺮاآﻪ ﺏﺎﻳﺮاق را در زﻣﻴﻦ ﻣﻴﺨﻜﻮب ﻣﻲ آﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .595‬ﺱﻨﺠﺮ‬
‫= ﭘﺮﻧﺪة ﺷﻜﺎري ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻋﻘﺎب ‪ ،‬ﻟﻘﺐ اﺡﻤﺪﺏﻦ ﻣﻠﻜﺸﺎﻩ ﺁﺥﺮﻳﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺱﻠﺠﻮﻗﻲ‬
‫‪ .596‬ﺱﻨﻘﺮ‬
‫= ﺱﻮْﻧﻘﻮُر= ﻧﻮﻋﻲ ﻋﻘﺎب ﺱﺮدﺱﻴﺮي ‪ ،‬ﺏﺰرگ ﺥﺎﻧﺪان اﺗﺎﺏﻜﺎن ﻓﺎرس درﻗﺮن ﺷﺸﻢ ‪ ،‬ﻃﻐﺎن ﺷﺎﻩ ﭘﺎدﺷﺎﻩ ﺗﺮآﺴﺘﺎن دو ﻏﻼم داﺷﺖ ﺏﻨﺎﻣﻬﺎي ﺁق ﺱﻨﻘﺮ‬
‫و ﻗﺎرا ﺱﻨﻘﺮ آﻪ ﺏﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺏﺎﻻي ﺡﻜﻮﻣﺘﻲ رﺱﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬
 ‫‪ .597‬ﺱﻨﮕﺮ‬
‫= ﺱﻨﻜﻴﺮ = ﺱﺮآﻮﻩ ‪ ،‬آﻨﺎرة هﺮ دﻳﻮار ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(2‬‬
‫‪ .598‬ﺱﻨﻪ ﻧﻪ‬
‫= ﺱﻦ )ﺗﻮ( ‪ +‬ﻩ )ﺏﻪ( ‪ +‬ﻧﻪ )ﭼﻪ( = ﺏﻪ ﺗﻮ ﭼﻪ ؛ ﺗﺮا ﺱﻨﻪ ﻧﻪ = ﺗﺮا ﺏﻪ ﺗﻮ ﭼﻪ! = ﺏﻪ ﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﺮﺏﻮط؟‬
‫‪ .599‬ﺱﻮ‬
‫= ﺁب ‪ ،‬رودﺥﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﺗﺮآﻴﺒﻲ در ﻧﺎم ﺏﺴﻴﺎري از رودﺥﺎﻧﻪ هﺎ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺁغ ﺱﻮ و ﻗﺎن ﺱﻮ در ﭼﻴﻦ‬
‫‪ .600‬ﺱﻮپ‬
‫= ﺱﻮب )ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن( = ﺱﻮ )ﺗﺮآﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ( = ﺁب )‪ ، (17‬ﻏﺬاي ﺁﺏﻜﻲ و ﺷُﻞ ‪ ،‬ﺏﺼﻮرت ‪ Soap‬در اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫‪ .601‬ﺱﻮدا‬
‫= ﺱﺆودا و ﺱ ﺌﻮدا = ﺱ ﺌﻮ )ﺱ ﺌﻮﻣﻚ = دوﺱ ﺖ داﺷ ﺘﻦ( ‪ +‬دا )اك( = ﻣﺤﺒ ﺖ وﻋﺸ ﻖ ‪ ،‬اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﺏ ﺎ »ﺱ ﻮدا«ي ﻋﺮﺏ ﻲ آ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎي ﺱ ﻴﺎهﻲ و‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ دارد اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺷﻮد‪ .‬ﺱﻮداي رخ ﻟﻴﻠﻲ ‪ ،‬ﺷﺪ ﺡﺎﺻﻞ ﻣﺎ ﺥﻴﻠﻲ * ﻣﺠﻨﻮن ﺏﻴﮕﻲ واوﻳﻼ ‪ ،‬اوﻟﺪوم ﻳﻨﻪ دﻳﻮاﻧﻪ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .602‬ﺱﻮرﺗﻤﻪ‬
‫= ﺱﻮرﺗﻤﻪ = ﺱﻮرت )ﺱﻮرﺗﻤﻚ =آﺸﻴﺪن( ‪ +‬ﻣﻪ )اك( = آﺸﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﺱُﺮ ﺥﻮردن و آﺸﻴﺪن ﺏﻮﺱﻴﻠﺔ ﺱﮓ ﻳﺎ ﻣﻴﻤﻮن در روي ﺏﺮف‬
‫‪ .603‬ﺱﻮرﭼﻲ‬
‫= ﺱﻮرﭼﻲ = ﺱﻮر )ﺱﻮرﻣﻚ = ﺱﻮاري آﺮدن( ‪ +‬ﭼﻮ )اك( = راﻧﻨﺪﻩ ؛ ﺱﻮرﭼﻲ اراﺏﻪ = درﺷﻜﻪ ﭼﻲ‬
‫‪ .604‬ﺱﻮﻏﺎت‬
‫= ﺱﻮْﻗﺎت و ﺱﺎوﻗﺎت = ﺱﻮْو)ﭘﻴﻐﺎم ‪ ،‬هﺪﻳﻪ ‪ ،‬ﺏﺎج( ‪ +‬ﻗﺎت )اك( = هﺪﻳﻪ ‪ ،‬هﺪﻳﺔ ﺱﻔﺮ؛ از دﻳﮕﺮ آﺎرﺏﺮدهﺎي رﻳﺸﺔ »ﺱﻮ‪-‬ﺱﺎو« در ﺗﺮآﻲ ﻣ ﻲ ﺗ ﻮان‬
‫ﺏﻤﻮارد زﻳﺮ اﺷﺎرﻩ آﺮد‪ :‬ﺱﺎواش = ﺏﮕﻮ ﻣﮕﻮ ‪ ،‬ﺱﺎووج = ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺱ ﺆز ﺱ ﻮْو= ﺡ ﺮف و ﭘﻴ ﺎم ‪ ،‬ﺱ ﺎوا = ﺱ ﺎوﻩ ‪ ،‬ﺱ ﺎواﻻن = ﺏ ﺎﺟﮕﻴﺮ = ﺱ ﺒﻼن ‪،‬‬
‫ﺱﺨﻦ = ﺱﻮﻗﻦ‬
‫‪ .605‬ﺱﻮك‬
‫= ﺱﻮْخ )ﺱﻮْﺥﻤﺎق = ﻓﺮو ﺏﺮدن( = اﺏﺰار ﻧﻮك ﺗﻴﺰ ﺏﺮاي راﻧﺪن ﮔﺎو و اﻻغ‬
‫‪ .606‬ﺱﻮﮔﻠﻲ‬
‫= ﺱﺌﻮﮔﻴﻠﻲ = ﺱﺌﻮ)ﻣﺤﺒﺖ( ‪+‬ﮔﻴﻞ )اك( ‪ +‬ي )اك( = ﻣﻮرد ﻣﺤﺒﺖ ‪ ،‬ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ‬
‫‪ .607‬ﺱﻮﻟﺪوش‬
‫= ﺱﻮﻟﺪﻳﭻ = ﺱﻮْل )ﭼﭗ( ‪ +‬دﻳﭻ )ﺱﻤﺖ( = ﺱﻤﺖ ﭼﭗ ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻲ آﻪ در ﻋﺮوﺱﻲ در ﺱﻤﺖ ﭼﭗ داﻣﺎد ﺏﺎﻳﺴﺘﺪ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺱﺎﻏﺪوش(‬
‫‪ .608‬ﺱﻮﻟﻤﺎز‬
‫= ﺱﻮْل)ﺱﻮْﻟﻤﺎق = ﭘﮋﻣﺮدن( ‪ +‬ﻣﺎز)اك اﻧﻜﺎر و ﺱﻠﺒﻴّﺖ( = آﺴﻴﻜﻪ هﺮﮔﺰ ﭘﮋﻣﺮدﻩ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪،‬هﻤﻴﺸﻪ ﺟﺎودان‪،‬ﻣﻘﺎﺏﻞ ﺱ ﻮًﻻر)هﻤﻴﺸ ﻪ ﭘﮋﻣ ﺮدﻩ(‪ ،‬ﻧ ﺎم‬
‫ﺥﺎﻧﻢ‬
‫‪ .609‬ﺱﻮﻣﺮ‬
‫= ﺱﻮﻣﺮ = ﺱﻮم )ﺱﻮْم = آﺎﻣﻞ ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ‪،‬ﻧﺎب ‪ ،‬ﺏﻲ ﻧﻘﺺ ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ﻗﺪﻳﻤﻲ از ﺗﺮآﻬﺎ( ‪ +‬ار)ﭘﻬﻠﻮان( = ﭘﻬﻠﻮان ﻗﻮم ﺱ ﻮم ‪ ،‬اوﻟ ﻴﻦ ﻗ ﻮم ﻣ ﺪﻧﻲ ﺏﺸ ﺮﻳّﺖ‬
‫آﻪ ‪ 7200‬ﺱﺎل ﭘﻴﺶ از ﺁذرﺏﺎﻳﺠﺎن ﺗﺎ ﺏﻴﻦ اﻟﻨﻬﺮﻳﻦ ﺡﻜﻮﻣﺖ آﺮدﻧﺪ و ‪ 3000‬ﺱﺎل ﺡﺎآﻢ ﺏﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻮاهﺪ و ﻗ ﺮاﺋﻦ و ﺗﺸ ﺎﺏﻬﺎت زﻳ ﺎد ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ه ﺎي ﻳﺎﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺷﺪﻩ از اﻳﻦ ﻗﻮم ‪ ،‬زﺏﺎن ﺁﻧﻬﺎ را ﺏﻪ ﺗﺮآﻬﺎ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ ﻣﻲ آﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .610‬ﺱﻮﻧﺎ‬
‫‪-1‬ﺱﻮْن )ﺁﺥﺮ( ‪ +‬ا )اك( = ﺁﺥﺮي ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ ﺗﻪ ﺗﻐﺎري‬
‫‪-2‬ﺱﻮُﻧﺎ = ﺱ ُﻮ )ﺁب( ‪ +‬ﻧﺎ )اك( = ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺏﻪ ﺁب ‪ ،‬ﻧﺎم ﮔﻠﻲ درآﻨﺎرﺁب ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺮﻏﺎﺏﻲ )ﺷﺎﻳﺪ اﺗﻔﺎﻗﻲ اﺱﺖ آﻪ در اﻳﻦ ﺡﺎﻟ ﺖ ﺗ ﺮآﻴﺒﺶ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ دورﻧ ﺎ‬
‫ﺷﺪﻩ اﺱﺖ( ‪ ،‬زﻳﺒﺎ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ ؛ ﺏﺎ اﻳﻦ ﺗﻠﻔﻆ در ﺗﺮآﻴﻪ ﻣﺘﺪاول اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .611‬ﺱﻴﺎق‬
‫= ﺱﺎﻳﺎق = ﺱﺎي )ﺱﺎﻳﻤﺎق = ﺷﻤﺮدن( ‪ +‬اق )اك( = ﺷﻤﺎرش ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﻣﺤﺎﺱﺒﺎت در ﻗﺪﻳﻢ ‪ ،‬اﻳﻦ رﻳﺸﻪ در ﻋﺮﺏﻲ هﻢ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .612‬ﺱﻴﺒﺮي‬
‫= ﺱﻴﺒﻴﺮ و ﺱﻴﻮﻳﺮ = ﺱﺎﺏﺎر و ﺱﺎوار )ﺏﺎخ‪ :‬ﺏﻴﻠﻪ ﺱﻮار( ‪ ،‬ﺱﺎآﻨﺎن آﻨﻮﻧﻲ ﺗﻮﺏﻮﻟﺴﻚ اآﻨﻮن هﻢ اﻳﻦ ﻧﺎﺡﻴﻪ را آﻪ در ﻗﺮون ‪ 5‬و ‪ 6‬ﻣﺤﻞ اوﻟﻴ ﺔ زﻧ ﺪﮔﻲ‬
‫ﻗﻮم ﺱﺎوار ﺏﻮدﻩ اﺱﺖ ﺏﺪﻳﻦ ﻧﺎم ﻣﻲ ﺥﻮاﻧﻨﺪ و ﺏﻌﺪًا روس هﺎ از ﻗﺮن ‪ 16‬ﻣﻴﻼدي ﻧﺎم ﺁﻧﺮا ﺏﻪ ﺱﻴﺒﺮي ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻩ و اﻳ ﻦ ﻧ ﺎم ﺏ ﻪ ﻣﻨﻄﻘ ﺔ ﺏﺴ ﻴﺎر ﺏﺰرﮔ ﻲ‬
‫اﻃﻼق ﻣﻲ ﮔﺮدد )‪.(18‬‬
‫‪ .613‬ﺱﻴﺦ‬
‫= ﺱﻴْﻖ در ﺱﻮﻣﺮي = ﺱﻴﺶ وﺷﻴﺶ در اوﻳﻐﻮري = ﺱﻴْﺦ در ﺁذري = ﻓﺮو ﺏﺮدﻧﻲ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﻓﺮو ﺏﺮدن ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﭘﺨﺘﻦ آﺒ ﺎب و ﺟﮕ ﺮ ؛ اَت ﺱﻴﺸ ﻘﺎ‬
‫ﺗﻮﻗﺘﻮردي = ﮔﻮﺷﺖ را ﺏﻪ ﺱﻴﺦ آﺸﻴﺪ )‪ ، (2‬ﺷﻴﺸﻠﻴﻚ = ﺱﻴﺨﻠﻴﻚ = ﺱﻴﺨﻲ‬
‫‪ .614‬ﺱﻴﻞ‬
‫= ﺱﺌﻴﻞ و ﺱ ﺌﻞ = ﺱ ﺌﻲ )رود ‪ ،‬ﺏ ﺎخ‪ :‬ﭼ ﺎي( ‪ +‬ل )اك( = ﻧﺎﺷ ﻲ از رودﺥﺎﻧ ﻪ ‪ ،‬ﺥﺮوﺷ ﺎن ﭼ ﻮن رود ؛ اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ ﺗﺮآ ﻲ اﺱ ﺖ و داراي ﺗﺮآﻴﺒ ﺎت‬
‫زﻳﺎدي در اﻳﻦ زﺏﺎن ﻣﻲ ﺏﺎﺷﺪ‪ :‬ﺱﻠﺠﻮق = ﺱﺌﻠﺠﻮق = ﺱﻴﻞ ﺁﺱﺎ ‪ ،‬ﺱﺌﻲ ﻟﻪ ﻣﻚ = ﺷﺴﺘﻦ ﻏﻠﺔ ﻧﺎﺻﺎف در ﺁب رودﺥﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﺱﺌﻠﻠﻪ ﻣ ﻚ = ﺟ ﺎري آ ﺮدن‬
‫‪ ،‬ﺱﺌﻠﻮْوﭼﺎ = ﻣﺴﻴﻞ ‪ ،‬ﺱﺌﻲ ﺱﺌﻲ = آﺎهﻞ و وﻗﺖ ﺗﻠﻒ آﻦ )ﻣﺎﻧﻨﺪ هﺪر رﻓﺘﻦ ﺁب( ‪ ،‬ﺱﺌﻴﻴﻦ = آﺎﺱﺔ ﺱﻔﺎﻟﻴﻦ ﺏﺰرگ ﺏﺮاي ﻣﺎﺱﺖ و ﺁﺏﺪوغ ‪ ،‬ﺱ ﺌﻠﻴﻨﺘﻲ‬
‫= ﭘﺨﺶ و ﭘﻼ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺱﻴﻞ(‬
‫‪ .615‬ﺷﺎﺏﺎش‬
‫= ﺷﺎﻩ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺏﺎش )ﺱﺮ ‪ ،‬ﺱﻬﻢ( = ﺱﻬﻢ ﺷﺎﻩ ‪ ،‬ﺱﻬﻢ ﺷ ﺎﻩ داﻣ ﺎد ‪ ،‬هﺪﻳ ﻪ ‪ ،‬هﺪﻳ ﻪ اي آ ﻪ درﻋﺮوﺱ ﻲ ﺏ ﻪ داﻣ ﺎد ﻳ ﺎ ﻋ ﺮوس دهﻨ ﺪ و از رﺱ ﻮم ﻗ ﺪﻳﻤﻲ‬
‫ﺗﺮآﺎن اﺱﺖ و در ﺏﻴﻦ ﻓﺎرﺱﻬﺎ ﭼﻨﺪان ﻣﺘﺪاول ﻧﺒﻮدﻩ و ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺏﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ اﺻﺮار دارﻧﺪ آﻪ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ در اﺻﻞ ﺷﺎدﺏﺎش ﺏﻮدﻩ اﺱﺖ‪:‬‬
‫ﺱﻠﻄﺎن آﻨﻲ ﺏﻲ ﺏﻬﺮﻩ را × ﺷﺎﺏﺎش اي ﺱﻠﻄﺎن ﻣﺎ ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .616‬ﺷﺎخ‬
‫= ﺗﻴﺰ و ﻗﺎﺋﻢ ؛ وﺟﻪ ﺗﺴﻤﻴﺔ ﺷﺎخ ﺡﻴﻮاﻧ ﺎت ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﻴﻦ رﻳﺸ ﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ رﻳﺸ ﺔ »ﺷ ﺎﺥﻪ« اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ ﻧﻴﺴ ﺖ )ﺏ ﺎخ‪ :‬ﺷ ﺎﺥﻪ( ؛ ﺷ ﺎخ دورﻣ ﺎق = ﻗ ﺎﺋﻢ‬
‫اﻳﺴﺘﺎدن ‪ ،‬ﺷﺎخ ﭘﻮل = ﭘﻮل ﺗﺎزﻩ و ﺗﺎ ﻧﺸﺪﻩ‬
‫‪ .617‬ﺷﺎﺥﻪ‬
‫= ﺷﺎﺥﺎ = ﺷﺎخ )ﺷﺎﺥﻤﺎق = ﭘﻴﭽﻴﺪن دور ﭼﻴﺰي و ﺏﺎﻻ رﻓﺘﻦ ‪ ،‬رﻋﺪ و ﺏﺮق زدن‪،‬ﺟﺎري و روان ﺷﺪن هﻤﺮاﻩ ﺏﺎ اﻳﺠﺎد آﺮدن ﭘﺮ و ﺏﺎل(‪ +‬ا)اك(‬
‫=رﺷﺪ آﻨﻨﺪﻩ و ﺏﺎﻻ روﻧﺪﻩ‪،‬ﺏﺎﻻ روﻧﺪﻩ و ﭘﺮ و ﺏﺎل دهﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ رﺷﺪ آﻨﻨﺪﻩ و ﭘﺮ و ﺏﺎل دهﻨﺪة ﮔﻠﻬﺎ و درﺥﺘﺎن ؛ ﺷﺎﺥﺪا = ﺱﺎﺗﻊ ﺷﻮﻧﺪﻩ و ﻧﻔﻮذ‬
‫آﻨﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺱﻮز و ﺱﺮﻣﺎ ‪ ،‬اﻳﻠﺪﻳﺮﻳﻢ ﺷﺎﺥﺪي = رﻋﺪ و ﺏﺮق ﺱﺎﺗﻊ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .618‬ﺷﺎآﺮ‬
‫= ﻣﻌﺮب ﭼﺎآﺮ آﻪ ﻣﺸﺘﻘﺎت ﺷُﻜﺮ ‪ ،‬ﺗﺸﻜﺮ و … ﺏﻪ ﺥﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .619‬ﺷﺎﻧﻪ‬
‫= ﺷﺎﻧﺎ = ﺷﺎن )ﻻﻧﺔ زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ ‪ ،‬آﻨﺪو( ‪ +‬ا )اك( = آﻨﺪوﺋﻲ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻨﺪو ﺏﺼﻮرت ﺥﺎﻧﻪ ﺥﺎﻧﻪ و ﻣﺸﺒﻚ ‪ ،‬ﻗﺎﺏﻲ آﺎﻏﺬي ﺏﺮاي ﺡﻤ ﻞ ﺗﺨ ﻢ ﻣ ﺮغ ؛‬
‫ﺏﺮاي هﻤﻴﻦ اﺱﺖ آﻪ اﻳﻦ ﻟﻐﺎت ﺏﺼﻮرت ﺏﺮﻋﻜﺲ ﻧﻴﺰ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﺷﺎﻧﻪ ﺏﺮاي ﻻﻧﺔ زﻧﺒﻮر و ﺷ ﺎن ﺏ ﺮاي ﻇ ﺮف ﺗﺨ ﻢ ﻣ ﺮغ ‪ ،‬ﺁري ﺷ ﺎﻧﻲ‬
‫= آﻨﺪوي زﻧﺒﻮر‬
‫‪ .620‬ﺷﺎﻩ‬
‫ﻲ ﺷﺎت و ﺷﺎد )= ﻋﺎﻟﻴﺘﺮﻳﻦ درﺟﺔ ﻧﻈﺎﻣﻲ در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎﻧﻲ( ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(17‬‬ ‫ﻻ از رﻳﺸﺔ ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎﻧ ِ‬ ‫= اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﺴﻮَن‬
‫‪ .621‬ﺷﺎه ِ‬
‫= ﺷﺎﻩ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺱﺌﻮ )ﺱﺌﻮﻣﻚ = دوﺱﺖ داﺷﺘﻦ( ‪ +‬ان )اك ﻓﺎﻋﻠﻲ( = ﺷ ﺎﻩ دوﺱ ﺖ ‪ ،‬ﺡ ﺎﻣﻲ ﺷ ﺎﻩ ‪ ،‬ﻗﺒﺎﺋ ﻞ ﺏ ﺰرگ ﻃﺮﻓﺪارﺷ ﺎهﺎن ﺻ ﻔﻮي آ ﻪ ﺏﻨ ﺎ ﺏ ﻪ‬
‫دﻋﻮت ﺷ ﺎﻩ ﻋﺒ ﺎس آﺒﻴ ﺮ ﻗﺒﻴﻠ ﻪ اي ﺏﻬﻤ ﻴﻦ ﻧ ﺎم از ﺁﺱ ﻴﺎي ﺻ ﻐﻴﺮ ﺏ ﻪ اردﺏﻴ ﻞ ﺁﻣﺪﻧ ﺪ و در ﺁن ﺱ ﻜﻨﻲ ﮔﺰﻳﺪﻧ ﺪ ‪ ،‬اﻳ ﻞ ﺱ ﻮن ﻧﻴ ﺰ ﺏ ﻪ ﺁﻧﻬ ﺎ ﮔﻔﺘ ﻪ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد‬
‫)اﻧﻘﺮاض ﺱﻠﺴﻠﺔ ﺻﻔﻮﻳﻪ ‪ /‬ﻟﻜﻬﺎرت ‪ /‬ﺗﺮﺟﻤﺔ ﻋﻤﺎد (‪.‬‬
‫‪ .622‬ﺷﺒﺎن‬
‫= ﺷﻮْوان = ﭼﻮْوان = ﭼﻮْﺏﺎن = ﭼﻮﭘﺎن )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .623‬ﺷﺒﺴﺘﺮ ‪ /‬ج‬
‫= ﺷﻮْووﺱ ﺘﺮ = ﭼﻮْووﺱ ﺘﺮ = ﭼﻮْووﺱ ﺖ )و ﭼﻴﭽﺴ ﺖ = ﻧ ﺎم ﻗ ﻮم ‪ ،‬ﻧ ﺎم ﺱ ﺎﺏﻖ درﻳﺎﭼ ﺔ اروﻣﻴ ﻪ( ‪ +‬ار )ﭘﻬﻠ ﻮان( = ﭘﻬﻠ ﻮان ﻗ ﻮم ﭼﻴﭽﺴ ﺖ ‪ ،‬از‬
‫ﺷﻬﺮهﺎي ﺗﺒﺮﻳﺰ آﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ،‬ﺏﺴﻴﺎر ﻋﺎﻟِﻢ ﺥﻴﺰ و ﻋﻠﻢ ﭘﺮور ﺏﻮدﻩ اﺱﺖ از ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﻮد ﺷﺒﺴﺘﺮي ﺻﺎﺡﺐ ﮔﻠﺸ ﻦ راز ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﺴ ﻮر زهﺘ ﺎﺏﻲ‬
‫ﺻﺎﺡﺐ ﺗﺎرﻳﺦ هﻔﺖ هﺰار ﺱﺎﻟﺔ ﺗﺮآﺎن ؛ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﭼﻮْووﺱﺘﺮ ﺏﻪ ﺷﺒﺴﺘﺮ ﻧﺎﭘﺴ ﻨﺪ اﺱ ﺖ و ﺗﻮﺟﻴ ﻪ ﺷ ﺐ ﺏﺴ ﺘﺮ )هﻤ ﻪ ﺷ ﺐ در ﺏﺴ ﺘﺮ ﻣ ﻲ ﺥﻮاﺏﻨ ﺪ! ﮔﻮﻳ ﺎ‬
‫دﻳﮕﺮان روي ﺱﻨﮓ ﻣﻲ ﺥﻮاﺏﻨﺪ( ﻧﺎﭘﺴﻨﺪﺗﺮ‪.‬‬
‫‪ .624‬ﺷﺒﻴﺨﻮن‬
‫و ﺷﺒﺎﺥﻮن )‪ = (1‬ﺷﺐ ﺁﺥﻴﻦ = ﺷﺐ ‪ +‬ﺁﺥﻴﻦ )ﺗﺎﺥﺖ و ﺗﺎز ‪ ،‬ﻳﻮرش ‪ ،‬در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن هﻢ از اﻳﻦ آﻠﻤﻪ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﻲ ﺷ ﺪﻩ اﺱ ﺖ( = ﺗﺎﺥ ﺖ ﺷ ﺐ ‪،‬‬
‫ﻳﻮرش در ﺷﺐ ‪ ،‬در ﻣﻔﻬﻮم اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺱﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲ ﺷﻮد ﻧﻪ »ﺥﻮن در ﺷﺐ !« ؛ ﺁﺥﻴﻦ = ﺁخ )ﺁﺥﻤﺎق = روان ﺷ ﺪن ‪ ،‬ﮔﺴ ﻴﻞ ﻳ ﺎﻓﺘﻦ‬
‫‪ ،‬ﻳﻮرش آﺮدن( ‪ +‬ﻳﻦ )اك( = ﻳﻮرش‬
‫‪ .625‬ﺷﭙﻼق‬
‫= ﺷﺎﭘﺎﻻق = ﺷﺎﭘﺎ )ﺷﺎﭘﺎﻣﺎق = آﺸﻴﺪن ‪ ،‬آﺸﻴﺪﻩ زدن ‪ ،‬ﭼﭗ و راﺱﺖ زدن( ‪ +‬ﻻق )اك( = ﺱﻴﻠﻲ‬
‫‪ .626‬ﺷﻐﺎل‬
‫= ﺷﺎﻏﺎل = ﭼﺎﻏ ﺎل = ﭼﺎﻗﻘ ﺎل = ﭼ ﺎق )ﭼﺎﺥﻤ ﺎق = ﺏ ﺮق زدن( ‪ +‬ﻗ ﺎل )؟( = ﺡﻴ ﻮان ﺏﺮﻗ ﻲ و ﺗﻴ ﺰ ‪ ،‬ﺡﻴ ﻮاﻧﻲ آ ﻮﭼﻜﺘﺮ از روﺏ ﺎﻩ ؛ ﺏﺮه ﺎن ﻗ ﺎﻃﻊ‬
‫)‪ (27‬ﺏﺮ ﺗﺮآﻲ ﺏﻮدن اﻳﻦ آﻠﻤﻪ اﺻﺮار دارد و از اﻳﻦ زﺏﺎن اﺱﺖ آﻪ ﺏﻪ زﺏﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ رﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ :‬ﺷ ﻐﺎل )ﻓﺎرﺱ ﻲ( ‪ ،‬ﺟﻘ ﻞ )ﻋﺮﺏ ﻲ( ‪schakal ،‬‬
‫)ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ( ‪) chakal ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ( ‪) jackal ،‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ(‪.‬‬
‫‪ .627‬ﺷّﻖ‬
‫= ﺷﺎق = ﻣﻌﺮّب ﭼﺎق )ﭼﺎﻗﻤﺎق = ﺏﺮﻳﺪن ‪ ،‬ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ( = ﺏﺮﻳﺪﻩ ‪ ،‬دوﻧﻴﻢ ؛ ﺷّﻖ اﻟﻘﻤﺮ= ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ ﻣﺎﻩ ‪ ،‬اﻧﺸﻘﺎق وﻣﺸﺘﻖ و ﺷﻘّﻪ )= ﺷ ﺎﻗﻘﺎ = ﺷ ﺎق ‪ +‬ﻗ ﺎ(‬
‫از هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .628‬ﺷﻼق‬
‫= ﺷﺎﻟﻼق = ﺷﺎل )ﺷﺎﻟﻤﺎق = ﭼﺎﻟﻤﺎق = زدن ‪ ،‬آﻮﺏﻴﺪن( ‪ +‬ﻻق )اك( = آﻮﺏﺶ ‪ ،‬ﺿﺮﺏﻪ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ زدن‬
‫‪ .629‬ﺷﻠﺘﺎق‬
‫= ﺷﻴْﻠﺘﺎق = ﭼﻴْﻠﺘﺎق = ﭼﻴْﻞ )= هﻴﺎهﻮ ‪ ،‬دﻳﻮاﻧﮕﻲ ‪ ،‬ﺏﻲ ﻋﻘﻠﻲ( ‪ +‬ﺗﺎق )اك( = هﻴﺎهﻮ آﻨﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﺏﻲ ﻋﻘﻞ ‪ ،‬ﻻف زن ‪ ،‬دﻋﻮا آﻨﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺘﺠﺎوز ‪ ،‬ﻟﻮس ‪،‬‬
‫ﺷﻠﻮغ ‪ ،‬آﺎرهﺎي ﺏﭽﮕﺎﻧﻪ آﻪ ﺏﻲ ﺡﺴﺎب و آﺘ ﺎب ﺏ ﻮدﻩ و آﻮدآﺎﻧ ﻪ اﺱ ﺖ‪ .‬از هﻤ ﻴﻦ رﻳﺸ ﻪ دارﻳ ﻢ‪ :‬ﭼﻴْﻠﻐ ﻴْﻦ = دﻳﻮاﻧ ﻪ ‪ ،‬ﭼﻴْﻠ ﺪﻳﺮﻣﺎق = دﻳﻮاﻧ ﻪ ﺷ ﺪن ‪،‬‬
‫ﺷﻴﻠﻼق = ﺟﻔﺘﻚ‬
‫‪ .630‬ﺷﻠﺨﺘﻪ‬
‫= ﺷﺎﻻﺥﺘﺎ = ﺷﺎﻻﻗﺘﺎ )ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻳﻮﻣﻮرﺗﺎ( = ﺷﺎﻻق )وارﻓﺘﻪ ‪ ،‬ﺏﻲ اﻧﺪام ‪ ،‬ﺥﺮﺏﺰة وارﻓﺘﻪ( ‪ +‬ﺗﺎ )اك( = ﺏﺪﺗﺮآﻴﺐ ‪ ،‬ﺏﻲ ﻗﻮارﻩ ‪ ،‬وارﻓﺘﻪ‬
‫‪ .631‬ﺷﻠﻤﻪ‬
‫= ﺷﻠﻤﻪ و ﭼﻠﻤﻪ = ﺷﻞ )ﺷﺎﻟﻤﺎق = ﭼﺎﻟﻤﺎق = ﭘﺎرﭼﻪ ﻳﺎ دﺱ ﺘﺎري را ﺏ ﻪ ﺏ ﺪن ﻳ ﺎ ﺱ ﺮ ﺏﺴ ﺘﻦ ‪ ،‬ﺏ ﺮاي ﭼﺎﻟﻤ ﺎق در ﻟﻐﺘﻨﺎﻣ ﻪ ه ﺎ ﺏ ﻴﺶ از ‪ 20‬ﻣﻌﻨ ﻲ ﻣ ﻲ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ آﻪ در اﻳﻨﺠﺎ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺱﺖ( ‪ +‬ﻣﻪ )اك( = دﺱﺘﺎري آﻪ ﺏﺮ ﺱﺮ ﺏﺒﻨﺪﻧﺪ ؛ اوﺷﺎﻏﻲ داﻟﻴﻨﺎ ﭼﺎﻟﺪي = ﺏﭽﻪ را ﺏﻪ آﻮل ﺥﻮد زد‬
‫‪ .632‬ﺷﻤﺨﺎل‬
‫= ﺷﺎﻣﺨﺎل = ﻧﻮﻋﻲ اﺱﻠﺤﺔ اﺏﺘﺪاﺋﻲ ﺱﺮﭘُﺮ ﺷﺒﻴﻪ ﺏﺮﻧﻮ آﻪ در دورة ﺻﻔﻮﻳﻪ ﻣﻮرد اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ )‪.(25‬‬
‫‪ .633‬ﺷﻤﺸﻚ‬
‫= ﺷﻴﻤﺸﻚ = ﻧﻮر ﺱﺎﺗﻊ ﺷﺪﻩ از رﻋﺪ و ﺏﺮق ‪ ،‬ﺁذرﺥﺶ‬
‫‪ .634‬ﺷﻨﮓ‬
‫= ﺷﻨﮓ = ﺷﺎد؛ ﺷﻮخ و ﺷﻨﮓ = ﺷﻮخ و ﺷﺎد ؛ ﺏﺎخ‪ :‬ﺷﻨﮕﻮل و ﮔﻠﺸﻦ‬
‫‪ .635‬ﺷﻨﮕﻮل‬
 ‫ب ﮔﻠﺸﻦ )ﻩ‪.‬م(‪:‬‬
‫= ﺷﻦ )ﺷﺎدي( ‪ +‬ﮔﻮل )ﺥﻨﺪﻩ( = ﺷﺎدي ‪ -‬ﺥﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺗﻔﺮج و ﺷﺎدي ؛ ﻣﻘﻠﻮ ِ‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺏﺴﺘﺪ دﻟﻢ دﻟﺪارآﻲ × ﺷﻮﺥﻜﻲ ‪ ،‬ﺷﻨﮕﻮﻟﻜﻲ ‪ ،‬ﻋﻴﺎرآﻲ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .636‬ﺷﻴﺸﻠﻴﻚ‬
‫= ﺷﻴﺶ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺱﻴﺦ( ‪ +‬ﻟﻴﻚ )اك( = ﺱﻴﺨﻲ ‪ ،‬ﺏﻪ ﺱﻴﺦ آﺸﻴﺪﻧﻲ‬
‫‪ .637‬ﺷﻴﺸﻪ‬
‫= ﺷﻮﺷﻪ = ﺷﻮش )ﺻﺎف ‪ ،‬ﺗﻴﺰ ‪ ،‬ﭘ ﺎك( ‪ +‬ﻩ )اك( = ه ﺮ ﭼﻴ ﺰ ﭘ ﺎك و زﻻل و ﺗﻴ ﺰ ‪ ،‬ﺱ ﻤﺒﻞ ﭘ ﺎآﻲ و ﺷ ﻔﺎﻓﻴﺖ ؛ ﺷ ﻮش ﺏ ﻮز = ﻳ ﺦ ﭘ ﺎك و ﺻ ﺎف ‪،‬‬
‫ﻗﻮﻻﻏﻴﻦ ﺷﻮش دوﺗﻮب=ﮔﻮﺷﺶ را ﺗﻴﺰ آﺮدﻩ ‪ ،‬ﺷﻮﺷﻮْو = ﮔﺎو ﺷﺎخ ﺗﻴﺰ ‪ ،‬ﺷﻮش ﭘﺎﭘﺎق = آﻼﻩ ﺏﻮﻗﻲ‬
‫‪ .638‬ﺷﻴﻤﺎ‬
‫= ﺷﻴﻤﺎ = از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮآﻲ ﺥﺎﻧﻢ هﺎ )‪(5‬‬
‫‪ .639‬ﺻﺎﻃﻮر‬
‫و ﺱﺎﻃﻮر و ﺱﺎﺗﻮر = ﺱﺎﺗﻴْﺮ = ﺱﺎت )ﺱﺎﺗﻤﺎق و ﭼﺎﺗﻤﺎق = دو ﺗﻜﻪ آﺮدن( ‪ +‬ﻳﺮ )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = دوﻧﻴﻢ آﻨﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﭼﺎﻗﻮي ﺏﺰرگ دﺱﺘﻪ دار ‪:‬‬
‫ورش ﺏﺨﺖ ﻳﺎور ﺏﻮد‪،‬دهﺮ ﭘﺸﺖ×ﺏﺮهﻨﻪ ﻧﺸﺎﻳﺪ ﺏﻪ ﺱﺎﻃﻮرآﺸﺖ‪/‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .640‬ﺻﻨﺪل‬
‫= ﻣﻌﺮّب ﺱﻨﺪل = ﻧﻮﻋﻲ درﺥﺖ آﻮﭼﻚ ‪ ،‬در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن »ﭼﻴﻨﺘﺎل و ﭼﻴﻨﺪال« ﻧﻴﺰ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ ‪ ،‬ﺏﺼﻮرت ‪ Santal‬در اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ )‪(17‬‬
‫‪ .641‬ﺻﻨﺪﻟﻲ‬
‫= ﺱﻨﺪﻟﻲ = ﺱﻨﺪل )ﺏﺎخ‪ :‬ﺻﻨﺪل( ‪ +‬ي )اك( = ﻣﻨﺴﻮب ﺏﻪ ﺻﻨﺪل ‪ ،‬از ﺟﻨﺲ ﺻﻨﺪل ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﻧﺸﺴﺘﻦ‬
‫‪ .642‬ﻃﺎﺏﺎق‬
‫ﻃﺒَﻖ ﻧﻴﺰ ﺱﺎدﻩ ﺷ ﺪة هﻤ ﻴﻦ آﻠﻤ ﻪ‬ ‫= ﺗﺎﺏﺎق = ﺗﺎﺏﺎ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺗﺎﺏﻪ( ‪ +‬اق )اك( = ﺗﺎﺏﻪ اي ‪ ،‬ﻇﺮف ﻣﺪور ﻓﻠﺰي ﺏﺮاي ﭘﺨﺘﻦ ﻧﺎن ‪ ،‬ﺥﺸﺖ ﭘﺨﺘﺔ ﺏﺰرگ)‪(1‬؛ َ‬
‫اﺱﺖ ‪ ،‬ﻃﺎﺏﻖ = ﻣﻌﺮب ﺗﺎﺏﻚ )= ﺗﺎﺏﻪ ‪ +‬ك( = ﻃﺎﺏﺎق آﻮﭼﻚ ‪ ،‬ﺗﺎﺏﺎق ‪ ،‬اﻳﻦ آﻠﻤﻪ از ﺗﺮآﻲ ﺏﻪ ﻋﺮﺏﻲ رﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ و رﻳﺸ ﺔ ﺁن ﺗﺎﺏ ﻪ و رﻳﺸ ﺔ ﺗﺎﺏ ﻪ ه ﻢ‬
‫ﺗﺎو اﺱﺖ‪ .‬ﺗﺎﺏﺎق ﺁﭘﺎرﻣﺎ)ﻃﺒﻖ ﺏﺮدن( از ﺱﻨﺘﻬﺎي دﻳﺮﻳﻨﻪ در ﻋﺮوﺱﻲ در ﺏﻴﻦ ﺗﺮآﻬﺎﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .643‬ﻃﺎس‬
‫= ﺗﺎس و ﺗﺎز و داز )ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن( = ﺗﺎش و داش )ﺗﺮآﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ( =آﺎﺱﺔ ﺱﻨﮕﻲ و ﺱﺨﺖ ‪ ،‬ﺱﻨﮓ ‪،‬آﺎﺱﺔ ﻓﻠﺰي ‪ ،‬ﺱﺮ ﺏﻲ ﻣﻮ ‪ ،‬ﺡﻴﻮان ﺏﻲ ﺷﺎخ‬
‫ﻞ ﺏﻲ ﻣﻮ ؛ ﺱﮓ ﺗﺎزي = ﺱﮓ ﺷﻜﺎري و ﺏﻲ ﻣﻮ‬ ‫‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﺏﻲ ﺡﺎﺻﻞ )‪ (17،2‬؛ دازاﻻق و دازﻻق = آﭽ ِ‬
‫‪ .644‬ﻃﺎق‪1.‬‬
‫= ﺗﺎق = در ﺗﺮآﻲ ﺱﻮﻣﺮي ﺏﻤﻌﻨﻲ »ﺗﺎﻗﻤﺎق و ﺗﺎﺥﻤﺎق = ﻳﻜﻲ آﺮدن ‪ ،‬ﭼﺴﺒﺎﻧﺪن« ؛ ﻃﺎق در واﻗﻊ از ﭼﺴ ﺒﺎﻧﺪن دو ﻃ ﺮف دﻳ ﻮار ﺏﻬ ﻢ ﺏﻮﺟ ﻮد ﻣ ﻲ‬
‫ﺁﻳﺪ )‪.(7‬‬
‫‪ .645‬ﻃﺎق‪2.‬‬
‫= ﻣﻌﺮب ﺗﺎي )ﻩ‪.‬م( = ﻟﻨﮕﻪ ‪ ،‬ﺗﻚ ‪ ،‬ﻓﺮد ؛ ﺟﻔﺖ و ﻃﺎق ﺏﺎزي = ﻧﻮﻋﻲ ﺱﺮﮔﺮﻣﻲ و ﺏﻤﻌﻨﻲ ﻓﺮد و زوج ﺏﺎزي ‪ ،‬ﻃﺎﻗﻲ = ﺗﻜﻲ ‪ ،‬ﻃﺎﻗ ﺖ ﻃ ﺎق ﺷ ﺪن‬
‫= ﻳﻜﻪ ﺷﺪن ﻃﺎﻗﺖ و از آﻒ رﻓﺘﻦ ﺁن )‪ .(1‬اﻟﺤﻖ اﻣﻴﺮهﻮﺷﻨﮓ ‪ ،‬اﻣﺮوز در دﻧﻴﺎ ﻃﺎق اﺱﺖ و ﺏﻬﺘﺮ از اوﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ ‪ /‬اﻣﻴﺮارﺱﻼن‬
‫‪ .646‬ﻃﺎﻳﺮ‬
‫= َﺗﻴَﺮ و َﺗﻬَﺮ و َﺗﻜَﺮ = ﺗﮕﺮ از ﻣﺼﺪر ﺗﮕﻴﺮﻣﻚ )= دﻳﮕﻴﺮﻣﻚ و دﻳﻐﻴﺮﻣﺎق = ﭼﺮﺥﻴ ﺪن ‪ ،‬ﻏﻠ ﻂ ﺥ ﻮردن( = وﺱ ﻴﻠﺔ ﭼﺮﺥﻨ ﺪﻩ و ﻏﻠﺘﻨ ﺪﻩ ‪ ،‬ﭼﺮﺥﻬ ﺎي‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ دﮔﻴﺮﻣﺎن )و دﻳﻴﺮﻣﺎن = ﺁﺱﻴﺎب( ‪ ،‬اﻳﻦ ﻟﻐﺖ هﺮﭼﻨﺪ ﺏﺼﻮرت ﻃ ﺎﻳﺮ ﺏ ﻪ ﻋﺮﺏ ﻲ ه ﻢ رﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ وﻟ ﻲ هﺮﮔ ﺰ از ﭼ ﺮخ ﺥ ﻮدرو‬
‫ﻧﻤﻲ ﺗﻮان ﻣﻔﻬﻮم ﭘﺮواز آﺮدن )ﻃﻴﺮ( را اﺱﺘﻨﺒﺎط آﺮد‪ .‬ﻟﺬا اﻣﻼي ﻃﺎﻳﺮ در ﻓﺎرﺱﻲ هﻢ اﺷﻜﺎل دارد و ﺗﺎﻳﺮ ﺻﺤﻴﺢ ﻣ ﻲ ﺏﺎﺷ ﺪ ‪ ،‬ﺏﺼ ﻮرت ‪ Tire‬در‬
‫اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ و دﻳﮕﺮ زﺏﺎﻧﻬﺎي اروﭘﺎﺋﻲ‪.‬‬
‫‪ .647‬ﻃﺮﺥﺎن‬
‫= ﺗﺮﺥﺎن = اﺻﻴﻞ زادﻩ ‪ ،‬رﺋﻴﺲ وﺱﺮور ‪ ،‬ﺷﺎهﺰادﻩ ‪ ،‬ﻟﻘﺒﻲ آ ﻪ دارﻧ ﺪة ﺁن از دادن ﺏ ﺎج و ﺥ ﺮاج ﻣﻌ ﺎف ﺏ ﻮد و ﺏ ﺪون آﺴ ﺐ اﺟ ﺎزﻩ ﺡ ﻖ ورود ﺏ ﻪ‬
‫ﺡﻀﻮر ﺷﺎﻩ را داﺷﺖ ‪ ،‬رﺗﺒﻪ اي ﻧﻈﺎﻣﻲ درﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ‪ ،‬ﻟﻘﺐ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺏﺰرگ اﺏﻮﻧﺼﺮﻓﺎراﺏﻲ آﻪ از ﺗﺮآﺎن ﻓ ﺎراب ﺏ ﻮد ‪ ،‬از ﻗﻬﺮﻣﺎﻧ ﺎن ﺗ ﻮران‪:‬‬
‫ﺏﻪ ﻃﺮﺥﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ آﺎي ﺱﺮﻓﺮاز × ﺏﺮو ﺗﻴﺰ ﺏﺎ ﻟﺸﻜﺮ رزم ﺱﺎز ‪ /‬ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ‬
‫‪ .648‬ﻃﺮﻏﺎن‬
‫= ﻣﻌﺮب ﺗﺮﮔﻮن = ﺗﺮ )ﺗﺮﻣﻚ =ﮔﺮد آ ﺮدن( ‪+‬ﮔ ﻮن )اك( = ﻗﺸ ﻮن ؛ ﻃﺮﺥ ﺎن ﺏﺴ ﺘﻦ = ﺟﻤ ﻊ آ ﺮدن ﻗﺸ ﻮن ‪ ،‬ﭼﺮﻳ ﻚ ﺗﺮﮔﻨ ﻲ = اﻧﺒ ﻮﻩ ﻟﺸ ﻜﺮ )در‬
‫ﻗﻮﺗﺎدﻏﻮﺏﻴﻠﻴﻎ( ‪:‬‬
‫… و ﺱﻠﻄﺎن ﻃﺮﻏﺎن ﺏﺴﺖ و ﺏﻨﺪﮔﺎن ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻲ آﺮدﻧﺪ ‪ /‬راﺡﻪ اﻟﺼﺪور‬
‫‪ .649‬ﻃَﺮﻏﻮ‬
‫= ﺗ ﺎرﻏﻮ = ﺗ ﺎرﻏﻲ = ﺗ ﺎرﻳﻐﻲ = ﺗ ﺎري )ﺗﺎرﻳﻤ ﺎق = آﺎﺷ ﺘﻦ( ‪ +‬ﻏ ﻲ )اك( = آﺎﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬ﻋﻠﻮﻓ ﻪ و ﭘﻴﺸ ﻜﺶ)‪(1‬؛ ﺗ ﺎرﻻ = آﺸ ﺖ ‪ ،‬ﺗ ﺎرﻳﻢ =‬
‫آﺸﺘﺰار‬
‫‪ .650‬ﻃﺮﻗّﻪ‬
‫= ﺗﺎراﻗﻘﺎ= ﺗﺎراق)ﺻﺪاي اﻧﻔﺠﺎر(‪+‬ﻗﺎ)اك( = ﺗﺎراق آﻨﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺎدة ﻣﻨﻔﺠﺮﻩ‬
‫‪ .651‬ﻃﺮﻻن‬
‫ك ﻻن در اﻧﺘﻬﺎي ﺗﻌﺪادي ﺡﻴﻮاﻧﺎت دﻳﮕﺮ هﻢ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ :‬اﻳﻼن )= ﻣﺎر( ‪ ،‬ﻗﺎﭘﻼن )= ﭘﻠﻨﮓ(‬ ‫= ﺗﺮﻻن = ﺷﺎهﺒﺎز ‪ ،‬ﺏﻲ ﺏﺎك ‪ ،‬زﻳﺒﺎ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ ؛ ا ِ‬
‫‪ .652‬ﻃُﻐﺘﮕﻴﻦ‪/‬ت‬
‫ﺱ ﺲ اﺗﺎﺏﻜ ﺎن دﻣﺸ ﻖ )‪497‬‬ ‫= ﺗﻮُﻏﺘﮕﻴﻦ = ﺗﻮُغ )ﺏﺎخ‪ :‬ﻃﻮق ‪ ،‬در اﻳﻨﺠ ﺎ اﺱ ﻢ ﺥ ﺎص( ‪ +‬ﺗﮕ ﻴﻦ )ﻩ‪.‬م( = ﺷ ﺎهﺰادﻩ ﺗ ﻮغ ‪ ،‬ﻇﻬﻴﺮاﻟ ﺪﻳﻦ ﺗﻮﻏﺘـ ـﮕﻴﻦ ﻣﺆ ّ‬
‫ﻩ‪.‬ق( و از رؤﺱﺎي ﻟﺸﻜﺮي ﺱﻠﺠﻮﻗﻲ و داراي ﻣﻘﺎم اﺗﺎﺏﻜﻲ‬
‫‪ .653‬ﻃُﻐﺮاء‬
‫وﻃﻮُرﻏﺎي وﻃﻮُرﻗﺎ = ﺗﻮﻏﺮا = ﺗﻮغ )ﺏﺎخ‪ :‬ﻃﻮق( ‪ +‬را )اك( = ﺡﻼﻟﻲ و ﻗﻮﺱﻲ‪،‬ﺡﻜﻢ ‪ ،‬ﻣُﻬﺮ ﻗﻮﺱﻲ ﺱﻼﻃﻴﻦ ﺗﺮك در ﺏﺎﻻي ﻓﺮﻣﺎﻧﻬﺎي ﺡﻜﻮﻣﺘﻲ‬
‫ن اﺏﺮو‪ :‬هﻼﻟﻲ ﺷﺪ ﺗﻨﻢ زﻳﻦ ﻏﻢ آﻪ ﺏﺎ ﻃﻐﺮاي اﺏﺮوﻳﺶ*آﻪ ﺏﺎﺷﺪ ﻣﻪ ‪،‬آﻪ ﺏﻨﻤﺎﻳﺪ ز ﻃﺎق ﺁﺱﻤﺎن اﺏﺮو‪/‬ﺡﺎﻓﻆ‬ ‫‪ ،‬در ﻏﺰﻟﻴﺎت ﻓﺎرﺱﻲ آﻨﺎﻳﻪ از آﻤﺎ ِ‬
‫‪ .654‬ﻃُﻐﺮل‬
‫= ﺗﻮُﻏﺮول = ﭘﺮﻧﺪة ﺷﻜﺎري ازﺟﻨﺲ ﻃﻮﻏﺎن آﻪ هﺰار ﻣﺮﻏﺎﺏﻲ ﺷ ﻜﺎر ﻣ ﻲ آﻨ ﺪ وﻟ ﻲ ﻓﻘ ﻂ ﻳﻜ ﻲ را ﻣ ﻲ ﺥ ﻮرد! )‪ ، (1‬ﻧ ﺎم ﺁﻗ ﺎ‪ :‬اﻻ ﺗ ﺎ ﺏﺎﻧ ﮓ دراج‬
‫اﺱﺖ و ﻗﻤﺮي*اﻻﺗﺎ ﻧﺎم ﺱﻴﻤﺮغ اﺱﺖ و ﻃﻐﺮل ‪ /‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي داﻣﻐﺎﻧﻲ‬
‫‪ .655‬ﻃﻠﻨﺎز‬
‫= ﺗﺌﻠﻨﺎز= ﺗﺌﻞ)زﻟﻒ ‪،‬ﮔﻴﺴﻮ(‪ +‬ﻧﺎز= ﻧﺎز ﮔﻴﺴﻮ‪ ،‬ﺥﻮش زﻟﻒ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ‬
‫‪ .656‬ﻃﻨﺒﻮر‬
‫= ﺗﻨﺒﻮر = ﺗﻦ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺏﻮر )ﺏﻮرﻣﺎق = ﺗﺎﺏﺎﻧﺪن ‪ ،‬اﻧﺤﻨﺎ دادن ‪ ،‬ﭘﻴﭽﺎﻧﺪن( = ﺗﻦ ﺗﺎب ﺥﻮردﻩ ‪ ،‬ﺏﺪﻧﻪ اﻧﺤﻨﺎء ﻳﺎﻓﺘﻪ ‪ ،‬از ﺱﺎزهﺎي زهﻲ آﻪ درﺁن آﺎﺱﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺏﻪ دﺱﺘﻪ اش اﻧﺤﻨﺎء ﭘﻴﺪا آﺮدﻩ اﺱﺖ ؛ ﺗﻨﺒﻮر ﺗﺮآﻲ = ﺗﻨﺒﻮري آﻪ آﺎﺱﻪ و ﺱﻄﺢ ﺁن از ﻧﻤﻮﻧﺔ ﺷﺮواﻧﻲ ﺁن آﻮﭼﻜﺘﺮ اﺱﺖ ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﺏﺮهﺎن ﻗ ﺎﻃﻊ‬
‫)‪ (27‬ﺁﻧﺮا اﺱﭙﺎﻧﻴﺎﺋﻲ ﻣﻲ داﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .657‬ﻃﻮاﺷﻲ‬
‫= ﻣﻌﺮب ﺗﺎﭘﻮﭼﻲ = ﺗﺎﭘﻲ ﭼﻲ = ﺗﺎپ )ﺗﺎﭘﻤﺎق = ﺥ ﺪﻣﺖ آ ﺮدن ‪ ،‬ﻳ ﺎﻓﺘﻦ )‪ + ((2‬ي )اك( ‪ +‬ﭼ ﻲ )اك ﺷ ﻐﻠﻲ( = ﺥ ﺪﻣﺘﻜﺎر ‪ ،‬ﺥﻮاﺟ ﻪ و ﺥ ﺎدم ه ﺎي‬
‫ﺡﺮﻣﺴﺮا )‪ (1‬؛ ﺗﺎﭘﻲ )= ﺥﺪﻣﺖ( در اﺻﻞ ﺗﺎﭘﻴﻖ ﺏﻮدﻩ ﻟﺬا ﺗﺎﭘﻴﭽﻲ هﻢ در اﺻﻞ ﺗﺎﭘﻴﻘﭽﻲ ﺏﻮدﻩ اﺱﺖ‪،‬ﺗﺎﭘﻴﻨﻤﺎق = ﻋﺒﺎدت ‪ ،‬ﺗﺎﭘﻴﻨﺎق = ﻣﺤﻞ ﻋﺒﺎدت‬
‫‪ .658‬ﻃﻮج‬
‫= ﺗﻮج = ﺏﺮﻧﺰ )‪(25‬‬
‫‪ .659‬ﻃﻮزﻏﻮ‬
‫= ﺗﻮْزﻏﻮ = ﺗﻮْز )؟( ‪ +‬ﻏﻮ )اك( = ؟‪ ،‬ﺗﻮْزﻏﻮ و ﺗﻮْزﻟﻮق از ﻏﺬاهﺎي ﻣﺘﻨﻮع و ﻟﺬﻳﺬ آﻪ ﭘﻴﺸﻜﺶ ﺥﻮﻳﺸﺎن ﻣﻲ آﺮدﻧﺪ )‪(1‬‬
‫‪ .660‬ﻃﻮﻏﺎن‬
‫= ﺗﻮُﻏﺎن = ﺗﻮ )ﺗﻮﻣﺎق = ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ ،‬درﺏ ﺮ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ( ‪ +‬ﻏ ﺎن )اك( = ﺏﺴ ﻴﺎر ﺷ ﻜﺎر آﻨﻨ ﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﺮﻧ ﺪﻩ اي از دﺱ ﺘﺔ ﻋﻘﺎﺏﻬ ﺎ ‪ ،‬ﻃﻮﻏ ﺎن ‪ -‬ﻃﻐ ﺎن در ﺗﺮآ ﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺱﺎرا‪-‬دارا درﻓﺎرﺱﻲ و زﻳﺪ‪ -‬ﻋﻤﺮو در ﻋﺮﺏﻲ اﺱﺖ‪ .‬ﭘﻨﺪ از هﺮآﺲ آﻪ ﮔﻮﻳﺪ ﮔﻮش دار × ﮔﺮ ﻣﺜﻞ ﻃﻮﻏﺎﻧﺶ ﮔﻮﻳﺪ ﻳﺎ ﺗﮕﻴﻦ‪ /‬ﻧﺎﺻﺮﺥﺴﺮو‬
‫‪ .661‬ﻃﻮﻏﺎي‬
‫= ﺗﻮُﻏﺎي = ﺗﻮغ )ﺏﺎخ‪ :‬ﻃﻮق( ‪ +‬ﺁي )ﻣﺎﻩ( = ﻣﺎﻩ ﮔﺮد ‪ ،‬ﻣﺎﻩ هﻼﻟﻲ ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺏﻞ ﺱﺎراي )ﻣﺎﻩ آﺎﻣﻞ( ‪ ،‬درﺥﺘﺎن ﺥﻮدرو در ﻣﺴﻴﺮ رود ‪ ،‬ﻧﺎم ﺁﻗﺎ‬
‫‪ .662‬ﻃﻮق‬
‫= ﺗﻮُق = ﺗﻮٌغ = ﻣﻬﺮ ﮔﺮد ﺷﺎهﺎن ﺗﺮك در ﺏﺎﻻي ﻃﻮﻣﺎرهﺎ ‪ ،‬هﺮ ﭼﻴﺰ ﮔﺮد )ﺏﺎخ‪ :‬ﻃﻐﺮاء و ﻃﻮﻏﺎي( ‪:‬‬
‫هﻤﺎن ﮔﻴﻞ ﻣﺮدم ﭼﻮ ﺷﻴﺮ ﻳﻠﻪ × اﺏﺎ ﻃﻮق زرﻳﻦ و ﻣﺸﻜﻴﻦ آﻠﻪ‪ /‬ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ‬
‫‪ .663‬ﻃﻮﻣﺎر‬
‫ﺗﻮﻣﺎر = ﺗﻮ)ﺗﻮﻣﺎق = ﺏﺴ ﺘﻦ ‪ ،‬ﭘﻮﺷ ﺎﻧﺪن( ‪ +‬ار )اک ﻓ ﺎﻋﻠﻲ( = ﺏﺴ ﺘﻪ ‪ ،‬ﭘﻮﺷ ﺎﻧﺪﻩ ‪ ،‬وﺱ ﻴﻠﻪ اي ﮐ ﻪ ﻗ ﺪﻳﻢ ‪ ،‬ﻧﺎﻣ ﻪ را در داﺥ ﻞ ﺁن ﺏﺴ ﺘﻪ و ارﺱ ﺎل ﻣ ﻲ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﺗﻮﻣﺎن )ﺏﺎخ‪ :‬ﺗﻨﺒﺎن( و دوﻣﺎن )= ﻣﻪ(‬
‫‪ .664‬ﻃﻴﺎر‬
‫= ﺗﺎﻳﺎر =؟‪ ،‬ﻣﺎﻟﻲ آﻪ از ﻋﻮارض دروازة ﺷﻬﺮهﺎ )در دورة ﺱﻠﺠﻮﻗﻲ( و از زﻣﻴﻨﻬﺎي ﺏ ﻲ ﺻ ﺎﺡﺐ و اﻣ ﻮال ﺗﻮﻗﻴ ﻒ ﺷ ﺪﻩ و اﻣ ﻼك ﻣﺎﻟﻜ ﺎن ﻏﺎﻳ ﺐ‬
‫)در دورة اﻳﻠﺨﺎﻧﻴﺎن( ﺏﻪ ﺷﺎﻩ ﻣﻲ رﺱﻴﺪ‪(1) .‬‬
‫‪ .665‬ﻋﺎﺷﻴﻖ‬
‫= ﺁﺷﻴْﻖ = ﺁش )ﺁﺷﻤﺎق = ﻗﺎﺗﻲ آﺮدن ‪ ،‬رد آﺮدن آ ﻮﻩ ﻳ ﺎ ﺏﻠﻨ ﺪي( ‪ +‬اﻳ ﻖ )اك( = ﻗ ﺎﺗﻲ ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬دره ﻢ ﺏ ﺮهﻢ ‪ ،‬ﺷ ﻮرﻳﺪﻩ ‪ ،‬ﻋﺒ ﻮر آﻨﻨ ﺪﻩ از دﻧﻴ ﺎ و ﭘ ﺎ‬
‫ﻼ‬
‫ﻻ ﻋﺎﺷ ﻖ در ﻋﺮﺏ ﻲ از هﻤ ﻴﻦ رﻳﺸ ﻪ رﻓﺘ ﻪ اﺱ ﺖ زﻳ ﺮا اﻳ ﻦ رﻳﺸ ﻪ درﻋﺮﺏ ﻲ ﻗ ﺪﻳﻢ ﻧﺒ ﻮدﻩ ﺏﻄﻮرﻳﻜ ﻪ در ﻗ ﺮﺁن اﺻ ً‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻌﻨﻮي ؛ اﺡﺘﻤﺎ َ‬
‫اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻧﺸﺪﻩ و ﺏﺠﺎي ﺁن از ﻣﻌﺎدﻟﺶ ﻳﻌﻨﻲ »و ّد« اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .666‬ﻋﺎﻟﻲ ﻗﺎﭘﻮ‬
‫ﻲ = ﺁﻻ )ﺱﻨﮕﻴﻦ ‪ ،‬ﺥﺎآﺴﺘﺮي( ‪ +‬ﻗﺎﭘﻲ )در( = درب ﺱﻨﮕﻴﻦ ﻳﺎ ﺥﺎآﺴﺘﺮي ‪ ،‬از ﺁﺛﺎر ﺏﺎﺱﺘﺎﻧﻲ اﺻﻔﻬﺎن و ﻳﺎدﮔﺎر ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس ﺻﻔﻮي آ ﻪ از‬ ‫= ﺁﻻ ﻗﺎﭘ ْ‬
‫اردﺏﻴﻞ ﺁوردﻧﺪ و اﻵن هﻢ ﺏﻪ هﻤﻴﻦ ﻧﺎم )ﺁﻻ ﻗﺎﭘﻲ( در اردﺏﻴـﻞ وﺗﺒﺮﻳﺰ دروازﻩ وﺟﻮد دارد ؛ ﻗﺎﭘﻲ )در( ‪ ،‬ﻗﺎﭘﺎق )درﭘﻮش( ‪ ،‬ﻗﺎﭘﻘﺎ )دروازﻩ( و ﻗ ﺎﭘﻮد‬
‫)درﺏﭽﻪ( هﻤﮕﻲ ازﻣﺼﺪر ﻗﺎﭘﺎﻣﺎق )= ﺏﺴﺘﻦ ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن( ﺏﻮدﻩ و هﻤﮕﻲ ﻧﻮﻋﻲ درب اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .667‬ﻋﺒﻴﺮ‬
‫= ﻣﻌﺮّب اﺏﻴﺮ= اﻳﺒﺮ= ﻣﺸﻚ ‪ ،‬ﺥﻮش ﺏﻮ‪ ،‬در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن »اﻳﺒﺮ‪ /‬اﻳﭙﺮ‪ /‬ﻳﻴﭙﺮ« اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(17‬‬
‫‪ .668‬ﻋﻀﻮ‬
‫= اوزو در ﺗﺮآﻲ ﺱﻮﻣﺮي ﺏﺎ هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ )‪(20‬‬
‫‪ .669‬ﻋﻴﻮض‬
‫و ﻋﻮض = ﺁﻳﻮاز و ﺁﻳﻮز = ﺁي )ﻣﺎﻩ( ‪ +‬وز )ﺷﺒﻴﻪ( = ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣ ﺎﻩ ‪ ،‬زﻳﺒ ﺎ رخ ‪ ،‬ﻧ ﺎم ﻳﻜ ﻲ از دﻟﻴ ﺮان آﻮراﻏﻠ ﻮ ﻗﻬﺮﻣ ﺎن ﻣﻠ ﻲ ﺁذرﺏﺎﻳﺠ ﺎن ؛ ﻣﺘﺄﺱ ﻔﺎﻧﻪ‬
‫ﻼ ﻣﻨﺎﺱﺐ ﺏ ﺮاي ﻧ ﺎم ﻧﻴﺴ ﺖ( ﻣ ﻲ ﻧﻮﻳﺴ ﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ در ﺏﺮه ﺎن ﻗ ﺎﻃﻊ اﻳ ﻦ اﺱ ﻢ ﺏ ﺎ‬
‫ﻋﻤﺪًا ﻳﺎ ﺱﻬﻮًا اﻳﻦ ﻧﺎم ﭘﺮﻣﻐﺰ را ﺏﺼﻮرت ﻋﻴﻮض و ﻋﻮض )آﻪ اﺻ ً‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﺁراﺱﺘﻪ و ﭘﻴﺮاﺱﺘﻪ درج ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪(27) .‬‬
‫‪ .670‬ﻏﺎز‪1.‬‬
‫= ﻗﺎز = ﭘﺮﻧﺪﻩ اي ﺏﺰرﮔﺘﺮ از اردك )‪ (1‬؛ ‪) Goose‬اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ(‬
‫‪ .671‬ﻏﺎز‪2.‬‬
‫= ﻗﺎز از ﻣﺼﺪر ﻗﺎزﻣﺎق )ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ ‪ ،‬آﻨﺪن( = ﺷﻜﺎف ‪ ،‬ﭼﺎك ‪ ،‬ﻧﺮاك ‪ ،‬ﭘﺎرﻩ ‪ ،‬ژﻧﺪﻩ ؛ ﻏﺎز ﻏﺎز = ﺷﻜﺎف ﺷﻜﺎف و ﺗﺮك ﺗﺮك )‪(1‬‬
‫‪ .672‬ﻏﺎزاﻻخ‬
‫و ﻗﺎزﻻخ )‪ = (1‬ﻗﺎزﺁﻻق = ﭘﺮﻧﺪﻩ اي ﺥﻮﺷﺨﻮان از ﺥﺎﻧﻮادة ﭼﻜﺎوك آﻪ در ﺱﻮاﺡﻞ درﻳﺎي ﺥﺰر ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .673‬ﻏﺎزان‬
‫و ﻗﺎزان وﻏﺰﻏﻦ )ﻣﻌﺮ( وﻏﺎزﻏﺎن = ﻗﺎزﻏﺎن = ﻗﺎز )ﻗﺎزﻣﺎق = آﻨﺪن( ‪ +‬ﻗﺎن )اك( = ﺏﺴﻴﺎر َآﻨَﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﺷﻜﺎف زﻣ ﻴﻦ ﻧﺎﺷ ﻲ از ﺱ ﻴﻞ ‪ ،‬دﻳ ﮓ )ﺷ ﺎﻳﺪ‬
‫ﺏﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ دﻳﮕﻬﺎ ﺱﺎﺏﻘًﺎ ﭼﻮﺏﻲ ﺏﻮدﻧﺪ و داﺥﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺏﺎ آﻨﺪﻩ آﺎري درﺱﺖ ﻣﻲ ﺷﺪ( )‪(1،2‬‬
‫‪ .674‬ﻏﺎزي‬
‫ي در ﺗﺮآﻲ ﺱ ﻮﻣﺮي )= ﺷﻜﺴ ﺖ دهﻨ ﺪﻩ ‪ ،‬ﺥ ﺮد آﻨﻨ ﺪﻩ ‪ ،‬آُﺸ ﻨﺪﻩ( )‪ (20‬و در ﺗﺮآ ﻲ ﻣﻌﺎﺻ ﺮ ﻣﺠ ﺎزًا در ﻣﻌﻨ ﺎي ﺁدم ﭘﺮﻣ ﺪّﻋﺎ و ﺏ ﺎد در دﻣ ﺎغ‬ ‫= ﻗﺎز ْ‬
‫ي ﺁدام = ﺁدم ﺏ ﺎد در دﻣ ﺎغ ‪ ،‬ﻗﺎزﻳﻼﻧﻤ ﺎق = ﺏ ﺎد در دﻣ ﺎغ داﺷ ﺘﻦ و ﻧﻔ ﺲ آ ﺶ ﺥﻮاﺱ ﺘﻦ! ؛ اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ ﺏ ﺎ ﻧﻔ ﻮذ در ﻋﺮﺏ ﻲ‬ ‫اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد‪ :‬ﻗ ﺎز ْ‬
‫ﺏﺼﻮرﺗﻬﺎي ﻏﺰوﻩ ‪ ،‬ﻏﺰوات و ﻏﻴﺮﻩ ﻧﻴﺰ درﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .675‬ﻏﺎﻣﻴﺶ‬
‫= ﻗﺎﻣﻴْﺶ و ﮔﻤﻴﺶ = ﻗﺎم )ﻗﺎﻣﻤﺎق = زدن ‪ ،‬زدن ﺏﻘﺼﺪ آﺸﺖ( ‪ +‬ﻳ ﺶ )اك( = وﺱ ﻴﻠﺔ دﻓ ﺎﻋﻲ ﻳ ﺎ ﺟﻨﮕ ﻲ ‪ ،‬ﻧ ﻲ )آ ﻪ ﺱ ﺎﺏﻖ وﺱ ﻴﻠﺔ دﻓ ﺎﻋﻲ و ﺟﻨﮕ ﻲ‬
‫ﺏﻮد( ‪ ،‬ﺥﻴﺰران ‪ ،‬اﺱﺒﺎب ﻣﺰاﺡﻤﺖ ‪ ،‬ﻣﻮي دﻣﺎغ! ؛ ﻗﻤﻴﺶ ﺷﺪن = ﻏﺎﻣﻴﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻦ = ﻣﺰاﺡﻤﺖ‬
‫‪ .676‬ﻏﺠﺮ‬
‫= ﻗﺠﺮ= ﻗﺎﺟﺎر )ﻩ‪.‬م( = ﻓﺎﻟﮕﻴﺮ ‪ ،‬آﻮﻟﻲ ‪ ،‬ﺁﮔﺎﻩ ؛ ﻏﺠﺮﭼﻲ = داﻧﺎ ‪ ،‬راﻩ دان‬
‫‪ .677‬ﻏﺪّارﻩ‬
‫= ﺡﺮﺏﻪ اي ﺷﺒﻴﻪ ﺷﻤﺸﻴﺮ وﻟﻲ ﭘﻬﻦ و ﺱﻨﮕﻴﻦ ‪ ،‬ﭘﻴﻜﺎن ﭘﻬﻦ ‪ ،‬اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺏﺎ ﻏ ﺪارﻩ در ﻋﺮﺏ ﻲ آ ﻪ ﻣﺆﻧ ﺚ ﻏ ﺪار )= ﺏ ﻲ وﻓ ﺎ( اﺱ ﺖ اﺷ ﺘﺒﺎﻩ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬
‫ﻻ ﺏﺎﻳﺪ ﺏﺼﻮرت ﻗﺎدارا ﺏﺎﺷﺪ و ﺁن ‪ ،‬اﺡﺘﻤﺎل دارد آ ﻪ از ﻣﺼ ﺪر ﻗﺎداﻣ ﺎق )= ﻣﺤﻜ ﻢ ﺏﺴ ﺘﻦ( و در ﻣﻌﻨ ﻲ‬ ‫ﺷﻮد )‪ (1‬؛ اﮔﺮ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺷﺪ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫وﺱﻴﻠﻪ اي آﻪ ﺏﻪ آﻤﺮ ﻣﻲ ﺏﻨﺪﻧﺪ ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬اﺡﺘﻤﺎل دﻳﮕﺮ ﺁﻧﺴﺖ آﻪ از ﻗﺎدا )= ﺥﻄﺮ ‪ ،‬ﺏﻼ( ﺁﻣﺪﻩ ﺏﺎﺷﺪ آﻪ ﻣﻌﻨﺎي وﺱﻴﻠﺔ ﺥﻄﺮﻧﺎك ﻣﻲ دهﺪ‪.‬‬
‫‪ .678‬ﻏﻼم‬
‫= ﻗﻮُﻻم و ﻗﻮُﻟﻮم = ﻗﻮل )ﺥﺪﻣﺖ( ‪ +‬وم )اك ﻣﻠﻜﻲ و ﮔ ﺎهﻲ ﺗﺤﺒﻴﺒ ﻲ( = ﺥ ﺪﻣﺘﻜﺎرم ‪ ،‬ﺗﺮآﻴ ﺐ ﻏ ﻼم ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺥ ﺎﻧﻢ و ﺏ ﻴﮕﻢ )ﻩ‪.‬م( اﺱ ﺖ ؛ ﻗﻮﻟ ﻮﻗﭽﻲ =‬
‫ﺥﺎدم ‪ُ ،‬ﻗﻠﱡﻖ = ﺥﺪﻣﺖ آﺮدن ‪ ،‬ﻏﻠﻤﺎن = ﻏﻼم‬
‫‪ .679‬ﻏِﻠﻤﺎن‬
‫= ﻏﻮُﻟﻤﺎن وﻗﻮُﻟﻤﺎن = ﻗﻮل )ﺥﺪﻣﺖ( ‪ +‬ﻣﺎن )ﻣﺎﻧﻨﺪ( = ﻏﻼم ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﻏﻼم ‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﻧﻮﺟﻮان ﺥﺎدم ﺏﻬﺸﺖ‪ :‬ﻓﺮدا اﮔﺮ ﻧﻪ روﺿ ﺔ رﺿ ﻮان ﺏﻤ ﺎ دهﻨ ﺪ ×‬
‫ﻏﻠﻤﺎن ز روﺿﺔ ﺡﻮر ز ﺟﻨﺖ ﺏﺪر آﺸﻴﻢ ‪ /‬ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .680‬ﻏﻨﭽﻪ‬
‫ﻻ اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ ﺏﺨ ﺎﻃﺮ ﺷ ﺒﺎهﺖ ﺷ ﻜﻮﻓﺔ ﮔ ﻞ ﺏ ﻪ ﻋﺮوﺱ ﻲ آ ﻪ در ﻟﺒ ﺎس‬ ‫= ﻗﻮُﻧﭽ ﺎ و ﻗﻮْﻧﺠ ﺎ = ﺷ ﻜﻮﻓﺔ ﻧﺎﺷ ﻜﻔﺘﻪ ‪ ،‬در ﺗﺮآ ﻲ ﻗ ﺪﻳﻢ ﻳﻌﻨ ﻲ ﻋ ﺮوس ؛ اﺡﺘﻤ ﺎ ً‬
‫ﻋﺮوﺱﻲ اﺱﺖ ﺏﻪ ﺁن ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .681‬ﻏﻮرﻩ‬
‫= ﻗﻮْرا= ﻗﻮْر)ﺷﺮر‪،‬ﺗﻠﺨﻲ )‪ + ((3‬ا)اك( = ﺗﻠﺨﻪ ‪ ،‬ﺗﻨﺪﻩ ‪ ،‬اﻧﮕﻮرآﺎل وﺗﺮش‬
‫‪ .682‬ﻏﻮزﻩ‬
‫= ﻗﻮْزا و ﻗﻮْز = ﻏﻼف و ﭘﻮﺱﺘﺔ ﺏﻌﻀﻲ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ و ﮔﻴﺎهﺎن ؛ ﻗﻮْزاﻻق = ﻏﻮزﻩ هﺎي ﻣﻴﻮﻩ‬
‫‪ .683‬ﻏﻮﻏﺎ‬
‫= ﻗﺎوﻗﺎ و ﻗﻮْوﻗﺎ = ﻗﺎو )ﻗﺎوﻣﺎق و ﻗﻮْوﻣﺎق = راﻧﺪن ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻴﺪن ‪ ،‬دور آﺮدن ‪ ،‬ﺗﺎﺥﺘﻦ ‪ ،‬ﺗﺎراﻧﺪن( ‪ +‬ﻗﺎ )اك( = دﻋﻮا ‪ ،‬ﺏﻠﻮا ‪ ،‬هﻴﺎهﻮ )‪(18‬‬
‫‪ .684‬ﻏﻮل‬
‫= ﻗﻮُل = ﺥﺪﻣﺘﻜﺎر ‪ ،‬ﺥﺎدم ‪ ،‬ﻏﻼم ؛ در اﻳﻨﺠﺎ ﺏﺼﻮرت ﻣﺴﺘﺘﺮ ﻣﻌﻨﺎي درﺷﺖ هﻴﻜﻞ و ﺁدم زﻣﺨﺖ را ﻣﻲ ﺗ ﻮان ﺏﺮداﺷ ﺖ آ ﺮد‪ .‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﺏﺨ ﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜ ﻪ‬
‫از ﻏﻮل ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ درﺷﺖ هﻴﻜﻞ ﺏﻮدﻧﺶ ‪ ،‬اﺱﺘﻔﺎدة اﺏﺰاري ﻣﻲ آﺮدﻧﺪ ﺏﻪ اﻳﻦ اﺱﻢ ﻧﺎﻣﮕﺬاري آﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .685‬ﻓِﺮ‬
‫= ﻓﻴْﺮ= ﺗﺎب ‪ ،‬ﻣ ﻮي ﻣﺠ ّﻌ ﺪ ؛ ﻓﻴْﺮﻳْﻠ ﺪاﻣﺎق = ﺗ ﺎب ﺥ ﻮردن ‪ ،‬ﻓﺮﭼ ﻪ = ﻓﻴْﺮﭼ ﺎ = وﺱ ﻴﻠﻪ اي ﺏﺼ ﻮرت رﺷ ﺘﻪ ه ﺎي ﺗﺎﺏﻴ ﺪﻩ ﺏ ﺮاي اﺻ ﻼح ﺻ ﻮرت ‪،‬‬
‫ﻓﻴﺮﻗﺎدان ﭼﻴﺨﻤﺎق = ﺱﺮ ﺏﻪ هﻮا ﺷﺪن ‪ ،‬ﻓﺮﻓﺮﻩ = ﻓﻴْﺮﻓﻴْﺮا ‪ ،‬ﻓﻴْﺮﻳْﻠﺪاق = هﻮاآﺶ ‪ ،‬ﻓﻴْﺮﻳْﻠﺪاﻗﭽﻲ = ﺡﻘﻪ ﺏﺎز‬
‫‪ .686‬ﻓﺸﻨﮓ‬
‫= ﻓﻴﺸﻦ و ﻓﻴﺸﻨﮓ = ﻓﻴﺸﻪ )ﻓﻴﺸﻪ ﻣﮏ = ﺟﻬﻴﺪن ‪ ،‬ﻓﻮران ﮐﺮدن( ‪ +‬ﻧﮓ )اك ﻓﺎﻋﻠﻲ( = ﺟﻬﻨﺪﻩ ‪َ ،‬ﻓﻮَراﻧﮕﺮ؛ ﻓﻴﺸﻘﺎ = ﺱﻮت ‪ ،‬ﻓﻴﺸ ﻘﻴﺮﺗﻲ = ﻓ ﻮران‬
‫ﻻ ﻗﺸﻪ ك = ﻗﺸﻨﮓ‪.‬‬ ‫‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻓﻴﺸﻪ ك ﺏﻪ ﻓﺸﻨﮓ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺗﻮﻓﻪ ك اﺱﺖ ﺏﻪ ﺗﻔﻨﮓ و اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫‪ .687‬ﻓﻐﻔﻮر‬
‫= ﻓﻎ ﭘﻮر= ﻓﻎ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺏﻴﮓ( ‪ +‬ﭘﻮر )ﭘﺴﺮ ‪ ،‬ﻩ‪.‬م( = ﺏﻴﮓ زادﻩ ‪ ،‬ﺏﺰرگ زادﻩ ‪ ،‬ﻟﻘﺐ ﺷﺎهﺎن ﺗﺮك و ﭼﻴﻦ ؛ ﭘﺎدﺷﺎهﻲ اﺷ ﻜﺎﻧﻲ آ ﻪ ‪ 62‬ﺱ ﺎل ﺡﻜﻮﻣ ﺖ‬
‫آﺮد )‪:(27‬‬
‫ﭼﺮا ﺏﺎﻳﺪ ﻧﻬﺎدن ﺱﺮ ﺏﻪ ﺗﻌﻈﻴﻢ آﻲ و آﺴﺮي‬
‫ﭼﺮا ﺏﺎﻳﺪ آﺸﻴﺪن ﻣﻨﺖ از ﻓﻐﻔﻮر و ﺥﺎﻗﺎﻧﺶ ‪ /‬ﻓﻀﻮﻟﻲ‬
‫‪ .688‬ﻓﻨﺮ‬
‫= ﻓﺎﻧﺎر = ﻓﺎن ‪ +‬ار = ؟‪ ،‬ﺡﺼﺎر دور ﭼﺮاغ ‪ ،‬ﭼﺮاغ ‪ ،‬هﺮ ﭼﻴﺰ ارﺗﺠﺎﺋﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻮب و ﻓﻠﺰ ؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﻓﺎﻧﻮس )ﻓﺎن ‪ +‬ﻳﺲ( )‪ (1‬؛ ﺁﻧ ﺮا ﺗﺮآ ﻲ‬
‫ﻣﻲ داﻧﻨﺪ اﻣﺎ ﺷﺮوع آﻠﻤﺔ ﺗﺮآﻲ ﺏﺎ ﺡﺮف »ف« ﺥﻴﻠﻲ ﻧﺎدر اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .689‬ﻗﺎﺁن‬
‫ﺻﻮرت دﻳﮕﺮ ﺥﺎﻗﺎن )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .690‬ﻗﺎب‬
‫= ﻇﺮف ‪ ،‬ﺁوﻧﺪ ‪ ،‬آﻴﺴﻪ و ﭘﻮﺱﺘﻲ آﻪ ﺟﻨﻴﻦ ﺏﺎ ﺁن ﻣﺘﻮﻟﺪ ﮔﺮدد آﻪ ﺁﻧﺮا ﺏﻪ ﻓﺎل ﻧﻴﻚ ﺏﮕﻴﺮﻧﺪ ؛ در دﻳﻮان ﻟﻐﺎت اﻟﺘﺮك ﺏﺼﻮرﺗﻬﺎي ﻗﺎ و ﻗﺎﭼﺎ و ﻗﺎپ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(1،2‬‬
‫‪ .691‬ﻗﺎﺏﺘﻮرﻗﺎي‬
‫= ﻗﺎﺏﺘﻮرﻏ ﺎي = ﻗ ﺎب )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺗﻮرﻏ ﺎي )ﺏ ﺎخ‪ :‬ﻃﻐ ﺮاء( = ﻃﻐ ﺮاي ﻗ ﺎﺏﻲ ﺷ ﻜﻞ ‪ ،‬ﻧﺎﻣ ﻪ و ﻣﻬ ﺮي آ ﻪ در ﺻ ﻨﺪوﻗﭽﻪ ﺏﺎﺷ ﺪ ‪ ،‬ﺻ ﻨﺪوﻗﭽﻪ ‪ ،‬آﻴﺴ ﻪ ﻳ ﺎ‬
‫ﺻﻨﺪوق ﻧﺎﻣﻪ و ﻣﻬﺮ )‪(1‬‬
‫‪ .692‬ﻗﺎﺏﻠﻤﻪ‬
‫= ﻗﺎﺏﻼﻣﺎ = ﻗﺎﺏﻼ )ﻗﺎﺏﻼﻣﺎق = ﻇﺮف ﮔﺬاﺷﺘﻦ ‪ ،‬ﺏﺎر و ﺏﻨﻪ ﺟﻤﻊ آﺮدن( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = ﻣﻈﺮوف ‪ ،‬آﺎرﺥﺎﻧﺔ آﻨﺴﺮوﺱﺎزي ‪ ،‬از ﻇﺮوف ﺁﺷﭙﺰﺥﺎﻧﻪ‬
‫‪ .693‬ﻗﺎﺏﻮك‬
‫= ﻗﺎﺏﻴﻖ = ﻧﺎوداﻧﻲ ﺏﺮ آﻨﺎرﻩ هﺎي ﺏﺎم ﺏﺮاي ﺟﻤﻊ ﺷﺪن ﺁب ﺏﺎران درﺁن و هﺪاﻳﺖ ﺏﻪ زﻣﻴﻦ ‪ ،‬ﻗﺎﺏﻮل و ﻗﺎﺏﻮر ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(19‬‬
 ‫‪ .694‬ﻗﺎﭘﻮ‬
‫ي )اك( = وﺱﻴﻠﺔ ﺏﺴﺘﻦ ‪ ،‬در ‪ ،‬دروازﻩ ؛ ﻣﺼﺪر ﻗﺎﭘﻤﺎق در ﻣﻌﻨﺎي ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﺻﻞ‬ ‫ﻲ = ﻗﺎپ )ﻗﺎﭘﻤﺎق و ﻗﺎﭘﺎﻣﺎق = ﺏﺴﺘﻦ ‪ ،‬در ﺏﺴﺘﻦ( ‪ْ +‬‬‫= ﻗﺎﭘ ْ‬
‫ﻗﺎرﭘﻤﺎق اﺱﺖ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺏﺎ اﻳﻦ ﻣﺼﺪر اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺷﻮد‪ .‬ﻗﺎﭘﻮﭼﻲ = درﺏﺎن ‪ ،‬ﻗﺎﭘﻮﭼﻲ ﺏﺎﺷﻲ = رﺋﻴﺲ درﺏﺎن هﺎ در دورة ﻗﺎﺟﺎرﻳﻪ ‪ ،‬ﻋ ﺎﻟﻲ ﻗ ﺎﭘﻮ )ﻩ‪.‬م( )‪(19‬‬
‫‪ ،‬ﺗﺨﺘﻪ ﻗﺎﭘﻮ آﺮدن = در )ﻗﺎﭘﻮ( را ﺗﺨﺘﻪ آﺮدن ‪ ،‬ﺥﺎﻧﻪ ﻧﺸﻴﻦ آﺮدن ‪ ،‬ﺱﺎآﻦ آﺮدن ﻋﺸﺎﻳﺮ ‪ ،‬ﻟﻪ آﺮدن ‪ … :‬زﻳﺮ ﭼﻜﻤ ﺔ اﻳ ﻦ ﺡﻀ ﺮات ‪ ،‬ﺗﺨﺘ ﻪ ﻗ ﺎﭘﻮ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪/‬ﻏﺮﺏﺰدﮔﻲ ﺟﻼل ﺁل اﺡﻤﺪ‬
‫‪ .695‬ﻗﺎﭘﻮق‬
‫ﻗﺎﭘﻴْﻖ = ﻗﺎپ )ﻗﺎﭘﻤﺎق =ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﮔﺎز ﮔﺮﻓﺘﻦ( ‪ +‬اﻳﻖ )اك( =ﮔﻴﺮﻩ ‪ ،‬دو ﺗﻜﻪ ﭼﻮب آﻪ از وﺱﻂ ﺏﻬﻢ وﺻﻞ ﻣﻲ ﺷ ﻮﻧﺪ و ﺱ ﺮ و دﺱ ﺘﻬﺎ در ﻣﻴ ﺎن ﺁﻧ ﺪو‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪ ،‬ﭼﻮﺏﺔ اﻋﺪام ؛ در ﻗﺎﭘﻮق ﻗﺮار دادن = ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﻴﺮ و ﺗﻨﺒﻴﻪ و ﻣﺴﺨﺮﻩ ﻗﺮار دادن )‪(25،1‬‬
‫‪ .696‬ﻗﺎﭘﻴﺪن‬
‫= ﻣﺼﺪر ﺟﻌﻠ ﻲ ﻓﺎرﺱ ﻲ ﺱ ﺎﺥﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ از ﻣﺼ ﺪر ﺗﺮآ ﻲ ﻗﺎﭘﻤ ﺎق )= ﺏ ﺰور ﻳ ﺎ ﺏ ﻲ ﺥﺒ ﺮ ﭼﻴ ﺰي را از دﺱ ﺖ آﺴ ﻲ درﺁوردن( ؛ اﻟﺒﺘ ﻪ در اﺻ ﻞ اﻳ ﻦ‬
‫ﻣﺼﺪر ﻗﺎرﭘﻤﺎق ﺏﻮدﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .697‬ﻗﺎت‬
‫= ﻻ و ﺗﺎي هﺮ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﻻﻳﻪ ‪ ،‬دﻓﻌﻪ ‪ ،‬ﺥﻂ اﺗﻮ ‪ ،‬ﺥﻢ ‪ ،‬آﻨﺎر )‪ (2،3‬؛ ﻗﺎت زدن = ﺥﻢ ﺷﺪن و ﺗﻌﻈﻴﻢ ‪ ،‬ﻗﺎﺗﻤﺎق = ﻗﺎﺗﻲ آ ﺮدن ‪ ،‬ﻗﺎﺗﻼﻣ ﺎق = ﻻﻳ ﻪ ﻻﻳ ﻪ‬
‫ﭼﻴ ﺪن ﻟﺒ ﺎس ﻳ ﺎ ﻧ ﺎن‪ ،‬ﻗﺎﺗﻴﺸ ﺪﻳﺮﻣﺎق= ﺏﻬ ﻢ زدن‪ :‬روزي ﻧﺸﺴ ﺖ ﺥ ﻮاهﻢ ‪ ،‬ﻳ ﺎﻟﻘﻴﺰ ﺱ ﻨﻴﻦ ﻗﺎﺗﻴﻨ ﺪا*ه ﻢ ﺱ ﻦ ﻗﻮْﭘﻮزﭼﺎﻻرﺱ ﺎن ه ﻢ ﻣ ﻦ ﭼ ﺎﺥﻴﺮ اﻳﭽ ﺮﻣﻦ‪/‬‬
‫ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .698‬ﻗﺎﺗﻖ‬
‫= ﻗﺎت )ﻗﺎﺗﻤﺎق = ﻗﺎﻃﻲ آﺮدن( ‪ +‬ﻳﻖ )اك( = ﻗﺎﻃﻲ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺎﺱﺖ ‪ ،‬دﺱﺮ ‪ ،‬ﺗﺮآﻴﺐ ؛ ﻗﺎﺗﻖ آﺮدن = ﺥﻮرﺷﺖ را آﻢ آﻢ ﺥﻮردن ﺗﺎ ﻏﺬا ﺏﺮاي هﻤﻪ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد )‪:(19‬‬
‫ﻣﺸﺎﻃﮕﺎن ﻗﻴﻤﻪ ز روﻏﻦ ﻧﻬﺎدﻩ اﻧﺪ × ﺏﺮ روي ﻧﻮﻋﺮوس ﻗﺘﻖ زﻟﻒ و ﺥﺎﻟﻬﺎ‬
‫‪ .699‬ﻗﺎﺗﻤﻪ‬
‫= ﻗﺎﺗﻤﺎ و ﻗﺎﺗﻴﻤﺎ = ﻗﺎت )ﻗﺎﺗﻤﺎق = ﻗﺎﺗﻲ آﺮدن( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = ﻗﺎﺗﻲ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﺏﺎ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻣﺨﻠﻮط ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻃﻨﺎﺏﻲ آﻪ از ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻮي دم و ﻳﺎل اﺱﺐ‬
‫ﻣﻲ ﺏﺎﻓﺘﻨﺪ؛ ﻗﺎﺗﻤﻪ ﺗﺎب = ﻣﻮﺗﺎب ‪ ،‬ﻗﺎﺗﻤﻪ رﻳﺲ = رﻳﺴﻨﺪة ﭘﺸﻢ ﻗﺎﺗﻤﻪ )‪(19‬‬
‫‪ .700‬ﻗﺎﺟﺎر‬
‫= ﻗﺎﭼﺎر= ﻗﺎچ )ﻗﺎﭼﻤﺎق = دوﻳﺪن ‪ ،‬ﻓﺮار آﺮدن( ‪ +‬ار )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = ﻓﺮاري ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﺱﺎآﻦ ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ هﻤﻴﺸﻪ در ﺗﺎﺥﺖ وﺗ ﺎز آ ﻪ ﺏﻌ ﺪ از اﻓﺸ ﺎرﻳﻪ‬
‫و زﻧﺪﻳﻪ ﺗﻮﺱﻂ ﺁﻗﺎﻣﺤﻤﺪﺥﺎن ﺱﻠﺴﻠﺔ ﻗﺎﺟﺎرﻳﻪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ و ﻣﺪت ‪ 150‬ﺱﺎل )‪1344-1193‬ﻩ‪.‬ق( ﺡﻜﻮﻣﺖ آﺮدﻧﺪ ؛ در ﺗﻮﺟﻴﻪ دﻳﮕﺮي ﮔﻔﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ‬
‫آﻪ ﻗﺎﺟﺎر = ﻗﺎج )ﻗﻮم( ‪ +‬ار )ﭘﻬﻠﻮان( ﻣﻲ ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .701‬ﻗﺎچ‬
‫= ﻗﺎچ و ﻗﺎش = اﺏﺮو ؛ ﻗﺎچ آﺮدن = ﺏﺮﻳﺪن ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺏﺮو‬
‫‪ .702‬ﻗﺎﭼﺎق‬
‫= ﻗﺎچ )ﻗﺎﭼﻤﺎق = ﻓﺮار آﺮدن( ‪ +‬اق )اك( = ﺏﺼﻮرت ﻓﺮاري ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﻣﺠﺎز ؛ ﻗﺎﭼﺎﻗﭽﻲ = ﻓﺮاري‬
‫‪ .703‬ﻗﺎدﻳﻦ‬
‫= ﻗﺎدﻳْﻦ = ﺥﺎﻧﻢ ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺏﺮاي ﺥﺎﻧﻢ هﺎي ﻣﺘﺄهﻞ‬
‫‪ .704‬ﻗﺎراﺷﻤﻴﺶ‬
‫= ﻗﺎرﻳﺸﻤﻴﺶ = ﻗﺎرﻳﺶ )ﻗﺎرﻳﺸﻤﺎق = درهﻢ ﺏﺮهﻢ ﺷﺪن( ‪ +‬ﻣﻴﺶ )اك ﻣﻔﻌﻮﻟﻲ( = درهﻢ ﺏﺮهﻢ ﺷﺪﻩ‬
‫‪ .705‬ﻗﺎرﺱﺎق‬
‫ك ﻃﻠ ﺐ( = ﺥﻮاﺱ ﺘﺎر ﻗ ﺎپ زدن ‪ ،‬روﺏ ﺎهﻲ آﻮﺗ ﺎﻩ ﻗ ﺪ ﺏ ﺎ ﭘﻮﺱ ﺘﻲ ﮔﺮاﻧﻘﻴﻤ ﺖ آ ﻪ ﺏ ﻪ ﺁن‬‫= ﻗﺎر )ﻗﺎرﻣﺎق = از ﭼﻨ ﮓ درﺁوردن ‪ ،‬ﻗﺎﭘﻴ ﺪن( ‪ +‬ﺱ ﺎق )ا ِ‬
‫روﺏﺎﻩ ﺥﺎل دار ﻳﺎ ﻓﻨﻚ )ﻋﺮﺏﻲ( ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ روﺏﺎﻩ در ﺗﺮآﺴﺘﺎن ﺏﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد )‪.(1‬‬
‫‪ .706‬ﻗﺎرﻗﻲ‬
‫= ﻗﺎرﻏﻲ = ﻗﺎر)ﻗﺎرﻣﺎق ‪:‬ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﻏﻲ )اك( = ﺏﺰور ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﻗﻠﻌﺔ ﺏﺎﻻي آﻮﻩ ‪ ،‬از اﻗﻮام ﺗﺮك از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(17‬‬
‫‪ .707‬ﻗﺎرﻣﺎق‬
‫از ﻣﺼﺪر ﻗﺎرﻣﺎق و ﻗﺎرﻳﻨﻤﺎق)= ﺏﺰور ﭼﻴﺰي را از ﺟﺎﺋﻲ آﻨﺪن ‪ ،‬ﭼﻴﺰي را ﺏﺰور از آﺴﻲ ﮔﺮﻓﺘﻦ( = وﺱﻴﻠﻪ اي ﻗﺎﭘﻴﺪن ‪ ،‬ﭼﻨﮕﻚ ﻣﺎهﻲ ﮔﻴﺮي‬
‫‪ .708‬ﻗﺎزاﻳﺎﻏﻲ‬
‫و ﻗﺰاﻳﺎﻏﻲ = ﻗﺎزﺁﻳﺎﻏﻲ = ﻗﺎز )ﺏﺎخ‪ :‬ﻏﺎز‪ + (1.‬ﺁﻳﺎغ )ﭘﺎ( ‪ +‬ي )اك ﻣﻀﺎف( = ﭘﺎي ﻏﺎز ‪ ،‬ﺟﺎﭘﺎي ﻏﺎز ‪ ،‬از ﮔﻴﺎهﺎن داروﺋﻲ‬
‫‪ .709‬ﻗﺎزﺏﻴﻲ‪/‬ت‬
‫= ﻗﺎزﺏﻴﮕﻲ = ﻗﺎزﺏﻴﮕﻲ و ﻗﺎزﺏﻴﻲ = ﺏﻴﮓ ﻏﺎز ‪ ،‬ﭘﻮل ﻣﺴﻲ ﻣﺘﺪاول دراﻳﺮان درﻗﺮون ﻧﻬﻢ و ﻳﺎزدهﻢ ﻩ‪.‬ق‬
‫‪ .710‬ﻗﺎﺷﻖ‬
‫= ﻗﺎﺷﻴﻖ = ﻗﺎﺷﻲ )ﻗﺎﺷﻴﻤﺎق =آﻨﺪن( ‪ +‬ﻳﻖ )اك( = آﻨﺪﻩ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﻪ ﺥﻮردن آﻪ ﻗﺪﻳﻢ ﺏﺼﻮرت ﭼﻮﺏﻲ ﺏﻮد و داﺥﻞ ﺁن از آﻨﺪﻩ آ ﺎري ﺏﺪﺱ ﺖ ﻣ ﻲ‬
‫ﺁﻣﺪ ‪ ،‬از ﻇﺮوف ﺁﺷﭙﺰﺥﺎﻧﻪ‬
‫‪ .711‬ﻗﺎﻃﺮ‬
‫= ﻗﺎﺗﻴﺮ= ﻗﺎت )ﻗﺎﺗﻤﺎق = ﺗﺮآﻴﺐ آﺮدن( ‪ +‬ﻳﺮ )اك( = ﺗﺮآﻴﺒﻲ ‪ ،‬ﺡﻴﻮاﻧﻲ از ﺗﺮآﻴﺐ ﺥﺮ و اﺱﺐ‬
‫‪ .712‬ﻗﺎﻃﻲ‬
‫= ﻗﺎﺗﻲ = ﻗﺎت )ﻗﺎﺗﻤﺎق = ﺗﺮآﻴﺐ آﺮدن ‪ ،‬درهﻢ ﺏﺮهﻢ آﺮدن( ‪ +‬ي )اك( = درهﻢ ﺏﺮهﻢ ‪ ،‬ﻏﺎﺗﻲ )ﻣﻌﺮ(‬
‫‪ .713‬ﻗﺎق‬
‫= ﻗﺎخ = ﻣﻴﻮة ﺥﺸﻚ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺮف و ﻏﻴﺮ اﺻﻠﻲ ؛ ﻗﺎﺥﺎق = ﮔﻮﺷﺖ و ﻣﺎهﻲ ﺥﺸﻚ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻗﺎق ﻣﺎﻧ ﺪن = ﺏ ﻲ ﻧﺼ ﻴﺐ ﻣﺎﻧ ﺪن ‪ ،‬ﻗ ﺎق ﺷ ﺪن = ﻋﻘ ﺐ‬
‫ﻣﺎﻧﺪن اﺱﺐ )‪ (1،3،19‬؛ ﺁدم ﻧﺤﻴﻒ و ﻻﻏﺮ )‪ :(27‬ﺷﻮخ آﻤﺎﻧﺪارﻣﻦ ‪ ،‬ﺷﻬﺮة ﺁﻓﺎق ﺷﺪ×از ﻗﺪر اﻧﺪازﻳﺶ ﺗﻴﺮ ﻗﻀﺎ ﻗﺎق ﺷﺪ‪/‬ﻣﺤﻤﺪاﺷﺮف‬
‫‪ .714‬ﻗﺎل‬
‫= از ﻣﺼﺪر ﻗﺎﻟﻤﺎق )= ﻣﺎﻧﺪن ‪ ،‬ﭘﺎﺏﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪن( ؛ ﻗﺎل ﭼﻴﺰي را آﻨﺪن = ﺁﻧﺮا از ﺡﺎﻟ ﺖ ﺱ ﻜﻮن درﺁوردن و ﺏ ﻪ ﭘﺎﻳ ﺎن رﺱ ﺎﻧﺪن ﺁن ‪ ،‬از ﻗ ﺎل ﺏﻴ ﺮون‬
‫ﺁوردن = از ﺏﻮﺗﻪ درﺁوردن و اﺡﻴﺎ آﺮدن ‪ ،‬ﻗﺎل ﮔﺬاﺷﺘﻦ = ﻣﺎﻧﻊ ﺏﻪ ﺡﺮآﺖ درﺁﻣﺪن‬
‫‪ .715‬ﻗﺎﻟﭙﺎق‬
‫ﻻ هﻤﺎن ﻗﺎﭘﺎق )= ﺱﺮﭘﻮش( ﺏﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ آﻼﻩ ﺗﺮآﻬﺎ در ﻗﺪﻳﻢ ‪ ،‬وﺱ ﻴﻠﺔ ﭘﻮﺷﺸ ﻲ ﭼﺮﺥﻬ ﺎي ﺥ ﻮدرو ﺏ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺷ ﻜﻞ ؛ ﻗﺎﻟﭙ ﺎﻗﭽﻲ = ﻗﺎﻟﭙ ﺎق‬ ‫= اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫دوز=آﻼهﺪوز‪ :‬ﻣﺮا ﻣﺤﺒﺖ ﻗﻠﭙﺎق دوزي ﻣﺎهﻲ اﺱﺖ × ازﻳﻦ ﻧﻤﺪ ﻣﻦ دروﻳﺶ را آﻼهﻲ هﺴﺖ‪ /‬ﺱﻴﻔﻲ‬
‫‪ .716‬ﻗﺎﻟﺘﺎق‬
‫= ﻗﺎﻟﺘﺎق = ﻗﺎل )ﻗﺎﻟﻤﺎق = ﻣﺎﻧﺪن ‪ ،‬ﺛﺎﺏﺖ ﻣﺎﻧﺪن( ‪ +‬ﺗﺎق )اك( = ﺛﺎﺏﺖ و ﻣﺎﻧﺎ ‪ ،‬ﻟﻴﺰ ﻧﺨﻮرﻧﺪﻩ ‪ ،‬زﻳﻦ اﺱ ﺐ ﺏﻮاﺱ ﻄﺔ ﺁﻧﻜ ﻪ ﺛﺎﺏ ﺖ و ﻓ ﻴﻜﺲ روي اﺱ ﺐ‬
‫ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ‪ ،‬ﻻت )‪ ، (1‬ﻳﻜﺪﻧﺪﻩ و ﻟﺞ‬
‫‪ .717‬ﻗﺎﻟُﺶ‬
‫= ﻗﺎﻟﻴﺶ = ﻗﺎل )ﻗﺎﻟﻤﺎق = ﻣﺎﻧﺪن( ‪ +‬اﻳﺶ )اك( = ﻣﺎﻧﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﭼﻴﺰي آﻪ ﺏﻴﺮون ﻧﻴﺎﻳﺪ ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ آﻔﺶ آﻪ ﺏﺮﺥﻼف ﭘﺎﭘﻮش هﺎ از ﭘﺎ درﻧﻤﻲ ﺁﻣﺪ‪.‬‬
‫‪ .718‬ﻗﺎﻟﻨﺠﻪ‬
‫= ﻗﺎﻟﻴْﻨﺠﺎ = ﻗﺎﻟﻴْﻦ )ﺿﺨﻴﻢ ‪ ،‬ﭘُﺮﭘﺸﺖ( ‪ +‬ﺟﺎ )اك( = ﭘﺮﭘﺸﺘﻚ ‪ ،‬ﭘﺮﻧﺪﻩ اي ﺏﺎﻧﺪازة آﺒﻮﺗﺮ ‪ ،‬ﻓﺎﺥﺘﻪ )‪(1‬‬
‫‪ .719‬ﻗﺎﻟﻲ‬
‫= ﻗﺎل )ﻗﺎﻟﻤﺎق = ﻣﺎﻧﺪن( ‪ +‬ي )اك( = ﻣﺎﻧﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﺱُﺮ ﻧﺨﻮرﻧ ﺪﻩ ﺏ ﻪ اﻋﺘﺒ ﺎر ﺁﻧﻜ ﻪ ﻧﺴ ﺒﺖ ﺏ ﻪ ﺟ ﺎﺟﻴﻢ و آﻠ ﻴﻢ آ ﻪ ﺟﻤ ﻊ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد از ﭘﺎﻳ ﺪاري و ﻣﻜﺎﻧ ﺖ‬
‫ﺏﻬﺘﺮي ﺏﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ اﺱﺖ ؛ ﺏﺼﻮرت ﻗﺎﻟﻴﻦ )= ﺿﺨﻴﻢ ‪ ،‬زﻳﺮاﻧﺪاز ﺿﺨﻴﻢ( ﻧﻴﺰ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻏﺎﻟﻴﻦ )ﻣﻌﺮ( ‪:‬‬
‫ﺏﻮرﻳﺎي ﺥﻮد ﺏﻪ ﻗﺎﻟﻴﻨﺶ ﻣﺪﻩ × ﺏﻴﺪق ﺥﻮد را ﺏﻪ ﻓﺮزﻳﻨﺶ ﻣﺪﻩ ‪ /‬اﻗﺒﺎل‬
‫‪ .720‬ﻗﺎﻟﻴﻦ‬
‫ﻗﺎﻟﻴﻦ = ﺿﺨﻴﻢ ‪ ،‬ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﺎﻟﻲ‬
‫‪ .721‬ﻗﺎم‬
‫= ﺟﺎدوﮔﺮ ‪ ،‬ﺱﺎﺡﺮ ‪ ،‬ﺻﻔﺖ آﺎهﻨﺎن ‪،‬آﺎهﻦ ‪ ،‬ﻏﻴﺒﮕﻮ )‪ (1‬؛ ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﻤﻴﺰ‬
‫‪ .722‬ﻗﺎوت‬
‫و ﻗﺎوود = ﻗﻮْووت = ﻗﻮْو )ﻗﻮْوﻣﺎق = راﻧﺪن ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﺪن( ‪ +‬وت )اك( = ﻓﻮت آﺮدﻧﻲ ‪ ،‬راﻧﺪﻧﻲ ؛ آﺎﺷﻐﺮي ﺁﻧﺮا ﻗﺎﻏﻮت )= ﻏﺬاﺋﻲ ﺏﺎ ارزن( ﺛﺒﺖ‬
‫آﺮدﻩ اﺱﺖ )‪ (2‬؛ ﻧﻈﺮ دﻳﮕﺮ ﺁﻧﺴﺖ آﻪ ﻗﺎووت از ﻗﺎو و ﻗﻮْو ﺡﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ و ﺗﺮآﻴﺒﺎت ﻗﻮْو در ﻣﻔﻬﻮم »ﺱﺒﻜﻲ ‪ ،‬ﭘﻮآﻲ ‪ ،‬ﺥﺸﻜﻲ ‪ ،‬ﺁﺗﺶ ‪ ،‬ﻣ ﻮي‬
‫‪ ،‬ﭘﻮﺱﺘﻪ« اﺱﺖ‪ .‬در واﻗﻊ هﻤﺔ اﻳﻦ ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﺱﺒﻜﻲ را ﻣﻲ رﺱ ﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‪:‬ﻗ ﺎووت )ﺥ ﻮردﻧﻲ ﺱ ﺒﻚ( ‪ ،‬ﻗ ﻮْووق )ﺏﺎدآﻨ ﻚ( ‪ ،‬ﻗ ﻮْواق )آﭙ ﻚ ﺱ ﺮ ‪ ،‬ﺷ ﻮرة‬
‫ﺱﺮ( ‪ ،‬ﻗﻮْغ )ﺁﺗﺶ( ‪ ،‬ﻗﻮْوﻟﻮ )ﺥﻮْوﻟﻮ = هﻮﻟﻮ = ﺡﻮﻟﻪ ‪ ،‬ﭘﺎرﭼﺔ ﺥﻮاب دار( ‪ ،‬ﻗﺎوات )ﺱﺒﻚ ﺱﺮ( ‪ ،‬ﻗﻮْوون )ﺥﺮﺏﺰﻩ(‬
‫‪ .723‬ﻗﺎوﻟُﻎ‬
‫= ﻗﻮْوﻟﻮق = ﻗﻮْو )ﭘﻮﺱﺖ ‪ ،‬ﻏﻼف( ‪ +‬ﻟﻮق )اك( = ﭘﻮﺱﺘﻪ اي ‪ ،‬ﺟﻠﺪي ‪ ،‬ﭘﻮﺷﻪ اي ‪،‬آﻴﻒ ‪ ،‬ﺟﻌﺒﻪ ﺥﻴﺎﻃﻲ‪:‬‬
‫واﻟﻪ ﺁن ﻗﺎوﻟــــــﻐﻢ آﺰ ﻃﺎق ﺟﻴﺐ ﺁوﻳﺨﺘﻨﺪ‬
‫روﺷﻦ اﺱﺖ اﻳﻦ ﺥﻮد آﻪ ﻗﻨﺪﻳﻠﻲ ﺏﻮد هﺮ ﻃﺎق را‪ /‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻗﺎري‬
‫‪ .724‬ﻗﺎﻳﻖ‬
‫= ﻗﺎﻳﻴْﻖ = ﻗﺎي )ﻗﺎﻳﻤﺎق و ﺟﺎﻳﻤﺎق = ﺱُﺮ ﺥﻮردن ‪ ،‬ﻣﻴﻞ آﺮدن ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪن از ﺟﺎ( ‪ +‬ﻳﻖ )اك( = ﻟﻐﺰﻧﺪﻩ روي ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺱُﺮ ﺥﻮرﻧﺪﻩ روي‬
‫ﺁب ‪ ،‬ﻣﻴﻞ آﻨﻨﺪﻩ ﺏﻪ ﺱﻤﺘﻲ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﺡﺮآﺖ روي ﺁب‬
‫‪ .725‬ﻗﺎﻳﻢ‬
‫= ﻗﺎﻳ ْﻴﻢ = ﻗﺎي )ﻗﺎﻳﻤﺎق = ﻣﺘﺮاآﻢ ﺷﺪن ‪ ،‬روي هﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ( ‪ +‬ﻳْﻢ )اك( = روي هﻢ اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻔ ﻊ ‪ ،‬ﻋﻤ ﻮد ‪ ،‬ﺏﻠﻨ ﺪ ‪ ،‬ﻣﺤﻜ ﻢ و ﻓﺸ ﺮدﻩ ؛ ﻗ ﺎﻳﻢ‬
‫)ﻣﺤﻜﻢ( زدم ﮔﻮﺷﺶ ‪ ،‬ﺻﺪاي ﻗﺎﻳﻤﻲ )ﺏﻠﻨﺪي( آﺮد ‪ ،‬ﻗﺎﻟﻴﻦ ‪ -‬ﻗﺎﻳﻴﻢ = آﺖ و آﻠﻔﺖ ؛ ﻣﻲ ﺗﻮان اﺡﺘﻤﺎل داد آﻪ ﻗ ﺎﺋﻢ در ﻋﺮﺏ ﻲ ه ﻢ از هﻤ ﻴﻦ ﺟ ﺎ رﻓﺘ ﻪ‬
‫اﺱﺖ زﻳﺮا ﺥﻴﻠﻲ ﺏﻪ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .726‬ﻗﺎﻳﻦ‬
‫= ﻗﺎﻳﻴْﻦ = ﺏﺮادر زن ﻳﺎ ﺏﺮادر ﺷﻮهﺮ )‪(1،19‬‬
‫‪ .727‬ﻗﺒﺎق‬
‫و ﻗُﺒﻖ و ﻗﭙﺎق = ﻗﺎﭘﺎق = ﻗﺎپ )ﻗﺎﭘﻤﺎق = ﻗﺎﭘﻴﺪن( ‪ +‬اق )اك( = ﻗﺎﭘﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﺗﻴﺮ ﭼﻮﺏﻲ ﺏﻠﻨﺪ در وﺱﻂ ﻣﻴﺪان ﺏﺎ ﺡﻠﻘﻪ اي از ﻃ ﻼ ﻳ ﺎ ﻧﻘ ﺮﻩ ﺏ ﺮ ﻓ ﺮاز ﺁن‬
‫آﻪ ﺱﻮاران ﺿﻤﻦ اﺱﺐ دواﻧﻲ ﺁﻧﺮا ﺏﺎﻳﺪ ﺏﺎ ﺗﻴﺮ ﺏﺰﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺻﺎﺡﺐ ﺁن ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬ﻗﺒﺎق اﻓﻜﻨﻲ = هﺪف زﻧﻲ ‪ ،‬ﻗﺒﺎق اﻧﺪاز = ﺏﻪ هﺪف رﺱﻴﺪﻩ ‪:‬‬
‫ﻧﻤﻲ ﺥﻮرم زر وﻗﻒ ‪ ،‬ارﭼﻪ ﺷﺤﻨﺔ ﭼﺮخ‬
‫ز ﺏﻬﺮ ﺗﻴﺮ ﻓﻼآﺖ ﻣﺮا ﺏﻪ ﭼﻮب ﻗﺒـــﺎق ‪ /‬ﻣﻼ ﻓﻮﻗﻲ ﻳﺰدي‬
‫‪ .728‬ﻗﺒﭽﺎق‬
‫= ﻗﻴْﺒﭽﺎق و ﻗﻴْﭙﭽﺎق = ﻓﻌّﺎل ‪ ،‬زﻳﺒﺎ ‪ ،‬ﻏﻀﺒﻨﺎك ؛ از اﻗﻮام ﺏﺰرگ ﺗﺮك آﻪ ﻗﺒﻞ از اﺱﻼم ﺏﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﺏﺮ اﻗﻮام دﻳﮕﺮ ﺗﺮك ﺏ ﺮ ﺁﺱ ﻴﺎي ﻣﻴﺎﻧ ﻪ ﺡ ﺎآﻢ ﺷ ﺪ و‬
‫ﺏﻌﺪ از اﺱﻼم ﺡﺘّﻲ ﻣﺼﺮ را هﻢ ﺗﺤﺖ ﺡﻜﻮﻣﺖ ﺥﻮد درﺁوردﻧﺪ ‪:‬‬
‫ﺱﺒﻜﺮو ﭼﻮن ﺏﺖ ﻗﺒﭽﺎق ﻣﻦ ﺏﻮد×ﮔﻤﺎن اﻓﺘﺎد ﺥﻮدآﺂﻓﺎق ﻣﻦ ﺏﻮد‪/‬ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫‪ .729‬ﻗُﺒﭽﻮر‬
‫و ﻗﺒﺠﻮر و ﻗﭙﭽﻮر = ؟‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎت ‪ ،‬از اﻧﻮاع ﻣﺎﻟﻴﺎت هﺎ ﻏﻴﺮ از ﻳﺎﺱﺎ و ﻗﻼن‪:‬‬
‫و ﺁن ﻗﭙﭽﻮر آﻪ اآﻨﻮن ﺏﺤﻜﻢ ﻳﺎﺱﺎي ﺏﺰرگ ﻣﻲ ﺱﺘﺎﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﻧﺴﺘﺪﻧﺪي و اآﻨﻮن هﻢ ﺏﺤﻜﻢ ﻳﺎﺱﻖ از ﭘﻨﺞ آﺲ ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ… ‪ /‬رﺱﺎﺋﻞ ﺥﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ‬
‫‪ .730‬ﻗﺒﺮاق‬
‫= ﻗﻴْﺒﺮاق= ﻗﻴْﻮراق= ﻗﻴﻮرا )ﻗﻴﻮراﻣﺎق = ﻧﺎز آﺮدن ‪ ،‬ﺥﺮاﻣﺎن رﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﭼﺴﺖ و ﭼﺎﺏﻚ رﻓ ﺘﻦ( ‪ +‬اق )اك( = ﭼ ﺎﻻك ‪ ،‬ﺱ ﺮﺡﺎل ‪ ،‬ﻓ ّﻌ ﺎل ‪ ،‬ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩ و‬
‫ﺗﺎﺏﻴﺪﻩ‬
‫‪ .731‬ﻗﺒﺮﻏﻪ‬
‫= ﻗﺎﺏ ْﻴﺮﻗﺎ = ﻗﺎب )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﻳْﺮ )اك( ‪ +‬ﻗﺎ )اك( = ﻗﺎب ﺷﺪﻩ ‪ ،‬اﺱﻜﻠﺖ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮي ﺏﺪن ‪ ،‬اﺱﺘﺨﻮان دﻧﺪﻩ ﭘﻬﻠﻮ ‪ ،‬اﺱﺘﺨﻮان هﺎي ﻗﻔﺴﻪ ﺱﻴﻨﻪ )‪(1‬‬
‫‪ .732‬ﻗﭙﺎن‬
‫= ﻗﺎﭘﺎن = ﻧﻮﻋﻲ ﺗﺮازو ﺏﺮاي ﺏﺎرهﺎي ﺱﻨﮕﻴﻦ ‪ ،‬ﺏﺎﺱﻜﻮل ‪ ،‬دهﺨﺪا و ﻏﻴﺎث اﻟﻠﻐﺎت ﺁﻧﺮا ﺗﺮآﻲ ﻣﻲ داﻧﺪ ‪ ،‬آﭙﺎن هﻢ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد )‪ (19،27‬؛ ﺏ ﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲ رﺱﺪ آﻪ از ﻣﺼﺪر ﻗﺎﭘﺎﻣﺎق )= ﺏﺴﺘﻦ( ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺷﺪ رﻳﺸﻪ اش ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻴﺴﺖ‪:‬‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﺒﺎ ﻓﺮو رﻳﺰد ﺏﺮزﻣﻪ × ﻳﻜﻲ دﻳﻨﺎر ﺏﺮﺱﻨﺠﺪ ﺏﻪ آﭙﺎن‪ /‬ﻋﻨﺼﺮي ﺏﻠﺨﻲ‬
‫‪ .733‬ﻗﭙﻼن‬
‫= ﻗﺎﭘﻼن = ﻗﺎپ )ﻗﺎﭘﻤﺎق = ﻗﺎﭘﻴﺪن( ‪+‬ﻻن )اك( = ﻗﺎﭘﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﮔﺎز زﻧﻨ ﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﻠﻨ ﮓ )‪ (25‬؛ ﺏ ﺎخ‪ :‬ﻗ ﺎﻓﻼﻧﻜﻮﻩ ‪ ،‬ﻻن در اﻧﺘﻬ ﺎي اﺱ ﺎﻣﻲ ﺏﻌﻀ ﻲ ﺡﻴﻮاﻧ ﺎت‬
‫دﻳﮕﺮ هﻢ دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ :‬اﻳﻼن ‪ ،‬ﺟﺌﻴﻼن )ﺟﺌﻴﺮان( ‪ ،‬ﺗﺮﻻن‪.‬‬
‫‪ُ .734‬ﻗﭙُﺰ‬
‫= ﻗﻮْﭘﻮز= ﻗﻮْپ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺥﻮب( ‪ +‬وز )اك( = ﺷﺎدﻳﺎﻧﻪ ‪ ،‬از ﺱﺎزهﺎ ‪ ،‬وﺟﻪ ﺗﺴﻤﻴﺔ اﻳﻦ ﺱﺎز ﺷﺎﻳﺪ ﺏﺨﺎﻃﺮ اﻳﺠ ﺎد ﺱ ﺮور و ﺷ ﺎدي اﺱ ﺖ )‪ (1‬؛ ﻣﻮﻟ ﻮي‬
‫در ﺷﻌﺮي ﺗﺮآﻲ ﮔﻔﺘﻪ اﺱﺖ‪ :‬هﻢ ﺱﻦ ﻗﻮْﭘﻮز ﭼﺎﻻرﺱﺎن ‪ ،‬هﻢ ﻣﻦ ﭼﺎﺥﻴﺮ اﻳﭽﺮﻣﻦ )‪) (16‬هﻢ ﺗﻮ ﻗﻮﭘﻮز ﻧﻮازي هﻢ ﻣﻦ ﺷﺮاب ﻧﻮﺷﻢ!(‬
‫‪ُ .735‬ﻗﺘُﺮﻣﺎق‬
‫ﻻ ﻗﻮﺗﺎرﻣﺎق )= ﺗﻤﺎم آﺮدن ‪ ،‬ﺥﻼص ﺷﺪن ( = ﺏﻲ ﻣﺼﺮف ‪ ،‬ﺏﻴﻜﺎر )‪ (1‬؛ ﺏﻪ اﻋﺘﺒﺎر اﻳﻨﻜﻪ ﺏﻌﺪ از ﺗﻤﺎم آﺮدن ﭼﻴﺰي ﺁﻧﺮا آﻨﺎر ﻣ ﻲ ﻧﻬ ﻴﻢ‬ ‫= اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫و ﺏﻲ ﻣﺼﺮف ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .736‬ﻗُﺘﻠُﻎ‬
‫= ﻗﻮُﺗﻠﻮُق = ﻗﻮت )ﻣﺒﺎرك ‪ ،‬دوﻟﺖ ‪ ،‬ﺏﺨﺖ( ‪ +‬ﻟﻮق )اك( = ﻣﺒﺎرآﻲ ‪ ،‬ﺥﺠﺴ ﺘﻪ ‪ ،‬دوﻟ ﺖ ﻣﻨ ﺪي ؛ ﻗﺘﻠ ﻎ ﺥﺎﻧﻴ ﺎن = ﺱﻠﺴ ﻠﻪ اي از ﭘﺎدﺷ ﺎهﺎن ﺗ ﺮك در‬
‫آﺮﻣﺎن در ﻗﺮن هﻔﺘﻢ هﺠﺮي‪:‬‬
‫ﻧﻮروز و ﻗﺘﻠﻎ ﺷﺎﻩ و ﻏﻴﺮﻩ ﺏﻪ آﻨﮕﺎج ﺥﻠﻮﺗﻲ ﺱﺎﺥﺘﻨﺪ… ‪ /‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻏﺎزاﻧﻲ‬
‫‪ُ .737‬ﻗﺘُﻠﻤﺶ‪/‬ت‬
‫= ﻗﻮُﺗﻮُﻟﻤﻮُش= ﻗﻮﺗﻮل)ﻗﻮﺗﻮﻟﻤﺎق = ﺗﻤﺎم ﺷﺪن( ‪ +‬ﻣﻮش )اك ﻣﺠﻬﻮل( = ﺗﻤﺎم ﺷﺪﻩ ‪ ،‬اﺏﻦ اﺱﺮاﺋﻴﻞ ﺏﻦ ﺱﻠﺠﻮق از اﻣﺮاي ﺱﻠﻄﺎن ﻃﻐﺮل ﺏﻴﮓ‬
‫‪ .738‬ﻗﺠﺎ‬
‫= ﻗﺎﺟﺎ = ﻗﺎ )ﻗﺎب ‪ ،‬ﻇﺮف( ‪ +‬ﺟﺎ )اك( = ﺁوﻧﺪ ‪ ،‬ﻇﺮف ‪ ،‬ﻗﺎب )‪(2،19‬‬
‫‪ .739‬ﻗُﭽﺎّق‬
‫و ﻗﭽﺎق = ﻗﻮْﭼﺎق = ﻗﻮْچ ﭼﺎق = ﻗﻮْچ )ﭘﻬﻠﻮان( ‪ +‬ﭼﺎق )ﻓﺮﺏﻪ ‪ ،‬درﺷﺖ( = ﺏﺰرگ ﭘﻬﻠ ﻮان ‪ ،‬ﻗ ﻮي هﻴﻜ ﻞ ‪ ،‬درﺷ ﺖ هﻴﻜ ﻞ ‪ ،‬ﺗﻮاﻧ ﺎ ؛ ﻗﻮﭼﺎﻗﻼﻣ ﺎ =‬
‫دو ﺏﻴﺘﻲ هﺎي ﺡﻤﺎﺱﻲ ‪ ،‬ﺡﻤﺎﺱﻪ ‪ :‬هﻤﮕﻨﺎن ﺗﻮهﻤﻪ ﭼﺎﺏﻚ ورﻧﺪﻧﺪ وﻗﭽﺎق×دﺱﺘﻴﺎران ﺗﻮﭼﻮن ﺱﺮو هﻤﻪ ﺏﺎﻻﭼﺎق‪ /‬ﮔﻞ آﺸﺘﻲ‬
‫‪ .740‬ﻗﺪﻏﻦ‬
‫= ﻗﺎداﻏﺎن = ﻗﺎدا )ﺏﻼ ‪ ،‬ﺥﻄﺮ( ‪ +‬ﻏﺎن )اك( = ﺥﻄﺮﻧﺎك ‪ ،‬ﭘﺮﺏﻼ ‪ ،‬آﻪ از ﺁن ﺏﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﻌﻨﺎي »ﻣﻤﻨﻮع و ﻏﻴﺮ ﻣﺠﺎز« اﺱﺘﻨﺒﺎط ﻣ ﻲ آﻨﻨ ﺪ ‪ ،‬ﻏ ﺪﻏﻦ‬
‫)ﻣﻌﺮ( ؛ ﻗﺎدا ﺁﻟﻤﺎق = ﺏﻼي آﺴﻲ را ﺏﻪ ﺟﺎن ﺥﺮﻳﺪن ‪ ،‬ﻗﺎداﻟﻲ = ﭘُﺮﺏﻼ‬
‫‪ .741‬ﻗِﺮ‬
‫= ﻗﻴْﺮ = ﻧﺎز و ﻋﺸﻮﻩ ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺎﻧﺪن ﺏﺪن ﺏﻘﺼﺪ ﻋﺸﻮﻩ ؛ ﻗﺮﺗﻲ = ﻗﻴْﺮﺗﻲ = ﻗﺮ دهﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻗﻴﺮﻳﺸﻤﺎ = آﺮﺷﻤﻪ )ﻩ‪.‬م( ‪ ،‬ﻗﻴﺮﺟﺎﻧﻤﺎق = ﻧﺎز و ﻋﺸ ﻮﻩ آ ﺮدن ‪،‬‬
‫ﻗﻴْﺮﭼﻴﻞ و ﻗﻴْﺮﻟﻲ = ﻋﺸﻮﻩ ﮔﺮ‬
‫‪ .742‬ﻗﺮاﺏﻐﺎ‬
‫= ﻗﺎراﺏﻘﺎ = ؟‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﻨﺠﻨﻴﻖ ﺥﺎص آﻪ در ﺟﻨﮓ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﺪ )‪(1‬‬
‫‪ .743‬ﻗﺮاﭼﻮري‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮ دراز)‪:(1‬ﻗﺎﺋﺪ ﺏﺎﻧﮓ ﺏﺮ او زد و دﺱﺖ ﺏﻪ ﻗﺮاﭼﻮري آﺮد‪ /‬ﺏﻴﻬﻘﻲ‬
‫‪ .744‬ﻗﺮاﺥﺎن‬
‫= ﻗﺎراﺥﺎن = ﻗﺎرا )ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﺮﻩ( ‪ +‬ﺥﺎن )ﻩ‪.‬م( = ﺥﺎن ﺏﺰرگ و ﻗﻮي ‪ ،‬اﺏﻦ ﻣﻨﺴﻚ ﺟ ّﺪ ﺱﻠﺴﻠﺔ ﻗﺮاﺥﺎﻧﺎن ﻳﺎ اﻳﻠﮓ ﺥﺎﻧﻴﺎن‬
‫‪ .745‬ﻗﺮﺁﻏﺎج‬
‫= ﻗﺎرا )ﺱﻴﺎﻩ( ‪ +‬ﺁﻏﺎج )درﺥﺖ( = درﺥﺖ ﺱﻴﺎﻩ ‪ ،‬ﻧﺎرون ‪ ،‬اوﺟﺎ )‪(1‬‬
‫‪ .746‬ﻗﺮاﻗﻮش‪/‬ت‬
‫= ﻗﺎرا )ﺱﻴﺎﻩ( ‪ +‬ﻗﻮش )ﭘﺮﻧﺪﻩ( = ﭘﺮﻧﺪة ﺱﻴﺎﻩ ‪ ،‬ﻟﻘﺐ اﺏﻦ ﻋﺒﺪاﻟّﻪ اﺱﺪي واﻟﻲ ﻣﺼﺮ آﻪ در ﺱﺎل ‪ 597‬ق در ﻗﺎهﺮﻩ وﻓ ﺎت ﻳﺎﻓ ﺖ‪ .‬ﺏﻨﺎه ﺎي اﺱ ﺘﺜﻨﺎﺋﻲ و‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ او در ﻣﺼﺮ اﻵن هﻢ ﺟﺰو ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدﻳﺴﺖ )‪.(19‬‬
‫‪ .747‬ﻗِﺮان‪/‬ﭘﻮل‬
‫= ﻗﻴْﺮان = رﻳﺎل ‪ ،‬واﺡﺪ ﭘﻮﻟﻲ در زﻣﺎن ﻓﺘﺤﻌﻠﻲ ﺷﺎﻩ ﺗﺎ دورة ﭘﻬﻠﻮي ﻣﻌﺎدي ‪ 20‬ﺷﺎهﻲ ﻳﺎ ‪ 100‬دﻳﻨﺎر‬
‫‪ .748‬ﻗﺮاول‬
‫= ﻗﺎروْوول و ﻗﺎراﻗﻮل = ﻗﺎرا )ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﺮﻩ( ‪ +‬ﻗﻮْل )ﺏﺎزو( = ﻗﻮي ﺏﺎزو ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺒﺎن ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻟﺸﻜﺮ ؛ ﭘﻴﺶ ﻗﺮاول = ﻃﻼﻳﻪ دار ﻗﺸﻮن‬
‫‪ .749‬ﻗﺮﺏﺎن‬
‫ن ﻋﺮﺏﻲ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮔﺮدد ؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﻗ ﻮر و ﻗ ﻮرﭼﻲ ‪ ،‬درﺏﻴ ﺖ‬ ‫= ﻗﻮُرﺏﺎن = ﻗﻮر)ﺱﻼح( ‪ +‬ﺏﺎن )اك( = ﺗﻴﺮدان و آﻴﺶ )‪ (1‬؛ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺏﺎ ﻗﺮﺏﺎ ِ‬
‫ﻧﺨﺴﺖ‪،‬ﻣﺮاد از ﻗﺮﺏﺎن هﻤﺎن ﺗﻴﺮدان اﺱﺖ‪ :‬هﺮﺗﻴﺮآﻪ درآﻴﺶ اﺱﺖ ﮔﺮ ﺏﺮ دل رﻳﺶ ﺁﻳﺪ×ﻣﺎ ﻧﻴﺰﻳﻜﻲ ﺏﺎﺷﻴﻢ ازﺟﻤﻠﺔ ﻗﺮﺏﺎنهﺎ‪ /‬ﺱﻌﺪي‬
‫ﭼﻪ ﺥﻮش ﮔﻔﺖ ﮔﺮﮔﻴﻦ ﺏﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺥﻮﻳﺶ × ﭼﻮ ﻗﺮﺏﺎن ﭘﻴﻜﺎر ﺏﺮﺏﺴﺖ و آﻴﺶ ‪ /‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .750‬ﻗﺮﭼﻪ‬
‫= ﻗﺎرا )= ﺱﻴﺎﻩ( ‪ +‬ﭼﺎ )اك( = ﺱﻴﺎهﻪ ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﻲ در ﻣﻮﺱﻴﻘﻲ اﺻﻴﻞ اﻳﺮاﻧﻲ ؛ وﺟﻪ ﺗﺴﻤﻴﻪ اش را ﻧﻤﻲ داﻧﻢ‪.‬‬
‫‪ُ .751‬ﻗﺮُغ‬
‫= ﻗﻮُروُق = ﻗﻮُر ُو )ﻗﻮروﻣﺎق = ﺥﺸﻚ ﺷﺪن( ‪ +‬ق )اك( = ﺥﺸﻚ ‪ ،‬ﺏﻴﻜﺎر ‪ ،‬ﻇﺮف ﺥﺎﻟﻲ )‪ :(2‬ﺏﺮﻃﺎﻗﭽﻪ آﻮزة ﻗﺮغ را ﺏﻨﮕﺮ × ﻳﻚ ﻗ ﺎب ﻃﻌ ﺎم و‬
‫ﺏﻴﺴﺖ ﺏﺸﻘﺎب ﺏﺒﻴﻦ ‪ /‬ﺷﻔﺎﺋﻲ‬
‫‪ُ .752‬ﻗﺮُق‬
‫= ﻗﻮْروق = ﻗﻮْرو )ﻗﻮْروﻣﺎق = ﺡﻔﺎﻇﺖ آﺮدن ‪ ،‬ﺡﻤﺎﻳﺖ آﺮدن ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ آﺮدن( ‪ +‬ق )اك( = ﺡﺮاﺱﺖ ‪ ،‬ﺡﻔﺎﻇﺖ ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺒ ﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒ ﺖ ؛ ﻗ ﺮق‬
‫زدن =آﻤﻴﻦ زدن و ﭘﺎﺋﻴﺪن ‪ ،‬ﻗﺮﻗﭽﻲ = ﻧﮕﻬﺒﺎن و اﺱﻜﻮرت‪:‬‬
 ‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻗﺮﻗﭽﻲ ﮔﺸﺘﻪ اي اي ﻋﺸﻖ اﻣﺎ ﻳﻮرت دل‬
‫ﻳﻴﻼق ﺱﻠﻄﺎن ﭼﻮن ﺏﻮد ‪ ،‬ﻗﺸﻼق ﭼﻮﭘﺎﻧﻲ اﺱﺖ اﻳﻦ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .753‬ﻗﺮﻗﺎول‬
‫= ﻗﺎرﻗﻮْوول = ؟ ‪ ،‬از ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن )‪(1‬‬
‫‪ .754‬ﻗﺮﻗﻲ‬
‫ﻲ )اك( = ﺗﺎر و ﻣﺎر آﻨﻨﺪﻩ ‪ ،‬از ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺷﻜﺎري‬ ‫= ﻗﻴْﺮ)ﻗﻴْﺮﻣﺎق = ﺗﺎر و ﻣﺎر آﺮدن( ‪ +‬ﻗ ْ‬
‫‪ .755‬ﻗﺮﻗﻴﺰ‬
‫= ﻗﻴْﺮﻗﻴْﺰ= ‪ -1‬ﻗﻴْﺮخ ﻗﻴْﺰ = ﻗﻴﺮخ )ﭼﻬﻞ( ‪ +‬ﻗﻴْﺰ )دﺥﺘﺮ( = ﭼﻬﻞ دﺥﺘﺮ‬
‫‪ -2‬ﻗﻴْﺮ )آﻨﺎر( ‪ +‬ﻗﻴْﺰ )دﺥﺘﺮ( = دﺥﺘﺮ ﻏﺮﻳﺐ و دور ؛ ﻗﻴْﺮ در ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺬآﻮر در ﺟﺎهﺎي دﻳﮕﺮ هﻢ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ :‬ﻗﻴْﺮاق )آﻨﺎر( و ﻗﻴْﺮﻧﺎ )ﻟﺒﻪ ﺏﺎم(‬
‫از اﻗﻮام ﺗﺮك ﺁﺱﻴﺎي ﻣﻴﺎﻧﻪ آﻪ ﺟﻤﻬﻮري ﻗﺮﻗﻴﺰﺱﺘﺎن ﺏﺎزﻣﺎﻧﺪﻩ از ﺁﻧﻬﺎﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .756‬ﻗَﺮﻟُﻖ‪/‬ت‬
‫= ﻗﺎرﻟﻴْﻖ = ﻗﺎر )ﺏﺮف( ‪ +‬ﻟﻴﻖ )اك آﺜﺮت( = ﺟﺎي ﺏﺮﻓﻲ ‪ ،‬ﺏﺮﻓﻲ ‪ ،‬از اﻗﻮام ﺗﺮك آﻪ از ﺱﺎل ‪ 766‬ﻣﻴﻼدي اهﻤﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺱﻠﺴﻠﺔ اﻳﻠﮓ ﺥﺎﻧﻴﺎن‬
‫را در ﺗﺮآﺴﺘﺎن ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .757‬ﻗُﺮﻧﺎق‬
‫و ﻗِﺮﻧ ﺎق )‪ = (1‬ﻗﻮرﻧ ﺎق و ﻗﻴْﺮﻧ ﺎق = ﻗ ﻮر )ﻗﻮرﻣ ﺎق = ﭼﻴ ﺪن ‪ ،‬ﻓ ﺮاهﻢ آ ﺮدن( ‪ +‬ﻧ ﺎق )اك( = ﺏﻨ ﺪ و ﺏﺴ ﺎط ﭼﻴﻨﻨ ﺪﻩ ‪ ،‬ﻓ ﺮاهﻢ آﻨﻨ ﺪة ﻣﻠﺰوﻣ ﺎت‬
‫ﺥﺪﻣﺘﻜﺎر ‪ ،‬آﻨﻴﺰك ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻗِﺮﻧﺎق )= ﻗﻴْﺮﻧﺎق( را ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻗﻴْﺮ )ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﺮ( در ﻣﻌﻨﺎي آﻨﻴﺰك ﺷﻮخ و ﻋﺸﻮﻩ ﮔ ﺮ ه ﻢ داﻧﺴ ﺖ ﻋﻠ ﻲ اﻟﺨﺼ ﻮص در‬
‫ﺷﻌﺮ زﻳﺮ‪:‬‬
‫ﻳﻚ آﻨﻴﺰك ﺏﻮد در ﻣﺒﺮز ﭼﻮ ﻣﺎﻩ × ﺱﺨﺖ زﻳﺒﺎ و ز ﻗﺮﻧﺎﻗﺎن ﺷﺎﻩ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .758‬ﻗﺮﻩ‬
‫= ﻗﺎرا = ﺱﻴﺎﻩ ‪ ،‬ﺏﺰرگ ‪ ،‬وﺱﻴﻊ ‪ ،‬ﻗﻮي ؛ ﻗﺮﻩ ﻗﺮوت )=آﺸﻚ ﺱﻴﺎﻩ( ‪ ،‬ﻗﺮﻩ ﺏﺎغ )= ﺏﺎغ وﺱﻴﻊ( ‪ ،‬ﻗﺎراﺥﺎن )= ﺥﺎن ﻗﻮي(‬
‫‪ .759‬ﻗﺮﻩ ﺗﮕﻴﻦ‪/‬ت‬
‫و ﻗﺮﻩ ﺗﻜﻴﻦ = ﻗﺎرا )ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﺮﻩ( ‪ +‬ﺗﮕﻴﻦ )ﻩ‪.‬م( = ﺷﺎهﺰادﻩ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ‪ ،‬از اﻣﺮاي ﺱﺎﻣﺎﻧﻲ از ﺱﺎل ‪ 308‬ﻩ‪.‬ق‬
‫‪ .760‬ﻗﺮﻩ ﺱﻮرن ‪/‬ت‬
‫= ﻗﺎرا )ﺱﻴﺎﻩ( ‪ +‬ﺱﻮرﻩ ن )ﺱﻮارﻩ( = ﺱﻮارة ﺱﻴﺎﻩ ‪ ،‬ﺱﻮار اﻣﻨﻴّﻪ ‪ ،‬ﺱﺮهﻨﮓ ﻣﺤﺎﻓﻈﻴﻦ ﻗﺎﻓﻠﻪ و راﻩ‪:‬‬
‫ﺁﺥﺮﺁن ﭼﻬﺮﻩ ﻗﺮاﺱﻮرن ﺥﻂ ﺥﻮاهﺪ ﺷﺪ×ﺏﺲ آﻪ ﺥﺎل ﺗﻮ رﻩ ﻗﺎﻓﻠﺔﻣﻮر زﻧﺪ‪/‬ﻣﺤﺴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫‪ .761‬ﻗﺮﻩ ﻗﻮﻳﻮﻧﻠﻮ‪/‬ت‬
‫= ﻗﺎرا )ﺱﻴﺎﻩ( ‪ +‬ﻗﻮﻳﻮن )ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ( ‪ +‬ﻟﻮ )اك ﻣﻠﻜﻲ( = ﻣﻨﺼﻮب ﺏﻪ ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ ﺱﻴﺎﻩ ‪ ،‬ﭼﻮن ﺻﻮرت ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ ﺱ ﻴﺎﻩ ﺏ ﺮ ﺏﻴ ﺮق هﺎﻳﺸ ﺎن ﺏ ﻮد‪ ،‬ﺱﻠﺴ ﻠﻪ اي‬
‫از ﺗﺮآﻤﻨﺎن آﻪ ‪ 100‬ﺱﺎل )‪ 780‬ﺗﺎ ‪ 874‬ﻩ‪.‬ق( ﺏﺮ ﺷﺮق ﺁﺱﻴﺎي ﺻﻐﻴﺮ و ﺷﻤﺎﻟﻐﺮﺏﻲ اﻳﺮان ﺡﻜﻮﻣﺖ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .762‬ﻗﺰّاق‬
‫= ﻗﺎزاق = ﻗﺎزاخ = ﻗﺎزوخ = ﻗﺎز )از اﻗﻮام ﺗﺮك( ‪ +‬اوخ )درﻣﻌﻨﺎي اﻳﻞ و ﺥﺎﻧﻪ ‪ ،‬اوچ اوخ = ﺁﺏﺎدي داراي ﺱﻪ ﻗ ﻮم ﻳ ﺎ ﺥﺎﻧ ﻪ( = اﻳ ﻞ ﻗ ﺎز ‪ ،‬ﻗ ﻮم‬
‫ﻗﺎز ‪ ،‬ﻗﺎز دﺥﺘﺮ ﺁﻟﭗ ارﺗﻮﻧﻘﺎ )اﻓﺮاﺱﻴﺎب( ﺏﻮد و ﺷﺎﻳﺪ ﻗﻮم ﻗﺎز ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺏﻪ اوﻳﻨﺪ ؛ ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﺰوﻳﻦ ‪ ،‬ﻗﻔﻘﺎز ‪ ،‬ﺥﺰر‬
‫‪ِ .763‬ﻗﺰِل‬
‫= ﻗﻴْﺰﻳْﻞ = ﺱﺮخ از هﺮﭼﻴﺰ ‪ ،‬ﺏﺼﻮرت ﭘﺴﻮﻧﺪ در اﻧﺘﻬﺎي آﻠﻤﺎت ‪ :‬ﻣﺎهﻲ ﻗﺰل ﺁﻻ ‪ ،‬ﻗﺰﻟﺒﺎش ‪ ،‬ﻗﺰل ارﺱﻼن‪:‬‬
‫ﭼﻪ ﺡﺎﺟﺖ آﻪ ﻧُﻪ آﺮﺱﻲ ﺁﺱﻤﺎن × ﻧﻬﻲ زﻳﺮﭘﺎي ﻗﺰل ارﺱﻼن ‪ /‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ِ .764‬ﻗﺰِﻟﺒﺎش‬
‫= ﻗﻴْﺰﻳْﻞ )ﻃﻼ( ‪ +‬ﺏﺎش )ﺱﺮ ‪ ،‬آﻼﻩ( =آﻼﻩ ﻃﻼﺋﻲ ‪ ،‬ﺻﻔﻮﻳﻪ هﺎﺋﻲ آﻪ در آﻼﻩ هﺎﻳﺸﺎن ‪ 12‬ﻧﺸﺎن زر ﺏﻪ ﻧﺸﺎﻧﺔ ‪ 12‬ﻣﻌﺼﻮم داﺷﺘﻨﺪ و هﺴﺘﺔ اﺻﻠﻲ‬
‫ﺡﻜﻮﻣﺖ ﺻﻔﻮﻳﻪ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .765‬ﻗﺰوﻳﻦ‬
‫‪-1‬ﻗﺎزْوﻳﻴَﻦ = ﻣﻌﺮب»آﺎﺱْﭙﻴَﻦ« ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻋﻤﺪة ﻧﺰدﻳﻚ آﺎﺱﭙﻴﻦ )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪-2‬ﻗﺎزوْﻳﻴْﻦ = ﻗﺎز )دﺥﺘﺮاﻓﺮاﺱﻴﺎب وﺏﻨﺎ آﻨﻨﺪة ﻗﺰوﻳﻦ( ‪ +‬اوﻳﻮن )ﺏﺎزي( = ﺗﻔﺮﺟﮕﺎﻩ ﻗﺎز دﺥﺘﺮ اﻓﺮاﺱﻴﺎب )‪ ، (2‬ﻗ ﻮم ﻗ ﺎز آ ﻪ ﺷ ﺎﻳﺪ ﻣﻨﺘﺴ ﺐ ﺏ ﻪ ﻗ ﺎز‬
‫دﺥﺘﺮ ﺁﻟﭗ ارﺗﻮﻧﻘﺎ ﺏﺎﺷﻨﺪ ﺏﺮ ﻣﻨﻄﻘﺔ وﺱﻴﻌﻲ ﺡﺎآﻢ ﺏﻮدﻩ اﻧﺪ و از ﻧﺎم هﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ ﺏﺎ اﻳﻦ ﻧﺎم ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﺴﺘﺮدﮔﻲ ﺡﻜﻮﻣﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﺷ ﻨﺎﺥﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‪:‬‬
‫ﻗﺰاﻗﺴﺘﺎن ‪ ،‬ﻗﻔﻘﺎز ‪ ،‬ﺥﺰر ‪ ،‬ﻗﺰوﻳﻦ‬
‫‪ِ .766‬ﻗﺴِﺮ‬
‫= ﻗﻴْﺴﻴْﺮ = ﻗﻴْﺲ )ﻗﻴْﺴﻤﺎق = ﺗﻨﮓ ﻓﺸﺮدن ‪ ،‬آﻢ آﺮدن ‪ ،‬ﭘ ﺎﺋﻴﻦ ﺁوردن ‪ ،‬دﻧ ﺪاﻧﻬﺎ را ﺏﻬ ﻢ ﻓﺸ ﺮدن( ‪ْ +‬ﻳ ﺮ )اك( = آ ﻢ درﺡ ﺪ ﻧ ﺎﭼﻴﺰ ‪ ،‬ﺏ ﻲ ﺛﻤ ﺮ ‪ ،‬ﺏ ﻲ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ ،‬ﻋﻘﻴﻢ ‪ ،‬ﺱﺘﺮون ؛ ﻗﺴﺮ در رﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﻗﻴﺴﻴﺮ ﺁرواد = زن ﻧﺎزا‬
‫‪ .767‬ﻗَﺴﺮاق‬
‫= ﻗﻴْﺴﺮاق و ﻗﻴْﺴﻴْﺮاق = ﻗﻴْﺴﻴْﺮ )ﻋﻘﻴﻖ( ‪ +‬راق )اك ؛ ﺗﻮﭘﺮاق و ﻳﺎﭘﺮاق( = ﻧﺎزا ‪ ،‬ﻣﺎدﻳﺎﻧﻲ آﻪ ﻧﺰادﻩ ﺏﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬ﻣﺎدﻳﺎن ﺗﺎﺗﺎري ‪ ،‬رﻣﻜﻪ )‪(1‬‬
‫‪ .768‬ﻗﺸﻘﺎ‬
‫= ﻗﺎﺷﻘﺎ = ﻗﺎش )اﺏﺮو( ‪ +‬ﻗ ﺎ )اك( = وﺱ ﻂ اﺏ ﺮو‪ ،‬وﺱ ﻂ ﭘﻴﺸ ﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﻗﺸ ﻘﻪ ﭘﻴﺸ ﺎﻧﻲ ‪ ،‬داراي ﺥ ﺎﻟﻲ ﺱ ﻔﻴﺪ در وﺱ ﻂ ﭘﻴﺸ ﺎﻧﻲ ‪ ،‬از ﺗﺮآﻬ ﺎي ﻗﺒﭽ ﺎق در‬
‫ﻣﺤﺪودة ﺟﻨﻮﺏﻲ اﻳﺮان‬
‫‪ .769‬ﻗﺸﻘﺮق‬
‫= ﻗﻴْﺸﻘﺮﻳﻖ=ﻗﻴﺸﻘﻴﺮ)ﻗﻴﺸﻘﻴﺮﻣﺎق=داد و ﺏﻴﺪاد آﺮدن(‪+‬ﻳﻖ)اك(= داد و ﺏﻴﺪاد‬
‫‪ .770‬ﻗﺸﻼق‬
‫= ﻗﻴْﺸﻼق = ﻗﻴﺶ )زﻣﺴﺘﺎن( ‪ +‬ﻻق )اك آﺜﺮت( = زﻣﺴﺘﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﻗﺎﺏﻞ زﻳﺴﺖ درزﻣﺴﺘﺎن ‪،‬ﺟ ﺎي ﮔ ﺮم وﺥ ﺮّم ؛ درﺏ ﻴﻦ ﺗﺮآﻬ ﺎي ﻋﺸ ﺎﻳﺮ ‪ ،‬ﻋ ﻼوﻩ ﺏ ﺮ‬
‫ﻗﻴﺸﻼق )زﻣﺴﺘﺎﻧﻪ( و ﻳﺎﻳﻼق )ﺗﺎﺏﺴﺘﺎﻧﻪ( ﺏﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻳﺎزﻻق )ﺏﻬﺎرﻩ( و ﮔﻮزﻟﻮك )ﭘﺎﺋﻴﺰﻩ( ﻧﻴﺰ آﻮچ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .771‬ﻗﺸﻮ‬
 ‫= ﻗﺎﺷ ﻮْو = در اﺻ ﻞ ﻗﺎﺷ ﺎﻏﻲ از ﻣﺼ ﺪر ﻗﺎﺷ ﻴﻤﺎق )= ﺗﺎراﻧ ﺪن ‪ ،‬زدودن ﭼ ﺮك ‪ ،‬ﭘ ﺎك آ ﺮدن( = ﺁﻟ ﺖ ﻓﻠ ﺰي ﺷ ﺒﻴﻪ ﺷ ﺎﻧﻪ ﺏ ﺮاي ﭘ ﺎك آ ﺮدن ﺏ ﺪن‬
‫ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن )‪(1‬‬
‫‪ .772‬ﻗﺸﻮن‬
‫= ﻗﻮْﺷﻮن = ﻗﻮْﺷﻘﻮن = ﻗﻮْش )ﻗﻮْﺷﻤﺎق = وﺻﻞ آﺮدن ‪ ،‬ﺏﻪ ﻧﻈﻢ آﺸﻴﺪن ‪ ،‬ﺷﻌﺮ ﺱﺮودن ‪ ،‬هﻤﺮاﻩ آﺮدن( ‪ +‬ﻗﻮن )اك( = ﺏﻪ ﻧﻈﻢ آﺸ ﻴﺪﻩ ‪ ،‬هﻤ ﺮاﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻟﺸﻜﺮ‬
‫‪ .773‬ﻗﻄﺎر‬
‫= ﻗﺘﺎر= ﻗﺎﺗﺎر = ﻗﺎت )ردﻳﻒ ‪ ،‬ﭼﻴﺪﻩ( ‪ +‬ار )اك( = ردﻳﻒ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﭘﺸﺖ ﺱﺮ هﻢ ﭼﻴﺪﻩ ‪ ،‬اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﻋﺮﺏﻲ ﻧﻴﺴﺖ از ﻣﻌﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﺁن در ﺗﺮآ ﻲ هﻤﭙ ﺎ‬
‫ﺷﺪن و هﻤﺮاﻩ ﺷﺪن )ﻗﺎﺗﻴﻠﻤﺎق = دوﺱﺖ و هﻤﺮاﻩ ﺷﺪن ‪ ،‬ﻗﺎﺗﻲ ﺟﻤ ﻊ ﺷ ﺪن( اﺱ ﺖ آ ﻪ هﻤ ﺎن ه ﻢ ﻗﻄ ﺎر ﺷ ﺪن اﺱ ﺖ ‪ ،‬ه ﻢ ﻗﺎﻓﻠ ﻪ ‪ ،‬ه ﻢ ردﻳ ﻒ ‪ ،‬ﺟﺪﻳ ﺪًا‬
‫وﺱﻴﻠﺔ ﻧﻘﻠﻴّﺔ ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﭼﻨﺪ واﮔﻦ )‪(18‬‬
‫‪ .774‬ﻗﻔﻘﺎز‬
‫= ﻗﺎﻓﻘﺎز = ﻗﺎف )آﻮﻩ ﻣﻌﺮوف ﻗﺎف در ﺁﺱﻴﺎي ﻣﻴﺎﻧﻪ( ‪ +‬ﻗﺎز )ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﺰوﻳﻦ( = ﻗﺎزهﺎي اﻃﺮاف آﻮﻩ ﻗ ﺎف ‪ ،‬از اﻗ ﻮام ﺗ ﺮك ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘ ﻪ اي در ﺁﺱ ﻴﺎي‬
‫ﻣﻴﺎﻧﻪ‬
‫‪ .775‬ﻗُﻼج‬
‫= ﻗﻮْﻻچ = ﻗﻮْل )ﺏﺎزو ‪ ،‬دﺱﺖ( ‪ +‬ﺁچ )ﺁﭼﻤﺎق = ﺏﺎز آﺮدن( = دﺱﺖ ﺏﺎز‪ ،‬واﺡﺪ ﻃﻮل از ﻧﻮك ﺏﻴﻨﻲ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي دﺱﺖ و در ﺡﺪود ﻳﻚ ﻣﺘﺮ )‪(3‬‬
‫‪ُ .776‬ﻗﻠّﺎج‬
‫= ﻗﻮْﻻج و ﻗﻮﻟﻼج = ﻗﻮْل )ﺏﺎزو ‪ ،‬دﺱﺖ( ‪ +‬ﻻج )اك( = ﺏﺎزوﺋﻲ ‪ ،‬زوري‪،‬ﺏﺰور آﺸﻴﺪن آﻤﺎن‪:‬ﭼﻮن ﭘﻨﺠﻪ ﺏﻪ ﻗﻼّج زدي ﺱﻮي آﻤﺎﻧﻬﺎ‪/‬ﻃﻐﺮا‬
‫‪ .777‬ﻗﻼچ‬
‫=؟‪ ،‬ﺟﺴﺘﻪ ﺟﺴﺘﻪ رﻓﺘﻦ اﺱﺐ )‪(1‬‬
‫‪ .778‬ﻗﻼﭼﻮ‬
‫=؟‪ ،‬ﺟﺎم ﭼﺮﻣﻲ ﺏﺮاي ﺷُﺮب ﺁب )‪(1‬‬
‫‪ .779‬ﻗﻠّﺎش‬
‫= ﻗﺎﻻش= ﻗﺎﻟﻼش = ﻗﺎﻟﻼ )ﻗﺎﻟﻼﻣﺎق = ﻣﺴﺨﺮﻩ آﺮدن ‪ ،‬هﺮزﮔﻲ آﺮدن( = ﻣﻔﻠﺲ ‪ ،‬ﺏﺪﻧﺎم ‪ ،‬ﺡﻴﻠﻪ ﺏ ﺎز ؛ از هﻤ ﻴﻦ رﻳﺸ ﻪ ﻗ ﺎﻟﻼق )= ﻣﺴ ﺨﺮﻩ ﮔ ﻲ ‪،‬‬
‫ﺷﻮﺥﻲ( ‪ ،‬ﻗﺎﻟﻼﻏﺎ ﻗﻮْﻳﻤﺎق = ﺏﻪ ﻣﺴﺨﺮﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ آﺴﻲ‪ :‬ﺱﺎﻗﻲ ﺏﻴﺎر ﺟﺎﻣﻲ ‪ ،‬در ﺥﻠﻮﺗﻢ ﺏﺮون آﺶ × ﺗﺎ درﺏﺪر ﺏﮕﺮدم ‪ ،‬ﻗﻼش و ﻻاﺏﺎﻟﻲ‪ /‬ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .780‬ﻗﻼن‬
‫= ﻗﺎﻻن = ﻗﺎل )ﻗﺎﻟﻤﺎق = ﻣﺎﻧﺪن( ‪ +‬ان )اك ﻓﺎﻋﻠﻲ( = آﺴﻴﻜﻪ ﻣﻲ ﻣﺎﻧ ﺪ وآ ﻮچ ﻧﻤ ﻲ آﻨ ﺪ ‪ ،‬ﺏﺎﻗﻴﻤﺎﻧ ﺪﻩ ‪ ،‬از ﻣﺎﻟﻴ ﺎت ه ﺎﺋﻲ آ ﻪ هﺰﻳﻨ ﺔ ﺱ ﻔﺮ اﻣ ﺮاء را‬
‫ﻄﻠَﺐ درﺱﺨﻨﻢ ﻧﻘﺪ و ﺥﻄﺎ ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬ ‫اهﺎﻟﻲ ﺏﺎﻳﺪ ﻣﻲ دادﻧﺪ‪ :‬ﺏﺮ دِﻩ وﻳﺮان ﻧﺒﻮد ﻋُﺸﺮ زﻣﻴﻦ ‪،‬آﻮچ و ﻗﻼن * ﻣﺴﺖ و ﺥﺮاﺏﻢ ‪ ،‬ﻣ َ‬
‫‪ .781‬ﻗَﻼوز‬
‫= ‪-1‬ﻗﻮُﻻﻏﻮز = ﻗﻮﻻغ )ﮔﻮش( ‪ +‬وز )اك( = اﺱﺘﺮاق ﺱﻤﻊ ‪ ،‬ﺟﺎﺱﻮس‬
‫‪-2‬ﻗﻴﻼووز = ﻗﻴﻞ )راﺱﺖ( ‪ +‬ﺁووز )= ﺁووج = راهﻨﻤﺎ( = راهﻨﻤﺎي راﻩ راﺱﺖ ‪ ،‬داﻧﺎ‬
‫هﺮآﻪ در رﻩ ﺏﻲ ﻗﻼوزي رود× هﺮدوروزﻩ ‪ ،‬راﻩ ﺻﺪﺱﺎﻟﻪ ﺷﻮد ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫اﮔﺮﮔﺌﻴﺪﻳﺮﻗﺎرﻳﻨﺪاش ﻳﻮﺥﺴﺎﻳﺎووز×اوزون ﻳﻮﻟﺪاﺱﻨﻪ اوﻟﺪوﻗﻴﻼووز‪/‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .782‬ﻗﻠﺞ ﺥﺎن‬
‫= ﻗﻴْﻠﻴْﭻ ﺥﺎن و ﻗﻴﻠﻴﻨﺞ ﺥﺎن = ﺷﻤﺸﻴﺮﺥﺎن ‪ ،‬ﻟﻘﺐ ﺥﺎﻗﺎﻧﺎن ﺗﺮك ﺏﻤﻌﻨﺎي ﺷﺎهﻲ آﻪ درﻣﻬﻤّﺎت و اﻣﻮر آﺸﻮري ﭼﻮن ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺏﺮّﻧﺪﻩ ﺏﺎﺷﺪ‬
‫‪ .783‬ﻗُﻠﭽﺎق‬
‫= ﻗﻮْﻟﭽﺎق = ﻗﻮْل )ﺏﺎزو ‪ ،‬دﺱﺖ( ‪ +‬ﭼﺎق )اك( = دﺱﺘﻚ ‪ ،‬ﺏﺎزوﺏﻨﺪ ‪ ،‬دﺱﺘﻜﺶ ﺏﺪون اﻧﮕﺸﺘﻲ ﺷﺎﻃﺮهﺎ ‪ ،‬ﺏﺎزو ﺏﻨﺪ ﻓﻠﺰي آﻪ در ﺟﻨﮕﻬﺎ دﺱﺘﻬﺎ را ﻣﻲ‬
‫ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ‪ :‬ز ﻗﻠﭽـﺎق ﭼﻴﺰي دﮔﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﺏﻪ × آﻪ ﺱﺎﻋﺪ از او ﻳﺎﻓﺖ دﺱﺖ زرﻩ‪ /‬ﻣﻴﺮزا ﻃﺎهﺮ وﺡﻴﺪ‬
‫‪ .784‬ﻗﻠﭽﻤﺎق‬
‫= ﻗﻮْل ﭼﻮْﻣﺎق=ﻗﻮْل)ﺏﺎزو( ‪ +‬ﭼﻮْﻣﺎق )ﻩ‪.‬م( = ﭼﻤﺎق ﺏﺎزو ‪ ،‬ﻣﺮد ﭘﺮزور‬
‫‪ .785‬ﻗﻠﺪر‬
‫= ﻗﻮْل )ﻗﺸﻮن ‪ ،‬ﻣﺮآﺰ ﻗﺸﻮن( ‪ +‬دور )دورﻣﺎق = ﻣﺎﻧﺪن( = ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎري ﻗﺸﻮن ‪ ،‬ﻗﻮي و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ‪ ،‬دزد و راهﺰن‬
‫‪ .786‬ﻗﻠﻌﻪ‬
‫= ﻗﺎﻻ = ﻗﺎل )ﻗﺎﻟﻤﺎق = ﻣﺎﻧﺪن ‪ ،‬ﭘﺎﺏﺮﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪن( ‪ +‬ا )اك( = ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ‪ ،‬ﭘﺎﺏﺮﺟﺎ‬
‫‪ٍ .787‬ﻗﻠٍﻖ‬
‫= ﻗﻴﻞ )ﻗﻴﻠﻤﺎق = ﮔﺰاردن ‪ ،‬ادا آﺮدن ‪ ،‬رﻓﺘﺎر آﺮدن( ‪ +‬ﻳﻖ )اك( = رﻓﺘﺎر ﺥﺎص ‪ ،‬ﻟٍﻢ‬
‫‪ُ .788‬ﻗﻠّﻖ‬
‫= ﻗﻮْﻟﻠﻮق = ﻗﻮل )ﺥﺪﻣﺖ( ‪ +‬ﻟﻮق )اك( = ﺥﺪﻣﺘﻜﺎري ‪ ،‬ﺏﻨﺪﮔﻲ و ﻏﻼﻣﻲ در درﺏﺎرهﺎ‬
‫‪ .789‬ﻗﻠﻤﺎ‬
‫= ﻗﺎﻟﻤﺎ = ﻗﺎل )ﻗﺎﻟﻤﺎق = ﻣﺎﻧ ﺪن ‪ ،‬ﭘﺎﺏﺮﺟ ﺎ ﻣﺎﻧ ﺪن( ‪ +‬ﻣ ﺎ )اك( = ﻣﺎﻧ ﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﻓﻼﺥ ﻦ ‪ ،‬ﺁﻟ ﺖ ﺱ ﻨﮓ اﻧ ﺪازي ﭼﻮﭘﺎﻧﻬ ﺎ )‪ (27‬؛ اﮔ ﺮ از اﻳ ﻦ رﻳﺸ ﻪ ﺏﺎﺷ ﺪ‬
‫ارﺗﺒﺎﻃﺶ را ﻧﻤﻲ داﻧﻢ‪.‬‬
‫‪ .790‬ﻗَﻠﻤﺎش‬
‫ﻻ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﻗﻼش )ﻩ‪.‬م( اﺱﺖ ‪:‬‬ ‫= ﻗﺎﻟﻤﺎش = هﺮزﻩ ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل ‪ ،‬دروﻏﮕﻮ ‪ ،‬ﻳﺎوﻩ ﮔﻮ )‪ (19، 8‬؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﺏﺎ ﺗﻮﻗﻠﻤﺎﺷﻲات ﺥﻮاهﻢ ﮔﻔﺖ هﺎن! × ﺻﻮﻓﻴﺎ!ﺥﻮش ﭘﻬﻦ ﺏﮕﺸﺎ ﮔﻮش ﺟﺎن‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫ﺏﻨﺪ آﻦ ﻣﺸﻚ ﺱﺨﻦ ﭘﺎﺷﻲ ات را × واﻣﻜﻦ اﻧﺒﺎن ﻗﻠﻤﺎﺷﻲ ات را‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .791‬ﻗُﻠﻲ‬
‫= ﻗﻮُﻟﻮ = ﻗﻮُل )ﺥﺪﻣﺖ( ‪ +‬و )اك( = ﺥﺎدم ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﭘﺴﺮ ‪ ،‬ﭘﺴﺮ ‪ ،‬ﻧﺎم ﺁﻗﺎ ؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ ﻏﻼم و ﻏﻠﻤﺎن و ﻗﻠّﻖ )‪(25‬‬
 ‫‪ .792‬ﻗﻠﻴﺎن‬
‫= ﻗﺎﻻﻳﺎن = ﻗﺎﻻ )ﻗﺎﻻﻣﺎق = اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ ‪ ،‬ﺏﺮاﻓﺮوﺥﺘﻦ ‪ ،‬روﺷﻦ آﺮدن وﺱﻴﻠﻪ ﺡﺮارﺗﻲ( ‪ +‬ﻳﺎن )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = ﺏﺮاﻓﺮوزﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﺏﺮاﻓﺮوزﻧﺪﻩ و روﺷﻦ‬
‫آﻨﻨﺪﻩ ﺏﺎ ﺁﺗﺶ ؛ اود ﻗﺎﻻﻣﺎق = ﺁﺗﺶ ﺏﺮاﻓﺮوﺥﺘﻦ‬
‫‪ .793‬ﻗﻠﻴﭻ‬
‫= ﻗﻴْﻠﻴْﻨﺞ و ﻗﻠﻴﺞ و ﻗﻴﻠﻴﺶ = ﺷﻤﺸﻴﺮ ‪ :‬اي ارﺱﻼن ﻗﻠﻴﭻ ﻣﻜﺶ از ﺏﻬﺮﺥﻮن ﻣﻦ × ﻋﺸﻘﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺟﻤﻠﺔ اﺟﺰام ﻣﻮﺏﻪ ﻣﻮ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .794‬ﻗﻤﭽﻲ‬
‫= ﻗﺎﻣﭽﻲ = ﻗﺎم )ﻗﺎﻣﻤﺎق = زدن ‪ ،‬زدن ﺏﻘﺼﺪ آﺸﺖ( ‪ +‬ﭼﻲ )اك ﺷﻐﻞ( = وﺱﻴﻠﺔ آﺘﻚ زدن ‪ ،‬ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و ﺷﻼق ؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏ ﺎ‪ :‬ﻗﻤ ﻪ )ﻩ‪.‬م( و ﻗ ﺎﻣﻴﭻ‬
‫)آﻔﮕﻴﺮ آﻪ ﻏﺬا را ﺏﻬﻢ زﻧﻨﺪ( و ﻏﺎﻣﻴﺶ )ﻩ‪.‬م( ؛ ﻣﺼﺪر ﻓﻮق ﻧﺒﺎﻳﺴﺘﻲ ﺏﺎ ﻗﺎﻧﻤﺎق )ﻓﻬﻤﻴﺪن( ﺥﻠﻂ ﺷﻮد)‪:(1‬‬
‫ﻗﻤﭽﻲ ﺏﻪ ﻧﺎز ﺏﻨﺪوﺟﻔﺎرا ﺏﻬﺎﻧﻪ آﻦ×ﺏﺎﻋﺎﺷﻘﺎن ﺱﺨﻦ ﺏﻪ ﺱﺮﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ آﻦ‪/‬ﺱﻴﻔﻲ‬
‫‪ .795‬ﻗﻤﻪ‬
‫= ﻗﺎﻣﺎ = ﻗﺎم )ﻗﺎﻣﻤﺎق = زدن ‪ ،‬زدن ﺏﻘﺼﺪ آﺸﺖ( ‪ +‬ا )اك( = وﺱﻴﻠﺔ ﺟﻨﮕﻲ ‪ ،‬ﺥﻨﺠﺮ آﻼن ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﭼﺎﻗﻮ ؛ ﻗﻤﻠﺘﻲ = ﭼﺎﻗﻮي ﺏﺰرگ )ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﻤﭽﻲ‬
‫و ﻏﺎﻣﻴﺶ( )‪(1،3،25‬‬
‫‪ .796‬ﻗﻤﻴﺰ‬
‫= ﻗﺎﻣﻴْﺰ= ﻗﺎم )ﺻﻔﺖ آﺎهﻨﺎن ‪،‬آﺎهﻦ ‪ ،‬ﻏﻴﺒﮕﻮ( ‪ +‬اﻳﺰ )اك( = ﻣﺮﺏﻮط ﺏﻪ آﺎر آﺎهﻨﺎن ‪ ،‬ﺷﺮاب ‪ ،‬ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﻲ ﺗﺮش از ﺷﻴﺮ ﮔﺎو و ﺷﺘﺮ ‪ ،‬ﺟ ﺎم ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻟ ﻪ‬
‫‪ ،‬ﺱﺎﻏﺮ ؛ ﺏﺼﻮرت ‪ koumiss‬در اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ و ‪ kymys‬در روﺱﻲ هﻢ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ :‬هﺮﮔﺰﺷﺮاب و ﻗﻤﻴﺰ و ﻧﻤﻚ ﻧﻤﻲ ﺥﻮرد‪/‬ﺡﺒﻴﺐ اﻟﺴﻴﺮ‬
‫‪ .797‬ﻗﻨﺪاق‬
‫= ﻗﻮُﻧﺪاق = ﻗﻮن )دﺱﺘﻪ( ‪ +‬داق )اك( = ﮔﺮﻓﺘﻨﻲ ‪ ،‬دﺱﺘﻪ ‪ ،‬دﺱﺘﺔ اﺱﻠﺤﻪ ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻧﻲ ﻧﻮزاد ؛ ﻗﻮُﻧﺞ = دﺱﺘﻪ‬
‫‪ .798‬ﻗﻨﻖ‬
‫= ﻗﻮْﻧﻮق وﻗﻮْﻧﺎق = ﻗﻮْن )ﻗﻮْﻧﻤ ﺎق = ﻣﻨ ﺰل آ ﺮدن ‪ ،‬ﻓ ﺮود ﺁﻣ ﺪن ‪ ،‬ﻧﺸﺴ ﺘﻦ ‪ ،‬ﻧ ﺎزل ﺷ ﺪن( ‪ +‬اق )اك( = ﻣﻨ ﺰل آ ﺮدﻩ ‪ ،‬از راﻩ رﺱ ﻴﺪﻩ ‪ ،‬ﻧﺸﺴ ﺘﻪ ‪،‬‬
‫ﻣﻬﻤﺎن ؛ ﻗﻮْﻧﺸﻮ = هﻤﺴﺎﻳﻪ ‪ :‬ﭼﻮن راﻩ رﻓﺘﻨﻲ اﺱﺖ ﺗﻮﻗﻒ هﻼآﺖ اﺱﺖ×ﭼﻮﻧﺖ ﻗﻨﻖ آﻨﺪآﻪ ﺏﻴﺎ ﺥﺮﮔﻪ اﻧﺪرا ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫ﺻﻮﻓﻴﻲ ﻣﻲ ﮔﺸﺖ در دور اﻓﻖ× ﺗﺎ ﺷﺒﻲ در ﺥﺎﻧﻘﺎهﻲ ﺷﺪ ﻗﻨﻖ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .799‬ﻗﻮﺗﺴﻮز‬
‫= ﻗﻮت )ﻣﺒﺎرك( ‪ +‬ﺱﻮز )ﻧﺎ ‪ ،‬ﺏﻲ ‪ ،‬ﺏﺪون( = ﻧﺎﻣﺒﺎرك ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻴﻤﻮن ‪ ،‬ﻓﻠ ﻚ زدﻩ و ﺏﻴﭽ ﺎرﻩ‪،‬ﺁدم ﻓﺮوﻣﺎﻳ ﻪ‪ُ :‬ﺗ ﺮك ﺁن ﺏ ﻮد آ ﺰ ﺏ ﻴﻢ او دِﻩ از ﺥـ ـﺮاج اﻳﻤ ﻦ‬
‫ﺏﻮد * ﺗﺮك ﺁن ﻧﺒﺎﺷﺪ آﺰﻃﻤﻊ ﺱﻴﻠﻲ هﺮ ﻗﻮﺗﺴﻮز ﺥﻮرد‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .800‬ﻗﻮچ‬
‫و ﻏﻮچ= ﻗﻮْچ= ﭘﻬﻠﻮان‪ ،‬ازﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن ؛ ﻗﻮﭼﻘﺎر =ﮔﻮﺱﻔﻨﺪ ﭘﺮوار ﮔﺸﻨﻲ‬
‫‪ .801‬ﻗﻮر‬
‫= ﻗﻮْر = ﺱﻼح ؛ ﻗﻮرﺥﺎﻧﻪ = زرادﺥﺎﻧﻪ و آﺎرﺥﺎﻧﺔ ﻣﻬﻤﺎت ﺱﺎزي ‪ ،‬ﻗﻮرﭼﻲ = ﻣﺴﻠﺢ ‪ ،‬ﻗﻮرﭼﻲ ﺏﺎﺷﻲ= رﺋﻴﺲ زرادﺥﺎﻧﻪ‬
‫‪ .802‬ﻗﻮرﺏﺎﻏﻪ‬
‫= ﻗﻮُرﺏﺎﻏﺎ = ﻗﻮُر )ﺻﺪا( ‪ +‬ﺏﺎﻏﺎ )ﺏﺎخ‪ :‬ﺏﺎﺥﻪ( = دوزﻳﺴﺖ ﻗﻮر ﻗﻮر آﻨﻨﺪﻩ ؛ ﺗﻮﺱﺒﺎﻏﺎ = ﺗﺎﺱﺒﺎﻏﺎ = ﺗﺎس )و ﺗﺎش = ﺱﻨﮓ( ‪ +‬ﺏﺎﻏﺎ )دوزﻳﺴ ﺖ( =‬
‫دوزﻳﺴﺖ ﺱﻨﮕﻲ ‪ ،‬ﺱﻨﮓ ﭘﺸﺖ‬
‫‪ .803‬ﻗﻮرت‬
‫= از ﻣﺼﺪرﻗﻮرﺗﻤﺎق )= ﺏﻠﻌﻴﺪن و ﻓﺮو ﺏﺮدن( ؛ ﻗﻮرﺗﻮم = ﺟﺮﻋﻪ ‪ ،‬ﻗﻮرت ﻗﻮرت = ﺟﺮﻋﻪ ﺟﺮﻋﻪ‬
‫‪ .804‬ﻗﻮرداوﺗﻮ‪/‬گ‬
‫= ﻗﻮُرد )ﮔﺮگ( ‪ +‬اوْت )ﻋﻠﻒ( ‪ +‬و )اك ﻣﻀﺎف( = ﻋﻠﻒ ﮔﺮگ ‪ ،‬ﮔﻴﺎﻩ ﺥﺎرا ﮔﻮش )‪(1‬‬
‫‪ .805‬ﻗﻮرﻣﺎج‬
‫= ﻗﻮْوورﻣﺎج = ﻗﻮْوور )ﻗﻮْوورﻣﺎق = ﺏﺮﺷﺘﻪ آﺮدن ‪ ،‬ﺗﻒ دادن ‪ ،‬ﺏﻮ دادن ﮔﻨﺪم و ذرت( ‪ +‬ﻣﺎج )اك( = ﺗﻒ دادﻧﻲ ‪ ،‬ﺏﻮ دادﻧ ﻲ ‪ ،‬ﺏﺮﺷ ﺘﻪ آﺮدﻧ ﻲ‬
‫‪،‬ﮔﻨﺪم و ذرت ﺏﻮ دادﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫‪ .806‬ﻗﻮرﻣﻪ‬
‫= ﻗﻮْوورﻣﺎ = ﻗﻮْوور )ﻗﻮْوورﻣﺎق = ﺏﺮﺷﺘﻪ آﺮدن ‪ ،‬ﺗﻒ دادن( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = ﺏﺮﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﺗﻒ دادﻩ ﺷﺪﻩ ‪،‬ﮔﻨ ﺪم و ذزت و ﺱ ﺒﺰي و… ﺗ ﻒ دادﻩ و ﺏ ﻮ‬
‫دادﻩ ﺷﺪﻩ ؛ ﻗﻮرﻣﻪ ﺱﺒﺰي = ﻧﻮﻋﻲ ﻏﺬا ﺏﺎ اﺱﺘﻔﺎدﻩ از ﺱﺒﺰي ﺗﻒ دادﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫‪ .807‬ﻗﻮروت‬
‫= ﻗﻮرو )ﻗﻮروﻣﺎق = ﺥﺸﻚ ﺷﺪن( ‪ +‬ت )اك ﻣﺘﻌﺪي آﻨﻨﺪﻩ( = ﺥﺸﻜﺎﻧﺪﻩ ‪،‬آﺸﻚ ؛ ﻗﺮﻩ ﻗﻮروت = آﺸﻚ ﺱﻴﺎﻩ‬
‫‪ .808‬ﻗﻮرﻳﻠﺘﺎي‬
‫= ﻗﻮُروﻟﺘﺎ = ﻗﻮُر)ﻗﻮُرﻣﺎق = ﭼﻴﺪن ‪ ،‬ﺏﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي آﺮدن( ‪ +‬ول )اك ﺏﺮاي اﺟﺒﺎري آﺮدن ﻓﻌﻞ آﻪ ﻣﻌ ﺎدل ﻓﺎرﺱ ﻲ ﻧ ﺪارد( ‪ +‬ﺗ ﺎ )اك( = ﺏﺮﻧﺎﻣ ﻪ‬
‫رﻳ ﺰي ﺷ ﺪﻩ ﺏ ﺮاي اﻣ ﺮي ‪ ،‬ﺷ ﻮراي ﺏ ﺰرگ ‪ ،‬ﺷ ﻮراي ﺏ ﺰرگ ﻣﺮدﻣ ﻲ ﺏ ﺮاي اﻧﺘﺨ ﺎب رﺋ ﻴﺲ )‪ … :(1‬و ﺏ ﺮادران ﺏ ﻪ دﻳ ﺪار ﻳﻜ ﺪﻳﮕﺮ ﻣﺴﺘﺒﺸ ﺮ و‬
‫ﻣﺴﺘﻈﻬﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺁﻏﺎز ﻗﻮرﻳﻠﺘﺎي و ﻃﻮي آﺮدﻧﺪ‪ /‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻏﺎزاﻧﻲ‬
‫‪ .809‬ﻗﻮش‬
‫= ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﺏﻤﻌﻨﺎي ﭘﺮﻧﺪﻩ و ﺥﺼﻮﺻﺎ ﻳﻜﻲ از ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺷﻜﺎري )ﺱﻨﻘﺮ(‬
‫‪ .810‬ﻗﻮﺷﭽﻲ ‪/‬ت‬
‫= ﻗﻮُش )ﭘﺮﻧﺪﻩ( ‪ +‬ﭼﻲ )اك ﺷﻐﻞ ﺱﺎز( = آﺴﻴﻜﻪ آﺎرش ﺏﺎ ﭘﺮﻧﺪﻩ اﺱﺖ ‪ ،‬ﻣﻠّﺎﻋﻠﻲ ﻋﻼءاﻟﺪﻳﻦ ﻋﻠﻲ ﺏﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺱ ﻤﺮﻗﻨﺪي ﻋ ﺎﻟﻢ و رﻳﺎﺿ ﻴﺪان و ﻣ ﺘﻜﻠّﻢ‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ آﻪ ﺏﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺱﻠﻄﺎن ُاﻟُﻎ ﺏﻴﮓ ﻣﺄﻣﻮر ﺗﺸﻜﻴﻞ رﺻﺪﺥﺎﻧﺔ ﺱﻤﺮﻗﻨﺪ ﮔﺮدﻳﺪ و اﻳﺸﺎن ﻋﻘﺎب ﻣﺨﺼﻮص ﺷﺎﻩ را در ﺷﻜﺎرﮔﺎﻩ ﻧﮕﻪ ﻣﻲ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ .811‬ﻗﻮﻃﻲ‬
‫= ﻗﻮﺗﻮ = ﺟﻌﺒﻪ )‪ (1‬؛ در ﻗﻮﺗﺎدﻏﻮﺏﻴﻠﻴﻚ )ﺏﺎخ‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪ( ﺏﻤﻌﻨﺎي دﺱﺘﺔ ﻣﺮدم ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺏﻌﺪًا اﺟﺘﻤﺎع ﺗﺨﺘﻪ هﺎ ﺏﺮاي ﺱﺎﺥﺘﻪ ﺷﺪن ﻗﻮﻃﻲ ﻧﻴ ﺰ ﺏ ﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ! ‪.‬‬
‫‪ .812‬ﻗﻬﺮﻣﺎن‬
 ‫‪-1‬ﻗﺎراﻣﺎن = ﻗﺎرا )ﻗﻮي ‪ ،‬ﺱﻴﺎﻩ رﻧﮓ ‪ ،‬ﺏﺴﻴﺎر( ‪ +‬ﻣﺎن )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﭘﻬﻠﻮان( = ﭘﻬﻠﻮان ﻗﻮي ‪ ،‬ﺏﺴﻴﺎر ﻗﻮي‬
‫‪-2‬ﻗﺎهﺎرﻣﺎن = ﻗﺎهﺎر )ﻗﺎهﺎرﻣﺎق = ﺏﺮاﻧﺪاﺥﺘﻦ ‪ ،‬ﻣﭻ اﻧﺪاﺥﺘﻦ( ‪ +‬ﻣﺎن )ﭘﻬﻠﻮان( = ﭘﻬﻠﻮان ﻏﺎﻟﺐ و ﺏﺮازﻧﺪﻩ‬
‫‪ .813‬ﻗﻴﭽﻲ‬
‫= ﻗﻴﭽﻲ = ﻗﻴْﻴﭽﻲ = ﻗﻴْﻲ )ﻗﻴْﻴﻤﺎق = ﺏﺮﻳﺪن ‪ ،‬رﻳﺰ رﻳﺰ آﺮدن ‪ ،‬رﺡﻢ ﻧﻜﺮدن ‪ ،‬زﻳﺮ ﻗﻮل زدن ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻩ ﺗﻴﺰ و ﺏﺎ دﻗ ﺖ آ ﺮدن( ‪ +‬ﭼ ﻲ )اك ﺷ ﻐﻠﻲ( =‬
‫ﻲ )= ﺱ ﻮزن( و‬ ‫ﺏﺮش دهﻨﺪﻩ ؛ ﻗﻴﭽﺎﭼﻲ = ﻗﻴﻴﭽﻲ ﭼﻲ = ﺥﻴﺎط ‪ ،‬ﻗﻴْﻴﺪﻳﺮﻣﺎق = ﻧﮕﺎﻩ ﺗﻴﺰ آﺮدن ‪ ،‬ﻗﻴﻴْﻘﺎج )ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﻴﻘﺎج( ‪ ،‬ﻗﻴْﻴﻤﺎ )ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﻴﻤﻪ( ؛ اﻟﺒﺘﻪ ﻗﻴْﻴ ْ‬
‫ﻗﻴْﻴﻴْﻖ )= ﺱﻮزن ﮔﻮﻧﻲ دوزي( ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﺸﺎﺏﻪ ﻇﺎهﺮي ﺏﺎ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺏﻠﻜﻪ از ﻣﺼﺪر ﻗﺎﻳﻮﻣ ﺎق )= ﻗﺎزورﻣ ﺎق = آ ﻮك زدن( ﺏﻮﺟ ﻮد‬
‫ﺁﻣﺪﻩ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .814‬ﻗﻴﺮ‬
‫= ﻗﻴْﺮ = ﺱﻴﺎهﻲ ‪ ،‬ﻣﺮز و ﺱﺮﺡﺪ ‪ ،‬ﻧﺎز و ﻋﺸﻮﻩ ؛ ﻗﻴْﺮاق = آﻨﺎرﻩ ‪ ،‬ﻗﻴْﺮﻧﺎ = ﻟﺒﺔ دﻳﻮار و ﭘﺸﺖ ﺏﺎم ‪ ،‬ﻗﻴْﺮﻗﻴْﺰ )ﻩ‪.‬م( ‪ ،‬ﻗﻴﺮ‪ -‬ﻗﻮم = ﻗﻴﺮ – ﻣﺎﺱﻪ و ﺗﺎر‬
‫ﻲ )ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﺮﻗﻲ( ‪ ،‬ﻗﻴْﺮﺟﺎﻧﻤﺎق = ﺥﻨﺪﻩ هﺎي ﻟﻮس و ﻋﺸﻮﻩ ﻧﺎك ‪ ،‬ﻗﻴْﺮﻳْﺸﻤﺎ )ﺏﺎخ‪ :‬آﺮﺷﻤﻪ(‬ ‫– ﻣﺎر ‪ ،‬ﻗﻴْﺮﭼﻴﻞ = ﻋﺸﻮﻩ ﮔﺮ ‪ ،‬ﻗﻴْﺮﻗ ْ‬
‫‪ .815‬ﻗﻴﺴﻲ‬
‫ﻲ = ﺥﺸﻜﺔ ﺗﻮت ﻳﺎ زردﺁﻟﻮ ‪ ،‬ﻗﻴﺼﻲ )ﻣﻌﺮ( )‪(8‬‬ ‫=ﻗﺎﻳﺴ ْ‬
‫‪ .816‬ﻗﻴﺶ‬
‫= ﻗﻴْﺶ = ﺻﻮرت ﻣﺤﺎورﻩ اي ﻗﻴْﭻ ‪ ،‬ﭘﺎ ‪ ،‬رآ ﺎب ‪ ،‬ﭘﺎﻳ ﻪ ‪ ،‬ﺗﺴ ﻤﻪ ‪ ،‬ﺏﻨ ﺪ ‪ ،‬دوال آﻤ ﺮ ‪ ،‬ﭼ ﺮم ‪ ،‬ﻧ ﺎن ﺥﻤﻴ ﺮ ‪ ،‬زﻣﺴ ﺘﺎن )ﻗ ﻴْﺶ( )‪ :(1‬ﺗﻴ ﻎ را ﻣﺎﻟﻴ ﺪ ﺏ ﺮ‬
‫ﻗﻴﺸﻲ آﻪ ﺏﻮد × ﭘﻴﺶ ﺗﺨﻤﺶ در رآﻮع و در ﺱﺠﻮد‪/‬ﻋﺎرف‬
‫‪ .817‬ﻗﻴﻄﺎن‬
‫ﻻ ﻣﺼﺪري ﺏﺼﻮرت ﻗﺎﻳﺘﺎﻣﺎق ﺏﻮدﻩ آ ﻪ اﻳﻨ ﺪو آﻠﻤ ﺔ ﻣﺸ ﺎﺏﻪ از‬ ‫= ﻗﺎﻳﺘﺎن = ﺏﻨﺪ آﻔﺶ ‪ ،‬ﻗﺎﻳﺘﺎق = ﺏﻨﺪ و ﺗﺴﻤﻪ ؛ اﺻﻞ ﺁﻧﺮا ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ وﻟﻲ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﺁن ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .818‬ﻗﻴﻘﺎج‬
‫= ﻗﻴْﻴﻘﺎج = ﻗﻴﻲ )ﻗﻴﻤﺎق = ﺏﺮﻳﺪن ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻩ ﺗﻴﺰ و ﭘﻨﻬﺎﻧﻲ آﺮدن( ‪ +‬ﻗﺎج )اك( = ﺏﺮﻳﺪﻩ ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻩ ﭼﭗ ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻩ آﺞ ‪،‬آﺞ ؛ ﻗﻴﻘﺎج زدن = دل ﺏﺮدن )ﺏﻮﺱ ﻴﻠﺔ‬
‫ﻧﮕﺎﻩ ﺥﻤﺎري( ‪ :‬ﻣﺸﻖ ﻗﻴﻘﺎﺟﻲ آﻪ ﺁن ﺏﺮﮔﺸﺘﻪ ﻣﮋﮔﺎن آﺮد و رﻓﺖ * ﻻﻟﻪ زارﺱﻴﻨﺔ ﻣﺎ را ﮔﻠﺴﺘﺎن آﺮد و رﻓﺖ‪ /‬داراب ﺏﻴﮓ‬
‫‪ .819‬ﻗﻴﻤﺎز‬
‫= ﻗﻴْﻲ )ﻗﻴﻴﻤﺎق = اﻧﺼﺎف آﺮدن ‪ ،‬ﺥﺮج آﺮدن ‪ ،‬ﺏﺮﻳﺪن( ‪ +‬ﻣﺎز )اك ﺱﻠﺒﻴّﺖ( =آﺴﻲ آﻪ دل ﺥﺮج آﺮدن ﻧﺪارد ‪ ،‬ﺥﺴﻴﺲ ؛ ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﭼﺮا ﺁﻧ ﺮا در‬
‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ هﺎي ﻓﺎرﺱﻲ آﻨﻴﺰ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ؟ ﺷﺎﻳﺪ از ﺷﻌﺮ زﻳﺮ ﺏﺠﺎي ﺥﺴﻴﺲ ‪ ،‬آﻨﻴﺰ اﺱﺘﻨﺒﺎط آﺮدﻩ اﻧﺪ ‪:‬‬
‫ﭘﺲ د ِر ﺥﺎﻧﻪ ﺏﮕﻮ ﻗﻴﻤﺎز را × ﺗﺎ ﺏﻴﺎرد ﺁن رﻗﺎق و ﻏﺎز را ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .820‬ﻗﻴﻤﺎق‬
‫= ﻗﺎﻳﻤﺎق = ﻗﺎي )ﻗﺎﻳﻤﺎق = اﻧﺒﺎﺷﺘﻦ( ‪ +‬ﻣﺎق )اك( = اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ‪ ،‬روﻳﻪ ‪ ،‬ﺱﺮﺷﻴﺮ‪ :‬زﻳﻤﻦ ﻧ ﺎن ﺟ ﻮﻳﻦ و ﭘﻴ ﺎز ﻓﻘ ﺮ زﻧ ﻢ × هﺰارﮔﻮﻧ ﻪ ﻣﻘﺸ ﺮ ﺏ ﻪ ﺱ ﺒﻠﺖ‬
‫ﻗﻴﻤﺎق‪ /‬ﻓﻮﻗﻲ ﻳﺰدي‬
‫‪ .821‬ﻗﻴﻤﻪ‬
‫= ﻗﻴْﻴﻤﺎ = ﻗﻴْﻲ )ﻗﻴْﻴﻤﺎق = ﺏﺮﻳﺪن ‪ ،‬اﻧﺼﺎف دادن( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = ﺏﺮﻳ ﺪﻩ ‪،‬ﮔﻮﺷ ﺖ ﺏﺮﻳ ﺪﻩ ؛ ﻗﻴﻤ ﻪ ﺥﻮرﺷ ﺖ = ﺥﻮرﺷ ﺘﻲ ﺏ ﺎ ﮔﻮﺷ ﺖ رﻳ ﺰ ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬ﻗﻴﻤ ﻪ‬
‫ﻗﻴﻤﻪ = ﺏﺮﻳﺪﻩ ﺏﺮﻳﺪﻩ ‪ ،‬ﺏﺎخ‪ :‬ﻗﻴﭽﻲ‬
‫‪ .822‬ﻗﻴﻦ‬
‫= ﻗﻴْﻦ = ﺷﻜﻨﺠﻪ ‪ ،‬ﻋﺬاب )‪ (1‬؛ اﺡﺘﻤﺎل دارد آﻪ آﻴﻦ در ﻓﺎرﺱﻲ ‪ ،‬ﺥﻔﻴﻒ ﺷﺪة هﻤﻴﻦ آﻠﻤ ﻪ ﺏﺎﺷ ﺪ‪ :‬ﺏﻌ ﺪ از ﻗ ﻴﻦ و ﺷ ﻜﻨﺠﻪ و اﺥ ﺬ ﻣ ﺎل ﺁﻧﻬ ﺎ ‪ ،‬ﺷ ﺮﺏﺖ‬
‫ﺷﻬﺎدت ﻣﻲ ﭼﺸﺎﻧﻴﺪﻧﺪ ‪ /‬ﻋﺎﻟﻢ ﺁرا‬
‫‪ .823‬آﺎﺏﻴﻦ‬
‫= آﺒﻴﻦ = ﻣﻬﺮﻳﻪ ‪ ،‬ﺻﺪاق ؛ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﺗﺮآﻲ اﺱﺖ و در ﻗﺪﻳﻢ ﺏﺼﻮرﺗﻬﺎي آﺒﻴﻦ ‪ ،‬ﻗﺎﻟﻴﻦ و ﻗﺎﻟﻴﻢ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺱ ﺖ )‪ (2‬و ﻧﺒﺎﻳ ﺪ اﺻ ﺮار آ ﺮد آ ﻪ ﺏ ﺎ‬
‫آﺎﺏﻴﻦ ﻓﺎرﺱﻲ )در اﺻﻞ ﻓﺮاﻧﺴﻮي( ﺏﻤﻌﻨﻲ اﻃﺎﻗﻚ در ارﺗﺒﺎط اﺱﺖ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻧﻮﻋﺮوس را ﻣﺎﻧﺪ × رﻃﻞ آﺎﺏﻴﻨﺶ ﮔﻴﺮ و ﺏﺎدﻩ ﺏﻴﺎر‪ /‬ﺥﺴﺮوي‬
‫‪ .824‬آﺎﭘﻮد‬
‫= ﻗﺎﭘﻮد = ﻗﺎپ )ﻗﺎﭘﻤﺎق و ﻗﺎﭘﺎﻣﺎق = ﺏﺴﺘﻦ ‪ ،‬در ﺏﺴﺘﻦ( ‪ +‬ود )اك( = درﺏﭽﻪ ‪ ،‬درب ﺟﻠﻮي ﻣﺎﺷﻴﻦ ؛ هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ‪ :‬ﻗﺎﭘﻮ )در( و ﻗﺎﭘﺎق )ﺱﺮﭘﻮش( و‬
‫ﻗﺎﭘﻘﺎ )دروازﻩ( ؛ ﺗﺮآﻴﺐ ﻗﺎﭘﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ اوﻣﻮد )اﻣﻴﺪ( اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .825‬آﺎﺱﭙﻴﻦ‬
‫ﻻ ﺟﻤﻊ ﻋﺮﺏ ﻲ ﺏﺴ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ .‬ﻧ ﺎم اﻳ ﻦ ﻗ ﻮم‬ ‫ﻗﻮم ﺗﺮك آﺎﺱﭙﻲ ﻳﺎ آﺎﺱﻲ آﻪ در هﺰارة دوم ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد در اﻃﺮاف اﻳﻦ درﻳﺎﭼﻪ ﻣﻲ رﻳﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫در آﺎﺷﺎن )ﻩ‪.‬م( هﻢ دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .826‬آﺎﺷﺎن‬
‫= آﺎﺱﺎن =آﺎﺱﻴﺎن =آﺎﺱﻲ هﺎ = ازﻣﻨﺎﻃﻖ زﻳﺴﺖ ﻗﻮم ﺗﺮك آﺎﺱﭙﻴﻦ ﻳﺎ آﺎس ‪ ،‬ﻗﺎﺷﺎن)ﻣﻌﺮ( )‪(1‬‬
‫‪ .827‬آﺎآﺎ‬
‫= ﺥﻔﻴﻒ ﺷﺪة ﻗﺎﻏﺎ )= ﺏﺮادر ‪ ،‬داﺋﻲ ‪ ،‬ﻟﻘﺒﻲ ﺏﺮاي ﺥﻮﻳﺸﺎن ﻧﺰدﻳﻚ(‬
‫‪ .828‬آﺎآﻞ‬
‫=آﻪ آﻮل = ﻣﻮي ﻣﻴﺎن ﺱﺮ )‪ : (1‬ﺏﺮﺷﻜﻦ آﺎ آﻞ ﺗﺮآﺎﻧﻪ آﻪ در ﻃﺎﻟﻊ ﺗﻮﺱﺖ * ﺏﺨﺸﺶ وآﻮﺷﺶ ﺥﺎﻗﺎﻧﻲ و ﭼﻨﮕﺰﺥﺎﻧﻲ ‪ /‬ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .829‬آﺎآﻮﺗﻲ‬
‫= ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪة آﻬﻠﻴﮓ اوْﺗﻮ =آﻬﻠﻴﮓ )آﺒﻚ( ‪ +‬اوْت )ﻋﻠﻒ( ‪ +‬و )اك ﻣﻀﺎف( = ﻋﻠﻒ آﺒﻚ ‪ ،‬از ﮔﻴﺎهﺎن ﻃﺒﻲ‬
‫‪ .830‬آﺎل‬
‫= آﺎل = ﺥﺸﻦ و وﺡﺸﻲ )در ﺗﺮآﻲ ﻗﺪﻳﻢ( ‪ ،‬ﭘﻮﺱﺖ آﻠﻔﺖ و زﺏﺮ ‪ ،‬ﻣﺠﺎزًا ﻧﺎرس ؛ آﺎﻟﻴﺶ = ﻧﻮﻋﻲ ﭘﻴﺎزﭼﻪ )‪(2‬‬
‫‪ .831‬آﺎﻟﺒﺪ‬
‫= آﺎل )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺏﻮُد )ﺏﺪن( = ﺏﺪن ﭘﻮﺱﺘﻴﻦ ‪ ،‬ﺏﺪن ﭘﻮﺱﺘﻴﻦ و ﺏﺪون روح ‪ ،‬ﺏﺪن ﺥﺸﻦ و ﻋﺎري از روح‬
 ‫‪ .832‬آﺎن آﻦ‬
‫و آﻨﻜﺎن =آﺎﻧﻜﺎن از ﻣﺼﺪر آﺎﻧﻜﺎﻣﺎق و آﺎﻧﻜﺎﻧﻤﺎق )= آﺎوﻳﺪن ‪ ،‬ور رﻓﺘﻦ( ﺏﻤﻌﻨﺎي آﺎوﺷﮕﺮ و ور روﻧﺪﻩ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﺏﻪ ﭼﺎﻩ آﻦ اﻃﻼق ﻣﻲ ﺷﻮد آ ﻪ‬
‫ﮔﺎهﻲ ﺁﻧﺮا ﺏﺼﻮرت آﺎن )ﻣﻌﺪن( ‪ +‬آﻦ )آَﻨﻨﺪﻩ( ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ درﺡﺎﻟﻴﻜﻪ اﻳ ﻦ اﺱ ﻢ ﺏ ﺮاي ﻣﻌ ﺪن آ ﻦ ﻣﻨﺎﺱ ﺐ اﺱ ﺖ!‪ .‬ﻣﻌ ﺎدل اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ در ﻓﺎرﺱ ﻲ‬
‫ﭼﺎﻩ آﻦ و در ﻋﺮﺏﻲ ﻣﻘﻨّﻲ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪َ .833‬آﭙَﺮ‬
‫ﭼﭙَﺮ = ﺥﺎﻧﺔ ﭼﻮﺏﻲ و ﻧﻴﻲ ‪ ،‬ﺡﺼﺎري از ﺗﺮآﻪ هﺎي ﺱﺒﺪي ‪ ،‬ﻧﺮدﻩ ؛ ﭼﭙﺮﻟﻪ ﻣﻚ = ﻧﺮدﻩ آﺸﻴﺪن ؛ آﻮﻣﻪ ‪ ،‬ﺥﺎﻧﺔ ﻧﻴﻲ ‪ ،‬ﺁﻟﻮﻧﻚ ‪ ،‬ﻋﺮﻳﺶ )‪(1‬‬ ‫= َ‬
‫‪ .834‬آَﭙﻚ‬
‫= ﺷﻮرة ﺱﺮ ‪ ،‬ﺱﺒﻮﺱﺔ ﺱﺮ ‪ ،‬آﭙﻚ روي ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﻲ )‪ (2‬؛ ﺷﺎﻳﺪ‪ :‬آﭙﻚ = آﭙﻴﻚ = آﭙﻲ )آﭙﻴﻤﻚ = ﺥﺸﻚ ﺷﺪن( ‪ +‬ك )اك( = ﺥﺸﻜﻴﺪﻩ‬
‫‪ .835‬آﭙﻴﺪن‬
‫از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ آﺆﭘﻤﻚ )= ﺥﻮاﺏﻴﺪن در ﻣﻘﺎم ﺗﺤﻘﻴﺮ ‪ ،‬آﻮﻓﺖ ﺥﻮاﺏﻴﺪن ‪ ،‬ﺗَﺮآﻴﺪن( ؛ آﻮﭘﻴﺪﻩ ﺏﻮد = آﻮﻓﺖ ﺥﻮاﺏﻴﺪﻩ ﺏﻮد )‪(3،19‬‬
‫‪ .836‬آﺘﻚ‬
‫ﻞ زدن‬‫=آﺆﺗﻚ =آﺆﺗﻮك = رﻳﺸﻪ و ﺷﺎﺥﺔ درﺥﺖ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ زدن ‪ ،‬زدﻧﻲ ‪ ،‬ﻋﻤ ِ‬
‫‪ .837‬آﭽﻞ‬
‫= آﺌﭽﻞ = آﺌﭽﻪ )ﺏﻲ رﻳﺶ ‪ ،‬ﺏﻲ ﭘﺸﻢ ‪ ،‬ﻓﺮش ﺏﻲ ﺥﻮاب ‪ ،‬ﻧﻤﺪ( ‪ +‬ال )اك( = ﺏﻲ ﻣﻮ ‪ ،‬ﺗﺎس ؛ آﺌﭽﻲ و ﮔﺌﭽﻲ = ﺏﺰ ﺏﻲ ﺷﺎخ‬
‫‪ .838‬آﺪ‬
‫= آﻨﺪ = روﺱﺘﺎ ‪ ،‬ﻣﻤﻠﻜﺖ ‪ ،‬ﻣﻨﺰل ؛ آﺪﺥﺪا = رﺋﻴﺲ روﺱﺘﺎ ‪ ،‬آﺪﺏﺎﻧﻮ = ﺏﺎﻧﻮي ﻣﻨﺰل‬
‫‪ .839‬آﺮ‬
‫= آﺎر = ﻧﺎﺷﻨﻮا ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(17‬‬
‫‪ .840‬آُﺮﭘﻲ‬
‫= آﺆرﭘﻮ و آﺆﭘﺮو = ﭘﻞ ‪ ،‬اﺱﻜﻠﻪ )‪ (25‬؛ ﺏﺴﺖ در ﻣﻜﺎﻧﻴﻚ ﺥﻮدرو ؛ آﺒﺮي )ﻣﻌﺮ(‬
‫‪ .841‬آﺮﺗﻤﻪ‬
‫=آﻴﺮﺗﻤﻪ =آﻴﺮت )آﻴﺮﺗﻤﻚ = ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﭼﻮب آﻨ ﺪن( ‪ +‬ﻣ ﻪ )اك( = ﺷ ﻜﺎﻓﺘﻪ ‪،‬آﻠﺒ ﺔ ﺱ ﺎﺥﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺏ ﺎ ﺗﻨ ﺔ درﺥﺘ ﺎن آ ﻪ در ﺱ ﺎﺥﺖ ﺁن ﺏﺠ ﺎي ﻣ ﻴﺦ از‬
‫ﺷﻜﺎف واﺗﺼﺎل ﺱﺮ ﺗﻴﺮهﺎ اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ )‪.(3‬‬
‫‪ِ .842‬آﺮِﺥﺖ‬
‫و ِآ ﺮِخ = آ ْﻴ ﺮﻳْﺦ = ﺱﺴ ﺖ و ﺏ ﻲ روح ‪ ،‬ﮔ ﻴﺞ ) آﻴْﺮﻳْﺨﻤ ﺎق = ﮔ ﻴﺞ ﺷ ﺪن ‪ ،‬ﺱﺴ ﺖ ﺷ ﺪن(‪ :‬ﺱ ﺮ ﭼ ﺎهﻲ!ﭼﻨ ﻴﻦ ﻣﺒ ﺎشآ ﺮخ × زﺁﻧﻜ ﻪ ﭼ ﺎهﻲ اﺱ ﺖ‬
‫ﺏﺮﺱﺮدوزخ ‪ /‬ﺁذري ﻃﻮﺱﻲ‬
‫‪ .843‬آﺮﺷﻤﻪ‬
‫=ﮔﻴﺮﻳﺸﻤﻪ = ﻗﻴْﺮﻳْﺸﻤﺎ = ﻗﻴْﺮﻳْﺶ )ﻗﻴْﺮﻳْﺸﻤﺎق = ﻧﺎز و ﻋﺸﻮﻩ آ ﺮدن ‪ ،‬ﺥﺮاﻣﻴ ﺪن( ‪ +‬ﻣ ﺎ )اك( = ﻧ ﺎز و ﻋﺸ ﻮﻩ ؛ ﻗﻴﺮﺟﺎﻧﻤ ﺎق = ﺥﻨﺪﻳ ﺪن ﻳ ﺎ ﺡﺮآ ﺎت‬
‫دﻳﮕﺮ ﺏﺮاي ﻧﺎز و ﻋﺸﻮﻩ ‪ ،‬ﻗﻴْﺮ = ﻧﺎز و ﻋﺸﻮﻩ )‪(18،2‬‬
‫‪ .844‬آُﺮك‬
‫= آﻮرك = ﭘﻮﺱﺖ ﺏﺮﺥﻲ ﺡﻴﻮاﻧﺎت آﻪ از ﺁن ﺏﺎﻻﭘﻮش ﻣﻲ ﺱﺎزﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .845‬آﺮﻧﺎ‬
‫= آﺮﻩ ﻧﺎي و آﺮﻩ ﻧﺌﻲ = دودآﺶ ‪ ،‬ﺷﻴﭙﻮر ‪،‬آﺮﻧﺎي )‪(1،3‬‬
‫‪ .846‬آﺮﻧﺶ‬
‫=آﻮرﻧﻴﺶ =ﮔﻮرﻧﻴﺶ =ﮔﺮﻧﻴﺶ =ﮔﺮ )ﮔﺮﻣﻚ = اﻧﺒﺴﺎط دادن ‪ ،‬وﺱﻌﺖ دادن ‪ ،‬اﻧﻌﻄﺎف دادن( ‪ +‬ﻧﺶ )اك( = اﻧﺒﺴﺎط ‪ ،‬اﻧﻌﻄ ﺎف ‪ ،‬ﺗﻌﻈ ﻴﻢ ﺟﻠ ﻮي‬
‫ﻲ ﻓﻠﺰات ﺏﺨﺎﻃﺮ اﻋﻤﺎل ﺗﻨﺶ‬ ‫ﺷﺎﻩ ‪ ،‬ﺡﺎﻟﺖ ﺏﺪن ﺡﻴﻦ ﺥﻤﻴﺎزﻩ ‪ ،‬اﻧﺒﺴﺎط ﻃﻮﻟ ِ‬
‫‪ .847‬آُﺮوك‬
‫=آﺆروك = آﻼﻩ ‪ ،‬ﺱﻘﻒ ‪ ،‬ﺱﻘﻒ ﻳﺎ ﺱﺎﻳﺒﺎن درﺷﻜﻪ و ﺥﻮدرو ‪ ،‬دم ﺁهﻨﮕﺮي )‪ (25،3‬؛ آﺆروآﻠﻪ ﻣﻚ = دﻣﻴﺪن و ﺗﺸﺪﻳﺪ آﺮدن آﻮرة ﺁهﻨﮕﺮي‬
‫‪ .848‬آَﺮﻩ‬
‫= ﭼﺮﻩ = ﭼﻴﺮﻩ = ﭼﻴﺮ )ﭼﺮﺏﻲ و روﻏﻦ( ‪ +‬ﻩ )اك( = ﭼﺮﺏﻨﺎك ‪ ،‬روﻏﻨﻲ‬
‫‪ .849‬آَﺰ‬
‫=آﺆز = ﺷﻌﻠﻪ اي آﻪ ﺏﻌﺪ از ﺥﺎﻣﻮش آﺮدن ﺁﺗﺶ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ ‪ ،‬ﺷﻌﻠﺔ ﺱﻄﺤﻲ )‪ (1‬؛ آﺆزﻩ ر ﻣﻚ = آﺰ آﺮدن‬
‫‪ .850‬آﺴﻤﻪ‬
‫=آﺲ )آﺴﻤﻚ = ﺏﺮﻳ ﺪن ‪ ،‬ﺟ ﺪا آ ﺮدن( ‪ +‬ﻣ ﻪ )اك( = ﺏﺮﻳ ﺪﻩ و ﺟ ﺪا آ ﺮدﻩ ‪ ،‬در اﺻ ﻞ زﻟ ﻒ ﻣﺼ ﻨﻮﻋﻲ آ ﻪ از ﻳ ﺎل اﺱ ﺐ درﺱ ﺖ آ ﺮدﻩ و ﺏ ﺮ ﺱ ﺮ‬
‫ﻣﻴﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﭼﻴﻦ و ﺷﻜﻦ زﻟﻒ ﺏﺮ رﺥﺴﺎر )‪ (1‬؛ هﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺎن آﻠﻴﭽﻪ‪:‬‬
‫ﻋﺮوس ﺏﺨﺖ در ﺁن ﺡﺠﻠﻪ ﺏﺎ هﺰاران ﻧﺎز‬
‫ﺷﻜﺴﺘﻪ آﺴﻤﻪ و ﺏﺮ ﺏﺮگ ﮔﻞ ﮔﻼب زدﻩ ‪ /‬ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .851‬آﺸﻴﻚ‬
‫ﻻ آﺌﭽﻴﻚ = آﺌﭻ )آﺌﭽﻤ ﻚ = ﮔﺬﺷ ﺘﻦ ‪ ،‬ﻋﺒ ﻮر آ ﺮدن( ‪ +‬ﻳ ﻚ )اك( = در ﺡﺮآ ﺖ و ﮔ ﺬر ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺒ ﺎن )‪ (1‬؛ ﺷ ﺎﻳﺪ ﺏ ﻪ اﻋﺘﺒ ﺎر اﻳﻨﻜ ﻪ‬ ‫=آﺌﺸﻴﻚ = اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫آﺸﻴﻚ در ﺡﺮآﺖ و وارﺱﻲ ﻣﺤﻞ ﻣﺮاﻗﺒﺖ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .852‬آﻠﺒﺘﻴﻦ‬
‫و آﻠﺒﺎﺗ ﺎن = آﻠﺒﺎﺗ ﺎن = آ ﻞ )درﺷ ﺖ ‪ ،‬ﻣﺤﻜ ﻢ( ‪ +‬ﺏ ﺎت )ﺏﺎﺗﻤ ﺎق = ﻓ ﺮو رﻓ ﺘﻦ( ‪ +‬ان )اك ﻓ ﺎﻋﻠﻲ( = ﻣﺤﻜ ﻢ ﻓ ﺮو روﻧ ﺪﻩ ‪ ،‬از اﺏ ﺰاراﻵت ﻧﺠ ﺎري ؛‬
‫هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ آﻠﻪ )= آﻞ ‪ +‬ﻩ = ﮔﺎو ﺟﻮان و ﻗﻮي(‬
‫‪ُ .853‬آﻠَﺶ‬
‫ﻻ‪ :‬آﻮﻟ ﻪ ش =‬ ‫=آﻮﻟﻪ ش =آﺎﻩ ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎل )‪ ، (25‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ آ ﻮﻻك )‪ (3‬؛ ﺁﻧﭽ ﻪ ﭘ ﺲ از درو از ﺱ ﺎق و ﺏ ﺮگ و رﻳﺸ ﻪ ﺏ ﺎﻗﻲ ﺏﻤﺎﻧ ﺪ )‪ (19‬؛ اﺡﺘﻤ ﺎ ً‬
‫آﻮﻟﻴﺶ = آﻮﻟﻲ )آﻮﻟﻴﻤﻚ = زﻳﺮ ﺱﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﻣﺪﻓﻮن ﺷﺪن( ‪ +‬ش)اك(= ﺱﺎﻳﺒﺎﻧﻲ‪،‬ﺁﻧﭽﻪ روي ﺁﻻﭼﻴﻖ ﺏﻴﺎﻧﺪازﻧﺪ و ﺱﺎﻳﺒﺎن درﺱﺖ آﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪ .854‬آﻠﻨﮓ‬
‫= آﻮﻟﻮك و آﻮﻟﻮﻧﮓ = ﭘﺎروي ﻗﺎﻳﻘﺮاﻧﻲ ‪ ،‬ﺏﺎل درﻧﺎ )ﺏﺨﺎﻃﺮ ﺷﺒﺎهﺖ( ‪ ،‬ﺏﺮآﻪ‪ .‬درﺡ ﺎل ﺡﺎﺿ ﺮ از اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﻪ ﺗﺮآ ﻲ ﺏ ﻪ هﻤ ﺎن ﻣﻔﻬ ﻮم اﺏ ﺰار ﺏﻨ ﺎﺋﻲ‬
‫اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ .855‬آِﻠﻴﻢ‬
‫= آﻴﻠﻴﻢ = آﻴﻞ )= ﺏﻲ ﻣﻮ ‪ ،‬ﺷﺎﻧﻪ ﻧﺨ ﻮردﻩ ‪ ،‬ﻣﻨ ﺪرس( ‪ +‬ﻳ ﻢ )اك( = ﻓ ﺮش ﺏ ﺪون ﺥ ﻮاب ‪ ،‬ﺷ ﺎﻧﻪ ﻧﺨ ﻮردﻩ ؛ آﻴﻠﻜ ﻪ = ﻣﻮه ﺎي دره ﻢ ﺏ ﺮهﻢ و ﺷ ﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﺨﻮردﻩ ‪ ،‬آﻴﻠﻜﻪ ﺱﻮﭘﻮرﮔﻪ = ﺟﺎروي ﺏﺪرد ﻧﺨﻮر‬
‫‪ .856‬آﻠﻮﭼﻪ‬
‫= آﻮﻟﭽﻪ ‪ ،‬آﻮﻟﻮﭼﻪ = آﻮل )ﺥﺎآﺴﺘﺮ( ‪ +‬ﭼ ﻪ )اك( = ﺥﺎآﺴ ﺘﺮﻩ ‪ ،‬زﻏﺎﻟ ﻪ ‪ ،‬آﻴﻜ ﻲ آ ﻪ ﻗ ﺪﻳﻢ ﺏﻌ ﺪ از اﺗﻤ ﺎم ﻧ ﺎﻧﻮاﺋﻲ روي آ ﺰ ﺥﺎآﺴ ﺘﺮ ﻣ ﻲ ﭘﺨﺘﻨ ﺪ ؛‬
‫آﻮﻟﭽﻪ ﻟﻨﻤﻚ = ﮔﺮد ﺷﺪن ؛ آﻠﻴﭽﻪ هﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد )‪ ، (1‬ﻗ ﺮص ﻣ ﺎﻩ و ﺥﻮرﺷ ﻴﺪ )‪ :(27‬ﻗﻔ ﻮل ﺏ ﺎز ﺏﮕﺮدﻳ ﺪن و اﻓ ﻮل ﻏ ﺮوب × ﭼﻨﺎﻧﭽ ﻪ ﻗ ﺮص‬
‫آﻠﻴﭽﻪ ﺱﻤﻴﺪ ﻧﺎن ﺱﭙﻴﺪ ‪ /‬ﻧﺼﺎب )‪(27‬‬
‫‪ .857‬آﻠﻮخ‬
‫=آﻞ اووﺥﺎ =آ ﻞ )درﺷ ﺖ ‪ ،‬ﺡﺠ ﻴﻢ( ‪ +‬اوْوﺥ ﺎ )ﺥ ﺮد ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬رﻳ ﺰ( = ﭼﻴ ﺰ درﺷ ﺖ ﺥ ﺮد ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬آﻠ ﻪ ﻗﻨ ﺪ ﺥ ﺮد ﺷ ﺪﻩ ‪ ،‬اوْوﺥﻮﻧﺘ ﻮ = ﺥ ﺮدﻩ رﻳ ﺰﻩ ‪،‬‬
‫اوْوﺥﺎﻻﻣﺎق = ﺥﺮد و رﻳﺰ آﺮدن‪ :‬ﮔﻴﺘﻲ هﻤﻪ ﺱﺮ ﺏﺴﺮ آﻠﻮﺥﻲ اﺱﺖ × ﻗﺴﻢ ﺗﻮ از ﺁن آﻠﻮخ ﮔﺮدي اﺱﺖ‪ /‬ﺱﻨﺎﺋﻲ ﻏﺰﻧﻮي‬
‫‪ .858‬آﻤﭽﻪ‬
‫= آﻤﭽﻪ=ﭼﻤﭽﻪ=ﭼﺆﻣﭽﻪ = وﺱﻴﻠﻪ اي ﭼﻤﭽﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ در آﺎر ﺏﻨﺎﺋﻲ‬
‫‪ .859‬آﻤﻚ‬
‫=آﺆﻣﻚ =ﮔﺆﻣﻚ =ﮔﺆم )ﮔﺆﻣﻤﻚ = دﺱﺘﻪ آﺮدن ﻋﻠﻮﻓﻪ ‪ ،‬دﺱﺘﻪ آﺮدن( ‪ +‬ك )اك( = دﺱﺖ هﻤﻜﺎري ‪ ،‬ﻳﺎري ؛ آﺆﻣﻪ = ﺗﻮدﻩ اي از ﻳﻚ ﭼﻴﺰ‬
‫‪ .860‬آﻨﺪ‪/‬ج‬
‫و آﺪ = دﻩ ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ‪ ،‬ﺥﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﭘﺴﻮﻧﺪي دراﻧﺘﻬﺎي ﻧﺎﻣﻬﺎ ‪:‬ﺁق آﻨﺪ ‪ ،‬داﺷﻜﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﺎﺷﻜﻨﺪ ‪ ،‬آﺪﺥﺪا ‪،‬آﺪﺏﺎﻧﻮ‬
‫‪ .861‬آﻨﺪو‬
‫و آﻨﺪوج = آﻨﺪي و آﻨﺪوُك = ﻇﺮف ﮔﻠﻲ ﺏﺸﻜﻞ ﺥﻢ ﺏﺮاي ﻧﮕﻬﺪاري ﺁرد و… )‪ :(27،18،2‬ﺏﺒﻨﺪد ﺱﺎل ﻗﺤﻂ ﺱﺨﺖ ‪ ،‬دروﻳﺶ و ﺗ ﻮاﻧﮕﺮ را * ه ﻢ‬
‫از ﮔﻨﺪم ﺗﻬﻲآﻨﺪوك و هﻢ ﺥﺎﻟﻲ زﻧﺎن آﺮﺱﺎن‪ /‬ﻧﺰاري ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﻲ‬
‫‪ .862‬آﻨﻜﺎش‬
‫و آﻨﻜﺎج و آﻨﮕﺎج و آﻨﮕﺎش = آﺎﻧﻜﺎ )آﺎﻧﻜﺎﺷﻤﺎق و آﻨﮕﻴﺸﻤﻚ = ﻣﺸﻮرت آﺮدن( ‪ +‬ش ﻳﺎ ج )اك( = ﻣﺸﻮرت )‪: (1‬‬
‫ﻧﻮروز و ﻗُﺘﻠﻎ ﺷﺎﻩ و ﻏﻴﺮﻩ ﺏﻪ آﻨﮕﺎج ﺥﻠﻮﺗﻲ ﺱﺎﺥﺘﻨﺪ ‪ /‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻏﺎزاﻧﻲ‪78.‬‬
‫‪ .863‬آﻨﻴﺰ‬
‫=آﻨﻴﺰ و آﻮﻧﻴﺰ و آﻮﻧﻮز = ﺥﺎدﻣﻪ ‪،‬آﻠﻔﺖ زن ؛ در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن »آﻮﻧﮓ« اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ )‪(17‬‬
‫‪ .864‬آﻮﺗﺎﻩ‬
‫= آﻮﺗﻪ = ﮔﻮﺗﻪ = ﮔﻮدﻩ و ﮔﻮدﻩ ك ؛ ﮔﻮدﻩ ﻟﻤﻚ = آﻮﺗﺎﻩ ﺷﺪن ‪ ،‬ﮔﻮدول = آﻮﺗﻮل = ﻧﺎرس از ﻗﺪ ‪ ،‬در ﺗﺮآﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ آﺎف ﺁﺥﺮ ﺏ ﻪ ﺡ ﺮف ﻩ ﻣﻌﻤ ﻮل‬
‫اﺱﺖ و ﺏﺮاي هﻤﻴﻦ ﻣﻌﻘﻮل اﺱﺖ آﻪ آﻮﺗﻪ )آﻮﺗﺎﻩ( از ﮔﻮدﻩ )ﮔﻮدﻩ ك( ﺏﺪﺱﺖ ﺁﻣﺪﻩ ﺏﺎﺷﺪ )در ﭘﻬﻠﻮي ﻧﻴﺰ ﺏﺼ ﻮرت ‪ kotak‬ذآ ﺮ ﺷ ﺪﻩ اﺱ ﺖ )‪ (27‬و‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮض را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲ آﻨﺪ(‪ .‬از هﻤﻴﻦ آﻠﻤﻪ ‪ ،‬آﻮدك )ﻩ‪.‬م( هﻢ ﺏﻪ ﻓﺎرﺱﻲ رﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .865‬آﻮﺗﻮل‬
‫= آﻮﺗﻮل = ﮔﻮدول = ﮔﻮدﻩ )آﻮﺗﺎﻩ( ‪ +‬ول )اك( = ﻗﺪ آﻮﺗﺎﻩ ‪ ،‬ﺥﭙﻞ )ﺏﺎخ‪ :‬آﻮﺗﺎﻩ و آﻮدك(‬
‫‪ .866‬آﻮﭼﻚ‬
‫= آﻮﭼﻮك و آﻴﭽﻴﻚ =آﻴﭽﻲ )ﺥﺮد و رﻳﺰ( ‪ +‬ك )اك( = آﻮﭼﻚ ؛ آﻴﭽﻴﻠﻤﻚ )= آﻮﭼﻚ ﺷﺪن( ‪ ،‬آﻴﭽﻴﻠﺪﻣﻚ = آﻮﭼﻚ آﺮدن ؛ آﻮﭼ ﻮك = ﻧ ﻮزاد ‪،‬‬
‫ﺱﺎﺥﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺼﺎدر آﻴﭽﻴﻠﻤﻚ و آﻴﭽﻴﻠﺪﻣﻚ از اﺱﻢ آﻴﭽﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺱﺎﺥﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺼﺎدر دﻳﺮﻳﻠﻤﻚ )= زﻧﺪﻩ ﺷﺪن( و دﻳﺮﻳﻠﺪﻣﻚ )= زﻧﺪﻩ آﺮدن( از اﺱ ﻢ‬
‫دﻳﺮي )= زﻧﺪﻩ( اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .867‬آﻮﭼﻪ‬
‫= آﻮﭼﻪ = آﻮﻳﭽﻪ = آﻮي )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﭼﻪ )اك ﺗﺼﻐﻴﺮ( = آﻮي آﻮﭼﻚ‬
‫‪ .868‬آﻮﭼﻴﺪن‬
‫از ﻣﺼﺎدر ﺟﺪﻳﺪ ﻓﺎرﺱﻲ و وام ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺼﺪر ﺗﺮآﻲ آﺆﭼﻤﻚ‬
‫‪ .869‬آﻮدك‬
‫ﮔﻮدﻩ ك = ﮔﻮدﻩ )آﻮﺗﺎﻩ( ‪ +‬ك )اك( = آﻮﭼﻚ و آﻮﺗﺎﻩ ؛ ﻗﻮدوق و ﺟﻮﺟﻮق )= ﺏﭽﻪ( ﻣﺤﺮف هﻤﻴﻦ آﻠﻤﻪ هﺴﺘﻨﺪ‪ .‬هﻤﺮﻳﺸﻪ ﺏﺎ آﻮﺗ ﺎﻩ )ﻩ‪.‬م( و آﻮﺗ ﻮل‬
‫)ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .870‬آﻮر‬
‫= آﻮْر = ﻧﺎﺏﻴﻨﺎ ‪ ،‬ﻣﺴﺪود ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ‪ ،‬ﻧﺎﺁﮔﺎﻩ ‪ ،‬آﻢ ﻧﻮر ؛ آﻮْر ﺏﻮْﻏﺎز = ﺱﻴﺮي ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ‪ ،‬آﻮْرﻗﺎﻟﻤﺎق = ﻏﺎﻓﻞ ﻣﺎﻧﺪن ‪ ،‬آﻮْر ﻗﻮﻳﻤ ﺎق = وﻳ ﺮان آ ﺮدن ‪،‬‬
‫آﻮْرﮔﺆز = ﭼﺸﻢ ﭼﺮان ‪ ،‬آﻮْرﻻﻣﺎق = هﺪر دادن ‪ ،‬آﻮْرﻳﻮْل = ﺏﻦ ﺏﺴﺖ‬
‫‪ .871‬آﻮرﻩ‬
‫=آﻮرﻩ از ﻣﺼﺪر آﻮرﻩ ﻣﻚ )= ﭘﺎرو آﺮدن ‪ ،‬روﺏﻴﺪن ‪ ،‬رُﻓﺘﻦ( ﺏﻤﻌﻨﺎي وﺱﻴﻠﻪ اي آﻪ ﺏﺮف را ﻣﻲ روﺏﺪ و ﭘﺎك ﻣﻲ آﻨﺪ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﻪ اي آ ﻪ دود را از‬
‫ﺁﺗﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻲ روﺏﺪ‪.‬‬
‫‪ .872‬آﻮزﻩ‬
‫=آﻮزﻩ و آﻮزﻩ ج = ﻇﺮف ﻧﮕﻬﺪاري ﺁب )‪(18،2‬‬
‫‪ .873‬آﻮﺱﻪ‬
‫= آﻮْﺱﺎ = ﺻﻮرت آﻢ ﻣﻮ ‪،‬آﻢ رﻳﺶ )‪ (3‬؛آﻮْﺱﺎ ﺱﺎﻗﻘﺎل = رﻳﺶ ﺏُﺰي‬
 ‫‪ .874‬آﻮك‬
‫= آﺆك = ﺁهﻨﮓ و ﻟﺤﻦ در ﺥﻮاﻧﻨ ﺪﮔﻲ ‪ ،‬رﻳﺸ ﻪ ‪ ،‬ﭼ ﺎق ‪ ،‬دوﺥ ﺖ ه ﺎي ﭘﺎرﭼ ﻪ ؛ آﺆآﻠ ﻪ ﻣ ﻚ = ﺱ ﻮزن ﻧ ﺦ آ ﺮدن ﻳ ﺎ آ ﺆك آ ﺮدن ﺱ ﺎز ﻣﻮﺱ ﻴﻘﻲ ‪،‬‬
‫آﺆآﺴﻴﺰ = ﺏﻲ رﻳﺸﻪ )‪(2،25‬‬
‫‪ .875‬آﻮآﻮ‪/‬ﭘﺮﻧﺪﻩ‬
‫= ﻗﻮُﻗﻘ ُﻮ = ﻗﻮق )ﺻﺪا( ‪ +‬ﻗﻮ )اك( = ﻧﺎم ﭘﺮﻧﺪﻩ اي آﻪ ﻗﻮق ﻗﻮ ﻣﻲ آﻨﺪ ‪ ،‬ﻓﺎﺥﺘﻪ‬
‫‪ .876‬آﻮل‬
‫=ﮔﺆل = اﺱﺘﺨﺮ ‪ ،‬ﺁﺏﮕﻴﺮ ‪ ،‬ﺗﺎﻻب ‪ ،‬ﺏﺮآﻪ ‪ ،‬درﻳﺎﭼﺔ آﻮﭼﻚ )‪ :(2،1‬ﺷﻪ ﭼﻮﺡﻮﺿﻲ دان ﺡﺸﻢ ﭼﻮن ﻟﻮﻟﻬﺎ×ﺁب ازﻟﻮﻟﻪ رود درآﻮلهﺎ‪/‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .877‬آﻮﻻك‬
‫= آﻮﻟ ﻪ ك = آﻮﻟ ﻪ )آﻮﻟ ﻪ ﻣ ﻚ = آ ﻮﻻك آ ﺮدن( ‪ +‬اك )اك( = آ ﻮﻻك آﻨﻨ ﺪﻩ! ؛ ﻧﻈ ﺮ دﻳﮕ ﺮ ﺁﻧﺴ ﺖ آ ﻪ‪ :‬آ ﻮﻻك = آﻮﻟ ﻪ ك = آﻮﻟﻴ ﻚ = آ ﻮﻟﻲ‬
‫)آﻮﻟﻴﻤﻚ = زﻳﺮ ﺱﺎﻳﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﻣﺪﻓﻮن ﺷﺪن( ‪ +‬ك )اك( = زﻳﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺪﻓﻮن آﻨﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﺗﻨﺪﺏﺎد ﺏﺮﻓﻲ آﻪ هﻤﻪ ﭼﻴﺰ را زﻳﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ .878‬آﻮﻣﺎج‬
‫= آﺆﻣﺞ = آﺆم )آﺆﻣﻤﻚ = زﻳﺮ ﭼﻴﺰي ﭘﻨﻬ ﺎن آ ﺮدن( ‪ +‬اج )اك( = ﭘﻨﻬﺎﻧ ﻪ ‪ ،‬ﻧ ﻮﻋﻲ ﻧ ﺎن ﺷ ﻴﺮﻳﻦ آ ﻪ در زﻳ ﺮ ﺥﺎآﺴ ﺘﺮ و ﺁﺗ ﺶ ﭘﺨﺘ ﻪ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد و‬
‫آﺆﻣﻮر )ﺥﺎآﺴﺘﺮ( از هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ اﺱﺖ )‪ ، (18،2‬ﭼﺎدري را آﻪ ﺏﻮﺱﻴﻠﺔ ﺥﻴﻤﻪ و ﺱﺘﻮﻧﻲ ﺏﻠﻨﺪ آﻨﻨﺪ ﺏﺨﺎﻃﺮ ﺷﺒﺎ هﺖ ﭼﺎدر ﺏ ﻪ اﻳ ﻦ ﻧ ﺎن ﺁﻧ ﺮا آ ﺆﻣﺞ‬
‫ﻳﺎ آﻮﻣﺎج ﮔﻮﻳﻨﺪ )‪.(1‬‬
‫‪ .879‬آﻮﻣﻪ‬
‫= آﻮْﻣﺎ =آﻮْم )دﺱﺘﻪ ‪ ،‬ﺏﺴﺘﻪ( ‪ +‬ا )اك( = ﺗﻮدﻩ ‪ ،‬ﺁﻻﭼﻴﻖ ‪ ،‬دﺥﻤﻪ ‪ ،‬آﻠﺒﻪ )‪ (3‬؛ ﺥﺮﮔﺎهﻲ از ﺡﺼﻴﺮ و ﭼﻮب ﺏﺮاي ﺷﻜﺎر و ﻗﺮق )‪(19‬‬
‫‪ .880‬آﻮي‬
‫=آﻮي = ﻣﺤّﻞ آﻮﭼﻚ زﻧﺪﮔﻲ ‪ ،‬دﻩ ‪ ،‬ازرﻳﺸﻪ هﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮآﻲ ؛ آﻮي ﻟﻮ = دهﺎﺗﻲ ‪ ،‬آﻮﭼﻪ = آﻮﻳﭽﻪ )‪(3‬‬
‫‪ .881‬آﻲ‬
‫= ﮔﺌﻲ = ﺥﻮب ‪ ،‬ﺏﺰرگ ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻮﻧﺪي در ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺷﺎهﺎن آﻴﺎﻧﻴﺎن ؛ آﻴﻜﺎووس‪،‬آﻲ ﺁرش‪،‬آﻴﻘﺒﺎد؛ ﺷﺎﻩ ﺷﺎهﺎن ‪ ،‬از هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ آﻴﺎ‪ :‬اﮔﺮ ﮔﺌﻲ دﻳﺮ‬
‫ﻗﺎرﻳﻨﺪاش ﻳﻮﺥﺴﺎ ﻳﺎووز×اوزون ﻳﻮﻟﺪا ﺱﻨﻪ اوﻟﺪور ﻗﻴﻼووز‪/‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .882‬آﻴﭗ‬
‫= ﺥﻴْﭗ و ﻗﻮْپ = ﻣﺤﻜﻢ ‪ ،‬ﺏﺴﻴﺎر ﺥﻮب )ﻩ‪.‬م( ‪ ،‬ﺗﻨﮓ ‪ ،‬ﺏﻬﻢ ﭘﻴﻮﺱﺘﻪ‬
‫‪ .883‬آﻴﺶ‬
‫= ﺗﻴﺮدان ‪ ،‬ﻗﺮﺏﺎن ‪ ،‬رﻳﺸﺔ اﺻﻴﻞ ﺗﺮآﻲ)‪(2‬‬
‫هﺮ ﺗﻴﺮ آﻪ در آﻴﺶ اﺱﺖ ‪ ،‬ﮔﺮ ﺏﺮ دل رﻳﺶ ﺁﻳﺪ‬
‫ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﻳﻜﻲ ﺏﺎﺷﻴﻢ ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﺔ ﻗﺮﺏﺎن هﺎ ‪ /‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .884‬آﻴﻮﺱﻚ‬
‫=آﻴﻮﺷﻚ =آﻮﺷﻚ و آﺆﺷﻚ = آﺆﺷ ﻮك = آﺆﺷ ﻮ )آﺆﺷ ﻮﻣﻚ = ﭘﻮﺷ ﺎﻧﺪن ‪ ،‬زﻳ ﺮ ﺱ ﺎﻳﻪ ﺏ ﺮدن( ‪ +‬ك )اك( = ﺱ ﺎﻳﺒﺎن ‪ ،‬اﺗﺎﻗﭽ ﻪ ‪ ،‬اﺗﺎﻗ ﻚ ؛ اﻟﺒﺘ ﻪ اﻳ ﻦ‬
‫آﻠﻤﻪ ﺏﺼﻮرت ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ از اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺏﻪ ﻓﺎرﺱﻲ و ﺡﺘﻲ ﺗﺮآﻲ داﺥﻞ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ وﻟﻲ ﺏﺪون ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ ه ﻢ ﺏ ﺮ روي ﻧ ﺎم ﺏﻌﻀ ﻲ ده ﺎت ﻣﻨ ﺎﻃﻖ‬
‫ﻓﺎرس ﻣﻲ ﺏﻴﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪َ .885‬ﮔﺒّﻪ‬
‫= ﮔﺆﺏﻪ = ﻗﺎﻟﻲ آﻪ ﭘﻮدهﺎي ﺏﻠﻨ ﺪ دارد )‪ (1‬؛ ﻓ ﺮش آﻨ ﺎرﻩ ‪ ،‬ﺡﺎﻣﻠ ﻪ ‪ ،‬ﺷ ﺨﺺ زﻣ ﻴﻦ ﮔﻴ ﺮ ‪ ،‬ﺏﻴﻤ ﺎر ؛ در هﻤ ﺔ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ ﻣ ﺬآﻮر ﻧ ﻮﻋﻲ ﺱ ﻨﮕﻴﻨﻲ و ﺏ ﻲ‬
‫ﺗﺤﺮآﻲ اﺱﺘﻔﻬﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .886‬ﮔﺆي ﺗﺮك‬
‫=ﮔﺆي )ﻗﻮي ‪ ،‬ﺁﺱﻤﺎن( ‪ +‬ﺗﻮرك = ﺗﺮك ﻗﻮي ‪ ،‬ﺗﺮك ﺁﺱﻤﺎﻧﻲ ‪ ،‬از ﻗﻮم هﺎي ﺏﺰرگ ﺗﺮك آﻪ ﺏﻌ ﺪ از ﺗﺮآ ﺎن ه ﻮن دوﻣ ﻴﻦ اﻣﭙﺮاﻃ ﻮري ﺏ ﺰرگ در‬
‫ﺁﺱﻴﺎ را ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﻮر اﺱﻼم ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ و ﺏﻌﺪ از ﺥﻂ ﺗﺮك ﺱﻮﻣﺮي ‪ ،‬دوﻣﻴﻦ ﺥﻂ ﻏﻴﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺏﺸﺮي را اﺥﺘ ﺮاع آ ﺮدﻩ ﺏﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺥ ﻂ ﻣﻴﺨ ﻲ‬
‫از ﺁن ﻧﺸﺄت ﮔﺮﻓﺖ )‪.(4،17‬‬
‫‪ .887‬ﮔُﺪار‬
‫= ﮔﻮدﻩ ر = ﮔﻮد )ﮔﻮدﻣﻚ = ﭘﺎﺋﻴﺪن ‪ ،‬ﻣﻮاﻇﺒﺖ آﺮدن ‪ ،‬آﻨﺘﺮل آﺮدن( ‪ +‬ار )اك( = ﻣﻮاﻇﺒﺖ ‪ ،‬آﻨﺘﺮل ‪ ،‬دﻗﺖ ؛ ﺏﻲ ﮔﺪار )ﺏﻲ دﻗ ﺖ ‪ ،‬ﺏ ﻲ ﺡﺴ ﺎب‬
‫و آﺘﺎب( ﺏﻪ ﺁب زدن‬
‫‪ .888‬ﮔﺪوك‬
‫=ﮔﻪ دﻳﻚ =ﮔﺮدوﻧﺔ آﻮﻩ ‪،‬ﮔﺬرﮔﺎهﻲ در آﻮﻩ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺪوك آﻨﺪوان‬
‫‪َ .889‬ﮔﺮَك ﻳﺎراق‪/‬ت‬
‫= َﮔﺮَك )ﺏﺎﻳﺪ( ‪ +‬ﻳﺎراق )= ﻳﺮاق ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات( = ﺗﺠﻬﻴﺰات اﺟﺒﺎري ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻣﺎﻟﻴﺎت درﻋﻬﺪﺻﻔﻮي )‪(3‬‬
‫‪ .890‬ﮔُﺰ‬
‫= ﮔﺆز = ﭼﺸﻢ ؛ ﮔﺆزﻩ ل = ﺥﻮﺷﮕﻞ ؛ ﻗﺮﻩ ﮔﻮزﻟﻮ = ﻗﺎرا ﮔﺆزﻟﻲ = ﺱﻴﺎﻩ ﭼﺸﻢ‪ :‬ﺁن ﻳﻜﻲ ﺗﺮآﻲ ُﺏ ﺪ و ﮔﻔ ﺖ اي ﮔ ﺆزوم ×ﻣ ﻦ ﻧﻤ ﻲ ﺥ ﻮاهﻢ ﻋﻨ ﺐ ‪،‬‬
‫ﺥﻮاهﻢ اوزوم‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .891‬ﮔَﺰﻟﻚ‬
‫=ﮔَﺰﻟﻴﻚ =ﮔﻪ ز )ﮔﻪ زﻣﻚ = ﺏﺮﻳﺪن ‪ ،‬ﮔﺸﺘﻦ( ‪ +‬ﻟﻴﻚ )اك( = ﺏﺮﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﭼﺎﻗﻮي ﺗﻴﻎ آﻮﺗﺎ ِﻩ ﺏﻠﻨﺪ دﺱﺘﻪ )‪ : (1‬ﺏﻨﻤﺎ ﺏﻤﻦ آﻪ ﻣﻨﻜﺮ ﺡﺴﻦ رخ ﺗﻮآﻴﺴ ﺖ؟ ×‬
‫ﺗﺎدﻳﺪﻩ اش ﺏﻪﮔﺰﻟﻚﻏﻴﺮت درﺁورم‪ /‬ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .892‬ﮔﺰﻣﻪ‬
‫=ﮔﺰ )ﮔﺰﻣﻚ =ﮔﺸﺘﻦ( ‪ +‬ﻣﻪ )اك( =ﮔﺸﺖ ‪ ،‬ﺷﺒﮕﺮدي آﻪ از ﻃﺮف داروﻏﻪ ﺷﺒﻬﺎ ﺟﻬﺖ ﺡﻔﻆ اﻣﻨﻴﺖ در ﺷﻬﺮ ﻣﻲ ﮔﺸﺖ )‪.(1‬‬
‫‪ .893‬ﮔﺰﻧﻪ‬
‫=ﮔَﺰﻩ ﻧﻪ =ﮔﻪ ز )ﮔﻪ زﻣﻚ = ﺏﺮﻳﺪن ‪ ،‬ﮔﺸﺘﻦ( ‪ +‬ان )اك( ‪ +‬ﻩ )اك( = وﺱﻴﻠﺔ ﺏﺮﻳﺪن ‪ ،‬ﭼﺎﻗﻮي ﭼﺮم درآﻔﺎﺷﻲ )‪ ، (1‬هﻤﺮﻳﺸﺔ ﮔﺰﻟﻚ‬
‫‪ .894‬ﮔﺴﺘﺎخ‬
‫= ﮔﺆﺱﺘﺎق = ﮔﺆزﺗ ﺎق = ﮔ ﺆز )ﭼﺸ ﻢ( ‪ +‬ﺗ ﺎق )اك( = ﭼﺸ ﻢ ﻧﺘ ﺮس ‪ ،‬ﺏ ﻲ ﺏ ﺎك ؛ ﻣﺠ ﺎزًا ﺏ ﻲ ادب و ﺏ ﺎزﻳﮕﻮش ؛ ﺗﺮآﻴ ﺐ ﮔﺆزﺗ ﺎق ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﻴﻠﺘﺎق و‬
‫ﻳﺎﻟﺘﺎق اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .895‬ﮔُﻞ‬
‫=ﮔﻮل از ﻣﺼﺪر ﮔﻮﻟﻤﻚ )= ﺥﻨﺪﻳﺪن( آﻪ ﺏﺨﺎﻃﺮ ﺷﺎداﺏﻲ ﮔﻞ ﺁﻧﺮا ﺏﺪﻳﻦ ﻧﺎم ﺗﺸﺒﻴﻪ آﺮدﻩ اﻧﺪ و در ﻓـــﺎرﺱﻲ ﺏﺎ ﮔﺮﺗﻪ ﺏ ﺮداري از هﻤ ﻴﻦ ﻧﻜﺘ ﻪ هﻤﻴﺸ ﻪ‬
‫ﻟﺒﺨﻨﺪ و ﻟﺐ ﺏﺎ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﺏﻪ ﮔﻞ و ﻏﻨﭽﻪ هﻤﺮاﻩ ﺏﻮدﻩ اﺱﺖ‪:‬ﮔﻞ ﺥﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﺥﻨﺪة ﻏﻨﭽﻪ اي‬
‫‪ .896‬ﮔﻠﺸﻦ‬
‫=ﮔﻮﻟﺸﻦ =ﮔﻮل )ﺥﻨﺪﻩ( ‪ +‬ﺷﻦ )ﺷﺎدي( = ﺷﺎدي وﺥﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺗﻔﺮج ‪ ،‬ﺏﻮﺱﺘﺎن ؛ ﻣﻘﻠﻮب ﺷﻨﮕﻮل )= ﺷﻦ ‪ +‬ﮔﻮل(‬
‫‪ .897‬ﮔﻠﻦ ﮔﺪن‬
‫=ﮔﻪ ﻟﻦ )ﺁﻳﻨﺪﻩ( ‪+‬ﮔﺌﺪﻩ ن )روﻧﺪﻩ( = رﻓﺖ وﺏﺮﮔﺸﺖ آﻨﻨﺪﻩ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ رﻓﺖ و ﺏﺮﮔﺸﺘﻲ دراﺱﻠﺤﻪ‬
‫‪ .898‬ﮔﻠﻮﻟﻪ‬
‫= ﮔﻮﻟﻠــﻪ = ﮔﻮل )ﺏﺎخ ‪ :‬ﮔُﻞ( ‪ +‬ﻟﻪ )اك( = ﺏﺎز ﺷﻮﻧﺪﻩ ﭼﻮن ﮔﻞ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ اﻧﻔﺠﺎري از اﺱﻠﺤﻪ آﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻞ از داﺥﻞ ﺁن ﺏ ﺎز ﻣ ﻲ ﺷ ﺪ و ﻳ ﺎ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﮔ ﻞ‬
‫ﺏﻪ هﺮ ﺟﺎﺋﻲ ﻣﻲ ﺥﻮرد ‪ ،‬ﺏﺎز ﻣﻲ آﺮد‪.‬‬
‫‪َ .899‬ﮔﻠّﻪ‬
‫=ﮔﻠﻠﻪ وﮔﻠﻼﻳﻲ = ﺏﻪ ﭼﺮا ﻓﺮﺱﺘﺎدن ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن ‪ ،‬دﺱﺘﺔ ﭼﻬﺎرﭘﺎﻳﺎن )‪ (1‬؛ ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﭼﺮا ﺗﺮآﻲ اﺱﺖ‪ .‬ﺥﻮد ﺗﺮآﻬﺎ ﺏﻪ ﺁن ﺱﻮرو ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .900‬ﮔﻠﻴﻦ‬
‫= ﮔﻞ )ﮔﻠﻤﻚ = ﺁﻣﺪن( ‪ +‬ﻳﻦ )اك( = ﺁﻣﺪﻩ ‪ ،‬ﺁﻧﻜﻪ ﺏﻌﺪًا ﺏﻪ ﺟﻤﻊ ﺥﺎﻧﻮادﻩ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ ‪ ،‬ﻋﺮوس ؛ در ﺗﺮآﻴﺒ ﺎﺗﻲ ﭼ ﻮن‪ :‬ﮔﻠ ﻴﻦ ﺥ ﺎﻧﻢ ‪ ،‬ﮔﻠ ﻴﻦ ﺁﻏ ﺎ و‬
‫ﮔﻠﻴﻦ ﺏﺎﺟﻲ… )‪(25‬‬
‫‪ .901‬ﮔﻮﺟﻪ‬
‫= ﮔﺆوﺟﻪ و ﮔﺆﻳﺠﻪ = ﮔﺆي )ﺱﺒﺰ( ‪ +‬ﺟﻪ )اك( = ﺱﺒﺰﻩ ‪ ،‬ﺁﻟﻮﭼﻪ ﺱﺒﺰ ‪ ،‬اﻳﻦ اﺱﻢ ﺏﻌﺪهﺎ ﺏﺎ ﺁﻣﺪن ﮔﻮﺟﺔ ﻗﺮﻣﺰ ﺏﺼﻮرت ﮔﻮﺟﻪ ﻓﺮﻧﮕﻲ و ﺡﺘﻲ ﮔﻮﺟﻪ‬
‫ﻼ ﺗﺮآﻬ ﺎ ﻋ ﻼوﻩ ﺏ ﺮ ﮔﺆﻳﺠ ﻪ ‪،‬‬ ‫ﺏﺪان ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻨﻜﻪ ﺏﻪ ﺁﻟﻮﭼﻪ ‪ ،‬ﮔﻮﺟﻪ ﺱﺒﺰ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ درﺡﺎﻟﻴﻜﻪ ﮔﻮﺟﻪ ﺥﻮدش در ﻣﻌﻨﺎي ﺱﺒﺰ اﺱﺖ‪ .‬ﻓﻌ ً‬
‫ﺏﺎﻣﺎدور )ﻓﺮاﻧﺴﻮي( هﻢ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .902‬ﮔﻮر‬
‫=ﮔﻮْر = ﻗﺒﺮ ‪ ،‬آﻠﻤﺔ اﺻﻴﻞ ﺗﺮآﻲ )‪ ، (17‬در زﺏﺎن ﻓﺎرﺱﻲ هﻢ ﺏﺎ هﻤﺔ اﺱﺘﻔﺎدﻩ اش ﻧﺪﻳﺪﻩ ام آﻪ ﺁﻧﺮا ﻓﺎرﺱﻲ ﺏﺪاﻧﻨﺪ ؛ ﮔﻮْرا ﮔﺌ ﺪﻣﻚ = ﺏ ﻪ ﮔ ﻮر رﻓ ﺘﻦ‬
‫و ﻣﺮدن ‪ ،‬ﮔﻮْر ﻗﻮْﻧﺸﻮﺱﻮ = هﻤﺴ ﺎﻳﺔ ﮔ ﻮر و آﻨﺎﻳ ﻪ از هﻤﺴ ﺎﻳﺔ ﻧﺰدﻳ ﻚ ‪ ،‬ﮔﻮْروﻧ ﺎ اوْد ﻗﺎﻻﻧﺴ ﻴﻦ = ﺁﺗ ﺶ ﺏ ﻪ ﻗﺒ ﺮش ﺏﺒ ﺎرد )ﻧﻔ ﺮﻳﻦ( ‪ ،‬ﮔ ﻮْر اﺋﺸ ﻦ =‬
‫آﻔﺘﺎر و آﺎر زﻳﺮ ﺁﺏﻲ!‬
‫‪ .903‬ﮔﻮرآﺎن‬
‫=آﻮرﻩ آ ﻦ = داﻣ ﺎد ‪ ،‬ﻟﻘ ﺐ ﺗﻴﻤﻮرﻟﻨ ﮓ ﺱ ﺮدار و ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺏ ﺰرگ ﻗ ﺮن هﺸ ﺘﻢ هﺠ ﺮي و ﻣﺆﺱ ﺲ ﺱﻠﺴ ﻠﻪ ﮔﻮرآﺎﻧﻴ ﺎن ﻳ ﺎ ﺗﻴﻤﻮرﻳ ﺎن آ ﻪ اﻟﺒﺘ ﻪ ﭘ ﺲ از‬
‫ازدواج ﺏﺎ دﺥﺘﺮ ﺥﺎن آﺎﺷﻐﺮ ﺏﺪﻳﻦ ﻟﻘﺐ )داﻣﺎد( ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪ .‬در اواﻳﻞ ﻗﺮن ﻧﻬﻢ ﭘﺲ از اﻳﺮان ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻮ و هﻨﺪوﺱﺘﺎن را ﺏﻪ ﻓﺘﻮﺡﺎﺗﺶ اﻓﺰود وﻟﻲ در‬
‫ﺡﻤﻠﻪ ﺏﻪ ﭼﻴﻦ در ﻣﺮزهﺎي ﺁن ﺏﻪ ﺏﻴﻤﺎري ﺱﺨﺘﻲ ﮔﺮﻓﺖ و در ﺱﺎل ‪ 807‬ﻩ‪.‬ق ﻣُﺮد‪ .‬ﺏﺎ ﻣﺮدن او ﺏﻴﺸﺘﺮ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎﺗﺶ از دﺱﺖ رﻓ ﺖ وﻟ ﻲ ﻧ ﻮادﻩ ه ﺎي‬
‫او ﺏﻴﺶ از ﺻﺪ ﺱﺎل ﺏﺮ هﻨﺪ و ﺷﻤﺎل اﻳﺮان ﺡﻜﻮﻣﺖ آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺏﺎ هﻤﺔ ﺟﻨﺎﻳﺎﺗﻲ آﻪ در ﻓﺘﻮﺡﺎﺗﺸﺎن آﺮدﻧﺪ ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬار ﻋﻠ ﻢ و ادب در هﻨ ﺪ ﺏﻮدﻧ ﺪ و‬
‫ﺱﺒﻚ هﻨﺪي در ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺱﻲ ﻧﻴﺰ در زﻣﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﻇﻬﻮر آﺮد‪.‬‬
‫‪ .904‬ﮔﻮرﮔُﺰ‪/‬ت‬
‫= ﮔﻮرﮔﺆز =ﮔﻮر )ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ‪ ،‬ﻗﻮي ‪ ،‬ﻧﺎﻓﺬ ‪ ،‬ﺏﻴﻨﺎ( ‪ +‬ﮔﺆز )ﭼﺸﻢ( = ﺗﻴﺰ ﭼﺸﻢ ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻐﻮﻟﻬﺎ آﻪ از ‪ 637‬ﺗﺎ ‪ 643‬ﻩ‪.‬ق در اﻳﺮان ﺡﻜﻮﻣﺖ آﺮد‪.‬‬
‫‪ .905‬ﮔﻮﮔﻮش‬
‫= ﻗﻮُﻗﻮُش = ﻗﻮ)ﻧﺎم ﭘﺮﻧﺪﻩ( ‪ +‬ﻗﻮش )ﭘﺮﻧﺪﻩ( = ﭘﺮﻧﺪة ﻗﻮ ‪ ،‬ﻧﺎم ﺥﺎﻧﻢ‬
‫‪ .906‬ﻻﭼﻴﻦ‬
‫و ﻻﺟﻴﻦ = ﺁﻻﭼﻴﻦ = ﺁﻻ )اﺏﻠﻖ ‪ ،‬دورﻧﮓ( ‪ +‬ﭼﻴﻦ )ﭘﺮﻧﺪﻩ( = ﭘﺮﻧﺪة دورﻧﮓ ‪ ،‬ﭘﺮﻧﺪﻩ اي ﺷﻜﺎري ‪ ،‬از اﻗﻮام ﺗﺮك ﻧﻮاﺡﻲ ﺏﻠﺦ ‪ ،‬ﻧﺎم ﺥﺎﻧﻢ ؛ ﭼﻴﻦ در‬
‫ﺁﺥﺮ ﮔﻮﻧﻪ هﺎي ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن دﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﮔﺆﻳﺮﭼﻴﻦ )آﺒﻮﺗﺮ( ‪ ،‬ﺱﻴﻐﻴﺮﭼﻴﻦ )ﭘﺮﺱﺘﻮ( ‪ ،‬ﺏﻴﻠﺪﻳﺮﭼﻴﻦ و ﺏﺎﻟﻴﻘﭽﻴﻦ )ﻣﺮغ ﻣﺎهﻴﺨﻮار(‬
‫‪ .907‬ﻻخ‪ /‬پ‬
‫= ﭘﺴﻮﻧﺪي در اﻧﺘﻬﺎي اﺱﻢ در ﻣﻔﻬﻮم وﻓﻮري ﺁن اﺱﻢ در ﺁن ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ :‬ﺱﻨﮕﻼخ = ﺱﻨﮕﺰار ‪ ،‬ﺱﻨﮕﻼخ ‪ ،‬دﻳﻮﻻخ ‪ ،‬اهﺮﻳﻤﻦ ﻻخ‪ .‬وﻟﻲ در ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ‬
‫هﻢ ﺗﺮآﻴﺐ اﻳﻦ ﭘﺴﻮﻧﺪ را ﻣﻲ ﺗﻮان دﻳﺪ‪ :‬رودﻻخ ‪ ،‬ﺁﺗﺶ ﻻخ ‪ ،‬هﻨﺪوﻻخ )‪(1‬‬
‫‪ .908‬ﻻﻟﻪ‬
‫= ﻻﻻ = از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺏﺎﺱﺘﺎﻧﻲ ﺗﺮآﻲ ﺏﺮاي ﮔﻞ و ﺥﺎﻧﻢ )‪ ، (5‬ﺏﺎخ‪ :‬ﺁﻻﻟﻪ‬
‫‪ .909‬ﻟﭽﻚ‬
‫= ﻟﺌﭽﻚ = روﺱﺮي ﻣﺜﻠﺜﻲ )‪(1‬‬
‫‪ .910‬ﻟﺨﺸﻚ‬
‫= ﻻﺥﺸﻚ= ﻻﺥﺸﺎق = ﻻﺥﺴﺎق = ﻻخ )ﺏﺎخ‪ :‬ﻟﻖ( ‪ +‬ﺱﺎق )اك ﻃﻠﺐ( = ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺏﻪ ﻟﻘﻲ ‪ ،‬ﻟﻖ ﮔﻮﻧﻪ وﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل ‪ ،‬ﻟﻐﺰان ؛ ﻟﺨﺸﻴﺪن = ﻟﻐﺰﻳﺪن‬
‫‪ .911‬ﻟﻖ‬
‫= ﻻغ و ﻻخ ؛ ﻻﺥﻼﻣﺎق = ﺗﻠﻮﺗﻠﻮ آﺮدن و ﻟﻖ ﺏﻮدن ‪ ،‬ﻻﺥﺸﻚ )ﻩ‪.‬م( ‪ ،‬ﻻﻗﻘﻴﻠﺘﻲ = ﻟﻖ ﺏﻮدﻧﻲ‬
‫‪ .912‬ﻟﮏ ﻟﮏ‬
‫= ﻟﺌﻲ ﻟﮏ = ﻟﺌﻴﻠﻪ )ﻟﺌﻴﻠﻪ ﻣﮏ = ﺗﻴﺰ ﺷﺪن ‪ ،‬ﺱﺮﻳﻊ ﺷﺪن( ‪ +‬ک )اک( = ﭘﺮﻧﺪﻩ اي ﺏﻠﻨﺪ ﻗﺎﻣﺖ و ﺗﻴﺰ ﻣﻨﻘﺎر ﻳﺎ ﺗﻴﺰ ﮔﺮدن‪ .‬از رﻳﺸﻪ ﻟﺌﻲ )= ﺗﻴﺰ ‪،‬‬
‫ﺱﺮﻳﻊ ‪ ،‬ﺏﺎ ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش(‬
‫‪َ .913‬ﻟﻠَــــﻪ‪/‬ت‬
‫= ﻟﻪ ﻟﻪ = ﻋﻨﻮان ﻣﺮﺏﻴﺎن ﺗﺮﺏﻴﺘﻲ ﺷﺎهﺰادﮔﺎن ﺻﻔﻮي‬
‫‪ .914‬ﻟﻮاش‬
‫= ﻻواش = ﻳﺎواش )ﺏﺎخ‪ :‬ﻳﻮاش( = ﻧﺮم ‪ ،‬ﺗﺮد ‪ ،‬ﻧﺎن ﺗﺮد ؛ ﻻواش ﻻﭘﺎن = ﻳﺎواش ﻳﺎﭘﺎن = ﺗﺸﻜﭽﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪي آﻪ ﺏﺎ ﺁن ﻧﺎن را ﺏﻪ ﺗﻨﻮر ﻣﻲ زﻧﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪ .915‬ﻟﻮت‬
‫= ﻟﻮت = ﻟﺨﺖ ‪ ،‬ﻋﺮﻳﺎن ؛ ﻟﻮﺗﻮر = ﺏﻲ ﭘﺮ ‪ ،‬ﭘﺸﻢ رﻳﺨﺘﻪ ‪ ،‬ﻋﺮﻳﺎن‬
‫‪ .916‬ﻟﻮﺗﻜﺎ‬
‫= ﻟﻮﺗﻜﻪ = ﻟﻮت )= ﻟﺨﺖ( ‪ +‬آﻪ )اك( = ﺟﺴﻢ ﺱﺎدﻩ و ﻟﺨﺖ ‪ ،‬ﻗﺎﻳﻖ ‪ ،‬ﺏﻠَﻢ )‪ (1‬؛ ﺷﺎﻳﺪ ﺏﺨﺎﻃﺮ ﺱﺎدﮔﻲ اش ﻧﺴﺒﺖ ﺏﻪ آﺸﺘﻲ ‪ ،‬ﺗﺮآﻬ ﺎ ﻟﺆآﻜ ﻪ ه ﻢ ﻣ ﻲ‬
‫ﮔﻮﻳﻨﺪ آﻪ ﺗﺴﻬﻴﻞ ﺷﺪة هﻤﻴﻦ آﻠﻤﻪ اﺱﺖ‪ .‬ﺏﻌﻴﺪ هﻢ ﻧﻴﺴﺖ آﻪ روﺱﻲ ﺏﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .917‬ﻟﻴﻘﻪ‬
‫= ﻟﻴْﻐﺎ = ﻟﻴْﻎ )ﺥﻤﻴﺮي ‪ ،‬ﭘﻼﺱﻤﺎ( ‪ +‬ا )اك( = ﺡﺎﻟﺖ ﺥﻤﻴﺮي ‪ ،‬ﺡﺎﻟﺖ ﺟﻮهﺮ ﺏﻌﺪ از اﺿﺎﻓﻪ آﺮدن ﭘﻨﺒﻪ ؛ ﻟﻴﻐﻴﺮﺱﺎ = ﻧﺎن ﺥﻤﻴﺮي و آﻢ ﭘﺨﺘﻪ‬
‫‪ .918‬ﻟﻴﻠﻲ‬
‫= ﻟﺌﻴﻠﻲ = ﻟﺌﻲ )= ﺗﻴﺰ ‪ ،‬ﺱﺮﻳﻊ ‪ ،‬ﺏﺎ ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش( ‪ +‬ﻟﻲ )اک ﻣﻠﮑﻲ( = ﭘﺮ ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش ‪ ،‬ﺁدم ﺗﻴﺰ و ﺱﺮﻳﻊ و ﺏﺎهﻮش ‪ ،‬ﻧﺎم ﺥﺎﻧﻢ ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺎم در‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﺷﺐ از رﻳﺸﻪ ﻟﻴﻞ ﻋﺮﺏﻲ ﻧﻴﺰ در ﺏﻴﻦ ﻋﺮﺏﻬﺎ ﻣﺘﻌﺎرف اﺱﺖ اﻣﺎ در اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺎﻣﻲ اﺱﺖ ﺗﺮﮐﻲ‪.‬‬
‫‪ .919‬ﻟﻴﻮان‬
‫= رﻳﺸﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ از روﺱﺘﺎي »ﻟﻴﻮان ﮔﺆدﻳﺶ« در ﺁذرﺏﺎﻳﺠﺎن آﻪ در آﺎر ﺱﻔﺎﻟﻲ آﻢ ﻧﻈﻴﺮﻧﺪ و اوﻟﻴﻦ ﺏﺎر اﺱﺘﻜﺎن ﺏﻠﻨﺪ ﺱﻔﺎﻟﻲ)ﻟﻴﻮان(را ﺱﺎﺥﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .920‬ﻣﺎرال‬
‫= ﺟﻴﺮان ‪ ،‬ﺁهﻮ ‪ ،‬ﻧﺎم دﺥﺘﺮ‬
‫‪ .921‬ﻣﺎﺷﻪ‬
‫= ﻣﺎﺷﺎ = ﺿﺎﻣﻦ در اﺱﻠﺤﻪ ﻳﺎ هﺮ وﺱﻴﻠﺔ دﻳﮕﺮ )‪. (1،27‬‬
‫‪ .922‬ﻣﺎن‬
‫= ﻣﺎن از ﻣﺼﺪر ﻣﺎﻧﻤﺎق )= ﻓﺮو رﻓﺘﻦ ‪ ،‬در داﺥﻞ ﭼﻴﺰي رﻓﺘﻦ ‪ ،‬ﻳﮑﻲ ﺷﺪن ﺏ ﺎ اﺻ ﻞ( = ﺷ ﺒﻴﻪ ‪ ،‬ﻓ ﺮو رﻓﺘ ﻪ ‪ ،‬ﻋﻴ ﺐ‪ .‬ﻣﺎﻧ ﺪﻳﺮﻣﺎق = ﻓ ﺮو ﺏ ﺮدن ‪،‬‬
‫هﻤﻪ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻣﺬﮐﻮر از اﻳﻦ ﻣﺼﺪر ﻗﺎﺏﻞ اﺱﺘﻔﻬﺎم اﺱﺖ‪ .‬ﮐﻤﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎن در ﻣﻌﻨﺎي ﻋﻴﺐ در ﺗﺮﮐﻲ ﺏ ﺪان ﻣﻔﻬ ﻮم اﺱ ﺖ ﮐ ﻪ ﻟﮑ ﻪ اي در وﺟ ﻮد ﺁدﻣ ﻲ ﻳ ﺎ‬
‫ﭼﻴﺰي ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺏﺎﺷﺪ و در وﺟﻮد او داﺥﻞ ﺷﺪﻩ ﺏﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﺎ ﺷﺒﻴﻪ ﺏﻮدن ﺏﻪ ﻧ ﻮﻋﻲ ﺏﺮﺥ ﻮرد و ﺗﻼﻗ ﻲ اﺱ ﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑ ﻪ در ﻓﺎرﺱ ﻲ ﻧﻴ ﺰ ﻣ ﻲ ﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ :‬ﻓﻼﻧ ﻲ‬
‫ﺥﻴﻠﻲ ﺏﻪ ﻓﻼﻧﻲ ﻣﻲ ﺥ ﻮرد‪ .‬ﺁﻳﻤ ﺎن )ﻣ ﺎﻩ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ( ‪ ،‬ﻗﻬﺮﻣ ﺎن )= ﻗﺎراﻣ ﺎن = ﭘﻬﻠ ﻮان ﻗ ﻮي( ‪ ،‬دﮔﻴﺮﻣ ﺎن )= ﺥﻴﻠ ﻲ ﭼﺮﺥﻨ ﺪﻩ ‪ ،‬ﺁﺱ ﻴﺎب( ‪ ،‬ﻣﺼ ﺪر ﺟﻌﻠ ﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﺪن هﻢ در ﻣﻌﻨﻲ ﺛﺎﺏﺖ ﻗﺮار داﺷﺘﻦ و هﻢ در ﻣﻌﻨﺎي ﺷﺒﻴﻪ ﺏﻮدن از ﻣﺼﺪر ﻣﺎﻧﻤﺎق ﺏﻪ ﻋﺎرﻳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺱﺖ‪) .‬ﺏﺎخ‪ :‬ﻣﺎن(‬
‫‪ .923‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫= ﻣﺎﻧﺎﻧﺪ = ﻣﺎﻧﺎن= ﻣﺎن )ﺏﺎخ‪ :‬ﻣﺎن( ‪ +‬ان )اک ﻓﺎﻋﻠﻲ( = ﻣﺸﺎﺏﻪ ‪ ،‬ﺡﺮف دال ﺏﺼ ﻮرت اﺿ ﺎﻓﻲ در اﻧﺘﻬ ﺎي ﮐﻠﻤ ﻪ اﺿ ﺎﻓﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺱ ﺖ و اﻳ ﻦ ﺱ ﺎﺏﻘﻪ‬
‫دار اﺱﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﮐﻴﺮﻳﺦ ﺏﻪ ﮐﻴﺮﻳﺨﺖ )ﺏﺎخ‪ :‬ﮐﺮﺥﺖ( ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .924‬ﻣﺄوا‬
‫= ﺏﺮ وزن ﻣَﻔﻌَﻞ ﺏﺮاي ﺏﻴﺎن ﻣﻜﺎن آﻪ رﻳﺸﺔﺁن اوو ) اﺋﻮ = ﺥﺎﻧﻪ در ﺗﺮآﻲ ﻣﻌﺎﺻﺮ و ﺗﺮآﻲ ﺱﻮﻣﺮي( اﺱ ﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ در زﺏ ﺎن ﻋﺮﺏ ﻲ ﭘ ﺲ از دﺥﻴ ﻞ‬
‫ﺷﺪن آﻠﻤﻪ ‪ ،‬رﻳﺸﻪ اي از ﺁن ﻣﻲ ﺱﺎزﻧﺪ و ﻣﺎﻟﻚ ﺁن آﻠﻤﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬هﻤﻴﻦ رﻳﺸﺔ ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎﻧﻲ ﭘﺲ از داﺥﻞ ﺷﺪن در ﻋﺮﺏﻲ ﺏﺼ ﻮرت اوو ﻣﻌﻨ ﺎي‬
‫»ﻣﺤﻞ ﺁراﻣﺶ« ﺏﺨﻮد ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺁﻧﻜﻪ در هﻤﻪ ﺟﺎي ﻗﺮﺁن آﻠﻤﺔ ﻣﺄوا ﺏﺎ ﺟﻬﻨﻢ و ﻧﺎر ﻗﺮﻳﻦ اﺱﺖ و ﻣﻌﻨﺎي ﺁراﻣﺶ از ﺁن اﺱﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .925‬ﻣﺘﻴﻦ‬
‫= از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺏﺴﻴﺎر ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺁﻗﺎﻳﺎن ﺏﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺱﻨﮕﻴﻦ و ﺏﺎوﻗﺎر آﻪ ﺏﻪ ﻋﺮﺏﻲ رﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪ .‬ﺏﺼﻮرﺗﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠ ﻒ »ﻣﺘ ﻪ ‪ ،‬ﻣﺘ ﻲ ‪ ،‬ﻣﺌﺘ ﻲ ‪ ،‬ﻣ ﺎﺗﻲ ‪ ،‬ﻣﺎﺗ ﺎن و‬
‫ﻣﺘﻨﻪ« ﻧﻴﺰ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(5‬‬
‫‪ .926‬ﻣُﺦ‬
‫= ﻣﻮُغ = ﺥﺮد و اﻧﺪﻳﺸﻪ )‪ ، (17‬رﻳﺸﺔ اﺻﻠﻲ ﻣﻐﺎن‬
‫‪ .927‬ﻣﺮدﻣﻚ‬
‫و ﻣﺮﺟﻴﻤﻚ )‪ = (1‬ﻣﺮﺟﻲ )ﻋﺪس( ‪ +‬ﻣﻚ )اك( = ﻋﺪس ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ ،‬آﺎﻧﻮن ﭼﺸﻢ آﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﻋﺪس اﺱﺖ ؛ ﻣﺮﺟﻴﻞ = ﻋﺪﺱﻲ‬
‫‪ .928‬ﻣﺰد‬
‫ﻣﺤﻘّﻖ اروﭘﺎﺋﻲ س‪.‬ﭼﻮآﻪ ﺁﻧﺮا ﺗﺮآﻲ ﺱﻮﻣﺮي ﻣﻲ داﻧ ﺪ ﭼ ﺮا آ ﻪ در ﻣﺘ ﻮن ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻴ ﺰ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ ﺷ ﺪﻩ اﺱ ﺖ )‪ (20‬؛ ﺏ ﻪ ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﮋدﻩ )ﻩ‪.‬م( ﻧﻴ ﺰ از هﻤ ﻴﻦ‬
‫رﻳﺸﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .929‬ﻣﺰراق‬
‫= ﻣﻴﺰراق و ﺏﻴﺰراق = ﺏﻴﺰ )ﻧﻮك ﺗﻴﺰ( ‪ +‬راق )اك( = وﺱﻴﻠﺔ ﻧﻮك ﺗﻴﺰ ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻧﻴﺰﻩ ‪ ،‬زوﺏﻴﻦ )‪ :(19،3‬آﻤﻨﺪ رﺱﺘﻢ دﺱﺘﺎن ﻧﻪ ﺏﺲ ﺏﺎﺷﺪ رآ ﺎب او‬
‫* ﭼﻨﺎن ﭼﻮن ﮔﺮز اﻓﺮﻳﺪون ﻧﻪ ﺏﺲ ﻣﺴﻤﺎر وﻣﺰراﻗﺶ‪ /‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮي‬
‫‪ .930‬ﻣﮋدﻩ‬
‫= ﻣ ﻮژدﻩ = ﻣ ﻮژدو = ﻣﻮﺟ ﺪو و ﻣ ﻮزدو = ﻣ ﻮزد )ﺏ ﺎخ‪ :‬ﻣ ﺰد( ‪ +‬و )اك( = ﻣﺰداﻧ ﻪ ‪ ،‬ﻣ ﺰدي آ ﻪ در ﻗﺒ ﺎل ﺗﺸ ﻜﺮ و ﺗﻘ ﺪﻳﺮ دهﻨ ﺪ ‪ ،‬ﻣﻮُﺟ ﺪوﻟﻮق و‬
‫ﻣﺸﺘﻮﻟﻮق )ﺏﺎخ‪ :‬ﻣﺸﺘﻠﻖ( از هﻤﻴﻦ رﻳﺸﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .931‬ﻣﺸﺘﻠﻖ‬
‫= ﻣﻮﺷﺘﻮﻟﻮق و ﻣﻮﺟﺪوﻟﻮق = ﻣﻮزدوﻟﻮق = ﻣﻮزدو )ﻣﮋدﻩ( ‪ +‬ﻟﻮق )اك( = ﻣﮋدﮔﺎﻧﻲ‬
‫‪ .932‬ﻣﻐﺎن‬
‫ك‬
‫ﻻ ﻗ ﺎن در ﺁﺥ ﺮ آﻠﻤ ﻪ هﻤ ﺎن ا ِ‬
‫= ﻣﻮﻏﺎن = ﻣﻮُﻏﻘﺎن = ﻣﻮغ )ﺥﺮد( ‪ +‬ﻗﺎن )اك ﻓ ﺎﻋﻠﻲ( = ﺏﺴ ﻴﺎر در اﻧﺪﻳﺸ ﻪ ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘ ﺔ ﺷ ﻤﺎﻟﻲ ﺁذرﺏﺎﻳﺠ ﺎن ؛ اﺡﺘﻤ ﺎ ً‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺏﺎﺷﺪ آﻪ در اﺱﺎﻣﻲ ﻣﻜﺎﻧﻬﺎ ﺏﺼﻮرﺗﻬﺎي ﺟﺎن‪ /‬آﺎن ‪ /‬ﺥﺎن ‪ /‬ﻏﺎن ‪ /‬ﻗﺎن ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ‪ .‬ﺏﺎ اﻳﻦ ﺗﻮﺻﻴﻒ‪ :‬ﻣﻐﺎن = ﻣﻜﺎن اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﺥﺮد‬
‫‪ .933‬ﻣﻦ‬
‫= ﺏﻦ ؛ ﻣﻦ و ﺏﻦ از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن)‪ .(17‬ﺏﻴﺰ = ﺏﻨﻴﺰ = ﺏﻦ )ﻣﻦ( ‪ +‬اﻳﺰ )اك ﺟﻤﻊ( = ﻣﻦ ه ﺎ = ﻣ ﺎ ‪ ،‬ﺱ ﻴﺰ = ﺱ ﻦ )ﺗ ﻮ( ‪ +‬اﻳ ﺰ )ه ﺎ( =‬
‫ﺱﻨﻴﺰ= ﺗﻮهﺎ = ﺷﻤﺎ‬
‫‪ .934‬ﻣﻨﺠﻮق‬
‫و ﺏﻨﺠﻮق = ﻣﻴْﻨﺠﻴْﻖ و ﺏﻴْﻨﺠﻴْﻖ = ﺏﻮْﻧﺠﻮق = ﺏﻮْﻳﻮﻧﺠﻮق = ﺏﻮْﻳﻮن )ﮔﺮدن( ‪ +‬ﺟﻮق )اك( = ﮔﺮدن ﺁوﻳﺰ ‪ ،‬هﺮﭼﻴﺰ از ﺟﻮاهﺮ ﻳﺎ از ﭘﻨﺠﻪ هﺎي ﺷﻴﺮ‬
‫ﻳﺎ ﻣﻬﺮ آﻪ ﺏﺮاي دﻓﻊ ﭼﺸﻢ زﺥﻢ ﺏﻪ ﮔﺮدن اﺱﺐ ﻣﻲ ﺁوﻳﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫‪ .935‬ﻣُﻮ ‪/‬درﺥﺖ‬
‫= ﻣﻮْو = درﺥﺖ اﻧﮕﻮر ‪ ،‬ﺗﺎك ‪ ،‬رز ؛ ﻣﺆوﻟﻮك = ﺗﺎآﺴﺘﺎن‬
‫‪ .936‬ﻣﻴﻦ ﺏﺎﺷﻲ‪/‬ت‬
‫= ﻣﻴﻦ )هﺰار( ‪ +‬ﺏﺎﺷﻲ )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ( = ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﮔﺮوﻩ هﺰار ﻧﻔﺮﻩ ‪ ،‬از رﺗﺒﻪ هﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ‬
‫‪ .937‬ﻧﺮدﺏﺎن‬
‫= ﻧﺮدﻩ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﺏﺎن )ﺏﺎخ‪ :‬ﺏﺎم( = ﻧﺮدة ﺏﺎم ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﻧﺮدﻩ اي ﺏﺮاي ﭘﺸﺖ ﺏﺎم رﻓﺘﻦ‬
‫‪ .938‬ﻧﺮدﻩ‬
‫و ﻧﺮآﻪ و ﻧﺮﮔﻪ = ﺡﺼﺎر دور ﻳﻚ ﻣﺤﻮﻃﻪ ‪ ،‬در ﻗﺪﻳﻢ اﻓﺮاد ﺥﺎن ﻣﺤﺪودﻩ اي را ﺡﺼﺎر ﻣﻲ آﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺥﺎن راﺡﺖ ﺷﻜﺎر آﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺡﺼﺎر ‪ ،‬ﻧﺮآﻪ و‬
‫ﻧﺮﮔﻪ و ﻧﺮدﻩ ﻧﺎم داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ .939‬ﻧﺮﮔﺲ‬
‫و ﻧﺮﺟﺲ )ﻣﻌﺮ( = ﻧﺮﮔﻴﺰ = ﻧﺎم ﮔﻞ ‪ ،‬از ﻧﺎﻣﻬﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺥﺎﻧﻤﻬﺎ )‪(5‬‬
‫‪ .940‬ﻧﻨﻪ‬
‫= ﻧﻪ ﻧﻪ = ﺁﻧﺎ ‪ ،‬ﻣﺎدر ‪ ،‬ﺏﺎخ‪ :‬ﺏﻪ ﺏﻪ‬
‫‪ .941‬ﻧﻮآﺮ‬
‫= ﻧﺆآﺮ= ﭼﺎآﺮ ‪ ،‬ﺥﺪﻣﺘﻜﺎر ﻣﺮد ‪ ،‬ﻧﻮآﺎر )‪ (1‬؛ رﻳﺸﻪ اش ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺸﺪ‪:‬‬
‫ﻧﺎﻳﻤﺘﺎي و ﺗﺮﻣﺘﺎي را ﺏﻪ ﻧﻮآﺎري ﻣﻌﻴّﻦ ﮔﺮداﻧﻴﺪ ‪ /‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﻳﻨﻲ‬
‫‪ .942‬وار‪/‬پ‬
‫= هﺴﺖ ‪ ،‬دارا ‪ ،‬ﺻﺎﺡﺐ ‪ ،‬ﺏﺼﻮرت ﭘﺴﻮﻧﺪ در اﻧﺘﻬﺎي ﺏﻌﻀﻲ آﻠﻤﺎت‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﺥﺎﻧﻮار ‪ ،‬ﺟﺎﻧﻮر ‪ ،‬ﻋﻴﺎل وار ‪ ،‬ﺱﻮﮔﻮار ‪ ،‬اﻣﻴﺪوار؛ اﻟﺒﺘﻪ در ﻓﺎرﺱﻲ‬
‫ﭘﺴﻮﻧﺪ وار ﻣﻌﺎﻧﻲ و وﻇﺎﻳﻒ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن دارد وﻟﻲ ﺏﺎ اﻳﻦ وﻇﻴﻔﺔ ﻣﺬآﻮر ﻣﺸﺨﺺ اﺱﺖ آﻪ از ﺗﺮآﻲ آﻤﻚ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .943‬واژﮔﻮن‬
‫و واﺷﮕﻮن و ﺏﺎژﮔﻮن و ﺏﺎﺷﮕﻮن = ﺏﺎش )ﺱﺮ( ‪ +‬ﮔﻮن )اك( = ﺱﺮﻧﮕﻮن‬
‫‪ .944‬وﺷﺎق‬
‫= اُوﺷﺎق = ﺏﭽّﻪ ‪ ،‬ﻏﻼم ﺏﭽّﻪ ‪ ،‬ﭘﺴﺮزﻳﺒﺎ ‪ ،‬ﺥﺎﺻﺔ ﺷﺎﻩ ‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﺱﺎدﻩ )‪ :(1،27‬ﻧﻤﺎﻧﺪ از وﺷﺎﻗﺎن ﮔﺮدن ﻓﺮاز * آﺴﻲ در ﻗﻔﺎي ﻣﻠﻚ ﺟﺰ اﻳﺎز ‪/‬ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .945‬وﻃﻦ‬
‫= واﻃﺎن = ﺏﺎﺗﺎن )ﻩ‪.‬م(‬
‫‪ .946‬وﻳﺠﻴﻦ‬
‫= ﺏﻴﺠﻴﻦ= ﺏﻴﭽﻴﻦ = ﺏﻴﭻ)ﺏﻴﭽﻤﻚ = درو آﺮدن( ‪ +‬ﻳﻦ)اك(= درو ‪ُ ،‬هﺮُس‬
‫‪ .947‬هﺎﻟﻮ‬
‫= ﺁﻟﻮ و ﺁﻟﻮق = ﺏﺪ ‪ ،‬زﺷﺖ ‪ ،‬دﺱﺖ و ﭘﺎ ﭼﻠﻔﺘﻲ ‪ ،‬ﺏﻲ دﺱﺖ و ﭘﺎ ؛ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺁﻟﻮ ﺏﻪ هﺎﻟﻮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺁﭼﺎر ﺏﻪ هﺎﭼﺎر اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .948‬هﺎﻟﻪ‬
‫= هﺎﻻ = هﺎﻳﻼ = ﺁﻳﻼ )ﻩ‪.‬م( = ﻧﻮر و روﺷﻨﺎﺋﻲ دور ﻣﺎﻩ ؛ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺁ ﺏﻪ هﺎ در اول آﻠﻤﻪ ﻣﺮﺱﻮم اﺱﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬هﺎﭼﺎر )= ﺁﭼﺎر( و هﺎﻟﻮ )ﺁﻟﻮ(!‬
‫‪ .949‬هﺮدم ﺏﻴﻞ‬
‫= هﺮدن ﺏﻴﺮ= هﺮدن )ﮔﺎهﻲ ‪ ،‬هﺮ از ﭼﻨﺪ ﮔﺎﻩ( ‪ +‬ﺏﻴﺮ )ﻳﻚ ‪ ،‬ﻳﻜﺒﺎر( = ﻳﻜﺒﺎر ﮔﺎهﻲ ‪ ،‬ﮔﺎﻩ و ﺏﻴﮕﺎﻩ ‪ ،‬ﺏﮕﻴﺮ ﻧﮕﻴﺮ‬
‫‪ .950‬هُﻤﺎ‬
‫= هﻤﺎي = اوْﻣﺎي و اوُﻣﺎي = از اﻟﻬﻪ هﺎ و رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(17‬‬
‫‪ .951‬هﻤﻪ‬
‫ﻲ ﻳﺎ ﻗﺎﻣﻮ ﺁﻣﺪﻩ اﺱﺖ )‪.(2،17‬‬ ‫ﻲ ‪ ،‬در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ﺏﺼﻮرت ﻗﺎﻣ ْ‬ ‫= هﺎﻣ ْ‬
‫‪ .952‬هﻮن‬
‫= هﻮُن = در ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ﺏﻤﻌﻨﻲ »ﺥﻠﻖ ‪ ،‬اﻳﻞ« ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﻃﻮري ﺏﺰرگ ﺗ ﺮك آ ﻪ‪ 1500‬ﺱ ﺎل ﭘ ﻴﺶ از ﺁﺱ ﻴﺎي ﻣﻴﺎﻧ ﻪ ﺗ ﺎ اروﭘ ﺎي ﻣﺮآ ﺰي را ﺗﺤ ﺖ‬
‫ﺡﺎآﻤﻴﺖ ﺥﻮد درﺁورد‪ .‬در آﺘﻴﺒﻪ هﺎي ﺏﺎﺱﺘﺎﻧﻲ ﺏﺼﻮرت»ﺥﻮن و ﮔﻮن« ﻧﻴﺰ ﺁﻣ ﺪﻩ و در ﺗﺮآ ﻲ ﻣﻌﺎﺻ ﺮ اﺻ ﻄﻼح »اﺋ ﻞ‪-‬ﮔ ﻮن« از ﺁن رﻳﺸ ﻪ ﺏ ﺎﻗﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺱﺖ‪.‬‬
‫‪ .953‬ﻳﺎﭘﻮﻧﺠﻲ‬
‫ﻲ = ﻳﺎﭘﻴﻨﺞ )ﭘﺎﻟﺘﻮ( ‪ +‬ي )اك( = ﭘﺎﻟﺘﻮﺋﻲ ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﻧﻤ ﺪي ﺏ ﺪون ﺁﺱ ﺘﻴﻦ و ﺏ ﺎ داﻣ ﻦ دراز آ ﻪ از ﻳﻘ ﻪ ﺏ ﺎ ﺏﻨ ﺪ ﺏﺴ ﺘﻪ ﻣ ﻲ ﺷ ﻮد و از ﻧﻔ ﻮذ ﺏ ﺎران‬ ‫= ﻳﺎﭘﻴْﻨﺠ ْ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲ آﻨﺪ )‪.(19‬‬
‫‪ .954‬ﻳﺎﺗﺎﻗﺎن‬
‫= ﻳﺎت )ﻳﺎﺗﻤﺎق = ﺥﻮاﺏﻴﺪن( ‪ +‬اﻏﺎن )اك( = ﺥﻮاﺏﻨﺪﻩ ‪ ،‬وﺱﻴﻠﺔ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺗﺨ ﺖ وﺥﻮاﺏﻴ ﺪﻩ )و اﻣ ﺮوزﻩ ﺏ ﻪ ﺷ ﻜﻠﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠ ﻒ( آ ﻪ در ﺻ ﻨﻌﺖ اﺱ ﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺏﺮﻳﻨﮓ‬
‫‪ .955‬ﻳﺎرﻣﺎق‬
‫و ﻳﺮﻣﺎق و ﻳﺮﻣﻖ = ﻳﺎرﻣﺎق = ﻳﺎرﻳﻤﺎق )= درﺥﺸﻴﺪن( = درﺥﺸﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﺱﻜﻪ ‪ ،‬درهﻢ و دﻳﻨﺎر ‪ ،‬ﭘﻮل ‪ ،‬ﻧﻘﺮﻩ )‪ :(27،1‬هﻢ ﺥﻮاﺱﺘﻪ ﺏﻪ ﺥﻨﺠﺮ هﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺏﻪ ﺟﻮر * از ﺥﺼﻢ ﺥﻮد ﺗﻮ ﻳﺮﻣﻖ و از ﻣﻦ ﺗﻮ ﻳﺮﻣﻐﺎن‪ /‬رﺷﻴﺪي‬
‫‪ .956‬ﻳﺎرﻣﻪ‬
‫= ﻳﺎرﻣﺎ = ﻳﺎر )ﻳﺎرﻣﺎق = ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ ‪ ،‬ﺏﻠﻐﻮر ‪ ،‬ﮔﻨﺪم ﻧﻴﻢ آﻮﻓﺘﻪ ‪ ،‬ﻳﺎرﻣﻴﺶ )‪(2‬‬
‫‪ .957‬ﻳﺎﺱﺎ‬
‫از ﻣﺼﺪر ﻳﺎﺱﺎﻣﺎق )ﺗﻨﺒﻴﻪ آﺮدن ‪ ،‬ﺏﺮﻗﺮار آﺮدن ﻧﻈﻢ و ﻗﺎﻧﻮن( = ﻗﺎﻋﺪﻩ ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ‪ ،‬ﺗﻨﺒﻴﻪ ﺏﺮاي ﺗﺄدﻳﺐ ‪ ،‬ﺱﻴﺎﺱﺖ ‪ ،‬ﻗﺼﺎص )‪ (1‬؛ ﺏﻪ ﻳﺎﺱﺎ رﺱ ﺎﻧﻴﺪن‬
‫= ﻣﺠﺎزات و ﻗﺼﺎص آﺮدن ‪ ،‬ﻳﺎﺱﺎﻣﻪ = ﻳﺎﺱﺎﻣﺎ = ﻣﺎﻟﻴﺎت آﺸﺎورزان ‪ ،‬ﻳﺎﺱﺎﻣﻴﺸﻲ = ﻧﻈﻢ و ﺗﺪﺏﻴﺮ ‪ ،‬ﻳﺎﺱﺎي ﺏ ﺰرگ = از اﻧ ﻮاع ﻣﺎﻟﻴ ﺎت ه ﺎ ﺏ ﺮاي‬
‫آﺸﺎورزي ﻏﻴﺮ از ﻣﺎﻟﻴﺎﺗﻬﺎي ﻗﻼن و ﻗﺒﺠﻮر ‪ ،‬ﻳﺴﺎق = ﺱﻴﺎﺱﺖ و ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ ،‬ﻳﺴﺎول = ﻧﻈﻢ دهﻨﺪﻩ‪ :‬و ﺁن ﻗﭙﭽﻮر آﻪ اآﻨﻮن ﺏﺤﻜ ﻢ ﻳﺎﺱ ﺎي ﺏ ﺰرگ ﻣ ﻲ‬
‫ﺱﺘﺎﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﻧﺴﺘﺪﻧﺪي و اآﻨﻮن هﻢ ﺏﺤﻜﻢ ﻳﺎﺱﻖ از ﭘﻨﺞ آﺲ ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ… ‪ /‬رﺱﺎﺋﻞ ﺥﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ‬
‫‪ .958‬ﻳﺎﺷﺎر‬
‫= ﻳﺎﺷﺎ )ﻳﺎﺷﺎﻣﺎق = زﻧﺪﮔﻲ آﺮدن ‪ ،‬ﺟﺎوداﻧﻪ ﺏﻮدن( ‪ +‬ار )اك ﻓﺎﻋﻠﺴﺎز( = ﺟﺎودان ‪ ،‬ﻧﺎم ﺁﻗﺎ‬
‫‪ .959‬ﻳﺎﺷﻤﺎق‬
‫= ﭘﻮﺷﺶ ‪ ،‬ﻧﻘﺎب ‪ ،‬ﭼﻬﺮﻩ ﭘﻮﺷﺎﻧﻲ )‪ ، (1‬ﻧﻮﻋﻲ ﺡﺠﺎب ﺻﻮرت‪ ،‬ﺏﺼﻮرت ‪ Yashmak‬در اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫‪ .960‬ﻳﺎﻏﻲ‬
‫ﻲ = ﺱﺮآﺶ ‪ ،‬دﺷﻤﻦ ‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(1،17‬‬ ‫= ﻳﺎﻏ ْ‬
‫‪ .961‬ﻳﺎل‬
‫= ﻳﺎل و ﻳﻴْﻞ و ﻳﺎﻟﻴْﻎ = رُﺱﺘﻨﮕﺎﻩ ﻣﻮي درﮔﺮدن اﺱﺐ ‪ ،‬ﻣﻮي ﮔﺮدن اﺱﺐ و ﺷﻴﺮ )‪ :(2‬ﺏﺪﻳﻦ آﺘﻒ و اﻳﻦ ﻗﻮت ﻳﺎل او × ﺷﻮد آﺸﺘﻪ رﺱﺘﻢ ﺏﻪ ﭼﻨﮕﺎل‬
‫او‪ /‬ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ‬
‫‪ .962‬ﻳﺎﻻﻧﭽﻲ‬
‫ﻲ )اك( = دروﻏﮕﻮ ‪ ،‬ﺏﻲ ﺏﻨﺪ و ﺏﺎر ‪ ،‬ﺷﻌﺒﺪﻩ ﺏﺎز )‪(1‬‬ ‫ﻲ = ﻳﺎﻻن )دروغ( ‪ +‬ﭼ ْ‬ ‫= ﻳﺎﻻﻧﭽ ْ‬
‫‪ .963‬ﻳﺎﻟﻘﻮز‬
‫= ﻳﺎﻟﻘﻴْﺰ و ﻳﺎﻟﻨﻴْﺰ = ﻳﺎﻟﻴﻨﻘﻴﺰ = ﻳﺎﻟﻴﻦ )ﺱﺎدﻩ ‪ ،‬ﺏﺪون هﻤﺮاﻩ( ‪ +‬ﻗﻴْﺰ )اك( = ﺗﻚ ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ ،‬ﻣﺠﺮد )‪(1،19‬‬
‫‪ .964‬ﻳﺎوﻩ‬
‫= ﻳﺎوا = ﻳﺎو )ﺏﺪ ‪ ،‬ﻓﺤﺶ ‪ ،‬هﺮزﻩ( ‪ +‬ا )اك( = ﺱ ﺨﻦ ﻧﺎﻣﻨﺎﺱ ﺐ و ه ﺮزﻩ ‪ ،‬ﺱﺴ ﺖ و ﺏ ﻲ ﭘﺎﻳ ﻪ ‪ ،‬اراﺟﻴ ﻒ و اﺏﺎﻃﻴ ﻞ ‪ ،‬ﺱﺴ ﺖ و ﺏ ﻲ ﭘﺎﻳ ﻪ ؛ ﻳﺎﻣ ﺎن =‬
‫ﻳﺎوﻣﺎن = ﻓﺤﺶ ‪ ،‬ﻳﺎووز = ﺏﺪ ‪ ،‬ﻳﺎوا ﺁدام = ﺁدم ﺱﺴﺖ و ﺁرام ‪ ،‬ﻳﺎواش = ﺁرام‬
‫‪ .965‬ﻳﺘﺎق‬
‫= ﻳﺎﺗﺎق = ﻳﺎت )ﻳﺎﺗﻤﺎق = ﺥﻮاﺏﻴﺪن( ‪ +‬اق )اك( = ﺥﻮاب ؛ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ و ﭘﺎﺱﺒﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺏﺨﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن در ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﺏﺎﻳﺪ ﻣﺒﻴﺖ آﻨﺪ‪:‬‬
‫ﺥِﺮدم ﻳﺰك ﻓﺮﺱﺘﺪ ﺏﻪ وﺛﺎق ﺥﻴﻠﺘﺎﺷﻢ‬
‫ادﺏﻢ ﻃﻼﻳﻪ دارد ﺏﻪ ﻳﺘﺎق و ﭘﺎﺱﺒﺎﻧﻲ‪ /‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮔﻨﺠﻮي )‪(27‬‬
‫‪ .966‬ﻳﺪك‬
‫= ﻳﺎﺗﺎك = ﻳﺎﺗﺎق = ﻳﺎت )ﻳﺎﺗﻤﺎق = ﺥﻮاﺏﻴﺪن( ‪ +‬اق )اك( = ﺥﻮاﺏﻴﺪﻩ ‪ ،‬درﺡﺎل اﺱﺘﺮاﺡﺖ ‪ ،‬ﺱﺎﺏﻖ ﺏﻪ اﺱﺒﻬﺎي درﺡﺎل اﺱﺘﺮاﺡﺖ آ ﻪ ﺟﻬ ﺖ ﺗﻌ ﻮﻳﺾ‬
‫ﺏﺎ اﺱﺒﻬﺎي ﺥﺴﺘﻪ از راﻩ در ﭼﺎﭘﺎرﺥﺎﻧﻪ هﺎ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ وﻟﻲ اآﻨﻮن ﺏﻪ هﺮ وﺱﻴﻠﺔ ذﺥﻴﺮﻩ اي ﻳﺎ آﻤﻜﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬زاﭘﺎس ‪ ،‬ذﺥﻴﺮﻩ‬
‫‪ .967‬ﻳﺮ‬
‫= ﻳﺌﺮ = ﺟﺎ ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ‪ ،‬ﻣﺴﺎوي ؛ ﻳﺮ ﺏﻪ ﻳﺮ= ﻣﺴﺎوي ﻣﺴﺎوي ‪ ،‬ﺟﺎ ﺏﻪ ﺟﺎ‬
‫‪ .968‬ﻳﺮاق‬
‫= ﻳﺎراق = ﻳﺎرا )ﻳﺎراﻣﺎق = ﺏﻪ درد ﺥﻮردن( ‪ +‬ق )اك( = ﺏﺪرد ﺏﺨﻮر ‪ ،‬اﺏﺰار و ﺗﺠﻬﻴﺰات ﻻزم ‪ ،‬ﺗﺠﻬﻴﺰات ﺟﻨﮕﻲ ‪ ،‬اﺱﻠﺤﻪ ؛ ﻳﺎراﻗﻠﻴﻖ = ﻣﺴﻠّﺢ‬
‫‪ ،‬از رﻳﺸﻪ هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن )‪(17‬‬
‫‪ .969‬ﻳﺮﻏﻮ‬
‫= ﻳﺎرﻗﻲ = ﻳﺎر )ﻳﺎرﻣﺎق = ﺷﻜﺎﻓﺘﻦ ‪ ،‬زﺥﻢ آﺮدن( ‪ +‬ﻗﻲ )اك( = اﺏﺰار ﺷﻜﺎﻓﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﺱﻴﺎﺱ ﺖ ‪ ،‬ﺗﻨﺒﻴ ﻪ ‪ ،‬ﻓﺮﻣ ﺎن ‪ ،‬ﻣﺤﺎآﻤ ﻪ ‪ ،‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﺏ ﻪ اﻋﺘﺒ ﺎر ﺏﺮﻧ ﺪﻩ و‬
‫ﺷﻜﺎﻓﻨﺪﻩ ﺏﻮدن ﻗﺎﻧﻮن ؛ ﻳﺮﻏﻮﭼﻲ = ﻳﺎرﻗﻴﭽﻲ = ﺏﺎزرس و رﺋﻴﺲ دﻳﻮان ‪ ،‬ﻳﻮْرﻏﻮﻻﻣﺎق = ﻣﺠﺎزات آﺮدن ‪ ،‬ﻳﺎرﻗﻴﺘﺎي = دﻳﻮان ﻋﺪاﻟﺖ‪:‬‬
‫ﻋﺎﺷﻖ از ﻗﺎﺿﻲ ﻧﺘﺮﺱﺪ ‪ ،‬ﻣﻲ ﺏﻴﺎر × ﺏﻠﻜﻪ از ﻳﺮﻏﻮي دﻳﻮان ﻧﻴﺰ هﻢ ‪ /‬ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .970‬ﻳَﺮﻟﻴﻎ‬
‫= ﻳﺎرﻟﻴﻎ = ﺡﻜﻢ ﭘﺎدﺷﺎهﻲ )‪ :(1‬ز ﺏﻴﻢ ﺥﺎﺗﻢ اﻟﻘﺎب ﺗﻮ ﻧﻬﺎدﺱﺘﻨﺪ × ﺏﺤﻜﻢ ﻳﺮﻟﻴﻎ از ﺁل اﻳﻠﺨﺎن ﻳﺎﻗﻮت ‪ /‬ﻧﺰاري ﻗﻬﺴﺘﺎﻧﻲ‬
‫‪ .971‬ﻳﺮﻧﺪاق‬
‫= ﻳﺎراﻧﺪاق = ﭼﺮم ﺥﺎم ‪ ،‬اﻧﺒﺎن آﻪ ازﭘﻮﺱﺖ ﺏﺰﻣﺎدﻩ ﺏﺎﺷﺪ ‪ ،‬رودﻩ ‪ ،‬ﺗﺴﻤﻪ ‪ ،‬دوال )‪ :(2،8،27‬ﺏﻲ ﻳﺮﻧ ﺪاق ﮔ ﺮد ﮔ ﺮدن ﺗ ﻮ × ﻧ ﻪ ﺏﮕ ﺮدي و ﻧ ﻪ ﻓ ﺮو‬
‫ﮔﺬري‪ /‬رودآﻲ ﺱﻤﺮﻗﻨﺪي‬
‫‪ .972‬ﻳﺰﻧﻪ‬
‫= ﻳﺌﺰﻧﻪ = ﺷﻮهﺮ ﺥﻮاهﺮ )‪ (1،19،27‬؛ ﺏﺼﻮرت ﻋﺎم ﻳﻌﻨﻲ داﻣﺎد‬
‫‪ .973‬ﻳﺴﺎق‬
‫= ﻳﺎﺱﺎق = ﻳﺎﺱﺎ )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬اق )اك( = ﺗﻨﺒﻴﻪ ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن ‪ ،‬ﺱﻴﺎﺱﺖ ؛ ﺏﺼﻮرت ﻳﺎﺱﻖ ه ﻢ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺱ ﺖ‪ :‬ﺥﻔﺘ ﺎن و زرﻩ ز ﺗﻴ ﻎ و ﺗﻴ ﺮش × دل آﺴ ﺐ ﻧﻜ ﺮد‬
‫درﻳﺴﺎﻗﺖ‪ /‬ﻧﻮراﻟﺪﻳﻦ ﻇﻬﻮري‬
‫و ﺁن ﻗﭙﭽﻮر آﻪ اآﻨﻮن ﺏﺤﻜﻢ ﻳﺎﺱﺎي ﺏﺰرگ ﻣﻲ ﺱﺘﺎﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﻧﺴﺘﺪﻧﺪي و اآﻨﻮن هﻢ ﺏﺤﻜﻢ ﻳﺎﺱﻖ از ﭘﻨﺞ آﺲ ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ /‬رﺱﺎﺋﻞ ﺥﻮاﺟﻪ ﻧﺼﻴﺮ‬
‫‪ .974‬ﻳﺴﺎل‬
‫ﻻ از ﻣﺼﺪر ﻳﺎﺱﺎﻣﺎق )ﺏﺎخ‪ :‬ﻳﺎﺱﺎ( )‪: (8‬‬ ‫= ﻳﺎﺱﺎل = ﻗﺸﻮن ‪ ،‬ﺻﻒ ‪ ،‬ﻟﺸﻜﺮ ‪ ،‬ﻓﻮج ؛ اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﻟﺸﻜﺮي ﻣﻨﻬﺰم از راآﺐ او ﭼﻮن ﻧﺸﻮد‬
‫آﻪ ز ﺷﻮﺥﻲ هﻤﻪ ﺟﺎ ﻓﻮﺟﻲ از او ﺏﺴﺘﻪ ﻳﺴﺎل ‪ /‬ﺱﻨﺠﺮ آﺎﺷﻲ‬
‫‪ .975‬ﻳﺴﺎول‬
‫= ﻳﺎﺱﻮْووُل = ﻳﺎﺱﺎ )ﺏﺎخ‪ :‬ﻳﺎﺱﺎ( ‪ +‬ﻗﻮْل )ﺏﺎزو( = ﺏﺎزوي ﻗﺎﻧﻮن ‪ ،‬ﺏﺎزوي ﺗﻨﺒﻴﻪ ‪ ،‬آﺴﻲ آﻪ در دﺱﺖ ﻧﺸﺎن اﺟﺮاي ﺗﻨﺒﻴﻪ ﻳﺎ ﻗﺎﻧﻮن دارد ‪ ،‬ﺗﻨﺒﻴﻪ آﻨﻨﺪﻩ‬
‫‪ ،‬ﻧﮕﻬﺒﺎن ﭼﻤﺎق ﺏﻪ دﺱﺖ ﺟﻠﻮي ﺥﺎﻧﺔ ﺥﺎﻧﻬﺎ در ﺟﺸﻨﻬﺎ و ﻣﻬﻤﺎﻧﻲ هﺎ ﺏﺮاي ﺗﻤﻴﻴﺰ ﻣﻬﻤﺎﻧﻬﺎ از ﻏﺮﻳﺒ ﻪ ه ﺎ و ﻃ ﺮد ﺏﻴﮕﺎﻧ ﻪ )‪ (1‬؛ هﻤﺮﻳﺸ ﻪ ﺏ ﺎ ﻳﺴ ﺎق و‬
‫ﻳﺎﺱﺎ‬
‫‪ .976‬ﻳﻐﻼوﻩ‬
‫= ﻳﺎﻏﻼوا = ﻳﺎﻏﻼ )ﻳﺎﻏﻼﻣﺎق = روﻏﻨﻲ آﺮدن ‪ ،‬ﭼﺮب آﺮدن( ‪ +‬وا )اك( = روﻏﻦ اﻧﺪود ‪ ،‬ﭼﺮﺏﻨﺎك ‪ ،‬ﻇﺮف ﺁهﻨﻲ دﺱ ﺘﻪ دار آ ﻪ در ﺁن روﻏ ﻦ‬
‫ﺱﺮخ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ ‪ ،‬آﺎﺱﺔ ﻣﺴﻲ دﺱﺘﻪ دار ﺏﺮاي آﺸﻴﺪن ﻏﺬاي ﺱﺮﺏﺎزان )‪(1،25‬‬
 ‫‪ .977‬ﻳﻐﻠﻖ‬
‫ﻻ‪ :‬وﺱﻴﻠﺔ ﻏﺎرت و ﺷﻜﺎر ‪ ،‬ﺗﻴﺮ ﭘﻴﻜﺎﻧﺪار )‪ :(1،27‬هﻨﻮزش ّﭘ ِﺮ ﻳﻐﻠﻖ در ﻋﻘﺎب اﺱﺖ × هﻨﻮزش‬ ‫= ﻳﺎﻏﻠﻴْﻖ = ﻳﺎغ )= ﻏﺎرت( ‪ +‬ﻟﻴْﻖ )اك( = اﺡﺘﻤﺎ ً‬
‫ﺏﺮگ ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ در ﺁب اﺱﺖ‪ /‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮔﻨﺠﻮي‬
‫‪ .978‬ﻳﻐﻤﺎ‬
‫= ﻳﻴْﻐﻤﺎ = ﻳﻴْﻎ )ﻳﻴْﻐﻤﺎق = ﺏﺮﭼﻴﺪن( ‪ +‬ﻣﺎ )اك( = ﺏﺮﭼﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﺟﻤﻊ آﺮدﻧﻲ ‪ ،‬ﺏﺮﭼﻴﺪن ﺱﻔﺮﻩ ‪ ،‬ﻏﺎرت ‪ ،‬ﺗﺎراج ؛ ﻳﺎﻏﻤﺎ ﺏﺎ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻌ ﺎﻧﻲ ه ﻢ ﺻ ﺤﻴﺢ‬
‫اﺱﺖ ‪ ،‬ﻳﺎﻏﻤﺎﻻﻣﺎق = ﻏﺎرت آﺮدن‪:‬‬
‫‪ .979‬ﻳﻐﻤﻮر‬
‫= ﻳﺎﻏﻤﺎر وﻳﺎﻏﻤﻮُر= ﻳﺎغ )ﻳﺎﻏﻤﺎق = ﺏﺎرﻳﺪن( ‪ +‬ﻣ ْﻴ ﺮ )اك( = ﺏ ﺎران ‪ ،‬ﻧ ﺎم ﺁﻗ ﺎ ؛ اﻟﺒﺘ ﻪ در ﻣﻌﻨ ﺎي ﺏ ﺎران ﺁﻧ ﺮا در ﺗﺮآﻴ ﻪ ﺏﻜ ﺎر ﻣ ﻲ ﺏﺮﻧ ﺪ و ﺗﺮآ ﺎن‬
‫ﺁذري ﺏﺠﺎي ﺁن ﻳﺎﻏﻴﺶ)از هﻤﻴﻦ ﻣﺼﺪر( اﺱﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻲ آﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺗﺮآﻴﻪ اي‪ :‬ﻳﺎﻏﻤﻮردان ﻗﺎﭼ ﺎرآﻦ دوْﻟﻮﻳ ﺎ ﺗﻮﺗﻮﻟﻤ ﺎق و ﻣﻌ ﺎدل ﺁذري ﺁن‪ :‬ﻳﺎﻏﻴﺸ ﺪان‬
‫ﻗﺎﭼﻴﺐ دوْﻟﻮﻳﺎ دوﺷﻤﻚ)= از ﺏﺎران رهﻴﺪن و ﺏﻪ ﺗﮕﺮگ ﻣﺒﺘﻼ ﺷﺪن(‬
‫‪ .980‬ﻳﻐﻨﺎغ‬
‫= ﻳﻴْﻐﻴْﻨﺎق = ﻳﻴْﻐﻴﻦ )ﻳﻴْﻐﻴﻨﻤﺎق = ﺟﻤﻊ ﺷﺪن ‪ ،‬ﻣﺘﺮاآﻢ ﺷﺪن( ‪ +‬اق )اك( = ﺗﺠﻤﻊ ‪ ،‬ﮔﺮدهﻤﺎﺋﻲ ﻣﺮدم ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺗﺠﻤﻊ )‪(27‬‬
‫‪ .981‬ﻳُﻐﻮر‬
‫= ﻳﻮُﻏﻮُر از ﻣﺼﺪر ﻳﻮﻏﻮرﻣﺎق )=ﺥﻤﻴﺮ آﺮدن( = ﺥﻤﻴﺮوارﻩ ‪ ،‬ﺏﺪﻗﻮارﻩ و ﺷُﻞ و ول ‪ ،‬ﺻﻔﺖ ﻣﻨﻔﻲ ﺏﺮاي ﺁدم ﺏﺪهﻴﻜﻞ‬
‫‪ .982‬ﻳﻘﻪ‬
‫= ﻳﺎﺥﺎ = ﮔﺮﻳﺒﺎن ‪ ،‬ﮔﻠﻮ )‪(1‬‬
‫‪ .983‬ﻳﻼق‬
‫= ﻳﺎﻻق = ﻳﺎﻻ )ﻳﺎﻻﻣﺎق = ﻟﻴﺴﻴﺪن( ‪ +‬اق )اك( = ﻟﻴﺴﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﺱﻔﺎل ﺷﻜﺴﺘﻪ آ ﻪ در ﺁن ﺏ ﺮاي ﺱ ﮓ و ﮔﺮﺏ ﻪ ﺁب و ﻏ ﺬا ﺏﺪهﻨ ﺪ )‪ (27‬؛ ﻳ ﺌﻼق = ﻧ ﺎم‬
‫ﺷﺎهﻲ از ﺗﺮآﺎن )‪ :(27‬ﺗﺮاﺱﺖ ﻣﻠﻚ ﺟﻬﺎن و ﺗﻮﻳﻲ ﺱﺰاي ﺛﻨﺎ * ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﻮﻳﻢ ﻣﺪح ﻳﻤﺎك و وﺻﻒ ﻳﻼق‪ /‬ﺥﺎﻗﺎﻧﻲ ﺷﻴﺮواﻧﻲ‬
‫‪ .984‬ﻳﻠﭙﻴﻚ‬
‫= ﻳﺌﻠﭙﻴﻚ = ﺱﺎﻳﺒﺎن ‪ ،‬ﺱﺎﻳﺒﺎن درﺷﻜﻪ و ﺥﻮدرو )‪(25‬‬
‫‪ .985‬ﻳﻠﻤﻪ‬
‫= ﻳﻠﻪ ﻣﻪ = زرﻩ داراي ﭼﻨﺪ ﺗﻜّﻪ ‪ ،‬ﻗﺒﺎ ‪ ،‬ﺏﺎراﻧﻲ ‪ ،‬ﻳﻠﻤﻖ )ﻣﻌﺮ( )‪:(1،2‬‬
‫ﻣﻦ از ﻳﻠﻤﻪﺏﻮدم هﻤﻴﺸﻪ ﺏﻪ ﺗﻨﮓ×ﮔﺬﺷﺘﻲ هﻤﻲ روز ﻧﺎﻣﻢ ﺏﻪ ﻧﻨﮓ‪ /‬ﻗﺎري‬
‫‪ .986‬ﻳﻠﻮاج‬
‫= ﻳﻮﻻوُوج = ﻳﻮل )راﻩ( ‪ +‬ﺁووج )ﺁﮔﺎﻩ( = راﻩ دان ‪ ،‬رهﻨﻤ ﺎ ‪ ،‬ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤ ﻮد ﻳﻠ ﻮاج ﺥ ﻮارزﻣﻲ ﺱ ﻔﻴﺮ و رﺱ ﻮل ﭼﻨﮕﻴﺰﺥ ﺎن در درﺏ ﺎر ﺱ ﻠﻄﺎن‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺥﻮارزﻣﺸﺎﻩ و ﻧﻴﺰ وزﻳﺮ ﻗﺎﺁن ‪:‬‬
‫هﺮ ﻳﻚ ﻋﺠﻤﻲ وﻟﻲ ﻟﻐﺰﮔﻮي × ﻳﻠﻮاج ﺷﻨﺎس ﺗﻨﮕﺮي ﺟﻮي ‪ /‬ﺥﺎﻗﺎﻧﻲ‬
‫‪ .987‬ﻳﻨﮕﻪ‬
‫= ﻳﺌﻨﮕﻪ = هﻤﺴﺮﺏﺮادر ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺏﻞ ﻳِﺰﻧﻪ)ﺷﻮهﺮ ﺥﻮاهﺮ( ‪ ،‬ﭘﻴﺮزﻧ ﻲ آ ﻪ ﺷ ﺐ زﻓ ﺎف هﻤ ﺮاﻩ ﻋ ﺮوس ﻣ ﻲ ﺁﻣﺪ‪،‬هﻤﺮاﻩ‪،‬ﻣﺜﻞ؛ﻳﻨﮕ ﺔ دﻧﻴ ﺎ = هﻤﺘ ﺎي دﻧﻴ ﺎ =‬
‫ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫‪ .988‬ﻳﻮاش‬
‫= ﻳﺎواش = ﻳﺎوا)ﻳﺎواﻣﺎق = ﺱﺴﺖ وﺁرام ﺷﺪن( ‪ +‬ش)اك( = ﺁرام ‪ ،‬ﺱﺴﺖ‬
‫‪ .989‬ﻳﻮت‬
‫= ﻣﺮگ ﻓﺮاﮔﻴﺮ داﻣﻲ ‪ ،‬ﻣﺮﻳﻀﻲ آﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺏﻪ ﻣﺮگ ﻋﺎم ﺱﺘﻮران ﮔﺮدد )‪.(27‬‬
‫‪ .990‬ﻳﻮﺥﻪ‬
‫= ﻳﻮْﺥﺎ = ﻧﺎزك ‪ ،‬ﺗﻨﻚ ‪ ،‬ﻧﺎن ﺗﻨﻚ )‪ (27‬؛ اورﻩ ﮔﻲ ﻳﻮْﺥﺎ = دل ﻧﺎزك‪:‬‬
‫و ﺥﻮاﻧﻬﺎ ﺏﻪ رﺱﻢ ﻏﺰﻧﻴﻦ روان ﺷﺪ از ﺏﺰرﮔﺎن و ﻧﺨﺠﻴﺮ و ﻣﺎهﻲ و ﺁﭼﺎرهﺎ و ﻧﺎﻧﻬﺎي ﻳﻮﺥﻪ‪ /‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺏﻴﻬﻘﻲ )‪(27‬‬
‫‪ .991‬ﻳﻮرت‬
‫= ﻳﻮُرد = ﺥﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺥﻴﻤﻪ ‪ ،‬ﭼﺮاﮔﺎﻩ ‪ … :‬هﺮﻳﻚ را ﻳﻮرت ﻣﻌﻴﻦ ﻓﺮﻣﻮد آﻪ ﺁﻧﺠﺎ ﻋﺼﺎي اﻗﺎﻣﺖ ﺏﻴﺎﻧﺪازد ‪ /‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎي ﺟﻮﻳﻨﻲ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻗﺮﻗﭽﻲ ﮔﺸﺘﻪ اي اي ﻋﺸﻖ اﻣﺎ ﻳﻮرت دل‬
‫ﻳﻴﻼق ﺱﻠﻄﺎن ﭼﻮن ﺏﻮد ‪ ،‬ﻗﺸﻼق ﭼﻮﭘﺎﻧﻲ اﺱﺖ اﻳﻦ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .992‬ﻳﻮرﺗﮕﻪ‬
‫= ﻳﻮرت )ﻩ‪.‬م( ‪ +‬ﮔﻪ )اك( = ﻧﻮﻋﻲ ﺥﺎﻧﻪ ‪:‬‬
‫از ﭘﻨﺎﻩ ﺡﻖ ﺡﺼﺎري ﺏﻪ ﻧﺪﻳﺪ × ﻳﻮرﺗﮕﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺁن دز ﺏﺮﮔﺰﻳﺪ ‪ /‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .993‬ﻳﻮرﺗﻤﻪ‬
‫= ﻳﻮْرﺗﻤﺎ = ﻳﻮْرت )ﻳﻮْرﺗﻤﺎق = ﺡﺮآﺖ دادن اﺱﺐ ﺏﺼﻮرت ﻳﻚ ﭘﺎ و ﻳﻚ دﺱ ﺖ در ه ﺮ ﻗ ﺪم ‪ ،‬ﺡﺎﻟ ﺖ اﺟﺒ ﺎري از ﻣﺼ ﺪر ﻳﻮرﻣ ﺎق( ‪ +‬ﻣ ﺎ )اك( =‬
‫ﻧﻮﻋﻲ راﻩ رﻓﺘﻦ اﺱﺐ ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﺏﻪ ﺷﺘﺎب ‪ ،‬ﻳﻮرﻏﻪ ﻳﺎ ﻳُﺮﻏﻪ )‪(1،3‬‬
‫‪ .994‬ﻳﻮرش‬
‫= ﻳﻮروش = ﻳﻮرو )ﻳﻮﮔﻮرﻣﻚ ‪ ،‬ﻳﻮروﻣﻚ = ﺡﻤﻠﻪ ور ﺷﺪن( ‪ +‬ش )اك( = ﺡﻤﻠﻪ وري ‪ ،‬هﺠﻮم‬
‫‪ .995‬ﻳﻮرﻏﻪ‬
‫و ﻳﺮﻏﻪ = ﻳﻮْرﻏﺎ = ﻳﻮْر)ﻳﻮْرﻣﺎق = ﺡﺮآﺖ آﺮدن اﺱﺐ ﺏﺼﻮرت ﻳﻚ ﭘﺎ و ﻳﻚ دﺱﺖ ( ‪ +‬ﻏﺎ )اك( = ﺡﺮآ ﺖ ﻳ ﻚ ﭘ ﺎ و ﻳ ﻚ دﺱ ﺘﻲ اﺱ ﺐ ‪ ،‬ﻳﺮﻏ ﺎ ‪،‬‬
‫ﺡﺮآﺖ ﺏﺎ ﻋﺠﻠﻪ و ﺷﺘﺎب ‪:‬‬
‫ﺱﻜﺴﻜﺎﻧﻴﺪ از دﻣﻢ ﻳﺮﻏﺎ روﻳﺪ×ﺗﺎ ﻳﻮاش وﻣﺮآﺐ ﺱﻠﻄﺎن ﺷﻮﻳﺪ‪/‬ﻣﻮﻟﻮي‬
‫‪ .996‬ﻳﻮزﺏﺎﺷﻲ‪/‬ت‬
‫ﻲ )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ( = ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩ ﮔﺮوﻩ ﺻﺪ ﻧﻔﺮﻩ ‪ ،‬ﺱﺎﺏﻘًﺎ از رﺗﺒﻪ هﺎي ﻧﻈﺎﻣﻲ‬ ‫= ﻳﻮز )ﺻﺪ( ‪ +‬ﺏﺎﺷ ْ‬
 ‫‪ .997‬ﻳﻮغ‬
‫ﻣﻌﺮب ﭼﻮغ و ﭼﻴْﻎ ﺗﺮآﻲ ) اﻓﺰار ﭼﻮﺏﻲ آﻪ ﺏﻪ ﮔﺮدن ﺡﻴﻮاﻧﺎت ﺏﺎرآﺶ ﻣﻲ اﻧﺪازﻧﺪ( ؛ اﻳﻦ رﻳﺸﻪ اﺻﻴﻞ ﺗﺮآ ﻲ در زﺏﺎﻧﻬ ﺎي دﻳﮕ ﺮ ه ﻢ ﻧﻔ ﻮذ آ ﺮدﻩ‬
‫اﺱ ﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‪ :‬ﭼ ﻮغ )ﻓﺎرﺱ ﻲ( ‪ ،‬ﻳ ﻮغ )ﻋﺮﺏ ﻲ( ‪) yoke ،‬اﻧﮕﻠﻴﺴ ﻲ ‪ ،‬وﺱ ﻴﻠﻪ اي ﺏ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺷ ﻜﻞ در ﺱﻴﺴ ﺘﻢ ﻓ ﺮاﻣﻴﻦ هﻠﻴﻜ ﻮﭘﺘﺮ( ‪) joch ،‬ﺁﻟﻤ ﺎﻧﻲ( ‪،‬‬
‫‪) joug‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ( ‪) yogo ،‬اﺱﭙﺎﻧﻴﺎﺋﻲ( )‪ :(1،2،19،27‬ﻳﻜﻲ ﺗﺨﺖ ﻋﺎج و ﻳﻜﻲ ﺗﺨﺖ ﭼﻎ×ﻳﻜﻲ ﺟﺎي ﺷﺎﻩ و ﻳﻜﻲ ﺟﺎي ﻓﻎ‪ /‬ﻟﻐﺖ ﻓﺮس )‪(27‬‬
‫‪ .998‬ﻳﻮﻏﻮرت‬
‫= ﻳﻮُﻏﻮُرت از ﻣﺼﺪر ﻣﺘﻌﺪي ﻳﻮﻏﻮرﺗﻤﺎق )= ﺥﻤﻴﺮ ﮔﺮداﻧﺪن ‪ ،‬ﺱﺮﺷﺘﻦ ‪ ،‬ﻋﺠﻴﻦ آﺮدن( = ﻋﻤﻮﻣًﺎ ﻣﺎﺱﺖ ﺗُﺮﺷﻴﺪﻩ ‪ ،‬ﺟﻐﺮات )ﻣﻌﺮ( ‪ ،‬ﺏﺼﻮرت‬
‫‪Yoghurt , Yogurt‬در اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫‪ .999‬ﻳﻮﻧﺠﻪ‬
‫= ﻳﻮْﻧﺠﺎ = ﻳﻮن )ﻳﻮﻧﻤﺎق =آﻨﺪن ‪ ،‬درﺁوردن از زﻣﻴﻦ ( ‪ +‬ﺟﺎ )اك( = ﭼﻴﺪﻧﻲ ‪ ،‬آﻨﺪﻧﻲ ‪ ،‬از روﺋﻴﺪﻧﻲ هﺎ‬
‫‪ .1000‬ﻳﻴﻼق‬
‫= ﻳﺎﻳﻼق = ﻳﺎي )ﺗﺎﺏﺴﺘﺎن( ‪ +‬ﻻق )اك( = ﺗﺎﺏﺴﺘﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﺟﺎي ﻣﻄﺒﻮع و ﺥﻨﻚ و ﻗﺎﺏﻞ زﻧﺪﮔﻲ در ﺗﺎﺏﺴﺘﺎن‬
 ‫ﻣﻨﺎﺏﻊ و ﻣﺮاﺟﻊ‬

‫‪ .1‬ﻣﻌﻴﻦ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ ﺷﺶ ﺟﻠﺪي ﻓﺎرﺱﻲ‬

‫‪ .2‬دﺏﻴﺮﺱﻴﺎﻗﻲ ‪ ،‬دﻳﻮان ﻟﻐﺎت اﻟﺘُﺮك ﻣﺤﻤﻮد آﺎﺷﻐﺮي‬
‫‪ .3‬ﺏﻬﺰادي ‪ ،‬ﺏﻬﺰاد ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ ﺗﻜﺠﻠﺪي ﺁذرﺏﺎﻳﺠﺎﻧﻲ‪-‬ﻓﺎرﺱﻲ‬
‫‪ .4‬زهﺘﺎﺏﻲ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ‪ ،‬ﺗﻮرآﻠﺮﻳﻦ اﺱﻜﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫‪ .5‬ﻏﻔﺎري ‪ ،‬رﺿﺎ ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺗﺮك‬
‫‪ .6‬ﺻﻔﺮﻟﻲ ‪ ،‬ﻋﻠﻴﺎر و ﻳﻮﺱﻔﻠﻲ ‪ ،‬ﺥﻠﻴﻞ ‪ ،‬ﺁذرﺏﺎﻳﺠﺎن ادﺏﻴﺎﺗﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫‪ .7‬ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺥﻮدﻳﻒ ‪ ،‬ﺁذرﺏﺎﻳﺠﺎن ادﺏﻲ دﻳﻠﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫‪ .8‬ﻋﻤﻴﺪ ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ ﺗﻜﺠﻠﺪي ﻓﺎرﺱﻲ‬
‫‪ .9‬دﻳﻮان ﺡﺎﻓﻆ‬
‫‪ .10‬ﻣﻮﻟﻮي)ﻣﺜﻨﻮي ﻣﻌﻨﻮي‪،‬دﻳﻮان ﺷﻤﺲ‪،‬اﺷﻌﺎر ﺗﺮآﻲ(‬
‫‪ .11‬دﻳﻮان ﺱﻌﺪي‬
‫‪ .12‬ﻧﺠﻔﻲ ‪ ،‬اﺏﻮاﻟﺤﺴﻦ ‪ ،‬ﻏﻠﻂ ﻧﻨﻮﻳﺴﻴﻢ‬
‫‪ .13‬اﻟﻐﻮن و درﺥﺸﺎن ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﺗﺮآﻲ اﺱﺘﺎﻧﺒﻮﻟﻲ ﺏﻪ ﻓﺎرﺱﻲ‬
‫‪ .14‬زهﺘﺎﺏﻲ ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺗﻘﻲ ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺻﺮ ادﺏﻲ ﺁذري دﻳﻠﻲ‬
‫‪ .15‬ﻓﺮهﻨﮓ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ ﺁﺏﺎدﻳﻬﺎي آﺸﻮر ﺟﻠﺪ ﺷﺸﻢ ﺱﺎزﻣﺎن ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ ﻧﻴﺮوهﺎي ﻣﺴﻠﺢ‬
‫‪ .16‬ﺻﺪﻳﻖ ‪ ،‬ﺡﺴﻴﻦ ‪ ،‬ﺱﻴﺮي در اﺷﻌﺎر ﺗﺮآﻲ ﻣﻜﺘﺐ ﻣﻮﻟﻮﻳﻪ‬
‫‪ .17‬ﺻﺪﻳﻖ ‪ ،‬ﺡﺴﻴﻦ ‪ ،‬ﻳﺎدﻣﺎن هﺎي ﺗﺮآﻲ ﺏﺎﺱﺘﺎن ‪ ،‬ﻧﺸﺮ ﻧﺨﻠﻬﺎي ﺱﺮخ ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ‪1379 ،‬‬
‫‪ .18‬هﻴﺌﺖ ‪ ،‬ﺟﻮاد ‪ ،‬ﺱﺎﻟﻨﺎﻣﻪ هﺎي ﺏﻴﺴﺖ ﮔﺎﻧﺔ »وارﻟﻴﻖ«‬
‫‪ .19‬دهﺨﺪا ‪ ،‬ﻋﻠﻲ اآﺒﺮ ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ ﻟﻐﺖ ﺏﻴﺴﺖ و هﺸﺖ ﺟﻠﺪي ﻓﺎرﺱﻲ‬
‫‪20.‬‬ ‫‪Reshid Arat , qutadgu Bilig , Istanbul‬‬
‫‪ .21‬ﺻﺪﻳﻖ ‪ ،‬ﺡﺴﻴﻦ ‪ ،‬ﺷﺎهﻨﺎﻣﻪ ﻣﻠﺤﻤﻪ اﺱﺖ ﻧﻪ ﺡﻤﺎﺱﻪ ‪ ،‬ﻣﺠﻠﺔ ﻣﻘﺎم ‪ ،‬ش‪1378 ، 4‬‬
‫‪ .22‬ﺻﺪﻳﻖ ‪ ،‬ﺡﺴﻴﻦ ‪ ،‬ﻗﺎرا ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬اردﺏﻴﻞ ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﺷﻴﺦ ﺻﻔﻲ اﻟﺪﻳﻦ ‪1378 ،‬‬
‫‪ .23‬ﭘﺎﺷﺎ ﺻﺎﻟﺢ ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺡﺜﻲ از ﺗﺎرﻳﺦ ﺡﻘﻮق ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﻬﺮان ‪1348 ،‬‬
‫‪ .24‬ﺡﻴﻴﻢ ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ ﻳﻜﺠﻠﺪي ﻓﺎرﺱﻲ – اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬
‫‪25.‬‬ ‫‪Turgut Akpinar, Turk Tarihinde Islamiyet , Istanbul‬‬
‫‪1993‬‬
‫‪ .26‬داﺷﻘﻴﻦ ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﺗﺮﮐﻲ ﺏﻪ ﻓﺎرﺱﻲ‬
‫‪ .27‬ﻣﺤﻤ ﺪ ﺡﺴ ﻴﻦ ﺏ ﻦ ﺥﻠ ﻒ ﺗﺒﺮﻳ ﺰي ‪ ،‬ﺏﺮه ﺎن ﻗ ﺎﻃﻊ ‪ ،‬ﺗﻬ ﺮان ‪ ،‬اﻧﺘﺸ ﺎرات اﻣﻴﺮآﺒﻴ ﺮ ‪،‬‬
‫‪1362‬‬