Caderno de Mitoloxa

Ies de Melide. dpto de grego

A L U M N @:
 CONCEPTO DE MITO

Que para ti un mito?

Observa as seguintes fotografas de personaxes famosos e escribe o seu nome debaixo,

se o sabes, e a que se dedican ou dedicaron. A cales deles consideras mitos ou heroes?
por que?

Definicin de mito e mitoloxa clsica

Cal era a funcin do mito clsico?

Mitoloxa Px. 2
1. COSMOGONA: A ORIXE DO MUNDO
Le con atencin os seguintes textos extrahdos da Cosmogona, obra do poeta grego
Hesodo (s. VII a.C.), que tratan da orixe do mundo segundo a mitoloxa grega
O primeiro que existiu foi o Caos 1 .
Despois Xea, a Terra, sede sempre de todos os
inmortais que habitan o nevado cumio do Olimpo,
e o tenebroso Trtaro2 al nas profundidades da
Terra. Por ltimo naceu Eros, o mis fermoso entre
os deuses inmortais, que afrouxa os membros e
engaiola o corazn e a vontade de todos os deuses
e todos os homes.
Do Caos naceron rebo3 e a negra Noite, e
da Noite naceron sa vez o ter4 e o Da.
Xea xerou en primeiro lugar estrelado
Urano coas sas mesmas proporcins, para que a
cubrira por todas partes e fora unha sede feliz para
os deuses. Tamn deu a luz s grandes Montaas,
pracenteiras moradas das deusas, as Ninfas que
habitan as montaas cheas de sendeiros. Ela xerou
tamn estril mar de axitadas ondas, o Ponto5, sen
ter relacin con varn.
Logo Xea uniuse a Urano e deu a luz a
Ocano6 de profundos remuos, a Ceo, Crio,
Hiperin, Xapeto, Tea, Rea, Temis, Mnemosine,
Febe de dourada coroa e a amable Tetis. Despois
deles naceu o mis novo, Cronos, de mente
retorcida, o mis terrible dos fillos e concibiu odio
contra o seu vigoroso pai.
Deu a luz, ademais s cclopes, de corazn
soberbio [...]. Estes eran en todo semellantes s
deuses, pero no medio da fronte tian un so ollo
redondo. Vigor, forza e enxeo haba nas sas
obras.
Anda de Xea e Urano naceron outros tres
fillos, poderosos e fortes: Coto, Briareo e Xixes,
fillos cheos de soberbia. Dos seus ombreiros
saan impetuosos cen terribles brazos e cada
un cincuenta cabezas lle
nacan dos ombros, sobre
os membros robustos. Unha
forza inesgotable e poderosa
haba na sa corpulenta
figura.
En efecto, cantos
nacan de Xea e Urano,
fillos formidables, an sendo
odiados polo seu pai dende
o principio. E a medida que
an nacendo, aos ocultando
a todos no seno de Xea e non
os deixaba sar luz. E Urano
compracase na sa malvada
accin. A inmensa Xea no seu
interior xema e sentndose
chea meditou unha enganosa
e cruel artimaa. Forxou
Mitoloxa Px. 3
unha fouce enorme e deu instruccins seus
fillos e dxolles animndoos, anque aflixida no seu
corazn:
Fillos meus e dun pai malvado! Se
queredes obedecerme, vingarmonos da cruel
aldraxe do voso pai; pois foi o primeiro en matinar
infames accins.
As dixo e apoderouse de todos o medo e
ningn falou. So despois, o gran Cronos, de mente
retorcida cobrou nimo e respondeulle sa nai
con estas palabras:
Nai, eu podera encargarme desta
encomenda xa que nada me importa do noso pai
de nome funesto, pois el foi o primeiro en matinar
obras indignas.
As falou e a enorme Xea alegrouse moito
no seu corazn. Colocou a seu fillo en oculta
emboscada. Puxo nas sas mans a afiada fouce e
instruno en todo o engano. Chegou o poderoso
Urano traendo con el a noite, estendeuse en torno
Terra, desexoso de amor, e cubriuna por completo.
O fillo dende o escondedoiro alcanzouno coa man
esquerda, coa dereita colleu a enorme e afiada
fouce e nun instante cortou os xenitais do seu pai
e arroxounos tras de si para que se dispersasen.
Aqueles non escaparon inutilmente da sa man.
Pois unhas cantas gotas de sangue pingaron e
todas as recibiu Xea e no transcurso deu a luz s
poderosas Erinias7 e s corpulentos xigantes que
resplandecen coas sas armas [...]
En canto s xenitais, tan pronto como os
cortou co aceiro e botounos lonxe da terra firme,
ponto batido polas ondas, foron moito tempo
transportados polo mar.
En torno, unha branca
espuma saa da pel inmortal.
En medio dela formouse unha
doncela. Primeiro acercouse
divina Citera8 e dende al dirixiuse
a Chipre rodeada de ondas. De
al sau a terra a venerable e
fermosa deusa, e o paso dos seus
pes delicados a medrando a
herba. A ela os homes e os deuses
chmana Afrodita, porque naceu
da escuma, e Citerea, porque
primeiro dirixiuse a Citera.
O reinado de Cronos
Rea, cativada por Crono,
deu a luz ilustres fillos: Hestia,
Demter, Hera de douradas
sandalias, o poderoso Hades que
ten as sas moradas baixo terra e
pose un corazn implacable, o resoante Posidn
e o prudente Zeus, pai de deuses e homes, que co
seu trono fai fai tremer a espaciosa terra.
A estes tragbaos Crono tan pronto saan
do ventre da sa nai, pois saba
que, anda que fose forte estballe
destinado sucumbir a mans do seu
propio fillo. As devoraba s seus
fillos e Rea tia unha dor infinita.
Pero cando estaba a punto
de dar a luz a Zeus, suplicou s
seus pais, Xea e o estrelado Urano,
que prepararan un plan para que
puidera dar a luz a escondidas e
vingarse de Crono.
Eles environa a Creta e
tan pronto como deu a luz, Rea
escondeu a Zeus nunha caverna
inaccesible nas entraas da divina
terra. Despois de envolver unha
gran pedra en cueiros, dullela
soberano Urnida9, primeiro rei
dos deuses. El colleuna coas sas
mans e comeuna, infeliz!, sen
decatarse que deixaba seu fillo
sen dano e que pronto, vencndoo
coa sa forza e as sas mans, a a
despoxalo do poder e reinar entre
os inmortais.
Pa s a d o u n t e m p o , Z e u s m e d r o u
rapidamente e mediante o engano e a forza fixo
vomitar a Cronos a sa prole10. Primeiro vomitou
a pedra, o ltimo que engulira. Zeus fixouna
na sagrada Pitia, nos vales pe do Parnaso,
monumento para a posteridade, marabilla para os
homes mortais.
Titanomaquia
Logo liberou das dolorosas cadeas os
irmns do seu pai, s Hecatonquiros e Cclopes, a
quen seu pai encadeara na sa tolemia.
Os Hecatonquiros, Cclopes, Zeus e os seus
irmns declarronlle a guerra a Cronos e s seus
irmns, os Titns11. Os Cclopes dronlle a Zeus o
lstrego e o raio, a Posidn o tridente e a Hades o
casco que o faca invisible. Os Hecatonquiros coas
sas trescentas mans arroxaban enormes rocas
contra os Titns. A victoria para os olmpicos non
tardou en chegar e Zeus converteuse no novo rei
da xeracin dos deuses. Crono e os seus irmns
foron encadeados e arroxados Trtaro, baixo a
vixilancia dos Hecatonquiros.
Xigantomaquia
Xea, que va con desgusto o castigo imposto
por Zeus s Titns, incitou s Xigantes para que
se rebelasen contra os deuses. Os xigantes eran
seres enormes con gran forza, con cen cabezas de
serpes por cabelos e cola de dragn. Atacaron s
deuses con fachos prendidos, chuvia de rochas e
rbores ardendo. A terra resoou horriblemente, o
Mitoloxa Px. 4
ancho ceo arriba, o ponto, as correntes do Ocano
e as profundidades da terra. O alto Olimpo trema
baixo os seus inmortais pes, cando os Xigantes se
levantaban e a terra xema.
Combateron Posidn ,
Apolo, Hefesto, Dioniso e, sobre
todo, Atenea. Esta, nada mis nacer
armada da cabeza do seu pai Zeus,
matou o xigante Palante e combateu
lado do seu pai Zeus. Como as
Moiras12 prediciran que s gaaran
os Olmpicos se un mortal se lles una
na loita, unuselles Heracles e un tras
outro os xigantes caeron derrotados.
A creacin dos homes
Houbo un tempo no que s
existan deuses inmortais e ningn
mortal poboaba a terra. Entn
pensaron os deuses en crear seres
que a poboaran.
Zeus encargou os fillos do
Titn Xapeto, astuto Prometeo e
torpe Epimeteo, que crearan criaturas
terreais dotadas de gracia e forza.
Prometo moldeou s homes de barro.
Epimeteo rogou seu irmn que lle
permitise facer o reparto. Deste xeito
doou a beleza a un animal, a outro a potencia, a
outro fxoo pequeno, pero veloz, a outro grande
e a outro sagaz. Pero non sendo tan sabio coma o
Prometeo, ofreceu todos os dons para os animais,
deixando s homes para o final. En consecuencia
o home quedou un, indefenso e sen arma algunha.
Prometeo
Prometeo, o amigo do home, vendo a
inxustiza cometida, pediu a deusa Atenea que lles
insuflase a vida e a sabedora e entregou home
a lxica.
Prometeo, ademais, roubou o lume do
raio de Zeus para favorecer s mortais, polo que
Zeus, temendo que con tantos dons os humanos
foran superiores s deuses, castigouno severamente
encadendoo a unha rocha do Cacaso, donde
todas as mas chegaba un aguia que lle roa o
fgado. Pola noite medrballe o fgado de novo e o
da seguinte a aguia volva a cumprir coa sa cruel
tarefa. Trinta anos mis tarde Heracles liberou a
Prometeo deste suplicio.
A creacin da muller
Pero Zeus decidiu tamn castigar os
mortais a cambio do lume. Pois o ilustre Patexo13
modelou con terra unha imaxe parecida a unha
casta doncela por vontade do Crnida.14 Atenea, de
ollos de curuxa, colocoulle un ceidor e adornouna
cun manto de resplandecente brancura; e lle puxo
na cabeza un velo artisticamente labrado coas
sas mans, unha marabilla de ver. Na sa cabeza,
o ilustre Hefesto puxo unha coroa de ouro que el
mesmo forxara, para agradar seu pai Zeus.
Logo levouna a donde estaban os outros
deuses e homes e un estupor apoderouse deles
cando viron o profundo engano destinado s
homes. Pois dela descende a funesta liaxe das
mulleres, gran desgracia para los mortais. Cada
un dos deuses outorgoulle unha gracia, polo que
recibiu o nome de Pandora, que significa todos
os dons; anque Hermes outorgoulle a mentira e
o carcter voluble.
Zeus ordenou a Hermes que a levase como
presente a Epimeteo. E anque seu irmn Prometeo
lle dixera que nunca aceptase un regalo de Zeus,
senn que o devolvera de novo para evitar que fose
prexudicial para os homes; Epimeteo aceptouna
como muller.
Os deuses tamn entregaran unha caixa selada
a Pandora, que non deba abrir se quera que os
homes vivisen felices. Pero, non podendo resistir
a curiosidade, quitou a tapa e todos males e
desgracias para os mortais saron. So quedou
dentro a esperanza como consolo para os homes.
1. Completa o seguinte cadro xenealxico dos deuses seguindo o texto de Hesodo
(s. VII a. C.)
Caos
Xea Trtaro Eros
______
nese a Xea
Explica os apartados a), b), c), d) e e) e coas sas imaxes relativos a orixe do mundo.
Identifica os autores, se posible.
a) Loitas polo poder: Titanomaquia, xigantomaquia.
Mitoloxa Px. 5
NOTAS
1 Caos: personificacin do Baleiro que haba no mundo
antes da creacin.
2 Trtaro: zona por debaixo dos Infernos, onde estaban
os cimentos do universo.
3 rebo: as tebras do inferno.
4 ter: o ceo superior, onde a luz mis pura. Aqu
moraban os deuses.
5 Ponto: nome potico do mar.
6 Enumeracin dos seis Titns e seis Titnides.
7 As Erinias eran as divinidades da maldicin e
vinganza nos delitos de sangue.
8 Citera: Illa sur do Peloponeso, non moi lonxe de
Creta.
9 Urnida: fillo de Urano, Cronos, neste caso.
10 prole: descendencia, fillos
11 algns Titns estiveron de parte dos deuses, como
Prometeo, fillo de Xapeto
12 Moiras: deusas do destino, As Parcas dos romanos.
Para os antigos, o destino estaba por riba dos deuses.
13 o ilustre Patexo era Hefesto, pois quedou coxo
cando, nacer, a sa nai Hera o arroxou terra por velo
demasiado feo.
14
Crnida: fillo de Cronos. Anque eran seis os fillos, o
epteto Crnida case sempre se refire a Zeus.
rebo Noite
b) Prometeo e a creacin do home

Mitoloxa Px. 6
c) Creacin da muller e consecuencias.

d) O diluvio

Despois de ler na clase os textos da Biblia do libro da Xnese, relativos a orixe do mundo
segundo a tradicin xudeo-cristin, comenta as semellanzas e diferencias coa mitoloxa
clsica. Comenta, sobre todo, a orde de aparcin na creacin e o papel da muller.

Semellanzas Diferencias

Mitoloxa Px. 7
2. Os doce deuses olmpicos
Trata de recoecelos e, se posible, identifica as obras de arte que os representan. Completa os seguinte
datos: Nome grego e romano, atributos (ou emblema), que protexen ou gobernan, principais caractersticas
psicolxicas ou fsicas.
________ (grego), ________ (romano) ________ (grego), ________ (romano)

atributos ou emblema: atributos ou emblema:

________ (grego), ________ ________ (grego),

(romano) ________ (romano)
atributos ou emblema: atributos ou emblema:

________ (grego), ________ (grego),

________ (romano) ________ (romano)
atributos ou emblema: atributos ou emblema:

Mitoloxa Px. 8
________ (grego), ________ (grego),
________ (romano) ________ (romano)

atributos ou emblema: atributos ou emblema:

________ (grego), ________ (grego),

________ (romano) ________ (romano)
atributos ou emblema: atributos ou emblema:

________ (grego), ________ (grego),

________ (romano) ________ (romano)
atributos ou emblema: atributos ou emblema:

Mitoloxa Px. 9
Cadro xenalxico: indica o parentesco dos principais deuses olmpicos cubrindo este
cadro. Pon debaixo o nome romano entre parnteses.
Xea
(O Ceo) ( A ____)

Cronos

Zeus

Hades

Comenta as seguintes imaxes tratando de indentificar o maior nmero de personaxes:

Mitoloxa Px. 10
 3. Amantes de Zeus
Zeus era un gran seductor de deusas, mulleres e incluso homes. Para elo gostaba moito de transformarse
en animais ou fenmenos atmosfrico. Na seguintes imaxes identifica as sas unins explicando a sa
metamorfose (transformacin) e a sa descendencia, axudndote das pistas. Identifica algn dos autores
das obras, se posible.

Emblema da sa amante-esposa
Zeus

Smele Zeus

Zeus, transformado en Zeus, transformado

nboa en chuvia de ouro

Sinala a descendencia destas unins:

Zeus Zeus Metis:
Zeus Temis:

Zeus Mnemosine:
Zeus Eurnome:
Zeus Leto (Latona):
Zeus Maia:
Zeus Alcmena:

Mitoloxa Px. 11
4. Divinidades menores e seres mticos.
Identifcaas e di de que se ocupan.Indica os autores das obras, se posible.

_________ ou Furias As _____ ou Parcas

As_________ ou Gracias As nove musas

______ ou ______(nome grego e romano) Hestia ou _____ (nome grego e romano)

Mitoloxa Px. 12
Pan Stiros ou________

Ninfas Centauros

Quimera Pegaso

Mitoloxa Px. 13
5. O Hades, o mundo dos infernos.
Identifica personaxes, deus que o gobernaba, os castigos mis famosos. Se recoeces o autor dalgunha
imaxe antao.

Mitoloxa Px. 14
6. a) Resume o rapto de Persfone e explica que pode significar.

b) Coeces algn outro mito relacionado co regreso terra ou resurrecin na mitoloxa

grega ou noutras mitoloxas ou relixins? Relaciona as explicacins.

Mitoloxa Px. 15
7. Heracles (Hrcules)

a) Orixe, infancia e xuventude

b) Caractersticas do heroe, principais fazaas: Os doce traballos e motivos polo que

tivo que realizalos

Mitoloxa Px. 16
Mitoloxa Px. 17
 Cando Heracles regresou a Grecia dende Iberia
co gando de Xerin fixo un importante traballo
nesta terra cal?

Nesta mesma viaxe, Heracles decidiu regresar

polo norte, polas costa de Iberia e a Galia.
Segundo a tradicin, nestes lugares axudou s
homes con diferentes construccins Poderas
citar algunha prxima a ns?

c) Final da sa vida

d) Busca algn personaxe bblico que tea semellanzas con He-

racles e explica as similitudes.

Mitoloxa Px. 18
8. Orfeo
Explica as principais caractersticas deste heroe diferente: a sas orixes, feitos principais da sa vida
e morte.

Coeces algunha obra musical relacionada con este mito?

Mitoloxa Px. 19
9. Teseo e o ciclo cretense
a) Familia de Minos e orixes do Minotauro

b) Teseo, orixes

Mitoloxa Px. 20
c) Ariadna en Naxos

e) O Rei Exeo

f) Completa o ciclo Troiano co mito de Ddalo e Icaro

Mitoloxa Px. 21
10. Xasn e os Argonautas
Explica cal era a misin da expedicin Clquide, quen eran os Argonautas e por que se chamaban as,
as escenas da viaxe nas imaxes, as fazaas de Xasn, o papel de Medea e a sa relacin con Xasn. Sinala
no mapa os puntos de partida e chegada. Se recoeces o autor dalgunha obra antao.

Mitoloxa Px. 22
Mitoloxa Px. 23
11. perseo
Explica as sas orixes e nacemento, a misin que tivo que realizar, o encontro con Andrmeda.

Mitoloxa px. 24
12. Edipo de Tebas
Explica o seu nacimento, que orculo pesaba sobre el e se cumpriu ou non. Cal foi o seu final e a sorte
dos seus fillos.

As seguintes obras dramticas tratan o tema de Edipo e a sa familia. Di quen foi o

seu autor ou autores, e moi brevemente o seu asunto.

Edipo Rei

Edipo en Colono

Os sete contra Tebas

Antgona

Mitoloxa Px. 25
13. A guerra de Troia:
Explica causas e orixe seguindo as imaxes.

Sinala quen eran os Atridas e fai un cadro xenealxico da sa familia.

Mitoloxa Px. 26
Completa a seguinte tboa colocando na cadro o personaxe que corresponda coas sas caractersticas.
Ten en conta que os nomes propios rematados en ida significan Fillo de... (Ex: Crnida, fillo de Cronos)
Personaxes: Anquises, Nstor, O Gran Aiax , Astianacte, Agamenn, Helena, Ifixenia, Glauco, Odiseo (Ulises),
Hcuba, Sarpedn, Menelao, Patroclo, Idomeneo, Andrmaca, Paris, Penlope, Ascanio ou Xulo, O Pequeno Aiax,
Eneas, Diomedes, Clitemnestra, Aquiles, Casandra, Helena.

Fai un cadro xenealxico dos membros da familia de Pramo que aparecen nesta tboa.

Mitoloxa Px. 27
Explica a infancia e mocidade de Aquiles seguindo as imaxes.

A Ilada de Homero cntanos feitos xa case final da guerra e cntrase na ira de Aquiles.
Averigua que lle pasou a este heroe con Agamenn e como influu este incidente na guerra,
explicando as imaxes.

Quen era Patroclo e cal foi o seu papel na Ilada? como reaccionou Aquiles ante a sa
morte?. Explica as imaxes.

Mitoloxa Px. 28
Quen era Hctor? Quen era a sa muller? Cal o seu final? Explica as imaxes.

Mitoloxa Px. 29
Quen era Pramo?Cal foi o seu papel na Ilada? Explica as imaxes.

Explica o final da guerra de Troia e cal foia a sorte dos vencidos. Explica as imaxes.

Mitoloxa Px. 30
14. A Odisea: o regreso de Ulises
Cal era o reino de Ulises e en que situacin estaba desde que el marchara guerra de Troia? Explica as
actitudes da sa muller e fillo seguindo as imaxes.

Fxate no seguinte mapa

e seguindo as imaxes vai
explicando o percorrido
de Ulises e as sas
aventuras ata chegar a
Itaca.

Mitoloxa Px. 31
Illa de Eolo Lestrigns (Telpilo)

Mitoloxa Px. 32
Mitoloxa Px. 33
Cando por fin Odiseo consigue chegar sa patria, e axudado por Atenea para poder matinar
un plan de vinganza. Explico, seguindo as imaxes.

O recoecemento. Explica as imaxes

O final. Explica as ilustracins.

Mitoloxa Px. 34
15. A Eneida: a viaxe de Eneas
Explica as sas orixes, a sa fuxida de Troia, a sa misin e viaxes.

Encontro con Dido cal era o reino de Dido? Como acabou este romance e que repercusins
tivo para os romanos?

Eneas ofrece un sacrificio para dar gracias pola Coeces algunha obra musical inspirada neste
sa chegada seu destino Cal era? mito?

Mitoloxa Px. 35
16. Tenta recoecer as seguintes escenas e/ou personaxes que nelas se representan e
explcaas. Se recoeces o autor, antao.

Mitoloxa Px. 36
APUNTAMENTOS
(Podes repasar aqu os emblemas dos principais deuses olmpicos)

Mitoloxa Px. 37
APUNTAMENTOS

Mitoloxa Px. 38
APUNTAMENTOS

Mitoloxa Px. 39
APUNTAMENTOS

Mitoloxa Px. 40
APUNTAMENTOS

Mitoloxa Px. 41
APUNTAMENTOS

Mitoloxa Px. 42
APUNTAMENTOS

Mitoloxa Px. 43
APUNTAMENTOS

Mitoloxa Px. 44
APUNTAMENTOS

Mitoloxa Px. 45
MAPA DO MUNDO MEDITERRNEO

Mitoloxa Px. 46
mapa da antiga grecia

Mitoloxa Px. 47
BIBLIOGRAFA (Libros da biblioteca do IES de Melide)
- Robert Graves, Mitos da Antiga Grecia. ed. Xerais, (Serie Xabarn, n 42), Vigo 1.989
- Giovanni Caselli, El viaje de los Argonautas. (Con mapa despregable no interior)
- A Biblia (signatura 22)
- Dicionarios de Mitoloxa na biblioteca (signatura 292)
- Marcia Williams. Los mitos griegos
- Marcia Williams La Ilada y la Odisea
- La Caja de Pandora
- Coleccin El sendero de los mitos (Mirar cada ttulo concreto)

- Pxinas Web: - www.culturaclasica.net

- http://aspasiamelide.blogspot.com - www.artehistoria.com
- Aula virtual IES de Melide: Grego/Curso de - Los Secretos de Argos:
Mitoloxa http://sogradargos.blogspot.com/
http://www.slideshare.net/susanalosada - Wikipedia
- http://www.chironweb.org/ ....
- http://www.culturaclasica.com/
-LABYRINTHUS:http://www.xtec.cat/~sgiralt/