Elçin
(Baku, 13 Mayıs 1943)
Elçin Efendiyev 13 Mayıs 1943'te Bakü'de doğ-
muştur. Babasının adı İlyastır. Orta öğrenimini ta-
mamladıktan sonra Azerbaycan Devlet Üni-
versitesi'nin Filoloji Fakültesi'nde (1960-1965),
Nizami adına kurulmuş Edebiyyat Enstitüsü'nde
(1965-1969) öğrenimine devam etmiştir. "Azer-
baycan bedii nesrinin edebi-tenkidi" konusunda
örnek ilmi-tenkidi eserler vermiştir.
Edebi çalışmalarına 1959 yılında yayınladığı
bir hikaye ile başlamıştır. 19601ı yıllardan baş-
layarak; hikaye, destan, roman ve edebi ma-
kaleleriyle düzenli olarak yükselmiştir. Edebiyatta
yeni bir çığır açarak, 196O'lı yıllar nesrinde, çağdaş
realist-psikolojik üslubun temelini atanlardan biri
de Elçin'dir. Nizami adına kurulmuş Edebiyyat
Enıstitüsü'nü Nezeriyye bölümünde edebiyat araş-
tırmacısı (1969-1975), Azerbaycan Yazıcılar İt-
tifaqı"nm idare kurulunun katibi, Xarici azer-
baycanhlarla Medeni Elaqe Merkezi'nin - "Veten"
Cemiyeli'nin başkanlığı görevlerinde bu-
lunmuştur. Filoloji ilimleri ödülü (1970), Umumi
ttiraq Lenin Komsomolu ödülü (1982), emektar
sanat adamı ödülü (1984) ile onurlandırılır. Bedii
eserleri eski Sovyetler Birliği, İngiliz, Fransız, İs-
panyol, Türk, Arap, Fars, Macar, Alman, Çek, Slo-
vak, Bulgar ve diğer dillere tercüme edilmiştir.
Başlıca eserleri:
Min Geceden Biri (hikayeler), B., 1966; Açıq
Pencere (destan), Bv 1969; Sos (destan), B., 1969;
Gümüşü Narinci (hikayeler), B., 1973; Bu
Dünyadan Qatarlar Geçer (hikayeler), B., 1974;
Bir Görüşün Tarihçesi (4 destan ve hikayeler),
B., 1977; Povestler, B., 1979; Tenqid ve Ede-
biyyatımıziR Problemleri (Monografi ve ma-
kaleler), B., 1981; Bülbülün Nağılı (hikayeler ve
destanlar), B., 1983; Mahmud ve Meryem (roman
ve destanlar), B., 1983; Beş Deqiqe ve Ebedİyyet
(hikayeler ve destanlar), B., 1984; Ağ Deve
(roman), B., 1985. Ölüm Hükmü, İstanbul-1996.
Kaynakça:
1. Azerbaycan Sovet Edebiyyatı Tarihi,
Bakı,1988.
2. Edebi Proses -1976-1980. Bakı, 1990.
3. Akif Hüseynov. Nesr ve Zaman, Bakı, 1984.
 BU DÜNYADA QATARLAR GEDER
(Elçin. Bu dünyada yatarlar geder. Bakı, 1974, $. 73-23.)

Dünyada cürbecür1 qatarlar2 var idi: "Bakı - Ebili az görmüşdü, çox oxumuşdu. Ebili bi-
Moskva", "Bakı-Novosibirsk", "Xarkov-Bakı", lirdi ki, filler Hindis tanda olur, Afrikada olur, sirk-
"Bakı-Odessa", "Mahaçqala-Bakı"... Yay3 başlayan de telxekler olur, telxeklerin paltarları eyinlerine45
kimi4 teze5 qatarlar gelib-gederdi: "Bakı- böyük olur ve onlara baxanda adamı gülmek lutur
Kislovodsk", "Bakı-Soçi"..- - bütün bunları bilirdi, eline keçen qezetlerde, jur-
Qatarlar adamlarla dolu olardı. Adamlar cür- nallarda, kitablarda oxumuşdu, dersliklerden Öy-
becür olardı, cürbecür geyinerdi. renmişdi, amma özü46 heç ne görmemişdi,
Dünyada qapqara adamlar var idi, sapsarı Burası doğru idi ki, Ebili gözlerini yumub is-
adamlar var idi ve bu adamlar da herden6 qa- tediyini görürdü, amma burası da var idi ki ve
tarlarda Ebiligilin kendinin7 aşağısından ötüb8 ke- Ebili de bunu çox gözel başa düşürdü47 ki, bütün
çerdi. bunlar doğrucu48 görmek deyil.
Qatarlarda neft daşıyan vaqonlar olardı, taxta~ Ebiligilin kendi49 demir yolundan yarım ki-
şalban9 daşıyan, traklorlar, yük maşınları10, av- lometr aralıdaki dağın eteyinde idi. Bu kend il on
tomobiller daşıyan vaqonlar olardı ve Ebili göz- iki ay dumanlı-çiskinli50 olardı ve bu dumanın-
lerini yumub bu tepteze, yağlı avtomobilleri öm- Çiskinin içinden gece-gündüz qatarlar51 keçerdi.
ründe birceiı defe de görmediyi Bakının Geceler bu qatarların sesi kendin bütün evlerine
küçelerinde12 ora-bura geden görerdi. dolardı ve bu qatarlardakı adamlar, bu qatarlann
Bütün bunlar uzaq-uzaq ölkelerden, böyük- daşıdığı avtomobiller, gedib-geldiyi böyük-böyük
böyük seherlerden gelib gedirdi ve hemin13 uzaq- seherler kellayı52 otaqda53 palazın54 üstünde salınmış
uzaq ölkelerde, uzaq-uzaq seherlerde heç kim bil- yorğan-döşeyin içinde Ebilinin gözlerinin
inirdi ki, dünyada Ebiligilin balaca kendi var ve bu qabağına55 gelerdi.
balaca14 kendde Ebili adında bir oğlan var ki, her Seherler, günortalar ve axşamlar ise Ebili inek-
gün qatarların ardınca baxar. lerini naxıra5tı qatıb, qoyun-quzularını kendin çobanı
Qatarlarda daşınan bütün bu yükleri bir-birini İldırımın sürüsüne ötürüb57, keher58 ah evlerinin da-
tanımayan cürbecür adamlar hazırlayırdı, dü- lındaki30 otlaqda çidarlayıb60, tövleni kürüyüb-
zeldirdi, yükleyirdi, bir-birine gönderirdi. Ebili temizleyib, mektebe gedib ve qayıdıbtı1 derslerini ha-
bunu fikirleşirdi15 ve herden16 ona ele17 gelirdi ki, zırlayandan sonra, kendden aşağı düşürdü62, demir
gözlerinin qabağından18 ötüb19 keçen bu yük ça- yolu boyunca gedirdi, o qeder gedirdi ki, kendleri
tarları adi qatarlar deyil, bu yük qatarları2n taxta~ dağın eteyinde gözden itirditı3 ve bu yerlerde her ad-
şalbanla21, traktorla, kombayınla22 beraber adam- dımbaşı biten bir alca64 ağacının altındaki yoncalıqda
ların sinini bir-birine aparır23, adamların üre- oturub gelib keçen qatarlara baxırdı.
yindekilerİ24 bir-birine yetirir25. Adamların o sinini Ebilinin gözleri ele65 öyrenmişdi ki, birce6t> de-
ki, gece yerinde uzanırsan ve uzaq-uzaq ölkelerde, qiqenin içinde gelib keçen qatarın üstündeki yazını
böyük-böyük seherlerde yaşayanlar barede26 fi- oxuyurdu, vaqondakı adamları görürdü, bu adam-
kirleşirsen. ların görünüşü, geyimi yadından çıxmırdı,
Oatarlarda tekçe27 adamlar getmirdi. tekçe Uşaqlıq67 vaxtları, o vaxtlar ki, ayağı yalın,
yük daşımırdı qatarlar. Be'zen qatarlar nağıl28 ale- başı açıq atılıb düşürdü ve dünyanın işleri verine68
minden gelirdi, fille, zürafeyle gelirdi. deyildi, birinci növbede0'' yaşıdları, yaşıdlarının
Bir defe yayın29 cırhacırı30 idi ve Ebili hemin31 ecaib-qeraib şalvarları, köyuekleri yadında qalırdı.
gün doğrucu32 filler gördü, doğrucu zürafeler, açiq Ebili bu uşaqları qırmızı rengin, yaşıl rengin, çeh-
vaqonlardakı qefeselerde geden doğnıçu şirler33, pe- rayı70 rengin içinde görürdü ve bu uşaqlar başqa
lengler34 gördü. Ebili başa düşdü ki35, "Kiyev-Bakı" bir alemin, nağıllı-sehirli71 bir alemin uşaqları
qatarında Kiyevden Bakıya sirk gedir ve özü de bil- kimi72 ondan çox-çox uzaqlarda idi.
medi nece3'' gözlerini yumdu, ötüb keçmekde olan Günlerin bir gününde Ebili başa düşdü73 ki,
qatar tekerlerinin tukkatuku37 altında bu zürafeleri, hemin74 nağıllı-şehirli75 uzaq alemin uşaqları da
bu filleri, şirleri, pelengleri Bakı sirkinde gördü, kendlerinin76 uşaqları77 kimidi - ciğalı78 var, kol-xoz70
yeke38 başmaqlı3Q, yeke saatli, yeke burunlu tel- sedri80 Cebrayıl kişinin oğlu Rehim kimi81 er-köyünü82
xekler4" gördü, hemişe41 qatarlarda gelib-geden var, Salatın arvadın nevesi83 yetim Sefter kimi iş
rengbereng paltarlı42 uşaqların43 ses44-küyünü eşîtdi. bacaranı84 var.
1. tarz-tarz2. trenler 3. yaz 4. gibi S. yeni 6. bazen 7. köyünün 8. geçip 9. tahta-mertek 10 arabaları 11. sadece, bîr tek 12. sokaklarında 13.
ayı 14. küçük, küçükçe 15. düşündü 16. bazen, arada bir 17. öyle 18. önünden 19. geçip, gidip 20. trenleri 21. tahta-merrekle yapılan ev
22. biçer, kambayen 23. götürür 24. yüreğindekileri 25. ulaştırır 26. konusunda 27. sadece, biri tek 28. masal 29. yazın, yaz mevsiminin 30.
devamlı öten cırcır 31. aynı 32. gebe 33. aslanlar 34. kaplanlar 35. anladı 36. nasıl 37. takırtısı 38. büyük 39. ayakkabılı 40. soytarılar 41-
daima, her zaman 42. giysili 43. çocukların 44. gürültüsünü 4?. sırtlarına 4b. kendi 47. düşürdü 48. gerçekçi 49. köyü 50. sisli dumanlı 51.
trenler 52. serbest 53. odada 54. kilimin 55. önüne 56. otlamaya 57. katıp, geçirip 58. açık renkli bez 59. arkasındaki 60. eğereleyip 61.
donup 62. iniyordu 63. kayboluyordu 64. bir meyva b5. öyle bo. sadece, bir lek 67. çocukluk 68. vechine, suretine 69. sırada, derecede
70. esmer, gül renkli 71. masallı-büyülü 72. gibi, kadar 73. anladı 74. aynı 75. büyülü-efsaneli 76. köylerinin 77. çocukları 78. süslü
püslü 79. kollektif çiftlik 80. başkanı, reisi 81. gibi 82. mutlusu, rahatı 83. torunu 84. başaranı, becereni
 O gün qatarlardan1 bîri - "Bakı-Rostov" qatan mızı qızlara gösterib güldü ve Yaşıl, San, Qırmızı qiz-
birden-bire Ebiligilin kendlerinin qabağında2 da- lar da Ebiliye baxıb güldüler. Aydın43 meseleydi ki,
yandı. Düz3 dörd saat dayandı. Dediler irelide yol qızlar Ebilinin teher-töhürüne44 gülürdüler, amma
xarab olub- Hemin dörd saatda Ebiligilin kendinde Ebili bundan da incimedi, çünki böyüdükce ona bele
yumurta-loyuq4 qalmadı/ yağ-pendir5 qalmadı, me'lum olurdu ki, uzaq-uzaq ellerdeki böyük-böyük
ağaçlarda alça-erik6 qalmadı, kimin eline ne keç- seherler ve bu seherlerde yaşayan Yaşıl, San, Qırmızı,
dise getirib qatardakilara satmaq isteyirdi. Çehrayı uşaqlar45 adice uzaqlıqda deyil, ye'ni bu
Kendin adamlan alverle7 meşgul idi, tekçe Ebi- uzaqlıq başqa uzaqlıqdı, bu uzaqlıq, bu mesafe Ebi-
liden başqa. Ebili bir küncde8 dayanıb genden-gene linin gözünü açıb, bax, bu dağı görmesindedi, se-
dağın aşağısından düzenlikde oynayan uşaqlara ba- herler ineyi naxıra4h qatmasındadı, axşamlar qoyun-
xırdı. Qatardan düşmüşü uşaqlar herden10 lap onun quzunu İldırımın sürüsünden ayırıb eve ge-
burnunun qabağından ötüb11 qaçırdı ve Ebili bu ter- tirmesindedi, seher-axşam qatarların47 dalınca48 bax-
lemiş, sir-sifeti qızarmış uşaqlardan gelen qoxunu masındadı ve bu qatarlardakı avtomobillerin, bu qa-
lıiss edirdi. Bu qoxu bir az kendlerindeki dellek12 tarlardakı fillerin, pelenglerin4", bu qatarlardakı
Qafann dellekxanasından gelen iye13 oxşayırdı14, bir az uşaqların50 geceler onun yuxusuna51 girmesindedi.
atası15 ilde-ayda bir defe Bakıya gedib qa- Bundan incimedi Ebili, başqa şeyden incidi,
yidanda16getirdiyi peçenye17, pryanik18, kağıza19 bükülü Çehrayı qız tebaşir parçası ile hamar52 qayanın
konfet20 iyine oxşayırdı, amma Ebili bele fi-kirleşirdi üstünde xetler53 çekdi, ora-bura baxıb ele54 bil neşe
ki, bu qoxu tamam-kamal dellekxana iyi, yaxud axtardı55, tapmadı56, çehrayı57 paltosunun cibinden
peçenye, phyanik iyi deyil, bu qoxu bÖyük-böyük yastı bir şey çıxarıb, ayağının altına atdı ve bir aya-
şeherlerdeki uşaqların qoxusudu. Ebili burasını da ğını qaldırıb o biri ayağı ile hemin58 yastı şeyi ite-
lap yeqin21 etdi ki, bu saat bunumun qa-bağından liye-iteliye xetlerin üstünden cırcırama5g kimi60
ötseler de bu uşaqlar ondan çox-çox uzaq-dadı, ele hoppanmağa61 başladı.
uzaqdadı ki, hemin uzaqlığa gece-gündüz, yay-qış, Bir az keçenden sonra qatardakı atalar02, analar
dumanda-çiskinde22, qarda-boranda, yayın uşaqlan çağırdı. Çehrayı qız da eyilib ayağı ile
cırhacırında qatarlarla gedesen gerek. oynatdığı yastı şeyi yerden qaldırdi, bir az orasına-
Birden-bire çehrayı23 ayaqqabılı, çehrayı co- burasına baxdı, sonra tezeden63 yere tullayıb64 qa-tara
rabh, çehrayı paltolu, çehrayı papaqh bir qız Ebi- qaçdı. Bir az da keçenden sonra qatar ter-pendi65.
linin qabağmda24 dayandı, teeccüble Ebilinin aya- Lap1^"1 sonra ise bu yerlerin hemişeki"7 sa-kitliyi
ğındaki qaloşa25 baxdı, yun corablarına baxdı, etrafa çökdü, kendin68 camaatı sata bildiyini satıb,
bumaze2" şalvarına baxdı, penceyinin27 cibine28 sata bilmediyini tezeden geri apardı1^ ve Ebili de
yığdığı29 göy30 almalara baxdi, başına qoyduğu hemişeki bu sakitlik içinde ellerini bumaze
alasının51 köhne32 papağına33 baxdı ve soruşdu: şalvarının ciblerine soxub var-gel ede-ede bayaq
- Senin adın nedi? Çehrayı qizm xett çekib oynadığı yere geldi. Çeh-
Ömründe heç vaxt Ebilinin belece34 üreyi35 düş- rayı qızm hoppana-hoppana ayağı ile sü-
memişdi. Ömründe heç vaxt Ebili belece özünü3'1 rüşdürdüyü yastı şey ele-elece xetleriu üstünde atı-
itirmemişdi. Ebili heç özü de bilmedi ki, nece dedi: hb qalmışdı. Ebili elleri cibinde bir müddet bu
- Ebili. yastı şeye baxdı, sonra birden-bire üreyine bir
Çehrayı qız lap heyretle soruşdu: qüsse70, bir keder geldi, sonra da eyilib hemin yastı
- Ne? - şeyi yerden götürdü, bu yasb şeyin büküldüyü
Ebili dedi; toza-torpağa batmış kağızı71 yavaş-yavaş cırdı.
- Ebili. Yay72 günleri rayon73 merkezinden Ebiligilin
Çehrayı qız bir az lf dayanıb heyretle ona kendinin yuxansına lafet74-mağaza gelerdi, üç-
baxdı, sonra telesik37 qaçdı; ele qaçdı, ele bil bu dörd gün arxın75 qırağındakı76 böyük söyüd ağa-
saat Ebili hop eleyib38 onu udacaqdı3t|. cının altında dayanardı, sürücü-satıcı İmaş kendin
Ebili indrr.edi. Ele40 bilirdi ki, ele bele41 de ol- camaalına çit77, bumaze78, desmal7q, adyal80, ste-
malıdı. Çehrayı qız çehrayaydı, Ebili palçıqlı- kan81, boşqab, pive82, gizlince araq83, bublik84,
peyinli42, Çehrayı qız ne bileydi ki, Ebilinin esil adı mampasi85, şokolad86 satardı. Şokoladlar QIZILI
Ebülfetdih ve atası, anası ona göre ona Ebili deyir kağıza87 bükülerdi, üsten de başqa bir kağıza
ki, onu çox isteyir. Ebili bundan incimedi, Ebili bükülerdi ve bu kağızda tülkü şekli, ya qarğa
başqa şeyden incidi. şekli, ya xoruz şekli olardı. Ebiligil ata-anasını
Çehrayı qız xeyfi aralıdan Ebilini Yaşıl, San, Qır- yola getirib şokolad alandan sonra, usulca88
kağızları
1. trenlerden 2. Önünde3. tam 4. tavuk 5. yağ-peynirö. armut-erik 7. ticareti 8. küşede 9. inmiş 10. bazen 11. geçip 12. berber 13. kokuya
14. benziyordu 15. babası 16. geri döndüğünde 17. yumuşak yiyecek İS. bal ve şekerle yapılan bir çeşit bisküvi 19. kağıda 20. gofret 21.
anladı 22. dumanda-siste 23. gül renkli, açık kırmızı 24. önünde 25. tozluğa, çizmeye 26. kadife kumaş, havlu 27. eleğinin 2S. cebine 2^.
topladığı, doldurduğu 30. yeşil 31. babasının 32. eski 33. şapkasına 34. böylece 35. yüreği 3ö. kendini 36a. kendini sıkı tutup 37. hızla,
aceleyle 38. höpürliip, hop edip 39. yatacaktı 40. öyle 41. böyle 42. balcıklı-saman 43. açık, belli, görünen 44. görünüşüne, görkemine
45. çocuklar 46. otlamaya 47. trenlerin 48. ardınca, ardısıra 49. kaplanların 50. çocukların 51. rüyasına 52. düzgün, düzenli 53. çizgiler
54. öyle 55. aradı 56. bulamadı 57. gül, gül renkli 58. aynı 59. çekirge 60. gibi t\. sıçramaya, atlamaya 62. babalar 63. yeniden 64.
fırlatıp, atıp 65. hareket etti 66. tam, hemen 67. her zamanki 68. köyün 69. götürdü 70. dert 71. kağıdı 72. yaz 73. bölge 74. seyyar-
gezgin 75. arkın, kanalın 7b. kenarındaki 77. kumaş, bez 78. havlu, kadife kumaş 79. mendil 80. yorgan 81. bardak 82. bira 83. votka 84.
küçük simit'85. küçük simit 8b. çukulata 87. kağıda 88. yavaşça
açardı, bir xeyli kağızların ora-burasına baxardi,
axşam hamarlayıb evdeki kitabların arasında sax-
lamaq üçün qoynunda, ya başındaki papağın içinde
gizledib kefle şokoladdan yavaş-yavaş dişdem1 vu-
rardı. Bu balaca2 bayram olardı, şokolad bayramı.
İndi3 hemin4 şokoladın bir irisi, ele irisi ki,
İmasın lafetinde5 yox6, uzaq-uzaq ellerdeki7 böyük-
böyük seherlerde satardılar onu, Ebilinin elinde idi
ve bu hemin yasü şey idi ki, bayaq8 Çehrayı qız
ayağı ile sürütleye-sürütleye xetlerin üstünden
hoppanırdı''.
Baxlû, bu yerde Ebili11 incidi, Çehrayı qızdan
incidi, özü12 de yaman incidi, çünki Ebili bele Ebili
idi.
Nece olurdu ki, yay vaxtı İmaşın lafeti gelende
Ebiligil ondan aldiqları balaca şokoladı yavaş-
yavaş yeyirdiler ki, gec qurtarsın13, amma Çehrayı
qız bu irilikde şokoladı ayağı altına atıb daş par-
çası kimi14 oynatmağa qıyırdi?
Ebili çox fikirleşdi ki, bu iri şokoladı neylesin.
İstedi aparıb15 yetim Şeflere versin, amma üreyine
pis geldi, pis16 geldi ki, niye Çehrayı qızın ayaq al-
tma atdığım Sefter yemelidir?
Ve bu zaman Ebili keşf eledi ki, onların ken-
dindeki yetim Sefter heç de uzaq-uzaq ellerdeki
böyük-böyük seherlerde yaşayan rengbereng uşaq-
lardan17 eskik10 oğlan deyil.
Sonra şokoladı19 ele20 oradaca bir daşın üstüne
qoydıı ki, quşlara yem olsun ve sidqi-ürekden ar-
zııladı ki, yay21 tez geleydi, İmaş lafetini22 arxın qı-
rağındakı23 söyüdün altına çekeydi, o da Imaşdan
şokolad alıb yeyeydi.
Çehrayı qızın bu şokolad meselesinden iki-üç
il sonra, o zamanlar ki, Ebili im tabanları nm ha-
misini24 beşe verib sekkizinci sinfe25 keçmişdi, qe-
ribe bir ehvalat baş verdi26.
Payızm27 son günleri idi ve hemin28 günler
Ebiligilin kendinde29 çiskinin-sazağm30 fironluq
elediyi31 günler idi. (.) payız seheri Ebili yuxudan32
oyanıb kellayı33 otaqdakı pencereden qarşı dağın
boz eteyine baxdı, saralıb solmuş böyürtken kol-
larına, çüpaq erik ağaçlarına, alçalara34 baxdı ve
birden-bire bu çiskin, sazaq, bu bozluq, solğunluq
üreyine35 bir qeriblik getirdi, ele3b bil ki, iller boyu
qürbet ellerde yaşayırdı.
Üreyindeki bu qeriblikle heyete37 düşdü38,
lövleye girib hevessiz-hevessiz alı qaşovladı3<!,
sonra keherin40 çılpaq beline atılıb kendin yu-
xansındakı arxda sulamağa apardı41. Arxın qı-
rağmda atın belinden hemişeki42 bu dağlara baxdı,
daha yobaları tüstülenen43 balaca kendlerine44
baxdı, boynunu uzadıb su dümleyen 45 altındaki
atın qara yalına baxdı, sonra başını qaldırıb göz-
lerini çiskinden qırpa-qırpa bomboz göye baxdı ve
birden-bire üreyine bir yaz hesreti çökdü. Birinci
defeydi ki, Ebilinin üreyine yaz hesreti çökürdü.
Ele bir yaz ki, bu dağların adamsızlığı üreyim sıx-
masın, bu kendin balacalığı40 üreyini tasmasın.
Sonra Ebili qıılaqlarını şekledi 47 ve başa
düşdü48 ki, uzaqdan qalar gelir, ayaqlan ile atı deh-
merleyib49 uzu aşağı çapdı. Ebili demir yoluna gelib
çatanda50 qatarın axırmcı51 vaqonları sür'etle ötüb52
getdi ve bir azdan tamam görünmez oldu. Ebili atın
çılpaq belinde oturub bir müddet keçib getmiş qa-
ların53 ardınca baxdı ve birden-bire ona me'lum
oldu ki, bu çiskinli-sazaqlı54 payız55 seheri hemin50
qatar Ebilinin üreyini de özüS7 ile apardı58, böyük
sehere apardı. Ebili bunu başa düşdü59 ve atın be-
linden yere ahhb suçlu adamlar kimi60, dağın dö-
şünde61 sobaları tüstülenen62kendlerine63:tbaxdı.
Dağın döşündekİ balaca kend Ebilinin tjatarla
çixıb geden üreyinden xcbersiz idi ve bu boz payız
seheri heç ne olmayıbmış kimi, sobalarım tüs-
tüledirdi.
Ebili elini keher atın yançağına(ı4 sürtüb:
- Bele-bele65 işler... - dedi.
Bu ehvalatdan bir-iki il66 de gelib keçdi ve bir
yay günü Ebili demir yolunun kenarındaki otluqda
uzanıb dünyanın işleri barede67 fikirleşirdi68.Fi-
kirleşirdi ki, bu dünyada geden tekçe69 qatarlar
deyil. İller de qatarlar kimidir, gelir gedir, gelir
gedir, görünmez olur.
Ebili dünyanın bu işleri barede fikirleşirdi ki,
uzaqdan bir qatar göründü ve Ebilinin yanından
ötü70 keçende vaqonlardan birindeki bir qız pen-
cereden xeyli zir-zibü atdı: boş butulka71, kağiz72,
yumurta qabiğı, pomidor73 artığı ve bir de bunlara
bükülmüş74 kitab vereqleri75.
Kitab vereqleri havada yellene-yellene Ebi-
liden beş-altı metr aralıya düşdü ve qalar gözden
itib7'1 gedenden sonra, Ebili ayağa qalxıb vereqleri
yerden qaldırdı. Üstünde slekan77 yerleri olan, ara-
larına pomidor suyu tökülmüş bu vereqlerden bi-
rinin üstünde yazılmışdı: S.Yesenin. Ebili ezik-
üzük vereqleri düzeldib evvelinden açdı. Ağ se-
hifesinde göy mürekkeble yazılmışdı:
* Ne Puşkin, ne Krılov,
Ne moqu pisat* stixov,
No pişu tebe tri slova,
Jivi, uçis*, i budö zdorova!
Veçno tvo* Rufat.
Ebili mektebde rus dili keçirdi78 ve o biri ders-

1. diş 2. küçük, küçük 3. şimdi 4. aynı 5.römorkuna, arabasına 6. değil 7. diyarlardaki 8. önceden, eskiden ç9 sıçrıyordu, zıplıyordu 10.
kendi 11. kötü, şjddelli 12. nasıl 13. bitsin, tükensin 14. gibi 15. götürüp 16. kötü 17. çocuklardan 18. eksik 19. çukulatayı 2Û. Öyle 21. 22.
yaz 23. römorkunu, arabasını 24. hepsini, tümünü 25. sınıfa 26. meydana geldi, baş gösterdi 27. sonbaharın 28. aynı 2^. köyünde 30.
sisin-tipinin 31. hüküm sürdüğü 32. uykudan 33. serbest, özgür 34. bir tür meyve 35. yüreğine 36. öyle 37. avluya 38. indi 39.
kaşağıladı 40. açık renkli atın 41. götürdü 42. her zamanki 43 tüten, dumanlanan 44. köylerine 45. içen 46. küçüklüğü 47. dinledi 48.
anladı 49. sürüp 50. ulaştığında 51. sonuncu 52. geçip 53. trenin 54. sisli-tipili 55. sonbahar 56. aym 57. kendi, kendisi 58. götürdü
59. anladı 60. gibi 61. bağrında, göğsünde 62. tüten, dumanlanan 63. köylerine M. eyerine b5. böyle-böyie 66. yıl 67. konusunda,
mevzuunda 68. düşünüyordu 6<>. sadece 70. geçip, gidip 71. sürahi 72. kağıt 73. domates 74. sarılmış 75. sayfalan 7b. kaybolup 77.
bardak 78. gördü, talim etti
ler kimi1 rus dilinden de beş alırdı. Ebili başa
düşdü2 ki, bu kitabı Rüfet adında bir oğlan bir qıza
bağışlayıb3 ve hemin4 Rüfet hemin qıza aşiq olub.
Ebili başını qaldırıb bayaqkı5 qatarın6 ardınca
baxdı ve fîkirleşdi7 ki, Rüfet heç ağlına getirmezdi
ki, üstünü şe'rle yazıb qıza bağışladığı bu kitabın
vereqleri8 bir vaxt Ebili adında bir oğlanda olacaq.
Ebili bunu fikirleşdi ve eti ürpeşdi9. Eti ürpeşdi ki,
niye bir adamın üstüne şe'r yazıb başqa bir adama
bağışladığı bir kitabın vereqleri cırılıb10 günlerin
bir gününde yumurta qabığı ve pomidor11 artığı ile
bir yerde vaqonun penceresinden atılmalıdır?
Ebili12 bir nece il bundan evvelki Çehrayı qizı ya-
dına saldı13 ve burasını da başa düşdü ki, bu ki-
tabın vereqlerini Çehrayı qiz cırıb vaqonun pen-
ceresinden belece14 atdı. Vacib deyildi ki, bu qız
hemin Çehrayı qızın ele özü15 olsun. Bu qız hemin
Çehrayı10 qızın özü deyildi, başqa Çehrayı qız idi-
Ebili böyümüşdü ve daha bilirdi ki, bu dünyada
çehrayı qızlar çoxdu. Çehrayı oğlanlar da vardı bu
dünyada.
İkinci sehifede sarışın bir kendçi balasının
şekli var idi. Bu kendçi17 balası18 Ebiligilin dü-
zenlikleri kimi bir düzenlikde dayanıb ağzında da
sünbül çöpü çeyneyirdi. Şeklîn19 altında ya-
zılmişdı: S. Yesenin.
Ebili keçdiyi derslerden bilirdi ki, Yesenin
höyük şairdir, yaxşı2cı şe'rler yazıb, amma Ebili bil-
mirdi ki, Yesenin hem böyük şairdir, yaxşı şe'rler
yazıb, hem de bir kendçi21 balası22 olub. Bir kendçi
balası, Ebili kimi23.
İller24 keçdi. Ebili mektebi qurtardı25 ve yene de
bir yay26günü kolxozun27 "Qaz-5l"ne minib28 Bakıya
geldi, universitete qebul imtahanlarını verdi,
hamısından2" beş aldı ve bele30 me'lum oldu ki, onu
iki nefer başqa e'laçı31 ile beraber tehsil almaq
üçün Moskva universitetine gönderirler.
Ebili bütün ömründe birinci defe qatara32
mindi, "Bakı-Moskva" qatanna. Qatar çox getdi, az
getdi, dere, tepe, düz getdi, axırda33 gelib Ebiligilîn
kendinin34 yanından ötüb35 keçdi. Ebili vaqonun
penceresi önünde dayanıb her addımına beled ol-
duğu30, her kohmu-kosunu tanıdığı bu yerlere,
qarşı dağın eteyindeki ağachqlar arasından ki-
remidli taxtapuşları37 qızaran kendlerine baxa-
baxa heç özü38 de bilmedi birden-bire nece3" keşf
eledi ki, bir nece40 il bundan evvelki qatar onun
üreyim heç hara41 aparmayıbmış42; keşf eledi ki, es-
linde o, indi üreyim bu balaca kendde qoyub gedir,
bu dağların arasında, bu demir yolunun ke-
narında, bu yerlerin çiskininde-çeninde43 qoyub
gedir ve bütün ömrü boyu bu yerler onun yu-
xıısuna44 girecek, onunla olacaq.
Ebili bu defe lap45 doğrusunu başa düşdü4tı ki,
bundan sonra bütün ömrü boyu ne edecekse, bu
yerlerin, bu balaca kendin sayesinde edecek; başa
düşdü ki, bütün ömrü boyu bu yerlere, bu balaca
kende borçlu olacaq ve heç vaxt hemin47 bor-
cundan çıxa bilmeyecek, en xoş vaxtlarında da, en
lezzetli çağlarında da herden48 bu borcluluq onu sı-
xacaq, sıxacaq, çünki dünyada çox şey qatarlar ki-
midir, gedir gedir...
Dekabr, 1973

1. gibi 2. anladı 3. armağan edip 4. aynı 5. Öncedenki 6. trenin 7. düşündü 8. sayfaları 9. ürperdi 10. yırtılıp 1 1 . domates
12. kaç, nice 13. düşündü, hatırladı 14. böylece 15. kendi 16. gül renkli, kırmızı 17. köylü 18- çocuğunun 19. resmi 20.
güzel, iyi 21. köylü 22- Çocuğu 23. gibi 24. yıllar 25. bitirdi 26. yaz 27. bölgenin, köyün 28. binip 2«. hepsinden, tümünden
3ü. böyle 31. başarılı muvafığı 32. trene 33- sonunda 34. köyünün 35. geçip 36. tanış olduğu 37. çardakları 38. kendi 30.
nasıl 40. kaç, nice 41. hiçbir yere 42. götürmemişmiş 43. tipinde-sısinde44. rüyasına 45. tam, büsbütün 4b. anladı 47. aynı
48. bazen