Augustinus. Opera Omnia. (Caillau, Guillon Ed.) 1835. Volume 21.

"'^ S;^
10)
COLLECTIO
SEI.ECTA
SS. ECCLESItE patrum

cxxvm.
PATRES QUINTI ECCLESIAE SAECULI,
S. AUGUSTWUS.
XXI.
,
PROSTAT INSUPER VENALE
MONTIS PESSVLAM.
/VfUO VIACIffQVE, BIBLIOPOLAM,
PARisns
ApID BIBLIOPOLAM9 CCI NOMEN GALUCE ;
SOCli^TE POUB. Ui. FUBLlCATIOia DES BONS LIVHES.
Rue dcs Saints-Peics , 16.
JQUIS SEXTIIS.
Apud MASSIE et JEAN,
Viu vulâ dicto (iu Ponl-Moivau . 2.
PARISILS. — E TYPOGUAPHEO BOURGOGNE ET MARTINLT ,
VIA VULCO mcTA JACOB, K° OO.

,
COLLECTIO
S E LECTA
SS. ECCLESIiE PATRUM,

COaPLKCTENS
EXQUISITISSIMA OPERA
rUMDOGMATICA ET MORALI A TCM APOLOGETIC A ET OHATORIA;
,
ACCLBAMIBUS
D. A. B. CAILLAU,
CAXOXICO UOXOaABlO CEKOHAEIISSI 2T CADDICEXSI
NONJSULLiSQUE CLERI GALLICANI PP.ESBYTEIUS.
OPLS REGI DICATUM.
TOMLS GENTESIMLS VIGESIMIS OGTAVLS.
PARISIIS,
APUD PAnENT-DESHARRES, EDITOKEM,
1'turibus •slfuiiforuui ordiiiuiii iii»if;iiitut cico^.ruluiii
VIA VILUU UICTA UK bftl.lli;, 4U.
M. 111. tc \\.vvm.
^#
m
â-j
t.£l
SANCTI AURELII
AUGUSTINI
HIPPONEASIS EPISCOPI
OPERUM bio\.-L\\
PAKS IV.
OPERA ORATOTITA
SERMONUM CLASSIS III.
SERMONES DE SANCTIS.
ClXTIil.
.
<- C •
.
'^
/
S. AUR. AUGUSTINI
HIPPOjSENSIS episcopi
SERMONES
AD POPULUM
CLASSIS III.
SERxlIONES DE SANCTIS.
SEllMO CGXCVIi.
In Natali Apostolonun Pclri el

Pauli II.
Recexs sancti Evangclii Icriio

T.
Iiodicnue solr inin-
laU convoniens, qu.c n.odo souuil
in .u.il.us noslris'"i
ab aunl,us oliani in cor nosiru.ii
d.-sccndit, ol in co lo
cum c|uirlis luvrna (lunc rni.n in
:
nohis mjuicscit vcr-
l>nin 1)01, (fnaiulo nos
accfui.sciinus vciho Dci •
) ,(l,„o
iui.t nosonincs, (jui vobis
vcrLu.n ct sacran.cnlun.
Don.ini
' Alia» de UivtT.sis io(*.
1.
4 S. AUGUSTINI EPI8C0PI
ministramus, pascere oves suas. Beatiis Petrus Aposlolo-
rum primus, Domini nostri Jesu Chrisli major amator,
quam ncgator sicut indicat Evangelium secutus est
, ,
Dominum passurum sccl tunc non potuit secjui passu-

:
rus. Secutus est peciibus nondum idoneus secjui mori-

,
hus. Promisit moriturum pro illo,

se et non potuit nec
cum illo. Plus cnim ausus crat, quam ejus capacitas sus-
tincljat. Plus promiserat, cpiampoterat : c|uia et indignum

crat ut faceret quod promiserat. « Animam meam, in-
« cjuit, pro te ponam^ » Hoc pro scrvo Dominus erat
facturus, non servus pro Domino. Qui crgo phis est au-
sus, ibi praepostere amavit; icleo timuitetnegavit. Postca
vcro Dominus postquam surrcxit, docct Pctrum amarc.
Inordinate amans, dcfccit sub pondcre passionis : ordi-
nate autem amanli promisit passionem.
11. Meminimus infirmitatcm Pctri dokTitis quod Do-
minus csset morilurus : hanc commemoro, ecce comme-

moro. Qui memincrunt, in corde suo mecum dicant :
qui obhti fucrant, conmioncnte me recolant. Dominus

Jesus Christus passioncm suam imminentcm ipsc Disci-
puhs pra^nuntiavit. Tunc Petrus amans eum, scd adhuc
camaliter, mori timens mortis interfcctorem « Absit a ,
w te, inquit, Domine : absit a te, propitius c^sto tibi-. »
Non dixisset, «Propitius tibi csto,))nisi agnosccrct vcrum

Deum. Ergo, Petre, si Dcus a te cognoscitur, cpiid times
iie Dcus moriatur? Tu homo cs, ille Dcus cst. Et pro
homine Dcus factus cst homo, assumcns quod non erat,
non perdens quod erat. In co cpgo Dominus moriturus
erat, incpio et rcsurrcclurus, Expavit crgo Pctrushuma-
nam mortcm ct noluit eam contingere Dominum. J\cs-
,
ciens, saccum volebat claudere unde nostrum prctium ,
erat manaturum. Audivit a Domino tunc : « Redi retro

» Joan. xnr, 37. — ^ Matdi. xvi, 22.
SERMO CCXCVI. IN NATALI APOST. 5
» Satauas, neque enim sapis quae Dei sunt , sed qute sunt
» honiinum. ^> Cuipaulo ante clixerat, dicenti : « Tu es
» Christus Fihus Dei vivi ; Beatus es Simon Bar-Jona,
» quia tibi non revelavit caro et sanguis, sed Patermeus
» qui est incoeus. » Paulo ante beatus ,
postea Satanas.
Scd undc beatus? Non de suo : « Xon tibi revelavit caro
» et sanguis sed Pater meus qui est in coehs. » Unde
,
autem Satanas? Ex homine, et in homine « Non enim :
» sapis qUce Dei sunt, sed qUcC sunt hominum ^. » Tahs
Pelrus amans Dominum, timens mori Dominum, et vo-

lens mori proDomino, secutus est et inventum est quo- :
modo prffidixerat medicus non quomodo praesumpserat ,
eegrotus. Interrogatus ab ancilla, negat semel bis et , ,
tertio. Aspicitur a Domino , flet amare - : tergit lacrj^mis

pietatis cordis negationes.
111. llesurgit Dominus, apparet Discipuhs. Yiditjam
Petrus viventem, cui morienti timuerat. Videt non Do-
niinum occisum , sed mortem in Domino occisam. Jam
crgo coniinnatus exemplo carnis ipsius Domini, mortcin
non esse usque adeo metuendam , docetur amare. Modo
opus est ut amet ,
jam viso Domino vivo post mortcm ••
modoamel, modo securusamet; securus. quia secuturus.

Dominus ergo, « Petre, amas me? » lit ille, « Amo, Do-
» mine ^. » Et Dominus INon quia amas me volo ut
, ,
moriarispro me ;hocenimego jam feci pro te, Sedquid?

« Amas me?» Quid milii ledditurus es, quia amas me?
a Amas me? Amo. Pasce oves meas. » Et iteruni hoc, et

tertio hoc ut ter confiteretur amor, quod ter negaverat
:
timor. Aîdete, percipite, discite. Non aliud quam, Amas,

inteirogatur : non aliud quam , Amo, respondclur, Res-
pondenti dicilur : « Pasce oves mcas. » Et commendalis
Petro ovibus suis , et commendalo sibi Petro cum o\ibus
' MaUb. xvc, a3, 24, — ' Liic. \\\i, 61, — 3 Josii. .\xi, i5.
6 S. AlJGUSTINl KriSCOI'l
siiis . jam praenunliat j)assioneni , et dicit : Cuni esses

«
» junior, cingebas te, etibas quo velles; cum autem se-

» niorfactus fueris, alter te cinget, et feret quo tu non \is.
» Hoc autem dicebat , ait Evangelista , significans qua
» morte clarificaturus esset Deum ^. » Videtis lioc per-
tinere ad pascendas oves Domini , ut uon recusetur
mors pro ovibus Domini.
IV. « Commendat oves idoneo, an
Pasce oves meas. ^)
minus idoneo? Primo, quas oves commendat? Pretiosas,

emptas, non auro, non argento, sed sanguine. Si domi-
nus homo conmicndaret serô suo oves suas, procul du-
bio cogitaret, ulrum peculium servi illius idoneum essct
pretium ovium suarum, et diceret : Si perdiderit, sidis-
sipaverit, si consumpserit, babet iinde reddat. Commen-
daret ergo servo idoneo oves suas, et servi flicultates in
pecunia quEereret, pro ovibus quaspecunia comparavit.
Nunc vero Dominus Jesus Christus, quia servo commen-
dat oves, quas sanguine comparavit; idoneitatem servi
in passione sanguinis quccrit. Tanquam diceret : Pasce
oves meas, commendo libi oves meas. Quas oves? Quas
emi sanguine meo. Morluus sum pro eis. Amas me? Mo-
rere pro eis. Et quidem servus ille honiinis homo pecu-
niam redderet pro consumptis ovibus Petrus sanguinem :
reddidit pro ovibus conservatis.

V. Kia, fratres, ahquidpro tempore volo dicere. Quod
Petro commendatum est, quod Petro mandatum est, non
Petrus soius, sed etiam ahi Apostoh audierunt, tenuerunt,
servaverunt, maximeque ipse consors sanguinis et diei
apostohis Paulus. Audierunt ista, et ad nos audienda
transmiserunt. Pascimus vos, pascimur vobiscum. Det
nobis Deus vires sic amandi vos, ut possimus etiam mori
pro vobis, aut etfectu, aut atfectu. INon enim quia Joanni
1 Joan. XXI, i8, 19.
:
SERMO CCXCVJ, IX NATALl APOST. f

apostolo passio defuit, ideo passioni anjnms praeparatus
dcesse potuit. ^«on est passus, sed potuitpati. Prtepara-
tionem ejus Dcus noverat. Qucniadnioduni trcs pucri
arsuri missi sunt in caminum , ijoa yicturi. jNegabinius
cos martjres, quia flamma eos urere non potuit? Inter-
roga igncs, passinon sunt ihhrroga voluntateni, coronali :
sunt. « Potens est enim Dominus, dixerunt, cruerc nos

>j de manibus tuis : sed ct si non » ibi sunt ccrta pcc-:
tora et stabilis lides, iiî virtus iuconcussa, ibi ccrtu vic-

toria : « Sed et si non, notum
tibi sit, rex, quoniam sta-
)>luam quam statuisti non adoranms^. Aliud Dco , )^
placuit non arscrunt, scd ignem idoloiatriiu in animo

:
regis extinxerunt.
VI. Yidetis ergo, charissimi ,
quiie sunl jjroposita in
lioc tcmpore scrvis Dci. propter fuhiram gloriam «juaj
rcvdabitur in nobis:contra quain gl(jiiani non appcndi-

turquaelibct quantalibct tribulatio teniporahs. '< Indignae
)) enim sunt ])assiones liujus tcmporis . ait Ajxtstolus,
» ad futuram gloriaui qua; rcvc|a])itur , in nobis. » Si
hpec ita sunt, modo ncmo cogitet carnalitcr, iion est
lenqius. ('oncutitur mundus. cxcutitur Actus liomo-
])reniilur caro. liqucscat spiritus. .lacct Pctri cor[)Us
llomie, dicunt honiincs; jacct Pauli corjms llouia:', l.au-
rcntii corpus Roniic. alioium saiicloiiiiii Alartyrum cor-
])orajaccnt [lonuc; ct iiiiscia csl lloiiia.ct \astatur Ixoma.
aliligitur, contcritur, incenditur. Tol stragcs morlis liuut,
per famem, per pestcm, pcr gladiuin ; iilii sunt Mciuoriir

Apostolorum? Quid dicis? l']ccc lioc dixi. fanta mala
Uonia jiatilur, ubisunt Mcmoriic Ajiostolorum? Ibi sunl,
scd in le non sunt. Utinam in tc csscnt. (jiiisijiiis isla lo-
(juyris, quisquis ita dcsipjs. (juis(juis \ocatus in sjtirilu
carnalitcr sapis. Prorsus adliuc j)aliciitiam dodo. nou-

' Uau. III, 17, 18. — '^
H»iu\*(j Koin. » 111, i S.
8 S. AUGUSHNI EPISGOFI
tlum sapientiani. Patiens esto Dominus vult, Qufceris ,
quare vclit? Differ secrctum cognitionis, strenuitatem

obedicntia^ praepara. Fcrre te vult:ferto quocl vult. ct
dabit quod vis. Et tamen, fratres mei, ecce audco di-
cerc : libcntcr audituri estis , si jam primas partes oIjc-
dientise retinetis, si est in vobis lenis et mitis patientia
ferendi Dominicam voluntatem. Lenia quippe non fcri-
mus, scd amamus :aspera tolcramus, ad lcnia gaudcmus,
Dominum Dcura tuum vidc, caput tuum vidc, excmplum
vitoe tu?e vide; rcdcmptorcm tuum pastorem tuum at- ,
tcnde : « Patcr. si ficri potest. transeat a me calix istc, »
Quomodo ostcndit humanam voluntatem, ct continuo

convcrtit rcnisum ad obcdicntiam? Yerumtamen non
«
» quod ego volo, scd quod tu vis, Patcr^ ? » Ecce Petro hoc
dixit « Cura senucris. altcr te cinget,
: et feret quo tu non
» vis-? » Ostcndit in bumanam voluntatem, circa
illo tre-
pidationem mortis. Numquid quia nolens mortuus est,
nolcns coronatus est? Sic et tu nolcbas forte amittcre

peculium tuum, quod bic rclicturus cras attendc ne cuni :
relincjucndo rcmancas. INolcbas antc te mori fdium tuum,

nolcbas antc te mori uxoreni tuara. Quid enim? Etsi
lloma non capcretur, non aliquis vcstrum prior moritu-
rus crat? Nolebas ante tc mori uxorem tuam, nolcbat
uxor tua ante se mori virura suum ambobus obtempe- :
raturus erat Dominus? Ordo pencs ipsum sit, qui novit
ordiuare quod creavit. Obtempera ergo tantae voluntati

Dei.
VII, Jam video quid dicas in corde tuo:Ecce tempo-
ribus Christianis Roma afllicta est, ct incensa est. Quare
temporibus Christianis? Quis hoc dicit? Cbristianus?
Ergo tu tibi reponde, si Christianus es Quando voluit :
Deus, Sed quid dico Pagano? insultat mihi. Quid tibi

» MaUh. xxvr, 39, — 2 joan. xxi, 18,
SER310 CCXCVl, IN NATALI APOST. g
dicit? unde tibi insultat? Ecce quando faciebamus sa-
crificia diis nostris, stabat Koma. florebat Pioma modo ;
quia superavit et abundavit sacrificium Dei vestri, et

inhibita sunt et prohibita sacrificia deorum nostrorum,
ecce quid patitur Pvoma. Breviter responde interim. ut
illo careamus; Cceterum tibi alia nieditatio est. >on enim
vocatus es ad amplectendamterram, scd ad comparandum
coelum; non vocatus es ad felicitatem terrcnam, sed ad
ca'lcstem ; non ad temporales successus et prosperitatcm
volaticam et transitoriam. sed-ad teternam cum AiigeHs
vitani. Tamen huic amatori carnalis felicitatis, ct mur-
muratori adv(;rsus Dcum vivum verum. volenti servire
et
dtcmoniis et Jiguis et lapidibns. cito responde. Sicut habet
historia eorum , inccndium hoc Romanee urbis tertium
est. Sicut Iiabet historia eorum, sicut habent httertcipso-
rum, incendium Pvomanae urbis, quod modo contigit,
tertium est. Quae modo semel arsit, inler sacriticia Chris-
tianorum, jam bis arserat inter sacrificia Paganorum.
Scmel a Galhs sic incensa cst. ut sohis colhs Cajiitohnus
remaneret. Postea a rscrone. nescio utrum dicam se* ' !ite
an fluente, secundo ignc lloma flagravit^. Jussit .miio

imperator ipsius Pvonuu . servus idoloruni, interfector
Apostolorum, jussit, et incensa est lloma. Quareputatis?
quacausa? Homo eLatus, supcrbus et fluidus, delectatus
est Romano incendio. Videre. inqiiit. volo . quomodo

Troja arserit. Arsit ergo sic scmel, bis, tertio. Modo te
quid delectat contra Deum stridere, pro ea qu£C consuevit
ardere?
YIII. Svd in ea , impiiunt. passi suiit tanta mala tam
iiiiilli Cliristiani. Mxcidil tiln, quia Chrislianoriim est
pali iiiala temporalia , bona spcrare sempiterna? Tu

et
<piis(juis Paganus cs , habcs quod plangas (juia tempo- ;
* \idt de Ciît. Uei lib. ii. c. aa.

10 S. ÛGUSTINI EPISCOPI
raliapcrclidisti, et aeterna nondum invenisti. HabetChris-
tianus quod cogitet : « Omne gaudium existimate, fratres
w mei, cum in tentationibus variis incideritis *. » Dicis
itaque, o Pagane, Dii proesidesllomara modo non serva-

Verunt, quia noa sunt ; tunc servaverunt, quando erant.
Nos Deum nostrum oslendimus veracem. 1'rcedixit ista
omnia, legistis, audistis : sed nescio utrum memiiiistis,

qui talibus verbistuibamini. iNou audistis Prophetas, iiou
ipsum Dominum Jcsum Christum praedicentem
audistis
mala futura? Quantum accedit aetas mundo, tanlum
propinquatur fini. Audistis, fratres, simul audivimus :
« Eruntbella, crunt tumultus, erunt pressurae. erunt fa-

)) mes Ouare nobis ipsis contrarii sumus, ut quando
2. »
lcguntur credamus, quando implcntur murmuremus?

IX. Sed phis, inquiunt, plus vastatur modo genus
humanum. Interim considerata prgetcrita historia saha ,
quaestione, nescio utrum plus. Sed ecce sit phis credo :
quia plus. Dominus ipsc soh it quoeslionem plus modo :
vastatur mundus plus vastatur. Audi quarc modo plus

,
vastatur, cuni Evangehum ubique praedicatur. Attendis

quanta cclebritate Evangehum praedicatur, ct npn alten-
dis quanta impictate contcmnatur? Jam, fratrcs dimit- ,
tamus paululum Paganos foris, oculum ad nos. Evange-

lium prccdicatur toto mundo vcrum est. Antequam :
Evangehum pra?dicaretur. lalcbat voluntas Dci : in prae-

dicationc Evangehi patuit voluntas Dci. Dictum est no-
bisin praedicatione Evangehiquid amare debeami^s, quid
contemncre, quid agere, quid vitare, quid spcrare. Omnia
audivimus non latct vohmtas Dci
: per totum mundum.
Ponc servum mundum et attendc Evangclium. Audi :
Domini vocem. Servusiste mundusest. « Servus nesciens

>jvoluntalem domini sui, et facicns digna phigis, vapu-
1 Jacob. I, 2.^ 2 Luc^ XXI, 9.
,
SERMO CCXCVI. IN NATALI APOST. 1 1
» labitpauca ^ » Servus mundus. Quomodo mun-

servus
dus? « Quia muiidus pcr eum faclus est. et mundus eum
» Don cognovit. Servusuesciens voiuntatem dominisui-. »
£cce cpiid erat ante mundus. jNunc vero quid? « Scrvus
» autem sciens voluntatem domini sui et faciens digna .
» plagis, vapuhibit multa -^ » £t ulinam multa vapulet,

non semel damnetur. Quid recusas vapulare multa o ,
serve sciens voluntalcm domini tui. et faciens digna ])la-

gis? Dicitur tibi. (ecce una voluntas Domini tui.) « The-
w saurizate vobis thesauros in- crx^lo, ubi neque aprugo.
» neque comestura exterminat, u])i fures non clTodiunt

» nec furantur ^. » J u in terra lhcsau,rizas : ille in ccflo
jubet, dicens tibi : Mihi da, ibi habeto thesaurum . ubi
ego sum custos. Mitteantc te : quid scrvas intcrra? Quod
custodit (^hristus, non tollit Gotthus. Tu contra . pru-
dentior scilicet etsapientior Domino tuo. condis in terra.
Sed cognovisti voluntalem Domini tui sursum condcre :
voluit. Et tu l-igo in terra condo. Paratus ergo eslo va-

.
pulare multa. Kcce scis vohinlatem Domini tui volentis

tc servarein ca^lo, et tu servas in terra : flicis digna pla-
gis. Et quando vapulas. blasjihcinas. Blasphemas. mur-
muras; dicis (juod tibi f.icit Domiiius tuus. licri non dc-
buit. Quod facis tu servus malus, hot licri dcbuit?
X. Saltem illum locum tcne . noli miiruuirarc . noli
blasplicmare. Lauda magis Douiinum luum, quia cor-

rij)it te : lauda ((uia emcndatte, ut consolelur te.« Qucm
>'enim diligit Dcus. corripit; nagcllal autcin omncm li-

» lium. ([ucm rcci[)it'. >> 'i'u ddicatus lilius Dominicus ,
et rccipi vis, et llagellari non vis r ut lu iluas, illc mcn-

liatur. Dcltuit (igo Vpostolorum Memoria , pcr (piam
libi |)iii'paratur C(«'him, servaie tihi in tcrra llicalra in-
' l.iic. XII ,

^H. — '^
Joiiii. I
, lo. — -*
Luc. Mi , i:. — * 1M.1III1.
M , 20. — ''
Heljr. Mi , (>.
,
12 S. AUGUSTINI EPISCOPI
sanorum ? Plane veruni
est ido raortuus esl Petrus . et :
llomae positus, ut lapidcs dc tbeatro non caderent? Ex-

cutit Deus delicias puerorum de manibus indisciplinato-
rum. Fratrcs ,
peccata minuamus et murmura. Hostes
simus inicpiitatiLus nostris, murmuri nostro : nobis iras-
camur, non Deo. « Irascimini , » prorsus irascimini sed :
ad quos usus? « Et nolite peccare ^. » Adhoc irascimini,

ne peccetis. Etenim omnis homo ,
quem poenitet , sibi
irascitur : poenitentias iram exercetin se. Vis ergo uttibi
parcat Deus? Tu tibi noh parccre. Quia si tu tibi parcis.
ille non parcet quia si et ille tilji parcat peris.
tibi :
,
Nescis quod optas miscr, peris, Sicut enim scriptum est,

« Flagelhit omucm hhum quem rccipit ,
: » sic eliam
illud time, « Irritavit Dominum peccator ^. » Undescis?
quasi diceretur ihi : Unde scis quia irritavit Dominum
peccator? \idit fchcem peccatorcm ,
quotidie maha fa-
cientem, et nihii mah patientem . et in Spiritu sancto ^
liorruit, et doluit , et dixit : « Irritavit Dominum pec-

» cator. » Peccator iste qui facit tanta maha , et nihil
mah patitur, irritavit Dominum. Provocat Dominum :
« Pro magnitudine non exquiret. « Ideo non ex-

irae suas
quiret, quia nudtum irascitur. Qui tolht correptionem,

parat damnationem. « INoii exquiret » iVam si exquirc- :
ret, flagellaret et fortasse emendaret. JModo autem mul-

;
tum irasritur : fehcibus iniquis mukum irascitur , cum

non flagehantur. INohte /xlare illos, uohte vcllc esse sicut
illi infeliciter fehces. Mehus est ad tempus flagellari
quamin aeternum damnari.

XI. Ergo commendavitnoljis Dominus oves suas, quia
Petro commendavit si tamen ex ahqua parte vel extrema
:
dignisumus pulverem vestigiorum Petri calcare com- ;
mendavit nobis oves Dominus. Oves ipsius estis, vobiscum

• Psal. IV, 5. — 2 ij, IX, 4. — 3 For(e suo.
,
SKRMO CCXCTI. IN NATALI APOST. l3

oves suiniis. (jiiia CLristiani sumus. Jam diximus, pasci-
mus et pascimur. AmateDeura, ut amet yos Deus. Et
non quantum ametis Deum, nisi quan-
potestis ostendere
tum apparucritis amare lucra Dei.Quid habes prEestare
Dco, liomo cordate, quid pracstas Deo? Quid praestabat
Petrus? Totum hoc « Pasce oves meas. » Quid praestas
:
Deo, ut sit major, ut sit mehor, ut sit ditior, ut sit hono-

ratior? Quahscumque tu eris, iUe hoc erit quod erat.
Ergoattende juxta te : neforte proximo praestare debeas,
quod pcrveniat ad Dcum. « Qu-ando uni ex minimis mcis
« fecistis, mihifecistis^. » Siergo esurienti juberis pancm
frangere, tu pulsanti debes ecclcsiam cLiudere?
XII. Quare hoc dixi? Contristavit nos quod audivi-
nms, quamvis prsesentes non fuerimus, quod quidani ex
Donatistis venicns ad ecclesiam, peccatum rcl)aptizatio-
nis confitens, eum ad poenitentiam ab episcopo exhorta^
retur, rcclamatum est a quibusdam fratril)us. et rcpul-
sus est. Dico Charitati Yestrae, torta sunt. torta sunt ex
hoc visccra nostra. Fatemur vobis, non nobis placet talis
diligcnlia. Scio quia zelo Dci fecerunt ct licclcsiir. Pu-
tatis quia nihil factuin est, quia hoc ad omnessonuit?
Rogo vos , ideo sonucrit hodic vox ista , ut illud quod
malesonuit, obruat ca res quae benesonuit. Ilanc operam
date, hoc hoc prsedicemus, hoc pra^dicamus. Yc-
sonct,
niant, admitlantur morc sohlo, qui nunquam adliuc
Calholici fucrunt. Si autcm jam Cathohci fucrunt, ct in-
vcnti suiit hibrici . in\cnti sunt inconstantcs ct innrmi
invcnli sunt pcrlidi ; nunK{uid prorsus parco ])crfidis?
Fortc erunt lidclcs, qui fucrunt perfidi : veniant ct ipsi
admittendi ad paMiilciitiam. Ncc sibi blandiantur, quod
redcuntcs ad parlcm Donati cgcrint pnMiitcntiam. Illa
pcenitcntia fuit de rebona : sit vcra de re niaia. Quando

* MatUi. XXV, /,0.
l4 S. AUGUSTINI EPISCOPI
egeruutpoemtenliam iu parte Donati, poenituit illos quotl
bene fecerant : modo agant, ut pOeniteat illos quod male
fccerunt. Timetis, quod perfidi inventi sunt. ne sancLum
couculcent? Ecce et liuic timori vcstro consulilur, in
poenitentiam adniittuntur. Erunt in poenitentia. quando
voluerint reconciliari. jani nemine cogente, ncmine tcr-
renle qu^niam pwnitcns Catbolicus jam legum connni-
:
nationes non patitur coepit velle reconciliari dum nemo

;
terrcrel. vcl tunc crcdatur voluntati. Puta quia coactus est

esse Catliolicus, eritpoenitcns. Ouis illumcogit pctercre-
conciliationis locum, nisivoluntas propria?Modocrgoad-
mittamus infirmitatem. ut postea probemus voluntatcm.
SERMO CCXCVIH.
In ]\atali Jpostolorum Petri et Paiili, 111.
T. IIoDiERNUM noLis dicm fcstum fccit sanguis Apos-

tolorum. IIoc reddidcrunt scrvi, c[uod pro cis impcn?um
estsanguineDomini. T3catusPctrus,sicutmodoaudivimus,
scquijuLctur el tamcnpra?ccdcrcmcditabalur. quandodi-
:
xilDomiuo : x Animam mcampro tcponani -.» Pra^sum-

lioncm fcrcbat, timorcm suum ncscicbat. Prarirc volebat,
quem scqui dcbcbat. Bouum cupicbat, scd ordincm non
tcnebat. Ouam essct amara niors, amaro timorc scnsit,
et pcccatum amari timoris amaris lacrymis lavit. Timor

interrogatus cst ab ancilla, amora Domino. Et quidrcs-
1 Alias de Diversis 107. — 2 joan. xiir, 87. — CoJ. Cass. vu, fol. 3i5.
Animain meain pro te ponain. Prtesuniptioue IVrvebat.
SERMO CCXCVII, IN FiATALI APOST. l5
pondit timor, nisi humanam trepidationem ? quid res-
pondiL amor, divinam professionem? x\mare enim
nisi
Deum. donum Dei est Quando de amore Dominus Pe-

trum interrogabat. quod dederat exigeLat.
II. Quid tamen Dominus Petro prccnuntiavit , unde
est festushicdies? « Cum esses junior, inquit, praecinge-
» bas te, et ibasquo velles cum autem senueris, alter te:
» cinget. et feret quo tu non vis^. Lbi est. « Tecum >;
» ero usque ad mortem?); l bi est, « Aniniam meam pro
» teponam? Ecce formidabis, ecce negabis, ecce plora-

bis;etproquomori liniuisti, resurget, et firmaberis. Quid
enim mirum, quia timuit Petrus, antequam resurgeret
Christus? Eccejam resurrexit Christus, jamapparet ve-
ritas animte ctcarnis, jam quodest inpromisso, firmatur
exemplo. Yidetur Dominusvivuspost crucem, post mor-

tem, postsepulcrum. Parum est quod videtur tangitur, :
contreclatur, probatur. Fecit cum discipuHs quadraginta

dies, intrans et exiens, manducans ct bibens, non eges-
tate, sed potestate; non necessitate, sed charitate man- :
ducans et bibens, non esurieiido ncc sitiendo sed do-

, ,
cendo et moiislraiido. Prol)atus verus et \erax, ascendit

incoelum, mittit Spiritum sanctum, implet credentcs et
orantes, mittit praedicantes. Et tamen post haec omnia ,
Petrum a]iiis])rfr<ingit, et fert quo ipse non vult. Quod

voleljasquando Doininiis pra'dicebat, tunc vclles quando
sequi debebas.
III. Alter te cingit. et lert quo tu non vis. Consola-
tur Doiniinis tle hoc, liansfigurans inse infirmitatem nos-
Iram, et dicens : « Trislis est anima mea us(|ue ad mor-
» tem ^. >' Inde Marlyres magiii, quia dulcedinem hujus
mundi calcavcrunl : iiide Martyres magni , (piia amaru!
' Joan. xxf, i9. — '^
C:oil. Cass. vri, fol. 3i5. Nolebal nioii ; aller euiu
ciiixit, et aiistuiit (jiiu i|isc iioiii-t. — ^ Mattli. xxvi, 'iH.

mortis asperitatem diirissimam pertulerunt. Nam sifacile
est mortem ferre ,

quicl magnum Martyres pro Domini
morte pertulerunt? Unclemagni, uncle excelsi, unde cae-
teris hominibus multo llorentius coronati? Unde , quod
uorunt fideles, distincti a defunctis loco suo JMartyres re-

citantur , nec pro eis oratur Ec-
, sed eorum orationibus
clesia commendatur? Unde hoc, nisi f|uia mors, quam
pro Dominica confessione clcgerunt suscipere quam ,
Chrislum negare utique amara est? Utique natura re-

,
fugit mortem. Intucre omne animahum genus, nulhim

invenies quod noht vivere, quod non timeatinterire. Ha-
bet istum sensum genus humanum. Dura est mors sed :
non, inquam, quia mors est dura, ideo neganda est vita.
Petrus etiam senex nolebat mori. Mori quidem nolebat ,
sed Cliristum scqui malebat. Malebat Christum sequi,

(piam nonmori. Si viaktaesset, quasiiie morte Cliristuni
sequeretur, quis dubilot quod hauc arriperct, hanc eli-
geret?Sed non crat qua sequi Cbristum quo irevolebat,

nisiperviam quam pati nolebat. Denique per illam mor-
tis asperitatem arietibus transeuntibus secut?e sunt oves.
Arietes ovium sancti Aposloh. Aspera via mortis, spinis
plena : sed istae spin?e Petra et Petro transeunte ,
petreis
pedibus tritê sunt.
IV. INon reprehendimus, nonaccusamus, etiam si vita

ista ametur. Sic tamen vita ista ametur ne , in ejus amore
peccetur. Ameturvita, sed ehgaturvita. Interrogo ama-
tores vita; , et dico : « Quis est liomo qui vult vitam? »
Etiam omncs respondetis Quis est homo, qui non

taciti :
vult vitam? Addo quod Psahnus addidit « Quis est :
» homo, qui vult vitam. et dihgit videre ches bonos^? »
Respondetur Quis enim homo est, qui non vuk vitam.

:
et qui non dihgat videre cUes bonos? Si ergo vis ad vitam

1 Psal. xxxiir, i3.
;
SF.RMO CCXCVri, (N NATALI AP05T. 1 '^
venire, et dies bonos viclcre, qaia ista mcrces est, opiis

hiijus mcrccdis attcnclc Contine linguam tuam amalo. » : fc
Hoc Psalmo scc|uitur. « Quisesthomo, c|ui vultîtam,

in
» et amat viclcrc dics ])onos ? » Adjungit ^ Contine :
» hnguam tuam a malo, cthibia tua ncloquantur dolum :
» Dechnaamalo, etfac honum^. » Modo dic Volo. Inter- :
rogabam Vis vidcre vitam ? Rcspondcbas Volo. Intcr-

: :
rogabam Vis dics bonos? E.espondcbas Volo. « Cohibe

: :
)> linguam tuam a malo. » Modo cbc Volo. « Declina a :
» malo et flic bonum. » Dic

, Volo. Si auteni hoc vis :
quaere opus, ct ad mcrccdem curris ^.

V. Attendcapostolum Pauhim, cjuoniam etipsiushodie
dies festus cst. Concordem vitam ambo duxerunt, socium
sanguinem ambo fudcrunt coelcstem coronam ambo sump- .
serunt dicm liodicrnum ambo consccravcrunt. Attcnde

,
ergo apostolum Paulum, recoleverbac|uaepaulo ante. cum

cjus Epistola lcgcretur, audivimus. « Ego. inquit, jam im-
» molor, et tcmpus mca' rcsolutionis instat. Bonum ccrtamcn
» certavi, cursum consummavi, fidcm scrvavi. DeccTtcro,
» inquit,supercstniihi corona quam reddct mihi
justitiae,
» Dominus in illa die juslus Judcx^. »Non cnim ncgabit

dcbitum,cpiidonavitindcbitum..Tustus Judcxrcddctcoro-
nam, reddct babet cnim cui reddat. «Bonum ccrlamcn
:
» certavi, cuisum consumniavi.fidcMn scrvavi » coronam :
hismcritis rcddct; ncc ncgabit dcbitum, sicut di\i, qni

donavit indcbitum. Quid est quod donavit indcbitum?
«Qui priusfuil)las|)licmus,ct pcrsccutor, et injuriosus''. »
Ouid crgodonavit indcbilum? I|)sum andiamus conlltcn-
• Psal. xxxrtf, i.',, i5.

— '^ tloJ. Ca'is. vii, (ol. 3i5. Rc-iiioiKltijii, V.Jo.
.. Cohihi! liiimi.im tiiam a mnlo. .. Moilo dic : Volo." l.ahia tiia iioii loi|ii intiir
.. doliim. .. Modo ilic : Vo!o. - necliiia .t malo, et lac hoiiiim. » Dir, \ olo. Si
lioc non vi.s, qiiicro (iuiil velis.^ opus pri-teiinillis. — ^ a Tim. iv, 6-8. —
* I Tim. I, a3,
CXXVIII. 2
:
tem , et donatorem gratiae de vita^ sua confessione lau-
dantem. « Prius , inquit, fui Llasphcmus, et persecu-
» tor, et injuriosus. Debcbatur tibi ergo ut esses Apos-
»
tolus ? Quid dcbebatur blasphemo et perseculori et

injurioso? quid, nisi aetcrna damnatio ? et pro aeterna dam-
natione quid acccpit? « iMiscricordiam consecutus sum ,
» quia ignorans fcci in incrcdulitate. » Haec est miseri-^
cordia, quam Dcus donavit indcbitam. Audi aliud codem

ipso dicente alio loco Non sum, inquit, dignus vocari : «
» Apostolus, quia persecutus sum Ecclesiam Dei-. » Yi-
dcoergo, Aposlole, quod non eras dignus. Unde hoc libi,

iit dignus csses? Quare crgo cs quod dignus uon es? Audi
« Scd gralia Dei conseculus sum quod sum. » Poena niea
fui quod fui gratia Dei sum quod sum. « Gratia, inquit,
:
» Dci 8um id quod sum ct grutia ejus in me vacua non ;
» fuit ; sed plus omnibus illis laboravi ^. » Rependisti

ergo gratiae Dei? Acccpisti, et rC^ddidisti? Attende quid
dixisti. Attcndo, inquit. « iNon cgo autem, scd gratia Dci
» » Ergo huic laborioso Apostolo bonum agonem

mecum.
ccrtanti, cursum consummanti, lidem servanti, negabit
justus Deus coronam dcbilam, cui gratiam donavit inde-
bitam?
Yl. Cui autemreddetcoronamdebitam, o Paule parve,
magne , cui rcddct? Uticpic mcritis tuis. Bonum certa-
nien certasti, cursum consummasti, lidem servasti : red-

det coronam debitain Sed ut rcddatur Jiis meritis tuis.
tibi corona tua, Dci dona sunt mcrita tua. Ecce bonum
agoncm cerlasti, cursum consunnnasti. Yidisticnim aham

lcgcm in membris tuis, repugnantcm Icgi mcntis tuas et ,
captivum te duccntem in lege peccati, quoe estin mem-

1 iorte Jebila. — ^ i Cor, xv, g. — 3 ilj|j_ jq. — Cud. Cass. vn, fol.
3 1.5. Ulis laboruvi. Qirasi reproJil (^raliie. « Grdtia, inquit, Dti sum id quod
•• suin, <-t {;i\<tia ejus iu me vacua non siat. Sed plus omuibus islis laboraTi. »
SERMO CCXGVir, IN NATALI APOST. ig
bris tuis : unde tibi vincere , nisi ex hoc quod sequitur'.'
w Miser cgo homo , quis me liberabit de corpore luortis
w hujus? GratiaDei, per Jesum ChristumDominum uos--
» trum^. Eccc unde pugnasti, ecce undelaborasti, eccc
»
uude nondefecisti, ecce unde vicisti. Yidete pugnantem :
» Quis nos separabit a charitate Chrisli? tribulatio? an
» angustia? an fames ? an persecutio ? annuditas? an gla-

» dius^? Sicut scriptum est : Quoniam propter te niGr-
» tificamur tota die , deputati sumus ut oves occisionis-^. »
Ecce infirmitas, labor , miseria ,

pericula , tentatioues.
Unde victoria certantium? «Sed iu Audi quod sequitur :
» his omnibus supervincimus per eum qui dilexit nos. »

Cursum consuminasti quo ducente, quo regente, qiio :
juvanle? Quid hic dicis? « Cursum inquit, consum- ,
» mavi » sed « Neque volentis ncque currentis, sed mi-

; ,
» serentis est Dei ^. » Fideni servasti, verum est. Primo

quamfidem? quam tibi ipse dedisti^? Falsum est quod
dixisti : « Sicut unicuique Deus partitus est meusuraiu
» fidei^?» Nonne tu alloqueris quosdam conccrtatores
tuos, etinhujusvitaestadio tecum laborantes atquecurreu-
tes, Yobis enimdonatum estpro Christo? »
quibusdicis. »
Quid donatum est? « Non solum ut credatis in cum, sed

» etiam ut patiamini pro eo". » Ecce utrumque donatum
cst, et credere, etpati pro Christo.
Yll. Sed ait forte ali(juis : Accepi quidem fidem, scd
cgo custodivi. Tu i'ort(! hoc dicis, quisquis haec audis in-
sipiens : Accepi fidem, sed ego cuslodivi : Jâulus nosler

non hoc dicit : i'^go custodivi. llespicit euini : « jNisi I)o-
» minus custodierilcivitatem, in vanum laboravit qui cus-
' Koiii. VII, ai, •i5. —

• - Koiii. \ir(, !{,'7->7. — ^ 1'sal. xi.ni, li. —
* Roiii. i.v, lO. — " Cod. C.iss. VII, lol. 'Siii. I|ni deJisli :> Si li Ifiii lii libi
(lediili, pussuiu eil, elc. — " Uoni, xii, 3. —^ ^ Hliiliji. i, 49.

,
QO S. ArOUSTINI EPISQPPI
» todit eam'^. » LaLora, custodi : sccl bonum cst ut custo-

diaris. INam custodire le non sufllcis, Si dcscrtus fueris
dormitabis et dormies. « JNon autem dormitat . nequc

» dormit, qui custodit Israel^. »
"Vlll, \ilam ergo amamus, et anuire nos vitam nullo
mododubitamus nequc omnino negarc poterimus, amare

:
nos vitam. Ergoeligamus vitam, si amamus vitam. Quid

eligimus? Yitam. Primo hic bonam post hanc aeler- ; ,
nam. Primo hic bonam scd nondum beatam. Bona .
modo agatur, cui postea beata servatur. Bona vita, opus

cst : beata , merces est. Age bonam , et accipies beatam.
Quid justius, quid ordinatius? Ubi es amator vit?e? Bo-
nam elige. Si uxorcm vcllcs, nonnisi bonam vclles amas :
vitam. ct eligis inalam? Dic mihi quid mahim vclis. Quid-

quid volueris, quidquid amavcris bonuui vis. Prorsus ,
non vis jumentum malum, non servum malum, non ves-

tem malam, non villam malam, non domum malam, non
uxorcm malam non iilios malos. Onmia bona quteris
, :
eslo bonus qui quaeris, Quid te offendisti, ut inter omnia

quae vis bona, solus velis esse malus? Chara est tibi villa ,
uxor tua, vestis tua, et ut ad cxtrcmum veniamus, caliga

tua et viluit tibi anima tua ? (Jcrtc vita ista laboribus
,
plcna est, irrumnis, tcntationibus , miscriis , doloribus ,
timorilms p]cna cstista vita : ccrtc manifcstum cst, quia
his oninibus nialis plcna est, Et tamcn sic quomodo om-

nibus malis plena est, si quisillam nobis daret aeternam
sic , talem qualis cst ,
quantas gratias agcremus , ut scm-
per miseri cssemus ? Non talem promittit, non quicum-
cpic Iiomo, scd Dcus verus. Yera veritas promiltit vitam,
non solum setcrnam, sed etiam beatam ubi nulla moles- ;
tia , nullus labor, nullus timor, nulhis dolor. Ibi pleiia

ct tota ccrta sccuritas. Yita sub Deo, \ita cum Deo, vita
> Psal. cvxvi, I, — 2 jj cxx, 4,
SERMO CCXCVII, IN NATALI APOST. 21
de Deo. vita ipse Deus. Talis nobis aeterna promittitur :
et huic temporalis , et ista, lioc est, miscra et serumnosa
praeponitur ? Praeponiturinquam annon? Praeponi-

, ,
tur, quando homicidium facere ne moriaris. Times

vis .
cnim ne tc occidat servus, et tu occidis scrvum. Times

ne te occidat uxor, de (jua forte falsum suspicaris ; et tu
dimissa uxore , adullcrinas nuptias cum akcra concupis-

cis. Ecce amandovitan!, perdidisti vitam aetcrncC vitae :
lcmporalem, Leatae miscramprcetuhsti. Etquidinvenisti?

Forte cum servas vitam nolens expiras. Quando hinc
,
eas, ignoras. Qna frontc exis ad Ghristum? Qua frontc

rccusas supphcium? Non dico, qua fronte postulas prcC-
mium. Eris in êtcrna morte damnatus, qui chgis tcmpo-
ralem vitam, cujus clectione contcmnis scmpitcrnam,
IX. Scd non audis consihum. Vitam quteris. dics ho-
nos quaeris. Bonum cst quod quaeris , scd non cst hic.
non hic nasci-
ITahet iste hq)is pretiosus rcgionem suam,
tur. Quantumhbct non hic iuvcnies
labores fodicndo ,
quod hic non est. Scd fac quod jubetur, et quod amas
rcddetur. Ecce enim quamhbct longa sit vita ista, nuni-
qtiid dies bonos invcnics hic ? Yidctc quid adjunxerit :
'< Vitam ct dics bonos : » Xc sit vita, ct miscra sit prop-

tcr dics malos. Abundant hic dies mah : sed dics malos
non illc sol facit . (jui currit al> Oricntc in Occidcntcm
vcnicns, ct aUcrodic pioccdcns : scd dics malos. fraLrcs ,
nosfacimus. Si bcne viveremus omncs dies , ct hir habe-

rcmusbonos dics. Etcnim homini unde maium . nisi al)
lioniinc? luiumcrate (|uanta cxtrinsccus iiomines patian-

lur. QucP non vidcantur al) liominil)Us licri, pcr[)auca
sunt. Abundanl ni.ila lioinini al) lioiiiinc. Furla ab lio-
iiiinc, adiillciiiim [la^siiscst in uvorc al) honiinc , scduc-
liis csl ci scrMis al) lioiiiinc. cclaluscst ab lioininc, j)ros-
criptus csl al) liominc. c\[»ugnali(s ah lioiiiinc. c.i[tii\us

.:
ill S. ALGUSTINI EPISCOPI

ductns est ab homine*. « Libera me, Domine, abbomine
):> nialo 2. » Jam
non cogitas nisi de ini-
tu quisquis audis.
mico, quera pateris viciimm malum, potentem, consor-
tem, civem. Forsitap de latrone isla cogitas, quando au-
dis : <( Libera me, Domine, ab bominemalo ; » et sic oras,
quando Deus ab bomine malo illo

oras , ut Hbcret te ,
vel illo inimico tuo. Audi me Tu noli libi esse malus. :
b])eret te Deus a te. Quandoenini Dcusgralia sua ctmise-

ricordia de malo facit te bonum undc te facit bonum ;
imde le Hberat, nisi a te ipso bomine malo? Omnino ,
fratres mei, boc verum est, hoc certum Cst, hoc fixum est
si Deus te liberaverit a te ipso bomine malo, nihil tibi
nocebit quisquis fuerit abusbomo malus.

:
X. Exemplum proponam unde agitur, de ipso apos-

tolo Paulo, cujus celebramus passionis diem. Fuitperse-
cutor, blasphemus, injuriosus. Homo erat malus ; poena
sua ipse sibi erat. Porro autem cum aubelat caedes, et si-
tit sanguinem Cbristianorum, fusurus proprium, habens

litteras a principibus sacerdotum, ut apud Damascum
quoscumque inveniret christianae viae sectalores, vinctos

adduceret puniendos, carpens viam crudelitatis, nesciens
pietatis , audivit vocem desuper ipsius Domini nostri Jcsu
Christi de coelo dicentis : « Saulc, Saule, quid meperse-
» queris ? Diirum est tibi adversus stimulum calcitrare ^. »
Ista voce percussus prostratus est pcrsecutor , et ereclus
est prsedicator : excaecatus est in carne, ut videret in

corde : illuminatus in carne, ut praedicaret ex corde.
Quid vidctur, fratres? Liberatus est Saulus ab homine
malo a quo : , nisi a se ipso Saulo ? Propterea quoniam
libcratus est ab homine malo se ipso, quid ei fecit alius
1 (A)d. Cass. vn, fol. 3i5. Kim tnagnani Psalmus optavit : « libera mea
—
,
X Domiiic, ab boniine malo. •> 2 psaj t-xxxix, 2. — 3 j^^t. ix, 4.

SERMO CCXCVII, IN NATALI APOST. 23
homo malus^ Apostoli Petri verba sunt : « Et quis vobis
» nocebit, si boni amatores fueritis^? » Persecutus est
homo malus , lapidavit homo malus, virgis cecidit homo
malus; ad extremum tcnuit. vinxit. traxit, occiditliomo
malus. Quanta ille addidit mala, tauta Deus praeparavit
bona. Quidquid passus est, uou tuit tormentum poenae,
sed occasio coronae. Yidete quid sit liberari ab homine
malo, hoc est, a se ipso. « Quis, iuquit, vobis uocebit. si
» boni amatores fueritis? » »
XI. Sed eccenocent homines mah. Tanta tibi fecerunt,
o Paule. Respondet tibi Paulus : Opus esset ut hberatus

esscm ab homine malo, hocest, a me ipso. Caeterum quid
isli homines mah mihi faciunt? « iNon sunt condignae
w passiones hujus temporis ad futuram gloriam . qucP re-
» velabitur in nobis-. Etenim quod est lcve trilûlalionis
» nostrae supra incredibilem modum, a^ternum glorifp
» pondus opcratur nobis, non rcspicientibus quae vidcii-

)vlur. Quaeenim vidcntur*, tcmporaha sunt; quae aulcm
» non videutur, aetcrua^. » Aere hbcratus cs ali hominc
malo hoc est, a te ipso ut caeteri tibi mali liomiucs uon

, ,
obessent, sed magisprodcssent. Krgo, charissimi. fcsluiu

sanctorum dicm ,
qui advcrsus peccatum usquc ad saii-
guinem certavcrunt, Domino suo donante atcpic ju-ct

vante vicerunt, sic cclcbrcmus, ut amcmus; sic amcmus,
ul imilemur: ut imitali ad corum pra-mia pcrvcnirc me-
rcamur.
* I Pptr. III. i'i. — 2 Rom. VIII, i8. — 3 c.o,!. Ca^s vn, fol. ii."'. Non
respicit-nliLuv, quse vidfiitiir, si ilaiilnr, se<l (|iia^ nou vidiMiliir. • IV:»- rii iii
•• videiilur, •. etc. — * Rom. viii, t'«. — ^ 9 C«r. i», 17, iS.

—
124 '^' AUGUSTINl EPISCOPI
SERMO CCXCVlIIi.
Jn Natali aposloloruni Pclii et Pauli ^ IV.
I. Deblimls quidcm t;intorum Martynim dicm , lioc
cst, saiictorum apostolorum Pclri ct Pauli, majore fre-

qucnlia ccleLrarc. Si cnim cclebramus frequentissinie
natalitia agnorum, quanto magis debemus arietum? Dc
fidelibus cnim ,
quos lucrati sunt Apostoli prtcdicatione
sua , scriptum cst ; « AlTerte Domino filios arietum^. «
Per angustias passionum ,

per viam spiuis plenam, per
tribulationes pcrsecutionum, ut transeant postea fideles,
Apostolos duccsbabuerunt. Beatus Petrus primus Apos-
tolorum, beatus Paukis iiovissimus Apostolorum : qui
rite coluerunt eum qui dixit « Ego sum primus , et ego :
w sum novissimus ^ : » ad unum diem passionis sibi oc-

currcrunt primus et novissimus. Petrus ordinator sancti
Stcpbani fuit^. Quando ordinatus cst diaconus Martjr
Stcpbanus inter abos Apostolos cum ordinavit apostolus
Pctrus. Petrus ilbus ordinator, Paulus ilbus persecutor.
Scd prima Pauli non c|uaeramus, de novissimis riovissimi
gaudeamus. Nani si priora qua^rimus, ncc ipsius Petri
satis placebunt. Paulum diximus Stcpbani fuisse perse-
cutorem, Petrum respiciamus Domini negatorem. Petrus

negationem Doniini lacrymis lavit Paulus persecutio- ;
nem Stcpbani Ciiecitate cxpiavit. Flevit Petrus ante fla-
1 Alias de Diversis 41. — '^

Psal. xxviii, r. — 3 Apoc. i, 17.
« A( t. VI, 6.
SERMO CCXGVIII. IN NATALI APOST. 25
gellum, Paulus passusest et flagellum. Boniambo, sancti,
clevotissimi : littcnie ipsorum quotidie populisrecitantur.
Et quibus popdis? et quantis populis? Psalmuni atten-
dite : « In omnem tcrram cxivit sonus eorum, etin fines
» orhis terrte verba eorum^. » Et nos probamus, et ad
nos ista verba venerunt-, et ad sanitatem lidei ab infide-
litatis insania convertcrunt.
II. Hct^c loquor , charissimi , laetus quidem bodierno
die propter tantam festivitatcm, sed aliquantulum tristis,
quia non vidco tantum populum congrcgatum, quantus
cougrcgaridebuit in Natali passiouis Apostolorum. Sila-
terct nos, autem neminem la-
non nobis imputarctur : si
tet, qucc est ista Petrum et

tanta pigritia? INon amatis
Paulum? Ego in vobis illisloquor quibicnon sunt. Nam
vo]jisago gratias, (juia vcl \os vcnistis. El potest animus
cujusquc Christiaiii non amarc Pctrum ct Paulum? Si
adhuc frigidus cst lcgat ct amct si adhuc non amat,
, :
sagittam vcrbi in cor accipiat. De ipsis eiiim Apostolis

dictum cst : « Sagittae tuae acutae, potcntissimae. » Qui-
bus sagittis factum cst quod scquitur : « Popuh sub te
w cadeiit-V » bona sunt taha vuhicra. Yuhms amoris sa-

luljrc cst. Sponsa (Jhristicantat in Cautico canlicorum :
« Vulnerata charitate cgo sum^. » Vuhius hoc quando
sanatur? nuandosaliabitur iu bonisdcsidcrium nostrum,

Viilnus dicitur, tpiandiu dcsidcramus, ct nondiun tcnc-
miis. Sic cnim cst amor, ut sic illic dolor. Cum pcrve-
neriiiiiis, liinc Iraiisit dolor, non dclicit amor,
III. Auclislis \crba in E|)istola Pauli ,
quam scripsit
ad dis<:ipulumsiiumbcatumTimotlicum : « lîgo enim jam
" immolor-', » Vidcbalimniinentcm [)assioncm : \idcbat.
scd noii limebat. Quarcnoii liiiubat? Quia jam dixcral :
' 1'siil. xviii, 5. — '^

Ci)d. (îl^s. cix, tl Alios dc somiKi o\i ii,i\ ri uiit, il
m\ .siiiiil.ilciii, <lc. — ^ rsai. Miv, (>. — ' Ciiiit. \, 8. — •>

i liui, IV, fi,
,,
« Concupiscentiam liabens dissolvi et esse cum Christo*.
» Ego enini inqiiit jam immolor.
, . » Nemo cum tanta
exultatione dicit sc esse pransuruin , et magnas epulas
habiturum, cum quanta exultatione dicit se esse passu-
rum, « Egoenim jam immolor-. » Quidest : «Immolor?»

Sacrificium ero. Sacriliciani cujus? Dei : quia «Pretiosa
» in conspectu Domini mors sanctorum ejus^. Ego, in-
» quit, inimolor. » Sccurus sum babeo sursuni sacer- :
dotem, qui me offcrat Dco. Ipsum babeo sacerdotem

qui pro me prior victima fuit. « Jam immolor, et tempus
» ineaeresolutionisinstat. » Resolutionem dicit a corpore.
Est enim quoddam dulce vinculum corporis, etligatus est

bomo, ct solvi non vult. Ule tamen qui diccbat « Con- :
» cupiscentiam babens dissolvi, et esse cum Cbristo » ,
gratulabatur quod istavinculaessent aliquando solvcnda.

SohTuda vincula carnahuin membrorum, accipienda in-
dumcnta ct ornamenta gpternarum virtutum. Securus po-
nebatcarnem, coronam accepturus. Felix mutatio, sancta
migratio. Quam beata mansio, fides eam videt, nondum
ocuhis : quia « Ncc ocuhis vidit , nec auris audivit , nec
» in cor liominis asccndit, quae pra^paravit Dcus diiigcn-
» libus se'^. » isti putamus? J])i ubi
Ubi sunt sancti .
bcne cst. Quid amphus? iNon nosti locum scd

qutcris ,
cogita meritum. Ubicumque sunt, cum Deo sunt. « Jus-

» torum manu Dci sunt et non tangct illos
aniniEC in ,
» tormcnlum''.Scd ad locum sinc tormento pcr lor-

»
menta transierunt ad locum latitudinis per angustias

:
pervencrunt. Non ergo timcat laboriosam viam, qui talcin

desidcrat patriam. « Tcmpus, inquit, rcsohitionis mciie
» instat. Bonum certamen ccrtavi , cursum consummavi
» fidem servavi : de caetero superest mihi corona justi-
' Philip. I, 23. — ' Beâ a3 2 Tim. iv. — ^pjal. cxv, i5. — * i Cor. 1,9.
— 3 Sap. m, I.
SERMO CCXCVIII, IN NATALI APOST. 27
)) tiae*. » Merito festinas, mcrito te immolandiim esse lae-
taris : supcrcst enim tibi corona justiliae. Adhuc immi-
nctamaritudopassionis, sed transit eam passuri cogitatio,
cl quid ultra sit cogitat, non qua itur , scd quo itur. Et
qiiii cum magno amore cogitatur quo ilur, cum magna
fortiludine calcatur qua itur.
IV. Cum autem dixisset : « Superest mihi coronajus-

>j titiae : » intulit : c< Quam reddct mihi DominuS in illa
» die justus Judcx. Reddct juslus, ante nou reddidit. »
Nam si, o Paulc, primo Saule, quando persequebaris sanc-

los Christi,qnando servabas veslimenta lapidatorum Ste-
phani , exerccret circa te Dominus justum judicium ubi ,
esses?Tanto sceleri tuo quisiocusinfundogehennsercpe-

liretur? Sed tunc tibi non rcddidit, ut modo rcddat. Yerba
cnim tua de prioribus factis tuis Icgimus in Epistola tua,
ct pcr te novimus. Tu « Ego enim sum novissi-
dixisli :
" mus Apostolorum, sum dignus vocari Aposto-

qui non
i> lus^. » Quarc? « Quiapcrsccutus sum Ecdcsiam Dci^. »
Si persccutus cs Ecclcsiam Dci
undc crgo Apostolus? ,
<Scd gratia Dei sum quod sum. » Ante gratia, modo de-
])itum. Antc gratia dona]>atur, modo dcl)itum rcdditur.
'
Gralia Dci sum inqiiit, quod sum. » Ego nilii! sum. ,
Quidtpiid sum, giatia Dci sum. Quidqiiid sum; scd modo

Aposlolus; nam quod eram, ego eram : « (Iratia Dei suni
>j qiiod sum : ct gratia cjus in mc vaciia non fiiit; scd
)^ plusomniljus illis laboravi. » Quidcsl, a])Ostolc Paiilc?
Quasi cxtulisti te ,
quasi dc ali(jiia ccrvicula îdcliirdic-
tum : « PIus omnibus illis laboravi. » Agiioscc crgo.
Agnosco , inquit : « L\on cgo auLem , sed giatia Dci me-
* 2 Tim. IV, 6 8. — ^ Cor. xv, y. — •*
Cod. Cass. <:ix, loi. .',4. Noii es
dignus, et lccit. Noii erô quod tihi drbciialui' n-ddidil, qui di(;iiiiiii luniure
pnestitit, cui !>ii|i|iliciiiiu dciHlintnr. " Noii suni diîitis vocari ajxtjilolu.i. >
Qiiarc i'
>j cum. » Non erat oblitus , sed unde gaudeamus in no-
vissimo, servabat novissimus. « INon ego autem, scd gra-
)j tia Dci mecum. »
Y. Tunc non redditum cst modo quid ? « Cursum ,
« consummavi, fidem servavi de caHcro superest mibi :
» corona justiticC, quain reddetmibi Dominus in illa die

» justus Judex*. » bonumagonem ccrtasti. Sed quis fecit
ut vinceres? i.ego tibi te, et tu dicis : a Gratias ago Deo,
w qui dedit nobis victoriam pcr Doniinum nostrum Jcsuni
» (^bristuni". » Quid proderit certasse si non prosit vi- ,
cisse? Ergo babcs quia ccrtasli quidem, sed Cliristus de-

dit victoriam. Sequere aiiud « Cursuni consummavi. » :
Et boc quis in te? iNonne tu dixisti « Non volentis, ne- :
» que currentis, sed miserentis est Dei? » Dic quod se-
quitur : « P'idcm servâvi. » Et boc unde tibi ? Audi verba

tua. » Miscricordiam , inquit, consccutus sum , ut fidclis
» essem^. » Ergo lideni scrvasti ex misericordia Dei, non
ex fortitudinc tua. « Dc ca^-tero crgo supercst tibi corona
)j justiticC, quam rcddet tibi Dominus in illa diejustus Ju-
» dex. )) Meritisenim reddet, ideo justus judex. Sed etiam
bic nbn otollatur cervix tua. quia dona ipsius sunt me-
rita tua. Quod illi dixi , ab illo didici , ct vos mecum
in ista scbola utique didicistis. Superiore loco propter
pncconium praesidcmus sed , in una scbola communem
Magistrum in coebs babemus.
' 2 Tim. IV, 7,8. — 2 , Cor xv, 57. — 3 [j y,,^ 25.
,
«tLRMO CCXCIX, IIV NATALT APOST. 29
SERMO CGXCIXi.
De Natali apostoloruin
i
Pelri et Pa.ili , V
I. PiiiF.DicAi^Dis pr?e(licatoriblis , et tantis prEedicato-

ribus , cle quibus auclivimus et cantavinius, quod « In
« omnem terram exivit sonus coruni, et in fines orbis
w terr.T verba eorum -. » procul dubio nulla nostra Yerl)a
sufliciunt. Dcvotioncm debcmus, vestram expectationem

non implemus, Expectatis enim a nobis bodie praedicari
apostolos Paulum, quorum solcmnis bic dies
Petrum et
est. Agnosco ([uidcxpcctelis; et ubi agnosco, succumbo.
Yideo enim expectari quid, a quo. Scd quia Deus eorum

laudari dignalur ab omnibus nobis, non dcdignentur
scrvi cjus utcumque pncdicari ab cis qui scrviinit vobis.
II. Sicut nostis, omncs qui Scripturas sanctas nostis
apostolus Petrus inter Discipulos, quos Dominus prapsens

in carne elcgit, primus elcctus est Paulus autcin non :
inlcr illos, non cuin illis sed longe postea. non dispar il- ;
lis. Petrus crgoprimus Aposlolorum, Paulus novissimus :
Deus autem, cujus hi servi, cujus bi praecones, cujus lii

pra^dicalorcs, primus ct novissimus. Pctrus in Apostolis
|iiimus, Paiilusin Apostolis novissimus : Dcus el primus
ct novissimus, ante c[ucm niliil et |)Osl ([uem niliil. Deus
' lii (|iu) (lis|)iil;itiii- coiitiM I'(-liit;iaiii>i iiin liaNfiiin. — K\ vi teri! liliro (ôr-
l)t'ii'nsi iiiiiic priiiiiMii proiiit. I'Ari-r|iln i'\ lioc Scrinoiif liia dfdit IScda iioii-
(iiiiii vnijâtiis iii l'iiiili F,|iisl(>las, iiiiiiiii prulixui.s cuiii Kluru aJ a (îr. v ct
ulia brcviuru (liiu ud i 'l'iiii. iv, (|iia' |ira'tcriit (''lurus.

— '^ IS.il. wiii, 5.
,
3o S. AUGLSTINI EPISGOPI
ergo qui se primum et novissimum aeternitate commen-
tlavit, ipse Apostolos primum et novissimum passione
fonjunxit. Utriusque passio concordat solemnitate ,
utriusque vita consonat cliaritate. « In omnem terram

» exiit sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum »
sonuerunt. Ubi electi sunt, ubi praedicaverunt, ubi etiam
passi sunt, onmes novimus. lUos autem ipsos unde nos
novimus quia « In onniem terram exiit sonus eorum ? »
nisi
III. De passione sua jam imminente et propinquante
praenunliantem audivimus Paulum, cum ejus Epistola

legeretur « Hgo enim jam immolor, et tempus resolu-
:
» lionis meae instat. Bonum certamen certavi, cursum
» consummavi fidem servavi

, de caetero rcposita est :
» mibi corona justitiae quam rcddet mibi Dominus in

,
» illa die justus Judex non solum autem, inquit, milii

:
» sed omnibus qui diligunt manifestalioncm ejus*. » Hinc
dicamus aliquid adjuvant enim nos, quas in fmes orbis

:
terrae exierunt verba eorum. Primo sanctam devolionem
videte. Immolari se dixit, non mori non quia non mo- :
ritur, qui immolatur sed non omnis qui moritur, immo-

;
latur-. Ergo immolari est Dco mori. Ductum est enini

Verbum a sacrificio. Omne quod sacrilicatur, Deo occi-
ditur. Intellixit enim Apostolus cui ejus sanguis in pas-
sjone deberetur factus cst enim debitor sanguinis sui,
:
pro quo fusus est sanguis Doniini sui. Unus ille sangui-
nem fudit, et omnes oppigneravit. Quolquot illam fidem
recipimus, debemus quod accijiimus et lioc quia digna- :
lus est facere et debitores et rcdditores. Quis enim nos-

trum in tanta inopia et paupertate infirmitatis idoneusest
rcddcre tanto creditori? Sed quomodo scriptum est « Do- :
» minus dabit verbum evangelizantibus virtute multa^ » :
' a Titn. iv, 6-8. — 2 Reda noudum vulgalus ad a Tim. iv. — 3 Psal.
LXMr is.
SERMO CClieiX, IN NATALI APOST. 3l
verbum, quo diffamentur; virtutem, qua patiantur. Ipse
crgo sibi victimas fecit, ipse sibi sacrificia dicavit , ipse
implevit Spiritu ^lartyres, ipse virtute instruxit Con-
fessores. Eis quippc dixit : « iSon enini vos estis qui Jo-
» quimini^. » Quamvis ergo passurus, quamvis pro fide
Christi sanguineni fusurus ; recte tamen dicit : Onid
«
» retribuam Doniino pro omnibus quee retribuit mibiPw

Et quid Qccurrit? « Caiicem salutaris accipiam, el no-
w inen Doniini invocabo -. >> De retributione cogitabas,
<{uid retribueres inquirebas ; et occurrit tiln quasi retri-
])Uturo Calicem salutaris accipiani, etnomen Domini
: «
)> invocabo. » Certe redditurus eras? Ecce accipis. Quod

accipis ergo, quia acccpisti quod deberes, accijiis unde
reddas ; debitor cum acceperis , debitor cum reddideris.
« Quid enim retribuam inc[uit ? Calicem salutaris acci- ,
>' Ergo ct boc accijus calicem passionis cali-

])iam. )j
, ,
ccm dcquo Dominusait « J?otestisbibere caJicem, queni :
" cgo Jjibiturus sum-^. » Sed ecce jam caJi.v in manu tua
cst jam imminct passio quid facis ne trepides ? quid

, :
facis ne titubes? quid facis ne quod jam portas, JiiJjere

nonpossis? Quid faciam, inquit? Et ibi accipiani debi- ;
tor ero quia nomen Doniini invocabo. « Ego, inquit,

;
)'jam immoJor. » (-onfirinatuni iJH crat rcveJatione non :
eniin Jioc sibi Jmniana infinnilas promitterc aiidcrct. Ei-

diicia ejus non a se , sed aJj co qui lotum dcdit quem in-
lcllcxit cum diccrct su])ciiiis : « Qui<J cnim Iia])cs. (piod
)) non accepisti'. Ego ergo, inquit, jam immolor, et tem-
« pus resoJutionis meje instat. Jlonum ccrtamen certavi. »
Inlcrroga conscicntiam : noii cniu talur, <piia iii Domino
glorialur. « IJoiium, iii<piit , cerlamen ccrta\i, cursum
" ( oiisuinmavi , fidcm scrva\ i. » Rlcrito cursum consum-
' Mallii. X, ao. — ''
l'»al. oiv, la, li. — 3 jMaiiU. xx, aa. — * i Cor.
IV, 7.
masli, quiafidcni servasti. » De caetcro, inquit, superest
» milii corona justitias quam rîdclct milii Domiiius in illo
» dicjustus Judex. »
IV. Et ne ipse quasi unus supra modum gloriari vide-
retur'^, ct sibi proprie Dominum vindicare : « Non solum

» autem , inquit, mihi , sed omnibus qui diligunt mani-
» festationem ejus. » Non potuit melius et brevius insi-
nuare quid debeant bomines faccre , ut mereantur illam
justitiae coronam. Non enim omnes infundendum sangui-
nem expectare debemus pauci Martyres, sed multi fi- :
deles. Immolari sicut Paulus non potes? Fidem servare

potcs : fidem scrvando dibgis manifcstationem ejus. Si
enim times ne veniat Dominus non diligis manifestatio- ,
nem cjus. Dominus Cbristus modo in occulto est mani- ;
fcstabiturtcmporc suo, judexfuturus justc, qui fuit rcus

sub judice injuste. Vcnturus est et quomodo venturus. :
Judicaturus. Ncquc enim iterum judicandus, scd utique

jam judicaturus, sicut novimus, sicut crcdimus, de vivis
ct mortuis. Intcrrogo quemlibct bominem intcntum in
mc, ut audiat me; interrogo; rcspondeat non milii, scd
sibi : Vis ut veniat judcx istc? Volo, inquit. Vidc quid

dicis : si verum dicis, si vis utvcniat, vide quomodo te
inveniat. Judex enim venturus cst :jam tibi praerogata
est bumilitas, vcntura est potestas. Non enim sic vcntu-
rus cst, ut corpore induatur, de matre nascatur, sugat
ubera, cunis involvatur, in pr.Tsepc ponatur ;
postremo
jam juvenis ab bomine illudatur, tencatur, flagelletur,
suspcndatur, taceat cum judicatur. ^Y' fortc ideo ventu-
rum cxpectcs ,
quia buinilcm vcnturum adbuc putas.
Tacuitjudicandus; nontacebit judicalurus. Occultus bic
fuit, ut non agnosccrctur : cnim cognovissent, nun-
« Si
» quamDominum gloritTS crucifixisscnt^. » Cum ergobic

> Ikda ad 2 Tim. iv. — ^ , (jor. n, s.
;
SERM<> CCXCIX, IX NATALI APOST. 33

jam fuerit occultus iii potcstate sua, tacitus sub aliena
contrarium erit occultationi et liuic taciturnitati quod
venturum expectamus. « Deus enim manifestus veniet. »
Qui j)rius venit occultus, veniet manifestus. Ecce habes
contrarium illi occultationi, vide contrarium illi tacitur-
nitati. « Deus noster veniet, et non silehit^. » Siluit
occultus ;
quia « Sicut ovis ad immolandum ductus
» est. » Siluit occultus ;
quia « Sicut agnus coram tondcnte
» se sine voce, sic non aperuit
os suum^. » Siluit occul-
tus ; In humilitatc judicium ejus suhlevatum est'. »
quia «
Siluit occultus , quia homo tantum putatus est sed :
«Deus manifestus venict, Deus noster et non silehit. »

Quid ergo tu qui dicehas Volo veniat Yolo, inquit, ve- : :
niat, veniat : nondum

ipsum prseihit. » timcs? « Ignis ante
Si non timcs judicem, non igncm?
V. Sed si servas fidem, dihgis verc ejus manifcsta-
tionem, securus coronam dches expectarc justitiae non :
enim donalur talihus, scd dchctur. INam ct ipse aposto-

lus Paulus tanquam dehitum flagitat. « Quam reddet,
» inquit, milii Dominus in iJlo dic justus Judcx. » Reddet,
quia justus est? fecit se mihi promissione dehitorem.

Praecepit, audivi : praedicavit, credidi. « Bonum cerla-
» men certavi, cursum consummavi '''
His donis suis dehct pro'^

niolaris, quod Ijouum
servas, ah iilo haJjcs. « Qu
» acccpisti? >^ Scd liis, inquam
* Psa!. xr.ix, '{. — ^ Isai. i.iii, 7, 8. — 3 /'o/yc siil)l;itiim. — * Ha-c

laruna coiili},'!! iil 'it-pc alias iii elcuânliorilxii M.S.S.) faciiKirc iuljiili)nis rii-
(
jiisflatn nialf iciiali , iiui l:llcraiii inilialcin liujiis Scrnionis aiiio niinioqne
depiclain ciillio |ira'ci(iil. Qiioil snic iioii aJiiuxliiin gravale tulisscniiis, uisi
Striiitiiia (lclracla! liltcric .patio iii avcra p.irtc rcs|)uuJens eodtm viilniM-e
periissit.
cxxvui. 3
34 s. AuorsTiNi r.rrsr.opi
sUcT. AnLequani talia don

Leret ?
VI. Yide ipsuni Apostol
» et oinni acceptione dign
» in numduni peccatores
w quoram prinius ego suni. Christus, inquit, Jesus^, » id
est, Hoc est enini Latine Jesus. Nec

(ihristus SaWator.
qUcTcrant Grammatici quam sit Latinum, sed Christiani
quam verum. Salus enim Latinum nomen est. Salvare et
salvator non fuerunt haec Latina antequam veniret Sal-
valoriquando ad Latinos venit, et haec Latina fecit.
Lrgo « Christus Jesus, Christus Salvator, venit in
» mundum. » £t quasi quaereremus, Quare? Ait « Pec- :
» catores salvos facere. » Idco Jesus venit. Nam sic ipsum
nomcn etiam interpretatum et expositum quodam modo

in Lvangeho legimus « Yocabunt nomen ejus Jesum
: ;
» ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis

» corum ^. Sermo igitur omni acceptione dignus » cre- ,
duhtate dignus Quia Christus Jesus venit in

: id cst, «
» nnnidum peccatores salvos facere, quorum primus ego
» sum. » JNon quia prior peccavit, sed quia caeteris plus
peccavit. Quomodo dicinms in artihus mcdicum primum,
multis setate inferiorem, sed arte superiorem ; fabrum
prinmm, architectum primum : solemus ita loqui. Sic
se Apostoliis appeliavitpeccatorem primum^. Nenio enim
est gravius Lcclesiam persecutus. Lrgo peccatoribus, ad
quos venit Jesus, si non invenis
quaeras quid debebatur,
<|uid pcccatoribus dcberctur, supphcium. Si quid nisi
(leberctur quicris, supplicium est si quid redditum sit :
quaeris satus est pro suphcio salus. Debebatur suppli-

, :
cium reddita est sahis dcbebatur poena reddita est

, : ,
corona. Nihil debebatur Paulo prius Saulo, primo pec-

» I '^:iiii. I, i5. — 2Mallh. i, 21. —3 Beda ad i Tim. i.
:
SERMO CCXr.lX, IX NATALI APOST. 35

catori, cruclelitate ca^teros supcranti, nihil ei debebatur,
nisi sup])liciuni, magnunique supplicium; et vocatur de
coelo, « Saule, Saule, quid me persequeris^?))Coercetur,
ut parcat, ut ei parci possit. Mutatur lupus in ovem
parum est, in ovem ; imo in pastorem. Superna voce oc-
ciditur et vivificatur, percutitur et sanatur. Prosternitur
persecutor, erigitur praedicator. Quae ista gratia, nisi
gratia? Quid enini Loni meriti pra?cessit? Giatia voca-
tur, quia gratis datur. « Yenit, inquit, Jesus in mundum
w peccatores salvos facere, quorum primus ego sum, Scd
); ideo miscricordiam consecutus sum^. » Aumquid posset
tunc dicere Reddet mihi Dominus in illa die justus
: «
))Judex? » Si primo peccatori rcddet Dominus in illa dio

justus judex, quid reddet, nisi quod primo peccatori de-
hetur, magnum supj)hcium, poena aeterna? Hoc prius
dcbebatur, nec reddilum est. « Ideo, inquit, miscricor-
» diam consecutus sum. » Non debitum accepi « Sed :
» misericordiam consecutus sum primus peccator. ut

))in me ostenderet Christus Jesus omncm longanimitatem
)) ad informationem corum, qui credituri sunt ilh in vitam
» aeternam. )) Quid est, « Ut quili-Ad informationem ? »
bet sceleratus quilil)et facinoril)US invohitus. non dcs-

,
peret veniam, quam acc('j)it Saulus. Medicus magnus,

hoc cst, Jesus, medicus magnus ad regionem ycnicns lan-
guidoruin, unde iiiedicina ejus dilfaiiiaretur talem sihi .
curandum elcgit, dc qiio mullum desperabatur. Talis

ergo modo, qiii prius talis, dicit, « Jam immolor, el tem-
» pus resolulionis meae inslal. Bonum certamen certavi,
» cursum consummavi, iideni servavi. » Tu eras ille qui
curr(;ljas [)('! pra'('('[)S, ([iii Christianos Irahcbas ad inoi-
tem, qui cmn Ia[)idarcliir Sicphanus, iil iii oiuniiim iiia-
nibus la[)idares oimiium vcstimcnla scrvabas ? lii eras

' Att. IX, 4. — '^
i Tiri». i, i 5, i6.
3.
36 S, AUGUSTINI KPlSCOPI
illc? Ego, inquit, eram, sccl iioii suni. Quareeras, et non
es? Quia misericordiam conseculus sum. Accepisti ergo,
Paule, quod non tibi debehatur. Dic jam securus quid
tibi debeatur, dic jam. « Ue caetero superest mibi corona
» justitiae, quam reddet mihi Dominus in illa die justus
» Judex. » Quani fidcnter exigit dcbitum, cui donatum
est non debcre supplicium. Dic jam Domino tuo, dic se-
curus, dic certus, dic fiducia plcnissimus Ego eram antea :
in raalitia mea, usus sum indcJjita misericordia tua co- :
rona ex debito muncra tua. Satis hoc sit. Veniamus ad

Pctrum et illi non facultatem dignam sed solemnem
; ,
devotioncni reddamus a novissimo ad primum quia et

:
;
nos a novissimis conamur ad prima.

YTI. Petro sancto primo apostolo Dominus ipse Jesus
in Evangelio, quod modo cum lcgcretur, audivimus,
passionem suampraenuntiavit, diccns : « Cum essesjunior,
» cingebas te, et ibas quo velles; cum autcm senex fueris
» factus, extendes manus tuas, et aher te cinget, et feret
» quo tu non vis. » Et ipsc Evangehsta consequenter ex-
posuit nobis quid dictum fuerit « Hoc autem, inquit,:
w diccbat Dominus, significans qua morte clarificaturus
» crat Deum^. » Passionem cjus, cruccm ejus praenun-
tiavit ei ipse Dominus Christus, scd jam amanti, non
neganti. Utrumque cnim tempus servavit ineomedicus:

negavit infirmus, amavit sanus. Ostcndit ei Dominus,
cidem Pctro osteudit Petrum, quando temeraria quadam
Jidiicia promiscrat pro Christo se csse moriturum, cum
vcnissct Cliristus pro Pctro moriturus. « Animam, inquit,

» tuam pro me ponis? Amen dico tibi, antequam gallus
« cantet, ter me ncgabis^. » Sanabo te sed prius : est ut
a^gcr agnoscas te.Ergo in illa ncgationc pricdicta os-

tenditDominus Petro Petrum : in iho autcm amoreostendit
1 Joan. XXI, i8. — ' ij, jtju^ jg
5ER.MO CCXCIX, 3^ IN NATALl APOST.
.Domiiius Petro Amas me, inquit? Amo.

Cliristum. «
))Pasceovesmeas^. » Hoc semel, lioc iterum, hoc tertio.

Ter amor confcssus est, ter timor damnatus est. Et quia
amabat, indicatur ei passio ejus. Hoc enim erat amare,
usque ad passionem per Cliristi amorem pervenire.
YIIJ. Sed quid est illud, fratrcs, quem non moveat?
« AltCT, inquit, te cinget, et ferct quo tu nou vis-. » iNon
ergo volcns Petrus ad tantam gratiam passionis advenit?
Ecce Paulus, « Ego cnim jam immolor, et tempus reso-
>j lutionis mc?e instat : >; videtui' in liis verhis exultando
quasi fcstinarc ad passionem : huic autcm, « AJter te cin-
w get, et feret quo tu non vis. » Voiens PauJus et nolens

Petrus? Inio , si intelhgamus. volens I*aulus et volens
Petrus, et nolens Paulus et nolens Pctrus. IJoc dum expli-
cem, ut possum, intentione vestra mihi opus cst. Amari
mors non potest tolerari potest. Nam si amatur nihil
, ,
magnum fcccrunt qui eam pro fide susccpcrunt. IS umcpiid

si eos Jictari vidcrcmus in con\iviis, diceremus magnos
viros, diccremus Ibrtes viros? Si voluptatibus circum-
fluere cerncremus, ibriitudincm in eis aut paticnliriin lau-
daremus? Ouare? iNum (piia rcm faccrcnt conlrariam
doloribus, contrariam molestiis, essent in gaudiis, in vo-
Iuj)tatiljus, in dcliciis ; num (piia tales, ut magni, ut
fortcs, ut j)aticntissinii laudarentur? Marlyres autcm nou
sic laudamus. INJagni viri, Ibrtes viri, paticntes viri. A is
nosse quia tolerandum est, non amandum? iNomen intcr-

roga Passio vocalur. iNatura crgo, non lantum lioiiiincs.
:
scd ct onnuis onniino animantcs iccuisant moitcin cl ftu-

midant. Idco magni Martjrcs, (jiiia (jiiod Naldc diiiiini
est, |)ro icgiio ccj-loiiim Jbililcr siis(('|)(iiiiil, cl cogilaii-
tes promissa tolcrariint niolcslias. Vidctc Doiiiiiuim di-

C(;nlcm: « Majorem hac charilalcm ncmo Jial)ct , ul ani-
' Jouu. XXI, i5. — '^

Ihiil. iS.
» mam suam ponat quis pro amicis siiis ^. » Si hoc durum
non est, quid magnum charitas facit, quia pro me amat
delicias? Non. Sed quia tolerat mortem. « Propter verha
•» labiorum tuorum : » Martjrum vox est, « Propter verba
» lahiorum tuorum : » hoc est, propter monita et pro-
missa tua, « Ego custodivi vias duras^. Ergo quantum »
ad naturae modum et vim consuetudinis recusatur mors :
sed dum amatur quod erit post mortem, suscipitur quod

nolumus, ut perveniatur quo volumus. Ecce unde venit,
« Feret quo tu non vis. » JNaturam expressit, non devo-
tionem. Hanc nostrae infirmitatis naturam in se ipse Do-

minus trausfiguravit, cum passurus ait Patri « Pater, si :
» fieri potest, transeat a me caHx iste^. ligo enim jam

» immolor, » patientis verba sunt, non dehciantis. Mors
crgo nostra de poena est, propinata nobis. A radice hanc
accepimus diffusio ramorum generis humani. Adam
,
'^
primus hanc peccando meruit. « A muhere inilium fac-

» tum est peccati, sicut Scriptura loquitur, et per
» iUain omnes morimur^. Et, Per unum hominem pec-
» catum intravit in mundum, et per peccatum mors, et
» ita iu omiies homines pertransiit, in quo omnes pecca-

» verunt ^, » Ergo in nostra natura et culpa et poena.
Deus naturam sine culpa fecit, et si sine culpa persiste-

ret, nec poena utique sequebatur^. Inde venimus, inde
utrumque traximus, et hinc muka contraximus. In nostra
igitur natura et culpa et poena : in Jesu carne ot poena
sine culpa, ut et culpa sanaretur et poena. « Alter te, in-
» quit, cinget, et feret quo tu non vis. » Poena est haec :
sed per poenam ad coronam. Contemnebat

tenditur
poenam Paulus : ergo attendens coronam contemnebat ,
poenam, et dicebat : « Jam immolor, debetur mihi corona

1 Joitn. XV, i3. — 2 psal. xvi^ 4. — 3 Matth. xxvi. 39. — * Forte diffu-
sione. — ^ Eccli. xxv, 33. — 6 Rom. v, 12. — ^ forte senuerelur.
SERMO CCXCIX, IN NATAM APOST. 3^
» justitiae. w Durum est qua transitur, sed magnuni estquo
transitur. Et Petrus noverat quo tenclebat ideo : et ipse
passionem plena devotionc suscepit; sed toleravit, non

amavit passionem. Toleravit passionem, quod sequeba-
tur amavit, et quoniam quo ibat amavit, qua ihd.t tole-
ravit.
IX. Diximus ambos noluisscet ambos voluissc
ambos, ;
si poenam, ambos tamen pariter co-

fieriposset, noluisse
ronam adamasse. Sed ostendamus et Paulum pcjenam no-
luisse. Petro enim testis factus est ipsc Dominus quia ct :
te transfiguravit in se, cjuando dixit : « Pater, si ficri
» potest, transeat a me calix iste. w Petro ergo attestatus

est Dominus : Paulus autcra ipse sibi. Ait enim (juodam
loco dc mortali isto corporc : « Ingemiscimus gra^ ati^ : »
secundum illud Scripturic aiio loco, « Corpus quod ror-

» rumpitur, aggravatanimam, etdeprimit terrenainbal)i-
M talio sensum multa cogitantcm-. ^ Ergo ait, « liigc-
» miscimus gravati : » sub sarcina scilicet corruplifiilis
corporis. « Ingcmiscimus gravati. » Si iugemiscis, lii)cntcr

pone sarcinam istam^. Ccrte ingcmisccre sc dixit siil)
lioc onere, gravari sub sarcina bac corruptil)ilis cuij.o-
ris: videulrum vclit lioc oncrc spoliari. sub quo gri\a-

tur, sub quo ingeraiscit. Ngn boc sccpiitur scd quid ail? :
« In quo nolumus cxj)oliari, » O voi^cin natuhc, cu:. s- 11
sioncm pcir^nie Grave corpus cst, oncrusum coi|)iis -m,

!
corruptibile corpus e$t:gcmitur siib illu. ct iionlibci:t< r
dcscritur, et non libcntcr d<'])oiiitiir. « iNolmnus, iliqiiil.
w spoliari. w Sic rcmansurus cs gcmcns'.' El si iiigciiik ris
gravalus, quarc spoliati non vis? iNon, iiKpiit. M(\r (jiii 1
sc(|uitur : « iNoluiiius spoliari, scd suj)crvcstiii. » îil)

lcrrcna luiiica gciiio. ad ((rlcslcm fcsliiio:ill.im \olo ac-
ciperc, islam nolo poiicrc. « In (pio nolumiis spoli.ui,
' a Cor. V, 4. — 'i
Sip. ix, i j. — * i; il i rl l ['Jiiii «J j Cui. \,
4o S. AUGUSTINI EPISCOn
M scd supervesliri. » Ergo, Paiilc, intcUigam te, qiiicl di-
cis? Fiet injuria tanto illi cnelesti vcstimento, ut veniat
tibi super hos pannos mortalitatis ct corruptionis, ut hoc
sit inferius, illud superius; hoc intcrius, ilkid extcrius?
Ahsit, inquit : noii sic dico. INolo spoliari , sed super-
vestiri. ]Non tamcn ut suh incorruptione lateat corruptio,
sed ut« Ahsorbeatur mortale a vita. » Bene^, exclainasti,
qui Scripturas nosti. Sed ne aliquis ignarus Scriptura-
rum verha mea putct suhsecuta, Pauh sunt verha, omnia
ista apostolica verha sunt : « Ingemiscimus gravati, in
» quo nolumus spoliari, scd supervcstiri. ut ahsorheatur
» mortale a vita. » Bene tenes, quod alihi dicis de resur-
rectione corporis loquens, « Oportet corruptihile hoc in-
» duere incorruptionem, et mortale lioc inducre immor-
» talitatem : cum autem corruptihilc hoc induerit
» incorruptionem , tunc fiet sermo c[ui scriptus est ;
» Ahsorpta cst mors in victoriam, » Quod illo loco ait,
« Ut ahsorheatur mortale a vita : » hoc isto loco « Ah-
,
» sorpta est mors in victoriam. » Nusciuani mors; non

infra, non supra non intra, non extra. «
; Ahsorpta est
» enim mors in victoriam. Uhi est, mors, contentio tua ? »
Dicetur morti in futura corporis rcsurrcctione , et tali

commutatione, ut ahsorheatur mors in victoriam. « Cum
» corruptihile lioc induerit incorruptioncm , » dicetur
morti:«l!hi est, mors, contentio tua? » Ipsa contentio
facit ut feraris c|uo non vis. « IJhi est, mors, contenlio
» tua ? Uhi est, mors, aculeus tuus? Aculeus autcm mor-
» tis peccatum-. »
X, Certe noii est mors a peccato? De qua cnim morte

alia loquehatur, cum dc resurrectione corporis loqueretur.
Inductur incorruplihililalc hoc corruptihile : ahsorhchi-
tur mors in \ictoriam. llxc corporis resurrectio. Ihi
* Exclauialio auililoi uiii. — ^ j Cor. xv, 5'S 55,
,;
SERMO CCXCIX, IN NATALI APOST. i[l
dicetur, « Lbi est, niors, conteutio tua? w Cui, nisi corpo-

ris morti? Quia sermo cst decorporis resurrectione. « Lbi
» est, mors, contentio tua? ULi est, mors, aculeus tuus?
» Aculcus autcm mortis peccatum. » Peccatum aculeus
mortis. quo aculeo facta est mors non quem aculeum .
iecit mors quomodo venenum poculum mortis quia

: .
ilicit morlem non quia fit a morte. Dominus ergo in

.
resurreclione linit lianc ])oenam mortem autem etiani :
et fidelibus et sanctis relinquit ad luctam, Ad agonem
libi mors dimissa est. INam poterat Deus justilicato tibi
auferre mortem sed dimisit ad certamen, ut esset quod

,
pro fide contemneres. JNam de quibus voluit, fecit. Enoch

translatus est, et Elias translatus est, et vivunt. Justitia
ipsorum meruit hoc ? an Dei gratia et Dei beneficium et
speciale concessum ? l t Creator ostendat in omuibus po-

testatem, commendavit uobis quid possit.
\1. Frustra ergo isli, qui dicunt non de peccato nos

mori, quantum pertinet ad corporis mortem, sed naturfe
essequod morimur, et moriturum fuisse Adam etiam si
non peccasset, frustra uobis istos opponuut, linoch et
Kiiam ( ). Valde inconsiderate loquuutur ct si attcndant,
i
;
contra se lotjuuutur. Oiiid euini dicuut? Si peccati est

niors. (piare noii inorUii suut Eiioch el Ehas? Non vides,
qiii iioc loqucris . (|uia uaturic dicis esse mortem , cjui
negas esse peccati. J u dicis, uatunc : ego (hco. peccati

est uaturcE c[uidem. scd jaiii \iliosa', jam isto supplicio
condeinnata'. rnjinde tu natuiu; dicis. ego peccati dico
esse moitem corporis. \'A iuteirogas me Si peccati est :
(luare Enoch et Jihas nou sunt mortui? Et ego respondeo:

lino si naturic est. quare l'^nocii et Elias uon siiut moi-
tiii? Vivunt luioch et 1'llias; translafi sunl. ul)i(iim(|ue
sint, vivuiit. Et si nou falliliir (juii'(him ex Scriptitia l)ei
conjeclura lidei, morituri sunt. Coinmemorat enim Apo-

::
4^ S. AUGTJSTINI EPISCOPI
caljpsis qiiosclam diios mirabiles Froplietas, eosdemque
morituros, et in conspectu honiinum resurrecturos , et
ascensuros ad Dominum ^ : et intelliguntur ipsi Enoch et
Elias; nomina eorum taceantur. Etsi forte

quamvis illic
tu, qui ista sapis, lianc Scripturam non accepisti; aut si

accipis, contemnis et dicis JNon sunt nominatim expressi :
vivant, ut putas, nunquam morituri. Adhuc dic mihi,

Si peccati est mors, quare non sunt mortui ? Repono tibi,
Si naturae est mors ,
quare non sunt mortui ? Ego dico j
iit vivant, finitam esse culpam tu dic, si potes, finitam

:
esse naturam.
XII. Aliud quidem ex alio et per occasioncm diximus
sed quod tamen sic pertinet ad fidei nostrae stabilitatem,
contra quosdam disputatores male crebrcscentes. Sed non

vincant patientiam nostram : nec tamen evcrtant fidem
nostram. Cauti et circumspecti simus adversus novitates
disputationum, humanarum utique, non divinarum. Apos-
tolorum solemnitatcm hodie cclebramus, Apostolum mo-
nentem audiamus : « Profanas vocum novitates cvita ;
j/multuin enim proficiunt ad impietatem'-. Volumus au-

» tem vos saj)ientes quidem esse in bono, integros autem
)) a malo-\ >> Mortuus cst Adam, sed serpens ille noudum
cst mortuus. Susurrat, et insibilarcnon cessat. Extremum
illi suppliciuni rescrvatur : sed comites suec damnationis
inquirit.Audiamus aniicum sponsi, zclantem sponso non
sibi:«Z('Io enim vos zelo Dei aplavi vos uni viro \ir- ;
» ginem castam exhibere Christo. Et limeo, inquit, ne

») sicut serpciis Evnm seduxit astutia sua. sic ct veslrse
» menlcs corrumj)antur a castitate, quic est in Cliristo"^. >:
Ycrba aj)ostolica omnes audivinuis, omnes observemus,

omiK^s serpciilis vcnena caveamjis. ôn enim possumus
' A|)uc. XI , -. — - > Tiiii. u, i6. — 3 Roni. ,\vt, 19. — * 2 Cor«
;
SERMO CCC, IN SOLEMNITATE SS. MACHAB. ^Z

dicere-.Non audivimus, non novimus ; quando modo can-
tavimus : « In omnem terram exivit sonus eorum. et in
» fines orbis terrae verba eorum^. » Currentia verba in
fmes terrae venerunt ad nos : excepimus, conscripsimus,
lectores instituimus. INon tacet lector, parturit disputa-
tor : quare non cessat insidiator?
SERMO CCC2.
I/i solemnitate iMarljrurn Machabceorum (si), /.
I. IsTUM diem nobis solemnem gloria Macbabaeorum

fecit : quoram mirabiles passiones , cum legerentur , non
solum audivimus , sed etiam vidimus et spectavimus.
Olim ista gesta sunt, ante incarnationem, ante passiouem
Domini et Salvaloris nostri Jesu Cbristi. In primo po-
pulo illo cxtiterunt, in quo Prophetae exliterunt, qui ba?c
pnesentia pritdixerunt. i\ec quisquara arbitretur, ante-
quam esset populus (^brislianus, nullura fuisse populum
Deo. Imo vero, ut sic loquar. (juciiiadinodum se vcritas
babet, non nominum consuetudo, Cliristiauus ctiaiii ille
tunc populus fuit. Neque euim post passionein siiam

(Xj[q)it babere po|)ulum Cbrisliis : sctl illius popiilus ciat
ex Abrabam genitus , cui pcrliibeiis tcbtiiiioiiium ipsc
Domiuus ait: « Abraliam concupivit videre dicin mcuiii

» et vidil, ct gavisus est '*.
>< llrgo v\ Al)rab,iiii naliis (St
iile popiiliis, «pii scrvivit iii |{g\ plo, ct qiii iiiauii |tol(iili
per Ab)vscii iaiiiuluiii Dci dc doiuo scrvilulis lihcraliib,

' l':al. XMii, 4. — ^ Alms di' Diver.ii^ 109. — • Joaii. mm, i(i.
4/^ S. AUGUSTINI EPISCOPI
per mare Rubnim fluctibus descenclentibus ductus , in
eremo cxercilatus, legi subditus, in regno collocatur.
Unde, sicut dixi, extiterunt Propbeta?, inde isti Martjres
floruerunt. Nondum quidem erat mortuus Christus : sed
INl artyrcs eos fecit moriturus Cbristus.
II. Hoc ergo imprimis commendandum est Cbaritati
Vcstrae, ne, cum illos Martyres admiramini. putetis non

fuisse CJiristianos. Christiani fucrunttsed nomen Cbris-
tianorum postea divulgatum faclis anteccsserunt. Scd vi-
debcet quasi non eis erat confcssio Cbristi, a rege impio
et persecutorc non cogebantur negare Cbristum, quod
postca \!artyres, cum cogercntur, iie faccrent, siniilcm
gloriam consecuti sunt. Posteriorcs enini persecutores
popiiH cbristiani, ad ncganduui nomen compel-
Cbristi
lebant cos quos persequebantur : illi nomine
in Cbristi
perseverantissime consistentcs, paticbantur taba, quaba
illos perpcssos esse, cum legerentur. audivimus. Istis ergo
Martjribus reccntioribus. quorum milbbus tcrra purpu-
rata est, impcrabatur et diccbatur a persecutoribus:Ne-
gate Cbristum. Quod non facientes, patiebantur talia,
qualia et isti perpessi sunt. Istis vero dicebatur : Negate
legcjn Moysi. Non faciebant : patiebantur pro lege Moysi.
Isti pro nomine Cbristi, illi pro lege Moysi.
III. Existit aliquis Judaeus, ct dicit nobis Quomodo
:
istos nostros, vestros Martyrcs computatis? Qua impu-

dentia corum memoriam cclcbratis? Lcgite confessiones
coruni : attendite si confessi sunt (^brislum. Cui respon-
demus : Yere, quia unus cs ex cis qui in rbristum non
t:rcdidcrnnt , et Iracti dc oliva'^, olcastro siicccdente,
foris aridi remanserunt ; quid dicturus es unus ex perfi-
dis? Non confitebantur illi apertc Cbristum, quia adbuc
velabatur Cbristi mystcrium. Testanientum enim Vetus
• Rom. XI, 1 7.
:
SEP.MO CCC, IN SOLTSMMTATE SS. MACHAB. l\3
velatio cst Novi Tcstamenli, TestamentuniiSoviim re-et

velatio est Veteris Tcstamenli. Vide ergo de infidelibiis
Judasis patribus tuis, scd in malo fratribus tuis; vide
quid dc talibus dicat apostolus Paulus Usque nunc : «.
» quandiu lcgitur Aioyses, vclamen super corda eorum

» positum cst. Idipsum autem velamen in lectione veteris
» Testamenti manet ,
quod non revelatur ,
quoniam in
» Cbristo cvacuatur. Cum transieris, inquit, ad Cbris-
» tum, auferetur vclamen. Vdamen, inquit, in lectione
» Veteris Testamenti manet, quod non revelatur, quoniam
» in Cliristo evacuatur^ » non lcctio Aêtcris Testamenti.:
sed vclamcn quod ibi positum cst. l.cctio dcnique Vetcris

Tcstamenti non evacuatur, sed implctur ab illo qui dixit
« INon veni solvere lcgcm, scd adimplere-. » Velamen crgo
cvacuatur, ut quod obscurum crat intclligalur. Iloc uti-

que clausum erat, quia nondum clavis crucis accesserat.
IV. Domini passioncm pone tibi
Intuere denique ,
ante oculos in ligno pendcntem ct tanquam leonem ,

,
cum voluit. recumbcntem, atque ut occidcret mortem,

non necessitate, scd potcstate morientem. Idipsum at-
tende:vidc qucmadmodum iii crucc dixit, « Silio. » Kl
cum Juda;i ncscicnlcs (piid pcr cos ageretur. quid dc
nescientium manibus im])Ierctur, spongiam cum aceto
ligarcnt cum arundine, et ci sorl)cndam darcnt ; ille
hausto aceto respondit, « Perfectum est. \'A inclinato

» capile Iradidit spirituni'^. » (Juis itu proficiscitur . ul
ille defunctus est? Quanta vcritalc, quanta potestatc,

quam ille qui dixcral : « Polcstatem liabco poncndi ani-
>' mam mcani, ct polcstalcm itcruin sunn'n(b cam, JNcmo
» cani tollil a mc ; scd ipsc ( ain pono a inc. cl ilcniin
» sumo cain '. » Agnoscit rcgnuin vivcnlis, (pii ilignc co-

' a C(ir. III, t4-i6, — '•
Mnllli. y, 17.
— '' Joan. xi\, -j^. — * Id
X . 18,
gitaverit potcstatcm morieutis. Hoc aiitem dixerat per
Proplietam ipsis Judaeis : « Ego dormivi^. » Tanquam di-
ceret : Quid vos de mea morte Quid, quasi me
jactatis ?
viceritis, inaniter gloriamini? « Ego dormivi. » Ego dor-

mivi, quia volui; non quia saevistis. Ego implevi quod
volui : vos in scelere remansistis. Acceplo ergo aceto et
liausto, dixit : « Perfectum» Quid perfectum est?
est.
Quod de me scriptum Quid de illo scriptum est?

est.
« Dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt

» me aceto^. » Circumspiciens ergo cuncta quae gesta
fuerant in passione cjus;jam illi antecrucem caput agi-
taverant, jam fel dederant, jam ossa pendentis et extenti
numeraverant jam vestimenta divisa erant jam super
, ,
tunicam indivisibilem sortem miserant circumspectis et :
quodam modo computatis omnibus quae de ipsiuspassione

Prophet?e praedixcrant, restabat ncscio quid, quod minus
erat Et in siti mea potaverunt me aceto. » Ut hoc quod
: «
modicum remanserat adderetur, dixit, « Sitio. » Accepto

quod minuserat, lespondit, « Perfectum est. » Quo dicto,
« Inclinato capite tradidit spiritum. » Tunc terrae funda-
menta concussa sunt, tunc disruptis petris inferorum
secreta patuerunt, tunc sepulcra mortuos reddiderunt;
etutdicampropterquod totum diximus. quia jamtempus
omnia quse in Veteri Tcstamento
crat ut in mysterio crucis
velabantur, revclarentur, velum templi conscissum est.
V. Goepit ergo ex illo Cbristus post resurrcctioncm
apertissime praedicari. Coeperunt in eo quae praedicta
erant propbctica manifestissime implcri ; coeperunt cum
Martyrcs constantissime confiteri. Ipsum Martyres in
manifesto confessi sunt, quem tunc Macbabaei in occulto
confessi sunt : mortui sunt isti pro Cbristo in Evangcbo
revelato, mortui sunt ilU pro Cbristi nomiue in lege ve-
* Psal. III, 6. — ^ Id. Lxni, aa.
SERMO CCC, IN SOLEAfNITATE SS. MACHAB. 4?
lato.Christus habet utrosque, Christus pugnantes adjuvit
utrosquc, Christus coronavit utrosque. Christus habet in
niiuisterio suo utrosque, tanquam quidam potentissimus
incedenscum agmine obsequentium, aliis praecedentibus.
ahis sequentibus. Ipsum crgo potius intuere in carnis
veliiculo pra^sidentem : et qui praecedunt, iUi obsequun-
tur; et qui sequuntur, ilh devoti sunt. i\am ut noveris,
apertcque noveris quia })ro Jege Moysi morientes, pro
Chrislo sunt mortui ; audi ipsum Christum, o Judiee,
audi ; ct aperiatur tandem cor tuum, velum toHatur ab
ocuhs tuis. c( Si crederetis INIoysi , crederetis et mihi. »
Iloc audi. hoc accipe, si potcs. Si a me \elanicn al)latum
est, vide. « Si crederetis, inquit, Moysi, crederetis et
» mihiule me euim ille scripsit^. » Si de Christo Moyses
scripsit; qui pro lege Mojsi veraciter mortuus est, pro

Christo animam posuit. « De me, inquit. ille scripsit. »
Quiservicruntlingua^confilentium,eiservivitcalamusvera
scribcnliuuj. Vos calamum IMoysi quomodo infcUigcre
poleritis, (pii in calamo acctum ligaslis? l tinam aliquando
vinum cjus bibatis, ( ui adliuc blaspluândo acetuni
proj)inatis.
Vl. Machabaei ergo Martyres (^hrisli sunt. Idco non
incongrue, nequc importune , imo convenientissime dies
coruDi et solemnitas eorum a Clnistianis polius cclchra-
lur. Quid talc Judu'i cclebrare novcrunl ? Sancloium
Macbabaorumbasilica essc in Antiochia pra:dicatur in :
illa scilicet civilate, (|ua; rcgis ipsius persecutoris nominc
vocalur. Antioclium quippe'regcm pcrsecutorcm impiuiu

j)crtulcrunt , ct mcmoria martyrii eorum in Aiilio(liia
(•clchratiir ; iitsimul soiicl cl nomen pcrscculoiis. cl inc-
Jiioiia coroualoris. llicc basilica a Cliiisliaiiis tciicliir, a
Cliiistiaiiis adilicata est. Eoruiii crgo mcmoriam i cle-
' Joaii. *, 4G.
,,
48 S. AUfiUSTINI EPTSCOPl
brandam nos liabomus nos tencmiis apud nos pas-

. :
siones eorum millia per orbem terrarum sanctorum Mar-

tyrum imitata sunt. INcmo ergo dubitet, fratres mei,
imitari Macbabaeos; ne cum imitatur Macbabaeos, putet
se non imitari Cbristianos. Prorsus imitalionis affectus
ferveatin cordibus nostris. Discant viri moripro veritate.
Discant fa^minae, de matris illius tanta patientia, ineffa-

bili virtute , quae novcrat servare filios suos. Habere no-
vcrat, quae pcrdere non timebat. Isti in se singuU sen-
tiendo, illa videndo in omnibus passa est. Facta mater

septem Martyrum, non separata
seplies marlyr : a fdiis
spectando et fdiis
, addita moriendo. Videbat omnes
amabat omnes. Ferebatin oculis, quodincarne omnes ;
nec solum non terrebatur, sed etiam exborlabatur.

"Vll. Hanc Antiocbus persecutor velutmatrem de C£e-
teris matribus computavit. Pcrsuade inquit filio tuo , ,
rie pereat. Et illa Plane filio meo vitampersuadebo, ad

:
mortem cobortando : tu mortein vis persuaderc ,

par-
cendo. Qualisautem allocutio, quampia, quam matcrna,
quam inter spiritales et carnales in ambiguo suspensa?
« Fili, miserere mei. Fili, inquit, miserere mei, quae te
» novem mensibus in utero portavi, cui lac triennio dcdi,
» atque ad banc setatem perduxi : miserere mei ^. » Om-

nes expectabantvcrba conscquentia Consenti Antiocbo, :
noU deserere matrem tuam. Illae contra, Conscnti Dco,

noli deserere fratrcs luos. Si me quasi deseris, tunc mc
non deseris. Ibi te liabebo , ubi ne perdam ulterius non
timcbo. Hî te mibi servabit Cbristus unde non tollet
,
Antiocbus. Deum limuit, matrcm audivit, regi respon-

dit, fratribus adbaesit, matrem traxit.
> a Mach. vu, 9.7.
,
SERMO CCCI, IN SOLEMNITATE SS. MACHAB. ^9
SERMO CCCIi.
In solemnitate SS. Machabceorum ^ II.
I. Magnum spcctaculum positjim est ante oculos fldei
nostrae. Aure audivimus, cordevidimusoptantemmatreni

ante se finire istam vitam filios suos : longe contrariis
votisconsuetudini Immanee. Omnes enim homines fdios
suos ex hac vita migrando praecedere volunt, non sequi :
illa autem optavit posterior mori. Non enim amittebat

fdios , scd praemittcbat : nec intuebatur quam vitam fi-
nircnt , scd quam inchoarcnt. Desincbant cnim vivcre ,
ubi quandoquc fuerant morituri ; et incipiebant vivere

sine fine victuri. Parum cst fuissc spcctatricem , mirati
sumus potius hortatriccm. Foecundior virlutibus, quani
fa.'tibus vidcns certantes, in quibus omnibus ipsa ccrta-
:
bat et in omnibus vinccntibus ipsa vincebat. Una mu-

;
licr, una matcr, quomodo noi)is antc oculos posuit unam
matrcm sanctam Ecclcsiam ubique cxhortantcm liUos ,
suos pro ilhus nomine mori, de quo eos concepit et pc-

pcrit? Sic saiiguinc Martyrum inij)lctns orbis pniejactatis
scminibus scgcs Ecclcsiaepullnla\il. Undc iioc liomini?
nisi, quia« Salus justorum a Domino, ct protector corum
» cst in tcmporc tribulalionis -. »

II. Yidimiis novimus protcctorcm
. iuissc Dominum
in tcmpoic trii)ulationis Iriiim viiorum iilorum, qui am-
bulabant intcr igiics innoxios, ct Dominum sine ulla
' Alias d« Divtrsis iio. — '^

Psul. \,\xm, 3y.
CXXVUi. 4
,
5o S. AUGUSTINI EPISCOPI
laesione laudabant.Ubi homo sseviebat , flamma parce-
bat. Yidimus, novimus quemadmodum salus eorum jus-
torum a Domiiio fu't, ut in ignem mittcrentur, et illum
asperum regem quem loquendo irritaverant , vivendo
,
converterent. Credidit quippe in eorum Deum , et pro-

posuit cdictum, ut quicumque blaspbemaret Deum Si-
dracb, Misacb et Abdenago ^ in interitum iret, et do- ,
mus ejus in direptionem. Quam dissimilis jussio primae
jussioni!QuaHs primajussio? Pereat qui statuam auream

non adoraverit. Qualis secunda? Pereat qui Deumverum
blasplicmaverit. Fidcles bomines non mutati , infidelem
]iominem mutaverunt. lllum in perfidia stare non permi-
serunt , cjuia ipsi in fidc steterunt. Salus ergo illorum
manifestc a Domino fuit. Quando ilb non ardebant et
laudabant, adcrat Dominus. Quando isti ardebant, con-

fitcbantur, tamen moriebantur, ubi erat Dominus? An
forlc illijusti crant, isli pcccatores? Audi\imusenimislos
paulo ante, cum
corum legeretur, confiteri pec-
passio
cata sua, ct dicere, quoniam omnia illa irascente Domino
sibi, scdetpaterno merito patcrcntur^. Quid illi? Legite,
et videbitis etiam ipsos peccata propria confiteri , et di-
ccre se merito perpeti ^. » iEquafiter justi, confcssores

sequafiter peccatorum ; ct ideo justi ,
quia confessores
nsquaUter peccatorum. Idco irreprehensibilcs ,
quia non
inendaces. «. Si enim dixerimus , ait .Toannes ,
quia pec- I
i; catum non babemus ; nos ipsos decipimus et veritas ,
» in nobis non est, Si autcm pcccata nostra confessi fue-

» rimus, fidefis est et juslus, qui dimittat iiobis peccata,
» ctcmundet nos ab omni iniquitate ^. « Ad justos ergo
pertinet confessio peccalorum ad superbos pertinet de- :
fensio mcritorum. Pariter crgo justi peccata confitentes
Dan. 1(1, 96. —2 2 Mach. vii, iS et 32, — 3 D^n m^ 28. — ^ i Joan.

1,8,9-
SERMO CCCI, lx\ SOLEMNITATE SS. MACHAB. 5l
pariterDeo gloriam dantes, pariter pro ejuslegibus mori
illi aL ignibus liberautur, isti ab igiiibus
parati. (ûare
consumuntur? Ergo illis Dcus aderat, bos deseruerat?
Absit : inio utrisque affuit; illis in aperto, istis in oc-
culto. Illos visiJjiLiter liberabat : istos iuvisibiliter coro-
nabat. Illi quidem de morte liberati sunt; sed in liujus
vitee tentatione manserunt ab igne liberati, ad pericula
:
reservati : uno tyranno victo adhuc certaturi cum dia- ,
bolo. Fratr«s mei, sicut Cbristiani intelligite. Machabici

meJius et tutiusliberati sunt. Ab ilHs tribus îris, Ccetcris
remanentibus, illa uua tentatio superata ab istis isla

est :
vita fmita, quae tota tentatio est. Deinde divino judicio,

occulto procul duljio, sed tameu justo, -Nabucbodonosur
meruit converti, Antiocbus mcruit obdurari. llle in\enit
misericordiam, iste auxit superbiam.
III. Sed quantum et quousque auxit superbiam?
-"<
Yidi impium exaltari super cedros bibani. >;Quousque?
quandiu? « Transivi, et ecce non erat : et quaesivi cum,
» et non est inventus locus cjus*^. » Bene : qusesisti, et
non invenisti .impium non esse?
quia transisti. \is videre
\is quct-rere eum,
non invenire? Transi.
ct locum cjus
Quid dico Iransi? .Noli expavescere non dixi Mo-
: : :
rere Putasti eniin me dixisse

: Transi de bac vita, et :
ideo expavisti, quianon Iransisti. Quid est, non Iraiisi^li ?

Non trausisli crcctionc cordis tcmporalis fclicitatis illc- ,
(•(fbras iion tiansisli ])Iandimenla carnis

; non transisli ,
suggcstiones sa-culi cor tilillaiites et immittentes tiinorcii

miscriarum bumanarum. Idco in hoc nmndo ]>utas csm'
lclicitatcm , in hoc mundo non pulaR esse calamitatcm.
l''elicitas regni c(t^lorum iiun tctigit cortuum, non indc

as|)crsa cst icstibus tiiisaiiia rcfrigcrii. Qiiaiulo tibi dici-
lur : l"'alsa cstlrlicitas miiudi; ctsi noii audeas ila diciie-,

'
Fsai. XXXVI, j5, 36,
— '^ /''o/-^c? foiitraduere.
4.
,:
video tamenin corde tuo, forte os torques , subsannas
irrides, et dicis tibi : si hic mihibene sit ! postea quid
futurum sit nescio. Et non est parum quia vel nescio
,
dicis : ne forte etiam hoc dicas : « Exiguum etcum taedio
» est tempus vitae nostrae , et non est reversio in fine ho-

)) niinis, et non est qui agnitus sitreversus ab inferis^. »
Yel nescio dic. Confessio ignorantiae, gradus est scicntiae.
Sic ergo te alloquar , tanquam mihi dicas. Nescio quid

post mortcm futurum sit i prorsus ignoro an beati futuri
sint justi, et miseri peccatores ; an utrique pariter non
sint futuri. Illud tamen quamvis ncscias non audebis di- ,
cere post mortem beatos futuros peccatores, miseros jus-

tos. illos etsi suspicaris pariter non
JNon potes dicere ,
futuros, inmehoritamen statu futuros impios, et justosin

mahs post mortem futuros. Nec ignorantia tua tibi potest
suggerere hoc. Ergo potes dicere Utrum bene sit post :
mortem justis , et male post mortem impiis , an utrique

paritcr sine sensu futuri sint, nescio. si hic mihi bene
sit, cum vivo, cum sentio ! Yides quia nondum transisti.
Istas, inquam, istas cogitationes tcrrcuas, pulvereas, fu-

mcas , vaporeas , carnales , morlalcs nondum transisti.
Idco tibi videtur impius exakari super ccdros Libani

idco quaerislocum ejus, et invenis, quia non transisti.
lY. Locum ejus quseris, et invenis ; sed hic. Habet
locum suum in hoc soeculo. Non enim frustra a Deo praes-
cio crearetur , aut frustra nutriretur , aut frustra supcr

eum sol oriretur, et pluvia funderetur, frustra ei mahgno
ctmale viventi tanta Dei patientia parcerctur. Non est
hoc frustra habet hic locum suum. Et si non omnia
:
possumus nos invenire : sed Deo nota sunt omnia, qui
novit cuncta disponcrc. Ecce, ut de ahis taceanms, qua-
lem locum hic habuit iste miser Antioclius? Per eum po-
1 Sap. II, I.
SER.MO CCCI, IN SOLEMNITATE SS. MACHAB. 53
pulus Dei flagellatus est et probatus : per eum isli sancti
juvenes coronati. Ergo habuit hic locuni suum. Malus
erat; sed bene illo usus est, qui malus esse non polcst.
Sicut enim mah homines male utuutur creaturis bonis :
sic Creator bonus bene utitur hominibus mahs. Novit

quid inde agat, qui totum creavit humanum genus. Au-
rifex portat, aurifex appendit, aurifex librat. Pictornovit
ubi ponat nigrum colorem, ut sit decora pictura ; et Deus
nescit ubi ponat peccatorem, ut sit ordinata creatura?
Nisi Deus anterioribus saecuhs servaretsua patientia pec-
catores, unde nascerentur hodie tot fideles? Ahi mah ser-
vantur , ut boni inde nascantur. Boni gratia Dei : nam
tota damnata est massa peccati. Quid diabolo ricquius?
Et de ihius nequitia quanta bona fecit Deus? iNon fun-
deretur pro sahite nostra sanguis Redemptoris, nisi per
nequitiam desertoris. Lege Evangehum , et vide quid
ibi scriptum est : « Immisit diabolus in cor Judas , ut
» tradcret Christum^. » Malus diabolus, mahis Judas :
quahs organarius, tale organum. Usus est crgo male dia-

bohissuovase : usus estambobus Dominus bcnc. Conati
suntergo ad nostram perniciem : Deushoc vertere digna-
tus est ad nostram salutcm.
V. Tradidit Judas Ciiristum, et danuiatus est. Judas
tradidil, etdamuatur : tradicht Eihum Palcr, et glorifi-
catur. Tra(h'clit,iii(piain, JiulasMagistium, ct (lamuatur:
Iradiditse ipse EiJius, et hiudatur. Quomodo Judas tra-
chdit Christum, omncsnovimus : cxpectatis fortassis au-
iWiv ([uomodo Pater tradidit l''ilium. Et hoc noslis : sed
commciiioraljo, ut rccordcmiiii. Aiuh A|)oslolum diccn-
tcm th' J)co Patr(! : « Qiii proprio l'"ilio iion pc[)crcit, scd
>' \)Vo nobis omnil)Us tradidil illuin -. » Audi ct ilc Eilio :
'< (Jui me , inquil, dilexit , ct liadidil sciiicli[)siiiii [)io
' Joan XIII, -i. — "i

Rom. viu, 3a.
» me^. » Duos jam vide traditores : Patrem Filii tradi-
torem , Filium sui ipsius traditorem , sed utrumque sal-
vatorem, quia utrumque creatorem. Judas ergo quid
fecit? Quid cnim boni fecit? Bonum de illo factura est,
non ipse Lonum fecit. Neque enim ait Judas : Tradam
Christum, ut liberetur genus hunianum. In Juda tradidit
avaritia, in Deo misericordia. Non redditum est Jud?e,
nisi quod fecit, non quoddeillo Deus fecit.
VI. Quare ista diximus? Quia cst in liocsaeculo impio

locus et prorsus novit Dominus qui sunt ejus ^ et novit
: ;
quid pro ipsis faciat, de illis qui non sunt ejus. Sed tu si
transieris, si terrena calcaveris, si non frustra sursum cor
te liabere responderis transeundo quaeres locum impii,

:
et non invenies. In illa enim vita futura quis locus im-

pii? Numquid adhuc opus habemus exerceri mahs?
Numquid necesse habet aurum adhuc purgari per pa- I
leam? Totus enim mundus fornax aurificis. Ibi justi tan-
quam aurum : ibi impii tanquam palea. Ibi tribulatio
sicut ignis ibi Deus sicut aurifex. Pias Dcum laudat,
:
aurum rutilat impius Deum blasphcmat, palea fumat.

:
Ad unam tribulationem tanquam ad unum ignem ille , ,
purgatur ille vastatur sed Deus aurifex in utroque

, :
laudatur.
VII. Dicam, charissimi, exhortans vos et me ipsum.
Cogitationes carnales in adjutorio Domini transeamus,
sursuin cor habeamus de vita futura cogitcmus ubi, :
cum tuum, transisti. Ubi est inipius? iNon ibi

fuerit cor
erit. Hic necessarius erat ibi quasres eum, ctnoninve- :
nics locum cjus. Quando crgo vidctis, fratrcs, qui ex fide
vivilis, quorum cor rectum cst, qui futuram eamdcmque

veram et scmpitcrnam fehcitatcm spcratis quando vi- ;
dctis gnudentes ct Isetantes homines in ista falsa et de -
1 Galat. n, 20 — ^ ^ Tim. 11, 19.

,,
SERMO CCCI, IN SOLEMNITATE SS. MACHAB. 55

ceptoria felicitate, si pii estis, dolete ; si sani estis, fletc.
Sicenim ct ille cui commoti sunt pedes , reprehendit se.
quia Deum ca;perat jam erat sed j>ene
accusare, et ibi ;
fuit, paulominus fuit. i\on negavit Deo scientiam sed :
tanquam niotis pedihus nutavit. Quid est nutare? Du-

bitare. Quando autem se reprehendit, quod cor rectum
non hahuit, quid dixit? Quare mihi turhati sunt pcdes?
« Quia zelavi, inquit in peccatorihus pacera jjeccato-
, ,
w rum videns. » Quia vidi divites iniquos, zelavi; ctdLxi.
quiaperdidijustitiain, et« Siuecausa justilicavicor meum,

» et lavi inter innocenles manus meas. j) Et cuui duJîto,
%ic coepi cognoscere, « Sic coepi, iuquit. cognoscere : lioc
» labor est ante me. » Magnus lahor , istani sohere quics-
tionem. Vere Labor est. Bcne est iUictmaluscst; male,
est ilJi , et honus est : et supcr amhos Dcus judcx cst,

Justusergo judcx datbona mahs, ct mahihonis. « Lai)ur
» est ante nie. » S<'d quousque labor est? « Doncc iu-
» troeam in sanctuariumDei,etintelJigaminnovissinia^ »
Ergo si intellexeris in novissima . erit rcquies inventioiiis,
perihit labor quaestionis.

YIIL Intellige in novissima, ubi nemo eritfi.'lix maius,
nemo infclix honus. Quid enim ait? « Quid cnim niilii
))est in ccx-Io? >- Postca cognovi quid mihi cst in ccrlo
cum iutrarera in sanctuarium Dci, ct intcUigcrem iii i!0-
vissima. « Quid cniin milii (st in ccjelo? « IncoirupUo,

aeternitas , iminortalitas , nullus dolor, niilliis timor,
nuUus hcatitudiiiis liuis. « ()u\(\ crgo luilii cstin caJu? »
quid milii scrvatur in cailo? « \'A a lc ({uid \oIui supr r
w tcrram? Quid ciiim niilii cst iii ((ilu? » (Juid . dic.iiii
quid? Quaudo cxplicabo (jiiid? hlco hoc adniirans dJxil

non cxplicans, « Quid (iiiiii inilji cst, » iuijuit. Quare
noudicis quid? Quomodo dico Quod oiulus iiuii \ idit
: <
,
• Psal. i.wir, 3-5.

56 s. AUGUSTINI EPISGOPI
» nec aiiris audivit. nec in cor liominis ascendit^? »
Calcate deorsum quid ;
quia nihil est : sperale sursum
quid; quia explicari non potest. El lianc fidem habentes,
nolite zelare in pcccatoribus ,
quando videtis eos quasi
felices , falso felices , revera infelices. Et vos « Laetamini
» in Domino-. » Et si habetis forte secundum tempus
divitias, honores ,
potestates, nolite inde vosputare feli-
ces. Scienti laetari in Domino , et intelligenti in novissi-

ma fehcitas mundi non est honor sed onus. Felix homo
. .
secundum saeculum periclitatur. ne ipsa felicitate, non

in corpore, sed in anima corrumpatur. jNam ista felicitas
falsa est. Tales , etsi videntur ahquid esse in hoc saeculo,
non laetantur in praeceptis Domini delectantur. Tunc

,
quod jubet Deus pra^ponitur nuindo et blandienti et

,
.
minanti : calcatur omne visibile , transitur ; cogitando ,
non ambulando, transitur. Non dixi, omne visibile;

facile est enim transirc quod calcas sed transitur dixi : .
omne mutabile. Quoniani quidquid visibile , mutabile :
non autem quidquid mutabile, visibile quia et animus :
mutabilis est et tamen invisibilis. Transi omne quod

,
videtur; transi et quod non videtur, et tamen mutatur :
ut venias ad eum. qui nec videtur, nec mutatur. Cum

veneris ad eum venies ad Deum. ,
IX. Sed modo ambula ex fidc mores compone. Longe ,
in alto est ille nutri pennas. Crede quod nondum potes

:
videre ut mcrearis videre quod credis. Tanquam pere-

,
grini vivamus , transire nos cogitemus ; et minus pccca-

bimus. Agamus potius Domino Deo nostro gratias, quia
hujus vitae ultimum diem et brevem esse voluit et incer-
tum. A prinia infantia usque ad decrepitam sencctutem
breve spatiuni est. Qiii tain diu vixorat . quid ei profuis-
set si Adam hodie mortuus essct? (Juid diu est , ubi linis
1 I Cor. II, 9. — 2 psal. XXXI, 1 1.

SERMO CCCII, IN SOLEMMTATE S. LAURENTII. 07
est? Hesternum diem nemo revocat : hodiernus a crastino
urgetur, ut transeat. Ipso parvo spatio bene vivamus, et
illo eamus. unde non transeamus. Et modo cum loqui-
mur utique transimus. Verba currunt. ex ore volant :
sic actus nostri , sic lionores nostri , sic miseria nostra ,
sic ista felicitas nostra. Totura transit : sed non expa-

vescamus: « Verbum Domini manet in aeternum^. »
SERMO CCCII2.
lii soleinnitnte ISlartyris Laurentii^ I.
Beati martyris Laurentii dies solemnis hodiernus

I.
est. Huic solemnitati sanctae lectiones congruae sonuc-

rimt. Audivimus, et cantavimus et Evangeiicam lectio- ,
nem intentissime accepimus. JVlartyrum ergo vestigia

imitando sectemur, ne solenuiitates corum inaniter cele-
Ijrenuis. Cujus aulem meriti sit niemoralus Marlyr, quis
ignorat? Quis ibi oravit, et nonimpetravit? Quam mul-
tis infirmis meritum ejus ctiam temporalia benelicia pra:-
slitit, (jLiceille contempsit. Coiicessa sunt enim , non ut
precantium permancret inlirmilas; sed ut delerioribiis
coiicessis, amor iieret ad apptUiula meliura. (JÛiCtlam
eiiim |)lerum((ue parva et Judicra coiicedit j)aler parvulis
liliis, quii- maxime, nisi acce[)erint, plorant. lienigna el
paterna iudulgcntia lucc inqêrtit , bicc donat, c[u;e nou

viilt |)(iiii;inere in fdiis suis jam grandiusculis, jam pro-
rKi('nld)iis, Donat ergo ])ueris iiuces. (piil)usservat hicre-
' hai. XI., 8. — '^

Alias de DiNLibis 1 1 1.
»,
ditatem. Ludentibus et de quibusdam ludicris se oblec-
tantibus cedit paterna pietas, ne deficiat aetatis infirmi-
tas. Blandienlis est hoc non aedificantis. Quod aedifica-
,
verunt Martyres ,
quod capere potuerunt quod grandi ,
corde cepcrunt , jiroptcr quod sanguinem fuderunt, au-

distis in Evangelio , « Merces vestra copiosa est in coelis*.
II. Vcrumtanien, cbarissimi, cum dute vitse sint

una ante mortem alia post morteni amba^ istae habue-
, ;
runt et babent amatorcs suos. Qualis sit brevis baec vita,
quid describere opus est? Experiniur quam aerumnosa,

quam querulosa : circumdata tentalionibus ,
plena timo-
ribus ; ardens cupiditatibus , subdita casibus ; iu adver-
sisdolens in prosperis tumens lucris exultans damnis
, ; ,
excrucians. Et in ipsis lucris exultatione trepidat ne ,
quod acquisivit amittat ne propter hoc quicratur qui

, ;
,
anteqiiam baberet non quaerebatur. Vera infehcitas,

mendosa fehcitas. Humihs cupit ascendere subhmalus ,
timet descendere. Qui non habet invidet habenti; qui

,
habet, contemnit non habcntem. Et quis expHcet verbis

hujus vitiie tantam et tam conspicuam foeditatem? Et
lamen ista foeditas habct amalores suos tales, ut opte-
mus invenire paucissimos, qui sic dihgant aeternam vitam,
quam fmire non possunt, quomodo ista dihgitur , quae et
cito hnitur. et si protendatur, quolidic timetur , nc per
horas singuhis finiatur. Quid ficianms? Quid agamus ')
Quid dicamus? Quos comminationis aculeos, quosexhor-

lationis ignes admoveamus cordibus pigris et duris, rt
terrcni staporis glacic congclatis, ul torporem mundi aU-
qnando dccntiaul , ct iu telcrna inardcscant? Quid . in-
(piam , faciamus? quid dicamus? Adjacet mihi , el inte-
rira occurrit , quia res ipsa; cpiotidianse admonent nos ,
et suggerunt <{i|id dicamus. Ah amore liujus temporahs

•
1 Mallh. V, 12.
SERMO CCCII, IN SOLEMNITATE S. LAURENTII. 69
vitae , accede , si fieri potest , ad amandam setemam vi-
tam, quam ]Martyres amaverunt, qui haec temporalia
coutempserunt. Rogo, obsecro, exhortor, non solum vos,
sed vobiscum ct nos , diligamus aeternam vitam. Nolo
amplius, cum sit amplior; sic eam diligamus, quomodo
diligitur temporalis ab amatoribus suis non quomodo :
•temporalis vita dilecta est a sanctis jNIartyribus. Istam

enim aut minimum dilexerunt et ei facile
nihil , aut ,
êmpitemam pryeposuerunt. Non ergo Martyres attendi,

quando dixi : Diligamus aeternam ,
quomodo diligitur
temjDoralis : sed quomodo diligitur temporalis ab amato-
ribus suis, sic diligamus seternam , cujus amoreni Chris-
tianus profitetur.
Ideo enim Christiani facti sumus, non propter
III.
hanc temporalem vitam. Quam multi enim Christiani

imniaturi rapiuntur, et sacrilegi homines usque ad dc-
crepitam aetatcm in hac vita perdurant? Sed rursus et
apud eos multi moriuntur immaturi. I\lulta damna Cbris-
tianorum , ct lucra impiorum : et rursus multa darana
impiorum , et lucra Christianorum. Et multi honores
impiorum et abjectiones Christianorum : et rursus multi
honores Christianorum , et abjectiones impiorum. (lum
bona etmala utrisque communia nuniquid,
sint ergo ista ,
fratres, quando Christiani facti sumus propter mala ,
ista dcvitanda, vel bona adipiscenda, nomen (.hristo
dedimus etfrontem tanto signo subjecinius? Cluislianus

,
^s , in fronte portascrucem Christi. Character tuus docet

quid ])ro(itearis. Qiiando illc in crucc ûndcbal . qiiam
criicein portas in rroiile ; ( non signum ligni le dfleclal ,
sed siginiin j«-ndcnlis :

) (|ii;mi(Io ergo illc |)cii(lcl)al in
cruce , sfpvientes circiiiuspicicbal . insiillaiiics IcicImI ,
pro iniinicis orahat. Mcdiciis cli;iin cniii oicidcniiir, siio
sanyiiinc icyiolos s;in;ib;il. l)i\il cniin : « J'aler, iguosce

,
6o s. AUGUSTINI EPISCOPI
» illis , quia nesciunt quid faciunt^. » Nec ista vox vacua
vel inanis fuit. Et cx ipsis postea millia crediderunt in
eum, quem occiderant, ut discerent pati pro ipso, qui
pro ipsis et ab ipsis passus est. Hinc ergo intelligitur,
fratres, ab isto signo, ab isto charactere ,
quem accipit
Christianus , etiam cum fit catechumenus ; hinc intelli-
gitur quaresumus Christiani quia non propter tempo- ,
raha vel hona

et transeuntia vel mala sed propter
, , ,
vitanda mala quag non transihunt et propter adipis- ,
cenda hona quce terminuni non liahehunt.

IV. Verumtamen ut dicere coeperam, fratres quod
, ,
admonueram quod proposueram ohsecro vos atten-

,
, ,
damus quomodo diligatur vita ista temporahs ah ama-

,
torihus suis in quam magno timore sunt homines ne

; ,
moriantur morituri. Videas hominem tremerc fugere ,
latehras queerere, defensiones aucupari, rogare, provolvi;

si fieri potest, quidquid hahet, dare , ut vita donetur,
ut uno die plus vivatur, ut aetas incerta semper ali-
quanto diutius protendatur, Tanta faciunt homines :
quis tale aliquid pro vita aeterna? Alloquamur amatorem
praesentis vitae : Quid agis ,
quid festinas, quid trepidas,
quid fugis, quid latehras quaeris? Ut vivam , inquit.
Certe ut vivas? Ut vivas semper victurus? Non. Non
ergo mortem satagis auferre, sed differre. Qui tanta agis,
ut paulo serius moriaris , age ahquid , ut nunquam nio-
riaris.
V. Quam multos invenimus qui dicant : Tollat liscus

res meas , ut serius moriar : quain raro iiivenimus qui
dicat : Tollat Christus res meas, ut nuntpiam moriar.
Et tamen, o amator temporalis vita^ , si toHat fiscus, te
spohat in hoc saeculo ; si tollat Christus, tibi servat in
coelo. Propter haiic vitam volunt hahere homines unde
* Luc. xxiir, 34,
SEP.MO CCCII, IN SOLEMNITATE S. LALRENTII. 6l
vivant, et propter hanc volunt dare unde vivant. Quod
tibi servas unde vivas , hoc das ut vivas , forte fame de-
fecturus.Et tameii dicis Tollat quid ad me? Mendi- :
,
care volo.Das unde vivis mendicare paratus ut vivas. .
Paratus es datis etiam necessariis

, mendicare in hoc ,
mundo et non es paratus erogatis superfluis regnare

; , ,
cum Christo? Rogo appende. Si ahqua statera eequi-

,
tatis invenitur in arca cordis tui . profer illam, et haec

duo imponc in illa . et appcnde : IMendicare in hoc mun-
do, et regnare cum (^hristo. Non est quod appendere.
rson cnim in illius rei comparalione habet hoc aliquod
pondus. Si dicerem regnare in lioc mundo, et regnare
cuin Christo, non esset quod appendere. Pcenitet nre
dixisse appende
, prorsus non est quod appendere.
:
« Quid prodest homini,si totum mundum hicretur, ani-

)> mae autem suae detrimcntum patiatur^?» Qui autem
iion passus fuerit detrimentum animae suae , ipse regnabit
])ro Christo. Quis autem iu lioc mundo rcgnat securus?
J'ac quia regnat securus : nuinquid regnat a?ternus?
M. lllud advertite, quod proponebam . quales ama-
tores habeat praesens vita, temporalis vita , hrevis vila,
lijeda vita, qualeshabeat amatores. Fit plerumque homo
propter hanc vitam nudus, mendicus. Quieris ab eo
(juare? Ut viverem. Quid amasti, et
Sic respondet :
quid amans quo pcrvenisti? Quid dicturus es male

aiiiatae perverse auiator? Quid dicturus cs luiic ainatae
vitae tuae? Dic alloquere blandire si potes. Quid dic-

, , ,
luruses?Ad istam nuditalfin me perduxit pulcliritudo

lua, Clamat tihi iMrda suiii, et tu amas? Clamat Diira
: :
.siiiii, ct tu amplecteris? Clamat : Yolalica siim , cl lii
scqui conaris? Ecce respondet tibi amata tua : ôii lc-
• Matlli. xvi^ aG.

m
cum stabo : etsi tecuni aliquantum ero, nontecum per-
manebo. Nudare te potui beare non potui. ,
YII. Ergo quoniam Christiani sumus implorato ad- ,
jutorio Domini Dei nostri adversus blanditias male amatae,

amemus illius pulchritudinem vitae , « Quam nec oculus
» vidit , nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit^. »
Hanc enim praeparavit Deus diligentibus se et ipsa vita ;
ipse Deus est. Acclamastis suspirastis. Amemus hanc ,
fortiter. Donet Dominus ut amemus. llli lacrymas pro
hac non solum adipiscenda , sed etiam diligenda funda-

,
mus. Quid monituri sumus, quid demonstraturi? JNum-

quid libros recitamus ut ostendamus quam sit ista in-
,
certa ,
quam transitoria quam pene nuUa quam verum, ,
sit quod scriptum est: « Quae enim est vita vestra? Vapor
n estad modicum apparens deinceps extcrminabitur^. » ,
Yivebat heri, non est hodie paulo ante videbatur, :
modo non est qui videbatur. Deducitur homo ad sepul-

crum : redeunt tristes , cito obliviscentes. Dicitur quam
nihil est homo : et hoc dicit ipse homo ; non corrigit
et
se homo, ut non nihil , sed aliquid sit homo. Hujus ergo

amatores Martjres fuerunt, et hujus vitê acquisitorcs
sunt. Habent quod amaverunt uberius habebunt in re- ,
surrectione mortuorum. Hoc ergo itcr nobis magnis suis

passionibus constraverunt.
YIII. Sanctus Laurentius archidiaconus fuit. Opes
Ecclesise ab illo a persecutore quaerebantur, sicut tra-
ditur; unde tam multa passus est, quae horrent audiri.

Impositus craticulge, onmibus membris adustuscst, pcenis
atrocissimis flammarum excruciatus est vincens tamen :
omnes corporis molestias magno robore charitatis, adju-

vante iUo qui talem fecerat. « Ipsius enim sumus figmen-
)) tum, creati in Christo Jesu in operibus bonis, quae
1 1 Cor. II, 9. — ^ Jacob. iv, x5.
SERMO CCCII, IN SOLEMMTATE S. LAUP.ENTII. C3
» praeparavit Deus. ut in illis anibulemus^. »Ut autem
accendcret in irani jiersecutorem hoc fecit, non illum
volens irasci, sctl suam fidcm cupiens posteris commen-
tlare, et quam securus moreretur ostendere « Pergant, :
» inquit, mecum veliicula inquibus apportemopes Eccle-

y siae. » Missa sunt vehicula. oneravit ea pauperibus, et
redire jussit, dicens « Hte sunt opes Ecclesiee.
: Et vcrum ><
est, fratrcs : mai2:nae opes sunt Cbristianorum, necessitales

egentiuin ; si intelligamus ubi debeamus sersare quod
babemus. Ante nos sunt egentes :"ibi si servavcrinius. non
perdemus. iSon timcmus ne aliquis tollal : ille cnim qui
dedit serv^t. Nec meliorem possumus invenire custodem,
nec fideliorem promissorem.
IX. Hoc crgo cogitantcs, impigre Martvres iinitemur,
si volumus nobis prodesse solemnitates, quas cdcbra-
mus. Semper hapc admonuimus. fratres, nunquam ces-
savimus, nunquam tacuimus. Vita netcvna diligcnda cst,
pnesens contcmneiida csl. Bcne vivcndum cst. Jxtnum
sperandum cst. Mulanduscst. (pii m;ilus erat; mutatus
inslruendus est; instrurlus licrscvcrarc deljef. « Qui enim
» perseveraverit usquc in (incm, bic salvus erit^. »
X. Scd dicunt nmhi mali muka maJa. Et quid velles

tu? An a malis l)ona? ôh quarcrc uvam in spinis :
pro]iil)itus es. « lix ahundanlia cordis os lotjuitur'^. >/ Si

ah([uid poles, si tu jam non es malus. opta malo ut sit
bonus^, Quid saevis in maios? Quia mali suiit. inquis.

Addis tc illis, ScCNicndo in illos. (onsilium do : displicct
libi malus, non siiil duo. r\C|irciicndis , et adjiingcris?
nugesejus numcriiin. (|iicm (ondemnas? De malovisvin-

cere mahim? dc malilia \iiicci(' maliliam? Eriml (liia'
maliliic, amba- vinccndic. Non aiidis coiisilium Doinini

* F.plieg ir, lo. — 2 M.iilli. \, v.?,<l \\l\, i3. — 3 Luc. \i, .',.';. —
* B<^(la c1 Horiis aJ Koiit. xii.
tui per Apostolum, « Noli vinci a malo, sed vince in
» bono malum^? » Forte ille pejor est cum et tu sis :
malus, duo tamen niali. Ego vellem ut vel unus esset

bonus. Postremo saevit usque ad mortem. Quid et post
mortem, ubi ad illum malum jam non pervenit poena, et
alterius mali tota exercetur malitia ? Hoc insanire est,
non vindicare.
XI. Quid vobis dicam, fratresmei? quid vobis dicam?
Non vobis placeant tales ? Ita-ne vero de vobis sensurus
sum, quia placent vobis tales? Absit a nobis, ut sentia-
mus ista de vobis. Sed parum est ut tales displiceant
vobis, parum est est aliquid quod de vobis exigendum
:
est. Ne quis dicat Deus novit quia nolui fieri. Ecce duas
:
res dixisti : et non feci, et nolui ficri. Adhuc parum est.
Parum est prorsus si noluisti, si non etiam probibuisti.

Habent mali judices babent potcstates suas de qui-
suos, :
bus Apostolus ait « : Non enim sine causa gladium portat.

)TVindex est enim in iram, sed ei qui male agit. » In iram
vindex ei qui male agit. « Quod si maluni, inquit, feccris,
» time. Non enim sine causa giadium portat. Yis autem
» non timere potestatem? Bonum fac, et habebis laudem
» ex illa^. »
XII. Quid ergo, ait aliquis, sanctus Laurentius malum
fecerat, ut a potestate occideretur? Quomodo in illo im-
pletum est, Bonum fac, ct habebis laudem ex illa ^, »
«
quandopropter bonum tantos cruciatus meruit exilla? Si

non habcret laudcm ex illa, hodie non honoraretur, non
a nobis praedicaretur , non tanto praeconio laudaretur.
Habet ergo laudem ex illa, etiam nolente illa. Non enim
ait Apostohis : Bonum fac, ct laudabit te potestas ipsa.
Bonum cnim fccerunt Apostoh omnes et Martjres , etnon
eos laudaverunt, sed interfecerunt potius potestates. Ergo
• Rom. xii, 21, — 2 Rom. xm, 3, 4. —
• 3 Beda et Florus ad Rom. xiu.
si diceret:Bonum fac, et laudabit te potestas, deciperet
te. Modo autem temperavit verba, circumspexit, appen-
dit, moderatus est, circumcidit. Discite quod audistis :
« Bonum fac, et habebis laudem ex illa ; » etiam ipsa lau-

dante, si bona est. Si autem iniqua est, mortuus pro fide,
pro justitia, pro veritate, habebis laudem ex illa , etiam

saeviente illa. Ex cnim habebis non ipsa laudante,
illa
sed ipsa tibi laudis occasionem praebente. Ergo bonum

fac, et habebis, et securus eris.
XIII. Sed malus ille tanta fecit, tantos oppressit,
tantosad mendicitatcm egestatemque perduxit. Habetju-
dices suos, habct potcstates suas. Ordinata est respu-
bhca. « Quae enim sunt, a Deo oidinatae sunt ^. » Tu
quare saevis? Quam potestatem accepisti, nisi quia non
suntista pubhca supphcia sed aperta latrocinia ? Quid ,
enim? Considerate in ipsis ordinibus potestatum, desti-

natum supphcio ct damnatum, cui ghidius imminct, non
licere feriri, nisi ab iho qui ad hoc mihtat. Miiitat Quaes-
tionarius percutitur damnatus. Si damnatum,
: ab illo
jam supphcio destinatum, pcrcutiat Exceptor, nonue

ct damnatum occidit , et tanquam liomicida damnatur?
Certe qucm occidit, jam damnatus erat, jam supphcio

destinalus sed inordinate fcrire
: homicidium est. Si ,
homicidium est, inordinalc fcrirc damnatum; quid cst,

rogo vos, vcUc fcrirc inauditum, vcllc fcrirc non judica-
lum, velle fcrire nulla accepta potestate hominemmahini?
Non enim malos dcfcndimus, aut dicimus malos non csse
malos. Ucddcnt iiidc ralioncm ([ui Judicant. Quare de
morte alicna tu vis rcddcrc dillicultalcm rationis qui noii
portas sarcinam ])0testatis? Liberavit te Deus, ut non
sis judex : quid tibi usurjnis ahcnum? De tc rcddc ra-
tionem.
' Rom. XIII, I .
CXXVIII. 5
::
g0 S. ALGtSHM EPISeOPI
XIV. Domine, quomodo pupugisti eorda seevien-'

4ium) quando dixisli « Qui sine peecato est, prioi" in :
t illam lapidem miltat *. » Yerbo gravi etacuto cotnpunctis
cordibus conscicntias suas agnoveruht, et justitise prae-

sehti erubuerunt; et unus post unum abscedentes, solarti
muliereni miserarii reliquerunt. Sed non fuit sola rea
qilia cum illa erat judex, nondiim judicdns, sed miseri-
eordiam praerogans. Dimissse sunt cnim, discedentibus
ssevientibus, misera et misericordia. £t ait illi Dominus
« Nemo te eondemriavit? Respondit : Neriio , Domine.
» iNec eiô, inquit, te damnabo vade, : et deinceps jam
» noli peccare. »
XY. Sed tanta mibi fecit miles iste^ Yelleni nosse, si
militares, utrum volumus talia

similia non faceres. INec
fieri a iuilitibus, quibus paupcres Opprimuntur volumus :
e.t ipsos audire Evangcbum. Non enim benefaccre pi"©-
liibet militia, scd mablia. Yenientes autem milites ad

baptisriiUrii Joannis, dixerunt: « Et quid nos faciemus? »
Ait illis Joanries : « iNeminem coneusserilis^ nulli ealum-

)) niam feceritis ; sulFiciat vobis stipendium vestrum -; »
Et vere^ fratres, si tales essent milites, felix esset ipsa
rcspul^lica. Sed non solum miles talis esset , sed ct telo-
Aearius talis esset ,

qualis ibi describilur. Nam dixerurit
î priblicani, id esl, telonearii : « Et nos quid faciehius? »
Responsum est : « Nibil ampHus exigatis, quani constitu-

» lum est vobis. » Correptus cst miles, correptus est telo-
nearius :
Habes univcrsaletti
cOrrigatur et Provinciabs.
<iirectam correclionem. Quid facicnuis omnes? « Qui

i)habet duas tuuicas, conmumicet cum non babente et ;
i^qui babetescas, similitcr faciat^. » Yokunus ut audiaut

mililes quod pr?ecepit Cluistus audiamus et nos. Non :
1 Jo:m. viii, 7.— ^ Luc. lu, 14. — Mbid. 11.
i
»
SERMO CCCII, IN S^LEMNITATE S. LAURENTII .67

enim Cliristus iUis est, et nobis non est. Omnes audia-
mus, et concorcliter in pace vivamus.
XYI. Oppressit me, cum essem negotiator. Tu ipsuni
negotium bene egisti? In ipso negotio fraudem non fe-
cisti? In ipso ncgotio falsum non jurasti? ilou dixistirPet'
illumfpii me trajecit, pcr ipsum mare quia tariti emi^ ,
quod non tanli emisti ? fratres dico vobis expresse fet , .
quantum Dominus donat, libere iNon sseviunt in malos, :
nisi mali. Alia est potestatis necessitas. Nam judex ple-

rumque cogitur eximere gladium, et ferire nolens. Quan-
tum enim ad ipsum pertinet, volebat servare sententiam
ineruentam sed perire noluit
: forte publicam disciplinam.
Pertinuit ad ejus professioncm , ad ejus potestatem, ad
ejus necessitatem. Ad te quid pertinet, nisi rogare Deura,
« Libera nos a malo? » qui dixisti, « Libera iios a niido :
liberet te Deus a te ipso.

XYil. Ad summam, fratres, quid vitemus? Omnes
Christiani sumus : nos eliam majoris periculi sarcinam
sustinemus. Ssepe de nobis dicitur : Ivit ad illam potes-
latem : et quid quasrit episcopus cum illa potestate? Et
lamcu omnes nostis quia vestrae nccessitates nos cogunt
venire quo nolumus observare, ante ostium
: stare, intran-
libus dignis etindignis expectarc, nuntiari, vix aliquando
admilti : lerre huniilitatcs, rogare, aliquando impetrarc,
aiiqiiando tristcs absccdcrc. Quis vclict haec pati. nisi
cogerenmr? Dimittamur , nou illa patiamur , nenu» nos
< ogat : ccce conccdatur nobis, date nobis lcrias hujns rci.
llogamus vos, obsccramus vos, ncino nos cogal : noiumus

liabere rationcm cuni potcstatilûs : iiovil illc, quia co-
gimur. \'A ipsas |>olcslatcs sic habcmus, qiiomodo Chris-
j
tianos haJMTc dcbcinus, si (Ihrislianos in cadcin polcslate
invenimus; quomodo pagauos iiabcre debe-
ct pagaiios,
mus; omnibus bona volentes. Sed moneam, inquil, ])o-

;
(33 S. AUGUSTINI EPISCOPI
ut bona faciant. Yobis praesentibus

monituri
testates,
Scitis , si monuimus ? Nescitis , sive
fecerimus ,
sumus ?
sive non fecerimus. Hoc novi quia nescitis et temere
,
,
judicatis. Tamen, fratres mei, obsecro vos, de potestati-

faceret. Et
bus potest mihi dici Moneret illum, et bona
:
monui,
respondeo ego : Monui, sed non me audivit. Et ibi
parte? Yel
ubi tu non audisti. Populum quis monet in
potuimus unum bominem in parte admonere. et dicere :
age, ubi alius nullus esset. Quis ducat
Sic age, vel sic
populum in partem, et nuUo sciente moneat populum?
ne
XVIII. Ista necessitas nos coegit talia vobis loqui,
ne dicatur
malam rationem reddaraus Deo de vobis;
nobis:Tu moneres, tu dares, ego exigerem^. Avertite
averlite vos ab cruentis factis.
ergo vos, ergo omnino istis
cum talia videtis et auditis msi

Non ad vos pertineat , ,
Bis dolendus est quia

misereri. Sed malus mortuus est. ;
et mortuus, et malus. Bis dolcndus ;

quia bis mortuus,
et temporaliter, et in aeternum. Nam si bonus mortuus

esset, afFectu bumano dolercmus;
quia deseruit nos, quia
volebamus eum nobiscum vivere. Mali plus dolendi sunt

excipiuntur. Do-
quia post banc vitam a pcenis aeternis
ergo ad vos pertineat, fratres mei; dolere
ad vos
lere
pertineat non saevire.
,
Sed parum est, ut dixi, parum est, ut non fa-

XIX.
ciatis, parum est ut doleatis, nisi
etiam ea quae ad po-
pro viribus vestris prohibeatis.
puli pertinent potestatem
dico, fratrcs, quia potest aliquis vestrum
exire et
Non
populum prohiljere : hoc nec nos possumus : sed unus-
quisque in domo sua filium suum, scrvum suum, amicum

suum, vicinum suum, clientem suum, minorem suum.
Agite cum illis, ut ista non faciant. Quibus
potestis,
et in quos potestatem habeUs, severitatem

adhi-
suadete ;
> Luc. XIX, a3.

bete. Unuin scio, quocl omnes mecum sciunt, in hac ci-
vitate multas inveniri domos, in quLbus non sit vel unus
paganus ; nullam domum inveniri , ubi uon sint Chris-
tiani. Et si discutiatur diligenter, nulla domus invenitur,
ubi non plures Christiani sint quam pagani. Yeruni est,
consentitis. Yidetis ergo quia mala non fierent, si Chris-
tiani nollcnt. iSon est quid respondeatur. Occuha mala
possent fieri, pubHca non possent, prohibentibus Chris-
tianis ; quia unusquisque teneret servum suum . unus-
quisque teneret fihum suum : adolescentem domaret se-
veritas patris, severitas patrui, severitas magistri. severitas
boni vicini, severitas correctionis majoris ipsius. Hasc si
sic agerentur, non mukum nos mala contristarent.

XX. Fratres mei, iram Dei timeo. Deus non timet
turbas. Quam cito dicitur:Quod populus fecit, fccerit:
quis est qui vindicet populum? Ita-ne, quis est? nec
Deus? Timuit enim Deus universum mundum. quando
fecit diluvium ? » Timuit tot civitates vSodonice cl Gomor-
rhae. quando cf)elesti delevit igne? INolo jam dicere de

praesentibus mahs, quanta et ubi facta sunt. ct quae se-
ciita sunt. nolo commemorarc, ne vid(;ar insullarc. Xum-
(|iiid iii ira sua scjunxit Deus eos qui facicbanl, aJ) cis
qiii noii facicbaiil? Sed juiLxit eos qui fltcicbant, cum cis
qui non piobibcbaiil.

\X1. Iîxpliccmus crgo aliquando scrmoncm . fratrcs
inci. Ilorlaniur vos, ol)secramus vos pcr Dominum et
cjus mansuetudincm, ut mansucle vivalis, pacifice viva-
lis; [)0lcstatcs faccrc quod ad illas pcrlinct. updc Dco ct
inajoiibus siiis rcddiliiia' siint ralioncm, pacilicc permit-
latis:cjuotiescum([U(' [iclciuliim csl, honorilicc el [lacilicc
[iclalis. Ciim liis (jui inala ficiiinl, cl infcllcitcr alt[iic
inoidinatc sa'viuiit, non vos misccalis; non lalibiis faclis

vcl spcctundis intercsse cupiatis. Scd quanlum potcstis,
yo 9. ACGDSTINI EPISCOPI
quisquis in domo sua et in vicinia sua, cum eo cum quo
habet alieujus neeessitudinisetcharilatis vinculum, mo-
neatis, suadeatis, doceatis, corripiatis; comminationibus
etiam quibusHbet a tantis malis coerceatis : ut aliquando
Deus misereatur, et fmem det liumanis malis, et non se-
eundum peccata nostra faciat nobis, neque secundura
iniquitatcs nostras retribuat nobis^, sed quantum distat
ortus ab occidente, longe faciat a nobis peccata nostra;
€t propter honorem nominis sui liberet nos, et propitius
sit peccatis nostris^, ne forte dicant gentes ; Ubi est Deus
corum ?
SERMO CCCIIP.
In JSatali Martyris Laurentii, 11.
I. Beati Laurentii illustre martjrium est, sed Romac,
non hic tantam enim video vestram paucitatem. Quam

:
non potest abscondi Roma tam non potcst abscondi ,
Laurentii corona. Sed quare adhuc istam civitatem late-

ret, scire non possum. Ergo pauci audile pauca quia et :
nos in hac lassitudine corporis et aestibus non possumus

muka. Diaconus erat secutus Apostolos tcmporc post
, :
Apostolos fuit. Cum ergo pcrsecutio ,

quam modo ex
Evangeho audistis praedictam fuisse Christianis, Romae ,
sicut in caeteris locis, vehementcr arderet, et tanquani ab

Archidiacono postulatae essent res Ecclcsipe ; ille respon-
disse fertur : « Mittantur mecum vehicula, in quibus ap-
Psal. cii, 10-12. — '^

IJ. i.x\vin, 9, 10. — ^ Alias de Oivprsis (a3.
SEKMO CCCni, IN SOLEMNiTATE S. LAUP.ENTII. Î
V porlem opcs Ecclcsise. » Apcruit faiices avaritia : sed
seiebat quicl faceretsapientia. Continuo jussum est : quot
vehicula poposcit, totierunt. Poposcit auteni multa : et
quanlo plura erant veliicula . tanto erat major spes

prseclae corde conceptae. Implcvit vehicula pauperibus,
et reversus est cum eis : et diclum est ei : Quid est hoc?
Respondit : « Hae sunt divitiae E.cclesi(B. » lUususperse-
Gulor flanimas poposcit; sed nou erat ille frigidus . ut
flammas timcret : ardebat pcne * furore, scd plus anima
eharitate. Quid pluribus? Craticula admota est, ct tos-
tus est. Et cum cx uno latere arsisset. dicitur tanta tran-
quillitate illa tormenta tolcrasse, ut implcretur in co quod

modo in Evangilio audivimus : « In paticntia vestra pos-
» sidcbitis animas vestras "^.
Denique flamma ustus . sed
patientia tranquillus, « Jam . inquit, coctuin est; quod
» superest, ^crsatemc, et manducate. » Tale duxit uiar-
tyrium : isla gloria coronatus est. Beneficia ejus Uomae
tam clara sunt. ul numerari omnino non possint. Islcest
de quo dixit Christus « Qui pcrdidcrit animani suam
:
» propter me, salvabit eam ^. Salvavit eam per fidcni, >»
salvavitpcrcontcmptum munth. salvavit pcr marlyrinm.

Quanta est gloria cjus apud Dcuni dum tanta csl laus ,
ejus apud homincs?

II. Scquamur vcstigia cjus lide, scquamur et contcniptn
mundi. Non sohim Martyril)us pripniia promittuntnrcd'-

lestia, scd cliam intcgra lidc ct pcrfi* la cliarilatr ( iliri^-
tum scqucntibus. Naniinter Marlyres honoralus csl. ipsa

vcritatc polliccntc. ac diccMitc : ]NcM)o«st «[iii rrliqiial (U\-
» mum, aut agrum, autparcntcs, aul iiatrcs. aul uxoi.iii.

)> autfihos, et nonrccipiatscplics tanfum in isto tcin|nMr,
» in Sfcculum aiilcm fiitiiro vilam irtcniaiii liiibcbii '. •-
Quid cst gloriosiuslKnnini, quain sua vcndric. «t (!liri>-
• Furte pceum. — '' Liir. xxi, 19. — ' fd. u, i ',. - - ^ Mitllli. xix, .>y.
,;
•72 S. AUGUSTINI EPISCOPI

tum emere, ofFerre Deo acceptissimum munus, incorrup-
tam virtutem mentis incolumen laudem devotionis
,
Christum comitari , cum venire co^perit vindictam de

inimicis recepturus ; lateri ejus assistere , cura sederit ju-
dicaturus ; cohseredem Christi fieri, Angelis adaequari
cum Patriarchis, cum Apostohs, cum Prophetis, coeles-
tis regni possessione laetari? Has cogitationes quas perse-
cutio potest vincere, quae possunt tormenta superare?
Dura, fortis, et stabihs rehgiosis meditationibus fundata
Zabuh terrores et minas mundi
mens, et adversus omnes
animus immobihs perstat quem futurorum fides certa
,
et sohda corroborat. Claudunturocuhinpersecutionibus:

sed patet coelum. Minatur Antichristus, sed tuetur Chris-
tus. Mors infertur , sed immortahtas sequitur. Occiso
mundus eripitur, sed restituto paradisus exhibetur. Yita
temporahs extinguitur, sed aeterna reparatur. Quanta est
dignitas et quanta securitas exire hinc la^tum , exire inter
pressuras et angustias gloriosum ; claudere in momento

oculos, quibus homines videbantur et mundus ; aperire
eos statim, ut Deus videatur, etiam fehciter migrando.
Quanta velocitas? Terris repente retraheris , ut regnis
coelestibus reponaris. Haec oportet mente et cogitatione
complecti, haec die ac nocte mcditari. Si talem persecu-

tio invenerit Dei mihtcm vinci non poterit virtus ad
,
praehum prompta. Vcl si accersitio ante pervenerit fidei, ;
quae erat ad martjrium praeparata, sine damno temporis,

merces Deo judice redditur. In persecutione mihtia, in
pace constantia coronatur.
SERMO CCCIV, IN NATAU S. LAURENT[I. n3
SERMO CCCIVi.
/n solemnitate Laurentii Martyris^ III.
I. Beati Laurentii triumphalem diem , quo calcavit

mundum frementem sprevit Llandientem et in utroque ,
vicit diabolum persequentem hodiernum nobis Ecclesia ,
Romana commendat. Quam gloriosa enim , et quanta

virtutum multitudine, quasi florum varietate, distincta
Laurentii Martjris sit corona, universa testis est Roma.
In ipsa enim Ecclesia, sicutsoletis audire, Diaconii gere-
bat ofTicium. Ibi sacrum Christi sanguinem ministravit :
ihi pro Christi nomine suum sanguinem fudit. Ad mensam

potentis prudenter accesserat. Ad illam mensam, dequa
nohis modo Salomonis proverl)ia loquehantur, uhi scrip-
tum est : <(. Sisederis r.fenaread mcnsam potcntis, cognos-
» cens intellige quae apponunlur tihi; et sic extende ma-
» numtuam, quoniam similia te oportetpraepare ^. »
sciens
Hujus cnenec mvsterium heatus a])Ostolus Joannes evi-
denter exj)0suit, dicens : <( Sicut Christus pro nohis ani-
» mam suam posuit, sic et nos dehcmus animas pro
^) fratrihus poiierc ^. » iiitellcxit hoc , fratrcs , sanclus
Laurentius^' ;inlcllcxil, ac fccit :cl prorsus qualiasumpsit
in illa mensa, talia pnT^paravit. Amavit Christum in vita
sua, imitatus cst cum in morte sua.

IL Etnoscrgo,fratrcs, siveracitcraniamus, imitcmur.
Non ciiim mcliorcm rcddcrcpolcriniiisdilcttionis fructum,
• Alias dt! DiviTsis 37. — - rrov. xxiii, i. — ^ i Joaii. iii, iTi. — * Cod.
'Ca»s. cix , fol. ()4 : Intellexislis hoc iacrameDlum , fratres mei ? Bealus Lau-
reatiu» jutellexil, etc.
,;
quam imitationis cxemplum. « Christus enim pro nobis

n passus est , relinquens nobis exemplum ,ut sequamur
» vestigia ejus ^. » In liac sententia vidisse videtur apos-
tolus Petrus ,
quod prQ his tantum pqssus est Christus,
quisequunturvestigia ejus. nequeprositquidquam Christi

passio, nisi illis qui sequuntur vestigia ejus. Secuti sunt
euni Martyres sancli, usque ad effusionem cruoris, usque
ad similituclinem pasyqnis : êcutj sunt Martjres, sed
jion soH, Non enim postquqni jUj transieriint ,
ppns it^ci-
sus est 5 aut postquam ipsi biberunt , fqns ipse îccatus

est. Quae est enipi spes fidchum bonoruii^ ,
qui vel sub
foedeye conjugah jugum matriuionii caste et conpprditer
di^PHpt, vel sub coi>ti»ientia viÛi^li donânt carîis illpce-
liiTfis , v^ eti^m sanctitatis apicem celsijis erigente§ et jn
nova virginiti^te florentes sequuntur agnum qupcîiiqiie
inquaru, quae nobis omnibus spcs est
ievjt? Qua^. istis,
sinon sequuntur Chrislum nisi qui pro ipso sanguinera ,
f^nûnt? Perditura e^X ergo fdiossuos, quos tantp foticun-

djvjs, quanto securius tepipQre pacis epixa est mater Ec-
clesia? Qups ne perdqt , oranda est persecutio, pranda
tent^tio? Absit, fratres. Quomodoenim potest oraye per-
êcutipneni, qui quotjdie cLamat : « Ne nos inferas in ten-
Habet, habet, fratres, habet hprtns ijle
» tatipncni-? »
Donunicus, non solijm rpsgs Martjruni, sed et hlia yir-

ginum, et conjugatpru|u hederas , viojasque viduarum.
Prorsus, dilcctissimi ,
puhum genus lipininum de sua
vppatione desperet : prp oinnibus pass^s est C|jristiis.
Veraciterde iho scriptviin esf: : « Quj yhU pmnes l^pmines

» salvos fieri, ct iii agiiilipi]ein veritatis yepive ^. »
]\\. InteUiganins vTgo pn^Her effusipiiîm pfupris,, prjp-
ter periculum passionis, quomodo Christumdebeat sequi

C^yjstianus. Appstoliis dicit, loquens cjp Dominp Christp
1 I Peti". it, 21, — "^
Matth. vr, i3. — 3 , rim. n, 4.
,
SERMO CCeiV, I» NiTAU t. tAURENTII. ^^

4 Qui cum forma Deiesset. nonrapinam arbitratus est
in
» csse sequalis Deo. » Quanta miijcstas! « Sed semetipsum
» exinanivit, formam servi accipiens in similitudinem
V liominum factus, et habitu inventus ut homo*. »
Ouantahumilitas! Humiliavit se Christus : habes, Chris-

tianc, quod teneas. » (îristus factusestobediens : » quid
superbis? Quo usque Usque factusest obcdiens Christus?
ad incaruationem Vcrbi, usque ad participationem mor-
tahtatis humanae, usque ad trinam diaboh tentationera
usque adirrisionem popuhJudteorum, usquead sputa et
vincula , usque ad alapas Us- et flagella : si parum est, «
9 que ad mortem adhuc ahquid etiam de genere

; » ct si
mortis addendum « mortera autem crucis. » Habemus

,
talc humihtatis exemplum superbiae medicameutum. ,
Quid ergo intumcscis, ohomo? pellis morticina, quid
tenderis? sanics foetida, quid inflaris? Anhclas, doles,

eestuas, quia nescio quis tibi fecit jnjuriam. Unde tu fla-
gitas uUioncm, sitis arcnti fauccvindictam ; nec prius ab
intcntionedcsistis, donccdc iilo qui tclct^scrit, vindiceris?
Si Ghristianus es, expecta regem tuum : prius se vindicet
Ghriitus. Nondum cnim vindicatus cst, qui pro te tanta
pcrpcssus cst. Etutiquc illa majcstas possct vclnihil per-
peti , vel conlinuo vindicari. Scd cum esset in iHo tanla
potentia, idco fuit ctiam tanta paticnlia : quia pro nobis

pst passus, rclinqucns nobis cxcmphun, ut scquamur vcs-
ligia ejus. Vidctis ccrte , dilcctissimi ,
quia praelcr enii-
Monem cruoris, pnetcr vincula clcarceres, [^raeter flagelja
etungulas. sunt miilta in quilxis scqui possuuuis Chris-

tHDi. Deindc hac hun)ililiilc dccursa, ct niprlc prostrala,
asccndit (^hristus incoelum : sequamnr eum. Audiamus

Apostolum dlccntcm : '< Si consui rcxistis cum (!liri>t(),
» qufc sursum sunt, sa[)itc, ubi Christus cst in dcxlcra

' Philip. II, .'>, et MuruH ii>iduui.
» Dei sedens, quaesursum sunt quaerite , non quae super
» terram ^. » Quidquicl delectabile de temporalibus rebus
mundus ingesserit respuatur ; quidquid infremuerit as-
,
perum atque terribile, contemnatur. Et qui sic agit, non

dubitet Christi se cohserere vestigiis , ut merito dicere
audeat cum apostolo Paulo : « Conversatio nostra incoehs
» est ^. »
IV. Sed tunc potest in , si nonistis esse virtus invicta
sit veram virtutem, qui

charitas ficta. llleergodat nobis
diffunditin nostris cordibus charitatem ^. Quando autem
beatus Laurentius appositos extrinsecus ignes non timeret,
nisi intus flamma charitatis arderet? Ideo fratres mei, ,
gloriosus Martyr atroces incendiorumflammas non perti-

mescebat in corpore, quia ardcntissimo coelestium gau-
diorum desiderio flagrabat in mente. In comparatione
fervoris, quo pectus ejus ardebat, exterior persccutorum
flamma frigebat. Quando enim ferret tantorum aculeos
dolorum nisi aeternorum diligeret gaudia prsemiorum ?
,
Postremo quando contemneret istam vitam, nisi amando

meliorem vitam? « Et quis nocere vobis potest, ait apos-
» tolus Petrus ; quis, inquit, nocere vobis potest, si boni
» amatoresfueritis '^? » ma-
Faciat in te licet persecutor
lum : amando bonum. Si enim vere quod
tu ne deficias
bonum est toto corde dilexeris omne malum patienter
, ,
et aequanimiter sustinebit. Quid enimbeato Laurentio illa,

quae apersecutoribus illata sunt, tormenta nocuerunt? nisi
quod eum clariorcm ipsis suppliciis rcddiderunt, ethunc

nobis festivissimum diem de pretiosa ejus morte fecerunt.
' Coloss. III. I, 2. — 2 pliilip. III, 20. — 3 Rom. v, 5. — ^ i Petr. iii, i3.
SERMO CCCV, IN NATALI S. LAURENTII.
77
SERMO CCCV^.
In solemnitate Martjris Laurentii^ IV.
Habitus ad Mensam S. Cypriani.
I. Agnoscit fides vestra graiium ,

quod in terram ce-
cidit, et mortuum multiplicatum est. Agnoscit, inquam,
lioc granum fides vestra ,
quia ipsum liabitat iu mente
vestra. Hoc enimquod de se ipso dixerit Christus, nullus
ambigitCliristianus. Sedplane illo mortuo grano et mul-
tiplicato, multa grana sunt sparsa in terram- : exquibus
cst et beatus Laurentius, cujus seminationem hodie cele-
bramus. De illis autem granis sparsis toto orbe terrarum,
([uanta puilulaverit seges vid('mus,gaudc'mus, sumus : si
tamen et nos per illius gratiam ad liorreum pertinemus.

iNeque enim ad borreum pcrtinet, quidquid in segete est.
Eadem quippej)Iuvia utilis et nutritoria, et
trilicum pas-
( it et paleam. Absit ut simui utruuique in liorreo recon-
datur; quamvissimul utumque in agro nutriatur, etsimul
ulrumque in arca Iriluretur. iNunc tcmpus cligciidi csl.
Aiit('(piam veniat ventilatio, liat morum separalio ; sicut

in area, granumadhuc mundatione discernitur, nondum
v(!ntiIabro ultinio scparalur.
II. Audite nic, grana sancla, quic hic cssc non dubilo ;
uam si dubito, nec ij)se granum ero : audile, inquaui, me ;
ijno audite prinmni granuni per me. ôn amelis in hoc

1 AliaK aG e*. Siruiuudiiiui!», — '^
Jouu. .ui, 44.
:
jS S. AUGUSTISI EPISCOPI
sacculo animas vestras nolite amare : , si amatis ; ut non
amando servetis amando plus amatis. « Qui
; quia non
» amat in hoc sseculo animam suam, perdet eam ^. « Gra-
num loquitur, granuin quod in tcrramcecidit, et morlifi-
catum est ut multiplicarelur, loquitur : audiatur, quia non
mentitur. Quod admonuit, ipse fecit: instruxit praecepto,
praecessit exemplo. INon amavit Christus in hoc saeculo
animam suam ; ideo venit, ut hic perderet eam, pro nobis
poneret eam, et cum
vellet resumeret eam. Sed quia ipse
sic erat Deus esset Christus enim est Ver-

homo, ut et :
bum, anima, et caro, Deus verus et verus homo sed homo ;
sitie pfeccato, qai auferret mundi peccatum majoris erat :
utique potestatis, ut posset veraciter dicere : « I'otestatem
» habeo ponendi animam meam , et potestatem habeo

» iterum tollit eam a me
sumendi eam nemo sed ipse
: ;
5>jpOiio eam sumo eam

a mie, et iterum
^. » Cum esset ergo
tantge potestalis, quare dixit :« iNunc anima mea turbata
» est'^? » Homo Deus tantae potestatis quare turbatur,
itisiquia in illo imago est nostrge infirmitatis? « Potestatem

tohabeo ponendi animam meam et potestatem habeo ,
>>iterum sutnendi eam. » Quando hoc audis a Christo ,
ipse est in se quando hoc, inquam, audis a Christo, ipse

:
est in Si^. Quando anima ejUs morte propinquante, tur-

bittut", ipse est in te. Etenim corpus ejus Ecclesia non
esset, nisi et in nobis ipse esset.
lli; Attende ergo Christilm : « Potestatem habeo po-

» tlfendi animam meam, et potestatem habeo iterum su-
y>thendi eam nemo tollit eam a me. Ego dormivi. » Hoc
:
enim dicit in Psahno :« Ego dormivi. » Tanquam diceret

Quid fremunt? qaid exuUant? quid ventilanlur lastitia
Judaei, quasi ipsi ahqiiid fecerint? « Ego dormivi. Ego,
» itiquit » ege qui potestatem habeo ponendi animam
,
* Joan. XII, 23. — 2 ij; ^^ i8. — 3 id. xn, 47.

,
SERMO CCCV. IN HATAti S. LAURENTII.

J^
meam, ponendo ertin « Ddrmivi, fet sbnlnum cepi. » Et
qtloaiam potc^stjltem habebat itferUtti sumendi edtti
adjunxit: « Et esurtiexi. » Sed daris glQriahi Pdtri : ct (ûb-

» niam Doniinus; inquil. sUscejiit mfe. » Haec verba ubi
ait, « Quoniani Domiriiis suscepit me^. » rion feic occdr-s-
rant mentibus vestris, quasi corpiis suum riori sriscilaverit
ipse Ghristus. Suscitavit bum Pater, suscitavit et ipse se

ipsuni; ilnde docebiriiUs quia suscitavit et se ipsurii '?
Re-
cdle quid dixit Judaeis : « ISolvite telriplurii hoc, et in tri-
i> duo suscitabo ilkid^. » 8ic ergo ChtistUrti intelhge po-

testate natum ek Yirgine, rioH coriditiOne, sed potestate :
jpGtestdte moi-luum , potestate sifc mortuurri. Ad bonUni

suuhi utebatur nescientibus niahs, et fiertieritem pOfiulUrii
insanum iri usum suae tirtutis ad nOstram bealitudinem
Iransferebalj et in his a quibus mOrifebatur. suos VittUrOs
«Bcum videbat : et videns eos iri irisano JiOpulo adhuc in-
feanos^fiPater, inquit, ignosce ilhs, quia nesciunt quidfa-
» ciunt*; » Ego^ inquit, ego medicUs tango Veriitim, de
ligno Etgrotos itispicio; pelideo, ct tango; ttidi-ior, et vi-
•vifico ; sanguinem furido, et iridc iniriiicis mois Iricdica-
«lentum salulis conlicio. SaeviUnt el fundunt icredeti» et
bibent.
IV. Ipse ergo Christus Dominus el salvator noster,
caput Ecclesiac, natusex Patre sine rtialre, ipse, inquam,
Dortiinus et salvalor nOstcr Jesus Chlistus, quaritum ad
ipsum pertinet, [jotestate posuit animam suani; polestate
resumpsit earii. Ad banc potestalem nOii pertiiiel pro|)rie,
« Anima mealurbata est'. » Nos in se transliguravil, lios
vidit* nosinspekit, nbs filtigatos suscepiiet tbvil ; rte Ibrtfe
quando vciiirel alieui rtniiibio ejiis iillimiis dies, (piu ist^t
esset vila linielida, lurbaretui [)er inliiirtilalem, el iies|)e-
« 9*A\. lU, H. i-i '^

iuti. II, 19. — W. ^ xitti , S4. — ^ J^ttii.
,:
raret salutem , et diceret se ad Christum non pertinere
quoniam non sic prseparatus esset ad mortem, ut nulla
in illo perturbatio exoriretur, nulla tristitia mentera de-
votissimam nubilaret. Quoniam ergo periclitarentur mem-
bra ejus desperatione, quando propinquante morte aliquis
turbaretur , nolens finire miseram vitam ,
piger inchoare
nunquam fmiendam ne ; ergo desperatione frangerentur,
ipsos infirmos suos intendit, ipsa membra sua ultima non
valde fortia collegit in sinum suum, ipsa non valde fortia
tanquam galHna texit pullos suos et tanquam alloquitur ;
eos :Nunc anima mea turbata est. » Agnoscite vos in

cc
me, ut quando forle turbati fueritis, non desperetis, sed

ad caput vestrum revocetis aspectum , et dicatis vobis
Quando Dominus Anima mea turbata est, »

dicebat : <c
nos in illo eramus, nos significabamur. Turbamur, sed

non perimus. Quare tristis es anima mea, et quare con-
c<
» turbas me on vis fmiri miseram vitam ? Tanto est

^ ? » I\
miserior, quanto et misera amata est, et non vis fmirl :
minus esset misera, si non amaretur. QuaUs est beata

vita, quando sic amatur misera vita, tantum quia voca-
tur vita? Quare ergo tristis es, anima mea, et quare con-
c(
» turbas me? » Habes quid agas. Dcfecisti in te? Spera cc
» in Domino. » Turbaris in te? Spera in Domino, » qui c<
mundi constitutionem, qui te praedestinavit,

te elegit ante
qui qui te impium justificavit, qui tibi glori-

te vocavit,
ficationem sempiternam promisit, qui pro te mortem non

debitam sustuht ,
qui pro tc sanguinem fudit ,
qui te in
se transfiguravit, quando dixit : « Anima mea turbata est. »
Ad illum pertines, et times? Et ahquid tibi nociturus

est mundus pro quo mortuus est per quem flictus est
, ,
mundus? Ad illumpertines, et times? « Si Deus pro nobis,

» quis contra nos ? Qui proprio Fiho uon pepercit, sed
1 Psal. XLii, 5. —j
SERMO CCCVI, IX NATALI MASS^
CAXDIDJ=. 8l
pro nobis omnibus tradirlit illuni
^>
; quomodo non et cum
^>mo omnia nobis donaviti? . Resiste
perturbationibus
ne consentias amori saeculi. TitilJat^blancTiturînsidiatur'
non 61 credatur , Cbristus tencatur.
SERMO CCCVI2.
In Nalali MartjTum Massce
cajuUdce (4).
I. SicuT audivimus, et cantando respondimus •

« Pre
tiosa cst mors sanrtomm Domini, sed
in conspectu
ejus .,non in conspectu insipientium. «
,
Visi sunt enim
ocuhs insipientium mori, et cTstimata
est malitia
w 1'Jlorum^. » MaJitia in
cationcm baberesolct,
Jatino
-" —
scrmone
"v'"^ non
quam Iiabet in ea Jingua
tiuu cam
eam signih-
siVnifi
exitus
mn Scrin
tura locuta est. Malitia
cnim in latina lingua dici
solet
(pia mah sunt bomines: illa
autem lingua malitia dicitur
«tiam malum, quod pnliunlur bomines.
Alabtia er-o isto
loco ptoia intcllioiiur. Hoc: itaque
dixit : « Visi sunt ocu
" lis msii.ienlniin inon et cTslimata est ,
poena exilus iJlo
MU,n:,l|, autem si.iit in pacc. Kt coram bominibus
si
- lonnenla jkissi siint, >. bax est nialilia, « Snes

eorum
» inciuil, iini.H.il.lilale jÎena cst, el in
paucis vexali \lx
» niullisbenedisi.oiieiiiur. INoii eniin
condi-navsunl ins-
» sioiies bujus lemporis ad fiiluram f^loiiun
,p,a. ,
nZ^
' labitur in nobisS. » Sed donee levelclur abscondil
, est"
J:t (pioniam abscondita cst, ideo « Visi
sunt oculis fnsi'
» j.ientiuin moii. >, Sed numquid .juia abscondita est"
' Uom. 3i et 3i. — '^
Alias .!,• ,)iv.-i.sis j ^- 3 i,,
—
— ,.,^,
.
i .
* Sap. III, a. 5 n„ni. vn,, ,8. '
CXXVIII.
^
;
8*i S. A! GUSTIM EIMSCOPI

etiam Deo alDScondita est, apud quera pretiosa est? Ideo
K Pretiosacst inconspectu Uoniini niors sanctorum cjus. »
Ilnic igitur abscondito sacramento oculos fidei debemus,
ut tjuod non videmus, credamus, ct mala injuste perpessi
fortiter toleremus.
II. Sit nobis electa causa, ne nobis noceat poena. Nam
raala causa nullum habet prcTmium, sed justum tornien-
lum. ISonest igitur ia bominis potestate quo exitu banc
vitam finiat : scd cst in bominis potestate quomodo vivat,
ut vitam securus fmiat, JNeque boc in potestate csset, nisi
« Dedisset Dominus polestatcm fibos Dei fieri^. » Sed qui-
bus? « Credentibusinnomine
Haecestprima Mar- ejus. »
tyrum causa, baec est Candida IMartyrum Massa. Si
caUsa candida, et Massa candida. Massa enim dicta est,
de numeri multitudine candida, de causae fulgore. Tam
;
jnulti comites non timuerunt bitrones. Sed eliam si sin-

guli ambubirent , muniti essent adversus latrocinium
quia ipsa via fuerat munimentum. « Juxta semitam, inquit,
» scandala posuerunt mibi'^. »Ideo qui non decbnata via,
non cadit in scandabim. Habemus auteni et summam et
lidelem poUicitationem Domini nostri Jesu Cbristi di-

centis Ego sum via, et veritas, et vita^. »
: «
III. Omnis autem bomo, qualiscumque sit, beatus

vult esse. Hoc nemo est qui non vcbt, atque ita vefit, ut
pras cseteris vebt; imo quicumquc vuk ctetera, proptcr
lioc unum vebt. Diversis cupiditatibus bomines rapiun-

tur, ct abus cupit ]ioc, abus illud : diversa genera sunt
vivendi, in genere bumano ; et in multitudine generum
vivendi abus abud ebgit et capessit: nemo est tamen
quocumque gcnerc vitas elccto qui non bcatam vitam ,
cupiat. Bcata crgo vita, omnium estconnnunis possessio :
sed qwa veniatur ad cam, qua tcndatur, quo itinere tenlo
* Joan. I, II. — "^

Psal. cxxxix, G. — 3 Joan. xiv, 6,
:
SERMO CCCVI, IN NATALI MASS E CANDTDJP:. 83

pcrvTniatur, inde controvcrsia ost. Ac per lioc si quêra-
tnus bcatani vitam in tcrris, ncscioutrum invcnirc possi-
ftittsrnon quia nialum cst quod qilEcrimus, scd quia non
in loco suo quarrinuis. Alius dicit : Bcati qui mililant.
Negal alius, ct dicit, Bcati, scd qui agrum colunt. Ethoc
licgat alius, et dicit: Bcati cpii in foro 'pojiulari claritate
Versantur, causasquc dcfcndunt, vilain niortcmquc homi-

j
num lingua modcrantur. Kt lioc alius ncgat . et dicit
Beati, sed qui judjcant, cpii potcstatcm liahent audicndi
etdisccrnendi. Ncgat lioc alius, et dicit:Beati qui na\i-
gant, multas reglones discunt, muUa colligunt lucra. Vi-
omni ista multitudine gencrum vivcndi
detls, cliarissimi,in
non placere unum onnnLus ct tamen ])eata vita placet

:
omnibus. Quid cst hoc, ut cum omniljus non placeat

quaecumque vita, omnibus placeat beata vita?
IV. Ergo dcriniamus. si possumus, beatam vitam, de
qua omnes respondcaut IIoc volo. Quia crgo nemo est,
:
qui inlerrogatus utrum beatam vitam velit, dicat: ôlo,

qua^rimus autcm cjuae sit ipsa vita beata tale aliquid dc- ;
finire debenms, cui sensus omnis consentiat, et quod
nuUus dical i\olo. Quid ergo. fratres mei, cpiid estbcata

:
vita, cjuam volunt omnes, et non habent omncs? QaaTa-

mus ergo. Si cui dicalur:VIs vivere? numquid sic audit,
ciuomodo si dicciclui: Vis niililare? In illa cuim intcrro-
galionc, quod cst : Vis militare? a!i(pii milii diccrcnl :
Yolo; et forlc |)hin's:ô!o. Si aiUciii dicam:\is vi\(M-c?
il| puto ncinocstiiiii dicat. ]Nolo:Omncsciiiiii iKilura lialjcnt

a| insitum, vivcic vclle, mori noUc. llcm si (licaiii: Vis sanus
esse? pulo ncmo csl (pii dical: i\o!o; ncmo cniin vull do-
lerc. Sanilas cliam in divile j)icliosa, ccrlc in paiipcre
est sola. Scd (|iiid piodcsl opiilciilia di\ili, si saiiilas iioii
sit ibi, (|ii;c |>;ilriiii()iiiiiiii csl |):iiiperi? Valdc vcllcl dives
lectum argenleum (11111 p;iupcii.s iilutare cilicio. si posscj.
6.
:
segTitLido migrare cum lccto. Eccc ad duo ista consensit
omniuni sensus, vitam et sanitatem. Numquid omnium
sensus conscnsit ad militiam ? Numquid omnium ad agri-
culturam? numquid omnium ad navigationcm? Omniuni
advitam et sanitatem. Cum ergoest bomo vivus et sanus,
niliil-ne plus quaerit? Si sapiat, forte nihil plus debet

quaerere. l Li enim est perfccta vita et perfecta sanitas,
si quaeritur amplius, quid crit nisi vitiosa cupiditas.''

Y. Habebunt vitani in cruciationibus impii. « Veniet
» enim bora, Evangcbum loquitur, quando om-

sicut
» nes qui sunt in monumenlis, audient voceni ejus, et
» procedent qui bene egcrunt, in resurrectionem vitae;
» qui vero male egcrunt, in resurrcctionem judicii^. »
Ergo illi ad proemium, illi ad tormentum; et utrique vi-

vunt, nec aliquis eorum mori potest. llli qui vivunt in
prsemio, amplectuntur dulcissimam vitam qui autem :
vivunt in lormento, cupiunt, si ficri possit, fmire talem

vitam ; et nemo cis dat interitum, ut ncmo auferat cru-
ciatum. Sed vide Scripturam loqucnlem et discernentem :
non est dignata talem vitam vocare vitam. In cruciatibus,

in tormcntis, inignibus sempiternis noluitappcUare vitam
ut ipsum nomen vitae laudis sit, non moeioris; ut ubi-
cuinque audis vitam, tormenta non cogites. JNamin tor-
mentis esse scmpcr, seterna mors cst, non aliqua vita.
Ipsam vocant Scripturae mortem secundam, post hanc
primam, quam omncs humanae conditioni dcbemus-. Et
morssecunda, et mors \ocalur, et nemo ibi moritur. Sa-
tius et mchus dixerimiNemo ibi vivit. In doloribus enim
vivere, non cst vivere. Et unde probamus sic locutam

Sciipturam? Ixce undc:ex hoc testimonio, quod modo
connnemoravi « Audient enim vocem ejus, inquit, et
:
» procedent qui bene egerunt, in resurrectionem \it£e. »
» Juan. V, a8, ag. — ' Apoc, ii, n, tt xx, 6-14.

SF.RMO rrCVT, IN NATAU MASS.E rANDTD.E. 85
Non dixit IjcatcB vitae. s(m1 « Iri rcsurrectionem vitae. »
Solum vitee nonicncuim con- Iraliit Ijcatitudincm. JNisi
sc(|uentcm habcrct bcatitudincm nomcn vitfe, non dice-

rctur Dco, « Quoniam apud te est fons vilae^. » Non
cnim et ibi dictum est Quoniam apud te cst fons beatae :
vitae. Non addidit beat?e, tantummodo dixit « Vitae, » ut
tu intclligas bcatfc. Quarc? Quia si miscrae, jam ncc \ita?.

VI. Eccc aliud tcstimonium. Jam duo diximus. Dic-
tum cst cnim . « Qui bcne cgcrunt, in rcsurrectionem
» vitte. » Itcm dictum cst, « Apud te est fons vitas-. »
iNusquam additum cst, beatse : scd sola intclligitur vita
quae beata; c[uae aulcm non beata , nec vita. Accipe
aliud rursus cx Evangclio. Divcs ille qui nolcbat dimit-
tcrc qnod liabcbat, ct de rcrum suarum amissione indig-
nabatur ,
quas moriendo dimittere cogcl)atur : credo in
ilia rcrum magnarumtamcn tcrrcnarum proflucu- , scd
tissima copia cuui gaudcrct intcrpcdlabatur timorc mor- ,
tis, et cpiasi dicebat ci cor suum Ecce gaudcs in bonis, :
ct riescis, qiiando veniat una febris. C.oliigis, acquiris,
comparas et scrvas ct gaudcs « Anima tua rcjiclitur a

, , :
» tc : Uvcc qutcparasti, cujuscrunt^? » Ilac cogilationc,

quantum intcUigilur, cum velut quibusdam hmoris sti-
mulis s;cpc compungcrctur , acccssit ad Domiuum . ct ait
jlli : « Magistcr ])onc, quid faciam, ut îlain alcriuim

" conscquar^? » rimebal mori , ct cogclâlur moii. Non
<iat qna irct, nc pcrirct. (loiislipatus ncccssitate moricndi,
ct (upidilatx! îvciidi, acccssit ad Domiiium . cl ait :
" Magislcr Ijouc, (jiiid faciam , ut vitam a-tcniam consc-

» quar? Audivit iiilcr ca-tcra. nl poliiis di< amiis (pjod
>'
ad rcm i^racscnlcm pcrlincl « Si vis vciiirc ad \ilam. :
» sciva mandala. " lloc csl quod ww dixcram [irobalu-
' xwN,
I'-iil. II). - Ji)aii. V. -iy, vl r ;il .\.\xv, lo. — •*
Lut'. .\ii, jo.
— • MaUh. xi.x, it).
;:
86 8. AtJGUSTINI EPISCOPI
rum. Necille qui interrogavit , dixit « Quid faciam ut :

,
w vitam consequar » beatam sed tantummodo « Aîtam ,
M dixit setcrnam. » Nolcndo mori ,

quaesivit vitam quae
non liabct fincm. Et numquid non, sicut dixi , eliam
iu tormentis impiorum vita non habet fmem ? Sed hanc
ille non vocabat vitam. Quse esset in doloribus et crucia-
tibus, vitam non csse sciebat mortcm potius appcllan- :
dam csse novcrat. Idco vitam aetcrnam qua^rcbat : ut ubi

vita auditur , dc beatitudine non dubitctur. Et Dominus
ad illum non dixit : Si vis vcnirc ad vitam bcatam, serva
mandata : sed etiam ipse solam vitam nominavit, et ait
« Si vis venircad vitam serva mandata. » Ergo illa vit^ ,
in tormcntis non cst vita ; ct illa vita sola cst quce beata i
nec beata esse potest , nisi fiierit aetcrna.

,
Propterea dives I
ille sciens se intcrpcllari c|uotidie limore mortis, vitam
aeternam quaerebat. Nam vitam beatam, sicut ci videbar
tur ,
jam babcbat. Erat cnim divcs et sanus, ct credo
f|uia diccbat sibi : îbil volo amplius, si possit esse per-
petuum. Habebat eiiim quasi amabilcs voluptatcs , quit^
satiabat stultas cupiditales. Proinde Dominus uno cum

nominc vitae, si ille intcllexit, corrcxit. iNon ait : Si vis
venire ad vitam aeternam ,
quam ilic quaerebat , quasi
jam habens bealam ; nec ait : Si vis venire ad vitam
bcatam; sciens quia si miscra est , ncc vita diccnda est
sed ait : « Si vis vcnirc ad vitam : » ibi cst tietcrna, ibi
beata : « Si vis vcnirc ad vitam , scrva mandata. >j l^^rgo
vita, quae iclcrna ct bcata quia si non oetcrna nec : ,
beata autcm actcrna in prx^.nis, ncc vita.

; si
VII. Quid est fratrcs? Cum quaercrcni ulrum velJetis

,
viverc omncs rcspondcbatis vcllc vos ; utrum vcUclis

,
saniessc, omnfjs respoudcbatis vcllc vos. Sed sanilas et

vita si tiui3tur ne rniiatur, jam non est vita. Non cst enim
seraper vivere, sed semper timere. Si semper timerej
SEllMO CCCVI, Ii\ NATALI AIASS.E CANDID^. 87
semper cruciari. Si cruciatus sempiterEUs, ubi vita aeter-
na ? Tcneinus ccrte non esse lieatam , nisi vitam aeternam;
imo nou esse Lcatam,
si nou seterua, uisi vitam : quia
ot sinon cum satielate.perpetua procul clubio nec beata, ,
nec vita. Invcuiraus, omnes consentiunt. Inveuimus

plauc in cogitatioue, nouclum iu possessioiie. Haec est
possessio quam omucs quccruut nemo est cjui non quae- :
rat. Malus sit, bouus sit, ipsam -quaerit sed bonus li- :
rleutcr, malus impudenter. Quid qua-ris bonum male?
\ouue tibi respoudct ipsa postulatio tua , c[uam sis im-

piobus, cura quaeris bouum malus? Nonue rem quaeris
alieiiam? Siergo summum bouum qua^ris hoc est, vi- ,
tam ; bouus esto , ut ad bonum pcrveuias. « Si vis venire

» ad vitam , serva maudata. y> Cum autem pervencrimus
ad vitam ,
quid addam aeternam.'* quid addambeatam?
serael vitam ,
quia ipsa est vita ,
quae ct aeterna et beata :
cum pervenerimus ad vitara , certum nobis erit in ea uos

semper futuros. Nam si criraus ibi , ct utruiu ibi seiuper
iuturi siraus, iucerli eriiuus; ctiam ibierit timor. lit si
(lit timor. cruciatus erit, uou caruis, scd , c|uod pcjus

est, cordis. Ibi auteiu crucialus, cpiae bealiludoV Eiit
ergo uobis certura, qiiia in illa vila serapcr erinius. et
(aiii (iuirc non ])Oteriraus : (piia iu illius rcgno eriraus,
<lc (juo clictuiu cst : « Et rcgni cjus uon crit liuis^. ^> V.t
gioiiara Saucloruiu Dci , quorum mors cst prctiosa iii
(•ons|)(!Clu ejus, cuin Sapiculia dcraonstraret, ait , sicul
in linc lcctionis audislis : « lit rcgnabit coriim Domiuiis

" in pcrpeluum"-. » Jiriinus ergo in rcgno magnoet scni-
pilerno; ct ideo niagno ct scnipitcrno , cjuia juslo.
VIII. Ncnu» fallil ibi , iicino lalliliir : non i^st illi<- ut

malc sus^)ic('iis <lc r.ilrc luo. lMcia<pie cnim mata g<'nc-
ris humani non aliiinde oriiinliir, nisi (\e snspicionibiis
' },»<. f, II. — • Sli|.. llc, H.
,
falsis. Credis de homine quod oderit te qui forte amat ,
te; et perpravam suspicionem fis inimicissimus amicis-

simo. Quid faciat, cui non credis et cor suum tibi de- ,
monstrare non valet? Loquitur libi dicens : Amo te.
Sed quia posset tibi lioc diccrc et mcntiens, (ea sunt

enim verba mentientis, quae vcra diccnlis ,) non credendo
adhuc odisti. Idco securuni tc £icere vohiit ab eo pec-
cato, qui tibi dixit ; « Dihgitc inimicos vcstros^ . » Chri-
stiane, dihge et inimicos tuos, ne incautus oderis et
amicos. Corda ergo nostra in hac vita videre non possu-
mus , « Donec vemat Dominus , et illuminet abscondita
» tenebrarum , et manifestabit cogitationes cordis ; et
» tunc laus erit unicuiquc a Deo^. »
IX. Ergo si quis nobis modo diceret , cui procul du-

bio crederemus, si Propheta dicerct , si Dcus quomodo
vellet, et perquem vellet , diccret : Yivite securi, omnia
vobis abundabunt , nemo vcstrum morictur nemo aegro- ,
tabit, nemo dolebit; absluh mortem degenere humano

nolo quisquam moriatur , si diceret ; quasi securi facti
exukaremus, et nihil amplius requireremus. Sic nobis
videtur omnino. Si hoc audiremus, continuo vellemus et
hoc nobis addi ut corda invicem vidcremus nec invi-

, ,
deremus ut non humana suspicione scd divina veri-

; ,
tate videremus : ne csscm sollicitus de amico mco , de

vicino meo ne me , odissel , mahnn vellet et
ne mihi ,
ipsa solhcitudine prius malum facerem quam paterer. ,
Qutcreremus hoc sine dubio quaerercmus certam vitam, ,
et invicem cognitioncm cordium nostrorum. Jam enim

intelhgilis quam dicam vitam ne soepius commendando ;
obtundam potius quam instruam. l']rgo vitae vellenms

addi veritatcm , ut corda iiostra inviccm nosccrcmus,
ne nostris suspicioaibus fdlk-rcmur : uL de ipsa vit:.i pcr-
petua , quod ab ea non caderemus certi essemus. Addc
i MaUh. V, 44.— ^ I Cor, iv, 5.
SERMO CCCVI, IN NATALI MASS.E CANDIDj:. 89
vitae veritatem , et invenis vitam beatam. Kemo enim
vult falli ,
qiiomoclo non vult mori. Da mihi hominem
qui falli velit. Qui fallere velint ,
quam multi inveniun-
tur : qui nenio. Coniponc tecuni. iNon vis falli,
falli velit.
noli fallere quod pali non vis noli facere. Vis venire ad
: ,
vitam ul)i non fallaris age modo vitam ubi non fallas.
, : ,
Vis venire ad vitam. ubi non fallaris? quis nolil? Delec-

tat merces; non dedigncris opus cujus merces est. Age ,
modo vitam ubi non fldlas et venies ad vitam ubi

, ; ,
non fallaris. Veraci mercgs reddetur êritas, et tempo-

raliterbene vivenli merces reddetur geternitas.
X. Ergo omnes boc volunuis , fratres , vitam et veri-
tatem. Sed qua venimus, qua imus? INam quo veniamus,

etsi nondum posscssione tenemus . jam tamen cogitatione
et ratione credimus et videnms : ad vitam tendimus et
veritatem. Ipse Cbrislus est. Qua ire quaeris? « Ego

» sum , inquit, via. Quo ire quaeris? « Et veritas et
)^
» vita. » Ecce quod Martjres amaverunt, idco prcpscntia

et transitoria contempscrunt. JNolite mirari furliludiucm,
amor vicit dolorem. iMassee ergo candidae solemnitatem
candida conscicntia cclcbrcmus ; et vcstigia Martjrum
scctantes, capuhjuc Martyrum ct nostruni intucntcs . si
ad lani ni.iîiiiin J)Onuni vcnirc concupisciinus . itcr du-

ruin non tiiiicaiiius. Qui proiiiisit vcra\ cst . (pii proinisit
fidcbs cst ,
qui proinisit faJlcrc non potcsl. Dicainus crgo
ei candida conscicnlia : « Proptcr vcrl)a labiorum tuo-
» rum ego cuslodivi vias duras^ » (Jiiid times vias duras
.passionum cl Iribulalionum? Transiit ipsc. Ucspondcs
forlc Scd : ii)sc. rransicrunl A|)(>stuJi. Ailliuc rcs[)ond(S :
Scd Ar)ostoli. A(( i|)iii. Iu>|)(mdc : li;iii>i(i iiiil postca ct
nuilli \iri. luiilxscc : liaiiîciiinl cl id-iiiiiuc. .*^ciic\ \c-

nisli ad passioncm? noli liincrc mortcin , \cl (piia>icinus
» Psal. XVI 4.
90 S. ACGtJSTINI EPISCOPI
cs morti. Juvenis cs? transicrunt et juvcnes, qui adhuG
vitam sibi spcrabant : transierunt ct pucri, transierunt et
Quoniodo adliuc via aspera est, quam mulli
puellae.
ambulando linierunt? Iltec ergo est solcmnis et assidua
commonitio nostra advos, fratres, ut solemnitatcs Mar-r
tyrum nou vana solcmnitate celebremus ; sed quos in
,
suis solemnitatibus amanius, etiam fide siniili imitari non

formidemus.
SEllMO CCCVIli.
la decolluiione beali Joaimis Baptislce^ l.
I. Ci Msanctum Evangclium lcgcretur, crudelc spec-

taculum ante oculos nostros constitutum cst (5) , caput
sancti Joannis in disco.fcralis missus crudclitatis, proptcr
odium vcritatis Puella saltat , et syevit mater : et inter
delicias ct lascivias et im-

convivantium tcmerc juratur,
pie quod Eactum
juratur, iinplclur. cst Joanni quod
ipse praedixerat. De Uomino enim Jcsu Christo dixcrat,
« llluni oportet crcsccre, mc aulem minui-. » Iste minu-
tus cst in capite , ille crevit in cruce. Odium peperit

veritas. Non potuit a?quo animo tolcrari ,
quod homo
Dei sanctus moncbat (pii utique saluti-m : corum quierc-
bat, quos sic moncbat. Uespondcrunt illi mala pro bonis.
Quid enim ille diceret, nisi quo plcnus erat? Et quid ilh
respondcrcnt , nisi quo plcni crant? IIlc triticum semina-
vitj scd spinas invcniL. Dicebat regi : « Non licet tibi
' Alias X, iiitt^t aJJitos a Parivieiijibu», — '^

JodU. iii, 3o.
SERMO CCCVII, IN DFXOLLAT. B. JOANMS BAPT. ^t
» liabere uxorcni fratris tui^. » Vincebat eniin regem li-
]jiclo : tcncbat apud se proliibitam uxoreni fralris sui.
Scd euni tanicn non saeviret. Honorabat

sic libcbat, ut
cum, a quo vcruni audicbat. Scd mulicr deteslabiiis
odium concipicbat cpiod aliquando dalo tcmpore pare-,
rct. Quando ]iarturicbat, pcperit filiam , filiam saltan-

tcm. Et rcx ille qui sanclum virum babcbat Joamicm,
c[ui cum proptcr Dominum timebat, etsi ci non obcdie-
bat ,
postcaquam ab illo petitum est caput Joannis in
disco, contristatus cst. Scd proptcr jurationem et prop-
lcr conrccumbentes , niisit spiculatorem , et implevit
qiiod juravit.
II. Admonet nos locus iste, charissimi , ut propter
vitam et iiiorcs vcslros aliquid vobis dc juramcnto tracte-
nuis. non est leve pcccatum
Falsa juralio imo tam :
magnum peccatumest, falsum jurare ut propter rea- ,
lum falsae juralionis Dominus probibuerit omncm jura-

lioiicm. Ait cnim « Diclumcst iNon pcrjurabis, rcddes
: :
>jautcni Domino jusjurandum tuum ego autcm dico vo-? :
w bis, non jurarc omnino, nccpie pcr coelum, cpiia ibro-
» nus Dci cst ; nccpic ])cr lcrram , c[uia scabcllum pcdum

» cjus cst; nc([uc aiiucl ([uoclcum([uc juramcnlum ; nc([ue
>' |)er cajHit tuum jiir.i\cns , c|uia noii |)0lcs faccrc capil-
^' !um all)um aut iiigrum. Sit aulcm in orc vcslro, Kst,
>j vsV : ]\on, noii. Si ((uicl ampliiis csl, a m;do cst-. »
III. liivcnimus aulcm iii Sciij^luris sanctis Dominum
jiiiassc, ([uaiido ci usquc acl iminolalioucm dilccli lilii
obcdivit Abialiam. l.oculus cst ci Angclus de ccjelo di-

ccns : " l*cr m(;incli|)suin juro, dicit Domiiius, c[uia
wobaudisli voccm mcaiii, cl iioii ])C))crcisU lilio luo di-

'. Icclo |)i(>|)lcr mc, biMicdicciis bcncdicain lc, cl inq^lcbo
" semcn tuuiii , sicut stdlas cci^li , cl sicut arciiam m.iris.
» Marc, VI, i8, — '»
Malili, v, iS-J^.
92 S. ACGUSTINI EPISCOPI
» et benediccntur in seniine tiio omnes gentes^. » Ouocl
videtis totum orbem tcrrarum Chrislianos implere, exlii-
bet verax juratio Dei. ltemc[ue in Psalmis cle Domino

Jesu Christo prophctatumest : « Juravit Dominus, etnon
» poenitehit eum : tu cs sacerdos in seternum secundum
» ordinem Melchisedech^. » Qui noverunt Scripturas,
sciunt cjuid protulerit Melchisedech sacerdos Dei excelsi,
c[uando henedixit Ahroham, iNon oportet ut hoc memo-
remus, propter cateclmmenos. iMcleles tamen agnoscunt,
quemadmodum ante prophetatum sit, c|uod modo vide-
mus Et unde hoc? Quia juravit Dominus. Et
impleri.
« Juravit Dominus ct non poenitehit euni
, » non cpio- :
modo Herodem pa^nituit cjuia juraverat.

IV. Cum ergo Dominus juraverit, cjuare Dominus |
Christus suos jurare prohihuit? Dico quare. Non est pec-

catum, verum jurare. Sed cpiia grande peccatum est
falsum jurare , longe est a peccato falsum jurandi cpii
omnino non jurat propinquat falsae jurationi, qui vel

:
verum jurat. Dominus ergo, qui prohihuit jurare, su-

pra ripam te noluit amhulare , ne pes tuus in angusto
labatur, et cadas. Sed Dominus juravit , incpiit. Securus
jurat, qui mentiri nescit. Non temoveat, quia Dominus
juravit quia forte non dehet jurare nisi Deus. Tu enim
;
quando juras, quid facis? Testcm Deum adhibes. Tu

ilhim, ipse se ipsum. Sed tu homo, quiain muUis fldle-
ris, plerumque adhibes testcm vcritatem ad tuam falsi-
tatem. Ahquando et nolcns homo perjurat. cum verum

putat esse quod jurat. Non est quidcm tantum peccatum,
quantum ejus cpii scitfalsum csse et tamen jurat. Quanto ,
melior, et a peccato isto gravi omnino longe fit, cpii audit

Dominum Christum, etnonjurat?
V. Scio grave esse consuetudini vestras
!
: sed et grave
*Gen.xxn, i6, 17. — 2 psgi cix, 4.
SERMO CCCVIII, IN DECOLLAT. B. JOANxMS BAPT. 98
fuit consuetudini nostrae. Timendo Deum abstulimus ju-
rationcm dc ore nostro. Ecce vobiscum vivimus quis :
iios aliquando audivil jurantes? Numquid non consueve-
rat quotidie jurare? At ubi legi et timui luctatus sum , .
contra consuetudinem meam , in ipsa luctatione invocavi

Dominuni adjutorem^. Praestitit mibi Dominus adjuto-
rium non jurandi. jNibil niibi facilius cst, quam nonju-
rare. Hoc ideo admonui Cbaritatem Vestram ne dicatis , :
Quis potest? si Deus timeatur, o si perjuri expavcs-
caiit? bngua frenatur, veritas tenetur, juratio tollitur.
SERMO CCCYIll^
In eadem solemnitalc, , 11.
1. Pr.oPTER hunc locum,quem hodie audivimus, cum

Evangebum recitarelur , dico Charitati Vestrae : videtis
miserum istum Ilerodem, Joannem sanctum virum et
Dei bominem dilexisse : sed quoniam tcmere juravit
ebrius laetitia et delectatione saltantis, daturum se j)romi-
sil quidquid ilhi ])uella ,
qua- saltaudo placiierat, popos-
cisset. At ubi poposcit rem crudelem et neiariam, con-
tristatus est quidem ; videbat cnim tantum scclus fieri :
s(>d posilus iiiter jurationem suam et puella' petilionem,

ul)i \id('bat crueiiUim I"a(iiius, ibi rursus limebat rea-
lUMi [)erjuiii; ne Dcuui olU'iiclerel peijurando, Deuiii o(-
lijudit sieviendo. Dicit mibi aliipiis : Oiiid efgo dcbiiii
facere llerodes? Si dixero : ôii dcbiiil jiirare : (piis
non videat boc eum noii facere dcbuisse ? '^vA noii con-
• Vide SiT. iHo, 11. 10. — '^
Alias xi, e^ udJitis a l'4ii»it-nsiLu«.
g4 S. ALGUSTfNI EriSCOPI
sulor de homine, utrum jurarc dcLcat ; scd quid facere
deLcat qui juravit. I])sa cst magna dclibcratio. Tcmcre
juravit : quis ncsciat? Tamcn lapsus cst ,
juravit. Ecce
puclla pclivit caput sancli Joannis : quid faccre dcLuit
Ilcrodcs? Dcmus illi consilium. Si dixcrimus : Parce
Joanni, ne facias scclus : pcrjurium suadcmus. Si dixe-
rimus : Noli pcrjurarc : ad scclus implcndum provoca-
mus. Mala condilio. Antcquam venialis crgo ad istum
Licipilcm laqucum, tolJite de ore vestro temcrarias jura- M
tiones : antcquam vcniatis ad istam consuctudincm ma- ^
lam, monco fratrcs mcos monco filios mcos quid opus
, :
est, ut vcniatis acl Lunc articulum, uLi non possumus in-

vcnire consilium?
II. Tamcn Scripluris diligcntius pcrscrutatis, occur-
rit mlLi unum excmplum uLi vidco pium Lomincm et ,
sanctum in temerariam juralionem cccidisse, et maluissc

non faccrc quod juravcrat ,
quam jurationem suam fuso
Lominis sanguinc implcrc. Commemoro crgo CLaritatcm
Vestram. Quando Saiil sanctum David pcrsequeLatur
ingratus, cum suis iLat quocumque potcrat, ncinve-
ille
nirctur a Saiile, et occiderelur. Et c|uodam die aL Lo-

miiie divite, qui vocaLatur JNaLal, ct tondcLat oves
suas ,
petivit sustcntaculum victus , siLi ct cis qui cum
illo crant^. Immiscricors dare noluit , ct cjuod cst gra-
vius, conlumcliose rcspondit. Juravit sauctus David.
eum occisurum se esse. Erat enim armatus. Et quod fli-
cilc fucrat, et juste faccrc ira pcrsuadente videLatur, in-

cautus fudit juralioncm : ct coepit irc, ut laccrct quod
juraverat. Occurrit ALigail uxor iNaLal, et tulit ei neces-
saria quae poposccrat. SuppLcitcr cum rogavit, flcxit, et
a mariti sanguine rcvocavit. Juravit tcmcrc, scd non im-
plevit jurationem majore pietatc. Proinde, cLarissimi,
' 1 Reg. XXV.
S
SERMO CCCVIli. If? DECOLLAT. B. TOANXTS BAPT. g5
iterum redco ad moncnclos vos. Kcce sanctus Da\icl, non
qnidcni iratus sanguincm lioniinis fiulil scd cum falsum ;
jurassc ncg-arc quis potcrit. Hc duobus pcccatis clcgit

minus : scd minus fuit illud in romparationc majoris.
Nam pcr sc ipsum appcnsum , magnum malum cst falsa
juratio. Prius crgo laborare dcbetis , et confligcrc advcr-
sus consuctudincui vcstram mala.m . malnm , malam . ct
valdc malam ; ct lolliM-c jurationcm dc oribus vcstris.
lil. Si cpiis autcm provocavcrit tc ad juratioucm. ut
fortc sic sibi cxistimct satisficri posse, si juravcris dc iJla
rc, cpiam putat tc commisissc aut fccissc, ct forsilan non

fccisli : nc rcmancatin illo mala sus[)icio. si jurav. ris tu,
non sic pcccas quomodo ille qui tc provocavit ; quia

di\it Dominus .b sus : Non,
" Sit in orc vcslro , Est , cst •
h non. Si cjuid amplius cst. a malo cst^. » Loqucbatur

autcm dc juralionc. ubi nos intclligcrc \oIuit ipsam jura-
tioncm a malo cssc. Si ab alio provocatus fucris. ab ip-
sius malo crit quod Juras. non a tuo. Va lioc cst propca
malo conniiuiii gciicris bumaiii (pioiiiam corda nostra .
vidcrc iiou possumus. rSam si corda nostia \iflcrcimis,

cni jiirafcmus? Oiiaiido a iiolîscxit^crclurjiiiatic». (piaudo
\idcrcfur oculis pro.ximi ipsa cogitatio?
IV. Scribilc in cordibus Mslris quod dico : Illc ail-
lcm cjiii liomincm ])iovocavit ad juiatioiiciii et sclf cum .
falsuui cssc juiaturum, viiicil bomicidam. Qiiia bomicida

corpus oc<isiirus est , illc animam; imo diiasanimas, et
cjiis (pKiii jiirarc [)rovocavit . et siiam. Scis veriim essc

qiiod dicis. cl falsiimessc (juod illc dicit. el jurarc com-
[tcllis? Mccc jiirat. ecce [icjcrat. cccc pcrit : fii (piid in-
veiiisti? Iniocl ln prii.sii. (|ii! dc illiiis inoiUlc s.iliarc \(i-
liiisli.
\. .Ui(jiiid ili» ain. (|iioil iiiiu*|iiain di\i (iliarilali \ cs-
'
.MiiUli. V, 1;.
g6 S. AUGUSTINI EPISCOPI
trae, in boc populo, quocl contigit in hac ecclesia. Fuit
hic homo quidam simpJex, innocens, hene fidehs, a mul-
tis vestris , id est Hipponensibus, imo ab omnibus cogni-
tus , TutQslymeni vocatus. Tutumlymcni quis vestrum
non novit, quicives estis? Ab illo audiviquod dico. Nes-
cio quis negavit ei, vel quod commendaverat, vel quod ei
debebatur ; et hominis lidei se commisit. Commotus pro-
vocavit cum ad jusjurandum. Juravit ille, iste perdidit

sed isto perdente , ille penitus periit. Dicebat ergo iste
Tutuslymeni homo gravis et tidehs, ipsa nocte exhibitum

sc fuisse ad judicem, et cum magno imjDCtu atque terrore
se pervenisse ad praesidentem excelsum quemdam et ad-
mirabilem viriim, cui parebat officium simiHter excelso-

rum. justum fiiisse perturbatum retro revocari, et inter-
rogatum fuisse his verbis : Quare provocasti hominem
ad jurationem, quem scieb.is falsum esse juraturuni ?
Respondit ille iNegavit mihi rem meam. Responsum est
:
ilh Et nonne mehus erat, ut rem tuam quani cxigebas

:
perderes quam animam hominis istius fidsa juratione

,
pcrimeres? Prostratus jussus est csedi. Caesus est tam

graviter, ut in dorso evigihantis vcstigia plagarum appa-
rercnt. Sed dictura est ilh ,
postquam emendatus est :
Parcitur innocentiae tuas, decaetero cave nefacias. Fecit

quidem iOe grave peccatum , et emcndatus est : sed
muho gravius peccatum faciet, qui post istuni meum ser-
monem et istam meaui admonilioncm ct exhortationem
tale ah({uid fecerit. (âvete a falsa juratione , cavetc a
temeraria juralione. Ab his duobus mahs securissime ca-
vebitis, si consuctudinem jurandi a vobis abstuleritis.
SERMO CCCIX IX NATALI CYPiaAXI MARTYR.
,,
97
SERMO CCCIXi.
In i\atali Cypnani Martyris , I.
I. Sep.moxem a uobis debituni auribus et cortliJjus

vestris exigit tain grata et religiosa
solenmitas , cjua pas-
sioncm beati Alartyris celebramus. Tristis
procul clubio
tunc Ecclesia fuit, non damno cadentis, scd
desiderio re-
cedentis semper cupicns vidcre praesentcm
;
tam bonuni
rcctorcm atc|ue doc;Lorcm. Scd cjuos alUixerat
sollicitudo
certaminis, consolata cst corona victoris. Et nunc, non
solum sjnc vcrum cliam cum ingenti lcCtitia
ulla Irislitia,
cuncta c|uge tunc gcsta sunt lcgendo ct diJigcndo recoli-
mus; diccpe istogauderejamconcessum est, non
timcre.
Neque enim cum formidamus tcrribiliter venientem,
sed
expcctanms liilaritcr rcdeuntcm. Placct itacfuc
uni\ cisani
illam liclelissimi et fortissimict gloriosissimi
Alarlvris pas-
sioncm cum exultatione rccordari pra?teritani,
quani
tunc fratrcs cum sollicitudinc sustinucrc futurauK
IT. Primo igilurciuod pro lidc couicssionis Christi in
cmIiuiii CuMibiii missus cst, non sancto Cjpriano ali-
(juid iiocilum, scd mullum illi |)ia«slitutum est civitati.
Ouo cnim i^jsc mitlcrctur, ubiillc non cssct, proptcr cu-
jus tcstiinonium mittcbatur ? Christus crgo ipii alt :
" Ecce ego vobiscum suiii omnibus diebus uscjue ad (on-

>' summalioncm saciiii-', « iu omui loco mcmbrum
suuni
c\(ipi('bat, (piocuiiKpic furor inimici jicllcbat.
() slullu
Alias X,,, ini,., iiKliiosa raiisieiisiljus.—

'
aMaUL. xxvm, ao.
CXXVIII. „
q8 s. augustini episcopi
infideiitas persequentis ? Si quseris exilium, quo Christia-
nus jubeatur ire; prius si potcs , inveni unde ChrisLus
cogatur De patria sua in alicnam te arhilraris ex-
exire.
cludcre hominem Dei in Christo nusquam exulem, in

,
carne uhique peregrinum. Sed jam considerare et com-

memorare delectat post illud, quod Cyprianus non sense-
rat, scd inimicus putahat cxiHum, quid cx ordine passio-
nis ipsius consecutum sit. Cum enim Cjprianus sanctus
Marlyr electus a Deo de civitate Curuhitana , in quam
exiho pra^ccpto Aspasii Paterni proconsulis missus fue-
rat, regrcssus esset ; in hortis suis manehat : et inde quo-
tidic sperahat veniri ad se, sicut ostensum illi erat.
111. Quid jam fremcret pcrsccutoris impetus adversus
cor scmper paratum, acccdcnte etiam Domiui revelatione

firmatum? Quando enim dcscreret patientem, quem non
cst passus prsoccupari nescientem ? Jam ergo quod ad
€um passioni exhihendum duo missi sunt, qui eum etiara
secumin curriculum levaverunt, in medioque posucrunt;

et hoc divinae admonitionis fuit, ut gaudcns recoleret ad
ejus corpus se pertinere, qui inter iniquos deputatus est.
namque inter duos latrones ligno suspensus ad
Christus ,
exemplum patientiae praehchatur^. Cyprianus autcm in-

ter duos apparitores, ad passionera curruportatus Christi
vcstigia sequcbatur.
lY. Quid ilkid quod cum in alium diem dilatus apud
custodcs csset, atque iUuc se multitudo fratrum ac soro-
rum congrcgans, pro forihuspcrnoctarct, custodiri pucl-
las praecepit, quanta intcntione considcrandum ? quanta
laude praedicandum ? quanto praecomo commcndandum
est? Vicina corporis mortc , non moriebatur in animo
pastoris vigihintia pastorahs ; et cura tucndi Dominici
grcgis usque ad extremum vila: hujus diem mcnte sohria
»Mal't. xv, 28,
SERMO CCCIX, IN NATALI CYPPJA.VI
.MARTYR gn
tenchatur nec excuticLat ab
:
aninio diligentiam fide^-
simi dispensatons, manus jam proxima cruenti carnifi-
cis. Jta se martjrera cogitabat
futurum, ut esse non oLli-
visceretur episcopum
magis curans quam rationem :
pastorum principi de commissis

sibi ovibus redderet
quam quid infidcJi proconsufi de fide
propria respondel
ret Amabat quippe eum,
qui P^tro dixerat: « Amas me-^
^> Pasce oves measi. » Et
pascebat ovesejus, pro quibus
sangumem fundere ifium imitans
pr^parabat. Custodin
puelJas praecepit, sciens
non solum se babere simr.ficem
Dominum, sed etiam versipefiem
adversarium. Itaque ad-
versus leonem aperte frementem
in confessione virile
pec-
tus armabat, adversus
lupum insidiantem gregi sexum
la-mineum muniebat.
V Ita vere sibi consufit,
qui Deum judicem cogitat
apud quem causam gesta^ bujus vita^ atque ab ifio sibi
munerisirijuncti quisque dicturusest^
: ubi oinnis bomo
recipit, sicut testatur Apostolus, « Qu^ per corpus
^^gessit sive bonum , sive malum^. . Ha sibi consulit
qui ex fide vivens, ct satagcns,
ne ab extrcmo prôccu-
i)etur die, extrcmuin computat
omnem diem, et sic Deo
j.iacitos morcs perducit usquc ad extrcnmmdiem.
Ita sibi
beatus (.jprianus ct cpiscopus
misciicoidissimus, et Aiai-
Ijr iidclissimus, consuicbat,
non sicut,eum iingua sub-
do a di.boli pcr os posscssi a sc
impii judicis monere
vidcbatur diccns « Consulc tiiji. „ :
Cum cmm cjus immo-
biicm mcntcm vidcicl quando
.•
ei dixit : « Jusscrunl le
'- prnicipcs Cicicnioniaii ; >,
rcspoiidilîuc iile : « iNo.i ja-
" <îo : '> adj.rit ct ait . Coi.sulc tibi.
: . Ipsa cst iingua
subciola dialioii clsi non Imjus qui
:
iicscicbal quid lo-
qucictur, ill.us lamcn .pii ,„•, .um ioqucbalur. i.oquc-
balur cnim piocoi.sul non
, tain sccundum pimcipi.s
' Joan. XXI. 17. _i Ho,u. ad K|.liej, n. — i-t Cor. v. 10.
100 S. ALGUSTIXl EnSCOPI
homines, quorum jussa siljimet injuiicta jactabat, quam
secundum principem potestatis aeris dc quo Apostolus ,
clicit « Qui operatur in filiis clilllclcntiae, ^

: » cjuem per :
hujus quoque linguam operari C.yprianus noverat cpiod ,
ipse non noverat. Noverat inquam, Cyprianus, cum a ,
proconsule audiret : « Consule tibi , » (|uod caro et san-

guis diceret stolide , hoc diabolum diccre subdole : at-
que inluebatur in uno operc duos istum oculis illum ; ,
fide. Nolebat eum iste niori nolebat ille coronari ,
proinde circa istum pLicidus , circa illum cautus ; huic

aperte respondebat, iilum occulte vincebat.
VI. « Fac, inc{uit, quod tibi praeceptum est : in re
» tam justa nuUa cst consultatio. » Dixcrat quippe ille :
« Consule tibi. » Ad hoc rcsponsuni cst : « In re tam

» justa nulla est consuUatio. » ConsuHt enim qui consi-
lium vel impertit, vel quaerit. Sed proconsul non a Cy-
priano consiHum accipere volebat, sed eum potius ut a
se acciperet admonebat. At ille , « In re , inquit , tam
» justa nulla est consultatio. » Non adbuc consulo ,
quia
non adhuc chibito : abstulitenimmilii dubitationem ipsa
justitia. Justus autem , ut securus moriatur in carne,
ccrtus vivit in fide. Prgecesserant Cyprianum multi Mar-
tyres ,
quos flagrantissimis exhortationibus suis ad vin-
cendum diabolum acccndcrat : ct crat ufique justum
ut cpios veridicus locpiendo praMniscrat ,
paticndo intre-
pidus sequeretur : ergo « In re tam justa nulla est con-
Quid ad ha?c dicannis? quid ad hasc cxul-
» sultatio. »
temus?Tanta conceptione gaudiorum, in cpiid erumpat

cor nostrum ct os nostrum , nisi in ipsam venerabilis
Martyris ultimam vocem? Cum enim Galcrius Maximus
decretum ex libello recitassct : « Tascium Cyprianum
» gladio animadverti placct. » Respondit ille : « Deo gra-
1 Ephes. II, 1;
SEnMO CCCX, IN NATALI CYPRIAM MARTYR. IQl
» tias. » de re tanta memoriam praesentis
Habentes igitur
]oci, festivitatem solemnissinii tliei, propositionem salu-
Lcrrimi exempli , omnibus medullis nostris dicamus et
nos, Dco gratias.
SERMO CCCX K
In I\'(ilali Cypriaui Wartvris^ II,
I. Si'iRHT;s sanclus doceat nos in hac liora qucC opor-

lcat diccre : dicturi cnimsumus aliquid de laude Cypriani
gloriosissiijii .Martyiis, cujus iNatalcm liodie. sicut nostis,
celcbranms. Quod nomcn sic irccpicntat Ecclesia, id est,
INatalcs, ut Natalcs vocct prctiosas Martyrum mortcs. Sic,
inquam boc nomen frequentat Kcclcsia, ut ctiam qui

,
non sunt in illa, boc dicant cum illa. Ouis cnim bodie,
non dicam in bac uoslra civitalc, scd pbinc pcr Africam
lotam transmarinasque rcgioncs, non Cbristianus sohim,
scd Paganus, aut Judicus, aut ctiam li.crcticus j)olcrit
iiivcniji, qui lum nobisciim dicat >«alalcui Martujs C\-
priani.' Quid cst lioc, Iratrcs? Quando natus sit , igno-
lauius; ct qnia ho(hc passus cst, rSatalcui cjus bodie
cclcJ)ramus Sctl iiliimdicin non cclcbrarcmus, clsi nos-
scinus. lllo cniin tlio traxit origiiiaK' |)cccaliim : isto au-
lciM dic vicilouinc pcMcalum. Illo dic c\ Ixslidioso malris
iiliro i^tam juoccssil iii lucciii. qii.c ociilus c.iiiii^ illccc-
))ral : isto aulcm dic c\ oi i ulltsîmo ii.iliu.c siiiii ill.iin
disccssil ;i(l liic(>m . <jii.c \isiim mciilis lclicilcr cl l)calc

illiislnil.
» A'iii^ 'li' Diwr i^ 11 J,

II. Carthaginensem Ecclesiamvivens gubernavit, mo-
riens honoravit. Ibi episcopatum gessit , ibi martjrium
consummavit. In eo quippe loco , ubi posuit carnis exu-
vias, saevatuncmuhitudo convenerat, quae propler oclium
Christi sanguinem funderet Cjpriani : ibi hodie venerans
muhitudo concurrit, quae propter Natalem (vypriani bi-
bit sanguinem Christi. Et tantodulcius inillo loco prop-
ter jNatalem Cjpriani sanguis bibitur Christi ,
quanto
devotiusibi propter nomen Cy- Christi sanguis fusus est
priani. Denique, sicutnostis, quicumque Carthaginem
nostis, in eodem loco mensa Deo constructa est et tamen ;
mensa dicitur Cypriani non quia ihi est unquam Cy- ,
prianusepulatus, sed quia ibiest immoLitus, et quia ipsa

imraolalione sua paravithanc mensam, nonin quapascat
sive pascatur , sed in qua sacrificium Deo , cui et ipse
oblatus est , otferatur. Sed ut mensa illa ,
quae Dei est,
eliam (^ypriani vocetur, haec causa est ; quia utiUa modo

cingatur ab obsequcntibus , ibi Cyprianus cingebatur a
persequentibus : ubi nunc iUa ab amicis orantibus hono-
ratur, ibi Cyprianus abinimicis frementibus calcabatur :
postremo ubi illa erecta est, ibi prostratus est, « Cantate

» Deo ,
psalmum dicite nomini ejus : qui ascendit super
» occasum ^, » ipse fecit ista super occisum.
III. Sed cum Carthago habuerit cathedram ejus,
Carthago habeat memoriam ejus. Unde nos celebraremus
Natalitia ejus, nisi esset « Pretiosa in conspectu Domini
» mors saiictorum ejus^? » In omnem terram exiit sonus
ejus, et in fines orbis terrae verba ejus ^. Docuit fidehter
quod facturus erat , fecit fortiter quod docuerat. Ad pre-
tiosam mortem juste vivendo , ad gloriosam vero vitam
injuste moriendo pcrvenit ; atque adeptus est triumphale
1 P.val. Lxvii, 5. — 2 i(j_ (;yy^ j5 — ^ Id. xvin, 5.

SERMO CCCXI, IN NATALI CYPRIANI MAHTYR. 1 o3
Mart^Tis nomen quia perduxit usque ad sanguinem pro

,
veritale certamen.
IV. Verum quia non solum dixit quae audirentur, sed
scripsit eliam quae legcrcntur; et ad alia loca per alienas
linguas, ad alia vero per suas littcras venit, et innotuit
regionibus multis. partim per famam fortissimce passio-
nis, partim per dulcedinem suavissimae lectiouis ; alacres
celehremus hunc dicm. omnes unanimitersuppli-
et ita
cemus, ut in Ecclesia majore communcm Patrem audire

et videremereamur; habituri et desermoneejus gaudium,
et de passionis cjus gloria profectum, per Dominum nos-
trum Jesum Christum. Amen.
SERMO CCCXn.
In Natali Cypriani Martyris, 111.
I. IsTUM nobisfestum dicm passio beatissimi Cypriani

Martyris fecit : cujus nos victoriae cclcbritas in istuni
locum dcvotissimos congrcgavit. Sed cclcbratio solcmiii-
tatis Marlyrum, imilalio dcbct cssc virlutam. Eacilc ist
honorem Martyris cclcbrari maguum cst lidcm al(|iic :
palicnliam Martjris iiiiilari. lloc sic agamus, ut illiul

optcmus : bocsic cclcbrcmus, ut illud potius dili;âmus.
Quid laudamus in fidc Marlyris? Ouia us(juc ad morlcm
pro vcritateccrtavit, ct idco vicit. Dlaudicntcin muiidiiiii
coiitcmpsit, saniciili nonccssit : idco viclorad Dciim ac-
cc.vsit. Aiiiiiidaiil ni isto saculo crrorcb <'t tcrrores . bca-
' Alia» de Diverî* i i.f.

104 S. AUGUSTINI EPISCOri
tissimiis ^lartyr, ciTores s;ipicntia, lerrores palientia su-
peravit. Magnuni cst quod fecit secutusagnum, leoncm :
vicit. Quando persefulor saeviebat, leo fremebat : sed

quia agnus sursum attendebatur , ieo dcorsum calcaba-
tur : qui mortc mortem dostruxit , ligno pependit , san-
guinem fudit, mundum redemit.
II. Primi bcati Apostoli arietes grcgis sancti , ipsum
Dominum Jesum vidcrunt pcndcntem, dolucrunt mo-
rientem, cxpaverunt rcsurgcntem amaverunt potentera, ,
et ipsi sanguincjn fudcrunt proco qnod viderunt. Cogi-

tate, fratrcs, qualc fuit mitti homincs perorl^cm terrarum,
prasdicare bomincm mortuum resurrexissc , in coelum as-
cendissc, et pro ista pra^dicationc pci-pcti onuiia quae in-

sanicns mundus infcrrct, damna, cxilia , vincula, tor-
nicnta, flammas, bcstias, cruces, mortcs. IToc pro ncscio
quo? Numquid cnim, fratrcs mei Petrus pro sua gloria ,
moricbatur, aut sc ipsum praxUcabat? Aliusmoricbatur,

ut alius bonoraretur; alius occidebatur, utaliuscolcrctur.
Numquid boc facerct, nisi flagrantia cbaritatis, dc cons-
cientia vcritatis? Yidcrant quod dicelânt : nam quando
pro ea re morerentur, quam non viderant? Quod vidcrant,
negarc debebant? Non negavcrunt praedicavcrunt mor- :
tuum, quem scicbant vivum. Scicbant pro qua vita con-

tcnniercnt vitam sciclânt pro qua fclicitate fcrrcnt
:
transitoriam infelicitatcm, pro quilnis prc^miis ista damna

contemnerent. Fidcs cornm cum toto mundo non appcn-
derctur. Audicrant, « Ouid prodcst bomini si totum ,
w mundum hicretur, animte autem suae dctrimcntum pa-

« tiatur ^? » Non retardavit illecebra SECCuh festinantcs ,
transitura migrantcs. quantumhbet quomodohbct ful-

ct
gcns fehcitas hic dimittenda , ad aliam vitam non trans-
fcrcnda, aliquando hic ct a vivcnlibus rehnqucnda.
< Mallli. .\vi. 9 6.
SEP.MO CCCXI. IN >.\TAU CYPRIAM MARTYR. 1 o5
III. Contomniteergo SceculuiTi, Christiani, contemnite
saecuhim, contemnite. Contempserunt-Martyres, contemp-
serunt Apostoli.conlempsitbeatusCyprianus, cujusliodie
memoriam celeLramus. Divites csse vultis, lionorati esse
vultis, sani esse vultis : totum ille contempsit . ad cujus
Memoriam convenistis. Quidobsecrotantum amatis, quod
contempsitquem siclionoralis? Quem. siistanonconterap-
sisset,non utique sic honoraretis. Quare te invenio earum
rerum amatorem quarum vcneraris contemptorem ? Certe
,
illum, si hsec amaret, non venerareris. Et tu noliamare:

non enim intravit,et ostium contra te clausit. Contemne
ct tu et intra post illum, Patet qua intres
; Christus est :
janua. Et tibi estostium apertum, quando estlatus ejus

lancea perforatum. Quid inde manavit rccole; ct ehge
cjua possis intrare. De latere Domini pendcntis ct mo-
rientis in ligno, jôsteaquam cst lancea perforatum, aqua

sanguisque profluxit ^ In uno est mundatio tua, in altcro
rcdemptio tua.
ad aliquid amate, ct ad
IV. Amate, et nolite aniare :
aliqiiidamare iiolite. Est enim quod ad profectum ame-

tur, ct est quod ad impedimentum ametur. jNoli amare
impedimentum si noii vis invenire tormentum. Quod
,
amas in terra, impedimentum est viscum est pennarum :
Sj)iritalium, hoc cst virlutum quihiis volatur ad Deum.

(Ja[)i noii vis, etviscuin ainas? iNuiiKpiid idco iion caperis,
quia dulcitcr ca[)eris? <Juanlo magis decectat , tanto
fortius stran!(iilal. Il;cc dico : et laiidatis, cl clamalis. vl
amalis, llcspondct lii)i , non ego , scd paticnlia : Mores

volo , non voces. Sapientiain lauda viveudo; nou so-
naiido, sed consonaiido.
V. Domiiiiis dicit in E\ ;nigi'lio : '< Caiita\ iiiuis Nohis,
'» et non saltastis "-^.
» Qu;indo lioc ego dicereni , si uoi\
i Ji),iu. xi\/i\. — '^ Mallji. XI, «;.

106 S. AtJGUSTlNI EPISCOPI
legerem? Irridet me vanitas, sedjuvat auctoritas. Sinon

prsemisissem quis hoc dixerit, quis me vestrum posset
ferre dicentem : « Cantavimus vobis , et non saltastis ? »
Numquidnam in hoc loco , etsi Psahnus cantandus est,
ab ahquo sahandum est? Ahquando ante annos non valde

mukos etiam istum locum invaserat petulantia sakato-
rum. Istum lam sanctum locum, ubi jacet tam sancti
Martyris corpus, sicut meminerunt muki qui habent
aetatem locum inquam tam sanctum invaserat pesti-!-
; , ,
lentia et petulantia sakatorum. Per totam noctem can--

tabantur hic nefaria, et cantantibus sakabatur. Quando
voluit Dominuspersanctum fratrem nostrum lipiscopum
vestrum ex quo hic coeperunt sanctae vigiliae celebrari,
,
illa pestis ahquantulum reluctata, postea cessit diligentiae,
erubuit sapientiae.
VI. Cum ergo modo hic ista Deo propitio non fiant,
quia non celebramus daemoniis ludos, ubi solent ista fieri
in eorum delectationem qui coluntur, et im.munditia sua

solent suos depravare cukores, sed celebratur hic sancti-
tas et solemnitasMartyrum, non hic sakatur, et ubi non
sakatur, tamen de Evangeho legilur « Cantavimus vobis, :
» et non sakastis. » Reprehenduntur increpantur ac- , ,
cusantur , qui non sakaverunt. A bsit ut redeat adhuc

iUa petulantia : audite potius quid veht intekigi sapien-
tia. Cantat. qui pr;Tecipit. sakat. quifacit. Ouid cst sal-
tare ,motu membrorum cantico consouare? Quod
nisi
est ? Non proteram ego non sit

canticum nostrum ;
meum, Mehus minister sum, quam actor. Dico canticum

nostrum : « Nohle dihgere mundum, neque ea quae in
« mundo sunt. Quisquis dilexerit mundum, non est clia-
» ritas Patris in illo : quia omnia quee in mundo sunt,
» concupiscentia rarnis cst. el concupiscentiaoculorum,
» et ambitio saecuh, quae non est ex Patre, sed exmundo
,
SERMO CCCXI, IN NATALI CYPRIANI MAHTYR. IO7

» est. Et mundus transit , et concupiscentia ejus : qui
» autem fecerit voluntatem Dei , manetin aeternum, sicut
)) et Deus manet in aeternum '^
. »
YII. Qualecanticum,fratresmei? Audistis cantantem,

audlamus saltantes ^ facite vos congruentia morum :
quod faciunt saltatores motu membrorum. Intus hoc

i agite mores consonent. Cupiditas extirpetur charitas
: .
I
plantetur. De ista arbore quidquid exit, bonum est. Cu-
;
piditas nihil bonipotest generare : charitasnihil mah. Et
j
dicitur , et laudatur; et nemo mutatur. Absit, non est
I
verum quod dixi. Mutati sunt piscatores, mutati sunt
' postea eliam phirinii senatores : mutatus est Cyprianus,
j
cujus hodie memoriam frequentamus. Ipse scribit ipse ,
I testatur, cujus vitae fucrit aliquando, quam nefariae, quam

ij impiae, quam inqirobandae, ac detestandce. Audivit can-
1
tantem : exhibuitse, non corpore, sed mente saltantem.
! Aptavit se cantico bono, aptavit se cantico novo : apta-
vit, amavit, perseveravit, certavit, superavit.
j
YIII. Et dicitis : Molcsta tempora , gravia tcmpora ,
il misera tempora sunt. Vivite bene tempora , et mutalis

vivendo bene : tempora mutatis, ct non habctis unde
murmuretis. Quid suntcniin tempora,fratres mci ? Spatia
et volumina sasculorum. Ortus cst sol ,
pcractis horis
duodeciin ex aha muiidi partc occidit; alia die maue
ortus iteruin occidit; numcra quoties : ipsa sunt tem-
pora. Quem hcsit solis ortus, quein kcsit occasus solis?
Ergo neminem Ijcsit tempus. Qui licduiilur liomines ,
[sunt; aquibus liiduiilnr.liomiiussunl. <) magnus dolor!

'
homiiics iadiiiiliir, iHHiiiiics s|)()liaiiltir , hoiiiiius oppri-
iiiiiiiliir, Aquibus? Noii a leonibus, iioii a coliibris, iion
d scorpioiiibiis; scd ab homiiiihiis. Dolciil i|iii 1 1 (hiiiliir,
Si possint , noii faciiinl i|)si (|UO(l rc[)rcliciidiiiil? 'riinc
' I Juan. (I, i5, lO — "^

Iii i'i'islolaii aJ nonuluui
108 S. AUGUSTIM EPISCOri
invenimns hominem qui murmurabat, quando potuerit
murmurabat. Laudo, laudo,
facere uncle si non fecerit
quod accusabat.
[. IX. llli autem, cliarissimi, qui potentcs videntur in
saeculo,quomodo laudantur quando minus faciunt quam
possunt? Ipsum laudavit Scriptura, « Qui potuit trans-
w grcdi , et non cst cjui post aurum non
transgressus ;
» abiit^. » Post te debet aurum, non tu post aurum.

ire
Nam bonum est aurum. ISon cnim alicpiid mali creavit

Deus. Tu noli cssc malus ct bonum cst aurum. Ecce
;
aurum pono intcr bonum honiincm et makim. Tollat

malus; inopes opprinnmtur. judices corrumpuntur, leges
pcrvcrtuntur. rcs humana^ pcrturbantur. Quare lioc?
Quia aurum tulit makis. Tollat bonus; paujDcres pascun-
tur, nuck vcstiuntur, oppressi kberautur, captivi reck-
muntur. Quanta boua de auro, cjuod kabetbonus? quanta
mala dc auro, quod kabet niakis? Ut quid ergo dicitis
akquando stomackati? si non cssct ipsum aurum Tu I
nok amarc aurum. Si makis cs, is post aurum si bonus :
es, it Quid
post te. cst, it post te? Tu ducis, non duceris:
quia possidcs, non possideris.
X. Ergo rcdeamus ad verba sacrae Scripturae « Qui :
» post aurum non abiit. Qui potuit transgrcdi. et non est

» transgressus. Quis est hic, ct laudabimus cum? » Quis
est hic, aut cjuis est hic? Quam muki audiunt :et cpiis est
liic? Et tamen aljsit ut dcspcrem esse kic alic|uem, imo

non akqucm. sccl aliquos. Absit ut dc area tanti patris-
lamikas dcspcrcm. Qui longe aream videt, solam palcam
putat invenit grana. qui novit inspiccre. Lbi te oiTcnckt
:
palea, ibi kitet grauorum massa. Lbi te olTcndit quod tri-

Lurando contunditur, ibi cst quod tritura purgatur:ibi
cst, certus esto ; ibj est, Postrcmo illc certus est, qui se-
' Ecfli. xxxr, 8.
SERMO CCCXI, IX ISATALI CYPUIAM MARTYP.. loq
niinavit, qui mcssuit, qui ad areani congrcgavit : no\it
ibi esse unde horrcum rcpleatur, quando fucrit ventila-
tum. Modica qualiscumque vcntilatio fuit tempore pcrse-
cutionis: quae inde grana proccsscrunt? Inde floruit Uti-
censis Massa candida:inde tam magnum ct clectum gra-
nuin Iiic Ijcatissimus Cypriaiius, Quam multi divites tunc
contempscrunt quod Iiabucrunt? quam multi paupcrcs
tunc in tentatione dcfecerunt? Ecce in tcntatione illa,
tanquam non obfuit babcre au-

iu vcntilationc. divilibus
rum ,
paupcribus quid profuit non babcre aurum ? Illi
îcerunt, illi dcfcccrunt.
XI. >on faciuntbonos morcs, nisi boni amores. Tol-
latur auruin de rebus bumanis :imo
aunim. ut pro- atlsit
bct res bumanas. Pracidatur lingua bumana propter

Dei blaspbematorcs ct unde crunt Dci laudatores? Quid
:
tibi fccit lingua? Sit qui bcne cantct, ct bonum cst or-
ganuin. Da mentcm bonain ad Iinguam:bona dicuutur.
tliscordes concordantur, lugentcs consolantur, luxuriosi
( orripiuntur, iracundi refrenantur, Deuslaudatur, Cbris-
tus commendatur. mciis ad ainorcm inflaminatur; scd di-
\iimm, nun bumanum; spirilalcm, iion carnalcm. Ilivc
lionafacitlingua. Quare? Quia bona cst mcns qua- ulilur
liiigua. Da miiltim bomincm ad linguam :erunt blaspbc-
matorcs , litigatoies, cahiiniiialorcs , dclatorcs. Omnia
mala de lingua ; quia mahis cst, qui utitur lingua. Noii
lojlantur rcs dcrebus hunianis : sint rcs, ct adsit usiis re-
nim bonarum. Alia cniin suiil bona, qiuc non sunt nisi
iii bonis; ct alia suiit bona, (pia* sunt communia bonis ct
malis. Rona ((lui' non siinl nisi iii bonis, piclas, lidcs,
jiislilia, castilas, priidcntia, inodcstia, (iKiiilas, cl ca-lcra
liiijusmodi, i5ona (jiia' siint coiiimunia bonis cl nialis,
[•('cunia, hoiior, hujus sicculi [lotcstas, adininislralio,

salus ipsa corporis. Et hsec hona sunt, sed bonos quae-
runt.
XII. Jam hic murmurator iUe, qui quaerit semper
quod reprehendat, et hoc in Deo ; qui utinam ad se re-
diret, se videret, se reprehenderet, se coiTigeiet:ille ergo
reprehensor et argumentator mox mihi objecturus est in
Deo : lit quare Deus, qui omnia gubernat, bona ista dat
malis? Non illa daret nisi bonis. Expectas a me audire
consihum Dei? Quis, a quo, et quid? Tamen secundum
meum, quantum capio, quantum donare dignatur, indico

tibi, quod fortasse non sufficiat tibi, sed est hic ahquis
cui sufficiat. Ergo cantem non enim vere in ista tanta
:
multitudine poterit mihi deesse qui saltet. Ecce audi, sa-

piens, sed a contrario audi. Quod ista bona dat Deus et
:
malis, si vehs intelligere, eruditio tua est, non perversitas

Dei. Adhuc scio te non intellexisse quod dixi audi ergo :
quod dicebam, ille cui dicebam, qui reprehendis Deum

et accusas Deum, quia boiia ista terrena et temporalia
dat etiam hominibus malis, quae secundum scnsum tuum
putas non dare debuisse nisi solis bonis. Hinc enim est
unde quibusdam subrepsit lethalis impietas, ul omnino

credant Deum non aspicere res humanas. Dicunt enim
et disputant: Numquid, si Deus res humanas altcnderet,
haberet ille divitias, haberet ille honores, haberet ille
potestatem? Non curat Dcus rcs humanas : iiam si cura-

ret, ista sohs bonis daret.
XIII. Redi ad cor, et inde ad Deum. De proximo enim
redis ad Deum, si rcdicris ad cor tuum. Nam quando te
ista offi^ndunt, cxisti et a te:cxiil factus es pectoris tui.
Moveris rcbus quas sunt foris a tc, et perdis te. Tu intus
es, ista foris adjaccnt, foris bona sunt, sed foris sunt.
Aurum, argentum, omnis pecunia, vestis, clientela, fa-
miliae, pecora, honores, foris sunt. Si ista bona infima,

:
SERMO Cr.CXI, IN NATALI CYPRIANI MARTYR. 1 1 1
tona terrena, bona temporalia, bona transitoria. non

donarcntur et nialis , magua crederentur a bonis. I*!rgo
Deus qui dat malis ista bona, te docet concupiscere me-

liora. Ecce dico, ista moderatione rerum humanarum
quodam modo te alloquitur Deus pater tuus et quasi :
puerum desipientem docet bis verbis, quse, sicut pos-

sum. profero ad te, tanto fidcntius, quanto magis iJle
dignatur mancre in me. Constituc tibi dicerc Dcum. qui
te renovavit et adoptavit fili, quid est quod quotidie:
surgis, et oras, et genu figis, et fronte terram percutis, et

aliquando etiam lacrvmaris. et diris mibi:Patcr mcus,
Dcus nicus, da mihi divitias? Si dem tibi, ahquid boni te
putas, et magni adcptum. Quia petisti, accepisti : ecce
iac inde bcnc. Antcquam ha})crcs, humilis eras : habere
divitias coepisti, et pauperes contempsisti. Quale bonum
est, unde pcjor factus es? Pcjor factus es, quia mahis eras
et quid tc pcjorem posset facerc nesciebas; idco hapc a
mc pctc])as. Dcdi, ct probavi invcnisti cl invciitus cs.:
Latebas quando noii Jiabcljas. (ôrrigcrc^cvome cupidi-

latem, bibe cbaritatem. Qtiid cst magnum quod a me
pctis? dicit tibi Dcus tuus. rsOii vidcs quibiis ca dcdc-
rim? noii vidcs quaUl)US ca dcdcrim.' Si magnum bonum
( ssct, quod a me petis, haberet hoc latro? hal)erct boc
pcrfidus? habcrct hoc blasj)hciiiator mcus? babcret hoc
infamis miiriiis? hibcrcl mcrctrix inq)udica.' IJi omncs
habcrcnt auriim. si iiiagiium bonum csset aniam? Sed

diiis mibi:ôn cst cigo hoiiiiin ;iiiiiim? Imo ] o! liNiest
auriiiii. Scd iiiala fuiiint dc boiio aiiro iiiali : bona IKiiiut

d(,' 1)0110 auro Ixmi. (Jiiia crgo \ idcs (piil)iis ca ilcdcrim ;
inclioia |)i'l(' a iuc. iii;iior;i |icl(< ;i iiic . .s|)iril;ili.i pcio a

mc, ipsum mc pctc a mc.
XIV. ^vi\ iiuihi, iiupiis, liuut 111 iiiumlo, asj^cra, im-
munda, odiosa. ^(jedus csl, non amelur. Ecce lalis csl,
112 S. ALGUSTINI EPISCOPI
et sic amatur. Riiinosa est domus, et pigct migrare. Ma-
tres sive nutrices, nc pucri multum sugant, uLi cos gran-
dcscerc vidcrint, et non jam deccre ut lactc nutiiantur,
illostamen molcstc mammis inhiare, circumlinunt papil-
ias suas aliqua amaiiuidine, qua offcnsus parvulus, lac
ullerius non rcquirat. Quid crgo adliuc tam dclectahilitcr

sugitur, si amarus tibi faclus est mundus? Implevit Dcus
amaritudinibus mundum ; ct inliias tu, incumbis tu,
sugis lu non nisi indc et indc voluptatcm capis. Quan-
;
diu? Quidsi dulcis esset, quomodo amarctur? Offcndunt

te ista? elige aliam vitam. Ama Deum, contcmne ista.
Despice rcs liumanas, quandocumquc liinc iturus non :
enim liic futurus scmper. Et tamcn sic, quoniodo malus

cst, quomodo amarus cst muiidus, quomodo plenus est
calamitatibus mundus, si dictuni tihi csset a Deo quod

sempcr hic esscs, lanitia tc non caperes, cxultarcs, gratiasj
agercs. Unde? Quia miseriam non finires. Ipsa est major
infehcitas, qutc se amari cogit. Minor csset, si non ama-
retur : tanto pejor est, quanto plus amatur.
XV. Est alia vita, fratres mei : est post hanc vitaml
aliavita, crcdite. Ad eam vos prasparate : proesentia cunctaj
contcmnitc. Si habetis, hene inde facite : si non hahctis,]
noUte cupiditatc inardcscerc. Migralc, transfertc antc vos :|
qQod hic habetis, iOuc cat quo secuturi eritis. Auditc
consilium Domini vcstri « iNc thcsaurizctis vobis in tcrra^J
:
» ubi tinca et a^rugo cxtcrminant , ct ubi fures effodiuiit
» et furantur ; scd thesaurizate vobis thcsaurum in coeloJ

» quo fur accedit, quo tinea non corrumpit. Ubi est
non
))cnim thcsaurus tuus, i\)i cst et cor tuum^. Audis quo- >:
lidie homo fidi-lis, Sursum cor:et quasi contrarium au-
dias, tu mcrgis in terram cor tuum. Migrate. Ilabetis

undc? facitc bcnc. Non habctis und c? advcrsusDcimi
» MaHlv. VI, 19, 20.
;
SEIIMO CCCXII. L\ NATALI CYrKlANI MAinYR. Il3

nolitc murmurarc. Auditc me. o paupercs Quid non ha- :
bctis, si Dcumhabctis? Auditc me, o divitcs : Quid ha-

betis, si Dcum non habctis?
SERMO CGCXin.
In JSatall Cjpriani Martjrisj IF,
1. DiEi tam grati laetique solcmnitas, ct coronae tanti

Martyris tam fclix ct jucunda fcstivitas, Sermoncm a mc
dcbitum Scd tantam sarcinam orationes illius
flagitat.
mccum portant ut si quid minus quam dcljclur, exol-

;
vcro, non mc dcspiciat loqucntcm vobis, sed omncs rcli-

ciat precando pro vobis. Faciam sane quod ci certuni
mihi cst csse p^ratissinium . ut cum iu Domino laudcm.
cum dc illo Dominum laiido. Mitis cnini crat, ctiam cuui
viuc liujus turbidfc ac procellosac pericula in variis ten-
tationibus sustiiicbat, ct Dco cantare vir illc bene novc-
lat corde vcraci, « Audiant maiisucti. ct kctcntur-. » Kt
niinc rclicta tcrra moricntium, Jicalus possidct tcrram vi-
vciirmm, Jlic enim dc illis erat, dc quibiis (licliim csl :
" Dcali niitcs, quoiiiain ij)si possidcbunt tcrrain-^. ^^^r^KÂ
(piain lcrrain. iiisi dc (pia diciliir Dco : « Spcs mc.i cs lu,

" |)(»rti() iiica in lcrra viventium '? » Aul si lcrra vi\cn-
liiim iion csl. iiisi corpus iTsurL;(nlium. cx tcira siimp-
tiim ct in c(X!lcslcm jiloriam commulatuin ; noii illc adliuc
•;('mcns in inlirmitale morlalilalis hujus, cui niancrc iii
cainc iion fiiil optimiim , scd neccssaiiuni [)roplcr nos
' Alias (le nivtrsis i iC). — '^

ISat. xxxiit, 3. — 3 Mullli. v, .',. — * l'sa!.
LM.I , 6.
cxxviii. 8
1 i
4 S. AinUSTINf F.PISCOPI
sed solulus alcjuc Jibcralus a nexu cL ddjili ol \ iuculi CUni
ClirisLo quicLus cx[)CclaL rcclcinplioiicin corporis sui. I
Qui cnini vivae sutc carnis LcnLaLionc non vicLus csL, de
scpulLae rcparationc sccurus cst,
11. In Domino crgo laudctur aniiiia cjus, ut iniLcs
audiant cL LcLcntur. In Doniino laudcLur aniina Lona,
quo possidcntc ])ona, quo inspiranLc vigcL, quo ilju-
fiL
minanLc quo formanLc pulchra,quo implcnLe f(xv

fulgcL,
cunda csL. lloc cnim dcscrenle, quond;im morLua, tcne-

Lrosa, dcformis, slcrilis fluCtliabat, antcquam crcdidisset
in ClirisLum. Quid cnini ci pagano prodcraL cloqucntia,
qua Lanquam poculo prclioso et bi])cbaL morLifcros, ct
propinabaL crrores? Cuni autem benignitas et bumanitils
illuxiL SalvaLorisnosLri Dci, mundaviL cum crcdcntcmsibi
a saH-ularilûs cupidiLaLiljus, ct fcciL bonorcm uLile vas in

donuii sui;c, ad oinne opus bonum paratum^ Ncc illc
tan({uapi ingratus ba^c tacuit» Absit cnim ut cognoscens
Dcum non sicut Dcum glorificarct scd gralias cgit. pris- :
Lina sua non inqiic rcsorljcns quas vomiicraL, scd pie rc-
colcns qu9e muLavCsrat. Scribcns enim ad amicum suuin-^
nL cL ipse cx tencbris, quod crat in sc, ficret lux in Do-
mino. « l'^go, inquiL, cuin in Lcncl^ris alque in nocte ca^ca
jaccrcm, cuinquc in salo jacLanlis Sccculi nuLabundus ac
du])ius vcsligiis o])crranLibus lluctiiarcm. vitas meae ncs-
cius, vcrilalis ac lucis alicnus. El paulo post:Nam ut
ipsc, in([uiL, plurimis vitfc mea: prioris crroriljus impli-
caLus tene]3ar, quiJjus exui me possc non credcrcm ; sic
viliis ;idlicirnti]jus oljsccnnrlans cr;un . cL dcsperationc
mclionim, m;ilis mcis vclut jam propriis ac vcrnaculis

af[iivcb;im. »
III. livc.c qnalcm Cypnaiuim CbrisLiis invcniL : cccc
ad <[ualcm ;inim;im pcrcuLiendam cL sanandam illc cradi-
1 3. Tiiii. II, 2 1. — '^

lu KpUloIa II ad Doiiutuiii.
Ailfr .
'
'•alor et ,,lan(a.or acccssit. A>q„c cim fr„strn cliît

•. tgo occdam. cgo v.verc faciam; cgo
cl
percutiam' cl
"Ogo sanaboi : „ aut frustra
in fntnrornm fi»„ra
nd Jc
rcnnam d.clun, cst „ Eccc
con.,titni tc J,ocl,c
:
supcr .cn,cs
.'0 .cgna, crachcarc ct
cffodc-cct pcr.lcrc ct
icdrfica,.
Ylplanlnrc^. . Acccss,tc,go:„l illa,,, anima,n cradfcator
alquc plantator; ct cvcrt.t
vcterc,,, Cypri,,n„n,.
po- to-
'i;c .1« fnndamcnto ipsosc, novun,
f:vprian„n, jdifill
di n!"l.-''l"'-"'™',"
<l'..'t Lcclcs,a
''>l"''-"""" '<'<^"
« se. Christo cnim
. liotrns cyp,i fratuclis
:
. n„..,„do mcus^
W
...-go ,lic factus cst a Chîsto
Chrislianns, tnnc vcrc^ fV
-t ctnnn a cypro Cyprianns. (•hris.i ^nin,
„, r'
fi.c.us est ,n „mn, loco. sic„, ait apostolus
Panl,,
p...,.d,, tor. c.Cl„.,st,,

„„p,ii. l,on„sodorsum„sD,.o,u
.....loco,ct„.„s,p,i,,alvifin„,,ctiniiscp,ipcrc„,?
» al..s qu,d,.„, „,l„r ,,t.e in vi,a,n,
aliis a„tcn, ,„lor
m, ,f
»1.. mortcn,. lit ad l.sec
,,„is idoncus '? >, ,•„',? ..Uii
pn,,„„m „,„tando îxcrunt : alii Cypriano tnîdcndo pc-"
^
IV. m laus. illi gloria. ,p„ anin,a,„
scrî s„i ncr fi-
.J„s,,,.„doc,.u,tal,im|,iis.,.,fc..i,fi,a„,eam's„a,.
;o,, ,.s,. gh,d„„„ l„s a,„„„„ ,„
; j,„,, i|,„„ |i„„„,„,3,„,:
t.t.ugc„„„m„„,la.af,.,.i,.,.,nr, ,,.,.,,„,„, "j,,"' .
'
,
c,uc vclala ,,„l,.|„.a
pr,„le„til,us vi,lel,alur;
l--. a„,,„. ,
"I"".''' «l'.liî'.^l.u.nc,„um. ,|„o

, ,.„inosis ,lo, ,ri„is
'l„.„„„„o,.„„, ,„digna
or„am..„la fi,.|,a„i. i„
„.,|i,;,.,|,.„
|........ ,.onN,.,.„.r,.,„r |.,.,.|csi,,.
,,„a ,,.,.«„„„. ilh, |,,,|„.;,.„:
.
'..r;ctul ta„ta:,o,.is „,|,a. ,|„,, i;„,,,„„„,„

„„.„,,,,i„.
.','",'"' '•' .-"l.a. ..,.„..r,.. ,„l ,,r„..„.,.„„,„|„„, .,,„•„,,.,
s..u.lor„m n,orl,l,„s ,l,;,l,„|„m
(;l,ri.l ili,anl,.s ,., i„
_^.^....,..v„„.,,,j.-.Mc„.„,. „„._,,: ,,,,_,,,„ „^
8.
ii6 s. AUGUSTiiNi Eriscori
ipso gioriantes clevotos Martyres excilaret. Inter ([uos et

ipse Cyprianus , cujus pio et sancto , non jam fabulosos
fumos eniovente sed Doniinica luce racliante accende-
,
bantur elocpiio, moriendo vixit, judicatus judicem supe-

ravit, adversarium percussus vicit , mortemque occisus
occidit. Qui enim in ludo perversitatis hunianae et suam
et aliorum linguas docuerat locpii mendacium , ut c|uod
ab advcrsario objiceretur , astuta fallacia ncgaretur, jam
in alia schola didicerat confitendo devitare adversarium.
Ubi enim Christi nomen inimicus convertit in crimen ,
ibi supphcium Christus convertit in laudem.

Y. Et si adhuc cpiiscpiam cpia^rit forte cjuis viccrit, ut
omittam regnum coeleste sanctorum quod infidcles cre- ,
derc nohnit, cpiia videre non possunt nunc in ista terra, ;
in ista vita, in domibus, in agris, in civitatibus, in orbe

terrarum , eccc sunt ferventes laudationes Martyrum :
ubi sunt furentes accusationes impiorum ? Ecce quemad-

modum Jionorantur memorice percmplorum , nunc ilH
ostendantidohidaemoniorum. Quid eis judicando facturi

sunt, qui eoruin templa moriendo cverterunt ? Quomodo
corum superbas fallacias resurgentium militum suorum
splcndorc daninaliit , cpii eorum fumantes aras morien-
tium sanguine extinxit?
YI. Inter has Cliristi Wiones
G beatissiraus Cvprianus
pri
gloriosorum pra^liorum doctorctgloriosus ipse pra^halor,

ita quod facturus erat docuit , et quod docueratfecit, ut
et in verbis docentis pra^noscerctur animus Martyris, et
in animo palientis recognoscercntur vc^ba doctoris. Non
enim erat simihs eorum de quibus Dominus ait « Qucc :
» dicunt facitc qua^ autcm faciunt nolite facerc

,
dicunt ;
» enim et non faciunt^. « Iste quia credidit, locutus cst;

cpiia locutus est ,
passus cst. IIoc crgo docuil in vita
1 Mutlli. x.Mii, 3.
SEP.MO r.r.r.XTI, I\ NATAT.I CYPllTANr MAnTYR. ii^
quod fccil; ct lioc fecit iu niortc ,
quocl docuit. llli laus,
illi gloria, Domiiio Dco noslro, rcgi saeculomra, crcatori
ct rccrcalori honiinum, qui suo tali antistitc liujus civita-
tis Ecclcsiam ditavit, et tam sancto corporc hujus loci
amplitudincm consccravit. Uli laus. illi gloria, qui digna-
tus cst illum virum pracdcstinarc intcr sanctos suos ante
tempora , crcarc inter homincs bpporluno tcniporc, vo-
care erranlcm, mundarc sordcntcm, formarc crcdenteni,
doccre obedicntem , regcre docentcm, adjuvare pugnan-
tem , coronarc viuccntem. llli laus, illi gloria ,
qui hunc
talem fecit, iuquo maxime ostendcrct EccIesiLC suae
quantis jnalis opponcnda ct quantis cssct honis charitas
pryeponcuda , ct (juam uulla cssct charitas (Ihristiaui, a
quo non custodirctur unitas (juam sic illc di-
(Jhrisli.
lexit, ut ct nialis pro charitatc nou parceret ct malos ,
pro pacc tolcrarct ; et liber iu diccndo quod ipsc senli-
ret, et paciiicus iu audicutlo quod fratrcs scutirc cogiios-

ceret. Merito in Ecclesia catholica tauti houoris cclsitu-
diucm mcruit , cujiis concordissinuim viuculum tanta
humililate servavit. (Juaproptcr, charissimi, tani grataj
fcstivitati dehito Sermoiic pro virihus pcrsoluto , cxhor-
tordilectioncm dcvotiouemquc vcslram, utistumdicm ho-
nestc ac sohric |)craganuis, ct hoc cxhihcamus thci , quo
Ciypriauus hcatissimus passus est, quod amavil ut pale-
retur.
S, AlTirSTINI EPISCOPI
SERMO CCCXllli.
Iii Natali CyprLani Martjiis ^V.
I. SANCTissiMrs ct solenniissimus tlics, atque liuic

Ecclcsise ornameiito familiarior ct pricclarior, lEetifican-
dis nobis hotlicrnusilluxit, qucm snce nobis gloria passio-
nis Cypriaiius Lcalissimus illustravit. Cujus rcvcrcncli
cpiscoj>i (;t vcncrantli Martyris laudibus nulla lingua sui-
liccrct, ncc si sc ipse laudarct. In ]»oc itacjuc Sermone
nostro, queni cle illo ticJMtum vestris auiibus rctldinms
magis approbate voluntatis affectum, quam exigite facul-
talis ctrectum. Sic cnim ct laudibus Dci, quibus non so-
luni oratio , scd ne cogitatio quidcm ulla satis cst, cum
se sanctuS laudator minus idoncum ccrncret, ait : « Vo-
w knitaria oi-is mci bcncplacita fac , Domine'^. » Hoc el
ego dixerim : sit ctiam ista nica dcvotio, ut sipar nonsum
ad cxplicanduin ([uod volo, accepto l(L>ratur, quia volo.
IL Quid enim nisi Dei sunt luudes tanti Martyris
laudes? xVut cujus Ijonor est Cyprianus ad Deum toto
corde convcrsus, nisi cjus cui dictum cst « Deus virtu- :
);luni, convcrte nos^? » (kijus opus est Cyprianus doc-

tor, nisi cjus cui dictum est : « Doce me justificationes
)) tuas^' ? >^ Cujus opus cst Cyprianus pastor, nisi cjus qui
dixit : « l)al)0 voljis pastorcs sccundum cor mcuni , et
)) pascenL vos cum disciplina^. » CiUJus opus cst Cypria-
1 Alias (lii Divcrsis ri',. — - l»s;il. rxviir, loS. — 3 jÎ^ i.xxix,/,, —

^ IJ. cwiii, i3;>. — ^ Jcrcin, iii, i/».
SEHMO crrxui, iN xatali r.ypr.TAM map.tyr. 119
nus confcssor nisi ejus cjui tlixit : « Dabo \oljis os ti s^-
» pienliam, cui non poLcrunt rcsislcre initnici vestri^'.\»
Cujus opus cst Cjprianus tantae illius pcrsecutiQnJs pro

YcriLate perpcssor, nisi ejus cui dictuni cst : « Patienlia
}i quo clictum est
Isiacl, Poniine^; «ctcle Ouoniam : «
» ab ipso est Postrcmo cujus 0[)us

patientia nit'a^?i»
est Cyprianus in ouniibus victor,.nisi ejus dc (pio dictum
egt « In omnibus supcrvincimus

: pcr cum <|ui dilcxit ,
>mos^? » INon ergo rccitlimus a laudjbus J)ei, tpiando

laudamus opera Dci, et praelia Dei in militc Dei.
III. Sic enim cxbortatur Apostolus « State succindi :
» lumbos vestros in veritatc ct induti lorica justiliic, ct ,
» calceati pcdes in prtedicationc Evangclii pacjs : in om-

» nibus sumcntes scutum fidei, in tpio possitis onniia lela
» nctpiissimi ignca cxlinguerc; et galeam salutis accij)ite,
» etgladium vcrbumDei'. » Quid est
sj)iritus, tpiod est
justitiaelorica indui, ct accipere scutum lidei, ct galpam

JSalutis, et gladium spiritus, quod csLvcrljum ])ei nisi a .
Domino doiiis t\jus armari? i\'ec armari tantum suHiceret

buic militi, nisi inipctrasset al) armato ipso, a '|uo anna-
,tust"uerat, adjuvari. Neque enim piissimus i\jarl>r in illa
(:onllicLionepassionis non oravit et dJ.vil : «Judica, Do-

1) niine, noccntcs nic, expugna inqnignant<'s i]u\ Apj^rc-
n bendc aruia et scutun), et exurgc; in adjuloiium milii.
w liirunde frameam et concliide adversus ros tjui nje
,
» jH'rs(!quunlui' : dic anima' mca' : Sidus tua ego suni". »

QuonH)do vincejclnr, (|iiem sic Dominus |U(iduccbat
{irmalnui, sic atljuNaliaL arinalus?
JY. Absit auLem uL armaLmu l)(!uui (|uibiis(lam cor-
rporalibus insLrumeiilis |uu'rili cordc credauius. Cujus-
UJodi (jiiipiic aiiua siiil ill:i , (jiiibus ab iirur.ilo Dco snlciil
• I.uc. x\i, i5. ~ '^

JenMn. xmi, i3 •— ^ !'»»!. i.xi, (i — • l\ u\. \iii,
j;. — !» 1''.|iIk'.s VI, i'i, li. — ^ Vs«l, x.xîY, i'^.

120 S. AUGUSTIM EPISCOri
ejus niilltes adjuvari, ipsi confitentur adjuti , ubi excla-
mantes et gratias Domine, ut scuto
agentes dicunt : «
» bonae voluntatis coronasti nos^. » Framea vero Dei, lioc

est gladius Dei (juam frameam corpus Christi quod est
Ecclesia, adversus eos qui se persequuntur, precatur ef-

fundi atque concludi ; potest quidem intelligi , ubi ipse
Salvator suo corpori dicit : Non veni paceni mittere in
«
» terram, sed gladium^. » Quo giadio spirilali a Martj-

ribus suis coelestia concupiscentibus gaudia, terrenos
male blandos separavit atfectus ,
quibus de coelo ad tcr-
ram revocarentur astricti , nisi gladius intercideret
Christi. Sed est etiam aha evidentissiiaa Dei framea aniina
justi in manu Dei ; de qua iUi in Psahno dicitur : « Erue
» animam meam ab impiis , frameam tuam ex inimicis
» manus tuae^. » Quod dixit « Animam meam » lioc : ,
repetivit « Frameam tuam » quod dixit

: « Ab impiis ; : ,
hoc repetivit « Ex inimicis manus tuae. »

:
Y. Hanc effudit frameam spargendo usquequaque

Martyrcs suos , et conclusit adversus eos qui pcrseque-
bantur Ecciesiam ut quia prasdicantium vocibus nou
;
tlectebantur, morientium virtutibus frangcrentur. Fortia

quippe sibi adversus inimicos fabricat arma Deus , eos
ipsos quos facit amicos. Magna ilaque framea Dei aiiima
beatissimi Cypriani, splendida cliaritate, acuta veritate,
pugnantis Dei acta ct vibrata virtute, quas bella confe-
cit? quas contradicentium catervas redarguendo supera-
vit? quot percussit infensos? quot prostravit adversos?
In quam muhorum inimicorum cordibus ipsas inimici-
tias, quibus oppugnabatur , occidit, eosque amicos qui-
bus adversus alios Deus copiosius pugnaret, effecit? Ubi
autem venit tempus, ut tanquam praevalescentibus hosti-
bus prenderetur, tum vero ne oppicssus et victus ab im-
» l'sal.. V, i3, — 2 Malth. x, 3',. — 3 rsal, xvi, i3, i',.
StRMO Cr.CXIV, IN NATALI STKPIIANI MARTYR. IQl
piis eorum nianibus cedcrct , affuit ille per ({uem prae-

stareturUnvictus : susccpit victoiiam, post quamnulluni
certamen ulterius lemaneret, <|uam tlc hoc scilicet nmndo
et de mundi Imjus principe reportaret. AfTuit omnino
fidelissimo suo testi usque ad mortem pro veritate cer-
tanti quod exoratus fuerat, eruit animam ejus ab
, fecit
impiis, frameam suam ah inimicis manus sUcC. Cujus

victricis animse sanctam caruem, tanquam frameie illius
vaginam, hoc loco suljliinitate diviiii altaris ornamus;
eidcm ipsi animic triumphali rcsurreclionc rcddendam ,
et nulla deinceps morte poncndam.
SEUMO ccrAiv^.
/// Ncttali StepJinni Martyris ^ I.
I. Nataliim Doinini licstcriia dic cclcljravimus; servi

hodic iNatalcm cclcl)ramus; scd Natalcm Domini cclchra-
vimus quo nasci diynatus est; Natalem servi celcbra-
,
jiius, quo coronatus est. Celcbravinms Natalcm Domini,
quo indumcnlum nostice carnis acce])it Nalalcm scrvi :
, celchiamus, <|U() siuc carnis indunu-iilum ahj<'iil. .Nala-
lcmDomini celebravimus, <pio iactus est similis no-

,bis cclebramus Natah-m scin i, (|U(> HkIus <'st pioximus
:
Christo. Si< ut cnim Chiislus nasccndo Slcpiiano ila ,
|)3L<:plianus moricndo conjuiu tus est Chrislo. S<>d Domini
liostii Jcsii Ciirisli i<lc<) iiali\ilalis et passionis ilicni j;e-
^niina; devolionis obs<'<puo IVc<juciUat luclcsia, <pioniam
1 /''ii/Vr |»ersU»i'«'l. — ' Mins <)5 ilc DiviTsis.

102 s. Aur.iJSTJNl Kriscon
utrumque niedicina est, Nam et ualns est, ut renasccre-
niur : mortuusest, ut in perpetuuin viveremas. Marty-
ycs autcm ad mala certamina nascendo yencrunt, tralxentes
originale peccatuin : moricndo autem ad Lona ceftissima
transierunt, linicntes omne peccatmn, Nam si in perse-
cutione constitutos futurae beatitudinis pvaemia non con-f-
solarentur ,
quando illa de diversjs passionijjus supplicia
sustinerent? Si Leatus StepLanus suL iniLre Lapidum
constitutus futura praemia non cogitasset, quomodo illam
grandinem pertulisset? Scd ilLus praeceptum gestaLat in
animo , cujus praesentiam ccrneLat in coelo , et ad eum

flagrantissimo amore suspensus carnem quantocyus relin-
quere , et ad ipsuin cupieLat advoLire : nec mortcm jam

timcLat; quia CLristum, qucm pro se occisum scieLat,
viventem videLat , ac pcr Loc lcstinaLat eliam i[)se mori
pro illo , ut vivcret cum illo. Quid enim vidcrit Leatissi-
nius Martyr in illo agone conslitutus, rccolitis sinc duLio
vcrLaejus, quaedc Actuum Apostolorum LLro soletis au-
dire. « Ecce inquit video coelos apertos, et CLristum
, ,
)) stantem a dextris Dei^. » Jesuin stantem videLat : ideo

staLat, et non cadcl)at; quia stans sursum et deorsum
certantem dcsuper spcctans, invictas miLti suo vircs, ne
cadcret, auggercLat. a Kccc, inquit, videoca^losapertos. »
Rcatus Lomo cui cadi pateLant. Sed quis c(i(>lum ape-
ruit? llle de quo in Apocalypsi dicitur « Oui aperit, et :
»nemo claudit; claudit et nemo aperit^, » Quando ,
AdanAle paradiso cjcctus cst, post illud primum nefan-

dumque pcccatum contra Lumanum gcnus clausum est ,
ca'lum : post passionem CLristi latro primus intravit

postea StcpLanus apertum vidit. Quid miramur? Quod
fidelitcr vidit, fidcliter indicavit, et violenter invasit.
II. Eia fratres, sequamur cum. Si enim sequimur Stc-

»
Acl, Vir, 55, — 2 \j)oc. irr, 7.
SERMO CCCXIV, IN NATAM 9TEIMFANI MARTYR. 1Q.3
plianum, coronabimur. Maximc autcm scqucndus cL imi-

tantlus cst nobis in dilcctionc inimicorum. Nostis cnim
(juia frcqucntium inimicorum congrcgatione circumdatus,
cum crcbris liinc ct iliiuc saxorum ictibus tunderctur,
placidus ct intrcpidus, mitis ct lcnis inter lapidcs a qui-
bus occidel)atur, intucns illum pro quo occidcbatur. non
ait Domine, judica obitum meum; sod, « Accipc spiritum
:
» mcum^. )) Non ait : Uomine Jesu, vindica scrvum tuum,

qucm vidcs isto supplicio morlis addictum; scd, « Ne
>) 4>tatuas illis lioc peccutuni-. » 1'crsistcns ergo beatissi-
mus Martyr in teslimonio veritatis , ct cbaritatis ardcns
fipiritu, sicut nostis, pervcnitad gloriosissimum linem; ct
qui vocatus usquc ad rnicm pcrseveravit, in linc quod
vocabatur adeptus est , sui nominis gloria Stepbanqs
perductus cst ad coronam. Quaudo ergo bcatus Stcplia-
iius pro CJiristo primua saiiguincm fudit ,
quasi corona
processit de coelo ; ut eam suniercnt se(|ueutes iu pncmio,
qui prpeccdcnlis vii'tulem iuiitarcntiir iu praelio. Lnplc'-
yeruiU j)Ostmo(bun terram crd^ra martyria. Quicunujue
poetca sanguincuj pro Cbristi coulcssione fuderunt, im-
posuerunt coroiiam illaui capiti suo, etcam secuturis iu-
tcgram s<?rvavcruut* Kl modo, fralres, de ccrlo pendcl;
quis(juiseain cQucupicrit, ad caui vejociler volabit. \']\ ut
3anclilatcm Veslrani Jjreviter al<|ue (!\idt'nlcr liorlcinur,
mulliti iioii Q[ms esi vcrbis ; gcquatur SlupJianuin, (pii-
/RUUjquc dcsidcrat corouam. Couveri»! ad Doiiiiuuui, ctc„,

/i » Acl. vir, 58. — «Ujid. .1y.
. ',1,1 ' 1. 1 1 : 1
ia4 S. AUfTUSTINI EPISCOPI
SERiMO CCCXV K
Iii soletnnitate Stephani Martyris, II.
I. Bkatissimus StepliafRis quomoclo fuerit Diaconus

orclinatus cum aliis sex etiam ipse septimus, et c|uomodo
pervenerit ad supernam coronam , cum ipsa lectio lege- fl
retur, audistis^. IIoc primum primi Martyris meritum

commendatum est Charitati Vestrae cj[uia cum aliorum :
Martyrum vix Gesta inveniamus quae in solemnitatibus ,
corum recitare possimus, liujus passio in Canonico libro

est. Actus Apostolorum libcr est de Canone Scriptura-
rum. Ipseliber incipit legi a Dominico Pascbae, sicut se 1
consuetudo babet Ecclesiae. In boc ergo libro , cui titu-

lusest, Aetus Apostolorum, audistis cpiomodo sint electi, j
et ab Apostolis ordinati septem Diaconi in quibus sanc- ,

'
tus Stepbanus erat. Priores Apostoli, sequentes Dia-

coni. Et prior Martjr cle Diaconis quam de Aposlobs ,
:
prior victima de agnis quam de arietibus.

,
II. Quantam autcm cum Domino suo et Salvatore suo

babuit simibtudinem passionis? Falsi testes adversus is-
tum, quomodo adversus illum et de ipsa re. INostis :
enim et recolitis, falsi testes contra Dominum Cbristum

cpiid dixerunt « Nos audivimus eum diccre : Solvo lem-
:
» plum boc, et post triduum aedifico alterum novum-'^. »
INon autem boc Dominus dixerat sed vicina vokiit esse :
falsitas veritati. Quomodo sunt faai testes? Audierunt
' Alias y"» ile Diveisis, — ^ Act. vi, ?>. — 3 Mfivc. xiv, 58.
SlillMO CCCXV, IN SOLLMMTAIE STEPlIAM. 1^5
dixissc : « Solvite tcniplura lioc, et post triduum rcsusci-
» taJjo ilJnd. » Evangelista autcm dicit : " Hoc autcm
w diccbat de tcmplo corpoiis sui^. » Falsi testcs, pro eo
quod dictum cst : '< Solvitc, >; dixcrunt : * Solvo. » Modicnni
in sUlabis mutavcrunt , sed tanto falsi tcstcs pejores fue-
rnnt, quanto propinquare veritati per calumniam volue-
runt. Et linic quid objcctum? <( ôs audivimus euni
» dixissc, quia Jcsus INazarcnus dcstruct tcmplum hoc, ct
» mutal)it consuctudincm lcgis^. » Falsum tcstimonium
diccbant, et vera prophctabant. Quomodo Caiphas ille,
magistcr illorum , princcps saccrdotum, dans consiHum

Judseis, ut occidcrctur Christus, hoc dixit : « Expedit
» unum mori, quam ut tota gens pereat-^. » Ait autem
Evangchsta : « IIoc non a scmctipso dixit , scd cum cssct
» pontifcx anniilhus, prophctavit quia oportcbat Chris-
» tum mori pro gcntc^. »Quid hoc cst fratres? Magna ,
visest vcritatis. Oderunt veritatcm homines, ct veritatcm

j)rophctant ncscicntcs. ôn agunt , sed agitur de ilHs.
ProcesscTunt crgo isti falsi tcstcs similcs falsis tcstibus,
s3L'd ])ro quil)us occisus est Christus.
III. Illi adduxcrunt cum in ( oncilium . ut habcrcnt

majus judiciuni. Ainicus autcm Christi , cum dixissct
« ausam suam , pnrdicavit vcritatcm Domini
Mori- sui.
lurus crat quare im[)iis pia lingua taccrct? Quare non

:
|)ro vcrilatc morcrctur? IIoc uno inq)ar Domiiio suo,
rcrli caiisa nnstcrii. quantum pcrtinct ad similitudincm

passionis. Nam illc Dcus cst cxcellcntia niajcstatis. Do-
iiiinus <|iinndo ad passioncm duclus cst . intcrrogatus la-
<(ic maliiil : istc non lacuit. Quaic iilc laccrc inaluit?
Qiiia piiidictiiiii dc illo erat : « Sicutovisad immolandiim
» ducliis cst , ct siciit agiius coram tondcntc sc sine
' Joau. II, i«j. — 2 Act. VI, i/,. — 3 Joau. \i, 5o. — * IbiJ. 5i.
l'j() S. AKiLSTlM EPlSCOri
» vocc , sic noii aperuit os suum^. » IsLc auleni quare
taccrc noluit? Quia ali ipso Domino dictuni crat : « Qua:
» dico vobis in lcnebris, dicitc in luniinc ; et quse in aure
«auditis, prLcdicatc super Quoniodo sanctus tecta^. »
Stcplianus super tcctum pr.xdicavit? Quia domuni lu-
tcani carncm calcavit. Qui cuim mortcm non limct, car-
illis ab initio lcgcm Dci^,
neni calcat. Ilic prius cxposuit
ab Abrabam usque ad Moyscn, usquc ad datam lcgem,
usquc ad introitum in lcrram promissionis ut commcn- ;
darct quia non erat vcrum testimonium, unde illi caluni-

niam commovebant. Deindc de Mojse dedit eis magnam
similitudincm ad Christum. Rcprobatus ab eis Movscs ,
et ipsc cos liberavit : reprobatus libcravit. Non reddidit

malum pro mnlo : imo rcddidit bonum pro malo. Sic
et Dominus Cbristus reprobalus a Judaeis , ipsc illos cst
postea liberaturns.
lY. Sed modo qui moritur, mortuus cst, Judaei quos
vides, babebunt tempus libcrationis suae, per ipsum
quem rcprobavcrunt ; scd ncsciunt. Modo qui blasplic-
mant pereunt tunc
,
: alii crunt, non isti. Quando ista
dicimus, non aliis, scd sibi promittimus salutcni. Gens

libcrabitur, nonisti. Intendite et accipitc similitudincm.
Numquid non modo Gcntes libcrat Dcus? Credunt om-
nes gcntcs in Cliristum, ct fiunt dc filiis diaboli filii Dci.
Tamcn illi 'parcntes nostri, dc quibus nati sumus, qui
idola coluerunt j cUm idolis perierunt.
Y. Audistis, ct spcctacula cordis vidistis. Sonus crat

in aurilms , visio in mentiljus. Spcctastis magnum ago-
nem sancti Stcpbani, qui in agonc lapidabatur. Quis?
Qui jam dudum lcgcm doccbat. Quam Icgcm doccbat?
Quam illi in tabulis lapidcis acccpcrunt. Mcrito lapidci
facti , amicum Cbrlsli lapidavcrunt. « Dura ccrvice
> Isai. mi, î. — ^MaUh. X, 17. — Âcl. vii, 2.
»:.
SKRMO Cr.CXV, l\ .SOLEMNITATIi STK l'IIAi\I. 12^

» (posteaquaiii docuit, objurgare coepit,) non circuni* et
» cisi cortlc ct aurilnis. Qucni Proplietaruni nou occide-

» ruut patros vcstri^? » Sa?îrc videtur : lingua ferox , cor
lcne. CllamaJjat, et amabat. SaevieJjat, et salvos fieri
volebat. Quis non crcderct iratum , quis uon crederet
odiorum facibus inflammatum, quando dicebat « Dura :
» cervice et uon circumcisi corde et auribus ? » Intcrea

,
de C(X'lo Dominus aspcxit, ct vidit. Apertuui est ccelum :
vidit Jesum tanquam cxhortantem atbletam suum. INec

tacuitquod îdit : « Eccc\ideo. inquit, crrkim a])ertum,
» ct Filium bominis stantcm ad dexteram majcstatis. )^ IIU
boc audito , ([uasi Ijlaspbcmia esset, quod ille dixissct,
aurcs obturaverunt, ad laj)ides cucurrerunt. In Psalmo

crat dicluui : « Sicut aspidis surdic, ct obluranlis aurcs-. »
Prorsus cxbibuerunt ,
quod dc ilbs prtedictum crat.
Cirpit lapidari. Modo attcndite illuui sfKviontcm , reco-
litc vcrba dura. « Dura ccrvicc, ct nou circuuicisi corde
» ct aun])US'^. » Quasi iniiiiicus crat : lanquam , si ficri
possct, onnics occiderc cupic])at. Hoc (bcat, qui cor non

îdct. Latcbnt cor (^jus : scd audita suiit novissima
vciba cjus, ct patuerunt occulta (^jiis, cum lapidarclur.
" Dominc Jcsu, inquit, nccipc spiritum meum. » Tibi
^ ixi : libi moi ior. « Domine Jcsu, accipe spiritum meum.
(jiiia adjuvisti, vicit (jucm suscipis. Accipc S[)irituin
mcum, dc manu corum (pii odcniiil liiiim. Iloc dixit

sanctus Slepbanus slans. l'A post lioc tixit gcnu , ct ait
"Domine, nc stafuas illis boc pcccatum. » L bi cst

'< Diiia ccivicc?)) Hoc cst lolum (piod ( lamabas? boc
csl loliiin «piod sicviebas? Foris clamalj.is, ct inlusorabas.
VI. "Domiiic Jcsu, acci])c sniriliim luciim : «boc slans.
l'lxigcbal cnim dcbilum, (|uaiido diccbat : c Domiiic .lcsn,
)) acci|)C s])iritum nuum. » Kxi{;cbat dcbilum , (piod

' Ai r. \ii, ii. — '^
ISil. i.Mi, .'ji. — ^ Acl. VII, ji.
1^8 S. AIJGLSTINI E1>ISC01'I
Martyribiis promissiim crat : debitum, dc qiio dicit

Apostolus : « Ego enim jam immolor, tcmpus resolu- et
» tionis mcte instat. Eonum ccrtamcn ccrtavi cursum ,
» consunimavi, fidcm scrvavi : dc ca^tero repositacst milii

)) corona justitia? , cpiam reddct mihi Dominus in illo die
» justus Judex^. » Rcddct, reddet quod dcbet. Qui erat
anle dcbitor suppliciorum ,
postca cocpit Deum tenere
largitorcm jira^miorum. Unde luit apostolus Paulus de-
Ijitor suppliciorum? Quia inimicus Ecclesije, quia per-
secutor. Non sum dignus dici Apostolus;
Ipsum audi : «
» (fuia pcrsccutus sum Ecclesiam Dci^. Non sum dignus,»
dignus dicit. Quarc non cs dignus? Pa'nas pati, in gelien-

nas intrarc ,
]ioc cram dignus
pro meis mcritis cruciari , :
Apostolus esse non eram dignus. Undc ergo lioc tibi,

,
quo non cras dignus? Sccutus cst « Scd gratia Dci sum, ;
» quod sum. » Malo mco fui quod fui dono Dei suni, ,
:
quod sum. Ut crgo jiostca cxigerct debitum prius accc- ,
pit indcbitum. Quod debitum postca? « Supcrest mihi

» corona justitise quam reddet mihi Dominus in illo die
,
» justus Judex. » Rcddct mihi debctur milii indcbitum , :
prius. Quid? « iNon sum dignus vocari Apostolus scd :
» gratia Dci sum quod sum. » Sic ct sanctus Stcjilianus,

« Domine Jcsu, » stans sccum ad fiduciam quia bcnc ,
mihtavcrat, bcnc ccrtavcrat, hosti non ccsserat, limorcm

calcavcrat carncm spreverat mundum et diabolum
, ,
vicerat : inde stabat cum diccrct : « Dominc Jesu, accipc

» sîirilum mcum. »
VIT. Quando istccxigcbat debitum, Pauhis apostolus

cumulabat sil:>i debitum. lUe pclebat dcbitum bonum :
illc addcbat ad dcbitum malum. Quid enim putatis,

fratrcs? Quando lapidabatur Stcplianus, audistis, scd
forte non advcrtislis, posucrunt falsi tcslcs hipidaturi
> a Tim. iv, 6, —• * j Cor. iv, 9.

,
SERMO CCCXV, l.\ SOLEMXITATE STEPIIANI. 1 gg

Steplianuni, posuerunt veslimcnta sua ad pedes cujusdani
adolesccntis, nomine Sauli^. Iste Saulus, etpostcaPau-
lus : perseculor Saulus : pnedicator Paulus. Saulus enini
nomcn est a Saiilc. Saiil persecutor erat regis David.
Talis fuerat Saiilin David, qualis Saulus in Steplianum.
Postea vero cum vocatus esset de coelo ; vocatus , pros-
tratus, mutatus, uhi ccepit x\postolus praedicare vcr-
bum Dei; mutavit sihi nomen , et dixit se Paulum. Et
hoc quare elegit? Quia Paulus modicus est, Paulus par-
vus est. Nos solemus sicloqui Yidebo te })Ost pauJum, :
id est post modicum. Unde ergo Paulus? u Ego sum mi-

,
» nimus Apostolorum^. » Alagna divina spectacula. Qui

erat in caede Steplianipersecutor, factus est regni ccrlc-
rum postea praedicator. Quantum Sccviebat in illa cafde,

vullis audire? Ycstimenta lapidantium servabat, utom-
nium manibus lapidaret. Ergo posteaquara Steplianus
sanctus stans e.xigeret dcbitum dicens : « Dominc Jesu,
» accipe spiritum meum : >j attendeiis inimicos suos , qui
sibi lapidando malum debitum faciebant, et addebant
ad tbcsaurum illnni de quo dicit . aposloliis Paulus :
«Tu aulem secunduin duritiam tuam et cor impoenitens,

» tbcsaurizas tibi iram , in die irae et revelationis justi
»judicii Dei^ : » attendit eos, et miscrtus est eis, ct n.xit
pro cis genu. Pro se stabat, pro cis genua figelxat. Dis-
crcvit justum a peccatoril)Us : pro justo stans pctebal
quia merccdem cxigebat ;
(no peccatoribus genua fi.xit,
quia sricbat qiiani dillicilc pro lain scclcratis possel c.\aii-
diri. Quannis justiis, quaimis suIj ipsa corona consti-

tutus, non pra?sumpsit, sed gcnii li\it non attcndcns :
quid i|>sc digniis cssct pelcndo accijxn' , scd <piid ipsi

digiii csscnt , a ((iiibiis volebat liorrcn<la siip(>li< ia rcmo-
Vere. <( Doinine , iiupiit , nestaliias illis boc ()cccatiim. »
• Act VII, .'17. — "^

i C.or. XV, <j. — •*
Kom, 11, .>.
cxxviii. 9
l3o S. AUGUSTINI EPiscori
Ylll. Qiiod Stephamis Immilis , ClirisUis sublimis :
quod iUe ad Lcrram iiiclinatus , hoc Cliristus iu liguo

susj)cusus. INam recolite quiaet ipse ait : « Pater, ignoscc
» illis. quia nesciunt quid faciunt^. » SedeLat in cathe-
dra crucis, et docebat Stephanum regulani pietatis.
Magister bone, bene pronuntiasti , bene docuisli. Ecce

discipuhis tuus orat ]iro inimicis suis, orat pro lapida-
toribus siiis. Ostendit quomodo te debuerit imitari, su-
bhnieni humihs , creatorem creatura , mediatorem vic-
tima , Deum et hominem homo : Deum scd tamen in
,
crucehomincm; Deum Christum, scd in crucehominem,

quando dicebat ckra voce « Pater, ignoscc illis, quia :
» nesciunt quid faciunt. » Dicit sibi ille : llle oravit pro

inimicis suis ,
quia Christus ,
quia Deus , quia Unicus :
ego qui sum ,

qui hoc faciam ? 8i multum est ad te Do-
miniis tuus, nescis quia Stephanus est conservus luus?
Docuit Deus per Stephanum non cxinanitum, Si ista in
EvaugcHo prajcessisse videtis, fratres niei, nemo dicat in
eoide suo Quis ilhid : facit? Ecce Stephanus fecit: dese?dc
suo fccit? Si autcm de dono Dei fecit, numquid iutravit, et
contrate clausit? Numquid pontem transivit, etprascidit?
MuUum est ad tc? Pete et tu. Fons manat, non siccaît.
IX. Et verc dico Charitati Vestrse fratres mei cxer- , :
cete vos ,
quantum poteslis , ad exhibendam inansuctu-
dinem, ctiam crga inimicos vcstros. Frenate iram, quae
vos stimulat ad vindictam. Ira enim scorpio est. Si te
suis intcrnis llammis cxcitaverit magnuni ahquid putas, ,
si te de inimico tuo vindicavcris. Si vindicare te vis de

inimico tuo , ad ipsam iram tuam te converte : quia ipsa
cst inimica tua ,
animam tuam. O homo
qutc occidit
boue : ( nolo cnim diccrc homo malc mchus hoc dico
, :
quod le cssc volo quam quod cs:) liomo bone, quid

,
' Luc. XMii, 34.

SLRMO CCGXV, IN SOLEMNITATE STErilAM. l3l
libi facLuius cst iuimicus tuus? Quid cst lactLirus, ut
inultuni possit; ut Deus illum ad totum permittat, quod
cupit? Saiiguinem tuum cupit fundere. Diilicile est qui-
dem , et ipsi rari inimici sunt, qui usque ad morlem s9e-
viant. Solent et ipsi inimici, quando \iderint eos quos
persequuntur ailligi , convertere iram in misericordiam.
Difficile invenis iiiimicum, qui saeviat usque ad mortem.
Sed fac usquc ad mortem. Talem ponc tiiji inimicum
qui sa?viat usquc ad mortem. Quid facturus cst? Quod
Judasi Stepliano poenam, illi coronam. Occisui-us
: sibi
cst tc inimicus luus, quasi non morilurum quasi sem- ,
jier victurum? Hoc tibi lacturus cst inimicus, qaod
quandoque factura erat feLris si te occiderit, feLri tuie :
similis crit. Tibi ergo, occidendo te , erit nociuirus?

Mon : bene inortuus fucris eumque dilexe-
imo libi, si ,
ris, adcoeleste praemium aliquid additurus. iSescisquan-
lum praestiterint isti lapidatores sancto Stepbauo? INum-

quid scieijant iili pro bonitate reddendam esse coronam,
illis pro malitia reddendam csse pauiam? DiaJjoius
quanta praestitit? Omnes Martyres ipsc nobis fccit. Sed
ijumquid^ binc iturus cst? Scd dc bcneficiis suis, quod
iiolebat, illi inqjutabitur quod ipse cupieJjaL, non quod
(l( illo Deus iacicljat. Ergoinimicus tuusquicumqucluc-
rjt uscpie ad mortcm, niliil til)i noccbit.
X. Ira vide quid noceat. Agnoscc inimicam tuam :
agnosce cum qua pugnas in tiieatro pectoris tui. Angus-

liiiii tbeatrum : scd Deus specLaL : iJji doma inimicam
iii;im. Yis vitlcre cpiam sit ista vera tua iiiiuiita? Wodo
I) lcndo. OraLuruscs Dcum : vcnLura csL liora uL dicas :
< PaLer nosLer ,

qui esin cuelis ^. » Venturuses ad iUuui
Ncisuin, « J)imillc noJjis dcbila iioslra. >< (Jiiid sc((iiilm ?
1 Su uL cL nos diiiiiLLinms dchiioiihus uo.îliii)'. »> lJ>i ilia
' Locus vilialu», — • Mallli. vj, y. — ''

lUJ. i/,
[h
l32 S. AtGUSTINl EPISCOPI
inimica sLat contra te. Sepit viam orationis tiije : murum
erigit, et non est qua transeas. Bene totum dixisti : « Pa-
» ter noster. » Cucurrit : « DimittenoLis deLita nostra. »
Et quid postea? « Sicut el nos dimiltimus dcbitoribus
» nostris. » En ipsa adversaria contradicit ; nec ante ve-
lum, sed iutus in ipso secretario cordis tui, iLi tiLi cla-
:
mat, contradicit. Qualis inimica, fratres, quae contradi-

cit? « Sicut etnos dimittimus. » Nonpermittitur utsaevias
contra inimicum tuum in istam Sccvias. « Melior est qui
:
» vincit iram quam qui capit civitatem ^ » Scriptura

,
,
dicit. Quod dixi modo scriptum est « Melior est qui, :
5)vincit iram, quam qui capit civitatem. » Numquid non

LeHator imperator, quando venit ad aliquosSLostos, et in-
vcnit civitatem munitam , armatis instructam, optimam,

advcrsantem siLi, si illam ceperit, siUlamvicerit, si iUam
evcrlerit, triumphos quaerit? Sicut autem narrat Scrip-
tura : « MeHor est qui vincit iram, quam qui capit civi-
» tatem. » In manu tua est. Non potes iUam interimerc,
potes iUam reprimere. Si fortiscs, iramvince : etcivitati
parce. Yideo vos attentos, scio quam Lene accepistis.
BeusadsitcertaminiLusvcstris, ut prosit voLis quod tanti
Martyris agonem spectastis; ut quomodo vincentcm vi-
distis et vincentifavistis, sicctvos in cordc vcstro vincatis.
SERMO CCCXYP.
In solemnitate Stephani Martjris , III.
I. Beatissimus et in Cliristo gloriosissimus Marlj^r

* Prov. xvj, 32, — '-^
Alias de diveisis y4.
,
SERMO CCCXVI, IX SOLEMXITATE STEPHANI. l33

Stepliaiius jam sermone suo saginavitnos : sed post illam
saginam appono vobis de serinone ministerii mei quasi
secuiidam mensam. Et quid dulcius invenio quod in ea
pouam . quam Clirislum et IMartyrem ipsum! llle enim
Dominus, iste servus sed Stephanus de servo amicus. :
Nos autem sine dubio servi ille procstet ut simus et :
amici. Tamcn quales servi! Tales, qui possimus salva

conscientiae fronte cantare : « Mihi autem valde honorifi -
)^cati suntamicitui,Deus^.» Antcquam occideretursanctus
Steplianus in aperto, et in occulto coronaretur, audistis
(jualis fuerit electus ab Apostolis. Inter Diaconos illos
nominatur primus , sicut inter Apostolos Petrus. Ergo

cum esset ab Apostohs ordinatus , in brevi ad passioueni
[)reEcessitordinatores suos : ab eis cst ordinatus, sed prior
Cbt coronatus. Quid ergo audistis, cum ejus passio lege-
n tur? « Stej)]ianus autem plcnus gratia et Spiritu sancto,
h faciebat prodigia et signa magna in plelê ,
per nomeu
» Doinini Jesu Christi -. » Intelhgite quis, per cujus no-
mcn. Qui nostis amare Ste[)hanum, in (^hristo amate.
IIoc enim vult, hoc illi graUini cst inde gaudet, hoc :
acceptum habel. iNon enim nomcn suum voluit jactare

aj)ud Ia|)idatores suos. Attendile ([uem confitcbalur
([iiiindo lapidabatur; queni coniilebatur in terra, qucni
\id('bat in cfielo;pro quo tradebat carncm suam cui ,
( Dnimendabat animam suam. ISumquid enimlegimus,

aiil in doctrina sana alicubi lcgere [)Ossunius, quia facie-
])at aut facit signa Jesus per nomen Slcpliani? Eccit Ste-
|)liainis, sed [)er nonicn (^liiisli. lloc facit ct inodo :
([iii(1«[iii(l \i(lclis ([uia llt [)cr mcinoriain Stc|)liani, in no-

minc (ilirisli lit; iit Cliristus (oinmendclur , (ilirislus
adorctiir, Cliiistus ex])ectetur judex vivorum etmorliio-
ruin , cl al) cis ([iii iliiiin dili-unt ad (ic.vtcrain sletur,
' ISul. < xwMii, 17.
— -'
.\i'l, yi, X,
l34 S. AUGUSTINI EPISCOn
Quando cnim vencrit , sLilûnt ad dexleram, stabunt ad
sinistram : Leati , cjui ad dexteram ; niiscri ,
qui ad si-
iiistram.
II. Imitetur tamen Dominum suum Lcatissimus Ste-
phauus. ]\Iiro modo intcr lapides patiebatur duros, mit-
tentcs, quid, quod erant? Ut sciatis quia duros
nisi
patiebatur; hoc iiiis dixit « Dura cervice, ct non cir- :
» cumcisi corde et auribus, vos semper Spiritui sancto

» restitistis ^. » Mori vis , festinas lapidari , ardes coro-
iiari. «Yos sempcr Spiritui sancto restitislis. » Talia cum
diceret, fremebant illi, et stridebant dentibus suis. Adde,
Stepbane, adde quod non ferant, adde quod sustinere non
possint adde unde te possiut iapidare ut inveniamus
: ,
quod celebrare. Aperti sunt coeli vidit Martyr Marty- :
rum caput; vidit Jesum stantem ad dexteram Patris :
vidit, utnon tacerct. Non illi videbant, sed invidebant;

et ideo non vidcbant, quia invidebant. Non tacuit ille
quodvidit, ut perveniret ad cuni quem vidit. « Ecce ^
» inquit, vidco coelosapcrtos, et Filium bominis stantem
» ad dexteram majestatis ^. » Illi continuerunt aures suas,
quasi contra blaspbemiam. Agnoscitis illos in Psahno
« Sicut aspidis, iiiquit, surdee et obturantis aures suas,
» ne audiat vocem incantanlis, et medicamentum medi-
» catum a sapiente ^. enim dicuntur aspides, » Sicut
quando incantantur ut non prorumpant et exeant de

,
cavernis suis, premere unam auremadtcrram, etde cauda

sibi akeram oblurare, et tamen incantator producit illas :
sic et isti adhuc in cavernis suis slridebant quando in ,
suis cordibus ^stuabant. Nondum prorumpebant : obtu-

raverunt aures suas. Jam prorumpant , appareant c|ui
sint : acl lapides currant. Cucurrerunt, lapidaverunt.

III. Quid Stephanus, quid? Attendite prius illum,
1 Act. VII, 5i, —2 j1j[j 55^ — 3 psal. tvir, 5
;
,
SERMO CCCXVI, I.N SOLF.MXITATE STEPHAM. 1 35

quem bonus amicus imitabatur. Dominus Jesus Chrisius,
cum pendcret in cruce, dixit « Pater in manus tuas : ,
» commeudo spiritum meum ^. » Hoc sicut homo sicut ,
crucifixus , sicut natus ex fcemina , sicut carnc indutus

sicutpronobismoriturus, sicut in sepulcro futurus, sicut
tertio dic resurrecturus, sicut in ccjelos ascensurus. Om-
nia enim ista in homine. Homo crgo « Pater, in manus :
» tuas commendospiritum meum. » llle dixit « Pater » : :
Stcphanus, « Domine Jcsu. » Quid et ipsc? « Accipe spi-

» ritum mcum ^. » Tudixisti Patri, ego tibi. Mediatorcm
agnosco. Aenisti jacentem levarc non cecidisti mccum. :
« Accipc, inquit , spiritura meum. » Hoc pro sc orabat :
venit ilU in mcntem ahud , undc imitarctur Dominum

suum. Piccohtc pcndcntis verba in ligno , et intcndite
Verba ejus ({ui Lipidabaturconhtentis. Quid ille? « Pater,

» ignosce illis, cjuia ncsciunt cjuid fac iant'\ rorte in ip-
ais erat tunc Stephanus ,
qui ncscicbant quid facicbant.
Multi enim postca crcdidcrunt. Et inccilum cst jiobis
Unde fucrit bcatissimus Stcplianus , utninj cx ijhs qui

prius in Christum crcdidcranl , sicut .Nicodcmits (jui ad
eum venit nocte ^, qui i])i scpchri meruit ul)i et istc. quia
per ilhimet istc inventus est ulrum ergo in hit» fucril, :
an fortc in ilhs qui post ascensum Oomini venicnte Sjji-

ritu sanclo, ([uaiulo imj)lcli sunt Discipuli. c[ lo(picban-
tur linguis onmium gcntium, com})uncli Apostolis dixe-
runt : « Yiri fratr(\^ , ((uid fuicmus? » iudicale nobis.
Despcrabant cnim dc salutc, co (piud Salvalorcm occidc-
rant'"'. KlaitillisPctrus : « Agile pamitenliam, ii baiili-
i> zctur uiius([uis((uc Ncslrum in nominc Doiuini nostrj

» Jcsii ('hrisli. cl accipictis Spiritum sanctum ct . rcinit-
' Ltic xxiri, ',rt. — 'i

Act. VII, .18. — 3 [.Ui-. xxm, i\. — 'î;iii. ui. a
— l Cml. f;aii§. 99, foi. io5, verso, <<
Kl liinc coiiipiincli Jtid;ii dixvruul : «
(( Viii Iralrcs. (|iiicl facicnuii .'
u
» lciilur vobis pcccata vcstm ^. » Putas omnia? Quicl
peccatorum rcmancbat, quando etillutl peccatum rcmit-
toLatur, quoremissor occisuscst peccalorum? Quicl pcjus,
quam occidcre Clirisluni? ITocdclctum cst. Quid igiiur?
Fortc inter illos fuit Stcphanus. Si intcr illos fuit ; et
proillo valuit illa oratio, « Patcr, ignosce illis, quia ncs-
» ciunt quid faciuut. » Tamcn ct Saulus intcr illos fuit.
Cum lapidarctur Steplianus agnus, adhucillecrat lupus,

fldliuc sanguincm siticbat adliuc manus suasquibusla- ;
pidaictparum putabat, lapidantium vcstimcnta scrvabat,

}\\'g,o rccolcns cpiid prosc dictum sit, siet ipsc intcr illos
crat, dc quibus dixit Dominus, quando ait : « Patcr,
» ignoscc illis, cpiia ncsciunt quid faciunt; » imitans ergo
etiam in boc ipso Dominum suum, ut ejus amicus cssct,
dixit ctipsc : « Domine, nc
lioc peccatum^. » statuas illis
Sed quomodo dixit? Posito genu in terra. Se stans com-

mcndavit quando oravit proinimicis, genu fixit. Quare
:
se stanscommendavit?Quiajustum commcndabat. Quare

pro illis gcnua fixit? Quia pro sceleratis orabat. « Do-
» minc, ne staluas illis Iioc ])eccatum. »
IV. Putas vcrba ista audivit Saulus? Audivit, sed ir-
risit tamen ad orationcm Stcpbani pcrtincbat. Adbuc
: et
grassabatur, ct jam pro illo Stcpbanus cxaudicbatur.

Noslis cnim jam ut aliquid dicam de Saulo et postea
, ,
Paulo; utiquc nostis incodem libroscriptumest, quem-

:
admodum crcdidcrit Paulus. Occiso Stepbano persecutio-

ncm gravissimam EcclcsiaJcrosoIjmispassacst. Fugati sunt
fratrcs, cpii ibi crant : soli Apostoli rcmanscrunt; ca.'tcri
fugabantur Scd tanquam ardentes faccs quocumque

^.
,
vcnicbant acccndcbant. Stulti Judasi quando illos dc

, ,
Jerosolymis fugabant carboucs ignis in sylvam mittc- ,
bant. Adbuc Saulus, qui non suffecit occisus Stephanus,

* Act. II, 37, 38. — 2 iî^ ^ i,^ 5g_ — 3 jj^ yfij^ i^
»
,
SERMO CCCXVI, IN SOLEMNITATE STEPIIANI. 187

quoil libcntcr rccolimus, quia jam colimus ,
quid fccit?
Accepit cpistolas a Saccr(lotiJ)Us ct Scribis, ut ubicumque
iiivcnirct viros vite liujus, id cst, Christianos , alligatos
adducerct ad supplicia sumenda ^

,
qualiasumpscrat Ste-
phanus. El iratus ibat Saulus, ibatlupus ad caulas, ad
grcgcsDomini ; ut rabidus lupus sanguincm siticbat, cas-
dcs anhclabat, ibat per viam. Et illc dc sursuni, a Saule,
» Saulc, quid mcpersequcris^? Lupe, lupe, quid agnum
pcrscqucris? Ego quando sum occisus, lconcm occidi.
« Quid mcperscqucris? » Exuctc lupo csto dclupoovis, :
de ove paslor.
Y. Dulcissinia pictura cst haec , ubi videtis sanctum
Stcphanum lapidari, vidctis Saulum lapidanlium vcsli-
mcnta servantem. Isteest Paulus «Apostolus ChristiJesu,M
iste est Paulus « Servus Christi Jcsu. » Bcne audistis vo-
ccm : « Quid me pcrscqucris? » Stratus cs, crcctus cs :
proslratus pcrsccutor , crcctus pradicator. Dic, audia-

nius : « Paulus scrvus Christi Jesu, per vohmtatcm Dei^.
Numquid pcr volunlatcin tuam, Saulc? Pcrvoluntatcm
tuam scimus, vidimus fructustuos occisuscst Slcphanus :
per voluntatcm tuam. Pcr voluntatem Dei, vidcmus

fruclus tuosubi(|uc Icgcris, u])iquc rccitaris, ubiquc ad
:
Chrislum advcrsantia corda convcrtis ubiquc pastor ,
bonus magnos grcgcs colligis. Cum eo qucm Ia[)idasti

cum Christo rcgnas. Ambo ibi vos vidclis; ambo modo
sermoncm nostrum autlitis; ambo pro no])is oratc. Am-
bos vos cxaudict, (pii vos corona\ il, unuui [)rius, allcrum
postca : uiuim cpii pcrscculioncm j)assus cst, altcrum
(pii pcrscculiis cst. Illc tiinc agnus cral, illc aulcm lupus
erat : modo aulcin ainbo agui suul. Agiii agnoscant nos,
et in grcgc (ihristi vidcaut r.os : oralionibiis suis coin-
mendcul nos, ut (piiclaiii ct li.uKpiill.iiii vilaiii inipctrcnt
Ecclcsiic Domiui sui.
^ 1 Acl. u, I, — '^
Ibîl, \. — ^ Kouji. I, cl 1, cl i (ôr.i, a.
l38 S. AUGUSTINl F.PfSCOPI
SERMO CCCXYIIi.
De Slephano ilJafljrc. IV.
I.MAr.TYU Steplianus, beatus et primus post Apos-

tolosaL Apostolis Diaconus ordinatus ante Apostolos ,
coronatus-; illas tcrras passus illustiavit istas mortuus ,
Aisitavit (6), Sed mortuus non visitaret, nisi et mortuus

vivcrct. Exiguus pulvis tantum populum congrcgavit
cinis latct, Lcncficia patcnt. Cogitatc, cLarissimi, quee
nobis Dcus scrvct in rcgionc vivoruui, qui tanta pra?stat
de pulvcre mortuorum. Caro sancti Stepliani pcr loca
singula dilTamatur: scd iidci cjus nicritum commcndatur.
Sic cxpcctemus consctpii tcmporalia bcnclicia, ut cum
imitando accipcre niercamur aetcrna. Ouod no])is bcatus
Martyr imitandum in sua passionc proposuit, boc attcn-

dcre, boc crcdcrc, lioc iniplcrc, vcrc cst solcnniia Mar-
tyris celebrare. Dominus nostcr inter praecepta magna ct
saJubria, divina et altissima quoc dcdit Discipulis suis,
boc videtur bominibus grave, quod jussit ut diligant ini-
niicos suos. Gravc prueccptum scd grandc praemium. ,
Dcnique cum boc monerct , videte quid dixerit « Dili- :
M gitc inimicos vcslros, bcncfacite bis qui vos odcrunt,

» cloratc pro porscqucntibus vos. » Audisliopus, cxpecta
mcrcedem, et vide quid addat : « Ut sitis, inquit, fjlii
» Alias de Diversis 99.. — ^ (ôr. Cass. r i, fol. 2 12 , Farlii.s esl in mai'-
tyrio i^nimis (nii \iJcl)a'ur in Kcclejiaslico orJiue esse poslremiis.

:
SERMO CCCXVir, DF. STErilANO MAP.TVnE. 1

3^
» Patris vcstri qui in cfrlis cst, qui soleni suum facit oriri
» super bonosetmalos, ct pluit super justos et injustos*^. »
IIoc viclcmus. lioc negare non possumus. ?Sumquid dic-

tum est nuljibus : Pluitc super agros cultorum mcorum,
et reccdite aL agris blasplicmatorum meorum? Numquid
dictum cst soli: Yidcant te qui mc colunt, non te videant
qui mibi malcdicunt? Benclicia de coelo, bencficia de
terra : scatcnt fontcs, agri pingucscunt, arborcs fructilms
onerantur. Habcnt ista boni , liabeut et mali ; babcnt
grati, babent ingrati. Qui prêstat tanta bonis ct malis,
putamus niliil servat bonis? IIoc dat boiiis ct malis. quod
dedit et lapidatoriJjus Stepbani : boc vero servat bonis,
quod dcdit Stcphano.
II. Maxime crgo, fratrcs, cxemplo liujus ]Marlyns,
inimicos nostros amare discamus. Exempluni propositum

cst dc Dco Patrc, qui solem suum oriri facit supcr bonos
el malos. Dixit boc ctiam Filius Dei, post acceptioncm
( irnis suic, pcr os carnis suto, quam suscepit amando iiii-
micos suos. Qui cnim amator iuimicorum suorum ia

iiiuiidum vcnit, omnes jirorsus iiiimicos suos iuveiiit,
iicmin(;in aiiiicuin iinenit. Pro iniinicis sanguiiiem fudit:
sed sanguiiic suo inimicos converlit. Iniinicorum siioruin

[leccala suo sangiiiiK; delevil : delendo [)eccala, ex iniini-
< is amicos fecit. De bis amicis erateliam Stepbanus : iuio
•
1, elcrit. Ostendit tamcn primusi|)seDomiuus in ciuce,
(jiiod mnnuit. l u<b(juc eniin Juda-is fremenlil)us, iras-
cenlibus, iirideulibus, insultanlilnis, cruciligentibus,ait
" Paler, ignosceillis, quia nesciunt (piid ficiiint'. » (licci-
lis eniin iiic cruciligit. Caecitas crucifigebat :el cru» ilixiis
( is de sangiiine suo collyrium faciebal.

III. >î^\ lioiiiincs |)i;;ii ad pracepluin, a\i(li ad pra'-
nniiin. (|ui iioii (lili-îiiil iiiiini( os suos, scd dc illis se viu-
» Mallli. V, 4',, /|'i.

— '•' l.uc x\iii, 34.
l4o S. ALGUSTINI EPISCOPI
(licare affectant, nec attendunt Dominum, qui si vellet
se vindicare de inimicis suis, non rcmaneret qui laudaret
eum; quando audiunt locum istum Evangelii, quo Do-
minus in crucc :dixit « Pater, ignosce illis, quianesciunt
» quid faciunt » dicunt sibi: Ipse hoc potuit, tanquam
;
Filius Dei, tanquam Unicus Patris. Carocnim pendebat,

scd Deus intus latebat. Nos autem quid sunms, qui ista
faciamus? Fefellit qui jussit? Absit non fcfellit. Si mul- :
tuni ad te putas imitari Domiuum luum attende Stepha- ,
num conservum tuum. Dominus Christus, unicus Dei

Filius numquid hoc Stcphanus? Dominus Christus, de
:
incorrupta Virgine natus numquid hoc Stephanus? Do- :
minus Christus venit, non in carne pcccati. scd insimi-

htudine carnis peccati, numquid hoc Stephanus? Sic
natus est ut tu inde natus est, undc et tu ab eo renatus
; ;
est, a quo et tu ; eo pretio redcmptus, quo et tu tanti ;
valet, quanti vales. Unum instrumentum nobis factum

est. Evangehum instrumcntum est, ubi omncs empti su-
mus ubi tu ibi ille. Quia servi sumus instrumcntum

: , ,
est quia fdii sumus tcstamcntum est. Ipsum attende,

: ,
conservum attende.
IV. Multum est ad te, quia infirmos oculos habes, in-
tucri solem : luccrnam vide. Suis enim Discipulis dixit

Dominus: « INemo accendit lucernam, ct pouit eam sub
» modio, sedsupercandelabrum^, ut luceat omnibus qui
» in domo sunt-. » Domus mundus est candelabrum, , :
Christi crux cst : lucerna in candelabro hiccns, Christus

in cruce pendens. In ipso candelabro lucebat ctiam illc,
qui prius lapidantium vcstimcnta scrvabat , de Saulo

Paulus, de lupo agnus. et parvus et magnus ; raptor aguo-
» Cod. Cass. ri, fol. « Sic liiceat liiraeu vestnim corauiliominibus. » Ecce
lucet lumen Steiihaiii; < Tt videant omucs qui iu dcmo suut.» Domus, elc,
— 2ÎaUh, Vj i5.
SERMO r.CCXVn, DE STr.PIlANO MAr.TYRE. i4i
nini. ct paslor agnorum in ipso candelabro liiccbat, :
quando diccbat «Mihi autcm absit gloriari, nisi in cruce

:
M Domini nostri Jcsu Cbristi, pcr qucm mihi mundus

» crucifixus cst, ct cgo mundo''^. Sic luceat, inquit, himcn
» vcstrum coram homini])Us-. » Eccc lucct lumcn Stc-
phani, lucet lucernaista: attendamus illam. JNcmo dicat:
Multum cst ad me bomo erat, bomo cs. Scd non accc-
:
pit a se. Numquid acccpit, ct clausit tibi? Fons commu-

nis csi : bilje unde bibit. Bcncficio Dci accepit abundat :
qui dcdit ; et tu pctc, ct accipc.
V. Dominus aniarc ct accrbc arguit JudcTOs, scd

amando « Vas vobis Scribae ct Pharisaei hypocritae *. »
:
Quando diccbat ista, quis non diceret quia oderat illos?

Vcnitadcruccm, etait:«Patcr, ignosccilHs, quiancsciunt
» quid faciunt'''. » Sic ct Stephanus in sermonc suo prius
arguit : « Dura
ccrvicc, ct non circumcisi cordeetauri-
» l)us. wVcrba sunt sancti Stcpliani, quando Judctos allo-
qucbatur : « Dura cervicc, ct non circumcisi cordc, ct
» auribus: vos semper Spiritui sancto restitistis, sicut et
» patrcs vcstri. Oucm Proj)hctarum non occiderunt patrcs
» vcstri-''? » Ista dicendo, quasi odil, quasi Sccvit.
Lingua
clamat,coramat. Au(hvimus linguam clamanlcm, })robc-
mus animum diligcntcm. Nam cum ad lapidcs cucurris-
scnl . dini ad diiros. jacta])ant in ilhiin parcs siios. Pclris
]aj)i(]aljalur, (pii pro Pctra nioiicbaliir ; diccntc Ai)os-
to]o « Petraautem crat Cliristus^. » Ktcum tanta esset
:
in doccndo constanlia îdclc (pialis cxlitcrit in mortc .
palicnlia, Ui cnim i(lil)us lapidiim corpus ipsius (jualic-

banl , ct illc pro iiiimicis orabat : contundclâlur homo
cxlcrior, ct supplicaljat inlcrior. Scd Dominus qui cinxc-
rat, qiii probavcral, (|ui ci (hMraclcrcin, iion in m;inii,
«C.iil. VI, 1',. — -Mallli. V, iC. — -i

IJ. wiii, 1 {. — < l.uc. i\ui, i\.
— 5 Act. VII, .'ii.— *>
Cor. .\, /,*
l4'2 S. AUGUSTINl El'ISCOri
scd iii froiile posucrat, spectabat clcsuper niililcm suuni,
juvaturus certamen, coronaturus vinccntcm. Deniquc
ostcnclit sc illi. «Eccc cnim, impiit, vidco coelos apcrtos,
w ct Filium liominis slanlcm ad dcxtcram Dei ^. « Solus
vidcbat, cpiia illi soli apparebat. Et quid ait pro se?
« Dominc Jesu, accipe Spiritum meum. » Pro sc rogaiis
stclit, pro illis gcnu llcctit; pro se crcctus, pro illis cur-
vus; pro se cclsus, pro illis humilis : genu tlcxit, et ait:
« Doniine, ne statuas boc peccatum. Et boc dicto,

illis
« obdormivit-. » somnus pacis Qui intcrlapidcs inimi-

!
corumdormi^ it, quomodo in suis cincribus vigilabit? Dor-

mivit sccurus, quictusin pace; quia spiritum suum Do-
mino commendavit.
SERMO CCCXVllP.
De Marljre Slephd/io, V.
1. ExPECTAT Sanctitas Vestra scire quid bodic in islo
locopositum sit. Reliqui.TSuntprimictboalissimi Martyris

Stcpbani. Audistis, cum passionis cjus lectio legeretur dc
libro canonico Actuum Apostolorum, qucmadmodum la-
1 Act, vir, 55. — 2 Ibid. 58 el 59. — 3 Alias 25, ex Slrmondiaiiis. — Iii
antinuis Lectionanis locum i^te Scrmo cum suljseciueute occu|ial proxime

ante Sermones de S. Laurentio; ibique iuscrihittir, In iif.-eniionc S. Ste-
phani : quia videiicel in ea solemuitate, dc qtia in Cartiiagiuensi Kalenda-

rio nihil liîljetur, legi solerct. Ilahitus luit ipso die (juo Stepiiani reli(iui;o
coliocat<-c sunt in basilicaeam ol) causani eiecla, forlc ajiud Hipponem, ubi
eiusdeni Marlyris Memoria arpit esse versus iuilium anni 4^5, cx lib. iXtr,
de Civilale Dei, cap. vin.
;
SEr.MO CCCXYllJ, l)]L STliiUIANO MARTYUE. l

43
|)iclatus sit a Jucltds, queinaclmodum Doniiuo conimcu-
davciit spiritum suiim, qucmatlmodum ctiam in extrcmo
gcnibus fixis oraverit pro lapidatoribus suis^. Hujus cor-
j)us cx illo usquc ad ista tcrapora latuit; nupcr autcni
apparuit, sicut solcnl apparcre sanctorum corpora lilar-
tyrum, revclationc Dci, cjuan-do jilacuit (acatori. Sic ante
alicpiot annos. no]>is juvenibus apnd Mcdiolanum consti-

tulis, apparucrunt c:orpora sanctorum Martyrum Gcr-
vasii ct Protasii. Scitis quod Gcrvasius et Protasius longc
poslerius passi sunt, quam bcatissimus Ftcplianus. Quarc
crgo illorum prius, et hujus postca? [\emo dispulct : vo-
luntas Uci fidem quterit, Ycrum autcm
non cjuaestioucm.
revclalum fuit ci, qui rcs ipsas invcntas monstravit. Pr«-
ccdcutibusenim signis locus demonstratus cst ct quomodo ;
fucrat revclatum, sic et invcntum cst. Multi inde rcli-

quias accepcrunt, quia Deus voluit, ct liuc vcncrunt.
Commcndatur ci'go Charitati Ycslne ct locus et dies :
utrumquc celebrandum in honorcm Dei, fpiem coulcssus

cst Slcphanus. Nos cnim in isto loco non aram fccimus
Stephano, sed de rcliquiis Stc[)hani aram Deo. Grata

sunt Deo hujusmodi altaria. Quicris quarc? Quia«Pra^-
» tiosa in conspectu Domini mors sanclorum ejus-. »Rc-
dempti suut sauguine, cjui sanguiucm [)ro lledenq)torc

fudcrunt. lllc iiulit, ul corum salus redimeiclur illi iii- :
dcrunt ut Mvangclium cjus diiramaretur. luddidcruut

vicem, scd non desuo ut cuim ho<' posscnt, ille donavit
:
et ul licrel (jtiod alj ij>sis fi( li j)Otuit, illc donavit. E.\hi-
Lendo dignaliouem, dedit occasiouem. lactum cst, passi
sunt, calcaverant mundum.

II. Parum cis fuit contcnuicrc dclicias Siccuh : j)ii'nas,
minas, lormcuta viccriinl. J'ro conlcssioue cnim Dci coii-
lcmuere <jiiod dclcctat, \alde magnum:sed miuus cit
' Ail, \u. — '^

l'i*ui. cxxv, 1 i.
i44 ^- AUGrsTTNi rnscopi '
conteninere qiiod deleclat, quam vinccrc qiiod niolcstat.

Constitue alicui dictum csse : Ncga Cliristum, et do tibi
quod non liahcs : conlcmpsit quod delectat, ct non ncga-

vit. At ille persccutor adjecit : Non vis accipcre quod non
habcs? lollo quod liabcs. Non sic sapit lucrum, quomodo
dolel damnum : quia facilius cst non manducare, quam
vomcrc. Non non manducavit quod acqui-
acqnisivit, :
sierat pcrdidit, quodmanducaverat vomuit. Innon man-

ducandogula fraudalur, in vomendostomaclmsevertitur.
Fortior est ergo in confcssionc Cliristi, qui damna non
timuit, quam qui lucra contempsit. Scd damna qualia?
Amissioncm pecunia^, amissionem patrimonii, amissioncm
rerum omnium, quas habebat. Scd inimicus nondum
proximc accessit. Rcspcricrunt,f|uaeforinsccus adjacehant.
Sinon sunt amalas cum habcrcntur, non contristaverunt
cum amittercntur. Kt ut hreviter dicam, quando amit-
tuntur, tantum moeroris dimittunt, quantum cum hahe-
rentur amari potucrunt. Sed pcrsccutori illorum tcmpo-
rum, c|uando occidchantur sancti, parum fuit dicerc :
Aufero quod habes. Torquco, inquit, ligo, occido. Iloc

qui non timuit, mundum vicit. Ccrtamenpro veritate ad
summumperduxeruut, qui usque ad ista certaverunt. Hoc
est quod dicit in Epistola ad Hehraeos « Nondum enim :
« usque ad sanguincm adversus peccatum certastis*. »

Ipsi sunt perfecti, qui advcrsus pcccatum usc|ue ad san-
guinem ccrtaverunt, Quid cst adversus peccatum? Ad-
versus magnum peccatum adversus negationem Christi.:
Nostis quomodo certaverit advcrsus peccatum Susanna

usque ad sanguincm^. Scd nc solee foeminee hinc habcant
consolationem , et viri de numero suo alicpiid quDsrant
talc, c[uale in Susanna extitit nostis qucmadniodum Jo- :
sepli contra peccatum usquc ad sanguincm certavit^. Si-
\ 1 Hebr. \u, 4. — "^

Daii. xiu. — 3 Gen. xxxix.
M.i.MO CCCXVIII. DE STI-PHAxVO M W.TVUE. lÔ
iiiilis csl causa. Et illa ]ial)uit falsos lcstes eos ipsos,
(juibus roiiscnlire uoluit, ne peccaret ; ct ille eam ipsam,

cui noluiL conscntirc. Llriquo quibus non csL ad pccca-
tuni conscnsum , falsum dixcrunt tcslimonium ; ct (jui
audicrunt crediclcrunt ;sed Deum noii viccrunt. I.ibcra-

tur illa, libcratur et illc. Quid si ct morcrcntur, nonne
amplius libcrarcntur, (piando securi coronarcntur? Quare
dixi, sccuri coronarcnLur? Quia niilla tcntatio rcmaneret.
Nam elsi liberata est Susanna , adhuc tentanda ; ct ij>sc
Joseph adhuc tentandus hbcratus cst. Unde tentandus?

quia « humana supcr terram ^. » Istjue
Tcntatio cst viLa
ad mortcm post mortcm sohi bcatitudo
tota tcntalio :
;
scd San(Lo]'um. quorum mors prcLiosa est in conspcclu

Dci. Kt illa crgo contra peccatum, id est, contra adulte-
rium , ct iile contra tale peccatum , usque ad sanguincm
ccrtavcrunL. Majus pcccatum est Christum ncgarc, quam
adultcrium pcrpetrarc. Adultcrium carnis cst, ilhcite con-
(iimbcrc aduUcrium cordiscst, vcritatcm ncgarc. In fide,
:
iii mcnte ibi debet esse castitas. Prima ibi est parcns
,
lAa corrupta, Yis nossc in illa corruptione magnitudincm

ini({uitaLis? ALtcndc in nobis, ([ui indc nati sumus, mag-
iiiiudincmcalamitatis. Ycrbi hujus mci sanctam Scriptu-

riiin lcstcm citabo : « A mulierc , inquit, inilium facLum
'' ( sL pcccaLi, et proptcr illam morimur omncs-. » Qiiod
illa acc(^pit hoc conLcmnunt MarlN r(^s |)ro vic-
in pocna,
loiia. iMoitcm illis comminatus (^st Deus, ne pcccarcnt :
iiiortcm Mart\ ribiis iiiimicus comminatus csL, ut pccca-

jvnl. llli uL morcrcnLinv pccc.ivcriinL : MarlN r 'S mortui
sunL, nc pcccarcnL. Unde illis pa'na inllicla , iiuh' islis
gloria siiscilaLa.
111. CciLavcrunt crgo, cl \iccruiil. iîorcs îccriinl :
scd non ponlcm (juo transierc prifcidcruuL ci noslriim

' Jol». VII, I. — 2 F.ccli. XXV, n.
CXXVIII. l'^
l4t) S. AUGUSTINi EPISCOl'1
accessum proliibuerunt. Patet cui placct : nec ([ualciu
illi passi sunt, oplauda est persecutio; sed quolidiana
est humanas vitse tentatio, Aliquando a^grotat fidelis, et
ibi est tentator. Promitlitur illi pro salutc illicilum sacri-

ficium , noxia et sacrilega ligatura, nefanda incantatio,
magica consecratio promittitur, eique dicitur : lUe etille
pejus te periclitati sunt, et sic evaserunl : fac , si vis vi-
vere; morieris, si uon feceris. Yide si non est : Morieris,
si Christum non negaveris. Quod diceLat aperte Martjri
persecutor.Loc tiLiexoLJiquo dicit occultus tentator. Fac
tiLi Loc remedium , et vives : nonne Loc est : Sacrifica,
et vives? Si non feceris, morieris; nonne Loc Si non est ;
sacrificaveris, morieris ? Invenisti parem ])ugnam, quisre

parem paLiiam. In lecto es, et in stadio es; jaccs, et Lu>
taris. Permane in fide; et dum fitigatus es, vincis. Ha-
betis ergo cLarissimi non parvum soLatium orationum

, , ,
locum. Martyr Steplianus Lic Lonoretur : sed in ejus

lionore coronator StepLani adoretur.
SERMO CCCXLN.I.
I)e Stephiuio IMarlyre^ J I.
I. DoNET miLi Dominus paflca dicere saluLriter, qui

donavit sancto Stepliano tanta diccre fortiter. Sic ca^pit
ad suos persecutores loqui, quasi timereteos « Yiri fra- :
» tresetpatrcs, audite ^. » Quidlenius? quidclementius?
ConciLaLat auditorcm , ut commendaret Salvatorem.

1 Alias de Diversis, 5i, — 2 Act. vii, i.
s!:r.Mo cccxix, bE .STEpiiANO maktyrI'. 147
l{I;liidc C(X'pit, ut diu audiretur. Et quiahinc fueratac-
cusatus, quod Verba dixeratcontra Deum et lcgem, ipsam
lcgcni illis exposuit, ut ejus legis esset pra^dicator, cujus
accusabalur esse vastator. Hoc et audivinius et audistis :
non sUnt nostra niulta necessaria , quia niulta audistis.

l!oc tantinn exliorlor ad Cliaritatcm Yestrani aedifican-
dani, ut scialis sanctum Stepbanum lionorcm Cliristi
quasisse, ut sciatis sanctum Martyrem testem Cliristi
fuisse, ut scialis eum tanta tunc miracula in noiuine
Cbristi fccisse. Uoc enim salubriter scitis , Stepbanum
sanctum fecisse miracula in nomine Cbrisli, nullum au-
tem miraculum fecisse Dominum Cbristum in nomine
Stepbani : ut discernatis Domino cultorem a
servum a ,
Deo, adoralorcui ab adonindo. Ouando enim discernitis,

tunc vos amat. iNon enim pro se ille sanguineui fudit,
sed pro Cbristo fudit.
11. Yid(>le cui animnm suam comuiendaverit. « Ecce,
» inquit, video c(rlos aj)ejtos, et Filium bominis stanteni
w addextcramDei^. » \iditCbristuni confilensCbristum,
moriturus pro Cbrislo, perreclurus ad (jbristuui , et iii
iexlremiscum ictus crebrescerent la|)idum,el dura vulncra

a duris cordi])Us jactaicnlui'. \idil se viciiuim. nonexitio,
sed cxilui; \idil aniiiiam suam j;.iu exilurain, et com-
mendavit eam. Cui? lili (piem \idit,illi ([iicm coluit, illi
cuiservivit, illi cujiis nomen pradicavil , illi pio (•iijus
lilvangelio aniniam jiosuil, illi coinmeiida\ il i|)s;ini ani-

inam. " Domine, inqiiil, .lesii, accipe s|)iritiim meum. »
l''ecisli ine\icloicin. iccipe in Irinnipliuin. -< Accijie spi-
)) riliiin meiim. " llli |)(Tse(piiinliir . Iii siiscipc : illi eji-
'ciiMil . lii inlroniille. Dic spirilui ineo : .. inlr;i in gau-

» diiini Doinini Ini"'. " lloc csl cniin : .
A(< ipc spirilum
.« mciiin. >'
' Acl. \M, :".'(. — '-

Miillli. \xv, u I .
10.
i48 s. Arr.isT[M ErFscor-r
III. Secl spiritum illius (juo accej)it Jcsus? in quani
iiiansioncm? in quod coelum coeli? quis comprclicnclit ?
quis cxplicat? \'is audirc compendium^? Audi ipsum
Christum : « Pater , volo ut uLi ego sum, et illi sint me-

w cum -. » Essc u])i est Chrislus, cpioe potest comprchen-
dere cogitatio? Cujus ad hoc explicandum sufticit sermo?
Fidei commendctur, a lingua non expcctetur : Audistis,
cum Evangelium legeretur : « t hi ego sum , ilHc et mi-
» nister meus ^. « Grêcum codiccm legite, et diaconum
invenietis. Quodeniminterprctatus cst Latinus, ministcr;
Gr^cus hahet, diaconus; c[uia vere diaconus Graece, nii-
nister est Latinecjuomodo martyr Graece, tcstis Latine;
:
apostolus Graece missus Latinc. Scd jam consucvimus

,
nominihus Graecis uti pro Latinis. Nam multi codiccs

Evangehorum sic hahent, « Lhi sum ego, illic cl diaco-
« nus meus. » lloc putate dictum quia hoc cst dictum.
,
« Uhi sum ego , illic et diaconus mcus. » Ergo hcne dia-

conus ipsius, « Domine Jcsu accipe spiritum mcum. » ,
Tu promisisti, Evangehum legi, Evangehum praedicavi

« Ubi sum ego, illic et diaconus meus. » Extiti tihi dia-
conus tuus, ministravi tihisanguinem meum posui pro ,
te animam meam, redcle milii promissionem tuam.

IV. Etpro Judaeis, pro lajmlalorihussuis, procruentis
cordihus, pro crudclihus animis cpiomodo oravit?Genu
fixit.Tanta Immilitas Stephani, magnus reatus est illius
popidi. Pro se stans rogavit, pro illis genu fixit. lllos sihi
proeposuit? Ahsit non est credendum. Diligehat inimi-
:
cos, sed de proximo dictum est

; « Diligcs proximum :
» tuum sicut te ipsum ^. » Quare crgo gcnu fixit? Quia

sciehat se pro sceleratis orarc; et quanto crant illi ma-
ligniores, tanto se diflicilius cxaudiri. Dominus in crucc
* Forte Comprndio. -- ^ Joan. xvir, 24. — 3 jj. xii, 26. — Hlatlh,

^xu , 39.
:
SERMO Cr.CXIX. DE STEPHA.NO MARTYRE. 1^9

pcndons , « Pater , inquit . ignosce illis ^ : » Stephanus
siiL lapidibus genu tixo, « Doniine, ne statuas illis hoc de-
» lictum. » Secutus est vestigia pastoris sui , tanquam
hona ovis bonus agnus secutus est agnuni, cujus sanguis
:
tulitpcccatum nnindi. Implevit quod ait apostolus Pe-

trus « Christus pro nobis passus est
: rehnquens nobis ,
» exemplum. ut sequamur vestigia ejus-. »

V. Vidc hominem sequentem vestigia Domini sui.
Christus in cruce , « Pater , in manus tuas commendo
» spiritum meum : » Stephanus sublapidibus, « Domine
» Jcsu. suscipe spiritummeum. » Christusin cruce, «Pa-

» ter, ignosceillis, quia nesciunt quid faciunt : » Stepha-
nus sublapidibus, « Domine Jesu, ne statuasilHs hoc de-
» hctum. » Quomodo posset iste non ibi esse , ubi erat
qucm secutus cst, ubi erat quem imitatus est.^
YI. Triumphavit, coronatus est. Latuit tanto temporc

corpus ejus ,
processit quando Deus voluit , iUuminavif
lerras, tanta miracula fecit, mortuus vivos facit mortuos,
quia ncc mortuus. Ergo hoc commendo Charitati \es-
quod orationes ejus muha impctrant iioi
tne, ut sciatis ,
tamen omnia. ISam invenimus etiam inhbeihs qui dantur

fuissc ilh dillicultates iiiq)etrandi , et accepisse lamej
j)ostea Ijeneficium, non dcficiente sup[)hcis fide. Non ces-
salum est, oratum est, et dedit [)0stea Deus per Stcj)lia-
num. Sunl verba orantis Slepliani, el res])onsum esl iUi

]'ro qua ojas non cst digiia iioc et hoc fecit. \il tamei ,
instilit, logavit, accepil. Dcdit nobis intelligere, quia ii
(iijus nominc facicbat antc((uam carnem dc|)onerct ii

, ,
ejiis nominc ficiunt oraliones cjiis ut Ix-nclicia impe-

trentiir, (piibus iioxii ca dari dcbcic',
VII. Illcaiilciii l;iiiqii;misci\ iisoial. Apoc;i]);iliir Aiigc

his(piid;im ciim Jo;iiiiic. Aiigcli l;ilcssiiiil ;ipiid Dciiiii, ut^
• I.uc. XXIII, i\, — '^
I l't Ir. II, ii.
l5o S. ALGUSrilNl EPISCOPl
boni fuerinius, et perfectc euni promcruerinius, Angclis

a^qucmur : « Erunt, dixit , sequales Angelis Dci ^. » An-
geius ostendebat multa miracula sancto Joanni Evangc-
listae, turLatus miraculis adoravit eum. Adoravit liomo
Angelum; ct Angclus liomini : « Surgc, quid facis? lllum
» adora : conservus enim luus sum et fratrum tuorum -. »
Si tanta humilitas apparuit in Angelo quantam putatis ,
esse debcre in IÎartyrc sicut est? INon crgo crcdamus

,
superbum cssc Stephanum cum putamus quia virtute ,
sua facit quod facit. Per conservum beneficia sumamus,

honorem ct gloriam Domino demus. Quid vobis phis
dicam et muUum loquar? Icgite quatuor versus, quos in
cejla scripsimus, legite, tenete, in cordehabetc. Proptc-
<rea. enim cos ibi scrilx-rc vuk lcgat,
\ohiiinus, ut qui
quando vuh lcgat. Ut omnes tcncant idco pauci sunl , :
iit omncs legant, idco pubhce scripti sunt. iSon opus cst
ut quccraturcodcx camcra illacodcxvcstcr sit. Aliquanlo

:
quidem tcmpcrius sohto proccssimus scd quia longa :
lectio rccitata cst, et gravcs eestus sunt, libclhim bcMcfi-

ciorum Dci pcr ipsum qucm ,
Iccturi hodie fuimus, in
diem Dominicum dilfcramus.
1 Malih. .\j[, 3o. — 2 Apnc. xix, lo.
,
SEIIMO CCCXXI, DE SANCTO STEPHANO. 10 1
SEllMO CCCXXi.
De hoinine sanato per oritione^ S. Stepliani. Ubi

Augustinus episcopus se e.icusaf^ quod sermoneni
facere nou potuerit.
Habitiis ipso dit' PascIiK?.
De miraciilis Dci pcr orationos Ijeatisslnii iMarl\ris

Slepliani libellosolenius aiidire. Libellus liujus. aspectus
cst ;
pro scriptura notitia, pro cliartafacies denionstratur.
Quinostisquidinillo dolentes videre soleatis, in praesenti
gaudentes legite quod videtis : ut Dominus Deus noster

abnndaiitius lionoretur, et quod in liljello conscripluni
cst, in vestram memoriam conscribalur. Date veniani
quia diuluinuin non leddo serinonem : nostis etenim fa-
tigationem meam. l t lieri jejunus tanta agere possem et
non deficere, ut et hodie vo})iscum locpiar, oraliones
sancti Stephani pricsliterunt. ('onversi ad l)omiiium,(tc.
SKUMO CCCXM i.
Vbilibell utn sanali honiinis proniisit .^

feria srcund.i
J\isc/i(r.
Dixi.MLS quidein lieslcrno die, siciit miiiiinil ( Ii.iril.iii
' Ali.li df Divtisis -Kj. — '^

\\iu\ d\' Diviui» 3u.
Vestra : Hujus libeJlus , aspectus est. Tamcn cjuia nou-
nulla nobis indicavit, quas nosse debetis, ad majoreni ad-
mirationem et Domini noslri gloriam, de suorum sancto-
rum memoriis , de quibus dictum est : « Pretiosa in
» cons|H'ctuDomini mors sanctorum ejus* ,» elinm li-
bellum dare decet, quia habet omnia quas ex ejus ore
cognovimus. Sed si Dominus voluerit, hodieparabitur, et
vobis die crastino recitabitur.
SERMO CCCXXII2.
Vhi libelluin proinissum saiiati hoiniiiisprascntavit,

feria tertia Pa^chce.
Hesterno die libellum promisimus Cbaritati Vestrae,

ubi de illo sanato audire etiam possitis ,
quoe videre non
potuistis. Si ergo placet Charitati Vestrae , imo quia pla-
cere debet quod et niihi placet, ambo fratres stent in
conspcctu vcstro : ut ([ui ilium non viderant , in isto vi-
deant quid ille patiebatur. Stent ergo amljo , unus cui
donata estgratin, et alter, cui petenda est misericordia.
Kxeinplar Ubelli a Paulo dati JugustiiKj ej)iscoj)0.
llogo, Domine beatissime Papa Augastine, ut hunc h-

beUum meum, quem ex praecepto tuo obtuh. sanctae
plebi jubeas recitari.
CuM ^ adhuc in patria nostra Caesarea Cappadocite mo-

'Psal. cxv, i5. — ÂîJas deDivcrsis 3r. — 3 Coufer. lib. xxn, de Civi-
late L)ei, cap. viu.
SERMO CCCXXiI, DL SANCTO STEPHAXO. l53
raremur, frater noster luUii niajor gravibus atque intole-
randis communcm matrem affecit injuriis, in tantum ut ei
etiam manus non dubitaret inferre. Quod nos omnes filii
pariter congregati patienter tulimus, ut nc verbum quidera

fratri nostro pro matrenostra, cur bocfaceret, dixerimus.
llla autem foeminei doloris stimulis incitata , injuriosum
filium malcdicendo punire constituit. Cumque ad sacri
baptismatis fontem post gallorum cantus memorato filio
suo iram Dei imprecatura properarct, tunc ei nescio quis

iii patrui noslri similitudine
ut intcUigitur, daemon oc- ,
( ab ea prlor quo pergcret rcqulsivit. Cui illa

iirril, et
,
ad malcdicendum idio suo ob intoleraljilcm contumcliam

,<; irc rcspondit. Tunc autcm ille inimicus, quoniam in
iiuilicris corde insanicnte locum facile invcnire potuit, ut
omnibus malcdicerct pcrsuasit. lUa autcm vipercis iu-
ll.immata consiliis, sacrum fontcm provoluta corripuit,
(1 s])arsis crinibus nudatisquc uberibus boc a Dco potis-
himum postulavit, utextorres patria et circumeuntcs abe-
iias omne bominum genus
terras , nostro terrcremus
( \cmplo. Mox matcruas prcccs elficax vindicta proscqui-
l(ir, cumdcmqiic <oiitiiiuo fialrcm nostriim a'talc culp.i-
<|ii(' iiKijorcm trcmor mcinl)rormii lantusiuvasit, quantum
iii me us([ue anle lioc Iridiium Yestr.i .'âiictitas vidil. Ser-
\,iio autem ordine , (pio iiali cramiis, iiitra unum aiinum
( .i(l(iniios pd-naoiimcscorripuil. Vidcnsautcm materma-
Irdictioncssuasad tanlam eilicaciam pcrvenissc.impietalis
Miic conscienliam et o[)j)iobritim bominum diulius lerrc
iioii|)otuit : scd la([Uco gullur astriiigciis, liicluosam \i-
l;iiii lcrmino liiiicsliorc (oiicliisit. Myrcssi ergo iiosomncs,
o|i|)i'(il)i iiim iio^lniiii tiDii !( rciilcs, ct commiiiicm |):itri;iiii
rcliii([iiciil!S [);issiiii siimiis [xr diNcis;i dis[i(i>i. lu iiobis
aiilciii omiiibtis dcccm rralrihiis, ([iii nasccndi qiio([iic
'M(Iine primtim scquilur ad gloriosi MarlN ris Latircnlii

l54 S. AUGUSTINl EPISCOPI
Memoriam , (juae apucl Ravcmiam nupcr collocata est,
sicut audivimus , meruit sanitatem. Ego autcm qui nas-
cencli orcline sum scxtus illorum , cum liac sororc mea,
cjuae me getatc subsccpiitur , uLicumcjuc gcntium , ubi-
cumque terrarum loca esse sacra , in quibus opcraretur
Deus miracula, compcrissem, magno clcsidcratae sanitatis
amore carpcbam itcr. Secl ut de casteris celebcrrimis
sanctorum locis taceam, etiam ad Anconam, ItalitC civi-
tatem ubi pcr gloriosissimum Martyrcm Stcphanum
,
multa miracula Dominus operatur, eadcm circuitionc

perveni. Sed idco alibi curari non potui, quia huic loco
divina prasdestinatione servabar. Ncc Uzalim civitatem
AfriccT; pra^termisi ubi bcatus Martyr Stcplianus magna
,
priedicatur frequcntcr opcrari. Verumtamcn antc bos trcs

mcnscs , Kalendarum Januariarum dic, tam ego
id est ,
cjuam soror mea, quaebic mccum cst, cadcm adbuc pas-

sionc dctcnta, evidcnti sumus visionc commoniti. Aitenim
mihiquidam aspcctu clarus, ctcandido crinc vcncrabilis,
cruod intra tertium mcnsem dcsidcraLi essct mihi sanitas
atTatura. Sorori autem mcaînvisione SanctitasTua in ca
eirigie,inquatc praescntes vidcmus, apparuit pcr cjuod :
nobis significatum cst, ad istum locum nos vcnirc dc-

buissc. ]Nam et ego bcatitudincm tuam Sirpius postea vi-
dcbam pcr aiias civitatcs initinerc, quo venicbamus ta- ,
lem prorsus, qualem modo conspicio. Admoniti ergo

evidcnti auctoritatc divina , ad hanc venimus civitatcm
ante clies fcrme c[uindccim. Passionis mcfe vcl oculi vcstri
testcs sunt, vcl miscrabihs soror mca quccad eruditioncm
omnium, communis mah praebet exemplum : ut qui in
illa qualis cgofuerim vidcnt, in mcquantum pcr Spiritum
sanctumsuumDominus sit operatus, agnoscant. Orabam
ego quotiche cum magnis lacrymis in loco ubi estMemo-
ria gloriosissimi Martyris Stephani, Die autem Dominico
SERMO CCGXXIU, DE SANCTO STEPIIA.NO. 1 JO
raschcie, sicut alii qui praesentes erant, viderunt , (luni
orans cum magno fletu cancellos teneo , subito cecidi.

Alienatusautem a scnsu, ubi fuerimnescio. Post pauluium
assurrexi , et illum tremorem in corpore mco non in^cni.
Ifuicitaque tanto Deibeneficio non ingratus, hunc hbel-
him obtuli : in quo etiam quaR de nostris calamitatibus
ignorabatis, etquod de mea incolumitate etsalule cogno-
vistis, exliibui : ut et pro mea sorore orare dignemini, et
(>ro me agcre Ueo gratias.
SERMO CCCXXllli.
llabilus posl lihc/Liin (le sd/icto SlcplKUio.
I. ]\lisi;i!i(;oiu)iA (pii(jem l)ei , iVatres . sicut creden-

dum est , omnesisti fratres, quos una l)ei ira matcrna
plaga percussit, ad liujus de quo gaudemus, quandoquc
per\enturi sunt sanilalem. Verumlamen discant illii ob-
se([ui, liiMcaiit parenles irasci. Scriptiim est : « IJenedic-
» tio paliis lliinal domuin filiorum : maledictio matiis
)j eradical lundamenla-. ^> IModo isli per lenas in funda-
nicnlis patriic su;i' non siinl ; pia-bent ubicjue spectacu-
lum, proponunt suum suppli» iiim : pra'beiit oculis nii-
scriam suam, terrent su|i('i-biam alienaui. Discile. tilii.
quod dicil Sciiptiira, ieddcic lionorcm [)ar('nlil)us debi-
tum. Sed et nos parenlcs, ([ii;indo oircndiinini , j):»renles
V08 esse recordamiiii. ()ia\il inalci (onlia lilios, exau-

' Alias di: l)i>tisi» Si. — '^
lAcli. iu, i i.
]56 S. AUGUSTINI EPISCOPI
dita esL ; qiiia Dciis vcre justus est , cjuia vere injuriam
passa fucrat. Ihius ipsoruui ct vcrLa contunieliosa ct nia-
nus injccerat ; ct CcTteri matris injuriam patienter tule-
runt , ncc unum pro ca vcrbum contra fratrem rcspon-
dcrunt. Justus Dcus qui audivit prccantem , audivit
dolentcm. Sed quid iila misera? Nonne unde citius exau-
dita, inde plus punita? Discite hoc pctcrc a Dco , uLi
non timcatis exaudiri.
II. rsos auteni , fratrcs, satagamus Domino Dco nos-
tro gratias refcrre pro illo qui sanatus est; et pro illa
qut€ adiuic tcnctur ,

prcccs fundamus. Benedicamus
Deum, quia dignos nos liaLuit, ut lioc videremus. Quid
enim sumus, quia ego apparui enim me istis nesciens ? lUi
vidcljant et ego nescieiâm
, et admoncLantur, ut ad :
istam civitatcm venirent. Quis sum cgo? Ilomo sum

unus dc multis non de magnis. Et vere, ut audiat Clia-
,
ritas Vestra, multum miror, et gaudeo noLis esse con-

ccssum quoniam iste liomo nec Anconic curari potuit
:
imo potuit, sed proptcr nos factum non est, f|uia lacil-
iimc ficri potuit. Sciunt cnini muiti cpianta miracula per
Leatissimum Martyrcm Steplianum in ista civitatc fiant.
r.t auditequod miremini « Alemoria cjus anticjua ilî :
» erat, ct ipsa estiLi. » Sed fortasse dicis « (ôrpus ejus :
» nondum apparuerat Memoria iJDiunde erat? Latetqui-

:
dcm causa scd cjuid ad nos fama pcrlulcrit, non taccijo

:
Ciiaritati Ycstne. Quando iapidai)atur sanctus Stcplia-

nus, aiiqui etiani innocentcs , et maxinio de iis qui jaiu
in (lliristuni crcdidcrant , circumstaijant : dicitur lapis
venisse in cuLitum, ct cxcussus inde vcnissc antc quem-
dam rcligiosum. Tulit illum, et scrvavit. Homo erat de
navigantiLus, sors navigationis atluiit iiluni ad littus An-
couie , et rcvclatum cst illi iLi deLcre rcponi lapidcm
illum, llle oiêdivit revektioni, et fecit quod jussuni cst :
,
.
Sl.nMD (CCWlII, hV. SANCTO STLPHANO. 1

JJ
cx illo coeplt csse il)i Alemoria saiicti Slepbaui, et ruiuor
crat, quia bracliiuin sancli Sleplianiibi est, nescicntibus
lioininibus quid contigissct. \ cruni autcm intclligitur
proptcrea ibi luisse revclaluin , ut ibi poncret lapidem
<[ui de cubito iMartyris excussus est, quia Graece cubituin
ay/.wv dicitur. Sed qui sciunt qufc ibi miracula fiant,
ii)si nos doceant. INon ibi coeperunt fieri isla miracula,
iiisi posteaquam corpus sancti Stepliani apparuit. Ecce
ibinonest curatusiste juvenis, utnostris oculisservarclur.
III. Apud L zalim ubiest episcopus frater meus Evo-
dius, quanta miracula ibi fiant qutcrite , et invenietis,
]'raetermissis autem aliis , indico vobis unuin quod ibi

lactum cst, ut videatis quanta sit il)i piccscnlia majcsta-
tis. Mulier quaedam subito iTgrotum lllium, cui succur-
rcre fcstinando non potuit, in gremio suo catechumenum
ainisit; quae clamans : Mortuus est inquit, filius mcus ,
catecbumenus.
IV. Et cum liaec diceret Augustinus , populus de Me-
moria sancti Stepliani clamarecoepit, Deo gratias, (^bristo
quo continuo clamore puclla quiC curata est
laudes. In ,
adabsidam perducta est. Qua \isa, [lopulus cuin gauilio

etfletu, nullis interposilis sermonibus, scd solo slrepilu
inter])osito , alicpiaiidiu clamorcm protraxit : ct silcntio
faclo, Augustiiuiscj)is(0[)usdi\it : Scrij)liimcstiiiPsalmo:

« Dixi : Prolotpiar advcrsiim me dclicluiu mciim Do-
«miiio Dco meo, et tii dimisisli im|)iclatcm cordis mci*
» Dixi : Proloquar » : nuudiim prolociilus suin « Di.vi : :
» Prolo(piar,ct tiidimisisti. » (lommendavi istammiseram,

imo ex misera, comm(;mla\ eam i vestris oralioiiibiis. Dispo-
suimus orare, et exaudili sumus. Sit gaudium noslriim

aclio graliarum. Ciliiis exaiidilu cst malcr Ecclcsia
1 Ptal, xxxi, i5.

l58 S. AtFGUSTINt EPisCOPI
c[uani in periiicieiu maledicta inaler illa. Conversi ad

Dominum, ctc.
SERMO CCCXXlVi.
Quo .ûgustiiius couiplet partfin Scnnoiiis iiiox prcv-

ccileutix iniruculo iiitcrrupti.
Dkp.et a nobis hesternus Sermo complerl, qui inajori

interruptus est gaudio. Statu<'ram enim et c(L'peram lo-
qui Cliaritati Vestrae, quare mihi videntur isti fralres di-
vina auctorit/ite ad hanc civitatcni esse directi , ut hic

in eis diu optata et e.xpectata sanitas impleretur. Et lioc
volens dicere ,
commendare cneperam Charitati
prius
Vestraeloca sancta, in quibus non sunt sanati, et ad nos
inde suntdirecti. Et dixi de Ancona civitate Itaha? coe- :
]>eram del zah civitate dicere, qua^ est in Africa (l>pi- ;
scopum hahet h;itrem incum, qucin nOvStis, Evodium ) ;
quia et ad iUain civitatcm cos venire, fama ejusdem Mar-

tyris et operum cjus conq)u]issct. Non cst ilhc datum
quod dari potuit, ut hic daretur uhi dari debuit. Cum
autcm opera divina per sanctuin Martyrem commemo-
rare breviter vellem omissis CKteris
,
unnni institucram ,
dicere : quod cum dico, restituta illi puclhvsanitatc, su-

hito hvtitia?" tumultus exortus esl, ct nos aliter compuht
fniire Scrmonem. Ergo tak miracu]um sciinus fac-
i])i
tum inter multa alia , cjUcT' commcmorari utiquc cuncta

nonpossunt. IViulicr qucedam amisit in gremio aegrotan-
1 Alias de Diversis 33.
SERMO CCCXXV, IN NATALI MARTYRUM, i 5()
teiii filiuni catechumenum infantem lactentem. Quae

cum vidisset amissum et irrcparabiliter perditum, coepit
eum iiiagis flerc fidelitcr, quam mater''^. iNon enim filii
sui dcsiderabat vitam, nisi in futuro saeculo, et hanc sibi

ablatam ct pcrisse j)langebat. Impleta atfectu fiduciae tu-
lit illum mortuum, et cucurritad Memoriam beati INlar-
tyris Ste|)bani, et coppit al) illo cx-igere fdium, et dicere :
Sancte Martyr. vides nulliiin mihi remansisse solatium.

Non cnim possum diccre filium prsecessisse, quem nosli
pcrisse : lu enim vidcs quare plangam. Rcdde fdium
meum , ut liabeam eum ante conspectum coronatoris
tui. Haec et laUa cum precaretur laciymis quodam ,
modo non petentil)us , sed ut dixi , exigentibus , revixit

fdius ejus. Et quia dixcrat : Nosti quare illum quipram :
ostcndcrc voluit eliani ])eus vcriim animum ipsius. Con-

tinuo tulit illuni ad prcsbytcros, baptizatus cst, sancti-
ficalus cst, unclus cst im|)osita cst ci manus, complctis
,
omnibus sacramentis, assumptus cst. llla autcm tali cum

fcum vultu deduxit, tanquam non deduceret ad rcquicm
sepulcri, scd ad sinum Martyris Stcphani. Probatumest
cor fjdclc mulicris. Ibi ergo talc miraculum fccil Deus
J)er Martyrcm suum, non potuit ibi istoscurarc? Ivt ta-
imcn huc nobis dirccti sunt. Convcrsi ad Dominum. etc.
si:uMo CCCXXV2.
/// l\'(it(ili iu'iîtili Miirt) rfun (7).
1. DiK solcnnii sanclorum i>hulyrum dcbitus Sonno

* Forif, uuiltrm'. — '^
Alias cx Slriiioudianis 3o.
iGo 5>. aTT.USTINI KIMSCOPt
reckleiKlus cst. Dc gloria Martyruin locuturos , breviter

justam causam IMartyrum locuturos, adjuvcnt nos oiatio-
nes Martyrum. IIoc cnim pcr istas solemnitatcs comm^-
morari debet Saiictitas \cstra, primum ne arl it cuiur
aliquid nos conferre Martyribus, quia eorum dics solcm-
nissimos celebranms. non egent,
llli nostris lcstivitatibus
quia in cnelis cum Angclis gaudent congaudcnt autem :
nobis, non si bonoremus cos, scd si imitcmur cos. Quan-

quam et quod bonoramus, nol)is prodcsl, non illis. Scd
bonorarc, et non imitari, nihil cst aliud quam mcndaci-
tcr adulari. Ad boc ergo istci? fcstivitatcs in Ecclcsia con-
stituta^ sunt Cbrisli , ut per eas congrcgatio membrorum
Cbristi admonealur imitari Martyres Cbristi. llxc est
omnino bujus festivitatis utibtas, aba non est. Si enim

nobis proponatur imitandus Deus , respondet bumana
fragibtas, mukum esse ad sc imitari cum, cui non potest
comparari. Si dcindc ipsius Domini nostri Jcsu Cbristi
ad imitationem nobis proponatur excmplum ,
qui prop-
terea cum Deus esset , mortab carnc vestitus est , ut bo-
minibus mortalcm carncm gercntibus insinuaret preecep-
tum ct dcmonstrarct exempbim de quo ctiam scriptum
, :
est : « Cbristus pro nobis passus cst , rcknquens nobis

»cxcmpbnn, ut scquamur vcstigia cjus^ : » tamen et bic
adbucrcspondct bumana fragilitas : Quid similc ego et

Cbristus? llle etsi caro , tamcn Ycrbum caro : « Yerbum
)) cnim caro factum carnem
est, ut babiiaret in nobis^ : »
assumsit, non quod non erat ncccpit,

Yerbum perdidit :
non quod erat amisit « Dcus cnim crat in (Hiristo mun-

:
))dum reconcibans sibi^. » Quid ergo simile ego tt

Cbristus? Ad tollendas igituromncs cxcusationcs infidc-
ks infirmitatis , Martyrcs nobis stratam construxcrunt.
Lapideis enim tabulis construenda erat, qua securi ani«-
> I Pelr. II, ai. — ^ joan, u, i,',. — 3^2 Cor, v, ig.

SERXIO CCCXXV, IS NATALl MARTYllUU. l6l
Lularemus. Ipsi feccruiit sanguine suo, coufessionibus
suis. Denique contemptis corporihus suis, venieuti ad
gentcs lucrandas Christo, tanquam in jumento illo se-
denli , corpora sua sicut vestimenta straverunt. Quis est,
quem pudeat dicere Impar suum Deo? Plane impar.:
Imparsum Cliristo? Etiam mortali Christoimpar. Petrus

hoc crat quod lu : Paulus hoc erat quod tu : Apostoh et
Prophetne hoc erant, quod tu. Si pigct imitari Domi-
num , imitare conservnni. Prsecessit agmen servorum .
suhlata est excusatio pigrorum. Postremo adhuc dicit :
Lnparsum Petro , imparsum Paulo. Impar es veritati?

Coronatur rusticitas, non excusatur vanitas. Poslrcmo
impares pueris? impar es puellis? impar es sanct?e Va-
lerianaR? 8i adhucsequi piget non vis aclhn?rcre Yiclo- ,
riae? Sic enim nohis sanctorum viginti ]\lartjrum series

recitata est. Coepit ah ejuscopo Fidentio chiusit ad fide- ,
lem frrminam sanctam Yictoriam. Initinm afide, finis ad

victoriam.
II. Yidete ergo, fratres : sic celehrate passiones Mar-
lyrum , ut cogitetis imitari Marfvres. Ilh ul frucluosam
hahcrcnt pa^nam , elegerunt causam. Attendcrunt enim
Dominum dicenlcm, non : « heati qui pcrsecutionem pa-
)) tiuntur; sed, Ilcati (pii pcrscculioncm patiuntur proptcr
). justiliam*. » Elige causam et non curcs pcenam. Si
,
aulcm non eligis causam et hic ct in futuro invcnics

,
])a!nam. Non te commovcant suppHcia ct pa^na* malrla-

cicntiuin, sacrilcgorum , hostium pacis-, ct inimicorinn
vcrilalis. iNon cnim iiii pro Ncrilalc moriimliir : scil iilco
moriiiiilui'. m' vcrilas aiiiiiiiilicliir, ne vcrilas privdice-

lur, nc vcritiis lcncalur, ne nnitas ainclur , nc charilas
diligaliir, ne seternitas tencalur. () causa pcssima! idco
paMia iidVuctuosa. Non attendis , (|iii ic de pcruajaclas,
* MaUli. V, lu. — '^
Douullslaiuin ruUos Marlvics caniil.
CXXVIII. I I
l62 S. AUGUSTINI EPlSCOPI
tres quando Dominus passus est? Iitter duos
cnices fuisse ,
latrones passus est Doniinus poena non cliscernebat

:
sed causa discernebat. Ideo Marljrum vox est in illo

Psalnio « Judica me, Deus. » Mon timet judicium non
: :
enim liabet, quod in illo ignis absumat; ubi totum au-

rum est, flamma quid formidatur? « Judica me , Deus,
» et discernc causam meam dc gentc non sancta^. »
JNumquid dixit ; Discerne poenam meam? Diceretur ei
Poenam passus est latro, INumquid ait Discerne crucem :
meam? Ibi et adulter inclusus est^. iNumquid dixit :
Discerne catenam meam ? Ibi fures etiam coUigati sunt.

Numquid dixit : Discerne vulnus meum ? Ferro etiam
scelerati necati sunt. Cum ergo viderct omnia bonis ma-
lisque communia in passioniJûs , exciamavit , et ait :
«. Judica me Domine ,ct discerne causam meam de

,
» gente non sancta. » Si discernis causam mcam, coronas

patientiammeam. Haec Cbaritati Yestras pro exbortatione
in lioc sancto loco sulficiant quoniam dies parvi sunt
;
et adbuc nobis in majore basilica restant qUcC aganms
cum Charitate Yestra.
1 Psal. xi,T, I. — 2 Aliqnahic desideranliir.

,,
SERMO GCCXXVf, TN NATALI MARTyRTM. 1 63
SERMO CCCXXYI*.
In ISatali Martynun-.
1. SoLEMNiTA.s Loatissimorum MarLvrum laetiorem iio-
bis rcddidit diem. Lastamur, quia de terra laboris ad

regionem quiclis Marlyres transicrunt scd boc non sal- :
lando, scd orando ; non potando , scd jcjunando; non

rixando , scd tolcrando mcrucrunt. Contrlslal)antur
crcdo ,
parcntes corum ,
quando ad passionem abierunt :
scd illi I<Ttal)antur, ct diccbant : « L.Ttalus sum in bis

» quic dlcta sunt mibi , in domum Doniini ibimus^. »
Noiitc, ])arentcs, nolite plangcre gaudia nostra. Si eos

quos nutristis, non vultis in gcbcnnam irc. imitari dcbe-
lis, non impcdirc. llli novcrant quo pcrgcbant, ct pa-
rentcs incrcduli sinc causa plangebaut. Sed tunc amantes
lilios carnalcs lugcbant : postca crcdcntcs in Dcum dicc-
bant : « Convcrtisli planctum mcum in gaudium mibi
w ct)nscidisti saccum mcum , ct pnrcinxisli mc Kctitia ''. »
Utiiram, IVatrcs rumpatur

, in nobis saccUs pcKnitcntiii',
ct cfrundalur pr<'liinn iiidulgcntiiC. Marlyrcs omncs sar-
' Alias 3o cx V.jîuiiauis. — - Jioiumdfni loi le îtjii.li MnHviiim, dc

(|iiil)iis csl Seriiio sii|)tii()r, (|iii liiiiir .'{iJ), iii Victoriin) ((iilnt' |ii'o\iiiii-
anlfccdil. l'".l siiiic in 'riiroJnriccii.si MS. |)()st sii|>(ri(iiciii illiiiii Sci iiioiicin
milisiqiiilur Cdito (|uidam (Jivcrs s coiiktans Aiiûsiini (xccipii., ciii lili.lus
itein Stiino bfiiti ^liii;iiitiiii ej,isco/>i, Iu Autuli aitituttt f ictnriet AJnrijm,

iiiiiiis siilicct cx \ ij;iiili MaitM'iiiiis. 'I'iiiii isti cciiloiii stilij ciliir iiutilir liic
ccrvxvr S(friili)Plim lioc lilulo ; /itiii Senno ciijik .<ii/'ii>j ile roiUin iiiule sii-
gjiii. ik)ii«ciilit vetu» codex lUiniigitÛMS. — * P««l. «'XM, i. — li..

xxv, n.
1 I .
lC4 S. AUCUSTINI EPISCOPI
cinas lucrorum saeculi hujus Ijic posucrunt, Jiic climise-
ruut,et viam quae ducit atl vitam , expediti sicut Loni

miiites cucurrerunt; sicut scriptum est : « Tanquam nihil
whabentes, et omnia possidentes^. w Et vcre in terra
niliil liaheLant. Setl in coelo fclicitatem pcr[)etuam pos-
sidebant. Ad coelum dcvote festinabant, et viam vitae se-
curi currebant ; et adhuc longe positi manus ad pahnam
extendcbant. Currite sancti ; sic currite ut comprehen-
,
datis Regnuni coelorum vim patitur et qui vini fli-

: « ,
))ciunt, diripiunt illud^. » ISon est angustum tjuisquis :
beatus vult esse, ad regnum coelorum festinet. Nulh

clausum est, nisi ei cpii se exchiscrit. Paratus est Christus
suscipere confessores suos. Ipse desupcr dicit : Spccto
vos , certantes adjuvabo , vinccntcs coronabo.
II. Hanc poUicitationem Martyres tcncntcs, terrores
et minas persecutoris pro nihilo habuerunt. Nam cum
persecutor diceret : « Sacrificate idoHs : » rcspondcrunt.
« Non facimus, tjuia getcrnum Dcuui in coehs habemus,
» cui scmper sacrificamus nam thiemoniis non immoLa- ;
» mus.w Et judex « Quare ergocontra praeceptum sacrum

:
» facitis ? » Responderunt _« Quia Magistcr coelestis in :
» Evangcho nobis dicit Qui rchtpierit patrcm et ma- :
» trem et uxorem ct fihos

, et omnia quas possidct ,
» propter nomen meum

centuphim accipict ct vitam , ,
» aetcrnam possidebit^. » Et judcx « Ergo non obtempe- :
» rabitis praeccptis impcratorum? » Et respondcrunt :
« Non. » Et ille : « Quam ergo auctoritatem potcstis ha-

» bere, cum vos vidcatis supphcio subjacerc? » Et ALar-
tyrcs dixcrunt : « Auctoritatem Regis aeterni portamus,
» ideo auctoritatem mortahs hominis non curamus. »
Tunc in carceribusmissi, catenis onerati sunt. Quantum

dictum est ab impiis : « Ubi est Deus eorum'''? » Vcniat
• 2 Cor, VI, 10. — "^
Mallh, xr, 12 — 3 ij_ xix, 29. — * Psal. cxui, 3.
SER5I0 CCCXXVII, I\ NATALI MARTYRUM. 1 65
Deus eoruiii, in quem crediderunt , et liberet eos de car-
ceribus, eripiat eos a gladio, eripiat eos a bestiis. Omiiia
ista dicebant , non dejiciebant. llli
scd in petra positos
sseviebant, sed non timebant. Sciebant ubi cos dimit-
ilJi
tebant et quo fcslinabant. Coronantur Martvres con-

,
fessores, et remanserunt judices desertores. Sic Deus

vult unumquemque Cbristianum probare, ut probatum
velit cum Martvribus coronare.
SEUMO CCCXXVJli.
In Natcili Martynun.
1. Cantavj.mls Dco jMartyrum voce : «Judicame,

» Deus, et discerne causam meam de gentenon sancta-.»
]\larlyrum vox esl. Quis audeat dicere : « Judica me,
)> Dcus, » nisi qui babet oplimam causam? Promissis
ct minis tentatnr anima, mulcctur illccebris, lorquctur
doloribus : omnia pro Cliristo victa sunt ab invictis
Marlvribus. VicLus est jiromilLcns mundus, viclus est
îcvicns mundus. JNon tenuit voluplas, iion tcrruit cru-
ciatus. Aiiruin iii lornace purgatum ignem gcbeunae non
tinict. Idco liiii(|uam jiurgatus ignc Iribiilalionis bcatissi-
iiius Marlyrsccurus dicit : <( Judicamc, Deus. jjQuiiUpiid

in me invencris l)0iium , judica. Donasli milii quod tibi
placcal; iiiveni in me, ctjiidicame. ôn metcnuilduU
( cdo sicculi, non mc a lc dctoixjiict tribulalio Sicculi.
" .liidica me, ct dis((iiic ciiusaiii mcain de gcnlc nou
' Aliits j;, f.\ SjiiiiunJianis. — '*'
ISal. m.h, i.
l€6 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» sancta. » Multi patiiintur tribulationcs; parem habent
poenam, sed parem non lialjeiit c.ausam. iMulta mala
patiuntur adulteri multa maJa patiuntur malefici
, , multa
raala patiuntur latrones et liomicidiS', multa mala pa-
tiuntur scelerati omnes , multa mala, inquit, et cgo
martyr tuus palior : scd « Discerne causam meam de
» gentenon sancta » latronum homicidarum scelesto-
, , ,
rum omnium. Pati talia quaha ego possunt : habere , ,
talem causam non possunt. Ego in fornacc purgor; ilU

cinerescunt. Et hoeretici patiuntur, et plura a se ipsis;
et Yohmt martyres dici. Sed contra illos cantavimus :
« Discerne causam meam de gente non sancta. » INon

facit M^rtyrem poena sed causa. ,
II. In passione Domini tres cruceserant, una poena
sed dispar causa. Ad dexteram unus latro, ad sinistram

alter latro : in medio judex, intcr ambos pendens in
cruce ,
quasi pronuntians de tribunah , audivit unum
dicentem « Libera te, si justus es*; » audivit akerum
:
parem suum corripientem et dicentem « Tu non times :
5)Deum? Nos pro mahs nostris ista patimur nam iste ;
»justus est^. » Malam habebat causam, et discernebat
Martyrum causam. Quid est enim ahud : « Nos pro ma-

» lis nostris ista patimur; nam iste justus est : » Quis
causam discerneret Martyrum a causa impiorum poe-
nam patientium? Iste, inquit ,
justus agnoscitur; nos pro
nobis patimur, pro mahs nostris patimur. « Domine : »
Yide quid dicat socio pnenae suae. Christus pariter pen-

debat ; sed non pariter vilescebat. Agnoscebatur Domi-
nus a pendcnte. Lnum erat crucis consortium ; non erat
unum praemium. Quid dico? Das Christo praemium, qui
dator est praemiorum? « Domine, inquit, memento mei,
» cum veneris in regnum tuum. » rendentem videbat,

' Luc. x\ni, 09. — 2 iljjd^ ijo^ î^
SERMO CCCXXVIir, IN NATALI MAHTYRUM. 167
crucifixuni videbat ; et regnaturum speraLat. a Memento,
» inquit,mei. » non modo sed « Cum veneris , in regnum
»tuum. » Multa inquit, mala feci, requiem celerem non.
.
mihi spero sufliciant tormenta mea usque ad adventum

:
tuum. Modo torquear; cum veneris, tunc mibi parce.

IUe se ditlerebat : sed C.hristus paradisum non petenti
offerebat. « Memento mei : » sedquando? « Cumveneris
»in regnum tuum. » Et Dominus : « Amcn dico lil)i,
» hodie mecuni cris in paradiso^. » DiscipuU mei dimi-

serunt me , Discipuli mei desperaverunt de me ; ct lu in
cruce cognovisti me non , contempsisti moriturum, spe-
rasti regnaturum : « Hodic mecum eris in paradiso. »
Non a te recedo. Discrela est causa ; numquid poena?
Bona ergo vox : « Judica me, Deus , ct discerne causajn
»meam de gente non sancta. » Omnes qui vivimus in hoc
saeculo, h'i])oreinus ut bonam causam habeamus : ut si
quid nobis acciderit in hoc saeculo, cum bona causa

hinc exeamus.
SERMO CCCXXVIII2.
J/i l\ala/i iMartjriitn.
I. In Psahno diximns Domiiio Deo noslro : <* Pj-eliosa

»est iu conspcctu Duinini niors sancloruin cjns'^. » l*re-
liosa e«t mor8 saDCloriim Marlyruin ; «{uia pnliuiu coruin

est sangiiis Domiiii ipsurum. l*assus ost eniin passione
suu ,
quia eraut passuri post ipsiim. Prcccessit ips*>, et
' Liic. xxn, 42, .',3. — 2 Aimj Jo Divcisis 117. — •* Psiil. txxv, i,'i.
secuti sunt multi.Valde enim erat aspera via secl fecit :
ipsam lenem, quando ipse antc omnes transivit. Ideo

caeteri non timuerunt transire quia ipse prior transivit. ,
Mortuus est enim, et tcrruit Discipulos suos. Ilesurre.xit,

et abstulit illis timorcm, et dedit amorem. Quando cnini
mortuus cst Christus , trepidaverunt Discipuli, et puta-
Verunt quod periit. Quando secuti sunt, ibi vidcte gra-
tiam Dci. Tunc latro crcdidit , quando Discipuli trepi-
daverunt. Erat cnim unus latro in cruce cum iflo,
sicque in illuni credidit, ut diccrct : « Domine, mente

in
« me babe, dum vcncrisin rcgnum tuum-. » Quis illum
docebat, nisi qui juxta illum pcndcbat? Erat enim illi
fixus a latere : sed habitabat in corde.

II. In isto autem Psahno , ubi diximus : « Pretiosa
» in conspectu Domini mors sanctorum cjus : » ibi scrip-
tum est ct quod audistis : Ego dixi in

« extasi mea : Om-
» nis homo mendax'^. » Quid dicimus , fratres? « Omnis
» homo mendax, » Ergo et ]\]artyres mendaces fuerunt?
Si autem Martjres veraces fucrunt? quomodo vcrum est

« Omnis homo mendax » Scriptura dicit « Omnis : :
» homo mendax » Si dixerimus Yeraceserant Martyres;

: :
Scripturam lacimus mendaccm. Si aulem vcrum dixit

Scriptura, quia « Omnis homo raendax » ergo Martyres ;
mendaces fuerunt. Quomodo crgo habemus ostendcre et

Scripturam veracem et JMartyres veraccs? An forte Mar-
tjres non fuerunt liomines? Si autem erant homines,

quomodo vcrum est « Omnis homo mendax?» Quid :
ergo faciemus? Laborabimus, ut ostendamus vobis quia

et Scriptura vera est, et « Omnis homo mcndax;» et
Martyres veraces fuerunt, quia pro veritate mortui sunt?
Ideo enim sunt Martyres, quia pro vcritate passi sunt.
Martjr enim est verbum Graecura , et Latine testis dici-
* Luc. sxiii, 42. — 2 psal. cxv, 11.

;
SERMO CCCXXVIII, IN NATALI MARTYRLM. 169

tur. Si ergo veri testes fiicrunt , vera dixerunt ; et vera
diccndo coronas acceperunt. Si autem testcs falsi fucrunt,
quod absit , non ad coronas , sed ad poenas ierunt : quia

scriptum est : « Testis falsus non erit impunitus^. »
Ergo ostendamus illos veraces. Jam ipsi se ostenderunt,
quando pro veritate etiam mori voluerunt. Quomodo
ergo verax est Scriptura quae" dicit « Omnis homo ,
:
» mendax? » lloQemus Dominum nostrum Jesum Chris-

tum et ipse nohis solvet istam quaestionem. Unde habet
;
illam nobis solvere? De Evangeho, de quo modo loque-

bamur, quando vobis legcbatur.
III. Audistis enim, quando legebatur Evangelium,
quia Martyribus dicebat Dominus Jesus « Cum tradent :
» vos , nohte cogitare quid loquamini , aut quid dicalis

» dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini. INon
» enim vos cslis qui loquimini , sed Sj)iritus Patris vestri,
» qui Joquitur in vobis^. si vos loquimini men- » Quia ,
(lacium dicitis Omnis homo mendax. » \idit

: quia «
crgo ipse Dominus quia « Omnis liomo mendax » et

,
.
dedit Martyribus Spiritum suum ut non ipsi locjuercn- :
lur, sed Spirilus cjus; ut non csscnt mcndaccs , sed ut

( .sscnt vcraccs. Ecce (|uarc veraces fueruiit; quia non i})si
lo([ucbantur, sed Spiritus ejus. Et modo quod vobis
l(i(pumur, si de noslro lotpiimur , mcndacium dicimus.
Si autcm sunt Spiritus Dci, qu.e vobis dicimus, idco
\(ia sunl. Et vos i^rolicitc nohtc dc vcslro \cllc locjui, :
si vultis vera Jo(jui; ul non rcmancatis Jiomiiics nicnd.i-

( cs, scd jsilis filii Dci vciaccs.
IV. Onincs lurrctici cli;im pro filsilalc paliiiiif iir. Udii
|iro veritate : (juia niciiliiiiiliir ( oiilra i|)suni CJiristum.

Oiiincs jiagani, inipii (puccumquc patiiinliir, |)ro lalsitale
patiuntur. i\cino crgo sc extollat et glorictur dc passioae,

' rrov. Aix, i. — !*
MuUU. Xf 10 (jl jsu.
lyO S. AUGUSTINI EPISCOPI
sed priiis ostendat linguag suas verilatem. Tu ostendis
jyoeuam, ego qua?ro causam. Tu dicis : Sum passus; cgo
dico quare sis passus. jNam si attendamus solas passiones,
coronantur etlatroncs. JNumquid audet dicereille: Tanta
et tanta passus sum? Quare? Quia dicitur illi Propter :
facta tua mala : idco malam liabuisti pDenam, quia prius

malam liabuisti causam. Si de passione gloriaudum est
potest et ipse diabolus gloriari. Yidete quanta patitur

cujusubique templa evcrtuntur, cujus ubique idola fran-
guntur, cujus ubique sacerdotes et arreptitii caeduntur.
Numquid jiotest dicere : Et ego marlvr sum, quia tanta

patior? Ergo bomo Dei prius sibi ebgat causam, et se-
curus accedat ad pnenam. Quia si inbona causa accedit
qid pamam, post poenam accipiet et coronam.
Y.Ergo in memoria seterna erit justus, et ab auditu
«
» malo non timebit^. » Yenit enim judex omnium vivo-
rum et mortuorum, sicutin Evangebo legimus. Et veruni

est, quoniam ista qua:^ modo videmus, non erantquando
futara dicebantur. Quod videtis modo prasdicari nomen

Cbristi per omnes gentes , converti homines ad unum
Deum , dimitti idola , cUmitti dsemonia , everti templa
frangi simulacra ; omnia ista nondum erant , tamen di-
cebantur, et modo videntur. In quibus ergo litteris
scripta sunt ista, qu^ jam videmus, (tunc autem scripta

sunt,quando nonvidebanlur, sedfuturapromittebantur.)
in ipsis litteris legimus quod nondum venit. Nondum
enim venit dies judicii, nondum venit resurrectio mor-

tuorum nondum venit judicaturus qui prius venerat
, ,
judicandus. Judicatus injuste ,

judicatnrus juste. DifTe-
rens potentiam, cum vult ostendere patienliam. Yenturus
est ergo. et quomodo se promisit esse venturumcum kii^
gelis suis, sic veniet, et apparebit in claritatc omnibus

* Psal. cxi, 7.
SERMO CCCXXVIII, IN NATALI MARTYRUM. I7I
etiam resurgentibiis. Unusquisqiie enim resurrecturus est
cum causa sua. Qualis enim modo cunimoritur recipitur
incarcerem, talis procedit adjudicem. Modo opus est ut
componat causam suam, inclusus non potcst. Qui ergo
Lonas liaLent causas, recipiunturin requiem : qui autcm
malas liabent causas, recipiunturin pcjenas. Sed majores
poenas passuri sunt, cum resurrexcrint : in quarum com-
parationc tales sunt ista3 quas ])atiuntur qui mortiiisunt
homines mali, qualia sunt somnia boniinuin tpii torquen-
tur in somnis. AniniiC namqua:^ eorum patiuntur caro ,
non palilur. Major autem cruciatusest, si vigilans torcpiea-

tur. Ergo cum resurrexerint omnes, et apparuerint ante
judicem justum, sicut ipse praedixit, separabit eos sieut

pastor separat oves ab boedis boedos ponet adsinistram, :
oves autem ad dexteram. Et dicet liis qui ad dexteram

sunt « Venite, benedicti Palrismei, percipite regnum,
:
» quod vobis paratum est ab origine mundi *. » Ad istam

Voccm gaudent dc^xteri gaudent justi illis autem qui,
;
sunt a sinistra dicturus est : « Ite inii-nem icternum cum

^ diabolo etangelis ejus'^. >>
Al) boc auditu malo juslus
non timebit.
VI. Nondum ergo receptis IVuctibus'' suis beati sunt
modo sancti IVIartyres, quoniam cum Christo sunt auimae
eorum. Quid aulem paretur illis in resurrectione , quis
potest verljis exj)licare? « Quod oculus non vidit, nec
» auris audivit, nec in cor liominis ascendit, ([im^ |)ne-
» paravit Deus diligenlibus se^. » Si tanta bona «pia^
accepliiri suiil fiddes boni , nemo explical \crbis; non

siiiecaiisa lalia illis piicmia pnvpaiaiiliir . ipii iiscpic ad
1
SHnguiiicm pio \critale ccrta\'criiiil. iSOii cos iihiikIiis
illcxil, iioii eos lcrror IVcgil , ikmi l(»iiiiciila vicciiinl. iu»ii
' Madli. xw, Hi. — 'i

U)i,|. Ji. — 3 f,„tc, coipoiiljUN. — bin. imS
i, fl 1 Cor. 11, <).
decepenmt. Corpora ipsa sua habebuut magna
blanditiae
ornamenta, in quibus passi sunt magua tormenta.
SERMO CCCXXIXi.
In ISatali Marlyram.
Per tam gloriosa sanctorum Martyrum gesta, quibus

I.
ubique floret Ecclesia, ipsis oculis nostris probamusquam

verum sit quod cantavimus, quia « Pretiosa in conspectu
» Domini mors sanctorum ejus - quandoetinconspectu :
nostro pretiosa est, et in conspectu ejus, pro cujus no-

mine Sed pretium mortium istarum mors est
facta est.
unius. Quantas mortes emit unus moriens qui si non ,
moreretur, granum frumenti non multiplicaretur ? Audis-

tis verba ejus cum appropinquaret passioni, id est, cum
nostra^ appropinquaret rcdcmptioni : « Nisi granum tri-
w tici cadens in terram mortuum fuerit ipsum solum ,
» manet : si autem mortuum fuerit, multum fructum af-r
» fert "\ -»
Egit enim in cruce grande commercium ibi ;
solutus est sacculus pretii nostri : quando latus ejus

apertum est lancea percussoris , emanavit inde pretium
totius oibis. Empti suntfideles et Marlyres : sed Martyruni
fides probata est ; testis est sanguis. Quod illis impensum,
est, reddiderunt, et impleverunt quod ait sanctus Joan-
nes : « Sicut Christus pro nobis animam suam posuit ,>.
» sic et iios debemus pro fratribus animas jDonere ^. » Et

i
Alias 33, ex VjgQeriams. — 2 psal. c\v, i5. — 3 joan. xir, 24, aS.
— ^ Id. III, 16.
SEKMO CCCXXIX, IN NATALl MARTYRU.M. 1t3
alibi dicitur : « Ad mensam magnam sedisti, diligenter
» considera quae apponuntur tibi, quoniam talia te opor-
)) tet pneparare^. » Mensa magna ubi epulae sunt ipse
est,
dominus mensae. Nemo pascit convivas de se ipso hoc :
facitDominusChristus; ipseinvitator, ipsecibus etpotus.

Agnoverunt ergo Martjres quid comederent etbiberent.
ut talia redderent.
II. Sed unde talia redderent, nisi ille daret unde red-
derent, qui prior impendit ? Undeet Psalmus, ubi scriptum

cantaîmus : « Prctiosa in conspectuDomini mors sanclo-
» rum ejus, » qiiid nobis commendat? Consideravit ilhc
homo quanta accepit a Deo circumspexitquanta munera :
gratifc Omnipotentis qui eum creavit, qui perditum qucC-

-sivit, qui invento veniam dedit, qiii pugnantem inrirmis
viribusjiivit.quiscpericlitanti non subtraxit, qui vincen-
tem coronavit, cui pr£emiumseipsumdcdit : considcravit
•hapcomnia, et exclamavit, et dixit : «Quid retril)uam
» Domino pro omnibiis quae retribuit mihi-? » Aolebat
esse ingratus, rependere volebat, et quid rependeret non
habebat. Mon dixit : « Quid retribuam Domino » pro
omnibus qufc tribuit mihi, sed « pro omnibus quae retri-
» buit milii. » INon triliuit , sed retribuit. 8i retribuil ,
ahquid nos impendcramus. Plane inqêndcramus mala

rostra, r('lril)uit l)<)na sua rctribuit enim bona ])ro ma- :
i lis, cum nos rctribueiimus mala pro l)0iiis. QuuTil rrgo

<\n'u\ i'chil)ual ; angustias patitur , uiidc (lcltiluiu s(»l\;it
iioii imciiil : « (jiiid rcliibiiam Doiiuiio |ii() ouiiiibus

» <|iuc rclribiiit inilii? » \'A <|iiasi iiueiicril <pio(l rclrihuc-
Kl , « Caliccm , iii(|iiil . s;ihil.iiis accipiam , et iiomcn
'
Doiuiiii iiivocabo'\ wQuid est lioc? Cerle rcddcre cogi-
Labal. Adhuc (pucrit accipcre : « Calicciii salulaiis ac-
I
» cipiam. » Quis cst calix isle? Calix passionis ainaius ct
> l»iov. XXII, I ,
— ''
l*jnl. I \v, i. — '^
Il)id. I i.
1-74 S. AUGUSTINI EPISCOPI
Sxilubris : calix quein iiisi piius Libcret medicus, tangerc
tinieret a?grotus. Ipse est calix iste : agnoscimus in orc
Christi calicem istum tlicentis : « Patcr , si fieri potest,
i) transeat a me calix iste ^. » Nam ct filii Zcbedtei pcr
matrem suam qucesierunt excelsa loca, ut unus corum se-
deret a dextris, alius a sinistris : quibus ille ait : « Potestis
» bibere caliccm, quem ego bibiturus sum ^? » Altitudi-

nem quaeritis? Per vallcm vcnitur ad montem. Sedem
quaeritis claritatis? Prius bibite calicem bumilitatis. De
ipso calicc dixcrunt Martyres : « Caliccm salutaris acci-
» piam, et nomcn Domini invocabo. >:> INon crgo timcs
ne Quare? « Quia nomcn Do-
ibi deficias? iNon, inquit.
» mini invocabo. » QuomodovinccrentWartyrcs, nisi ille
in Martyribus vinceret qui dixit « Caudctc, quoniam :
» ego vicisaeculuni-^? » Impcrator ca^lorum rcgebat mcn-

tcm ct linguam corum , et pcr cos diabokim in terra su-
pcrabat, ct in ca^lo Martjrcs coronabat. OJjcati qui sic
bibcrunt caliccm istum? linierunt dolores, ct acccpcrunt

bonores. Attendite crgo , cliarissimi : qiiod oculis non
potcstis, menteet animo cogiUite, ct vidcte quia « Pretiosa
» in conspectu Domini niors sanctorum cjus. »
' Mallh, XXVI, 19. — 2 ij_ XX, 22. — 3 joan. xx, 33,
SERMO CCCXXX, IN NATALI MAP.TVRIM. 1 7.5
SERMO CCCXXXi.
In Nalali Martynini.
I. Beatorum solemnitas Martyruni , ct expcctatlo

Sanctitatis Vestras dc nobis sermonem flagitat. Intelligi-
mus cnimnos quod Imic clici congTuit disputarc dcbere.

IIoc vultis, lioc volunius : hoc laciat in cujusmanu sunt
ct nos et scrmones nostri;donct facultatem , cpii triJmit
voluntatcm. In hoc cnim Martjrcs flagraverunt invi-
- :
sihilium cnim amore succcnsi visihiha contcmpserunt.

Ouid amavitin se, qui contempsitct sc, nc perderct se?
Temphi enim Dci crant, ct Deum vcrum in sc hahitarc
scntichant; ideo falsos dcos non coIcl)ant. Audicrant, si-
tientcr hauscrant, mcduliisquc intimis cordis tradidcranl,
sihique quodam nmdo invisceravcrant , quod Dominus
dixit : f< Si quis vult venire post mc, ncget seinctipsum.
» Neget, inquit, scinctipsum, ct toliat cruccm suain , ct
» scquatur mc '"'.
Ilinc ali(jiiid \oIo diccrc . ct tcrrct mc
vestraintcntio, julict oratio,
II. Quid esl , logo vos : '< Si <piis\ult pnst mc \cnirc,
>' iicgcl scm('ti|isiiiii , ct lollat (ruccm suaiii, ct sccpialur
)) iiic'.' " Iiitclligiiiiiis qiiid cst : '< Tollal ( riicciii suaiii :
I
Atiiis y./, cx. Siiiiionliaiiis. — lliiiir l!r.la nomliim viili;.iliis nd (;al. m,
I
a|i|)clla( SiTiiioiicm dt Qiii ainnt aiiiiiiiini siiiiiii, iienlri fuin l''loiii» iliijeiii
ScriiiDiiciii </<' vcit/is Diiiiiiiii. Ciclcriiiii liiiiic t-l ulio» (|iiosJiiiii aulccf-
I
I
driitcs ac siilis<'(|iifiit<'s ih; \.il,ili iti.ii hi uiii, (|iii i'\ r.cilioii.iiiis filiii rneilinl
5l(>ririiiiie.<, liau(li|iiui|iiuiii iiilcf^rui «'.ssc iisltîulil sn'|iu si i>sa i'l iioii .s.ilit ruiisluni
—
1
I
uiali(»i;is.sciii's.
'-'
tutiie (ili(|ii,i iiic pi :i'ti'iiiiissa. - ^ .M.illli. \\\, ;.
I
l-^G S. AUGUSTINI EPISCOPI
sustineat Iribulalionem suam : tollat cnim est ferat, suf-
ferat. Patientcr,inquit, accipixtomnia quaepatitur prop-

ter me. « Et sequatur me. >^ Quo? Quo cum novimus isse
post rcsurrectionem. Asccnclit enim in ca']um , et scdct
ad dcxteram Patris. l])\ nos etiam collocavit. Interim

prcTCcdat spes, ut sequatur rcs. Quomodo debeat prasce-
dcre spcs, novcrunt qui audiunt : Sursum cor. Picstat
autcm quserere, quantum adjuvat Dominus, etdiscutcre,

et illo apericnte intrarc, et illo donantc invenire, et vobis
quod invenire potuerimus dcpromcre, quid sitquod ait:
« Ncget se. » Quomodo ncgat se qui amat se? Ita vero
rationis cst, scd bumanae bomo mc dicit Quomodo : :
negat sc qui amat sc? Sed dicit Dcus bomini rvegct se, :
siamat sc. Amando cnim sc pcrdit sc negando sc, in- ,

:
venit se. « Quiamat,inquit, animam suam, pcrdct cam^. »

Jussit qui novit quid jubcat, quiascit consulcre qui novit
instruere, et novit rcpararcqui dignatus est crearc. «
Qui
» amat perdat. » l.uctuosa res est perdere quod amas.
,
Sed interdum et agricobi perdit quod scminat. Profcrt

spargit, abjicit obruit. Quid miraris? Iste contemptor
,
et perditor avarus cst messor. Quid factuni sit liycms ct ,
Ecstasprobavit; ostendit tibi gaudium metentis consilium

seminantis. « Ergo cpii amatanimam suam, perdeteam. »
Qui fructum inea quaerit, scminet eam. Hoc estergo ne-
get se, ne perverse eam amando perdat se.
III. jNemo enim est qui non se amet ; sed rectus amor
est quaerendus ,
pervcrsus cavendus, Quisquis cnim di-
niisso Dco amavcrit se, Dcumque dimiserit amando se, non
remanct nec in se, sed exitet a se. Exit exulpcctoris sui,
contemnendo interiora , amando extcriora. Quid dixi?
Omnes qui mala faciunt , nonne conscientiam suam cou-
temnunt? Ponit aulem modum jniquitati suas, quisquis
> Joan. sii, 25.

,
SKP.MO CCCXXX, IN NATAI.I MARTYRLM. 1

^'J
erubiicrit conscientia; su?e. Ergo quia contempsil Deuni
ut amaret se, amandoforisquodnon est ipse , contempsit
Apostolum huic sensui testimonium
et se. Videte, audite
perhibentem « In novissimis, inquit, temporibus insta-

:
» bunt tempora periculosa. » Quae sunt tempora peri-
culosa? «Erunthomines se ipsos amantes. » Hocestcaput
mali. Yideamus ergo si remanent vel in se, amatido se;

!
videamus, audiamus quod sequitur « Erunt, inquit :
;
» homines se ipsos amantes amatores pecuniae *. » Ubi ,
es qui te amabas? Nenipe foris es. Rogo te, pecunia num-

quid tu es? Nempe qui neglecto Deo amasti te, amando
pecuniam deseruisti et te. Prius deseriiisti postea pcr- ,
didisti. Fecit cuim amor pecuniae, ut perderes te. Menti-
ris propter pecuniam « Os quod mentitur, occidit ani- :
wmam^. » Kccecumquaeris pecuiiiam, perdidisti animam

tuam. Profer triitinam veritatis, non cupiditatis profer :
stateram, sed veritatis, non cupiditatis profer, obsecro :
te et pone in una parte pecuniam

, in allera animam. ,
Jam tu appendis , et ex cupidilate fraudiilcntos digitos
adhibes ; vis ut mergat pars quae liabet pecuniam. Pone,

noli appendere :fraudem vis facere contrate vidco quid :
agas. Prêponere vispccuniam animjc tUcC mentiri prop- ;
tcrillam, pcrdcre istam. Pone, Deus appendal (pii nes- ;
cit falli, nec fallere, ipse a])[)endat. 1'k'ce ipse ajjpcndit;
vidc appendcntcm, aiidi rcnunliantcm : «Ouid prudest

» homini, si totuni mundum Iiicrcliir ? » Vox divina esl,
Vox est ap[»cndcntis, nec fallentis; rcnunlianlis, adino-
nentis. l'u in una parte pecuniam ponebas, et in altera
dnimau); videubi posuisli pccuniain. Ouid rcspondcl (pii

appentlit? rii pecuniam posuisli : « Quid prodcst lio-
» niini , si toluin iniiiidiiin lucrclur, aniin:e aiilcm suar
» detrimcnliim |)aliatiu ? -^
» Aniinain aulcin a|>pcii(lere
• -j 'l'im. lu, -i .
— '-^
S.(|i, I, 1 (, — •'
Mallli. \\i, a(j.
C.XXVIII. \'2
] ng S. AUGUSTINI EPISCOPl
volebas cuni lucro : appende cum muiKlo. VoleLas eam

perdere , ut aljs te acquireretur terra : plus liabct ista
ponderis, quam c(Flum et tcrra. Scd facis lioc, quia di-

mittendo Deum, et amandote, existi et a le; et alia jam,
quEC suntforinsecus, pluris trstimas quam te. Redi ad te
:
sediterum sursum versus cum redieris ad te noli rema- ,
ncrein te. Priusab bisquasforis sunt redi ad te, et dcinde

redde te ei, qui fecit te, et perditum qusesivit te, et fugi-
tivum invenit te, et aversum convertit te ad se. Pvcdi ergo

ad te, ct vade ad ilhim qui fecit tc. Imitarc filium ilbim ju-
niorem;quiafortetues. Populodico, non uniliomini; etsi
omnesrae audire possint, non dico uni, sed bumano ge-
neri^. Redi ergo esto fdius ille junior, qui sua subs-
,
tantia vivens ]Modige dispcrsa et pcrdila eguit, porcos

pavit, fame fatigatus rcspiravit, recoluit menioria patrem
suum. Et quid de illo l':vangc;bum dicit? « Rt reversus
;)ad semetipsum. » Qui dimiserat ct semetipsum, reversus
ad scmetipsum videamus si remanserit in semetipso.
,
« Reversus in seiTfetipsum dixit Surgam. » Ergo cecide- :
rat. « Surgam, inquit ct ibo ad patrem meum. » Ecce ,
jam negat se, qui invcnit sc. Quomodo ncgat? Audite :
« Et dicam iUi Peccavi, inquit, in coebim, etcoram tc.

»
:
»
Negat sc. « Jam non sum digiuis vocari fdins tuus"-.
Ecce quod sancti Marlyrcs fecerunt. l.ontempscrunt ea
quse foris crant; omncs illecebras bujus ssecub, omnes

errores atquc terrores, quidqaid bbebat, quidquid lcrre-
bat,' totum contempserunt, totuni calcaverunt. Vcnerunt
ctad se , ct attenderunt se : invenerunt se in se, displi-
cuerunt sibi : ad eum cucurrerunt, a quo formarentur,

in quo rcviviscercnt , in quo remanercnt , in quo periret
1 Cod. Cass. VII, ful 3i5. Sed huniano goneii ; ct si ine omucs audire
possent, onniibus dico. •— 2 Luc. xv, 1 7 et seqq.
SKP.MO CCCXXX. r.\ XATALl MARTYRIM.
179
quocj ipsi persemelipsos esse
coeperant , et hoc maneret
<juocl eis ipse concliderat.
111
Hoc est negare se ipsura.
JV. IIoc Pctrus aposlo]us nondum poterat capere
qnando Donnno nostro Jesu Christo suam prcenuntianti
l.assionem ait : « ALsit a te. Donnne, non fiet istud^ «
liUKbat ne vita moreretur. Modo.
cum sanclum Evan-
i^clium Icgeretur, audislis'^ cjuid
Jjcatus Petrus responderit
âlvalori passionem suam pro
nobis pncnuntianli, et
(piodam modo promittenti. Caplivus
contradiceJjat Re-
(!<>Hpton. Ouid agis, Aposlole? quoniodo contradicis:^
quomodo dicis « Aon fiet istud? » Ergo
:
Donnnus non
est passurus? Scandalum tihi verJ)um crucis : pereunti-
busstultitia est. Jledimcndus es,
et mercatori contradi-
cis ? Dnnitte patiatur
: novit quid agat,
novit quare ve-
nerit novit quomodo te
, quierat, novit quomodo te
Hivemar. .Noli docere magislrum luum
; qua-re de Jatere
ipsuis j.reliuin tuum. Audi tu potius corrigentem •
tu
noh velle corrigere
perversum est, pncposterum est.
;
A.idi quid dicat . Vadc post me. . Et

quia ille dixit
:
di.o; verhum Domini non

tac.-Jjo, nec Ajmstolo contul
"1'liam facio.
Douiinus Christus ait « Yade post
me :
»Satanas. Ouare Satanas? Ouia vis ire antc nie.

»
Non
vis esse Satanas? Vade post me. Si cnim vadis
post nie,
scquens me : si sequeris me, lolles
crucem tuam. nec
mihi cris consiliarius, sed discipulus.
.\am unde expa-
visli. I)()min() niorlem suam
|)r;rnuntianle? undc ("\pa-
Msli, nisi quia lu mori limuisli ? Mori limcmlo, nonle
ncgasli; lc iii;dc amaiido, ipsiim ncgasli. .Scd poslea
hcalus Pclnisaj.osloliis, |)()sl(|iiaiii lcr lugavil D(.iiii„„iii,
'"'l''"" '"•"" llciido dclcvil : rcsiiigcnlc Domino conlir-

iMaliis. adiliciiiis, proiljo iiioriiins cst, (pinu inori me-
'Mi.iil.. xv,i,a.âc..d. C,.s.. vi,.fol. J.l, Audisii,. el qua.,ma,
ixitlimo, .miiiii.isli», qiiid liialui I'rlrn^ icijiiiiitliMit.
l8o S. AL'GUSTI\I EPISCOPl
tiiendo negaverat , confitcndo morleni invenit, sed nior-

teni inveniendo vitam apprehendit. Et ecce jani Petriis
non moritur praeteriit omnis tinior, nullas illi ulterius la-
;
cryniae, omnia recesserunt manet beatus cum Christo. ,
Calcavit enini omncs foris illeccbras, minas, atque terro-

res negavit se, tulit crucem suam, etsecutusest Domi-
:
num, Audi et apostolum Paulum negautem se « Mihi :
» inquit, absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Jesu

» Christi, perquem nmndiis mihi crucifixus est , et ego
» mundo^. » Adhuc audi neganteni se Vivo, : <( inquit,
» non cgo. » Aperta sui negatio : sed jam sequitur glo-
riosa Christi confessio : « A^îvit vero in me (Miristus-. »
Quid est ergo INega te? Noh tu ipse : vivere in te. Quid
est Noh tu ipse viverc in te^? ôh
: facerc voluntatcm
tuam, sed illius qui habitat in tc.
SERMO CCCXXXli.
In IVutdli Miuljrmu.
I. Ir.La cvangelica tuba, quando ait Dominus « Qui :
» amat animam suani, perdet iham et qui pcrdiderit ;
» iUam propter me, inveniet eam^, » ad priplium accensi
sunt I\hirtyres ct viccrunt, quia non de se, scd dc Do-

;
mino pricsumpscrunt. « Qui amat animam suam, perdet

» iham. » Duobus modis intehigi potest, quod dictum
1 BcJa fl Flonis ad Gal. vr, 14. — 2 Oal. n, 20. — 3 (;j,j_ q^^^^ y^,
fol. 3i5, Isoli Ui ipse vivere. Quid est negare? — ^ Alias de Diversis
^
I r5. — '•'
MhIIIi. X, 3y, el Joan. xii, 2:).
,
SEBMO CGCXXXI, IN NATALI MARTYRLM. i8j

cst : « Qui amat animam suani ,
perdet illam. w Si amas
iilam, perdis eam. Et alio modo : jNoli amare, ne per-

das. Prior modus istum liabet sensum : Si amas, pcrde
illam, Si amas ergo illam, si amas, perdc illam. Hic se-
mina iilam, et in cci^lo metes illam. Agricola triticum si
iion perdit in semine, non amat in messe. Alius modus

sic liabet iSoli amare illam:ne perdas illam. Videntur ,
sibi amarc animas suas, qui timent mori. Animas suas
Martyrcs si sic amasscnt, sinc dubio pcrdidissent. Quid

cnim prodessct tcnerc animam in bac vita, ct pcrdere in
futura? Quid prodcssct tcnere animam in tcrra, et per-
dcre in coelo? Et cpiid est ipsam tenere ? quandiu te-
ncre? Quod tcncs pcrit a tc : si perdis, invcnis in te.
l'lcce tenucrunt animas suas Marlyrcs. Etcpioniodo cssent

Martyres, si scmper tenuissent? Sed ecce si tenuissent
nunupiid uscpie in Iiodicrnnm vixisscnt? Si ncgando
Cbristum suas in bac vita aninias tcnuisscnt, nonnc olim
exhac vita transissent et animas uticjue perdidissent? ,
Sed quia ('bristum non ncgavcrunt transierunt dc boc ,
mundo ad Patrcm. Queesicrunt Cbristum, confilcndo;'

^ Magno itaque lucrojierdidcrunt
tcnucrunt, moriendo
animassuas, fanum perdcntcs, coronam promercntes :
coronam, incpiam, promcrentcs, et vilam sine finc le-
iicntcs.
II. lit dcnitpie. imo lactum est in cis, c|uod Dominus

snbscqucnlcr adjunxit : « Et cjui pcrdidcrit aniinam suam
). proptcr mc, invcnict cam-. Qui pcrdidcrit, inquit,
» |)ropl('r me. » Tota causa ibi est. « Qui pcrdiderit, »
non (piomodocunupic, non (pialibct causa, scd " Proplcr
)inc. Illi cnim in propliclia jam dixcranl
^' MaitMcs :
« Pioplcr lc inorlilicamiir lola die ^. » Pioj)lcrca Mar-

t\rcin iion lacit j)cx*na, scd causa. (Jinuido Doininus j)as-
' lluiii') ud Kuiii. \ui.

— '' Mallli. X, 'i"; .
— ' l'sul. m.iii, aa.
l8'i S. AUGUSTINI EPlSCOH
sus esl, trcs cruccs causa discrevit, Intcr diios lalroiics
crucifixus erat : liiuc ct inde facinorosi confixi, inuicdio
ijpse. Et tanquam illud lignum tribunal cssct, insultan-
tem danmavit, confitcntcm coronavit. Quid faciet judi-
caturtis, si lioc jiotuit judicatiis? Jam crgb disccrncbat
crtttes. Nam, si pcfcna interrogaretiir, similiserat Chris-
tUs Idtrbnibus. Scd si interrogct quis cruccm ,
quare
crucifixus cst Cbristus , rcspoiidct nobis : Proptcr vos.
Dicant ergoilli et Martyrcs : Et nos mortui sumus prop-
ter te. Ipse propter nos , nos autem proptcr illum. Scd
bcnencium nos au-
ipse proj)ter nos, Ut conferret nobis :
tem piopter ilhim, non ad impartiendum ilb' bcncticium.

Proinde nobis iii utroquc cousultum est et qubd nianat :
ex illo, venit ad nos ; ct (piod fit proptcr illum , rcdit ad

Tios. Ipse est cniin dc quo dicit anima, qUcC Itctatur in
Domino « Dixi Domino DcUs mcus cs lu qaoniam
: : ;
bonorum mcoruni rion cgcs*. » Quid enim cst «riono-

>•>
:
» rum mcorum, nisi a te datorum? Et quonlodo Cgct

))
aliquo bono, a quo datur oinnc bonuln ?
ill. Dedit nobis natuiam, ut csseniUs : dcdit animam,

Ut viveremus : dedit mentem , ut intcnigcrcmus : dcdit
alimenta, lit mortalem vitani sustentarcnuis ; dcditlucem
de cpelo, fontcs de tcrra. Scd liaec bmnia communia dona
sunt bonorum et malorum. Si biec dcdit ct malis, niliil
ergo proprium scrvat bonis? Scrxat: plauc. Et quid cst
iUud quod servat bonis ? « Quod oCulus non vidit, ncc

» auris audivit, ncc iu Cor boiriiiiis asccndit'^. » Quod
enim in cor bominis asccndit, infra cor bominis crat :
ideo in cor asccndit, quia supra illud cst cor qub asccn-
dit. Quod scrvat bonis, cor iiluc asccridit. Kon quod
ascendit in cor tuum , s'^d (pio asccndit cor tutim, hoc
tibi servat Dcus. Noh surdus audiic : Sufstltil cor.
* Psal- XV, (). —2 irloius ad i Cor, u, 9.

SERMO CCCXXXI, I.\ ÂTALl MARTYHUM. 1 83
Ouod ergo oculusnon vidit, nec auris audivit, nec in cor
liominis asccndit ; oculus non vidit, qui non est color ;
auris non audivit, quia non est sonus ; ncc in cor ascen-
dit, quia non estterrena cogitatio. Sic intelligitc : « Quod
i' oculus non vidit , nec auris audivit , nec in cor hoini-
» nis ascendit ,
quse prceparavit Deus diligentibus se. »
IV. Adlmc quid hoc sit forsitan quaeretis a me? 11-
Jum intcrrogate ,
qui coepit in \obis babilare. Dico ta-
men et ego quod inde sentio. Hocenim vos qua?ritis quid
Dcus proprium servat bonis si tanta largitur et malis et ,
bonis. Et cum diccrcni « Quod oculus non vidit. uec :
» auris audivit nec in cor bominis ascendit, w non de-

,
sunt qui dicant Putas quid est ? Ecce quid est quod
:
servat Deus solis bonis, quos tamen ipse fecerit bonos :
ccce quid est. Breviter prcTmium ndstrum definitum est

per Propbetam » Ero illorum Deus, et ipsi erunt niibi
:
» plebs^ lîro illorum Deus-, » pncmium nobis se ipsum
promisit Quare aliud si imeneris melius. , Si dicerem :
Promisit aurum gauderes se ])romisit, ct

,
: tristis es? Si
dives Dcum noii liabet ,
quid lial)et? Noiite ali(juid a
Deo qua'rere, nisi Deum. (jralis amate, se solum ab illo
desiderate. ISolite timere ino|)iam : dat se ipsum nobis.

Del se ipsum iiobis, cl suiliciat nobis.
ct sullicit nobis.
Pbiiippum a|)oslolum audilc iii E\aiigciio Domine, : 'i
woslciidc noiiis P.ilrcm, et sullicil nobis '. ><
y. (Juid cigo iiiiraiiiiiii. IValrcs. .si aiiialoics Dci Mar-

l^res laiila |iciliiicriiiil . iil accjiiircrcnl Dcum? Amalo-
res auri \idcle (pi;iiila ])aliaiiliir ''.
ll>cmaliltus asjicrila-
lii)iis se navigaiido conniiilliiiil : sic l'cr\ent avarilia, ut
iiiilla formidciit frigora : jacLanliir vciilis, siisj^ciidunUir

cl dcpiimuiiLur lludibus; iiieilabilibiis jxiiciilis usqiK!
' l.i'\ii. \\\i, I.',. — '^

Ciir. \i, lO, — •»
Jo.iii. \iv, S. — 'lloius ,1 1
Kuiii. VIII.
l84 S. AtGUSTlNI EPISCOPI
ad mortem agltantur. Dicant et ipsi auro : « Proptcr
» te mortificamur tota die. » Dicant Martjrcs Christo :
« Propter te mortificannir tota die. » Yox quidem est si-

milis : sed causa est valde dissimilis. Ecce utrique dixc-
runt, isti Christo , illi auro : « Propter te mortificamur
» tota die. » Pvespondeat Christus suis Martyribus : Si
moriemini pro me , et vos invenietis et me. Ilespondeat
autem aurum avaris Si naufragaveritis pro me, et vos
:
perdetis et me. Amanles ergo et imitantes non inaniter ;
amantes, sed amantes et imitantes, dies Martyrum cele-

brenuis, et Ecstus istos nostros, gaudiorum refrigerio mi-
tigeinus. Cum illis enim sine fine regnabimus, si eos fidc-
liter ct non inaniter diligamus.
SERMO CCCXXXll K
Jii Nalali Martjiuin
I. QuANDO honorem Martyribus exhibemus, Christi

amicos honoramus. Quaeritis quae causa eos amicos
Christi fecerit? Ipse Christus ostendit; ait enim : « IIoc
)j est praeceptum meum, ut diligatis invicem- » Dihgunt
invicem qui histriones simul spectant, diligunt invicem
qui simul se in popinis ine])riant, dihgunt invicem mala
sibi conscientia sociati. Cum ergo dixisset Christus :
« Hoc est praeceptum meum , ut diligatis invicem, » de-

buit distinguere dilectionem. Fecit utique : audite. Cuni
enim dixisset : « Hoc est praeceptum mcum , ut dihgatis
> Alias 28, cx Sirmoudianis. — ^ Joan. xxv, 12.
:
SERMO CCCXXXir, IN NATALI MARTYRUM. ) 85

i> invicem ; » mox addidit : « Sicut ego dilexi vos. >^ Sic
diligite iiivicem, propter regnum Dei, propter vitam
ertcniam. Amatcsimul, sed me. Amaretis iavicem, si si-
mul diligeretis histriouem magis diligite invicem, simul :
amando eum, qui displicere non potest, Salvatorem.

il. Accessit adhuc Dominus, et docuit adhuc lan- :
quam dicercmus ei Et quomodonos dilexisti, ut sciamus :
et nos quemadmodum nos dihgere debeamus? Audite :
« ^lajorem hac charitalcm nemo hahet, quam ut animam
» suam ponat pro amicis suis^. » Sic dihgite invicem, ut
uijusquisque animam suam ponat pro ca?teris. IIoc (Uiim

Marlyres fecerunt, quod el ipse Joannes Evangelista iii
]'q)istola sua dicit « Sicut Christus aniuiam suam pro
:
» noliis posuit , sic et nos delêmus animas nostras pro

>^ liatrihus ponere-. » Acceditis ad mensam potentis
iiostis fidcles ad quani mensam acceditis : recolite Scrip-
turam dicentem : « Cum accedis ad mensam potentis ,
» scito quoniam oportet te talia praeparare-^. » x\d quani

mensam potentis Qui tihi exhihet se ipsum,
accedis?
non mensam coquorum
condilam cxhihet tihi arfe :
(>ijristus suam meiisam, scilicet semetipsuuj. Accede ad

lianc mensam , ct saturare. Esto pauper, et saturaberis.
« Edent pauperes, et satural)Uiilur''. Scito (|uoniam talia
» te oportet prieparare. » Ut intilligas, Joaiiucni exposi-
torem attcndc. I'orte enim nesciehas quid scit : « Cuni

» accedis ad mensam potentis, scito quoniam talia te
» oportet prnnparare. » Aiidi exjjositorem : « Sicut (ihris-

» lus aiiinjam siiam pio iiol)is posuil, sic et nos dehe-
» mus taha j^r.pparare. » Quid esl , talia [iricparare?
« Aiiimas pro lialii])Us ponere. »
III. Ut satur.ircris, pauper accessisti : uikU' lalia pr.«-

parahis? Ah ipso qui te invita\il pclc , ul haheas uiide
• Joau. xvj ij. — 'i
I IJ. iiij iC). — 3 l>rov. ixiii, i. — < rsal. \\i, i~.
l86 S. AUGUSTINr EPISCOPI
illum pascaS. Nisi ipse tibi dederit, niliil liabeLis. Sed
habes jam aliquid charitatis? Nec hoc tibi imputcs :
« Quid enim habes, quod non accepisti^? » Habes jam
aliquid charitatis? Pete ut augeat, pete ut perficiat, quo

usque pervenias ad iham mensam, qua major in hac vita
non est. « Majorem hac charitatem nemo liabct, quam
» ut animam suam ponat pro amicis suis. » Accessisli
pauper, recedis dives : imo non recedis, sed manendo di-

ves eris, Ab illo Martyres acceperunt quod pro illo passi
sunt : credite ; ab illo acceperunt. PaterfamiUas dedit
illisunde illum pascerent. (psuni habenms, ab ipso pe-
tamus. Et si accipere minus digni sumus, per amicos
ipsius, qui eum de ipsius dono pavcrunt, petamus. Orent

ipsi prb nObis, Ut donet et nobis. Et ut phis habeamus,
de coelo accipimus. Joanncm audi praxursorem ijisius,
« INon potcst homo
quidquam nisi fuerit ei accipere ,
>^datum decoelo^. » Ergo et quod habemus, de caelo ac-

cepimus et ut plus habeamus, de coelo accipinms.
;
IV. Ipsa est civilas, quas de coelo descendit : tales
sihius, ut intremus in eam. Audistis cnim quales intrenL,

qualesnon intrent. INohtc esse tales, quales nbii intraturos
audistis; maxinie fornicatores. fSam cum Scriptura com-
memorasset eos qui non intrabunt , ibi etiam nominavit
homicidas : non expavistis. Nominavit fornicatores : au-
divi quia pectora tutudistis. Ego audivi, ego aiidivi, ego
vidi : et quod non vidi in cubilibus veslris, vidi in sonitu,
vidi in pectoribus vcstris, quando tutudistis pectora ves-
tra. Ejicite indc peccatura :nam pectora tundcre, et haec
eadem facere, nihil est aliud quam peccata pavimentare ^.
Fratres mei, fdii mei, eslote casti, amate castitatem, am-

plectimini castitatcm , dihgite munditiam^ : quia Deus
* Cor. IV, 7. — 2 joan. iti, 27. — 3 viJe snpra Ser. i.xxxu, 14.--
^ Florus ad i Cor. vii.
SERMO CCCXXXII, IN NSTALI MARTYP.LM. 187
auctor muntlitia3 in tcmplo suo . quod estis vos. cam
quaerit ;
procul a tcmplo cxpcllit immuudos. Sulliciant
vobis uxores vestrge, quia suflicerc vos vultis uxoribus

vcslris. Non vis ab illa fiat aliquid prictcr te : noli t"accre
aliquid praetcr ijjsam. Tu dominus cs, illa ancilla : Dcus

fecit utrumque. « Sara, inquit Scriptura, obsequebalur
» Abrabce. dominum eum vocans^. » Ycrum esL : istis
tabulis subscripsit Episcopus : ancillEe vestne sunt uxorcs
vcstric, doniiui cstisuxorum vestrarum. Scd quando vc-

nitur iid illud ncgotiiini. quo sexus discernilur, ct sexus
sibi utcrquc miscctur Ixor non babct potcstatcm cor-; '<
)^ poris sui, scd vir. >> Gaudcbas. crigcbas tc, jactabas ti.\
Bene dixit Apostolus, optimc dixit A'as clcctionis : '< l xor

)> 11011 Ouia cgo
baljct potcstatcm corjioris sui, scd vir. >
sum dominus. Laudasti audi quod scquitur. audi quod :
nou xis, rogo ut velis. Quid cst lioc? Audi Similiter : <
et vir
I) >ulominus ille, « Similiter ct vir non babct po-
:
» tcstalcm corporissui, scd mulicr-. » IToc libcntcr audi.

Vitium li])i lollitiir, non dominium : adultcria lua prolii-
bcntur, non f(jeminae subriguntur. Tu vir cs, ostcndc :
vircnim a virtulc, vel virtus a viro. Hal)cs ergo virtu-

tcm? Vince libidincm. « Mulicris, incpiit, capul îr'. »
Si caput cs, duc, ctscquritur: sed vidc quo ducas. Caput
es, duc quo scquatur:scd noli irc, quo non \is ut scqua-
lur. iNc iii pnccipitium ruas, vidc ul rcclo tramitc gra-
diaris. Sic vospaiale inlrarc ad illam novam nu()laiu, ad
illam pidcliram, oriuilam \iro suo. iion moiiilibns, scd
\iiliilil)us. Si ciiim casli, et snncli, cl boni inlraverilis,
iiicnibra ipsius nova' nupla-, bcaUc ct gloriosa' coclcstis
Jerusalcm, cL vos eritis.
» r<tr. III, f>, — i I Cor. Mi, .;. — 3 |,|. m, (.

l88 S. AUGUSTIM EPISCOPI
SERMO CCCXXXIII*.
Iii Nalali Martyvuni.
I. DoMiNUS iiosler Jesiis Cliiislus leslibiis, icl cst,
MartjriLiissuis pro huniana fiiigilitate sollicilis, ne forte

euni confitendo atque moriendo perirent, niagnani secu-
ritatem dedit, dicens : « Capillus de capite vestro non pe-
« ribit-. » Times ergo ne pereas, cujus capillus non pcri-
Lit? Si sic custodiuntur superilua tua , in quanta tutela
est anima tua ? Non peritcapillus, qui cum tondetur, non
sentis ; et perit anima, per quam sentis? Sane nmlta dura
eos passuros esse praedixit, ut pnrdicendo faceret para-
tiores, dicerentque illi : « Paratum cor meum^. Quid »
est Paratum cor meum, » nisi

: « parata voluntas mea?
Paratam ergo Labent ^lartjres voluntatem in martyrio :
sed « Prseparatur voluntas a Domino'''. » lllis autem malis

duris atque asperis futuris commemoratis adjecit : « In
» vcstra patientia possideLitis animas yestras^. In vestra,
» inquit, patientia. » Non enim csset patientia tua, si non
iLi esset et voluntas tua. « In vestra patientia : » scd undc
nostra? Nostrum cst quod a noLis LaLetur, nostrum est
ct quod noLis donatur. Nam si non sit nostrum, non
donatur. Quomodo enim aliquid donas nisi ut cjus sit ,
cui donas? Apcrta cst illa confessio « Nonnc Deo suLji- :
» cielur anima mea? AL ipso est enim patientia mea^. »
1 A.lias 14, iiiler Homilias l. — 2 luc. xxi, 18. — 3 psal, lvi, 8.
"*
Piov. vm, 35, juxla lx.x. — & j,uc, xxi, 19. -- ^ Psal. i-xf, 6.
SERMO CCCXXXIII, IN NATALI MARTYRCM. 1
89
Dicit nobis ipse : « In vestra patientia. » Dicamus illi et
nos : « Ab ipso est patientia mea. » Tuum fecit donando,
noliesseingratus tibi assignando. Nonne in Oratione Do-
minica dicimus et noslrum essc quod a Deo est? Quotidie
dicimus Panem nostrum quotidianum^. » Jam dixisti,
: «
« Nostrum » et dicis, « Da nobis. » Ecce « Nostrum, »

;
ecce « Da nobis. » lllo dante fit nostrum. Si illo dantc fit

nostruni, nobis supcrbicntibus fit alienum. Dicis, « Aos-
»trum ; » et dicis, « Da nobis. » Quid ergo tibi assigiias,
quod noii tibi ipsc dedisti? « Quid eiiim babes, quod non
» accepisli"? » Dicis, « jNostrum : » et, « Da nobis. » A^-
nosce largitorcm, confitere te accipere, ut bbenter ille
digiietur dare. Quid si non egeres, qui mendicas, et su-

])cr]jus cs? Annon mendicas, qui panein petis? Panis
iioster aeternus, Christus in Patrisa?qualitate panis noster :
quotidianus , Cbristus in carne : aeternus sine temporc,

quotidianus in tcmpore. Tamen ipse est « Panis qui dc
» ca-lo desccndit*. » Forlcs sunt Marlyrcs, firmi sunt
Martyres: sed « Panis confirmat cor bominis''. »
11. Jam crgo audiamus Paulum aposlolum «bcciitcm,

cuin passioni apjîopiiMpiarct, de corona sibi parata priv-
sumentem « lionum inquit, ccrtamen certavi, cursuni
: ,
wconsummavi, fldcm scrvavi dc Ciclcru supcrcst milii :
» corona juslilitC, quam icddct mibi Dominus in illa die
» justus Judcx non solum autcm milii scd et omnibus

: ,
» (jui diliguiit maiiifcstalioncm cjus''. Rcddct inquit, ,
» milii Dominuscoronam juslus Judcx. » Dcbct cigo, (juod
rcddct. llcddct crgo jiislus .ludcx''. l\()n cnim oixrc in-

spcclo potcst ncgarc mcrccdcm. (juod oj)iis insj)icit?
« nonum ccrtamcnccrtiivi, )joj)iiscsI : « Ciirsum coiisum-
» mavi, » oj)iisesl : « l"'i(lcm scrv.isi, »oj)iiscst. « Sujicicst
' Mallli. VI, II. — '^

a ( or. iv, 7. — • Jo.m. vi, ; 1. — * rs.il. i m, i5.
— ^ liiii i\, 7, f<. — ** Vidi! Irui 1. Jf lirali.i il di- iil). uil)ilr. c. wii.
1C)0 S. AUGUSTINl EPISCOPI
w milii coroua juslitine ,
» uicrces cst. Scd iii luerccclc tu
niliil agis : iu opcrc nou solus agis. Coroua tilji ab jpso
cst ; opus autcui abs tc cst, sccl nonnisi ipso adjuvantc.
(luui autcui Paulus apostolus, prius Saulus, crudclissi-
muscssctct iuiuianissiuius persecutor^, nibil ouiuinoboni
lucrcbatur, imo mcrcbatur plurimum mali mercbatur :
cnim danmari, non cligi. Et ecce subito, cum mala i"a-

ccret, et mala mcrcretur, una coelesti vocc prosternitur :
pcrseculor dcjicitur, praedicator erigitur. Audi cum hoc

insum confitcntcm « Oui prius iui ])laspliennis et persc-
:
» cutor ct injuriosus, scd miscricordiam couscrutus sum"^. »

Nuuupiid ibi dixit, « lleddct uiihi justus judex? Miseri-
» cordiam, inquit, consccutus suui mala uierebar, bona : )j
acccpi. « Non sccundum pcccata nosti'a fccit noliis^. Mi-

Mscricordiam consccutus suui. » Dcbita miliiuon suntrcd-
dita. Si cnim dcbita redderentur, sup])licium reddcrctur.
INon, incpiit, acccpi cjuod dcbc])atur « Scd miscricor- :
» diam consccutus sum. Non secundum pcccata nostra

)) fccit nol)is. »
III. c( Ouantum distat Oricns ab Occidente , longe

)) f(U'it a nobis ini({uitalcsnostras^' . Quantum distat Oricns
))ab Occidcntc » avcrtcrc alj Occidcntc, convcrlcre ad
:
Oricntcm. Kccc unus liomo, Saulus ct Paulus. Saulus in

Occidcnte, Paulus iu Ori("ntc; pcrsccutor in Occidcntc,
iirccdicalor in Oricnte. Occidunt ilî peccata, oritur inde
justitia. In Occidcnte vctus, in Oricnte novus : in Occi-
dcnte Saulus, in Oricntc Paulus. Undc boc Saulo, unde
lioc cruddi, undc boc pcrscculori, undc boc non pas-
tori? Ipsc cniui crat lupus rapax , de Iribu bcnjamin^.
Ipsc dicit. Diclum autem erat in proplictia : « Benjamin
)) lupus rapax, manc rapiet praedam, et ad vesperam di-
' Act. u. — 2 I Tim. I, i3. — 3 Psa|. cii, lo. — * Ibid. 12. — 5 Roni.
XI, »•
SERMO CCCXXXIII, IN NATALI MARTYRUM. I9I
» vidct escas^. » Prius consumpsit ,
postcrius pa\it. lla-
picLat, prorsus rapiebat. Lcgilc, rapicbat : legite libruni
Actuum Apostolorum. Litlcras a pontificibus acceperat,

ut quoscumque invcniret seclantes viam Cbristi, vinctos
adduccret punicndos^. » Ibat, saeviebat, caedes et san-
guincni anbelabat. Ecce rapit : sed adbuc mane est, va-
nitas sub sole est. Fit ei vespera, quando caecitate percu-
titur. Oculi cjus ad bujus mundi vanitatem clauduntur,
abi intcriores illuminantur. Vas paulo ante perditionis,
fit vas elcclionis : ct eccc im])lctur : « Dividct cscas : >; di-
visionescscarum cjus ubique recitantur. Vide qucmadmo-
dum dividat escas. Novit quid cui congruat. Dixidit;
iiou passim, non confusc crogat. Dividit, boc cst, distri-
buit , non passim
distinguit; non coufusc dispcnsat. ,
Lo(juitur saj)icntiam intcr pcrfcctos'^ quibusdam vcro :
non valcntibus capcre solidum cibum, dividcns dicit,

f(Lac vobis potum dedi'^. »
IV. Ecce 1k)C facit, qui paulo ante facicbat quid? :
Nolo rccordari iino recordcr bounnis ncquiliani, ut ap-

:
pro])cm Dci miscricordiam. A qiio palicbalur Cbristus,

patilur pro (^bristo : flt Paulus cx Saulo ; lit verus tcstis
ex falso. Oiii s[)argc])at, colliglt : (jui ()j)[)iigiia])al, dcfen-

dit. Uiidc lioc Saiilo, (juod dicimiis? Jpsum audiamus.
Qiiyeritis, iiHpiit. uiidc iioc inilii.' Non cst, inquit, lioc
a mc : '< Miscriiordiam (•oiiscciiliis suin, «Noncst, iiuiuit,
milii lioc a me : '< ^nscricordiam conseculus sum. Ouid

» rctribuam Domino pro omiiil)US quiu rclril)uit milii"*? »
Rctribuit (mim, sed non inala pro mabs : rcliibiiit [il.inc,
scd iion mal I pro malis : rctri])uit boua pro inalis. (Jiiid
ergo rcliibuam? <( Caliccm salularis a((i|)iam. » Certc

retribucbas? Accipis : adliiic accijiis. Scd modo j)|,iii('
' Gcn. xi.ix., »7.

— ''
Acl. IX, u. — •*
i Cor. 11, (3. — ^ 1 hl. m, j. —
5 Psal. cxv, lu.
igSl S. AUGUSTIM EPISCOPI
propinquantc passionc , rctribuam l)ona pro Lonis , non
bona pro Dominus debebat mala pro
malis. Prius ergo
malis autcm rctribucre mala pro malis, scd retri-
: noluit
buit bona pro malis. lletribuenclo bona pro malis, in-
venit quomodo rctribucret bona pro bonis.
V. Ecce cnim in Paulo, prius Saulo, nihil boni inve-
nit. Cum in illo nihil boni invcnissct, mala dimisit, bona
rctribuit. Cum crgo ci prius bona rclribuit, pmevenit :
scd donando bona quibus rctribucret bona, ecce retribuit

merccdcni his bonis opcribus. Conum ccrtamen ccrtanti,
cursum consummanti fidcm , scrvanti , rctribuit bona :
scd quibus bonis? Quse ipse dcdit. Annon ipsc dcdit,
ut bonum ccrtamcn non ipsc dcdit, quid cst

ccrtarcs? Si
quod alio loco dicis? « Plus ilHs omnibus laboravi non ,
» autcm cgo, scd gratia Dci mccum^. » Eccc itcruni dicis,
« Cursum consummavi. » iNon ct ipsc dcdit, ut cursum
consunmiarcs? Si non ipsc dcdit, quid cst quod aho loco

dicis : « iNon volcntis, ncque currcntis, scd miscrcntis cst
wDei^? Fidem servavi. » Scrvasti agnosco, approbo
:
fateor, servasti. Sed, « Nisi Dominus custodierit civita-

» tem, in vanuin vigilat qui custodit eam^. » lllo ergo
ipso adjuvante, ipsoque donante, et bonum agoncm ccr-
tasti, et cursum consiimmasti, et fidcm scrvasti. Da ve-
niam, Apostolc^propria tuanon novi, nisi mala. Da vcniam,
Apostolc; dicimus, quia tu docuisti audio confitcntcm, :
non invenio ingratum. Prorsus tua a tc tibi parata non

novimus, nisi mala. Cûm crgo Dcus coronat mcrita lua,
nihil coronat nisi dona sua.
YI. Hanc fidem vcramque pictatcm, iic quis cxtolla-

tur dc hbero arbitrio, in bonis o])cribus, ((pitt^ quis(piis
accipit, sic accipiat, ut novcrit dantem, ut quisquis da-

tori non sit ingratus, medico non superbiat, vcl adhuc
»•
1 r.or. XV, lo. — 2 i\om. ix, iC. — ^ p.a|, cxxvi, r.
SKliMO CCCXXXIIF, IN NATALl MAnTYP.rM. 1 g.j
iusanus, vcl non a se saniis:) hanc, inquam, Kclcni ve-

ranique pieLalem nullae argumentationes evellant dc cor-
.êr\ ate quod accepistis. Quid enim liabe-
tlibtis vestris.
tis, quod non accepistis? Hoc est Deo confiteii dicerc ,
quod ait aposLolus Paulus : « JNos autem non spirilum

h Iiuju:5 nmndi acrepiinus^. » Spiritus liujus mundi facit
suj)eiJ)OS, spiritus liujus nmiidi.facit intlatos . spiritus

liujus mundi facit ut putet se quisquc aliquid e.~se. cuni
Sed contra S[)irilumhujus nmndi, quidaitApos-
niliil sit.
tolus? Contraspiritum liujusmundi inflatum. superbuui.

Lumidum. elatum.non solidum, quidait? « Kosiion spiri-
)>tum luijus mundi accepimus, sed spiritum qui e.\ Deo
» est. Unde probas? « Lt sciamus quas a Deo donata
)>
);suntnobis. Audiamus ergo Domiiuim dicentem Sine : <
« me nihil potestis faccrc-. » Va illud : « Xemo ]iabet

» quidquam, nisi ei datum fueril desuper^. » Et, « Aemo
» veiiitad me, nisi Pater, qui misit nie, traxeriteum'^. »
l'A illud « Ego sum \itis, vos pahnites. Sicut palmcs
:
))non potcst facerc frucLum a scmeLipso, nisi manserit in

» viLe; sic et vos, nisi in me manseritis^. » Et ihud quod
Jacobus apostolus proLestatur, dicens : « Ouiiie datuui
»bonum, etomncdonum perfc^ctura dc sursuni est, des-
» cendens a Palre luminum" » \'A cpiod a[)Ostohis Pau- :
his ad re[)rimendam pitesumpLionem illorum, ((ui de

Jibero arbitri(j gloriantur, clamat et dicit : « Quid liabes,
» (|uod non accc[)isti? Si autem accepisti, (piid gloriaris
» (juasi non acceperis''? » Kt illud « (Iratia salvi facti :
» sunuis pei- lidcm, ct hoc non ex noI)is. Dei enim donum

» est, ut nc quis cxtollatur*^. » \'A illud « Yobis donatum :
» esl [)i() (Ihrisli), non soliim iil iiiciim ciedatis. sed eti;iin
I Cor. ir, fi, — 2 Joau. xv, ,'». — ^ [J^ ,||^ 5.,_ — •*

liJ.^M^ 4 j ,
— 5 iî
XV, /,, 5. — *»
Jai-ob. I, 17, — ^ I Cor. iv, 7. — * l''j>lif5. n, ti.
CXXVIII. »3
19^ S. AUGUSTINI EnsCOPI
» iit pro ipso paliamini'^. » Et illud : « Deus qui capit in
w vobis opus bonuni, perficiet^. » Hicc crgo et liis similia
(liligenler ac fitlelitcr cogitaiites, non ac<piiescamus eis
qui liberum arbitiium in superbiam extollentes, prasci-

pitare magis quam elevare conantur. Secl liumiliter con-
sideremus illucl cpiod Apostohis dicit : « Deus est qui
» operatur in vobis et velle et perficerc ^. »
VII. (Gratias^* agamus Domino ac Salvatori nostro, qui

nos nullis pra^^cedentibus nieritis vulncratos curavit , et
immicos reconciliavit et de captivitate red(Mnit, de tc-

.
nebris ad lucem rednxit, de morte ad vitan) revocavit

et bumiliter confitentes fraiiilitatem nostram, iUius misc-
ricordiam deprecemur, ut quianos, secuudum Tsalmis-

tam misericordia sua pra^venit ^, dignetiir
, in nobis non
solum custodire, sed ctiam augere munera vel bencficia
sua, quae ijise dignatus est darc : qui cum Patrc et Spi-
ritu sancto vivit et regnat Deus in Stccula stECuIovuni.
Amcn.)
SERMO cccxxxiyc.
In Natali Marlyiinn.
I. O.MMUM quidem bonorum fidelium Cliristianorum,

maxime tanien gloriosorum Martvruin est vo\ ista « Si :
» Deus pro no])is quis contra nos^ ? » Eremebat inundns

,
adversus eos ,
populi meditabantur inania ,
principes
conveniebant in unum^ : excogitabantur novi cruciatus,
1 Pliilip. I, 2(). — 2 ji,i(] c,_ — 3 jj_ ij^ i •{_ — lRilii|iia qu.T claiidiiti-
tur unciuis adjecta viJciilur ai) alio, loite a Ciesario. — 5 Psal. t.viir, ii.
6 Alias 48 deSanctis. — ' Rom. viii, 3i, Bedacl Fiorus, ibid. — ^Ps;.!. 11, i.
;
SERMO CCCXXXIV, IN NATALI MARTYRIIM. ig5

ot pnenas incredibilcs inveniebat ingeniosa crudclitas.
Oljiucbantur opprobriis, falsis arguebantur crimiiiibus,
cuslodiis intolcrabilibus includcbantur, ungidis cxara-
])anlur, fcrro pcrinicbanlur, bestiis fubrigcbantur, igni-
bus cremabantur, et dicebant Martyres Cbristi : « Si
)j Dcus pro nobis, qiiis contra nos? Totus mundus con-

»
tra vos , et dicitis : ^ Quis confra nos? » llcspondcnt

libi : mundus, quando pro co nos mo-
Et quis cst totus
rimur, pcr quem factus cst mundus? Dicant, dicaiit,

audiamus , simul dicamus : « Si Deus pro iiobis ,
quis
» conlra nos? » Sevirc possunt . malediccre possunt. ca-
lumniari possunt , falsis oppro])riis agitarc possunt, pos-
Iremo possunt corj)Us non solum perimere; sed etiaili
laniarc; ct quid ficienl? « Eccc eniin Dcus auxiliator

» miiii cst, ct Dominus susceptor est aninifc incfe^ »
Dic milii, beate Martyr : corpus tuuin laniatur, ct tu
dicis : Niliil ad me pertinet? l^tiam dixi. Ouare? dic no-

bi. quare. Oiiia '<- Dominus susceptor est aninuc mere. »
(-orpus meum pcr animam m(\am reslaiiratur. (lapillus
ineiis noii peiit . el capiit pcnil ? lîlus meus iion perit
sed a canibiis «orpiis liium laceratur. Et qiiid ad ine?

l*llsi a caiiibiis corpus mcum laceratur, sed a Doinino
siiscilalur. Mundiis inlcMfi clor cst coi-poris mei , sed
« Dominus susceplor est anima' mca'. » l^lt qiii milii
o])esl ciim sit Dominus susceplor animie inea',
, (piod
liiundiis inlcill'ctor cst corporis mei ? (Juid ])erdidi . quid
nmisi? Oiiando Dominus susce])lor est anima' mca', erit
vX rcstitulor coij)oris mei. Oiiid milii dccril , si mcinbra

luea dilaccrcl iiiiiniciis, (jUaiido «•aj)i!!os iik os diniimcrat
Dciis? l'!\lioilaiis 'Marl\ rcs siios ('.liristus , ncnl» inimicis
ipcrscciiloiil)iis aliipiid roiinidarciil : «(iapilli. iiKpiil .
j»vcslri omnes iiiimcrali siinl-. » riiiicbo erô dc daiiino

' lV;il. i.m, (). — ''
l.iic. .\ii, 7.
I.i.
1
19^> S. ALTxUSTIM TlPJSCOPf
niembrorum ,
quniulo scruritatcm accepi de numero cn-
pillorum? Ergo dicamus , dicamus e.\ lidc, dicanuts in
spe, dicamus flagrantissima cliaritate : « Si Deus pro

)) noljis ,
quis contra nos? »
11. Ecce contra te rex et tu dicis « Qnis contra nos? » , :
Ecce contra te omnis populus, ct tu dicis « Quis con- :
» tra nos? » Unde probas, o gloriose Martjr; unde mibi
probas quod dicis « Si Deus jno nobis, quis coulra nos? »

:
Manifestum cst enim, quia si Deus pro vobis, quis cou-

tra vos? Sed proba quia Deus pro vo]jis. "Nou ergo probo?
Ecce doceo « Qui l*'iIio proprio non pepcrcit, sed pro
:
» nobis omnibus Iradidit eum^. » lloc quod sequitur,
cum Apostolus legeretur, audislis. (kim euim dixisset :
« Si Deus pro nobis, cjuis contra nos? » tanquam ei dice-

retur Proba c[uia Deus pro vobis
: continuo attubt :
grandedocumentum, continuo introduxit Martyrem Mar-

tvrum testeni testium ilkim scilicet cui proprio Filio
, ;
Pater non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit il-

lum binc probavit Apostohis vere se dixisse « Si Deus
: :
»pro nobis, quis contra nos? Qui ctiam FiJio proprio

» non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum.
» Quomodo non et cum illo omnia nobis donavit? »

Quando cum illo omnia donavit nobis, etipsum donavit
nobis. INumcjuid terret me fremitus mundi cui donatus ,
cst Artifex mundi? Cbristum nobis douatum esse gaudea-

mus, etnullos Cbristi inimicos in boc soeculo timeanms.
Quis enim nobis donatus sit videte : « In principio crat
» Yerbum , et Yerbum erat apud Dcum , et Deus crat
» Yerbum. » Tpse cst Cbristus, ipse est unigenitus Dci
Eilius, ipse est gignenti coseternus. « Omnia j)er ipsuui
«facta sunt. » Quomodo non nobis donata sunt ,
quaej
per ipsum facta sunt ,
quando nobis donatus cst ipse, per
» Rom. VIII, 32.
SERMO CCCXXXIV, IN NATALl MARTYRUM. 1
Q^
qiiem omnia facta sunt? Et ut sciatis quia ipse est : « Ver-
y> huni caro factum est , et habitavit in nobis^. » Desidera
ctex])ctc tlonatam tiJ)i vitam Christi; ct donec pervenias,
tene pignus niorteni (^hristi. ISon enim , promittens no-
Jiis victurum se esse nohiscum, potuitmajus pignus dare
nohis, quam mori pro nobis. Mala inquit, vestra per-
,
tuJi, bona mea non reddam? Promisit, cautioneni fecit,
pignus dedit; et tu dubitas credere ? Promisit cum hic

,
inter homines amJjuIaret ; cautionem fecit , cum Evan-

goJium scriheret. Ad pignus ipsius quotidie dicis : Amen.
Pignus accepisti ,
quotidie erogatur tiJji. rSoJi dcsperare,
qui vivis ex pignore.
III. An forte injuria fit unigenito Filio, cum dicitur,
quod donatus est noJjis , tanquam ipsc futurus sit nostra
possessio? Plane ipse futurus est. Quid enim si quispiam
hodie tihi donet villam amoenam et fertilem , ubi te de-
iectcl sempcr Jiahitarc proptcr amnenitatem , unde te
possis faciJe sustentare propter lertilitatem , nonne am-
plecteris donum et danti gratias agis? In Christo man-
,
suri sumus. Quomodo non erit nostra ])Ossessio uhi ma- ,
neJ)imus, et uiide vivemus? Dicat et hoc Scri])tura, ne

noslris conjecturis aliquid conlra disciplinam verbi Dci
usurpasse videamur. Aiidi qiiid ei dicat (]uidain qui no-
verat : (juia « Si Deus [)r(j noJjis quis contra nos? Domi-
)'nus, inquit, pars ha^rcditalis meje-. » ôn dixit : O
Domine, (]iiid das milii ali(piam hitreditatcnT? Qui(l(juid
iniJii dcdciis , vile esl. Tu csto lucreditas nu'a , amo te,
tolus amo lc , tolo cordc, lota anima, tola nuMitc amo
lc. Qiiid critmilii, (jiiid^jiiid dcdciis iiiilii jiialcr lc?
lloc cst Dciiiii gralis amarc, dc Dco Dcuiii sjtciarc. dc
Dco j)i()|)ciai-c iiiijilcii , (lc ij)so saliari. I|)sc cniin siillitil
lilii, j>i;ilci illiiiii iiiliil siillicil tiJji. Noveral Iioc Pliilii)-

' JUtlll. ), I tl !>t(|<|. ' Vbi{\, \\\ 'j.
^gS S. AUGUSTIM EIMSCOPI
pus, quando dicehat : « Domine, ostcnde nobis Patrcm,
w et sufficit nobis^. » Quando ergo erit quod Aposloius
dicit in rinc : « Ut sit Deus omnia in onniibus, » ut ipse
sitnobisquidquid bic sine illo desideramus-, etcujus de-
siderio plerumque in illum peccamus? Pro onmibus ipse
erit nobis quando erit Dcus omnia in omnibus. Pc<^'as
,
in Deum ut manduces, peccas iu Deum ut vcsliaris, pec-

cas in Deum ut vivas ,
peccas in Dcum ut bonoreris. Et
quando omnia numerabo? NoH in Deum proptcr isla
peccarc, Proptcr cibum peccas in Deum? cibus tibi
aeternus erit Deus. Propter vcstempeccas in Deum? im-
mortalitatc te vcstiturus cst Dcus. Troptcr bonorcm pcc-
cas in Deum ? lionor tuus crit Deus. Proptcr amorem
vitae tcmporalis peccas in Dcuni ? aeterna vita tibi crit
Deus. Noli propter aliquid in eum pcccare. Ipsumcuim

debes gratis amare ,
qui ipse te poterit pro rcbus onmi-
bus satiare. i
SERMO cccxx^^ys.
J// Xatftli Martynun.
I. Ouo-MAM dics sanclorum Martyrum cst, undc po-

tius aliquid delectet nos diccre, nisi dc gloria ipsorum?
Adjuvet nos Dominus Lvlartjrum , quia ipse cst corona
eorum : Yoce Marivrum audivimus ])aulo ante beatum
apostolum Pauluui praxlicantcm « Quis nos sc])arabit :
»'a cbaritate Cliristi? » Ista vox est Martjruni : « Tribu-

> Joan. XIV, 8. — ^ i Cor. xv, 28. — 3 Alias 5o, dc Saucr».
SEllMO CCCXXXV, li\ NATALI MAIllVr.LM. 1()()
>^lalio? aii angustia? an persecutio? an fames? au iiudi-

)j tas? an periculum? an glatlius? Sicut vScriptum est :
>j Propter morte afficimur tota die, deputati suinus

te
w ut oves occisionis. Sed in liis omniLus superamus per
w eum cpii dilcxit nos*^. » Iltec est vox Martjrum, omnia
tolerare , et de se nihil prccsumere, illum diiigcrc qui
glorificatur in suis : «Lt Domino glo-
qui gloriatur, in
» rietur-. » quod nos cantavimus paulo
JNoverant et illud
ante : « La?tamini in Domino, et cxullate justi-^. » Si
Justi in Domino laelantur injusli non noverunt Jfctari,
nisi 111 Sccculo. Sed ipsa est prima acies debellanda : pri-
Quo-
nio vincendae suiit delectationes, et postea dolorcs.
iiiodo potest superare mundum saevientem qui non po- ,
test supcrare blandientcm? Blanditur Lic mundus,

pollicendo Iionores , divitias, voluptatcs : minatur jiic
mundus, intentando dolores^ egestates, humilitates. Qui

non coiilcmiiit quod pollicetur, quomodo superarc j)0-
lest ([iiod minatur? Ilabent delectationeni suam divitiae :
quis ncsciat? Sed [)Ius Iia])et dclectalioiiis justitia. De-

lectare di\ iliis ciim juslilia. 1. bi aulcm lalis arliculus
tcnlalionis incidcril, ut diio Ikcc venianl iii lenlalionem,
di\ilitce! jiislilia, et non ])OSois haljcrc ulruiiKjue, scd
si miseris maiiuin ad divilias, necessc cst iit amiltas jiis-
litiam ; si miscris maniim ad jusliliam , pcreanl di\iliit :
modo eligc, niudo [Jiigiia ; uiotlo \idc;iiiiiis si non sinc

caiisa caiilasli : " La-lamiiii iti Domino. ct cxiillalc
j^ jusli : jj iiiodo \i(Icamiis si non sinc ('aiisi aiidisli :
" ^Jiijs nos sc[)ai'ii!)il a cliaiilalc (llirisli .* - l'J ([uidcm

[)i<clcriiiisil oiiiiiia, «[iiihus Mindilur muiidus; cl lc\()-
hiil (oiiimcmorare, ciii blaiidiliir iiiiiiidiis. Qinrc?Qiiia
cerlaniina Marlyruiii [ir.ciiiiniialial , ill.i nli(|uc ccria-
iiiiiia, iibi \iccriiiit perseculionem , r.iiiiciii. silim, cgcs-
1 Uorii. Mii, J5 i(.'<|'(. — '^
I Cor. i, 3i, — -^ rsul. x.\.\i, i i.
200 S. AIGUSTINI tl'lSC01'I
tatem, igiioininiani, adextrcinuni tiinoreni mortis et lios-
tem saevissimum.
II. Scd videte, fratres, quia totum ars^ Christi flicit,
Admonet nos Apostolus, ut priEferamus cliaritatcm

Christi muiido. Quantas angustias patiuntur, qui vohmt
raperc rcsalienas? « An persecutio , » ait? Kt ipsa non
frangit. Avaritia terrctur, avarus rapit ac timet poenam,
sestuat in rapinam. Muhi etiam famem patiuntur, dum
acquiruiit et faciunt hicra ,
quibus prapcipimus jejunare,
et excusant se stomacho. Vacat ilhs tolo die sohdos nu-
merarc, et jejuni dormiunt. « An nuditas,» ait.'^ Quid
dicam de nuditate? Quotidie negotiatores de naufragio

nudi evadunt, et iterum navigant ad pericuhim. Unde
quolidie periclitanlur homines, nisi propter divitias ac-
quirendas? INcc gladius prohibet. Capitale crimen cst
falsitas, et tamen comminuitur hfcredrtas. Si crgo lioc
meretur tcmporahs cupiditas quarc non mereatur ,
Christi haereditas? Avarus dicit in corde suo, qui forte

non audet in lingua sua Quis nos separabit a cupiditate:
auri? Tribuhitio? an angustia? an persecutio? Possunt et

avari dicere auro l*ropter teoccidimur lota die. Optime
:
ergo dicunt saiicti Martyres in Psahno « Judica me, :
» Deus, et discerne causam meam dc gente non sancla-.»
Discerne, iiiquit, tribulationem meam : tribulantur et

avari. Discernc auguslias mcas : patiunlur angustias et
avari. Discerne persecutiones mcas : patiuntur et avari.
Discerne famem meam : pro auro acquirendo esuriunt ct
avari. Disccrnc nuditatem meam : pro auro despohilntur

ct avaii. Discerne mortem nieam : j)ro auro nioriuntur
ct avari. Quid est : « Discerne causam meam? Proj)ter
w te mortc anicimur tota die. » Ilh propter aurum , nos
propter te. Simihs jxx-na, sed discreta causa. Ubi dis-
1 Forie, cliiirilas. — ^ psa|_ xlii, i.
SEK.MO CCCXXXVI, IN DEDICAT. ECCLESIj;. 20 1
crcta cst causa , ibi certa est victoria.Si ergo causam

intiicnmr, solcmnitatcs Martjrum amamus. Amemus in
eis, nou passioiics , scd causns passionum. iNam si ama-
vcrimus passioncs tantum , multos invcnturi sumus qui
pcjora patiuntur in causis malis. Sed causam attenda-
mus, cruccm Cliristi attendite : ibi crat ('bristus, ibi
erant et latroncs. Similis poena, scd dissimilis causa.

Unus latro credidit , abus blaspbcmavit. Dominus tan-
quam de tribunali intcr ambos judicavit : illum qui blas-
ptiemavit, in tartarum damnavit; altcrum secum duxit
in paradisum. Ouare boc? Quia etsi sequalis priena , scd
impar erat causa. Eligite ergo Martyrum causas, si
vultis pervenire ad Martyrum palmas.
SERMO CCCXXXVIi.
lii dcdicationc Ecclcsiiu, 1.
I. Ci:Li:RiuTAshujuscongrcgalionis,dcdicatiocstdomus
oralionis. Domus crgo nostrarnm oralionum isla csl, do-
niiis Dci iios i|)si. Si domiis Dci nos ipsi, nos in iioc sir-
culo icdilicaiiiiir, iil iii liiic s;i( iili (lcdicciiiiir. bdifi-

ciimi, iiiio icdilicalio liabcl liiliorciii, dcdic;ilio c\iillalio-
iicni. Oiiod bic licbal, (piando ista siirgcbiinl. boc lit
' Aiiii-i (li- 'rciii|l')ii' aSC. — Piisslil.iis iii Imliriild, c. x, noldl ,/,- ,/,,//,•,/.
tioiit; Ecli-siiv Tiacrnliis tliins : i|.sa, |>iilaiiii^ , lialiilos ilu!,i|iKi |ii'iiiiiiili
(lcdiiatio lirl)Ul , |)ii|itili oonvcnlii |nn'siT.li' (('It lnii iino, noii vi ro i|iia |iiist
aniiiiin d('inc(|is i ccolchatiir iacl.i j.iin anlc di ilicaiio. Mujiisnimli i|ui|i|'i' atiin-
vcrsarla! solciiinilalis iii \cU're Carlliaijiticiisi.. Ftcicsia' KaUiulaiio titilliiin
(!Xlal vcsli;;iiiii).
202 S. AUGUSTIKI EPISCOPI
modo cum congregantur credenles in Christum. Cre-
dendo enim quasi de sjlvis et montibus ligna et lapidcs
praeciduntur : cum vero catechizantur , Laptizantur,
formantur, tanquam inter manus fabroruni etopificuindo-
lantur, coUineantur, complanantur. Verumtamen domuin
Domini non faciunt, nisi quandocharitate compaginantur.
Ligna ista et lapides si non sibi certo ordinc cohsererent
si non sc pacifice innecterent , si non se invicem cohge-
rendo sibi, quodam modo amarent nemo huc intraret. ,
Deniquc quando vides in ahqua fabrica Lipidcs et hgna

benc sibi cohicrere, securus intras, ruinam non timcs.
Volens crgo Dominus Chrislus intrare , et in nobis habi-
tare, tanquam sedificando diccbat: «Mandatum novum
)) do vobis, ut vosinvicem dihgatis^. Mandalum, inquit,
>' novum do vobis. » Veteres cnim eratis, domum mihi
nondum faciebatis, in vestra ruina jaccbatis. Ergo ut
cruamini de vcstras ruina* vctustatc, vos inviccm amatc
Considcrct crgo (^haritas Vcstra, aediiicari adhuc istam
domum toto , sicut praedictum cst et promissum, orbe
tcrrarum. Cum domus postcaptivitatem, si-
aedilicarctur
cut habet ahus Psahnus, diccbatur « Cantatc Domino :
» canticum novum cantate Domino omnis terra-. «

,
Quod ibi dixit « Canlicum novum » hoc Dominus

: :
dixit : « Vfandatum novum, » Quid cnim liabet canticum
novum, nisi amorem novum ? Cantare amantis est. Vox

hujuscantoris, fcrvor cst sancti amoris.
II. Amcmus, gratis amcmns Dcum cnim amamus, :
quo nihil mchus invenimus. Ipsum amcmus proptcr ip-

sum, etnosin ipso, tamcn proptcr ipsum. Illc cnim ve-
racitcr amat amicum, quiDcumamat in amico, aut quia
est in illo, aut ut sit in iilo. Ihrc cst vcradilcctio prop- :
ter ahud si nos dihgimus , odinius potius quam dihgi-

* Joan xui, 34, —2 pjal. .\cv, i.
:
SERMO CCCXXXVI, liN Dl DICAT. ECCLESIJi;. '2u3
mus, « Qui cniiii amat iniquitatem : » quid odit ?
fortc vicinum suum , forte vicinam suam ? Expavescat

» Odit animam suani ^. » Odium anima?, amor ncqui-
tise. Lrgo contra odium nequitiae, amor animie. « Qui
Uominum
M diligitis odio liabete malum-. » Donus ,
cst malum cst quod amas, et te ipsuin malum

Deus .
amas quomodo amas Deum, cum adhuc amas quod odit

:
Deus? Audisti enim ,

quia Deus dilexit nos' : et verum
est, dilexit nos ; et quales dilexerit, si attendamus, eru-
Lescimus. Sed ideo non erubescimus ,
quia diligendo ta-
les, fecit essenon tales. lirubescimus recordatione pne-
teritorum, gaudemus spe futurorum. Quare enim jam
erubescamus quod fuimus et non potius confidamus, ;
quia spc salvi lacti sunius? Denique audivimus « Acce- :
w dite ad eum, et illuminamini, et vultus vestri non eru-
w bescent^. » Si recedal lumeii , rcdis ad confusionem.

« Accedite ad eum, et illuminamini. » Ergo ille lumen ,
nos sine illo tenebrae. Si recesseris a lumine, in tuis leue-

bris remanel)is : si ergo acccsscris , non de tuo luceJjis.
« Fuistis eniin aliquando tenebne, » ait AjDOStolus lideli-

bus ex inlidcliljus : « Fuistis aliquando tenebric , nunc
» autein lux in Domino^. » Si ergo lu\ in Domino, tene-
bra* siiie Domiiio. Porro si lux in Domino, ct tencbra'
sine Domiiio; « Acccdite ad eum, ct illuminamini. >:
111. Y\ll(iidite in Psalino dcdicationis , (juem iiiodo

cantavimus, e\ ruina adiliciiim. « (loiiscidisli saccum
» mcum : » lioc perliiict ad riiinam. (Jiiid ergo ad u'dili-
cium Va accinxisli me
' '< lalilia. » N o\ dcdicationis :
« Ut cantet tibi gioria mca, cl non compungar*'. » (Juis
est (pii lo(piilur? In \crbis cjiis agnoscilc. Si cxpoiu),

obscuruiii cst. Frgo verba cjiis dicam, contiiiuo agnoscc-
* P»al. X, fl. — ''
IJ. xcM, 10. — •*
JoMii. n, lo. — * Psai xxxm, 6. —
'Eplu'S. V, 8. — 6 1'ittl, XAix, la, i3.
tis loquenteni, iit anictis alloqiienteni, Quis est qui dicere
potuit : " Doniiue cruisti ab infcris animam meam^? »
Cujus anima jam ab inferis eruta est, nisi cle qua dictum
est aJio loco : « i\on derelinques animam meam in in-
w ferno-? » Proponitur dcdicatio, et caiilatur libcratio :
jubilatur caiiticum dcdicationis domus , et dicitur :
« Exaltabo te, Domine , fjuoniam suscepisti me, et non

» jucundasti inimicos mcos supcr mc^. » Attenditc Ju-
difos inimicos, qui se putabant occidissc Cbristum, vi-
cisse quasi inimicumy pcrdidisse quasi bomincm caeteris
similem atque mortalem. llcsurrexit tertia die, et baec est
vox ejus : Domine, quoniam suscepisti
« Exaltabo te,
» me. » Atlendite Apostobim dicentem

«Propter quod :
» eum Deus exaltavit, et dcdit illi nomen quod est super

» omne nomcn^. Et non jucundasti inimicos meos supcr
» me. » Ipsi quidcm in C>bristi morte jucundabantur ,
sed in ejus resurrectione, asccnsione, prDedicatione abqui
compungcbantur. In cjus cryo praedicalione et per
Apostolorum constanliam diifamationc aliqui compunge-
hantur et convertebantur, aliqui obdurabantur et con-
fundeljantur nulli tamen jucundabantur. Modo rpiando
;
implcntur Ecclcsiae, putamus jucundari Judeeos? l^ccle-

siie aedillcantur, dcdicantur, implcntur, quomodo illi
jucundantur? Nam solum non jucundantur, sed etiani

confundunlur ct implctur vox exultantis ;« Exaital;o :
» te, Dominc, (juoniam susccpisti mc, ct non jucuiidasti
»inimicos meos supcr me. » Non Jucundasti super me :
si mibi credant. jucundal)is in mc.

IV. ]Ne multa dicamus, ad illa quae cantavimus ali-
cjuando veniamus. Quomododicit Cbristus : « Conscidisli
» saccum meum, et accinxisti me la:titia ? » Saccus ejus

erat similitudo carnis peccati. INon tibi vilescat. quod
1 rsal. iMx, 4, — ~ IJ. XV, i<>. — 3 iJ, xxix, "i, — ^ Philip. n, 9.
f
SEr.MO r.ccxxxvi, IX dedicat. ecclesi.e. qoo
ait : « Saccuni meum : » ibi crat iiiclusumpretiuni tuuni.
« Conciclistisaccum meum. » Evasimusad saccuni istum.
« Conscidisti saccum mcum. » \n passionc conscissus est
saccus. Quomodo ergo Dco Patri dicitur : « Cciiscidisti
» saccum meum?» Quomodo Patridicatur, visaudire?

« Conscidisti saccum meuin. » Quia « Proprio Filio non
» pepercit, sed pro noLis omnibiK tradidit iliuni^. » Pe-
citenim per.ludaeos nescientes, unde redimerentur scien-
tes, et confunderentur negantes. jXesciunt ciiini cpiid
])oni nobis operati sunt malo suo. Suspcnsus est saccus,

et cpiasi Itetalus est im|)ius. Conscidit saccuni lancea
])crsecutor, et tudit pretium nostruni riedemplor. Can-
tet Cliristus rcdemptor, gemat Judas venditor , erubes-
cat Judccus emptor. Ecce Judas vendidit, Judieus emit,
malum negotium egerunt, ambo damnilicati sunt, scip-
sos pcrdiderunt venditor et emptor. I'iinptores csse voluis-
tis : quanto melius rcdempti essctis? llle vendidit , istc
einit : iutelix connnercium ; nec iste liabet pretium , nec

iste liabet Cbristum. Iluic dico : Lbi est quod acce-
pisli? Illi dico : Ubi est cpiod emisti ? Huic dico l bi :
\cndidisti, te decejîsti. I-lxulla, Cbrisliane, in commer-

cio inimicoruni tuoruni tu \icisti. Quod isle vendidit et
ille emit, tu a(c[uisisti.
Y. Dicat ergo caput noslriim, dicat capul pro corpore
occisum ,
])ro corpore dedicatuin ; dicat , audiamus :
« Conscidisti saccuin meum. et accin\isli inc laMitia ,

»
i(l cst . cunscidisli murtalilalcin ineam, et accinxisli me

iimnoilalitalc ct incorrtiplioiic. « l I canlct lil)i t;loria
" inc;i . cl iioii coiiipiingar. » (Jiiid cst : « .Non coiii[)un-

" gar? » Jain conlra inc non lcrat lanceam |)erseciilor, ut
( omj)ungar : « Ciiristus enim rcsuigciis a inorliiis jain
,; noii moritur, mors illi ullra noii dominabilur; ([uod

' Umiii. Mii, iJt.
9.0() S. AUGUSTINI EPISCOPI
» cninimortui]sest,peccato mortuus est semel ; quod au-
» tem vivit, vivit Deo. Itaetnos, inquit, exislimemus nos
» mortuos esse peccato, vivere autem Deo, in Christo
» Jesu Domino nostro^. » Ergo in illo caiitamus, in illo
dedicati sumus. Ouo enim caput prsecessit, ct membra
secutura speramus. « Spe enim salvi facti sumus spes :
» autcm quae videtur, non est spes ;

quod enim videt
)j quis quid sperat? Si autcm quod iion vidcmus spcra-
» mus pcr patientiam expectamus^, » per patientiam
,
oedificamur. 1'orte autem cst illic ct si bene

vox nostra ,
attendamus , si diligcntcr intueamur, oculum acutiim

si
geramus; nonquemadmodum solcnt corporum caeci ama-

torcs : si ergo spiritalem oculum intendamus, inipsis vo-
cibus Domini nostri Jesu Cliristi ct iios ipsos invenimus.
INon enim frustra dixit Aposlohis : « Scicntcs quia vclus

» homo noster simul crucifixus cst cum illo , ut cvacuc-
» turcorpus peccati, ut ultra non servianms peccatO'\ »
Agnosceibi voccm tuam « lU cantet tibi gloria mea, et
:
» non compungar. » 1'dodo enim cum istas corporis mor-

tahssarcinasbajulamus, non dccst unde compungamur.
iNam si cor non compungitur ,
quare pectus tunditur?
Cum ergo vcncrit ctiam nostri corporis dcdicatio, qua'
Domini exemplo, tunc non compungemur.
praecessit in
Compunctioncm cnim quam habcmus de pcccato, signi-
ficavitlancca pcrcussoris. Denique t[uoniam scriptum est
« A muHcre inilium factum est peccati , et per illam
» omnes moriuntur^ » recohtc de quo membro facta
:
est, et vidcte ubi Dominus lancca compunctus cst. Re-
cohte, inquam, rccolite primam conditioncm nostram :
non enim trustra, ut dixi : « Yetus liomo noster simul cru-

» cifixus est , ut evacuctur corpus peccati, ut ultra non
» serviamus peccato. » Nempe Eva , a qua facta cst ini-
»
Rom. VI, 9-II. — 2 id, vai, 24, 25. — 3 id. vi, 6. — 'Eccli. xxv, 33.
:
SERMO CGCXXXVI. IN DEDICAT. ECCLESI.E. 'lO^J
tiuin pcccati , sumptaest, uL fbrmaretur , tle latere viri.

Dormiens jacebat ille , cum factum est : mortuus pende-
bat isLe, cum fîctum est. Cognata cluo sunL somnus et
niors , latus et latus , conipunctus est Domiuus in Joco
pcccaLorum. Sed de illo latere facta est Eva quEe nos ,
p('(('ando mortificaret ; de isLo autem latere facta est Ec-

clesia, quEC nos pariendo vivificaret.
VI. (Ergo^dum novam consLructionem sancLse liujus
i'.cclesise libenter aLLendimus, quam divino noinini Jiodie
declicamus invenimus a noJjis deJjeri et l)eo nosLro
,
niaximam laudem, eL Sanctitati Vestras congruum clc di-

vinê domusasdificatione S(^rmonem. unc autem Sermo 1
noster congruus erit, si in se aliquid axlificalionis liahcat,

cpiod utilitati animarum vestrarum Deo vosinterius axli-
ficante proliciat. Quod Jiic factum corporaliler vidcmus
in parictibus, spiritaliter liat in mentiJ)Us; et cjuod hic
perlectum cerniinus in lapidibus ct lignis, Iioc fcdilicante
gralia Dci pcrliciaLur in corpoiibus^ vcstris. Principali-

tcr ergo gratias agamus Domino Deo nostro, a quo est
omne datum 0])timum. ct omiic donum perlecliiin ; ct
ejus bonitalcm tota cordis alacritatc Jaudcmus, cpioniani

ad construendam istam domum orationis iidelium suo-
rum visitavit animum excitavit alfectum surrogavit
, ,
auxilium ; inspiravit necdum volentibus ut vcllcnt, adju-

vitbonte volunlilisconatus ut faccrent ; ac })cr lioc Dcus
« Qui opcraliii- iii siiis ct ^clle ct ])crliccrc pio hoiia
)> voliiiilaLc '^ )j liac, oiiiiiia i|isc cd-pil, ipsc |)cilccil. ]•'.[
<|iiia opcra boiia iii coiis|)('clu siio iiiiii(|iiam csse jx-niiil-
lil iiiiiiiia. Ii(l('lil)iis siiis. (piil)iis opcraiilihiis pi',cl)iiit
>irlulis siuc laNoicm, Iribuct condignam ]»ro tanta ()]»c-
' IIduc UxMim iiiK-iiiis iiic-liisiiiii Liivtinifiiscs (liibiiiiii liMhiirriiiit i>l> jtyii
(liH|)ariliilein ; (|Uif liiiin-u iniiiiuiii vcl nulla CHt a |ii'iiiii» illis icriiiuinhuk, qiios
liil) iiiiliiiiii (iiiliiiiili(mls suii! coiiiiioMiit s.iiicliis Aut;ii^tiiius. — ' foiic, iii
cordiliiis. — ^ I'liiliii. ii, iJ.

2o8 S. AIGUSTINI EPISCOri
ratione mcrccdcm. Adhuc amplius agendae sunt graticB
Deonostro. Ifanccnim l^lcclcsiam, quam fecit nomiiii suo
construi, fecit ctiam sanctorum Aiartyrum reliquiis am-
plius honorari. )
SEPvMO CCCXXXVIIi.
In dedkalionc Ecclesirr, II.
I. BoNA. opcra fidclium de siia tempoiali terrenaque

substantia, cum in ihesauris cffilcstilms reconduntur, fi-
des hoc vidct, qutc pictatis oculum liabet incorde. l nde

et ista aedificia ,
qutne congregandis religiosis coetibus
extruuntur , cum oculo carnis inspexerit , laudat intcrius
quod cernit exterius , et visibili accepit luminc ad quod
gaudeat invisibili vcrilatc. iXeque enini occupata est iidcs
inspicere, quam pulchra sint membra hujus habitationis
sed quanta interioris hominis pulchritudine proccdant
haec opera dilectionis. R.etribuet ergo Dominus fidelibus
suis tam pie, tam hilariter, tam devote ista operantibus,
ut eos quoque ipsos in suae fabricas constructione compo-
nat, quo currunt lapidcs vivi, lide formati, spe solidali,
cliaritate compacti. Ubi sapiens ille architectus Aposto-
lus fundamentum posuit Christum Jesum^, summuni ip-

sum « I.apidcm angularem ,
» sicut ct Petrus de prophc-
lica Scriptura connncmorat : « Ab hominibus quidcui
» reprobatum, a Dco autcm electum et honorificatum ^. »
Iluic adhserendo, pacamur; huic incumbcndo, firma-
nuir, Simul enim est et fundamentalis ,
quia ipse nos re-
> Alias i6, intcradditos a Parisiensibus. — ^ j CorMii, \q — 3 i Pelr. ii, 4.
:,
SERMO CCCXXXVIT, I\ DEDIC.AT. ECCLES/.E. 20^

git; etangularis, quia ipse conjungit. Ipsa estpetra, su-
per quam vir sapieus eedificans domuni suami, contra
omncs hujus sseculi tentationes tutissimus perseverat
nec pluvia irruenlc labitnr, nec flumine inundante suli-
vertitur , nec ventis tlantibus commovetur. « Ipsc est et
» pax nostra ,
qui fecit utraque unum- : )j in ipso enini
'( rSeque circumcisio quidquam valet, neque praeputium.
» sed nova crcatura^. » Hienim duo tanquam parietes ex
diverso vcnientes, longe ab invicem fuerant, donec ad il-
lum, tanquam ad anguium ducti, ctiam in illo sibimct

copulati sunt.
11. Itaque sicut lioc ?edificium visibile factum est no-
bis corporaliter congregandis ; ita illud aedificium ,
quod
nos ipsi sumus. Dco spiritalitcr lial)ilaturo construitur.
« Templum enini T)ei sanctum est , iiiqnit Ajiostolus
» quod estis vos^. » Sicut lioc terrenis molibus construi-
mus, sicut illud bene com|>ositis moribus erigamus. IToc
enim nunc visitantibusnobis, illud in fine sa-culi Domino
veniente dedicabitur quando corruptibile hoc nostrum ,
induet incorruptionenm, el mortale boc nostrum induet

immortalitatem ^ : ([uia corpus humifitatis nostne con-
formabit coi[)ori glori.csune Yidete enim quid dicat in ^.
Psalmo dedicationis (ônvertisli luctum mcuiii iii gau-

: <(
» dium mibi coiiscidisti saccum meum

: et accinxisli ,
» mc kclitia ut caiitet tibi gloria mea, cl noii compun-

:
» gar''. » (lum eiiim iedificamur, gcmilci liiiiniHlas iios-

tra; cum autem dedicabimur. cantalMt ei i^loria nostra :
quia in {cdilicationc iabor est, iii dcdicationc hctitia. Diim

cseduntur de moiilibus lapides, et ligna dcs\ Ivis, dum
fonMiiiiliii , dolanlur, coa[)taMliii ; labor cl cura est : cuin
autem pcrllr.ti adilicii dcdicalio cclebialur , gaudium et
' Mallli. M(, 2'|. — * Kjilus. II, I.',.— ^ Cial \i, i 'i. — *i C.or. iii, 17.
6 I IJ. XXV, 5 3. — '^

rli'liji. III, a«. — ''
Psal. .\.\ix, :»i.
CXXVIII. i4
QIO S. AUGUSTINI EPISCOPI
securitas laboribus curisque succedunt. Sic etiam sedifi-
catiospiritalis, cujus habitator Deus, non ad tempus, sed
in 8eternum eritdum ex infideli vitahomines segregantur
;
ad fidem, dum quidquid in eis non bonuni atqueperver-

sum est, amputatur et caeditur, dum iiunt aptae, pacificae
piaeque juncturae ;
quantae tentationes limentur ,
quantae
tribulationes sustinentur? Cum vero advenerit dies dedi-
cationis domus aeterncC, cum dicetur nobis : « Yenite be-
» nedicti Patris mei, percipite regnum, quod vobis pa-
ratum est ab initio mundi ^ : » quse illa exultatio ,
qu£e
securitas erit? Cantabit claritas, nec compungetur infir-
mitas. Cum
ostendet se ipsum nobis qui nos dilexit et ,
tradidit se ipsum pro nobis et qui apparuit hominibus ,
quod est factus in matre, apparebit eis Deus factor quod

erat in Patre cum iiigredietur perfectam et ornatam
:
unitate stabihtam, immortahtate vestitam teternus ipse

habitator domum suam implebit omnia, fulgebitin om-
;
nibus, Ut sit Deus omnia in omnibus -. »

«
III. Hanc unam visionem petivit a Domino quidam,
et ipse quidam, si volumus nos sumus. Hujus desiderio ,
laboravit in gemitu suo , hinc lavit per singulas noctes

lectumsuum, etinlacrymisstratum suuni rigavit ^. Prop-
ter hanc enim fuerunt ei lacrymae suae panis die ac nocte,
dum diceretureiper singulos dics « Ubi est Deus tuus^ ? » :
Ipsequippe ait « Unampetii a Domino, hancrequiram,

:
» ut inhabitcm in domo Domini pcr omnes dies vila^
» mese, ut contempler delectationcm Domini, et protegar

» templum ejus » Suis ipse Iia])italor, ipsi iiabitalio.
•'.
Qui enim habitant in domo Dei, ipsi sunt etiam domus
Dei : quse contempLatur delectationem ijus, et protegi-

tur templum ejus, et absconditur in abscondilo vullus
» Matth. XXV, 34. — 'â Cor. xv, 28. — ^Psal. vt, 7. - « IJ. xli, 4.—
5 IJ. XXVI, 4.
,
SERMO CCCXXXVn, IN DEDICAT. ECCLESl.E. 3ll

ejus. Hanc spcni tenemus rem nondum videmus. « Si ,
» autemquod nonvidemus speramus, per patienliam cx-

); pcctamus^, » etpcr paticntiam aedificamur.
IV. Eia crgo, fratrcs, « Si rcsurrcxistis cum Christo, quae
)> sursum sunt quauite , ubi Christus est in dextera Dei
w sedcns : quLC sursum sunt sapite , non qute super ter-
» ram -. » Idco enim ctChristus fundamcntum nostrum
ibi positus cst, ut sursum vcrsus (cdificenuir. Sicut enim
terrenis moHbus construendis, quarumgraviacorporanon
utiqucnisi ad ima dcvergunt, in imo ponitur fundamcn-
tum : sic noljis e coutrario sursum cst positus lapis ille
fundamentalis, ut sursum nos rapiat etiam pondere cha-

rilatis. Ahicriter ergo « (Jum timore et tremore vestram
» ipsoruni sahitem operamini. Dcus enim cst qui opcra-
» tur in voljis vellc et opcrari pio bona voluntatc. Om-
» nia facite sine murmuratione ^. Et tanquam hq:)ides vivi
» cotcdificamini in lcin[)lum Dei ''

:tanquam hgna
» et
im|)utril)ilia dc vobis ijisis lacite domum Dei. Conqua-

dramini, dolamini, in laboribus, in necessitatibus, in vi-
giliis , inncgoliis, ad omnc opus bonum paramiui : ut
in fcterna vita vclut compage socictatis Angclorum rc-
(piicscerc mcrcamini,
V. Istc cnim locus tcmporalitcr aedillcatus cst, nec in
I
alcrnum durabit : sicut et ipsa uoslra coipora . [)ropl(M'
ij ([uorum ncccssilalcm [)ci ()[)cra niiscricordia- lacliis csL
jj
iion suiil uli(pie scmpiterna , scd tcmpoialia al([iic mor-
ijtalia. " ihihilationcm aulcm haheuius cx Dco, domum
'» iioii maiiuiactam , ;ctcrnam in ((rlis ^ : » ubi et i[)sa
inosliacor[)()ia conversiouc resurn!(!tionis cd^lcstia ct som-

"ipilcrua lutura suut. Et nuiic quamvis noudiim ]>cr s|)c-
lcicm, sicut crit lacic ad lacicui*', tauwii ncr '

lidciii lia-
I
• Udiii. Mii, /!>. — '^

Colors. III, i,' — ' iMi; ip. 11, I J- 1 I . — ' i r«'lr.
I
I
II, 'i. — ' -Jt CltV V, I .
''
I 1(1. M|l, I i.
i4.
Litat in nobis Deus ct ei sic liabitanli Labitaculum per
:
bona opera efticimur; quae opera seterna non sunt, sed

ad aetcrnam vitam perducunt. Ex quibusest et lioc opus,
quo ista basilica fabricata cst non enim talcs flibricas :
ibi opcrabiniur. Nulkis ibi locus ruiturus [Edificalur

quo nullus babitator nioriturus ingreditur. Nunc tamen
sit bonum temporale opus vestrum, ut seterna sit merccs
vestra. Nunc.inquam, fidci et spci domum spiritali di-
lectione construitc in omni opcre bono quod tunc non

,
erit; quia indigentia nulla erit. Fundamcnta ergo in cor-
dibus vestris Apostolica ct Propbetica nionita jacitc, Iiu-
militatcm vestram sicut pavimenlum sinc otfcnsione pros-

ternite; salutarem in vestro corde doctrinam orationibus
et sermonibus tanquam firmis parietibus communite ,
divinis cos tcstimouiis tanquam himinaribus ilkistrate,

infirmos sicut coluunias sulfcrtc, inopes sicut tccta pro-
tegite : ut Dominus Deus nostcr pro temporalibus bonis
aeterna restituat, ctvos in aeternum perfectos dcdicatos-
que possideat.
SERMO CCCXXXYIII^.
In dedicatione Ecclesice^ III.
1. QiiAXDobona opcra, ctiam qup^proptcrDcum fiunt,

lioininibus ostcnduntur, cum ea fliciunt boni etrclioiosi.
non laudes humaniccxpctuntur, scdimitanda proponun-
tur.Duplcx cst enim misericordia, qua- fit in bono opere,
• Alias 17 inler aillilos a ParJMfnsjhiis.
SEHMO CCCXXXVlir, IN DEDICAT, ECCLESLÊ. 2l3
corporalis et spiritalis. Ksurientibus , sitientibus , nudis,
peregrinis corporali misericordia subvenitur : eadem ta-
men ipsa cum ostenduntur, ad imitationem caetcros

et
provocant, etiani spiritus mentesque pascuntur. AJius

pascitur o])ere bono , alius exempJo bono : amJjo enim
esuriunt. IJIe vuJt accipere undeaJatur, iJJe vuJt videre
quod imitetur. Monet nos de Jiac veritate etiam sancti
JKvangeliileclio, qua^ modorecitata est. Christianis enini

dicitur in Deum crcdentibus , Jjene operantilûs , speni
vitae EcterncT pro bonis operiJûs cxpcctajitiJjus : « A' os cstis
« lumcn mundi. » Kt universa' uJjicpie ditfusiij jjlcclesiae
dicitur : « iNon potest civitas abscondi supra montem

» constiluta^. Krit. inipiit, inno\issimis temporibus ma-
» nilestus mons domus Domini ,
paratus in cacumine
» montium -. » Ipseest mons, qui ex parvolapide crevit,
et totum orJjcm crescendo implevit ^. In iJIo ffidificatur
LlccJesia, c[UcC aJjscondi iion potest.
II. « ISeque accendunt Jucernam, ct ponunt cam sub

>j modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus qui
)j in domo sunt '''.
» Lenc! occurrit Icctio, (piando can-
dciabra dcdicantur , ut sit (|ui opcratur luccrna posita in
candclabro. Luccrna est enim bouio (pii Jjene operatur.
Quod cst autcm candcJaJjrum? « IMilii autcm al)sit gJo-
» riari, nisi in cruce Domini nostri Jcsu CJiristi » Oui •'.
ergo secinidunf CJiristum facit, et propter Cbristum la-

cit, ut iioii glorietur nisi in (^bristo, candclabrum csl.
Luceat omnibus, vidcant cjuod imitcntur: non sint pigri,
noii aridi : prosit quod vidcnt; non sint oculis vidciilc^,

(1 ( (U(libusca,'ci.
III, SvA iic rort(! occiiiral aliciii, ([uod Dominus Ixuia

opcra vcJiit juJ)ct aJjscondi , ubi dicit : « CaNclc i;iccrc
» MiiUlj V, c,. — j'-«

Isui. II, a. — Ûun. n, 3;';. — ' iMiitih. v, i5. —
* Gal.il. VI, I ',.
21-4 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» justitiam vrstram coram hominihus , ut videamini ab
» eis, alioqnin mcrcedcm non Jiahehitis apucl Patrem
» vcstrum, quiin coelis est * : » dehct qutestio ista dissolvi,
ut novcrimus quemadmodum Uomino ohtcmpcrcmus

iicc ohtempcrarc illi non possimus, cum eum contra ju-
here audimus. Hac dicit : « Luceant opcra vestra coram

» hominihus, ut vidcanthona factavestra ^. » Hac dicit
« Cavetc faccrc justitiam vcslram coram hominihus, ut
» vidcamini ah cis. » Vultis nosst! quam sit ista quaestio
dissolvcnda, ctnisi dissolvatur, molcste crit, si remaneat
insoluta? Quidam homines f;iciunt henc , ct timcnt vi-
dcri; et omni studio, ([uantum possunt, coopcriunthona
opera sua. Captant quando neminem videant : tunc ali-
quid porrigunt, timcntcsneofiendant in illud praeccptum

uhi dictum cst : « Cavctc faccrc justitiam vcstram coram
» hominihus, ut vidcamini ah cis. » Non autem Domi-
nus bona opcra ahscondi sed in honis opcrihus
jussit ,
laudcm humanam non cogitarc. Dcnique cum dixit :
« Cavetc faccre justitiam vestram coram hominihus » :
ubi finivit? « Ut ideo faciant ut

Ut vidcamini al) eis. » ,
videantur ah liominihus hunc fructum honi opcris quae- ;
rant, hunc fcrant nihil ahud cxpcctent, nihii supcrioris

:
et cfielestis commodi concupiscant. Sed si ideo solum

faciat ut laudctur
, hoc prohiljuit Dominus. « Cavete
:
» facerc. » Quomodo? « Ut vidcainini ixh cis. » Cavcte
hunc habcrefructum, visionem hominum.

lY. Juhet autem videri opera nostra, et dicit « Nemo :
» acccndit hiccrnam, ct ponit cam sub modio, sed super

» candclal)rum , ut luccat omnihus (jui in domo sunt. »
Et, « Sic Ju(Tant opera vcstra coram liominihus , ut vi-
» dcant, inquit, hona Jacta vcstra. » Et non iJjircmansit
sed , « GJorilicent, suJjjunxit, Palrem vestrum ,
qui in
1 Matlh. VI, I. — '^ld. V, i6.
SERMO CCCXXXIX, IN DIE OEDINAT. , ETC. 2 10
)) cceiis est. »bono opere quaerere laudem
Aliud est in
tuam, bono opere quaerere laudem Dei.
aliud est in
Quando cpiaeris laudem tuam in visione hominum re- ,
mansisli quando quseris laudem Dei, aeternam gloriara

:
acquisisti Sic ergo fiiciamus, ut non videamur ab ho-

minibus, hoc est, sic faciamus ut visionem hominum ,
pro mercede non quaeramus sed- sic faciamus, ut a vi- :
dentibuset imitantibus gloriam Deiquaeramus, etcognos-

camus quod si nos tales non faceret, nihil essemus.
SERMO CCCXXXlXi.
Iii die ordinationis siicv^ I.
I. HoDFERMis dies istc, fratres, admonet me attenfius

cogitare sarcinam meam. Dc cujus pondere {'liam si mihi
dies noctesquc sit nescio quo tamen modo
cogitandum ,
anniversarius iste dies impingit eam sensibus meis. ut al)

ea cogitanda omnino dissimuhire non possim.-Et quanlo
anni accechinl, inio decedunt. nosque propinquiores fa-
ciunt diei ullimo, ulique (jnandoque sine duhilatione
venluro, lanlo milii est acrior cogitulio , et slimuliis ple-
nior, <nial('in Doniino Deo noslro ralioiiem |i(»ssim rcd-
dere [)ro vohis. Iloc enim inlerest inter uimiiKpienupie
vestrum cl nos, (piod vos pene devol)is solis rcddiluri eslis
rationem, nosaiilem et denohiselde onniihiis \ol)is. Ideo
major est sarcina : sed heiie porlala maiorem comiiaiiil
gloriain; inlideliter auleni gesta ad immanissimam pre-
' Alias ?'>, e& 5o lioniili s.
2l6 S. AUGUSTINI EPISCOPl
cipitatpoenam. Quid ergo mihi hotlie maxime faciendum,
nisi ut commendem vobis periculum meum, ut sitis gau-
dium meum? Periculum autem meum est , si attendam
quomodo laudatis et dissimulcm quomodo
, vivatis. llle
autemnovit,subcujus oculis loquor, imo suh cujusoculis
cogito, nonme tam delcclarilaudibuspopularibus, quam
slimulari et angi quomodo vivant qui me laudant. Lau-
dariautem a male vivcnlibus nolo , abliorrco, dclcstor :
dolori mihi cst, non voluptati. Laudari autem a bcne

viventibus, si dicam nolo, mcntior si dicam volo, timco :
ne sim inanitatis appetcntior quam soliditalis. Lrgo quid

dicam? Necplene volo, nec plene nolo. Non plene volo,
ne in Laude humana pericliter : non plenc nolo. ne in-
grati sint quibus prsedico.
n. Sarcina autcm mea cst, quam modo audislis, cum
Ezechiel propheta lcgeretur : parum est enim quia dics
ipse admonct nos camdem sarcinam cogitare : insuper
ctiam tahs lcctio rccitata cst, qua^ nobis incutiatmagnum
timorem, ut quid portemus cogitemus ; quia nisinobiscum
qui imposuit portet, deficimus. Ecce audistis : « Terra,
» inquit, supcr quani induxero gladium , ct posuerit sibi
j:» exploratorcm ,
qui vidcat ghidium supcrvenientem , ct
>> dicat et denuntiet : si vcniente autem ghidio taceat ille
» exjjlorator, et supervenieas gLadius supcr peccatorem,

» occidat ;peccator quideni pro sua iniquitale morictur ;
>:> sanguinem autcm ejus de manu exploratoris inquiram.

w Siautem vidcrit gLidium supervcnientem, et tuba ccci-
w nerit, ct annuntiaverit et ille cui annuntiat non obser-
;
wvavcrit; ille quidcm in sua inic[uitate morictur, explo-

)) rator autcm animam suam liberavit. Et tu, fili homi-
» nis, exploratorcni posui te fdiis IsraeL » Exposuit quid
dixerit gladium, exposuit quid dixerit exploratorem cxpo- ,
suit quam dixerit mortem. Non nos permisit in obscuri-

SERMO CCCXXXIX, I.\ DIE ORDINAT., ETC. 2 1^
tate lectionis excusare negligcntiam nostram. « Posui te

» crgo, inquit, cxploratorcni. Si dixero peccatori : Morte
» raoricris, et tu tacueris, et ille in peccato suo morluus
» fuerit ; ille quideni in pcccato suo morietur » digne et
juste, Sanguinem autem ejus dc manu tua requiram.
«
« Si autem tu dixeris peccatoii Mortc moiieris,et ille se :
w non observaverit iile in iniquitate sua morietur, tu

;
M vero animam tuam liberasti^. »

III. Relevate ergo, fratres, relevate sarcinam meam,
et portate mecum. Bene vivite. INatalis Domini imminet,
pascendos liabemus compauperes nostros, et cum eis
communicanda est liumanitas. Yobis autem fercula mea

vcrba ista sunt : pasccre omnes pane tractabili et visibili
non suillcio. Inde pasco, unde pascor. Minister sum,

paterfamilias non sum. Inde vobis appono. unde et ego
vivo. De tbesauro Domiiiico, de epulis iilius patrisfami-
lias, qui propter nos pauper factus cst, cum dives esset,
uL ejus paupcrtate nos ditaremur-. Si paneni vobispo-
nerem pane singula frusta ablaturi cratis etsi
, fracto :
cgo multum ponerem, perparum ad singulos pcrveniret.

AJodo autem quod dico, et onmes lotum babent, et sin-
guli quique totum babcnt. JNumquid enim verbi mci iiilcr
vos syllabas divisislis? jNumquid ipsius j)ioducti scrmo-

nissingula verba aljstulistis? Lnus([uisque Mstiuin totum
audivit:sed vidcat quomodo audivit ;
quia crogatorsum,
non exactor.
IV. Si non erogcm , et pciuiiiam seivem , terrct me
Evangelium. Possem cnim di(erc:Quid milii cst lu'dio
csse bominibus, dicere ini(piis : Ini^pic a^cic nolilc. sic

agilc!, sic agcrc dcsislilc? (Juid inihi csL oncri cssc Jioini-
inl)iis? Acccpi ([Uoinodo vi\am , (pioinodo jii>sus suin,
quoinodo jnicccj^tus siim, assigncin (pioinodo acccpi : Ac
' Ezccli. xxxiii, a <j. — a (J(ir. xviii, y.
2l8 S, AUGUSTINI EPISCOPI
aliis me reddere rationem quo mihi? Evangelium me
terret. Nam ad istam securitatem otiosissimam nemo me
vinceret. Nihil est melius, nihil dulcius, quam diviuum
scrutari, nuUo strepcnte, thesaurum dulce : est, bonum
est. Praedicare, argucre, corripere, aedificare, pro uno
quoque satagere magnum onus, magnum pondus, magnus
labor. Quis non refugiatistum lahorcm? Sed terret Evan-
gelium. Processit quidam servus, ct ait domino suo :
« Sciebam te hominem molestum, metere ulî non semi-
» nasti; servavi pecuniam tuam, nolui eam erogare, tolle

» quod tuumest^. « Si ahquid minus est, indica; si inte-
grum est, noli mihi molestus esse. Ait autem ilie « Serve :
» nequam, ex ore tuo te condemnaho. » Quare hoc? Qula

avarum dixisti me:lucra mea quare ncglexisti? Sed timui
dare ne perdercm lioc dicis. Plerumque enim dicitur
: :
Quid corripis? Perit ad ilhim quod dicis, non te audit.

Et ego, inquit ille, nolui dare , ne perderem pecuniam
tuam. « Ego veniens cum usuris exigerem. » Erogatorem,
inquit posueram tc, non exactorem. Tu exerceres ero-
,
gationem , mihi rehnqueres exactionem. Hoc ergo timens

unusquisque , videat quomodo accipiat. Si ego erogans
timeo, qui accipit securus esset debet ?
V. Qui mahisfuit heri, bonus sit hodie. Haec est ergo
crogatio mea. Qui malus fuit lieri, bonus sit hodie. Ma-
lus fuit heri, et non est mortuus. Si mortuus esset, ct
malus esset, isset unde non rcdisset. Malus fuit heri, vi-
vit liodie prosit ilh quod vivit, non male vivat. Quare
:
ergo dici hesterno hodicrnum vuU addcre malum? Lon-

gam vitam vis iiabere; Ijonam non vis ? Quis Jongum fc-
rat malum vel prandium? Usque adco Circilas mentis
occalhiit, usque adco surdus est liomo intcrior, ut omnia
bona vcht habcre prcCtcr se ipsum? Yis habere viUani?
' LUC. XIX, 2 1.
i
,
SERMO CCCXXXIX, IN DIE ORDINAT. , ETC. 2ig

IVego te habere velle malam
Uxorem vishabere? villam.
Non vis nisi bonam domum nonnisi bonam. Quicl cur-
:
ram persingula? Caligam non vis habcre malam, et vis

habcre vitam mahim? Quasi plus tibinoceat maLi cahga,
quam vita mala. Cum tibi caliga mala et constricta no-
cuerit, scdes, discalceas te.abjicis, aut corrigis, aut mu-
tas, ne digitum lasdas Mahi vita est, qua
: et calceas te.
animam perdis. Sed phane hoc video undc falhiris. Ca-

liga noccns dolorem facit, vita nocens voluptatcm illud :
nocct, illud libct. Sed quod ad tcmpus hbet, postea pe-

jus dolct. Quod autem ad lempus salubriterdolct, postea
infinita voluptate ct abundanti gaudio hctificat; secun-
dum ilhid quod scriptum est : « Qui seminant in hicry-
)) mis, in gaudio mctcnt*. w ht iliud : « heati qui lugcnt
i> quoniam ipsi consolaljuntur^. »
VI. ( Haec ergo dihgentius attendentes, cogitemus il-
hid quod de hixuria ac voluptate scriptum est : « Ad

» tempus , in([uit, imhdcat fauccs, postea lcllc amarior
w invenitur^. » Et quia vita nostra in hoc saeculo cpiasi
via cssc cognoscitur, oportct nobis de haborc ad rccpiicm
pervcnire, quam de rc({uic ad laborem et mehus cst no- :
bis in via brevi tempore laborarc ut postea in patria

,
possimus ad iTternum gaudium fchciter pervenirc. 1*1«-

stanlc Doniino nostro Jcsu Christo, <jui cum Palrc, etc.)
» r.-al. (xxv, 5.-2 Maiili. v, :>. — ^ Piov. v, 3, /,.

*
SEIIMO CCCXL K
Jn die Ordinatiouis suce^ 11.
1. Semper quidem mc, cx quo liumeris meis ista, cle
qua difficilis ratio redditur. sarcina imposita est, lionoris

mei cura sollicitat verumtanicn multo amplius liujus-
:
modi consideratione permovcor, quando annivcrsiirius

ejus dics memoriam pristinam renovans cjus, ita eam
mihi ponit ante oculos , nt quod jani antea susccpi, sic
tencam ,
quasi hodie suscepturus acccdam. Quid autem
isto reformidatur in muncre, nisi nc plus nos delectet
quod periculosum cst in nostro honore, quam quod
fructuosum cst in vcstra sahitc ? Adjuvcr igitur orationi-
hus vestris, ut suam sarcinam mecum fcrre dignetur.
Cum oratis, ctiam pro vohis oratis. Haec cnim mea sar-
cina , de qua nunc loquor, quid ahud quam vos estis?

Orate mihi vere, sicut oro, ut non sitis gravcs. Nam Do-
minus Jesus sarcinam levem non dicerct, nisi cum por-
tante portaret. Sed ct vos sustinete me ut secundum ,
proeceptum Apostohcum, inviccmonera nostra portcmus,

ct sic adimpleamus lcgcm Ciirisli-. Qui nohiscum si noii
portat, succumbimus si nos non portat, occumhimus.
;
Uhi mc tcrrct, quod vohis sum ihi mc consohitur, quod ;
vobiscum sum. Vohis enim sum Episcojjus, vohiscum

sum Christianus. lllud cst nomen suscepti officii, hoc
gratige ilhid pcricuh est, hoc sahitis. Dcniquc tanquam
:
in mari magno iUius actionis tempestate jactamur sed :
• Alias 39, ex Sirmondiauis. — "Ô&X. vi, 2

SERMO CCCXL, IN DIE ORDINAT. , ETC. 221
recolentes cujus saiiguine retlempti fuerimus, velutpor-
tuin securitatis tranquillitate liujus cogitationis intramus;
coinmuni rcquies-
et iu lioc ])roprie laLoranlcs officio, in
cimus beneficio. Siergoplus medelectat, quod voLiscum

emptus sum, quam quod vobis pra^positus sum; tunc,
ut Dominus prtccipit, ero abundantius vester servus, ne
ingratus sim pretio quo vester raerui esse conservus. ,
Amaie quippe dcbco llcdemptorem : et scio quid Pelro

dixit « relie amas me ? Pasce oves meas ^.
: , Hoc se- )>
me], lioc ilerum, ]ioc terlio? Intcrrogaljatur amor, et im-

ponelâlur laljor quia ulji major cst amor, minor cst
:
]a]jor. Quid relribuam Domino pro omniJjus, quie rc-

«
y tri]juit milii-?» Si dicam lioc me retribuere, quod
])asco oves ejus : ctiam lioc facio : « iNon cgo, sed gratia
j) Dei mecum-^. » UJji ergo retributor inveniar, cum ubi-
que jjrseveniar? Et tamen quia gratis amamus, quia oves
]jascimus,merccdem qurcrimus. Quomodo ilct istud?
Quomodo comcnit. Giatisamo ut ])ascaiii, et merccdcm
posco quia pasco? i\ullo modo fieret lioc nullo modo ,
merces qiiccrerctur ab co qui gratis amatur, iiisi merccs

csset ipse qui amatur. jNani si lioc retriljuimus jjio co
quod nos redemit, quia ejus pascimus oves; jjro eo i])so
quid retri])uemus, quod noslecitesse pastores? Mali nam-
quc paslorcs, quod a nol)is a])sit, nostra malitia sumus :
boiii vcro , <]Uod ab illo nobis adsit, iiisi (Jiis gratia csse
non possumus. Unde ct vos, fratres mci : « i'riTcij)ienlcs
Mrogainus, ik; iii vaciiiiiii graliam Dci rc(i|)ialis''. » Fa-

citc iiostriim miiiistcriiiiii ii iicliiosiiiii. « Dci agriciillura
» cstis^'. » l'!\lriiisc'cus accij)itc plaiilalorciii aUjiie rigalo-
rciii ;
iiilriiisccus vcro iiicrcmciili dalorcm. (iorrijiiciuli
SUiit iiKjuicti, piisillaiiiiiics consolaiidi , iiilirmi susci-
' Joaii. XXI, 17. — '^

l'siil, <;\v, 1 'j. — -' i (!oi. x^, 10. — ' j ( or. vi, 1.
•— ^ I Iil. III I).
222 S. AUGUSTINI EPISCOPI, ETC.
piendi , contradicentes redarguendi, insidiantes cavendi,
itnperiti docendi , desidiosi excitandi , contentiosi cohi-
bendi, superbientes repriniendi, litigantes pacandi, ino-
pes adjuvandi , oppressi liberandi , boni approbandi,
niali tolcrandi , omnes amandi. In bac tanta et tam ,
multiplici ac varia rerum diversarum actione, adjuvate

nos , et orando et obtemperando ut nos \o\ns non tam
;
praeesse, cpiam prodesse delcctet.

II. ( Sicut enim vobis hoc expedit, ut pro salute ves-
tra Dei misericordiam studeamus orare ; ita et vos opor-
tet pro nobis ad Dominumprecesfundere. JNehocincon-
gTuum judicemus, quod Apostohim fecisse cognoscimus.
Nam in apud Deum commendari orationibus
tantum se
cupiebat ut ipse omni populo supphcaret dicens

, :
« Orantes simul et pro nobis^ etc. » Et ideo hoc debe-
mus loqui quod et nosmetipsos coliortari et vos possit

,
instruere. Sicut enim nobis cum grandi timore ac solhci-

tudine cogitandum est . quahter pontificatus ofticium
sine reprehensione possimus implere : ita et a vobis ob-
servandum est, ut ad omnia, quae vobis fuerint imperata,
humilem studeatis habcre obedientiam. Orcmus ergo
pariter, dilectissimi, ut cpiscopatus meus mihi prosit, et
vobis. Mihi enim proderit , si facienda dicam ; vobis si
faciatis audita. Si enim et nos pro vobis, et vos pro no-

bis cum perfecto charitatis amore indesinenter oraveri-
nms ad ?eternam beatitudinem, auxihante Domino, feli-
citer veniemus. )
* Colo5S. IV. 3.
S. AUR. AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI
SERMONES
AD POPULUM
CLASSIS IV.
SERMOINES DE DIYERSIS.
SKllMO CCCXLl*.
De eo fjuod fJirisUis li ihiis inodis iii Scripturis iu-
tclliiîtiir : coiitid /riuuos ludfittts.
I. DoMiMis iioslcr Jcsus Cluislus, IValivs, (|u.iu(uni

aniuiiulvcrtcic poliiiuuis pnîuas sauclas , liiluis luoilis
iiilclliîliir (i iioiiiiiialiir . ((iiamlo |)iir(li(aliir. si\c |)ci'
Lcgciii (i l*ro|)li(i;is , si\c pcr lipislolas aposloli^ as, si\c
]icr lidciu rciiiui t^(slarmu,(|iias iii hlvaii^clio^ (tîio.M iiiiiis.
'
Aliiis ile 1 riii|i'j|'(', /,i).
Priniusmodusest, secundum Deum ct Divinitatem illam
Patri cOcTqualcni alque cos^tcrnani ante assumptionem
carnis. Alter modus cum assumpta carnc jani ideni
cst,
Deus qui Lomo. idem liomo qiii Deus secimdum

ct ,
quamdam sua^ excellentiae proprielatem, qna non caeteris

coa:X|uatur hominibus, scd est ]nediator et caput Ecclesiae,
esse legitur et intelligitur. Tcrtius modus est quodani
modo totus (^hristus , in pleniludinc Ecclesiae , id est
caput et corpus, secundum plenitudinem perfecti cujus-
dam viri , in quo viro singuli membra sumus. Quod cre-
dentibus proedicatur, et prudentilûs agnosciljile offertur.
Non omnia testimonia Scripturarum tam multa angusto
temporsc sive recolere si\c cxplicare possumus, quibus
omnia tria ista genera ]U'obemus sed tamen non omnia :
possumus improbata relinquere ut quibusdam comme- ,
moratis testimoniis, coctera qua? commemorare non sini-

mur propter angustias temporis, per vos ipsos jam ob-
servare in Scripturis ct invenire possitis.
II. Ad primum ergo modum insinuandi Domini nostri
Jesu Cbristi Salvaloris, unici Fiiii Dei, per qucni facta
sunt omnia quod nobibssimum et praecla-
,
pertinet iUud
rissimum est in Evangelio secundum Joannem « In prin- :
» cipio erat Yerbum et Yerbum erat apud Deum et

, ,
w Deus erat Yerbum hoc crat in principio apud Deum

; :
» omnia pcr ipsum facta sunt, et slne ipso factum cst
» nihil. Quod factam est, in illo vita erat ; et vita erat
» hix hominum, et lux in tenebris lucet, ct tenebrae cam

« non comprehenderunt Miranda ct stupenda vcrba '^. »
h?pc,et priusquam inteUigantur amplectcnda sunt. Si ,
cibus apponerctur ori vestro, partcm cibi ahus iham

acciperet, alius istam ad omnes tamen perveniret unus :
cibus ; sed non ad omnes totus cibus. Sic quasi quidam

1 Joan, I, 1-5.
SERMO CCCXLI. DE EO QLOD CHRISTLS. ETC. Q-iO
cibus et potus verborum iiunc apponitur auribus \estris;

et tamen totum ad omnes pervenit. An forte cum loquor,
alius sibi tollit unam svllabam , alius alteram? autalius
unum verbum , alius alterum verbum? Si ita cst, tot
ver])a dicturus sum ,
quot bomines video , ut ad omnes
pervcniant vel verba singula. Et facilequidcm plura
dico, quam bic suut bomines : scd omniaad onmesper-
veniunt. êrbum crgo bominis non dividitur per sjlla-
bas, utomnes audiant; et Vêrbum Dei per frusta conci-
ditur. ut ubique sit? ûmquid baec, fratrcs , sonantia
atque Irauseuntia verba illi incommutabibter permanenti
Verbo ulla ex parte comparanda arbitrannir? aut cgo
quia luFc dixi. comparavi? Scd quoquo modo insinuarc
vobis vobii, ut Deus quod cxbibct in corpurabljus rebus.
valcat vobis ad crcdenda ea, quae nondum \idetis de spi-
ritabbus verbis. Sed jam ad mebora transeamus. Nani
verbasonant, et abcunt. De spiritabbus cogitationibus
justitiam cogilale. Cogitans justitiam constitutus in istis
partibus Occidcntabbus, cogitans' juslitiam conslitutus

in Oriente. unde lit ut ille totam justitiam cogitct.et ille
lotam? ctille totam videal, et ille totam? Nam qui videt

justitiam, sccundinn quam gcral aliquid. ipse juste gerit.
Vidct inlus, agit loris. l ndc vidcl inliis. si niliil sibi
j)ra'sto <'st? (^)uia i|)sc in partc positus csl . ad c.iiihIciii
jiarlem iion p(i\ciiict alleriuscogitatio? (iiiin aiitcm idcin

\idcas incnlc lu bic positus, (piod \idct ille tam longe
posilus, ct lolum tibi luceat, totun» illi \idcatur; cpiia
ca <|UiC di\iiia et incorporea sunl, ubicpu' sunttota ; crcdc
Vcrbiiin loliiin in Palrc, toliim in utcro. ('.icdc cniin
lioc <lc \ cii)o Dci. (pii cst Dciis a|tiid Dciiin.
111. Scd aiidi jam ali.iin in.siniialioncin. alniin nioduin
insinuandi (lliii.slnm, (picin Sciiptur.i [^radic.il. V\a ciuin
quu' dixi, dicta sunl ante assumplam carncin. .Niinc au-
cxxvirr. i.')
'29.6 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tem audi illucl quod modo prEedicat Scriptura : « Yer-
» hum, inquit. caro factum est, et habitavit in nohis*. »
Nam qui dixerat : « In principio erat Verhiim, et Verhuni
» erat apud Deum et Dcus erat Yerhum hoc erat in , ;
» principio apud Deum omnia per ipsum facta sunt :
« et sine ipso factum est iiihil : » l'Vustra nohis divinita-

tem Yeihi praedicaret, si Verhi humanitatem taceret. Ut
enim ilhid vidcam , hic mecum agitur; ut purget ad
illud contempLandum infirmitati meee ipse suhvenit. ,
Suscipiendo denaturalmmana ipsam naturam humanam,

factus est liomo. Yenit cum jumento carnis ad eum qui
jacehat in via vuhieratus-, ut parvamfidcm iiostram in-
carnationis suae sacramento informaret atque nutriret,
faceretque serenum intcllectum ad videndum quod nun-
quam quod susccpit. lisse enim coepit homo,
amisit per id
esse non destitit Deus. Ergo h?ec est praedicatio Domini
nostri Jesu Christi sccundum quod mediator est, secun-
dum ([uod caput est Ecclcsiae quod Dcus homo cst. et ;
homo Deus est , cum dicat Joannes : « l"]t Ycrhum caro

» factum cst, et hahitavit in nohis. v
lY. Auditc jam utrumque in illo notissimo capitulo
apostoli Pauli : « Qui cum in forma Dei csset , inquit.
w non rapinam arhitratus est csse aequalis Deo *. w Hoc
est : « In principio erat Yerhum , et Yerhum erat apud
)> Deum Deus erat Yerhum. »
, et Apostolus Quomodo
dixit « Non rapinam arhitratus est csse axpiahs Dco. »
:
si non cst axjualis Dco? Si autcm Patcr Dcus ille non ,
Deus. quomodo .fqualis? Uhi crgo ille ait « Dcus cral :
« Yerhum » ihi isle « Non rapinam arhitratus cst cssc

; :
» aequahs Deo. » Et ubi illc :«\crhum caro fictuni

» cst. ct hahitavit in iioIms; » ihi islc : « Scd scmctipsum
> Joaii. I, 14. — 2 Luc, X, 3o. — 3 pl,ilip. u, 6, et Florus, ijjid.

j
:
SER.MO CCCXLl, DE EO QLOD CHRISTLS. ETC. 227

n oxiuaiiivit. formam servi accipiens ^. » Attcinlite : per
lioc ergo quod lioino factus est ,
per hoc quod Yerbum
caro factum estct habitavit in nobis ,
jierhoc semetipsum
exinanivit, forniam servi accipiens. Quid enim exinanivit?
Non ut amitteret diviiiitatem , sed ut inducret humani-
tatem, apparcns liominibus quod non erat, antequam
homo esset. Sic apparendo se exinauivit , id est, reser-
vans dignitatem majestatis, ct ofiercns carnem indumen-
lum humauitatis. Per id crgo quod semetipsuui exinanivit
formam scrvi accipiens, (non formam Dei accipiens. De
forma Dci cum diccret , iion dixit, accepit : sed, c Cluni
» in forma Dei essct conslitutus, non rapinam arbitratus
>' est csse aequalis Deo. » Ad formam autem servi ubi
ventum est : « Formam , inquit , servi accipiens. ) » Per
lioc ergo mediator et caput cst Ecclesiae . perquem re-
concihamur Deo ,
per sacramentum liumihlatis et pas-
sionis ct rcsurrectionis et ascensiouis et judicii futuri. ut
duo illa fuluia audiantur, cum semcl locutus sil Dcus.

l l)i dtio aiidiuntur? « l ]ji reddit unicuique sccunduin
>' opcra sua -. »
V. IIoc crgo tenentes , nohtc quaestiones mirari homi-

num , «[ua- scrpunt sicut cancer -^ quemadmodum di\it
Apostolus : scd custodite aurcs veslras , ct viiginilalcm
mentis vcstrae ; lanquam desponsati abamico sponsi uni
viro virginem castam ( xhibcrc (^lirislo. Virginilas cniiu
Vcslra in mcnlc. ^ iiginilas cor|ioiis in paucis Mcclcsia'
\irgiiiilas nicntis in oiiinihus lidclibus cssc ddict. Ilanc
\ irîiiilalcin viill scipcns (•orrunijxrc. dc^juoidcm Apos-
lolus (li( il : " l)csp()nsa\i vos uni viro xiigincm caslaiii
h c\liil)cic (lliristo. Va limco, nc sicul l'i\am aslulia suu
» scrpcns dccc|)il . sic (jiiocjiic cl \cslri scnsus corrum-
»panliir, ct cxcidaiil a caslilalc, (jiia- csl in (iliii^lo
' Pliilij). II, 7. — '*

Mnlili. XVI, 17. — ^ 2 riiii, II, 17.
1").
Q.^8 S. AUGUSIINI EPiscori
« id cst vestree nientes.
>, Jesu^. Vestri, inquit, sensus ,
Nam Sensus enim intelliguntur

hoc magis proprium est.
gustandi
ethujus corporis, videndi, audiendi, odorandi.
Mentes nostras tiniuit corrumpi Apostolus,
tangendi.
uLiêst fidei virginitas. perge anima, virginitatemModo
tuamserva, foecundanda postea in amplexu sponsi tui.
auresvcstras spinis-. '1 ur-
Sepite ergo, ul scriptum est.
cpisstio Arianorum : sed
bavit fratres infirmos Ecclcsioc
catliolica fidcs. ôn
in Domini misericordia sapcravit
ad tcmpus turLa-
enim descruit illc Ecclcsiam siiam et si ;
ci, a
vitcam,oL hoc turbavit ut scmpcr supplicaret ,
adhuc mussitat
quo in solida petra confirmaretur. Et
pollicitationc quadam scjcn-
scrpcns, et non tacet. QucTrit
ticTdcjicerede paradiso 1' cclcsige qucm non pcrmittat ,
rcdirc adilhim paradisum,

undcprimushomo dejcctus est.
inilloparadiso,
YI. Intendite, fratres. Quod gestumest
Ecclcsia. Ncmo nos scducat ab islo
para-
hoc gcritur in
diso.^Suftlciat, quod ilhnc lapsi sumus, vd cxpcrti cor-
iniquitatem
rigamur. Ipseestscrpens, qui semper suggcrit
ahquando proinittit impunitatcm,
ct impietatem. Ipse
qucmadmodum et ibi promisit , diccns : « Numqmd
>; mortc moriemini » Ipse taha suggerit, ut modo malc
•'^?
vivant Ghristiani. Numquid omnes inquit perditurus , ,
damnaturus cst Dcus? lUe

cst Deus? Numquid omncs
Damnabo; ignoscam cis qui se mutavernit; mu-
dicit :
ergo qui mur-

teutfacta sua, muto minas meas. Ipsc
est
murat, et mussitat, et dicit : Ecce ubi scriptum est :
« Patcr major » ct lu dicis tcqualcm Pafri? A(^-

mc cst ;
scd utrumqueaccipio, quia utrumquc

cipio quod dicis :
Icoo. (hiarc lu unum accipis, ct iinum non vis? Nani

mccuin utrumquc lcgisli. Eccc « Patcr major me est^' :
>>
i 2 Cor. XI, 5, i't Floius, ibiJ. — ^ Kccli. xwnr. 21. — ^ Oon iii. 4- —
^ Jiian. \, ô
,
SERMo cr.cxLr. »!•: lo olod christus. trc. 229

ru( inio . noii a tc, scd ab Evangilio : et tu esse Filiuni
<i qiialem Deo Patri . accipe ab Apostolo. Conjunge

utiumque, utrumqucconcoiclet : quia quilocutus est per
.loanncm in Kvangelio, ipse locutus cst per Paulum in
l"^pistoIa. .Nonpotcst i[)sc secum discordare : scd tu con-
( oidiam Scripturaruni non vis intcUigerc, cuin amas ipse
Ijtigare. Sed ex Evangelio, inquit, probo : « Palcr major
" me est. >j Et ego ev E\ angelio probo Ego ct Pater : r<.
" iinum sumus ^. » Quomodo utrumque verum cst? Quo-
niorio nos docet Apostolus : « Ego ct Patcrunum sumus?

' Qui cum in Ibrina Dei esset, non rapinam arbitratus
' cst cssc Lf-qualis Dco. » Audi : « Pater major mc cst :
' Scd scmctipsum cxinanivit, fbrmani servi accipicns. »>
J'cce cgo ostendo quarc major cst : tu ostcndc in qiio

;i ipialis non Utrumquc cnim lcgimus. Miiior cst Pa-
cst.
iic, iu quantum fdius liominis cst a?qualis Patri in : .
([uanlum Eilius Dci; quia Dcus cratA'crbum. Mcdiator,

l)( us et liomo : Deus aequalis Patri, lioino minor Patre.
i^^tcrgo ct jrqualiset minor : cpqualis in fbrma Dci. mi-
iior in forma scrvi. Tu crgo dic, undc arqualis ct minor?
L\um([iiid alia j)arte aequalis , et alia partc nn*nor? Ecce
(\( ([^ta sus(C[)ti()nc cariiis, ostcndc milii irqualem ct mi-
iiorcm. l iidc (Icinonstraturiis cs. \oIo \idcrc.
^jl. AHciifiilc impietatcm slolidam «arncm sqicrc,

([iioino(l()scii|)lum csl : « Sapcrc sccundum c.uncm. mors
' cst. » Ilicsistc. Sc([ucsfro adliuc, ct nondiim loquor de
in( Domini noslri Jesu (lliristi unici Eilii Dci
arnatioiic :
s(il hiii([ii,ini nondiim lactum sit <[Uod iam lactuin cst
allcndo tccuni " In [)iiiici[)io cral Vcibiim

: ct ^'cibMm .
' ciat a|)U(l Dcum , cl Dciis cral Vcrbiim ; lioc cial iii
' |)riii(i|)io .i|)ii(l Dciiin. • Atlcndo lcciiin : • <jiii (Uin iii
' roiiiia Dci csscl, iion i.i|»iiiam aibitiatus cst cssc ;f([ua-
'
Jo.HI. X, io.
2.30 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» lis Deo. » ILi milii ostende et majorem et minorem.
Quiil dicturus cs? Divisurus es Deum per quiilitatcs, id
est, per quasdam atfectiones corporales vcl animales , in
quibusaliud alqncaliud cssesentimus? Naturaliter dicerc
quidcni possuni : scd utrum sic et yos intelligatis, Dcus
viderit. 1'^rgo ut dicere coeperam, ante susccptionem car-
nis, antequam Vcrbum caroficrct, et habitaret in nobis,
ostende minorem ostendc icqualcm. Numquid aliud et

,
aliud Deus, utexalia parte sitminor illo Filius, ct ex alia

parteilli aequalis? Velutisi dicamus : Corpora sunt quse-
dani ;
potes mihi diccre : Equale est in longitudine , sed
minus est in robore. Plerumque enim duo corpora talia
occurrunt , ut statura longitudinis aequalia sint, robore

autem unum sit minus, altcrum majus. Ergo talia quasi
corpora cogitaturi sumus Deum ct Filium ejus ? cogita-
turi sumus eum qui tolus in Maria fuit, totus apud Pa-
trem, totus in carne, totus super Angclos? Avertat Deus
istascogitalioncsacordibusChristianorum. Itcm forte ita
cogitabis, ut dicas : Et robore et longitudine trquales,
sed colore dispares sunt. Ubi color, nisi in corporalibus?

Ibi autem hix sapientia?. Ostendc niihi colorcm justitiae.
Si ista colorcm non habent , tu illa de Deo non diceres,

si pudoris colorem habcres.
VIII. Quid ergo dicturus es? Potestate iTquales sunt,
sed minor Filius prudcntia ? Injustus est Dcus, si minori
prudentia- potestatem dcdit fcqualem. Si prudentia irqua-
les sunt, sed minor cst Filius potestate, invidusest Deus,
qui tcquaU prudcnliLC jiotcstatcm dcdit minorcm. Tn Dco
autem onnic quod dicitur idipsum cst. Neque enim in
Deo aUud potestas et ahud prudentia aliud fortitudo et ,
ahud justitia aut ahud castitas. Qnidquid horum dc Dco

dicis, ncque ahud ct ahud intchigitur, ct nihildigne di-
citur : quia htec aniniarum sunt, quas iUa hix pcrfundit

. 1:
SERMC) CCCXLI, DE EO QLOD CHRISTUS, ETC. 23

quodani moclo, et pro suis qualitatibus atiicit; quomodo
cum oritui" corporibiis ]ux ista visibilis. Si auferatur,
unus est corporibus omnibus color ;
qui potius diceudus
est nullus color. Cum autera illata illuslraverit corpora ,
quamvis ipsa unius modi sit, pro diversis tanien corpo-

rum qualitatibus diverso eos iiilore aspergit. Ergo anima-
rum suut istae affc^ctiones ,
quae bene sunt affecta? nh illa
luce qua3 non aiiicitur, et formatae ab iila qUcC uon for-

matur.
IX. Tameu ista de Deo dicimus, fratres, quia uon in-
venimus melius quod dicamus. Dico justum Dcum ; quia
in verbisbumanis niJiiJ melius invenio : nam cstilleultra
justitiam. Dicitur in Scripturis : « Justus Domiuus , et
» juslitiasdilexit^ >j Sed ibi dicitur et pcenitere Deum^,

il)i dicitur et uescire Deus^. 'Juis non exhorreat? Aescit
Deus, pcjeuitct Deum ? Ideo tamen ct ad ista verba salu-
briter Sciiptura descendit, qute tu exborres, ne iUa qutc
magna putas digne dicla arljitreris. Atque ita si quaTas:
Quidergo de Deu digne dicilur ? aJiquis fortasse tibi res-
pondcat et dicat, quia justus cst. AJius autem isto melius
intcIJigens, etiam lioc vcrJjum dicat superari aJ) ilJius cx-
ccUentia, et indigne de ilJo cliam boc dici, (piamvis con-
gruenter secundum lium.iuam capacilatem tlicatur : ut
cuni illcdc ScriptMiis pro!)arc\ulucril. (piiascri[)tum e.^l
«Justus Dominus ; » recte illi respondealur, iu eisdein

Scri[)tuiis posilum esse,<|uia p(rnitet Deum : ut (pio-
modo islud uon accipitsecundum consuetudincm io(pieu-

tium , siciit soient bomincs p(ruitcre; sic et illiid (piod
dicilur juslus sii|)crcminenlia' ipsiiis non compclerc in-
telligat : (|iiaiii\is Imk Sciijiiin.i bcuc posueiil . ul pcr
(pialia( iiiiKpic \crba giadalim aiiimiis ad id (piod dici
uoii poicî pcrducaliu'. .Iii^lum qiiidciii Deiimduis : scd
' l'»al i.\, 8. -^ ^ (iuii. >
1, 7 — 3 JJ. ;^viii, »»
23'2 S. AUGUSTINI EPISCOPl
intellige aliquicl iikra jiistitiam, quam soles ct de ho-
miiie cogitare. Secl Scriptura^ justum clixeruut : prop-
terea et pcenitentem dixerunt et nescientem, cpiod jam
non vis dicere. Quomodo ergo illa, quae jam exliorres,
intelligis propter iniirmitatem tuam dicla ; sicet ista quae
magnipendis. pro alicpia firmitate validiore dicta sunt.
Qui autem et isla transcenderit, et de Deo, quantum lio-
mini conceditur. digne cogitare coeperit, inveniet silen-
tium inctfaJjili cordis vocc laudandum.
X. Ergo, fratres, quia lioc est in Domino virtus quod
justitia ,
(quidquid de illo dixeris , lioc idem dicis, cum
tamen niliil non potes dicere aequalem
digne dicas ;
)
esse Patri Filium per juslitiam et non esse aecpialem jier

virtutem, aut aequalem per virtutem ct non aequalem per
Bcicntiam quia si ex una re aliqua aequalis est, ex omni
:
re aequalis est; quia onmia cpiae ibi dicis idem sunt, ct ,
idem valent. Suificit ergo cjuia dicere non potes quo-

,
modo sit insequalis Filius Patri , nisi dederis diversitates
quasdam in substantia Dei. Quas cum dederis, foras te

mittit vcritas, nec accedis ad illud sanctuarium Dei, ubi
sincerissime videtur. Cum autem non possis aequalcm di-
cere ex alia parte et ex alia inaequalcm, c[uia non sunt in
Deo partes non possis dicere cx alia eum esse ccquaiem,

;
cx alia minorem, cpiia non sunt in Deo cpialitates; secuii-

dum Deum non potcs dicere aDqualem, nisi omni modo
aecpialem undc crgo potes dicerc minorem nisi cjuia
: ,
formam servi acccpit? Itaque fratres, semper liaec ad- ,
vcrtite. Si in Scripturis regulam c[uamdam accepcritis
omnia vobis lux ipsa monstrabit. Sicul)i invcnerilis , sc-

cundum cpiod dictumest, aequalem Filium Palri, secun-
dum Secundum formam vero servi
Divinitatem accipite.
assumptam minorem accipite
, secundam cpiod dictum :
•?st
: « Fgo sum cpii sum » et secundum cpiod dictuui
:
SERMO CCCXI.I, I)E EO QLOD CHRISTLS, ETC, 2-33
cst : « Ego suni Deus Al^raliam , et Deus Isaac, et Deus

» Jacob^ : » sic leuebilis , et quod in ejus natura est , et
quod in ejus niisericordia. Arbitior satis esse dictum de
illoetiain modo, quo Dominus noster Jesus (^liristus Sal-
vator noster caput Ecclesict' mcdiator factus ,
per quem
reconciliamur Deo, Deusethomo insinuaturin Scripturis.
XI. Tertius modusest, quomodototusChristus secun-
dumEcclesiam,id cst,caputetcorpus prêdicetur. Etenim
caput et corpus unus est Cbristus- : non quia sine cor-
pofe non est integer , sed quia et noljiscum integer esse
dignatus nobis semper estinteger, non so-
est, qui et sine
lum quod Verbum est unigenitus Fihus lequahs Pa-

in eo
tri, sed et in ipso homine quem suscepit, et cum quo
simul Deus et bomo est. Yerumtamen, fratres, quomodo

corpus ejus nos sumus, et nobiscum unus Christus? Ubi
invenimus lioc, quia unus Cbristus est caput et corpus,
id cst, corpus cum capitc suo? Sponsa cum sponso suo
quasi singulariter loquitur apud Isaiam : certe unus
idemque loquitur ; et videte quid ait : « Yehit sponso ali-
» gavit raihi niitram , ct velut sponsam induit mc orna-
» niento^. » Ut sponsus et sponsa : eumdem dicit spon-
sum sccundum caput, s[ionsam secuiuhim corpus. Duo
videntur, et unus est. AHoquin (piomodo membra Christi
sumus? Apostolo apcrtissime dicenle : « Yos estis corpns
X Cliristi et menibra ''. » l\h'mbra Clirisli <'t corpus su-
iTius omnes simnl ; non qiii \ioc loco tantiim sumus, sed
ct per universam tcnain; ncc (pii lanliim lioc tcmpore ,
sed (piid dicain ? Ex Abcl jiislo iisqnc in lincin sicciili
qiiandiu gcnerant et gcnerantiir homincs . (piis^piis jiis-
torum per hanc vitam transilum facit , ([iiid^niid niiiic ,
id est, noii iii lioc loco, sed in lia(\ila, (|iii(l<|iiitl post
' KxoJ. III, i'», i5. — '^

1'lonis ail Colos.s. i. — ^ Nni, i.m, lo, —
* I C.or. .\u, 37.
2.34 S. ALGUSTINI EPISGOPJ
nascentiuiii tuturum est, totuni lioc unum corpus Christi
singuli autem membra Cliristi. Si ergo omiies corpus ,
siuguli membra est utique caput ciijus

; Jioc sit corpus.
(( Et ipse est, inquit, caput corporis Ecclesia?, primoge-

)j nitus, primatum tencns ^. » Et quia de illo ait
ipsc
etiam, quocl senq)er a Caput omnis principatus et potes-
» tatis- » sit acljungiUir ista Ecclesia, cpiag nunc pere-

,
grina est, illi ccielesti Ecclesite, ubi Angelos cives babe-

mus ; cui ?equales nos futuros post resurrectionem
corporum impuclenter noliis arrogaremus, nisi veritas
promisisset, cbcens : « Erunt oequales Angelis Dei^ : »
et fit una Ecclesia, civitas Regis magni.

XII. Sic ergo aliquando in Scripturis insinuatur
Cbristus, ut intelbgas Ycrbum fcc|uale Patri. Sic ali-
C|uando , ut intelligas mcdiatorem ; cuni « Yerbuni caro
» factum est, ut babitaret in nobis'^ :» cum ille Unige-
nitus per quem flicta sunt omnia : « Non rapinam arbi-

» tratus cst esse aequalis Ueo, sed semetipsum exinanivit,
Îbrmam servi accipiens, factus obcdiens usque ad mor-
»tem, mortem autem crucis^. » Sic autem abcpiando,
ut inteUigas caput et corpus, exponente ipso Apostolo
apertissime quod dictuni est de viro et uxore in Genesi
« Erunt, inquit, duo in carnem unam » Yidete ipsum ''.
exponentem ut non conjecturis nostris aliquid ausi di-

,
cere videamur. inquit duo in carnem

« Erunt enim , ,
» unam Sacramentum boc magnumest^.

: » etaddidit : «
Et ne adbuc putaret quisquam in viro esse et uxore se-

cundum naturalem ulrius(pie scxus copulationem corpo-
ralemque mixturam Ego auteni dico, inquit, in Cbristo : «
» et inEcclesia. » Secundum boc ergo quod in Cbrisloet
Ecclesia accipitur quod dictuni est « 1'hunt duo in car- :
'
Coloss. r, i8.
— '^ IJ. II, lo. — 3 Luc. x.\, 36. — ^ Joan. i, i4. —
5 Hjilip. u,
6, 7. - 6 I-lorus ail P^plies. v, elGen. u, 24, — ' Ephes, v^ 32.
,:
SERMO CCCXLI, I)E EO QUOD CHRISTUS, ETC. 235

» neiTi unam : non jam cluo, scd una caro est. » Et quo-
niodo sponsus et sponsa , sic caput et corpus : quia ca-
put mulierisvir. Sive crgo dicam caput et corpus, sive
dicam sponsuset sponsa, unum inteJligite^. Idcoque idcm

Apostolus, cum csset adhuc Saulus, audivit « Saule, :
» Saule, quid me persequeris- ; » cjuoniam corpus capiti

adjungitur. Et cum jam Cliristi prccdicalor pateretur ab
aliis, qutc persecutor ipse fecerat : « Ut suppleam, inquit,
w quae desunt pressurarum (^liristi in carne mea-^ : » ad
j)ressuras Cliristi ostendens pertinere f|uod patiebatur.
Ouod non potest intelligi secuudum caput, c[uod jam in
C(x'lo nihil tale patitur ; sed secundum corpus, id est, Eccle-
siam quod corpus cum suo capite unus Christus est.
: ,
Xlll. Exhibelc ergo vos dignum corpus tali capite,

dignam sponsam lali sponso. i\on potest haljere caput
illud, nisi condignum corpus nec ille vir tantus, nisi ;
condignam ducit uxorem. « Ut e\lii])eret sibi in([uit ,
» gloriosam Ecclesiam, non habentem maculam aut ru-
» gam, aut aliquid ejusmodi^. » Ilaec est sponsa Christi,
non habeiis macnlam aut rugam. Non vis habere ma-

culam? Eac c[uod scriplumest: « Eavamini, mundi es-
» tote, auierte nec[uilias de cordibus veslris^. » ôn vis
habere rugam ? Extcndere in crucem. Non enim tanlum

opus cst ut lavciis , sed cliam ut cxtcndaris, ut sis sine
maculaaiit iiiga. Ecr la\acriiiii ciiiiii aiirciiiiiliir [icccala'"
per extensioncm lil (lcsidciiiim ("iiliiii Stcciili, [)i(>|)lcr
quod Chrisliis cruciliMis cst. Aiidi i|)siim Paiiliim lo-
ium : « Non, iii([iiit, c\ o|)crihiis jiisliliic ([luc nos lcci-

» mus , sed seciindum siiaiii misericordiam sahos nos
» lccil ,
|)cr laNaciuiii rcgciicralioiiis". » Aiidi ciiiiidciii
' Mi'ii;i .1(1 CoIdss I. — 2 x<|, IX, /,.

— 3 Ciiloss I. 7.',. — » rionis «il
I''|iiii's. V, •ji;, fl Uitiia 1 1)1(1 rin. — •''

Isiii i^ i(). -" \'iili' ii IUMkk t c.iii. wwm.
— ' Til. m. ',.
236 S. AUGUSTliM EPISCOPI
cxtensum : « E;i , iiiquit ,
qua:; rclro sunt o])litus, in ea
» quiie antc sunt exteiisus, secundum intentioiicm sequor
» ad palmam supernaMOcalionis Dci in Cliristo Jesu^. »
SERMO CCCXLir^.
De sacri/icio Vospertino.
In qno sernione explicatiir initium EvangeliiJoannij,
1. De Sacrilicio vespertino Scrmo rcddcndus cst.
Oravimus enim cantando, et orando cantavimus « Diri- :
» gatur oratio mea sicut inccnsum in conspcctu tuo ele- :
))vatio inanuum inearum sacrificium vcspertinuni'^. »

In oratione advertimus liominem, in extensione manuum
agnoscimus crucem. Est ergo hoc signum quod in fronte
gestamus, signum quo salvi sumus. Signum irrisum, ut
lionoraretur contemptum, ut glorificaretur. Deus com-
;
parct, ut homo dcprecetur; et Dcus latet, uthomo moria-

tur. « Si cnim cognovissent nuncpiam Dominum glorise ,
» crucitlxissent^. « Hoc ergo sacrificium, uhi sacerdos

est victima , rcdemit nos fuso sanguine Creatoris. ôn
tamcn creavit nos cum sanguine, sed redemit sanguine^.
Creavit nos « In principio quod crat Ycrhum, et Ycrhum
» erat apud Deum, et Deuserat Verhum. » Al) hoc creati
sumus. Sermo contcxtus adjungit Omnia per ipsum : «
)) facta sunt, et sinc ipso Hoc cst cjuo

factum cst nihih >>
creati sumus. Quo vero redempti, audi « Quod factum :
» est, inquit in eo vila erat, et vita erat hix hominum

,
,
l Pliilip III, i3, I ',. — ' Alias 8, de Siimondianis. — ^ psal. cxi., 2. —

* I Cor. II, 8 — 5 Floriis aJ i Cor. xi, el Hcbr. i.x..
SERMO CCCXLII, DE SACRIF. VESPERTLXO. 287
» ct lux in tencbris lucet , et tenebrae eam non compre-
» bendcrunt^ » Adhuc Deus est adbuc illud dicitur, :
quod incoiniiiutaljilc scmpcr manet adbuc ilkid dicitur, ;
cui vidcndo corda mundanda sunt unde autcm mundcn- :
tur, nondum dicit. « Lux , inquit, bicet in tcnebris, et

» tenebne eam non comprebcnderunt. » Sed ut non sint
tcnebric, possintque eam comprebcndcrc; tcnebrae enim
pcccatorcs, tcncljra^ infidclcs : ut crgo non sint LcncbrcC ,
possinlque comprebendere : Yerbum caro factum cst,

«
» et babita\it iii nobis'^. » Yidete Verbum, vidclc Ycr-

bum carncm , Yerbum antc carnem. « In principio erat
» Yerljum, et Ycrbum erat apud Dcum, ct Deus erat Yer-
» bum : omnia pcr ipsum ficta sunt. » Ubi liic sanguis?
I^lcce jain auclor tuus, scd noiidum cst prctiuin tuum.
Tnde crgo rcdcmptus? quia «Ycrbumcaro factum cst,
» et babitavit in nobis. »
II. « Lux
Paulo supcrius attendc.
inquit, lucct in ,
cam non conq)rebcndcrunl. » Quia

» tcncbris, ct tcncbr^c
ergo tenebrae luinen non comprebcndcrunt, opus crat

boiniiiibus bumaiio tcslimonio, Dicm videre non j)Otc-
rant , kiccrnam fortc potcrant tolcrare. (ûia ergo ad vi-
dendum diem minus idonei crant lucernam tamcn ut- ,
cumque tolcraliant « Fuit bomo missus a Deo, cui nomcn:
» cral Joanncs. Tlic vcnit, ut tcslimonium pcrliibcrct dc

»liiniin('-\ » Quis, dc quo , liic vcnit, ut tcslimonium
peibibcrct dc liimiiic? (Juoniodo noii cial illc liinicn,
si v<'] liiccrna ciat? ]'rimo vidc ([iiia liiccrna cral. Aiidiic
vis ]iiccriiam . ]iiccin;tiii A^- dic iii dicin? Di' liiccrna :
« Vos , iiKpiit, iiiisislis ad .loaiiiicin , ct voluisiis ;!(l iKiram

»cxull;iic in liiininc cjus : illc crat ]iiccrna ardcns ct
» luccns''. » .loanncs crgo islc (jiiid xidcbat, (jiii liiccni;iiii
contcnnicljat ? « JNon cr;il illc luincii . scd iil lcsliiiioiiiiini
« ,i(.uM. I. I- .';. — ''

iio.i. I ', — ' II. iJ c. — '
i.i N. Tt ,1 :r..
9.38 S. AUGUSTfNI EPISCOPI
» perliiberet de luniine. » De quo luniine? « Erat lumen
w veruni ,
quod illuniinat omnem honiincm venientcm in
)) mundum*. » Si omnem homineni, ergo Joannem
liunc :
Joannem qui nondum se volebat ostcndcre diem ipse ,
sibisuam acccnderat tcstcm luccrnam. Sed talis erat lu-

ccrna quae de die possct accendi. Audi ipsum Joannem
,
confitentcm « Nos, incpiit, omnes de plenitudine ejus

:
)) accepimus-. >> (Jiristus putabatur, bominem se csse
fatcbatur. Dominus putabatur, servum se essc confite-
batur. Benc agnoscis, kiccrna, bumilitatcm tuam, ne te
supcrbiae ventus extinguat. « Erat enim lumen verum ,
w quod ilkiminat omncm liomincm vcnientcm in bunc

)) mundum : )) id cst. omne animal, cpiodestilkiminationis
capax; bocest,omneni liomincm babcnlcmmentem atquc
ralioncm qua possit essc particeps YerJii.
,
IJI. Ukid crgo quod crat kimen verum ,

quod illumi-
nat omnem kominem liabentem mentem vcnientcm in
bunc mundum, ubi erat? « In boc mundo erat. » Sed ct
terra in boc mundo erat et sol et kma in boc mundo ,
crant. Audi dc die tuo, o mentis Immanae oculus? « In

)) boc mundo erat, et pcr ipsuni munckis factus est^. »
Sic erat bic ut et antcquam nmndus essct, non cpiasi

,
non baberet ubi esset. Dcus enim babitando continet,

non continetur. Ergo miro et inelfaljik modo in koc
mundo erat. « \it mundus pcr eum factus est ct mundus ,
cum non cognovit. Ouis cst nmndus, cpii pcr cum fac-
)) ))
tus cst? « In principio fccit Dcus c(X'kim ct lcrram^, ))
cpiiaomnia pcr i|)suni ficta sunt. Quis nmnduscumnon

cognovit? iMundus cl nmndus. sicut donius et domus;
domus in fabrica domus in bal)itatoribus. In fabrica
,
domus, qucmadmodum magiiam domumfccit, pulclicr-

rimani donmm construxit. Domusin balutatoribus, quo-
' Jonii. I, S. q. — 2 il)id. i6. — 3 lljiJ, lo, — ^ Geu. i, i.
SERMO CCCXLII, DE SACRIF. VESPERTINO. 289
moclo hona donms, bcncdicat cam Dominiis ; mala do-
mus, parcat ci Ucus. Krgo « Mundus pcr cuni factus
»est,)) et haLitatio ct liaLitatores : « Et mundus cuni
)) non cognovit, )) LaLitatorcs.
IV. « ct sui euni non rcccpe-
In sua projtria vcnit ;
» runt''^. Ergo quarc venit, quasi non priTscius, quod

))
sui non esscnt cum recepturi? Audi proptcr (piod vene-

rit :« Quotquot autcm rcceperunt eum. » Sui non rece-
perunt, mundus noncrcdidit, et mundus totus crcdidit.

Sicut dicimus : Tota arLor plena foliis , nuiiiquid fructi-
Lus est ]ocus al)LiUis? Utrumquc di( i , utrumquc intclligi
potest, ct ar])or {'oYns p]cna , ct arlôr frucliljus p]cna :
una arLor inutroquc, scd foiiis dispergcndis , fructiLus

co]ligciidis. Ergo iidclcs ejus scrvi dileclorcs , cjus ,
quo-
rum gloria est, (piorum spes, quorum res cst^; quando
auditis : « Sui eum non rcccperunt, )) nolitc dolere : quia
crcdcndo i[)sius csiis. « Sui cum non n^ccpcrunt. » Qui
isti sunt? l'ortc Judtci olim vocati c\ Egypto , liLcrati
iri manu potcnli, pcr Ivuliium marc trajccti, pcrsicciim
cvadentes, hostiLus inscquentiLuscarentes, manna pasli,
de scrvitute cruli, ad rcgnum pcrducli, tot Lcncliciis
empli. Ecce sui, tjui non rcccperunt : sed non rccipicndo

facti suntalicni. Iii oliva crant, superLicndo Iracti sunt,
Oleasterconlcnq)tiI)iIis, iiiiKiriliidiiic haccarum^ aspcina-

Lilis, pcr lolum miiiidiim cral , illo loliis miindus Lurrc-
l>at; scd taincii pcr liiiinililalcm il)i mcniil iiiscri . iindc
oliva sii|)crl)icii(l() pracldi. Aiidi oli\am siiiicrhiciilciii ,
cl liaiigi digiiain : « \os dc sci\iliilc iioii siimiis iiali ,
>' palrcin liiiLcmiis ALraliaiii. » llcspondcliir : « Si lilii
)ÂI)raliii; cssclis. facla Ahialiu' raccr<tis. (loiilii id
(piod dicliim csl : ' l)c s( I \ iliilc noii siiiiiiis iiati : Si \os
'.1(1(111.1, I I .
- -'
1'I.Mii^ .(illioiii \i. — '•
.IpuJ i/.iii/iiKnu ' bal>ii(iii,
iril iiiiilf.
^40 S. AUGUSTIM EPISCOPI
» Filius liberaverit, vere liberi eritis. » Liberos vos esse
jactatis? « Oniiiis qui facit peccatum, servus est pec-
^) cati*. » Quanlo crgo tutius homo scrvus csscs liominis,
quam tamen superbicndo hu-
perversic cupiditatis? Hli
mileni non reccpcrunt. Yide oleastrum dignum inscri :
Centurioncm illuni non dc Isracliticis, scd dc GcntiH-

,
bus « Domine non sum digiius, ut sub tcctum nicuni

: ,
» intres. » Et Dominus « Amcn dico \obis, noii invcni :
» tantani fidcm in Isracl. » In oliva non inveni ,

quod in-
vcni in olcaslro. Ergo oliva supcrbiens pnccidatur,
olcastcr humilis inseratur. \ide iiisercntcm, \ide pnipci-
denlcm : « Proptcrca dico vobis ,
quia multi ab Oricnlc
» et Occidcnte vcnicnt ; » multus vcniel olcastcr inscrcn-
dus in oliva : « Et recumbcnt cum Abraham ct Isaac ct
» Jacob in rcgno coelorum. » Audisti qucmadmodum
oleastcr humilis insciatur : audi qucmadmodum oliva
supcrba pra?cidatur : « I'ilii aulem rcgni ibunt in tcne-
» bras extcriores , ibi crit flctus ct stridor dentium^. >-
Quarc? Quia « Sui cuni non receperunt. » Et quarc in-

sertus olcastcr? Quia « Quotquot eum receperunt , dcdit
» eis potcstatcm lihos Dci fieri^^. »
V. Erige cor, genus humanum , respira in aura vitc^

et securissimae libertatis. Quid audis ? quid tibi promitti-
tur? « Dedit cis potcstatem. » Quam potestatem? An
forteunde inflantur homines, judicandi dc capitibus
humanis fercndi sententias de innocentibus ct noccnti-
,
bus? « Potcstatem inquit, dcdit cis fdios Dci ficri. »

,
Jam cnim non''' crant filii ct fiunt filii; cpiia ille, pcr .
quem fiunt filii Dei, jam crat Eilius Dci , ct flictus cst
filius hominis. Jam crgo ct illi crant filii hominum , ct
facti sunt filii Dei. Dcsccndit ad id quod noa erat, quia
' Joan. vrii, 3 3-36. — 2 jvianl,. viii, 8-io. — 3joan. r, n. — * Forte

reduiKlat, noii.
SDRMO CCCXLIIf, DE SLSANNA ET JOSEPII. 2^1
aliud crat. Krige ergo spem. Magnum cst quod tibi pro-
missum est, et incrcdibile videtur, et quasi non jjosse
sestimatur filios boniiiuim fuTi filios Dei. Scd plus pro

illis factum cst, quia Filius Dci factus cst filius bominis.
Erige ergo spcm, o bomo, pclle a corde infidcblatem.
Incrcdibibus jam pro tc factumcst, quam quod tibi pro-
missum cst. Miraris si homo babeat vitam aetcrnam?

miraris si bomo pcrvcniat ad vitam aeternam ? mirare
potius, quod Dcus pro te pcrvcnit ad mortcm. Quid
dubitas dc promisso, tanto pignore accejoto? Vidc ergo
quomodo tc conQrmat quomodo promissioncm Dci ro-
,
borat : «Quotquot, inqnit, rcceperunt cum dcdit eis ,
M jiotestatcm fdios Dci ficri. » Qua gcncratione? INon iJla
usitata, non vctcri, non transitoria vel carnali. « Nonex

»carne, iiiquit, non cx sanguine, ncque cx voluntate
» viri , sed ex Dco nati sunt. » Miraris , non crcdis ? « Ver-
» bum caro factum cst, et babilavit in nobis. Ecce »
undc factum cst sacrificium vcs])crtiimm. InliaTcamus

illinobiscum offeratur, (pii ])ro nobis oblatus
: est. Sic
cnim vc5[)crtino sacrificio \ita vclus intcrficitur, et dibi-
culo nova oritui.
SKRMO CCCXLIII -\
IJc Susdima ct Joscph : ctim cxhorlntionc (kI

Cdstitdtcm.
1. DiVlN K lcctioncs, cl Siuicla oiaciila Dci , (iiia' iii-
SOimenmt aiiiibus iiosliis, iiidiiin l.u i.ml in nicniibus

' Joan. I, iJ, i/«. — '^
Alia» i, iiiUi idiUis t\ MSS. (i.iillnni.iinjjdiis.
CXXVUI. I(j
^/|'i S. AUGUSTINI EriSCOPI
iiostris : iion Volcnt cttranscant, aut scdcant, ct discc-
dant; scd aliquid pariant. Nam si « Passer invcnit sibi

» domum , ct turtur nidum, uhi rcponat puilossuos*; »
quanto magis passcr vcrlDum Dci ct turtur niiscricordia

Dci? Audivimus de Susanna lcctioncm cedificctur pu- :
dicitia conjugalis , ct tam firmo fundamcnto innitalur

muroquG vallctur, ut ct insidiantcs rcpcllat, ct falsos
testcs convincat. Rcraanscrat casLa mulier moritura, nisi
'adcssct qui vidcbat, cpiod judicantes latebat. Conscripta
sunt vcrba cjus, cpdEe babuit in paradiso , boc cst in
viridario suo : quce vcrba nullus homiuum audivit, nisi

soli duo , ([ui pudori uxoris alienae insidiabantur, ct rc-
luctanti falsum testimonium meditabantur. llJi soli au-

dicrunt cpiod dictum est : k Angusti?e niibi undiquc. Si
» enim lioc feccro, mors mibi cst; si autcm non leccro,
» non effugiam manus vcslras. Mclius cst autcm mibi
» manus vcstras non cvadcrc, quam in conspcctu Dci
wpeccare^. » Contemnebat cpiod audiebat, quia timebat
quem non videbat; cujus tamcn divinis oculis crat ipsa
conspicua. Necpic enim cpiomodo illa Deum non videbat,
sic non videbalur a Deo. Yidcbat Deus quod a^dificabat,
s"^ inspiciebat opus suum, babitabat tcmpkim suum, ibi
erat ipse insidiantibus respondebat. jNam si castitatis
,
dator deseruisset, castitas intcriissct. Aitergo : « Angustiic
» mibi undiquc. » Scd et expectabat cum, qui cam sal-
vam faceret a pusillanimitatc ct tempcstate falsorum tes-

tium, tanquam ventorum malorum. In iJlis tamen ventis
ct fluctibiis naufragium castitas non fecit; quia Domiiius
gubernavit. Clamatum est, vcntum cst, processum est
pervenit causa adjudicium. Domus Susannee crcdidcrat

Cbntra dominam scuioribus fdsis : ct quamvis antcacla
illa:sa et innnaculala vila idoncum \idcrclur pudicitia?
• Psal. i.xxxtir, r,.
— '^ Dau. xm, 12.
,,
SERMO CCCXtlll, DE SUSANNA ET JOSEPII. ll\Z

testimonium pcrliibcre illis tamcn irreligiosum vicleba-
;
tur senioribus non credcrc. Nullus talis sermo unquam

sonucrat dc Susanna. IUi ergo falsi testes; sed noli Deo
Aliud crcdcbat domus, aliud vidcbat Dominus scd quod :
vidcbat Dominus, bomincs nescicbant, scnioribus rccte

crcdi videbatur. Ergo moriendum crat sed si caro mo- :
rerctur, castitas coronaretur. Affuit Dominus precanti

exaudivit quam novcrat non dcscruit ne morcretur. cui
:
siibveuit ne adultcrarctur. Excitavit Dominus Spiritum

sanctum Danielis adhuc novclli petate, sed robusti pic-
tate. Quia ergo crat in co prophcticus Spirilus, conliuuo
nequissimorum seniorum vidit fallaciam. Scd quod iJlc

intucbatur, providcndum crat quomodo caetcris monstra-
rolur. « Falsi, inquit, tcstes sunt , rcdite in judicium. »
Sed quod falsi esscnt, illc novcrat , cui pioplicticus Spi-
ritus rcvehavcrat : docendi crant ,
qui ncscicbant. lligo
si judices doccndi , tcstcs procul dubio convinccndi.
Convinccns crgo cos, intcndcns falsitalcm tcslimonii
quam ipsc jam novcrat, jussit cos ab inviicm scparari.
Interrogavit singulos unam cnim concupisccntiam ha-
:
berc ambo ]iotucrunt, scd unum consilium mcditari non

potucrunt. Intcrrogatus cst unus sul) quam arbm-em ,
comprchendissct adullcros rcsj)ondit « Sub Icnlisco. » ; :
Interrogatus est aliiis; rcspondit « Sub iiicc. » Disso- :
nantia teslimoiiiorum palcrccit vcritalcm , lihcra\il cas-
titatcm.
II. Va castilasquidcm , fratrcs, sicul jam <Ii\i. lihc-
rarctur ct coroiiarcliir. cliam si caro (piaiidocpic nioiiliiia.

illo jiidicio moicrcliir. Moiiliiii ciiiiii siiiiiiis omiics :
nec agit fpiis([iiaiii <pii < iipil <'\adci'c. ut iiuhUmii aiifcral;
scd iit diir< ral <lc!.ilum. ihx' oiiiiks IciicI . Iioc omiics
rcddiluri siimiis, (pio<l dc A<liiii li.iximiis; cl <pio<l inori
nolumus , ab c.xactorc hiijiis dcbili uoa sctuiitas d.ilur,

lO.
0.!\l\ S. AUGUSTINI EPISCOPI
sed dilalio poslulatur. Susanna ergo religiosa mulier et
puclica conjux , erat utique quancloque moritura : et ip-
sum cpiandoquc si tunc esset, pudicitias cpiid obesset,

dum caro conderctur sepulcro , cL castitas rcddcrclur
Dco, coronaretur a Deo? Putatis eaiin fratres tanquam , ,
ad magnum meritum pertincre si falsi tcsLcs non preeva- ,
leant adversus innocentem? Non est magnum mcritum

si non picevalcat falsum tcstimonium advcrsus innoccn-
tem. Magnum meritum essct, si advcrsus Dominum non
praevaluisset. Ipsc autcm Dominus nostcr Jesus Cliristus
per linguas lalsorum testium est crucifixus. Scd ipsi qui-
dem fidsi tcstcs ad Loram prasvalucrunt , rcsurrecturo
quid nocuerunt? Exemplo itaque suo Dominus Dcus
noster in carnc sua , in inrirmitate sua, et in forma
servi, quam susccpit ad liberandum scrvum ad qua^- ,
rcndum fugilivuin ad rcdimcndum captivuin solvcn-, ,
dum vinctum , fiicicndum de scrvo fraLrem ; ad boc ve-

niens in forma scrvi dcmonstravit scrvo excmplum , ne
falsos testes perborrescat ; et cum creduntur , non tiineat.
Possunt enim facere maLim famani ; sed non possunt iu-
terficere conscicntiam puram. Libcrati sunt tres viri de

caminoîgnis ardentis^ affuit Deus corum , deambubi-
verunt intcrigncsinnoxios, circum ardentcs ct non ureii-
tes, et in ipsa deambulatione laudes dixcrunt Dco, et
illgesi sicut missi fuerant , evascrunt; aifuit ergo Dcus

corum : numquid dcfuit Dcus MacJialjaôruui-? llli eva-
scrunt , iili mox arscrunt utrique tcntati bi carnc con-
: ,
sumpli, liicariie illcrsi ; scd utriquc coronati. Ut cvade-

rcnt ilammas trcs viri , Nabucbodonosor pra^slitum cst
nt crcdcret in Deuin corum. Nam qui cos potuit in ma-
nifesto bberare, potuit ct in occullo coronarc. Sed si
illos in occulto coronassct, rcgcm qui siicvicrat, non libc-
1 Can. III, i4. — ^ Mach, n, 7.

:
SERMO CCCXLIII, DE SISANNA ET JOSEPII. 2^5

rassot. Solas corpoiis iJloruni , salus aiiiuirE facta est
illiiis. lili Dcum laudanJo evaserunt, secl pnesentes ignes
ille in Deum cretlendo evasit, sed seternas geliennas.
Plus ergo illi ,
quam ilJis ,
praeslitum est. AntiocJius au-
tem non erat dignus, cui taJia praestarentur , a quo Ma-
cliaJjai torquebantur : ideo iJlis igne tormentisque coii-
sumplis, exuJtavit sed « Qui se exaltat, liumiJiabitur^. »
:
Qui ergo liberavit Susannam muJierem castam,

III.
conjugem fideJemafalso testimonio seniorum ipsc lilDeravit ,
ct virginem Mariam a falsa suspicione maritisui. Inventa
cst ergo virgo iJJa quam vir non accesse-

pra^gnans, ad
rat^. Uterus quidem foe-tu intumuerat sed virginalis in- ;
legritas manserat. Seminatorem fidei fide conceperat, /
Dcum in suum corpus assumpserat, qui ejus corpus vio-

Jaii non permiserat:niarito tamen tanquam Jiomini venit
iii suspicionem. jAliunde esse credejjat, quod de se noii
ipsum aJiunde aduJterium suspicabalur.
esse scieJjat, et
AJj Angelo corrigilurJ Quare dignus fuit aJ) AiigeJo cor-

ligi? Quia non in illoerat malivola suspicio : qualcs Apos-
lolus dicit inalivolas suspiciones nasci inter fratres^.
Malivola? sus|)iciones sunt calunniiantium, benevokE sus-
piciones sunL gubciiiaiilium. Licet cuiquam de lilio male
suspicari; scd de iilio non licet calumniari : utique sus-
l>icaris malum; sed optas invenire bonum. Qui bencvole
siispicaliir, vinci cupit : tuiic ciiiin jjcne liclaliir, qiiaudo
ralsniii invciiliiiii riicril, (jiiod male sus])icaJ)aliir. Talis
ciat .Joscpb «irca coiijiigcm siiam , cui corpore non ciat

iiiixtus, sed Lamen fide jain liieraL ('ojjulaliis. Yciiit cigo
(I virgo iu falsam suspicionem :s(^d sicul pro Siisaiina al-
rnit in Daniclc Spiriliis, sic pro iMaria alViiil Aiigclus. Ad
.l()scj)li iiH|iiiL Angcliis: '( Moli timcrc accipcrc IMariam
' coMJiigcm liiam : (piod cniin de ea nasciliir, dc Sjiirilii
' 1 uc. wiu, 1/,. — '^Mallli.i, 19. — '
i 1 iiii. IV. '|.
^46 S. AUfiUSTIM EPISCOPI
» sancto esl^. » Ablata suspicio est ,
quia invcnta rcdemp-
tio est.
IV. Gaudebant paulo ante conjugatae ad Susannam

gaudeant virgines ad Mariamiutraeque teneant castita-
tem, illae coiijugalcm, illas virginalem. Utraque enim cas-
titas habet apud Deum meritum : etsi virginalis major est,
vi coajugalis minor ; tamcn utraque grata cst Deo, quia

donum cst Dci. Ad vitam eeternam onnics perveniunt
scd in vita aeterna non omnes cumdem honorem, camdem
dignitateih,idem meritum comparant. Sic erit vita aeterna
ct regnum Dci, quomodo, similitudinis causa, quod dici-
nms coelum. In coelo sunt omnia sidcra sic ct in rcgno :
Dei omnes erunt boni fidelcs. Yita aetcrna par erit omni-
bus non cnim ibi alius plus vivit, alius minus; quando
:
omncs sine Iine victuri sumus. Ipse est dcnarius quem ac-
^j^ cepturi sunt operarii, sive qui in vinea mane laborave-
fd
^"'
^(ir^^
"^
^^ runt, sive qui ad horam undecimam vcnerunt^ denarius :
' ,
•
ille omnibus par est. Scd intuemini
vita a^terna est, qua:
coelum, recordamini Aposlohim « Aha corpora ca'lestia, :
» et alia terrestria; aha gioria sohs, et aha gioria lunic,

» et aha gioria steharum steha enini a steha diflert in
;
•« gloria sic et resurrcctio mortuorunr"'. » Krgo unusquis-

:
)ue, fratres mei, pro dono quod accepit, ccrtet in hoc

SECculo, ut gaudeat in futuro. Conjugatus es? Inferior
vita est, inferius pra-miun) spcra oeternum tamen regnum ;
non despera. Prasccpta tibi conjugalia retinenda sunt.

Quid enim, quia uxorem habes, non te debes agnosccre
peregrinari in hoc mundo, moriturum non tc debcs cogi-
tare, exiturum de lecto vohij)latis? et vide quo utcuniquc
pergas, ad tormentum calaniitatis, an ad praemium leter-
nitatis. Cogita ergo, scrva qnod accepisti, fcrto sarcinani
tuani : quia levis est, si diliiîs; gravis, si odisti. Non cnini

* Maltli. I, 20. — 2 xj_ XX, Q. — 3 j Cor. xv, 40, 4 r.
SERMO CCCXLIII, DE SUSANNA ET JOSEPII. Q^y
fruRtra Dominns ait, aut vcre cum lioc ait, solis coiiti-
nciitiljus loquchatur ; « Vcnitc ad me onmcs quilaboratis
); ct oncrati estis, et cgo rcficiani vos. Tollite jugum meuin
>; super vos , et discite a mc quia mitis sum ct Lumilis
>; cordc, et invenictis requicm animabus vestris*. » Non
carnibus vcstris , sed animabus vestris. « Juguin enim
» meuin lenc cst, et mca levis est » levis ama';;^^^
sarcina :
gravis ncganti. Jugum Domini in ccrvicem Ûmpsisti?

Lene est, si beuc conaris; aspcrura , si reluctaris. Cir-
cumstant tcntationes conjugaiem vitam. Numquid enim
ista Susanna idco iion tcntata est in ipsa pudicitia, quia
marito erat coijjuiicta? Kumcpiid liae solae in hac parte

non tcntantur, quii; viris copulaiitur? Ecce Susanna uxor
aliciia crat, maritum babcbat tamen tcntata est, fluc- :
tuavitin tcnipcstatc. AngusticC. inquit, mibi sunt undi-

«
» (pie. » A falsis cnim tcstibus tLmuit mori scd a Dco :
judicc vcro limuit pcnitus mori. A falsis enim testibus

ad tcmpus morcictur:a judicc Deo in aetcrnum punire-
tur. Appcndit, clcgit prius limuit, et apj)cndit ; appen-
:
,
dit, ctclcgit; clegit, ct vicit. Docuit fcjcminas conjugatas'^

rcligiosas, tcntatoii rcsistcrc docuit, ])ugnarc docuit, la*-
liorarc docuit, adjutorium im])!orarc docuit.

Y. Si de f(i!mina tcntata Scri])tura testis estnumquid ,
îros dcscruit? numquid cis cxcm])liim imitationis deesse

pcrmisit? lntuc])amur Susannam tcnlalama viris concu-
])isccntil)iis cjus corrujjtioncm, intucJâmui' ccrlantcni.
lActio iila llicalrum noslri cordis crat, alblctam Dci pu- -i
(licum sj)iritiim cxpcctalâmus, ccrlanlcm ad\cisariuni

vidcbamiis, dc victo cuni viclricc lriumi)licmiis. ILdicnl
(',\cni|»linn siiinn rcligiosa} conjiigcs, Jialjcnt (jiiod imilcn-
tiii-. l)c() dcl)c:inl, (piod scrvanl, non liuniini : lunc cnini
s('r\ant, si Dco dchcaiit; lunc scr\ant, si illi dclicant,
' Matlli. XI, iH, 21).
qui videt c|iiocl servant, cjuocl etiani iuaritus iion videt.
Saepe enim absens cst maritus, scmj>cr est praesens Dcus
et alic|uanclo, quia lionio est maritus, suspicatur falsum
tunc oret mulier pro marito suo suspicantc falsum ; oret
Mt ille salvetur, non ut ille damnetur. Falsa enim viri
suspicio non claudit oculos Dci. lllius conscientia nuda

est coram illo, qui creat eam. Ipse enim ad tempus op-
pressam liberat in asternum. Sed oret pro marito, et dct
operam non solum Laberc bonani vi tam sed etiam illaesam ,
famam. I3onam enim vitam ipsa pudicitia liberat, ne

damuelur bona vero fama alios liberat, ne falsum suspi-
:
cando labantur, et forle in pcccatum decidant, dum

quod non vident judicant sicuti judiccs isti ceciderunt,
:
et Daniel sanctus, iino per Danielem Dominus, magis illos

judiccs cpiam Susannam ab inleriore morte liberavit.
, ,
' Liberavit enim illam, ne ad tem[)us damnaretur liberavit :
autem illos, ne male judicando et innocentem dainnando,

in aeternum supplicium cadercnt ejus judicis, cpicm nemo
potest corrumpere, a quo ncnio se potcst abscondere.
YI. Diceljam ergo de viris, quia nec ipsi sinc exenq)lo
dimissi sunt. Yiri casli, viri tinientes Deum, viri quibus
v\c' û\ Vi. i suHlciunt conjuges sua^, viri qui non violalis, quod vobis
violari non vultis; viri qui fideni, cjuam exegistis, reddi-
distis; expectate et vos me connnemorante, cpiod expecta-
bant uxores vestrae lectore recitante. Nec vos sinc exem-
plo Scriptura divina dimisit. lllas Susannani audiebant,
et in ca vincente gaudebant vos : Jose])li altendite; non
illum Josepli, cui desponsala fuerat viigo IMaria, quae
peperit Christum, nam ille suspicionc tentatus est, et ab
Angelo mox sanatus est. Alium Josepli sancta Scriptura
testatur, quem tentavit inqmdica^ amavit pulcbriim non :
casta, sed perversa nienle, u! i oculos iion luibebat, u])i
' C.CI!. X\X[\, 1 2.
.
SERMO CCCXLir. DF. SUSANN\ KT JOSEPH. 2^9
vidoretur spirilalis ct invisiljilis.pulcliriluclo; qucm ama-
JkiI pulcliruni, nolcbat castuni. Aniavit alicnum, amavit
scrvum viri sui : scd ficlcm scrvantcm domino suo nou
amavit. An putas amavit illum, sn potius sc? Ego puto
cpiia nec iJlum, necsc. Si cnim illum amabat, quarc vo-
lcbat pcrdcrc? Si sc amabat, c|uarc volcbat pcrire? Ecco
probavi quia non amabat. Vencno libidinis ardcbat, non
llamma cbaritatis luccbat. Scd ille novcrat viderc, quod
illa non novcrat. Pulcbrior erat intus, quam foris ])ul- ;
clirior in cordis lucc, quam in carnis cutc; quo illius

foeminfe oculi non pcnctrabant ibi ipsc sua pulcliritu- ,
dinc frucbatur. Intucns crgo intcriorem pulcliritudincm

(astitatis, cpiando illam maculari ,
quando îoLiri illius
fceminae lcntatione permittcrct ? Amabat illa ; sed amabat
ct illc : ct plns crat quod ainabat illc. cpiam cpiod ama-
,bal illa ; cpiia vidcbalillc, (piod nou \id('bat illa.
YII. Si vis vidcre quomodocuniqiic spiritalcm pul-
cbritudincm pudiiîliec, si bal)cs ad illam (jualcscunKpic
oculos, cxcmpli gratia aliquid tibi j)ro|.)ono : ij)saniamas
in conjugc Lua. Noli crgo odissc; iu alicna, (juod amas in
lua. Ouidnam anias in lua ? Utiquc castilatcm. Hanc
odisli in alicna, (juam amas in lua : lianc odisti in alicna,
cum (jua concumbcndo cjus vis pcrdcrc castilalcm. Ouod
amas in tua, boc vis intcrficcrc in alicna? Quod amas in
tua, boc \is jx-rdcre in alicna? Quomodo babcbis ora-
tioncm pictalis, bomicida castilalis? S(r\a crgo in aliciia,
(juod scrvari cu])is in lua : ij)sam castilalcm j)0tius diligc,

(jiiain (arncm. Scd foilc cxislinias lc amalorcm cssc carnis
uxoris liia', non castltalis. Sordida (jiiidcm ("Ogilatio;
scd iioii lc (liinitto sine exein])lo. I^go cnim jtulo (juod
<';islilatcm pliis amcs in conjugc lua, (jiiam (Mmcm. Scd
ul \r. absolulissimc oslcndam amalorcm csNt' (asrilalis
niagis (jiiam (aniis, lia.nc aiiias iii iilia liia. (Jiiis liomi-
q5o s. augustini episcopi
o>>"
> iiuni est, quinou suas castas esse velit? quis liomi-
filias
^^ iiuni est qui non filiarum suarum congaudeat castitati ?

,
INumquid et ibi carnem amas, numquid concupiscis cor-

pus pulcLrum, uLi exliorrescis incestum? Ecce proLavi
te amatorem esse castilatis. Si ergo amatorcni castitatis
oslendi te, quid te ofiendisti ut non iilam ames in te?

,
Eccc Iiabescompendium, ama in te, quod amas in fdiatua

ama lioc in uxore aliena ;
quia et fdia tua uxor eritaliena.
Amaergoetinte castitatem. Si uxorem alienam amaveris,
non continuo liaLebis:sicastitatem amaveris, mox LaLe-
Lis. Ama ergo castitatem,ut LaLeas aeternam lelicitatem.
Ylll. Sed forte tentaLeris , amaLit te mulier impu-
dica ; inveniet tein solitudinc, conaLitur extorquere coni-
plexum; si renueris , minaLitur infamando supplicium.
lloc seniores falsi Susannse fecerunt , Loc uxor domini
sui fecit sancto JosepL. Sed attenditc ilkim, quem atten-
dit et Susanna et JosepL. Num quia nulkis teslis est,
Deus iJii non est? Ejus oculos nokiit offendere Josepk,
oculos Domini sui praesentis. Noluit inqjudicee mulieri
ad concuLitumillicitum consentire. Repulit concupiscen-
tiain alienam, amplexus est pudicitiam suam. Fecit tamen
illa, <[uod minata est : menlita est viro ; credita est a suo
marilo. Adkuc patiens Deus. Traditur JosepL in carce-
rem custoditur tanquam reus, a quo non est offensus
;
Deus sed nec iLi defuit Deus, quia ille non erat reus.
:
Affuit Dominus Joscpli patienti quod non cito suLvenit, :
ad majora praemia distulit. L.Ttiflcavit merito, quem

cxercuit supplicio. DeLuit enim sanctus ipse JosepL pro
ipsa pudicitia aliquid eliam duruni pati, Loc est, ama-
ruiii. Si ipsam impudicam mulierem forsitan amaret, pro
illa paratus esset dura pcrpeti : et illa amorem suum erga
se nou proLaret, nisi propler illam taka molesta vel duia
toleraret, et cliaritati, inio non cLarilati, scd maliv cu-
SERMO CCCXriTF, DE SUSANNA ET JOSEni. 25l
pkUtati, vicem rcdtlLTCt. Exardescerct illa in illum vicis-
sim, quia viderct cum tantoamore suo inardcsccre, ut
propterea non recusaret quoecumquc suj^plicia tolerare.
Si Iioc pro impudica, c[uanto magis pro ipsa pudicitia?
Bene ergo aliquando Deus dilVert adjutorium suum; ut
probet liomincm, ut cxerceat hominem, ut ipse sibi homo
innotescat. INam Deum uiliil latet.
IX. Hoc ergo monucrim Charitatem Yestram, fratres,

ut ante omnia concupiscenliis carnalLbus et gaudiis sa^cu-
lari])us et vanae pompa^ et volaticae, vaporique vilas hu-
jus praescntis prseponatis dccus et pulchritudinem sapien-
tite, pra?ponatis dulcedinem suavitatemque sapientiae,
|)i<eponatis decus pudicitiae ,
pulchritutUnem castitatis.
lliec onmia abscondita sunt in thesauro cnelcsti, nudie

( oram ocuUs Dei gemmte sunt istse prctioscC, multum
liiccnt ; si oculos habctis, vidctis. Divcrsis ergo ct ilUci-
lis delcctationibus ista prBeponite , ct si tcntalio uscpie
accesscrit, ut etiam molcstiain patiamini, fratres mci, cpiis
non patiatur proptcr sacculum suum, quis non patiatur

pro agro suo, pro uno iapide Umitis agri sui? Si pro liis
icIjus palianiini, quas non habelis in potcstate, quandiu
Nullis, rclineie, ct (juibus \ullis, dimittere ; scd sa'])e
amittuntur, cuin \ivimus, siepe post mortem nostram ab

eis, (piosodimus, possidcntur; si pro his l)onis. (si lanu^n
dicciida suiit bona, (piu' non laciunl bonos,) tanla mala
lioiiiiiics aquo animo patiuntur : pro fule quare ]»igri
suiit, |)ro tJKJsaiiro ((rlcsli quarc limidi sunt? ])ro illis
di\itiis, (jiias ncc naulragia nobis j)ossuiit aulerrc? Juslus

(•iiiiii iiaiiliagus evadit dives et nudiis.
\. Ilis disiliis ])l(!niis erat sanctus Job : omnia uno

i( lii [iciicrant ; niliil in domo (jus rcmanscrat, ([iiibiis
|i.iiili) aulc ()[)iilciiliis \ idcbatur, siibilo mcii(liciis, iii slci-

( itica ca])itc us(juc a I jk.uIcs \crmibiis scalciis, (Jiiid isla
I
25a s. Arr.usTiNT EPiscon
miseria miseriiis ? quiil iiiteriorc fclicitatc fclicius? Pcr-
didcrat oniuia illa, (.[use. dcdcrat Dcus : scd ]ialjc])at ipsuni,
qiiidcdcrat omnia, Dcum. « ISudus, inquit, cxivi dc utcro

» matrismctr, nudus rcvcrtar in tcrrani : Dominus dcdit,
» Dominusa]jstu]it; sicut Domino placuit, itafactumest
» sit nomen Domini Lcnedictum'^. » Cerle pauper est,
certe iiiliil lialjct? Si niliil remanet, dc quo tliesauro

gemmae istae laudis Dei profercljantur? Postca usque ad
carnem tcntator accessit : omniJjus su]j]atis tentatriccra
mulierem sed Adam i]le non
rc]iquit. J^vam dimisit ;
fuit.Et ibi qualis inventus cst? quomodo rcsjiondit uxori

blaspliemiam suggercnti? « Locuta cs, inquit, tanquam
» una ex insipicntiljus mulicribus. Si Ijona susccpimus
» de manu Domini, mala cur non toleramus-? » virum
pulrcm et intcgruni! o foeduni ct pulclirum! o vulnera-
tum et sanum! o in stcrcore sedcntcm, ct in crelo reg-
nantem !Si amamus, imitemur ut imitemur, ialjoremus ;
et si in laljore suJjdeficinnis, adjutorium im})lorcmus.

Adjuvat certantcm qui ccrtamen indixit. jNon cuim sic te
Deus expectat certantem, ut populus aurigam clamare :
novit, adjuvare non novit. Non sic te Deus expcctat ccr-

tantem, ut agonista^^ expeclat atldelam coronam foeneam :
parat, vires suljministrare laboranti non novit; nec c-iiim
potcst, homo enim est, non Deus. Va forte dum expcc-

tat, plus laborat scdendo, quam illc luctando. Mam Dcus
quando expcctat ccrtatores suos, adjuvat eos invocatus :
nam ejus athletae vox est in Psalmo : « Si diceljam : Motus

» est pes meus, miscricordia tua, Domine, adjuvabat
» me^'. » Non crgo simus pigri, fralrcs mci : pctamus,
quaeramus, pulsemus. « Omnis enim (pii petit, accipit,
» et quaercns invenict, et pulsanti apcrictur''. »
• JoIj. r. 2 I .
— 2 I |_ [[^ j^, _i 3 Foru- oôn.llH la. — ''
PsjI. xciii, i 8.
— 5 Mullli. vir, 8.
SERMO CCCXLIV, DE A.MOKE DEI, ETC. 2o3
%/Vk%«'»V'»'* ,»»»/V»»%»f»t »^*. l-»»^»»»»-»»-»»»'»-»»-»'»*-»'»»'»»^-» -»»»% »-»*«»•» Y'»»».'»^
SKUMO CCCXLlVi.
De aniore Dei\ cL amore scecuU.
Amohes diio iii liac vita sccum in omni tcntalior.e

I.
luctantur, amor Stcculi, ct amor Dci ct liorum duoriim ;
qui vicerit, illuc amantcm tanquam ponderc trahit. Non

enim pcnnis aut pcdibus, scd aflcctibus vcnimus ad
Dcum. Et rursum non corporcis nodis et vinculis scd con- ,
Irariis alTectibus terrce inhaeremus. Yenit Ciiristus mu-

tarc amorcm , et dc tcrreno faccre vitas calcstis amalo-
rem : homo proptcr nos factus, qui nos homincs fccit; ct
assumcns liomincm Dcus, ut Jiomincs faccrct Dcos. Hic
propositus nobis agon, hsec lucta cum carne, haec lucta
cum diabolo, liaM". kuta ciim sirciilo, Scd fidamus. (pio-
niam ilK; qiii hoc ccrlamcu iiidixil. nou sine adjulorio
suo spectat, ncc dc viriJjus nosliis ut j^racsumamus hor-
tatur. Qiii cnim de viriJnis suis pncsiimit, uticpie ([uia
homo cst , de viriJuis pnrsumit Jiominis : ct « RJaJc-
)j dictus omnis (piispcm siiam ponit in Jiomiiie^. » llujus
pii et sancti amoris iJamma ardcnlcs Marl_yres, fbenum

quidcm carnis roJiorc mciilis arscrunt; ipsi autcm inlcf^ri
in spirilu adciim, (pio accciisi siml. pcrvcnciiiiif. I'ia'sla-

bitur tamcn ij)sa conl^Mniiciili ( aiiii lunior dcbilus in rc-
surrcclioiic moiliioiimi. hlco ciiim scmiiiala cst iii ((nitii-
mclia, iii rcsiii,L;at in ^loiia.
II. Iloc amoie accciisis, vcl [tolitis iil acceiulaiilur,
• Aliiis S\ fx Siriiioiiiiiaiii>. — ' Jrniii. .xui, (i.

254 s. ai:gl'stini Enscopi
lioc dicit : Oui amat patrcm ;iut matrcm supcr mc,
«
y>non cst mc digiius : et qui non tulerit cruccm suam, r
» ct scculus fucrit mc, non est mc clignus*. » Amorem i
parenlum, uxoris, filiorum, non abstulit, scd ordinavit; 1
non dixit Qui amat, scd « Oui amat supcr mc. » lloc
:
est rpiod Ecclcsia loquiturin Canticis canticorum « Or- :
» dinavit in mc cliaritatem-. » Ama patrem , scd noli

supcr Dominum : ama gcnilorcm, scd noli supcr Crea-
torem. Patcr gcnuit , sed non ipsc formavit : nam quis,
autqualis sibinascituruscsset, cum scminaret, ignoravit.

Patcr nutrivit, sed non de suo pater panem esurienti
inslituit. Postremo quidquid tihi pater rcscrvat in tcrra,
dcccdit ut succedas, vitge tuas locumlacictmorte sua. Pa-
ter autemDeus quod tibi scrvat, secum scrvat; utliasrc- Ij
ditatcm cum ipso possidcas patrc , nec cum dcccssorem

quasi succcssor cxpectcs , scd inhaTcas scmpcr niansuro ,
sempcr in illo mansurus. Ama crgo patreni, sed noli su-

per Dcum tuum. Ama matrcm tuam , scd noli supcr Ec~
clesiam ,
quti^ te gcnuit ad vitam a^tcrnam. Deniquc cx
iiisorum parentum amorc pcrpcnde quantum diligcre
ctebcas Deum Si enim tantum diligcudi
ct Ecclesiam.
sunl, qui gcnucrunt morilurum quanta cliaritatc diJi- .
gendi sunt, qui gcnucrunt ad aHcrnitatcm vcnturum in ,
setcrnitatc mansurum ? Ama uxorcm, ama fdios sccundum

Deum , ut consulas cis ad Deum colcndum lccum cui :
iunctus cum fueris, scparationcm nullam timcLis. Jdco

non debcs illos plus Dco diligcre, quos omnino male di-
ligis, si neglexeristccum adDcum duccrc. Ycnict fortasse
lioramartyrii. Tu vis confitcri Cliristum. ('onfcssus cx-
cipics fortassc temporis poenam , cxcipics tcnq)oralcm
mortem. Patcr, aut uxor, aut fdiusblandiuntur nc mo-

riaris , et blandicndo clficiunl ut moriaris. Si non clli-
i Mallh. X, 37, 38. — ~ Caiil. n, 4.

;
SERMO CCCXl.lV, DE AMORi; DEI, ITC. 255

riaiil. illic Libi venict iii mcntem : « Qui amat patrcm ,
» aiit niatrcm , aut uxorcm, aut filios supcr mc, non cst
» mc digiius^. »
111. Scd blr.ndimcntis suorum flcclitur carnalis affcC'
tus, ct c[iiodam modo lalîtur liumana moJlities. Rcstriiigc
sinus fliicntis vcstis, virtutc accingcrc. Ouciat tc amor
carnis ? Tollc cruccm tuam , ct scqucrc Dominum. Et
ipsc tibi Salvator tuus , cjuamvis in carne Deus, quamvis
cum carne Dcus, liumanum tamcn dcmonstravit affec-
tum , ubi ait : « Patcr , si possibilc cst, transcat a me ca-
>' li\ istc-. » Novcrat quod calix iste transire non potcrat
ad cum bibcndum vcnerat. Yoluntatc , non neccssitatc ,
bibcndus illc calix. Omnipotcns crat : si vcllct, utique

Iransirct, quia Dcus cum Patre, ct ipsc et Deus Patd
unus Dcus. Scd ex forma scrvi, ex eo qiiod susccpit abs

lc pro tc, voccm bominis, voccm carnis cmisit. Tcin sc
dignatus est transfjgurarc, ut dc illo loqucrcris inlirma,
utinillo apprcbendercs fortia. Yoluntalcm ostendit, qua
lcntari posscs : ct continuo docuit quam voluntatcm , cui
voluntati prfcfcrrc dcbcrcs. «Patcr, inquit.si ficri potcst,
M Iranscat a mc calix istc. » Hccc voluntas bumanacst,
liomincm gcro, ex forma scrvi loquor. « Patcr, sificri po-
» lcst. Iranscat bic calix. » Yox carnis cst, non spiritus;
\o\ inlirmitatis, non Divinitatis. « Si licri potcst, transcat
» calix istc. »llla cst voluntas, dc qua ct Pctro dicilur :
"C.um autcm scnucris, aller lc cingct, ct tollct cL lerct ,
(pio tu non vis"^» Unde crgo ct Martyrcs viccrunt?

>'
<Juia volinitali carnis volunlatcm spiritus pricposucrunt.

Aniabaiil b:iiic \ilaiM , ct dcpondcrabaiil. Iiidc considc-
i;il);iiil (|ii:iiiliiiii ;un;!iid;i css(>t a'lciii;i , si sic ain;ilui' isla
|ici'iliii;i. l\b)i'iliiiiis iiioii iion viill ; cl l;imcii crit ncccssa-

lio iiioiiciis, ({ii;iiii\ is ('Oiiliiiiic iiiori tiolciis. Nil agis (jiioil
' Mallli, \, >;. — ' lil. wvj, {«(. — ^ Jouii. .wr, i8.
206 g. AlGUSTIiNI EIISCOPI
inori nou vis , nil eHlcis , nil extorqucs : nullam liaLes

potestatem tollcndi morlis nccessitatem. Yeniet , te no-
lcntc, quocl timcs quod differs.
; adcrit, tc rccusante ,
Mortera quippc satagis ut diffcras numquid ut auteras ? ;
Si crgo in amatoribus liujus vitae tantum de differcnda

mortc satagitur, quantum de aufercnda laborandum cst?
Mori certe non vis. ^luta amorcm ct ostcnditur. Tibi ,
mors non qua3 te nolentc adcrit scd qua^ si volueris

, , ,
jion erit.
I\. Yidc ergo, si aliquantum in cordc luo amorevigl*-

lavit, si scintilia de cinerc carnis cmicuit, si aliquicl ro-
boris in cordc tuo comprehcndit . quod vento tentationis
non solum non extinguatur, secl etiam vebementius acccn-
clatur si non ardcs ut stuppa, quae uno levi llatu
:
extinguaris ; sccl ardes ut robur , ardcs ut carbo , ut

flatu potius exciteris : vidc duas mortcs, unam tcmpora-
lcm. camdcmfpic primam ; altcram scmpitcrnam. et eam-
dcm secundam. Prima mors omnibus pra^parata cst^
secunda solis malis , impiis, inlidebbus , blaspbemis, et

fiuidquid aliud sanjE doctrina: advcrsatur. Intcndc, pro-
ponc tibi istas mortcs duas. Si iicri potcst , ambas non
vis pati. Scio, vivcrc amas, mori non vis ; et dc bac vita
in aliam vitam sic transire vcllcs, utnon mortuus rcsur-
gcrcs, scd vivus in mclius mufarcris. Hoc vcllcs. boc lia-
bct bumanus affcclus boc ipsa anim^ ncscio quo modo ;
babco iu voluntatc ct cupidilate. Quoniam diligcndo vi-

lam, odit mortcm et quouiani carncni suani non odit,
:
ncc ipsi vult accidcrc quod odit. « ZScmo cnini unquam

» carncm suam liodio babuit-. » Hunc affectum ostcndit
Ai)OSlolus, ubi ait : « Ilabitationcm babcnuis cx Dco,
)) domum non manu factam ancrnam in c(x^lis. Mlcnini
,
» in boc ingiMnisccmus ; babitaculum nostrum (juocl dc

i 1'lonis aJ 2 Cor. v. — - l-.[>Uc$. v, ay.
,
SERMO CCOXLIV, DE AMORE DEI, ETC. 207

» ca4o est siiperiudui cupientes. Iii quo nolumus, inquit,
» cxpoliari, sed supcnTstiri , ut absorbcatur mortale a
» vita^. » Kon vis spoliari : es. Hoc ta-
scd spoliandus
nicn agas oportct, ut spoliatus pcr mortcm carnca tunica,
invcniaris indutus lorica fidci. Hoc enim sccutus adjun-
git « Si tamcn ct induti
: non nudi invcniamur. » Nara ,
prima mors spolialura est tc carhc interim sepoucnda , ,
et suo tcmpore rccipicnda. Hoc vclis nolis. Non cniin
quia vis, resurgcs ; aut si nolis, non rcsurges aut ; si resur-

rectionem non crcdis, proptcrca non resurgcs. Opus est
ut potius agas. ut qui rcsurrccturus es , vclis nolis, sic
n^surgas utliabcas quod vclis. Dominus quippcipsc Jcsus

dixit : « Ycnithora. quando omnes quiin monumcntis sunt,
» audicot voccm cjus. et proccdcnt , sivc boni sint , sive
» mali sint, omncsqui in monumcntis sunt, audicnt vocem
» cjus ct proccdcnt-, » ct emittcntur ex abditis. NuUa
crcatura mortuum lencbit sub voccvivi Creatoris. « Om-
» ncs, inquit, qui in mouumentis sunt, audicnt voceni
» ejus.ct proccdcnt. » IIoc ut ait: «Omncs. » fecit quasi
courusioiicm ct pcrmixtioucm. Scd audi discrclioncm

audi et sc])aratioii(iii :'<Oiiibona, inqiiit . fcccrunt, in
» rcsurrcctionem Nil;v; qiii mala cgciunt. in rcsurrcc-
» lioncm jiidicii. » lloc judicium , adquod sulxnuiduin
rcsuig(nt impii . mors sccunda appcllatur. Quid crgo
Clirislianc, mcliiis islam priinam? Va tc iinilo vcnicl, cl
lc rcciisantc adcrit. Jlcdimis tc forlc a l)arl)ans, nc oc-
cidaris: rcdimis lc niagno. non parcis omnino rcbus tuis,
cl lilios liios spolias ; ct rcdcmpliis craslino moricris. A
diabolo lc rcdimi o[)()rt(>t . (jiii tc scciim ad sccund.mi
morlcin Iraliit, ul)i aiidicnt impii ad sinistram posili :
« Ite, malcdicti, in ignciii ;ri(iiiiiiii.f}ui p;iratiiscsl diabolo

» ct aiigclis cjus*. » Ab isla sccund;i mortcoportcl ut rc-
1 a Cor. V, a-4, — J Joaii. v, .18, ay. — 3 .Miillli. x.w. ',1.
t;x.\viii.
-
1
2o8 S. AUGUSTIM EPISCOPI
(limaris. RespondeLis : rnde? INoli cjiiaiTere liivcos ct
tauros postremo arcam tuam discLitere , et dicere
: iioli
iii animo tiio Ut me redimerem aLarLaris, haLcLam

:
pecuniam ut lc redimas a secunda mortc, IiaLeto jus-

:
titiam. Pccuniam posset tiLi ipse LarLarus antc tollcre ,
et postea te captivum ducere, ut non esset unde te redi-

mercs , eo tua omnia possidcntc qui possedit et te : justi-
tiani non amittis invitus ; in tliesauro cordis intimo ma-
net ; ipsam tene, ipsain possitlc, indcredimeris a sccunda
morte. Quli2 si nolis , ideo non erit, quia illud , unde te
aLista morte rcdimes, si volueris, erit. Justitiam volun-

tas impetrat a Domino , et LiLit illam tanquam de fonte
suo. Ad cjucm foutem nullus proLiljctur accedcrc, si
dignus accedit.Postremo adjutorium tuum vidc. Rede-

mit te a LarLaris argcntum tuum, redemit tc a prima
morte pecunia tua redemit tc a sccunda mortc sanguis :
Domini tui. HaLuit ilie sanguinem, unde nos redimerct;

et ad Loc accepit sanguiuciii, ut esset cjuem pro noLis
redimendis effunderet. Sanguis Domini tui, si vis , da-
tus est pro te : si nolucris esse , noii est datus pro te.
Forte enim dicis : HaLuit sanguinem Dcus mcus ,

quo
me rcdimeret : scd jam cum passus csL , tolum dedit
cjuid illi remansit cpiod dct et pro mc? Hoc est magnum,
quia semel dcdit, et pro on]niLus dcdit. Sanguis CLristi
volenti cstsahis, nolenti su])pliciuin. Quid crgo duLitas,
qui moii non vis, a secunda potius mortc liLcrari? cpui
liLeraris, sivis tollcrc cruccm tuam, ct sequi Dominum;

quia ille tulit suam, et cpia:sivit scrvum.
Omnino fratrcs mci non
y. , , vos maximc liortantur
ad amandam vitam Eeternam, cjui sic anumt tcmporalcm
vitam? Quanta faciunt Lomincs, ut vivant paucos cUcs?
Ouis enumerare potucrit conatus ct molimina omnium h
viverc volentium. post paululum morienlium? Quanta

•
•
.
1- " .:^''+t_ " -^ .s^< <'->' ..•.- '-- .;-' ,.• :\-'y^
SERMO CCCXLIV, DE AiiORE DEI, ETC. QOQ
agunt pro ipsis paucis dicbus? Quid tantum agimus pro
aeterna vita ? Quid dicara pro paucis diebus redimendis,
et his in terris? Paucos enim dies dico si liheratus se- ,
nucrit; paucos dics dico, si liberatus puer dccrcpitus

factus fucrit. Non dico quia rcdemptus bodic, cras for-
tasse morietur. Eccc ad inccrtum propter ipsos paucos ,
dies incertos, quanta faciunt?- quse excogitant? Si ve-

niant per morbum corporis in medici manus , salusque
omnis a pronunliantibus ct inspicientibus dcspcretur ; si
promittitur aliquis mcdicus, qui etiam desperatum libe-

rare sit idoncus quanta proniittunlur? quanta j)rorsus
,
ad incertum dantur? Lt modicum vivatur, hoc dimitli-

tur unde vivatur. Jam vcro si in bostis aut praedonis ina-
nus incidcrit , ne occidatur , ut rcdimalur , ctiam si pater
dctcntus fuerit, lllii currunt, ct quod cis rclicturus fue-
rat, impcndunt, rcdempturi qiicm possint cllcrrc. Oufe

amljitiones? quee preccs? qui conatus? quis hos explicet?
Va tamcn volo diccrc aliud gravius, ct nisi ficrct, incrc-
dibilius. Quid cnim dico, quia dauL homincs ])ccuniam

ut vivant, quia nihil sibi dimittunt? Ut paucos dies eos-
dcin(juc inccrtospaululmn \ivant cum timorc, vivant
cuin laborc, quanta im|)cndunt? quanta dant? V;e ge-
ncii humano Dixi (jiiod ut vivant impcndunt unde vi-
!
vant : quod est pcjus auditc, cpiod est gravius, quod cst
scclcialius, quod cst, ut di.xi, incr(ulil)ile, nisi liat. Ut li-
ccat illis paululiim vivcic, daiitctiam illud,unde posscnt

scmpcr vivore. Quod dixi auditc, ct intelligitc. Adliiic
eiiim clausiim cst, ct lamcn mullos mo\ct, (jiiihiis i:im
Doiiiiiius ciim (lausiim cial, apcriiit. Dimitlilc ilius, <|ui
(laiil cl, |)(r(luiil iiikI;' iiossunt viNcic iil ciuiccdaliir illis
|iaululiim vivcrc. Illos altcndilc, (jiii p(*rduiil iiiidc pos-

siiiiL scnqicr vivcrc, ut coiiccd.ilur cis paululum vi\(rc.
Quid cst hoc? 1'idcs Nut.iliir, [)iclas vocatur : liac om-
17.
36o S. AUGUSTINI EPISCOI'1
nis tanquam pecunia cst ,
qua "sdta aeterna acquiritur.
Yeniet de transverso inimicus territans, et non tibi di-
cet : Da mihi pecuniara tuam, ut vivas : sed dicet tibi

INega CLristum , ut vivas. Quod tu si feceris , ut liceat
tilii perdes unde posses semper vivere.
paululuni vivere ,
Hoc amare vitam, qui timcbas niortem ? Homo bone,

cst
quare timebas mortem, iiisi amando vitam? Cbristus est

vita. Quarc appctis parvam , ut perdas securam ? An
fortc iidem non perdidisti , scd quod pcrderes non ba-
Luisti? Tene ergo unde semper vivas. Attende proximum
tiium, quanta faciat ut modicum vivat, Attendite et il-
lum, qui Cbristum negavit, quantum makim fccit prop-

ter paucos dies vitae. Et tu non vis ipsos paucos dics
contemnere vitEc, ut nullo dic moriaris , et in scmpiterno
vivas die, a lledemptorc tuo protcgaris , in aetcrno rcgno
Angebs adsequeris? Quid aniasti? quid perdidisti? Ltsc-
quereris Dominum crucem tuam non tubsti.,
VI. Yide quam prudcntcm te velit, qui tibi dixit :
« Tolle crucem tuam ct scquerc me. Qui invenerit , in- ,
» quit animam suam , perdct illam ct qui perdidcrit

, ;
» eam propter me, inveniet eam^. » Qui invencrit, per-

det eani qui perdiderit, invenict illam. Ut jDcrdas, prius
;
est ut invenias ; etcum pcrdideris, postrenunn cst utrur-

sum invenias. in medio est qua
Duas sunt inventiones :
transituna perditio. Nemo potest animam suam perderc

propter Cbristum nisi eam prius invcncrit et nemo po-
, ;
test animamsuam invenire in (^bristo, nisioam prius per-

diderit. Inveni, nt pcrdas ;
perdc, utinvenias. Quomodo
cam prius invcnturus cs ut quam perdas ? , Jiabeas
Quando cogitas te ex parte mortalem, quando cogitas eum
([ui te fecit, ct insufilando animam tilii crcavit, etvideris
eamilli debere, cpii dcdit iib rcddcndam, qui commo- ;
i Mailh. X, 38.
SERMO CCCXLIV, DE AMORE DT:i, ETC. q6i
davit; al) illo cuslotliciidam, qui iiistituit; inveiiisti ani-
mam tuam iiiveiiiens cam in fidc. Credidisti cnim hoc
, ,
etinvenisti animam tuam. iSam perditus cras antequam ,
credcrcs. Invenisti auimam tuam mortuus quippe fuc- :
ras in iufidclitatc, revixisti in fidc. Talis es, de quo dici

possit : « Mortuus erat, ct revixit ;
perierat, et iuventus
» est ^. » Ergo invenisti aniniam tuam in fide veritatis, si
a mortc infidelitatis rcvixisli. Hoc cst, animam tuam in-
Ycnisli. Pcrde eam , et anima tua semen tibi sit. Nam
ct agricola trituraudo et ventilando invenit triticum , ct
lursus seminando pcrdit triticum. Invenitur in arca ,
quod pcricrat in scmcntc. Pcrit in scmcutc ,

quod invc-
niatur in mcsse. « Qui crgo invenerit animam suam.perdet
» eam.Qui laborat col!ig;ere quare piger est seminare?
» ,
VII. Vidc tamcn ubi invcnias, et quarc pcrdas. Undc

cnim invcnires, nisi lumcn til)i accendcret ille cui dicitur :
« Tu illuminabis luccrnammcam, Domine^? » Jam crgo

invenisti, illo tibi acccndcntc luccrnam. Vidc quare per-
das. iNon cnimpassimpcrdcndumcst, quod tam diligcntcr
invcntum cst. i\on ait Qui pcrdidcrit cam , invcnict :
cam sed « Qui pcrdidcrit cam propter me. » Nautiagi

: ,
forte negotiatoris corpus cuni in littorc inspcxcris, rcddis

lacrymas miscratus, ct dicis V;c liuic homini proptcr : !
aiirum perditlit animam suam. Bcnc plangis, I)cnc mise-

raris. llcddc illi flclum cui non pra^stas ct auxilium. ,
Pioptcr aurum cnim pcrdcn.' animain suam poUicrit,

proj)ter auruin inv(!nire non potcrit. Ad damiium aiiima;
siiic idoncus ad cani lu(rand;iin minus idoncus cx-
fuit,
lilit. Non enim (ogitandum cst (|uod pcrdidil, scd(piarc

pcrdidil. 8i proptcr avariliam, eccc ubi jaccl caro , ubi
csL (piod cr.itcbarum ? llt tamen jussit avarilia, cl |Moplrr
auiiim [)crdila cst anima, cl propttM- C-brishim iioii pciit
'
Luc. XV, ii. — '^
P.-al. .\Mi, -i*).
aCa s. Aur.usTiNf episcopi
anijiia, neque pcreat. Stulte, noli clubitare : audi consi-

lium Creatoris. Ipse te instituit ut sapias, qui te fecit
antequam esscs qui sapias. Audi, noli dubitare pro Cbristo
animam perdere. Fidcli Creatoricommendasquoddiceris
perdere. Tu quidem perdcs : sed ille suscipit, cui nibil
perit. Si amas vitam perde ut invenias quia cum in-
, :
vcneris, jam nonerit quod perdas, non erit quare perdas.

Ea quippe invenitur vita, quoe invenitur ut omnino pe-
rire non possit. Quia et (jliristus, qui tibi nascendo, mo-
riendo, et resurgendo dcdit exemplum, « Surgens a mor-

» tuis jamnon moritur, et mors ei ultra non dominabitur^.
SERMO CCCXLV^.
De cojitemptu iiumdl.
LoQUAR Cbaritati Vcstras,

I. fratres ,
quod pertineat
ad contemptum praesentis sa^culi , ad spem fuluri ScTculi.
Siqua^ris quid contemnas, oiimis Martvrvitampraescntem

contcmpsit : si quid spercs, rcsurrectionem dico,quia lio-
die Dominus rcsurrcxit : tu bonio, si titubasin re, csto

firmus in spesi autem tc opus turbat, erigat ipsa mer-
;
ccs.Nos quoque admonct Apostolus, cum praecipit Ti-

motbco dicens « Praecipc divitibus bujus mundi non
: ,
y> supcrbc sapere ncquo spcrare in incerto divitiarum

, ,
» sed in Dcum vivum, qui priEstat nobis omnia. Divitcs

» gint in operibus bonis, facile tribuant, communicent
» tbesaurizent sibi fuiidanKnitum bonum , ut apprcben-
» dant veram vitam '^.
» Vx maxime boc divites audire
dcbcnt. Audite, diîtcs, tjui auruui et argcntum babelis,
* Rom. VI, 9. — ^ Alias 32 cx 'îrmondiaius, — 3 i Tim, vi, 17-19.
,;
SEHMO CCCXrV, DE CONTEMPTU MUNDI. 963

ol lamon ciipiditatc artlclis : quos quantlo paupercs in-
luentur, murmurant , gemunt , laudant et invidcnt
sequari optanl, et impares se dolcnt; etinter laudes divi-
tum lioc plerumque dicunt ; Soli isti sunt, ipsi soli vi-
vunt. Pro liis vcrhis ,

quibus homines tenues divitibus
adulantur, cum dicunt : Isti soii vivunt ; ne in superbiam
crigamini , vos divites sed potius Apostolum audite,
:
morlDi curatorcm , ct non verbi adulatorem. Yita ista

somnus vcster est : divitiae istae vclut in somnis fiuunt.
Paulus Ut appreliendant vitam veram. » Pau-
dicit : «
Jumauditc, et supcrljirc nolitc. Audi et Psalmum, o tu

dives paupcrrime qnid habes, si Deum non habes? vel
,
quid non habes, si Deumhabes? De divitibus dicit Psal-

mus « Dormierunt sonmuni suum ct nihil invenerunt
: ,
» omncs viri diviliarum in mnnibus suis^. » Ahquando

ct mcndicus in tcrra jaccns ct {rigore trcmcns, occupatus
a sonnio tlicsauros somniat, gaudet, exultat, suporbit, et

patrcm suuni pannosum viderc indignatur. In somnis est
(pi0(! vidcs, tu mcndicc, (pii dormis et gaudcs. Tamen

doncccvigilet, divcs cst : cum dormicrit , invcnit quod
ccrlum dolcat. Divcs crgo moricns , similis cst iUi pau-
pcri dormiciili et thcsauros somniauti. iNam illc divcs
qui inducbatur purpura et bvsso ^, nec nominatus , nec
noniinandus, conlcmptor pauperis antc januam jaccntis,
cpulabatur cpiolidic splcndidc; postca mortuus cst , ct
scpullus : cvigihivit, ct sc in flamma invenit. Dormivit
soiniium suuin, ct post somnum niliil invcnit, quia niliil
opcralus cst dc inaniJ>us suis, id ost, dc divitiis suis.
H. Proplervitam ([uerunUir divitiic, nou vita [)rap»er

divitias : quam multi cum suis hostibus pacli sunt , ul
vilain solam icdimcrcnl? Ou.uilumciiinquc liibucriiiil .
lolum (lcdcruut, tantuin nc vilain amiUcrcnl. rotiini dc-

' l'5,il. r.xxv, (j. — 3 Liic. XVI, 19.
disti barbaris quod liabuisli , frater? Totum , inquit
dedi, nudus remausi; ctsi nudus, vivam. Etquare? To-
tus occidenduseram, idco totum dedi. Et quare tibi boc
contigit? Yis dico tibi? Quia antequam barbarus su-
perveniret pauperi non subvenicbas, ut per pauperem
,
eleemosyna ad Cbristum perveniret? Cbristo modicum

non dedisti, et barbaris totum quod babuisti, dedisli, et
boc cum sacramento dcdisti. Cliristus rogat, et non ac-
cipit ille torquct
: ct totum aufert. Si tanti redemisti
,
vitam perituram quanti comparanda est yita aeterna?

,
Qui das bosli, ut vivas mondicus, da aliquld Cbristo, ut

vivas bcatus. Ut vivas paucis diebus ,
quod lioslis cxigit
facis , et quod Cbristus exigit, contemnis? Omnes dies
bominis ab infantia usque ad scncctutem pauci sunt : ct
si ipse Adam liodie morcrctur, paucos dies vixcrat, quia

omnes fmicrat; qui utique sex millia annos vixerat; et
tamen pauci erant, quia cunctos fniicrat. Paucos dies
laboriosos, tentationibus plcnos rcdimis ut modicam ,
tcrrambabeas. id cst, villam. Eccc inimicus, qui te cap-

tivaverat, dicit tibi Quidquid babes da mibi ct ut
: :
viveres totum dedisti; bocHc redemptus. cras moriturus;

ab isto redcmptus , ab alio trucidandus. Ecce quanta
a barbaris patiuiitur bomincs proplcr vitam temporalem,
et piget aliquid pati pro vita aetcrna. lirudiant nos ista
pericula , fratres. Ecce totum dedisli, et abjccisti; et
gaudes quia vivis, et boc dicis : Etsi pauper, nudus,

egens, mendicus, gaudco quia vivo , et istam lucem diil-
cem non perdidi. Appareat Cbristus ; paciscatur et ipse

tecum : no-n barbarus qui te captivaverat; sed qui pro
te captus est ,
qui pro te occidi dignatus est. llle qui se
dedit pro te, ipse tibi dicit : Mccum paciscere. Ilabere
babe et me. Oportet ut odcris tc, et diligas me.
vis te?
Vitam luam pcrdendo invcnics. nc tcnendo perdas eam.
,
SEUMO CCCXLV. DE CONTEMPTU MINDI. 265

III. De divitiis tuis, quas amas possidere, quas pro
vita praesente paratus es dare, do consilium quid facias.
Si et ipsas amas, noli eas perdere. Quod si liic eas amas

tecum periturae sunt. Si amas eas, prsemitte eas quo
sequaris; ne cum amas in tcrra , aut vivus cas amittas,
aut mortuus. Jam dedi consilium : non dixi : Perde scd,
;
Serva. Jani dixi : Tliesaurizarc vis? Bene non dico ; :
rSoli; sed dico ubi. Consultorem me accipe, non perdi-

torem. Scriptum cst : « Tliesaurizate voijis tliesauros in
» coelo, quo fur nou accedit; ncc tinea , nec rubigo ex-
» terminat ^. » Sedforte dicis : iNon ndeo locum in coelo
ubi ponam. Quam scalain, quam macliinam quicsiturus
sum, quae ad cuelum attingat, ut vidcam ubi poiiam pe-
cuniam meamPQuid dicis? Vides in terra locum ubi
obruis? Yideo, inquit. Bene satis si securus es obrucndo :
in tcrra, quare soUicitus cs de Deo, qui fccit coeium et

tcrram? Da sccurus Dco. Ipsi te (oirimeuda, qui tibi
pecnuiam in C(x.'lo servat ; cpiia ijise et tc in terra,*({uan-
diu vivis, gul)ernat. Pecuniam servare vis? Serva quo-

modo vis. Si inveneris mcliorcm custodein qnam Cbris-
tum commcnda
, ei pecuniam tuam. (lommendo, in^juit,
scrvo meo. liciic : quanto melins Domiiiotuo? Va servum

luum prLcponis Domiiio luo? O (^lirisliaiiiim virum! Ser-
vus tuus iortassis aufcrcl , et fiigiet : numquid Chrislus
}k)c factuius esl? Multi ad doiiiiiios suos servi rcpcntc
inimici extitcrunt, cl eos (iim ij)So auio boslibus Iradi-
derunl, (juI crgo commcndas? Scrvo, incpiil.mco. iNovi
(idcm scrvi mei, id(,'o<pic comiiKiido ger\o luco aunim
m(!Um. liene satis, pra'l('rs scrvum liiiim . auriim luiini
commendas scrvo luo : aniinam liiaiii ciii? Aiiimam

mcam coiniiicndo Dco iiico. (Jiianto inclius. o lioiiio. illi
ct nuriim liiiiin, ciii cl liiiiinain liiain .' Aii rniic ridi-lis cst
' Alalili. M, ii,.

qOC s. augustini Enscopi
in custodicnJo aniniam tuam, ct infidelis in custodicnclo
pecuniam tuam? Scrvat tibi, qui servat et te. Laudas fi-

dem servi tui? Etiani, ego novi iidem servimei. Tota li-
des ejus est, nc iVaudet, ne tollat : numquid agit ne per-
dat? Ecce posuit, et non laluit ; invenit alius, et tulit.
Numquid Loc Christo quisquam facturus est? Pigritiam
excute, consilium accipe. Da Christo csurienti, thesauriza
in crelo. Numquid labor est in coelo thesaurizare? Etsi
laboresset, faciendum erat adponendum pecuniam tuam
in loco munito, unde nemo cam possit auterre. Cum ta-
men dicit Christus : In coelo thesauriza ; non dicit tibi :
Scalas qu?ere, machinas hga. pennas apta. Hoc dicit :
Milii in tcrrada, et tibi in coelo servo. Ideo veni egerc

ego in terra, ut sis tu dives in coelo. Fac trajectitium.
Forte times fraudatorem , ne perdas ; et quaeris qui por-
tct, qui migret. Ciiristus tibi in utroque adcst. Non faciet
imposturam, faciet insuper et laturam.
IV. Sed Christumubi invenio, inquit, in tcrra? Eum
ibiinvenio, utdcm illi? Cumhabcat iidesmea, quod au-
dio inEcclesia, hoc didici, sic credidi, hoc sacramento
imbutus sum : passus est, mortuus ct sepultusest, resur-
rexit tertiodie, post quadragintadics in coelos ascciidit,
sedct ad dexteram Patris , in fnie vcnturus cst. Quaiido

hic cum invenio? Cuidabo, ut ad eum defcrat? iNoh sa-
tagere, totum audi : aut si totum audisti , vel lcgisti , an
istud nunquam audisti , ([uia cum Ecclesiam Sauhis
pcrscqueretur, superbus, crudehs, sanguinom Christia-
norum sitiens , noii audisti quid ci clamavcrit, quem se-
dcntcm in coelo confiteris? Recole. Quid ergo dixit?
« Saule, Saule ,
quid mc persequeris '^
? » Quem Pauhis
ncc videbat, ncc tangebat, in coelo clamat Quid me : «
» pcrsequeris? » Non ait : Quid perscqacris fnniham

' Aot. IX, 4.
:
SERMO CCCXLV, DE CONTEMPTr MUNDI. 267

meani.sei^vosmeos, sanclos meos, velfratres? Niliileorum
dixit. Et quid dixit? « Quid me persequeris? » ait, id est,
mcmbramea. Pro quibus in terra calcutis caputde coelo
clamabat quiaet si pedem tnum
: interra calcet aliquis,
lingua tua dc capite clamat ; pedcm meum,
non, Calcas
sed, Calcas me, dicis. Quid ergo dubitas? quid dicis? Qui
dixit Saulo : « Quid me persequeris ? » ipsc tibi dicit
Pasceme. In terra Saulus saeviebat, et Christum in ca^lo

tangebat : sic et tu in terra eroga, et Christum in Cfflo
pascis. Nam qua moveris prtedi.xit
istam quaestionem , ,
ipse Dominus. Commovebuntur et illi qui ad dexteram

pouentur ct cum dixerit « Esurivi ct dedistis mihi
, :
V manducarc; » respondcbunt « Domine, quando te vi- :
» dimus esurientem? » Et audient continuo « Cum uni :
» ex minimis mcis fecistis , mihi fecistis *. » Si audicras

hoc, apertc dic : iNolo darc ; et non halês unde tc cxcu-
sare, sed voce tua te danmare. De diviliis ergo tuis dicit
tibi Dominus tuus Dcdi consihum quid facias amas
: ;
divitias? Amo, inquis. Ergo migra cas, et cummigraveris

cas sc({ucrc cas intcrim cordc, cum vivis
, quia « Ubi :
» iuerit thcsaurus tuus, ibi eritet cor tuuni-. » Si autem
in lcrra ol^ruis cor tuum, crubcscc quia mcntiris cum .
respondcs quando audis Sursum cor. Nam diciuir. Sur- :
sumcor; ctcontinuo respondcs Ilabcmus ad Dominnm. :
Dco mcnliris. l na horain (Hclcsia vcrum non dicis Dco :
n)cnliris, quod scmpcr hominibus facis. Dicis llabcnuis :
ad Dominum, ct iu terra ol)rutum habcs cor, quia « Ubi

» fiicril ibcsaurus luns, ibi crit ct cur tnuni. »
V. Si icccris dr divitiis tiiis qiiod audisti, si talis dives

fueris, qnalcm Apostohis dicit, non supcrl)C saj)ias, ne-
<jnc*spercs in incerto divilinrum; ut thcsaurizcs til)i fun-
damenlum lionum in fulurum , ut ajq^rclicmlas viiam
• Miillli. x\\, Mi '|0. — '^
IJ. VI, ai.
968 8. AUGUSTINI EPISCOPI
vilam : jam inteiToga Dcum et Dominum tuum , ct dic
illi : Ecce jam migravi , Domiiic, iu ca-lum quod habui;
vel quod tanquam si non babcam.
liabeo, sic babco,
Tanti valct regnum coelorum quanlum patrimonium ,
meum? Cbarius valct. Non cuim verc talc cst, ut tanti va-
leat. Hoc dicit Dominus tuus quem intcrrogasti de pa- ,
trimonio tuo Ad tempus victurus cs et postea mori-

: ,
turus in regno meo nunquam moriturus, scd in aeternum

;
victurus es. Vcrus ibi dives eris, ubi nunquam egebis.

Nam idco ad subvectioncm mulla animaba quauis, ne
deficias ; ad victum cpulas copiosas, ad indumentum
pretiosas vcstcs : Eevera tu multa liabendo dives cs, et
Angchis meus pauper est ? Nihil babet ncc cquo utitur, ,
nec rheda vehitur, ncc mensam honestis implet appara-

tibus ; ncc ci vestis texitur ,
quia hice aeterna vcstitur,
Disce , homo dives , vcras divitias appctere. Tu istas
divitias habere vis, ut habeas unde mukum manduces;

quia deficis : ille tc vere divitem facit ,
qui tibi donat ne
in aeternum esurias. Nam quantumvis habcas cum vene- ,
rit liora quinta (8), antcquam ad mcnsam accedas, esuris,

et deficis, quia miser es. Numquid lioc Angelus sustinet?
Absit. Nec esuriem , nec defcctioncm babet Angclus.

Postrcmo his epuhs anhelas superljus. Non est cxpletio
ista indigeutiarum sed fumus curarum. Cum cogitas de
,
divitiis augendis vide si facile dormis. Ni flillor, ubi

,
divitias invcnisti, requicm pcrdidisti. Cum vigiLis aug- ,
mentum divitiarum cogitas cum dormis, hitrones som- :
nias. In dic solhcitus, et nocte pavidus semper mendi- ,
cus. Divitcm vcrum tc faccre vuk ,

qui tibi rcgnum
ccelorum ])romittit : ctputas quia tanti cmpturus cs iUas
veras divilias, iUam vcrani ct bcatam vitam, quanti pa- •
ratuscs rcdimere islos miscros ct la])oriosos dies ? Ah^pild

:
SERMO CCCXLV, DE C0MEM1»TU MUNDI. 269

miiltoplus valere clebet quod niulto plus est; quia reg-
iiuin coelorum cst.
VI. Et quid faciam , inquis? Ecce, sancte episcopc,

niouita tua audivi, jussuni Domini
consilio tuo parui ,
uon sprcvi, quod liabui paupcribus dedi, et quod iia-

beo cum indigcntibus communico quid plus possuni ;
facere? Habes adbuc, temctipsuni babes tu ipsc plus :
cs, tu dces rcbus tuis, tu addcndus es. Consilium Domini

tui fecisti? Feci, inquit. Quid mentiris? Non totum fe-
cisti ex una parte fecisti, ex aba nibil tetigisti. Audi
:
quod jubet « Yadc, vende omnia quee babcs, ct dapau-

:
INumquid dimisit eum? Et ne se ille perdere

w peribus*^. »
putaret quod pauperibus crogavit sccurum cum reddi- ,
dit diccns : « Etliabcbis tbesanruniin coelo. » Numquid

sullicitboc? Non. Et quid? «Yeni, sequerc me,»dicit.
Amas, ct sequi vis cum qucni amas? Cucurrit, volavit
quaere qua? Ncscio qua. O Cliristianum, nescis qua ivit
Dominus tuus ? Yis dico tibi qua cuni scquaris ? Pcr ,
pressuras ,
per opprol)ria ,
])cr falsa crimina, pcr sputa
in faciem ,
pcr alapas ct flagcllorum vcrbcra, per coronam
sj)incam, pcr cruccm . ct pcr mortcm. Qnid pigcr cs?
licce dcmonstrata cst tibi via. Scd dura cst, inquis , via;
quis per istam iHum sequatur? Erubcscc barbatc, eru-
bcscc : a virtute vir diceris. Fneminae^ secutic sunt, qua-
rum bodienatalitia cclebramus. FaMuinarum Martyrum ,
Sul)iirliilarnm (9) solcmnilatcm (('lcbr.imus. Dominus

vcslcr, Dominus nostcr , Doiiiimis ilhiriim. lvcdcm[)lor
vila' nostra", d(> via aiigiisia ri ;u'.|>ci;i pr.cccdcndo tUxii-
lam cam vobis lccit, slialam sccnram, miinilam , Cliris-

tiis Dominus nostcr, (pii rcgiiat in sa'(iila saciilorum.
Aiiicii.
' iM.illli XIX, •21.

270 s. AUGUSTiiSii Eriscori
SERMO CCCXLYI.
De peregrinatione nostra in Jiac vita^ per fidem,
Prodit iiunc primum cx iMcmuscyipto Michaclino , cjuo in libro
cuiii (luobus hic subscqaciitihus prnximc cst collocalus sub ,
codciii titulo^ de timoic Doniini. Nobis tamcn vidctur ad euiii

potius j>ertiiierc Tractatuiii ,
qui in Possid. Tndic. c. 8. recen-
setur, Bc pcregrinatione Chiistianorum ,

quae in liac vila est.
I. riECor.DAMiNi nobiscum , dilectissimi fratres, di-

xisse Ouandiu sumus in corporc peregri-
Apostoluni : « ,
» naniur a Domino per fidem enim ambulamus non

; ,
»per speciem^. » Dominus enim noster Jesus Christus,

qui ait « Ego sum via et veritas et vita- » aniLulare
: , , ,
nos voluit et per sc ipsum ct ad se ipsum. Qua enim am-

Lulamusnisi per viam? Et cpio ambukimus nisi ad vcri-
tatem et ad vitam , vitam sciiicct trteriiam, quse sohi vita
diccnda est? Nani ista vita mortahs , in qua nunc sunms,
ex illius vit£e comparationc mors essc convincilur; quiu
tanta mutaLilitate variatur, et nuUa staLilitate firmatur,
ct cursu Lrevissimo terminatur. Et idco Dominus ilh
diviti, qui ei dixcrat : « Magister Lonc, quid faciani , ut

» vitam oetcrnam consequar? » respondit : « Si vis venirc
» ad vitam, scrva mandata'^. » Eratuticpicin aliqua vita''',
ncquc cnim cadavcri et non vivcnli liomini loqucLatur.

,
Scd quia illc de consequcnda vila a^terna qua^sivcrat, non

1 I Cor. V, 6. — 2 joau. xiv, G. — 3 j\];illh. xi.\, 16. — * ViJc .Scrnio-
iicui 3o6, n. 6.
SERMO CCCXLVI, DE PEREGULXATIONE, ETC. a^l
aiL Domiuus : Si vis vcuirc ad vitam aeternam ; sed : « Si
» vis , iiiquit , vcuirc ad vitam serva mandata » videli-

, :
cet hoc intelligi volcns, quoniam quiE vita a^terna non

cst, nec vita diccnda cst ; quia vcra vita nonnisi ceterria
K^st. Hinc et Apostolus, cum elccmos^narum consilium

dandum divitibus admoucrct : « Divitcs sint , inquit, in
» operibus Lonis , facilc tribuant, communiccnt, thcsau-
» rizcnt sibif undamcntum bonum in futuruni ut appre- ,
» bendantvTram vitam^. » Quam dixitvcram vitam, nisi

apternam vitam, qucc sola vita diccnda est, quia sola
beata cst? Nam utique illi divites ,
quibus prLCcipicndum
esse diccbat ut apprchcndcrent veram vitam, in abuu-
dantia divitiarum babcbant istam vitam : quam tamcu
Apostolus si vcram vitam cssc judicarct, non diccrct :
« Tbcsaurizent sibi fundamentum ijonum in futurum, ut

» apprcbcndant vcram vilam » nihil aliud admoncns, :
nisi non essc vcram vitam divitum vitani quee ab stultis ; ,
nou solum vcra, sed etiam beata nominatur. Quomodo

autcm beata est, quas verauon est? Non ergo beata vita
cst, nisi vcra vita; ncc vcra vita cst , nisi ceterna vila,
<{uam divitcs iiitelliguutur per quashbet dclicias nondum
tcncre; ct ideo per cleemosynas admouentur apprclicu-
dcrc : ut in fnie audiant : « Yenitc, bencdicti Patris mci,
reguum, quod vobis paratum cst alj iuitio
» [)crcipitc
»nuuidi; csurivi enim, ct dcdistis mihi u>anducarc-. »

INam([iiia ipsinu rcgiium ;ct<'rua vita cst ,
paulo posl <ou-
sequcnicr idcm Dominus ostcndit diccus : « IbunL illi
»iu combustioncm amemam, justi autcm iu vilam ajtcr-

» naur^. » ,
,
II. TlaiH' viLam doiuc appiclicu(huuits , « Pcrogrina-

M niur a Doiuiuo, (pioiiiaui per (idcm ambulaiuus, nou
\ i Viiii. VI, li) ci nj. — -jNltaili. jyiv, ?4 el ^5. — ^ Hjjj, ^(J_

0.']1 S. AUGUSTINl EPISCOPI
» per speciem^. » lUc quippe ait : « Ego sum via , veritas
?) ct vita^. » Iii fidc nobis via cst , in spccie autem veritas
et vita. « Yidemus nunc pcr speculum in aenigmate , » et

hsec cst fides « Tunc autcm facie ad facicm
: » et illa ,
erit spccics. Itcm dicit '.

« In interiorc liomine habitarc'
» Cliristuni per fidcm in cordibus vestris : » b?ec via est,
ubi ex parte scimus. Scd paulo post dicit : c< Cognoscere
wctiam supcremincntcm scicnliam cbaritatis Cbristi , ut
» implcamini in omncm plcnitudincm Dei^ : » illa erit
Spccics quando in ista plcnitudine cuni vencrit quod

,
,
perfectum cst quod cx partc cst auferctur. Item dicit

,
« Mortui cnim cstis, et vita vcstra abscondita est cum

» Cbristo in Dco : » baec cst fidcs. Dcinde subjungit :
« Cum Cbristus apparucrit vita vcstra . tunc et vos cum

» illo apparebilis in gloria* : » illa crit spccics. Dicit ct
Joanncs : « Dilectissimi , nunc jam filii Dei sumus , ct
» nondum apparuit quod erimus » baec est fidcs. Dcinde :
subncctit « Scimus quia cum apparucrit, similcs ci eri-

:
»mus, quoniam videbimus cum sicuti cst^ » illa erit :
species. Quocirca ipsc Dominus ,

qui ait : « Ego sumvia
» ct vcritas et vita , » cum loqucrctur ad Judiieos, inlcr
quos crant quijam in cum crcdidcrant, ad ipsos jam*scr-
moncs suos dirigens « Si jnanscritis: inquit in vcr])0 : , ,
» meo, vere discipuU mci eritis, ct cognoscetis vcritatcm,

» et vcritas bbcrabit vos. » Jam isti crcdidcrant : nam
Evangelista sic ait : « Diccbat autcm Jesus ad eos qui
» crcdiderant in eum : Si manseritis in vciLo mco , vcre

» tbs( ipiili mei eiitio , ei cognoscclis veritatcm , ct vcritas
» libcrabit vos^. » Jam ergo credidcrant , et tanquam in
via in Cbristo amlmlare jam capcrant. Hortatur itaque

illos ut permanendo pcrveniant. Quo perveniant, nisi
1 I Cor. XIII, 12. — 2 Joan. xiv, 6. — 3 Ephes. iii, 16-19. — ^ Coloss.
III, 3, 4. — 5 I joau. 1, 3. — "^

Joau. vui, 3i, 32.
«ERMO CCCXLVI, DE PEREGRINATIONE. ETC. Q^S
ad id qiiod ait : « Yeiilas lil)eiaLit vos? » Quie cst illa
ab onini nmtaljilitate vauitatis, ab oniui

liberatio, nisi
cortuptione mortalitatis? Ergo ipsa cst vita vera, setcrDa
vita cpiam nonclam appreliendimus cjuandiu peregri-
, .
naniur a Domino : sed ajipreliensuri sumus, (juia iii ipso

Domino per fidem am])i]lanuis . si in cjus verljo constan-
tissimo pennanemus. Mam secuiMluni id cpiod ait « Kgo :
» sum via » secundum lioc ait

; « Si mauseritis in vcrbo :
» meo ,vere discipuli mei critis. » Et sccundum id cjuod

ait : (( Et vcritas et vita ; » secundum boc ait « Et cognos- :
» cetis veritatem , ct veritas liberabit vos. » In liac ergo

pcrcgrinatione et in bac \ia. id est , in iide . cpiid vos
exbortor. fratres , nisi verbis Apostoli diceiitis : « Has

yi crgo promissiones babentes , cbarissimi . niuiidemus
» nos ab omni iiupiinalione carnis ct spiritus. perlicieutes
» sanctificationem in timorc Domini^. » Qui cnim hiccni
illani sinccrissimiC atcpie incomniutabilis vcritatis, antc-
quam cam con-
crcdant, sibi expctunt ministrari, cuni
lueri non possint nisi per lidein cordc nuindato « Bcali :
» cnim muiido corde. (pioniam ipsi Ueum videbunt- » :
similcs sunt bomiiiibus cavis qui corpoream luccm solis .
istius j)rius xidcre desiderant , ut a Ciccitatc sancntur :
cuui eam vidcre iion possiiit, nisi ante sanenlur.
• i Co.. VII, I. — '^

.M.llli. V, 3.
cxxvni. iS
274 S. ALGUSriNI EPISCOPI
SEPxMO GCCXLYlli.
De liinore Dei, I.
MuLTA nobis, fratres de Dei timore praecepta

I. ,
sunt et quam sit utile timere Deum

, innumerabiliter ,
divina Eloquia sonuerunt. Ex qua ubcrrima copia pauca

me commemorantem, et ad ea, quantum pro tenqiorisbre-
vitate potucro , disscrcntcm libenter advertite. Quis non
sapientem se esse k^tctur , aut si nondum est , esse dcsi-
deret? Sed quid dicit Scriptura? « Initium sapientiae ti-

»mor Domini^. « Quem nonregnare delectet? Sed audia-
musquidin Psahno Spiritus moncat : « Et nunc, rcges,
)) intelligitc, erudimini qui judicatis terram : servite Do-
» mino in timore , et exultatc ci cum tremore^. » Unde et
Apostolus dicit : « Cum timore et trcmore vestram ipso-
» rum sahitem operamini^. » Lcgimus etiam scriptiim :
« Concupisti sapicntiam, serva justiliam, et Dominus

» prsebebit illam tibi^. » Mukos enim reperimus negh-
gentissimos justitiae, et avidissimos sapicntiae. Hos docet
Scriptura divina pervenire non possc ad id quod appe-
tunt, nisi servando quod neghgunt. « Serva inquit, ,
»justitiam et praebebit illam tibi Dominus quam con- ,
» cupisti sapientiam. » Quis auLcm potcst, nisi Deum

timeat, servare justitiam? Dicit enim aho loco « iNam :
» qui sine timore est, non poterit justiilcari^. » Porro si

Dominus nonpraebet sapientiam, nisi servanti justitiam,
1 Alias 1 7, de Sanclis. — 2 Psal. cx, lo, et Eccli. r, iG, — 3 Psal. ii, lo,
II. — » Philip. II, 12. — 5 Eccli. i, 33, — <* Ibid. 28.

:
SEr.MO CCCXLVII, DE TLMORE DEI. 275

qui autem sinc timore cst , iiou poterit justificari : recur-
rilur acl illam seutentiam : a Initium sapientiae timor
-v Domini. »
II. Isaias etiam proplieta cum septem iila notissima

dona spiritalia commenclaret, incipiens a sapientia pervc-
nit ac! timorcm Dei , tancpiam cle_ suLlimi dcscenclens acl
nos, ut nos doceret ascendere. Inde crgo ccjepit, c[uo vo-

lumus pervcnire ; et illuc pcrvenit, unde dcbcnuis inci-
pere. « Uccpiicscct in co , inquit , Spiritus Dei , spiritus
» sapicutite ct intcllectus, Spiritus consilii et fortitudinis,
y> Spiritus scientiee etpietatis, Spiritus timoris Domini^ »

Sirut crgo illc , non dcficicndo , scd doccndo a sajiientia
usque ad timorcm dcscendit ; sic nos , non superhiendo,
scd proficicndo a limore usque ad sapientiam oportct
ascendcre. « Initium cnim sapientiae timor Domini. »
Ipsa cst cnim convallls plorationis, dc qua Psalnnis dicit
« Asccnsioncs in cordc cjus di3[)osuit in convallc ploratio-
» nis-. » Pcr convallem quippehumiHtassignificatur. Quis
cst autem Jiumilis, nisi timcns Dcuni, ct eo timore con-
tcrens cor in lacrymis confcssionis et pauiitenti^? Ouia
« Cor contritum ct humiliatum Dcus iion spcrnit-^. » Secl
rion limcat nc in convallc remaneat. In ipso cnim cordc
conti'ito ct liumifiato , cpiod Dcus non s])cinit , asccnsio-
ncs pcrquas in ilhim assuigamus, ipsc disposuit. Nam
ita Psahnus dicit : « Ascensioncs in corde cjus disposuit
» in convallc ploralionis, in locuin qucin dis[)osuil. » Uhi
riiint asccnsioncs? « In cordc, » iii([uit. Scd uiidc asccn-
(lcndum cst? Uti([uc a convallc j)lorationis. I']l ([iio as-
ccndcndiim cst? « In lociim , iiKjiiit, ([iicm (lis[)osiiiL »
Qiiis islc cst locus , nisi ([iiictis cl [)acis? Ihi cniin cst illa
clara , et ([luc iiun((uam marccscit sa[)icnlia. Uudc ail
iios cxcrcilandos ([uihusdam doi liiii;c gradihus dcsccndit

' Isiii. XI, i, {.
— '^ i'sal. i.xxxiu, (i, — '^
Id. 1
, ly.
iH.
Q76 S. AUGUSTINI EPISCOPI
Isaias a saplentia iisque ad tiniorem , a loco scilicet scm-
piterua^ pacis usf|uc ad convallem temporalis plorationis :
ut nos in confessionc poenitentiie dolendo ,

gemendo
flendo , non renianeamus in dolore et gemitu ct fletu;
sed nscendentes ah ista convalle in montem spiritalem,
ubi civitas sancta Jerusalem mater nostra aeterna fundata
est, imperturbabili hetitia perfruamur. Ergo ille cum
pra^posuisset sapienliam, lumen scilicet mei.tis indefi-
ciens , adjunxit intellectum tanquam qua^rentibus unde
:
ad sapientiam veniretur, responderet ab intellectu; ,
unde ad inteflectum a coiisilio unde ad consilium a, ; ,
fortitudine; unde ad fortitudinem, ascientia; unde ad

scientiam a pietate; unde ad pietatem, a timorc. Ergo
,
ad sapientiam, a timore; cpiia « Initium sapientise limor

» Douiini. » A convalle plorationis usque ad montem pacis.
III. « Beati enim pauperes spiritu, quoniam ipsorum
» cst regnum ca4orum^ » Ipsi sunt in convalle bumiles,
ipsi in tremore, cor contrituui et bumiliatum sacrificant
Deo : uiide ascendunt ad pietatem, ut non rcsistant vo-
luntatiejus, sive in sermonibus ejus, ubi non capiunt
sensum ejus ; sivc in ordine ipso et gubernatione creaturae,
cum pleraque aliter accidunt, quam privata bominis vo-
luntas cxposcit:ibi quippe dicendum cst : « Yerum non
» quod ego volo, sed quod tu vis, Pater-. Beati cnim
)) mansueti.quoiiiamipsibaereditalepossidebuntlerranr^:»
non terram morientium, sed terram de cjua dictum est,
« Spes mea es tu, portio mea in terra viventium^. » Ab
ista quippe pietate merebuntur scientias gradum, ut no-
veiint non solum mala prateritorumpeccatorum suorum,

de quilius in primo gradu prenitenliie dolore fleverunt,
scd ctiain iu (pio uialo sint bujus mortalitalis et peregri-
nationis a Domino, ctiam cum felicitas Scccularis arridel.
» Maill). V, 3. — '^
IJ. xxvt, 39. — 3 ij. V, 4 * Psal. cxt.i, 6.
SERMO CCCXLVII, DE TLMORK DEI. 277
Nam idco scriptum cst Qui apponit scientiam, appo-
: «
» nit et doloicni^. Bcati cnim lugentes, quoniam ipsi

» consolahuntur"-. » Inde assurgunt ad forlitudincm, ut
mundus cis cruciHgatur, et ipsi mundo, ut in liujus vitae
pcrversitale et abundantia iniquitatis cliaritas non refri-
gcscat; scd tolcretur famcs sitisquc justitiac, donec ad
cjus saturitatcm veniatur in illa immorlalitatc sanctorum,
et societatc Angclorum. « Bcati cnim qui esuriunt ct si-
» liunt justitiam, quoniam ipsi saluraLuntur ^.»Ycruni-
ta*men propterinquietudinem tentalionum, et quod dictum
cst « Vae mundo ab scandalis'^, » si qua ibrte dclicta
:
minutatim furlimque subrepunt, quibus humana praoc-

cupatur infirmitas, consilium dccssc non debct. INcque
cnim tantum potcst in ista mortali vita ille fortitudinis
gradus, ut qui cum aslutissimo advcrsario continna ccr-
tationc contligit, non aliquando Icriatur : ma.xime pcr
tcntalioncs linguoc, ulji « Si dixcrit quis fralri suo : l'atue,
» rcus erit gebcnnae ignis^. >j Quod cst crgo consilium,
nisiquodDominusdicit: « Dimittite, ctdimiltcturvobis? »
Et ideo sicut in gradibus quos per Isaiam discimus, quin-

tum cst consilium ; sic in Evangclio in illis bcatitudinis
laudibus quinto ioco ponitur : « Beati miscricordes, qun-

>' niam ipsi miscricordiam consc(picntur ''. » Se.xlus apud
isaiam intclleclus : ubi ab omni falsilate carnalis vani-
talis corda niundanlur,pura intcntlo dirigalur in nt
fincm. Proptcrca scxto loco ctiam Duininus di.\it « Bcati :
»mundocorde, quoniam ij)si Deiim videbunt". » Cum

vcro ad fincm [)crvenlum fucrit, jam consistilur, jam
rccpiiescitur, jam sccura pace triunq>lialur. Va quis linis,
nisi Dcns (llirisliis? « 1'iiiis eiiiin lcgis (llirislus ad jus-
>' liliaiii oimii crcdcnli^. » ]'A sa|>i('iilia Dci tpiis, nisi
» EvcU:. f, 18 — '^
Mallli. v, .1. — 3 i|,ii|, c _ i jj. ^^,,,, -, _5 ij.
V, aa. — « Ibid. 7. — 7 Ibid. 8. — » Kom. x, 4.

Christus? Et fillus Dei quis, iiisi Cliristus? Iii illo crgo
sapientes , et iii quicumque fiunt ct
illo filii Dei fiunt ,
:
haecestpax plcna atque pcrpetua. lcleo cuni apud Isaiam

sit scptinia sapicntia sursuni versus ascendcntibus, uncle
coepit ipse acl nos doccndo descendere , septimo etiam
loco Dominus cpii nos crigit ,
posuit : « Beati pacifici
M cjuoniam filii Dei vocabuntur^. » Has igitur promis-
sionesliabcntes, ct liis gradibus tcndentcs ad Dominum,
oiiinia .puridi liujus aspera et dura tolercmus, ncc nos
ejus frangat sfcvitfa, cjua victa in setcrna pacc gaudcbi-
mus. Ad hoc nos cnim jam demonstrato finc cohortatur
octava sententia « Beati cjui persecutionem patiuntur
:
w propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelo-

» rum 2. »
SERMO CGCXLYIII K
De tiinore Dei^ II.
I. INoN chibito, dilectissimi fratres, insitum csse cor-

dibus vcstris timorcm Dci cpio ad vcram ct sohdam for-
titudinem pcrchicamini. Cum cnim fortis illc dicatur, cpii
neminem timet perverse fortis cst, cjui primo Deum non

;
vuk limcrc, ut timcndo audiat, audicndo diligat, ct di-

hgcndo non timeat. Tunc crit vcre fortissimus, non su-
pcrba duritia, scd sccura justitia. Sic ctiam scriplum est
« Timor Domini, spcs foititudinis''. » Cum cnim timctur
poena cj[uam minatur, discitur amari prtvmium quod pol-
1 Malth. V. 9. — 2 ji;iJ_ 10, — 3 Alias 214 de Tempore. — * Prov,
XIV. 26.
;
SERMO CCCXLVIII, DE TIMORE DEI. 279

licetur ac sic per timorem poenae bona vita relinetur
:
per l)onam vitam Lona conscienlia comparatur, ut per

bonam conscientiam nulla pfjena timeatur. Quapropter
discat timere, cpii non vulttimere. Discat ad tempus esse
sollicitus, cpii semper vult esse securus. Lt enim dicit
Joannes « limor non est in ciiaritate, scd pcrfecta cha-

:
» ritas foras niittit timorem^. » Dixit sane, et veraciter
dixit. Si ergo liahere non vis timorem, prius vide utriini
jam perfectam habeas charitatem, c|U8e foras mittit timo-

rem. Si vero ante istam perfcctionem timor excluditur,
superbia inflat, non charitas aedificat. Nam sicut in bona
valetudine fames non fastidio, sed cibo pellitur; ita in
bona mente timor non vanitate , sed charitate pellen-
dus est.
II. Discute itacpie conscientiam tuam, quiscpiis timerc

jam non vis. iNoh superficiem compalpare, descende in
te, penetra interiora cordis tui. Piimare dihgenter, utrum
nulla ibi vena venenata taljificum amorem syecuii sugat et
sorbeat, utrum nulla carnahs vohiptatis movearis et ca-
piaris illecebra, nuUa inani jactanlia tumidus extoHaris,
iiulla cura vanitatis cxecstues : audeas nuntiarc purnin ac;
lic|uidum te videre, (piiclc|iii(l hite])rariiin in conscienlia

pciscnilaris, a ficlis, a chclis, a cogilalionihus pra\is;
si jam ini(|uilalis diligentia non faligal, ulriiin iccpiitalis
negligenlia uulla suNrcjjat. Si h;cc ila sunt, recte gaudes,
gaiule esse te sine timoie. I'lxchiserit aulem eum cliaritas
Dei, (picm diligis cx lolo cordc. et ex tota anima, et ex
lota mente tiia. Ivvciuserit cum et charitas proximi, (picm
diligis tan(piam tc ipsum : et ideo pro il!o satagis, ut etiam
ipse lcciim ex loto conlc, c\ tola anima, ex lola mcnlc
diligat Dciim : ([nia non aljlcr rcclc diligis el lc ipsiim,
iiisi (jiiia sic diligis Dciim, iit noii pio|tlcrea miiius ciim
' I Juaii. IV, 1 8.
sSo S. AUGUSTINI liPISCOl'!
diligcis, qiiia convcrleris vcl ad te ipsiim. Si aulcm quam-

visiiitra te ipsum nulla irritariscupiclitate, (quod quidcm
de sc quisaudeat gloriariP) tamcn si tc ipsum in te ipso
diligis, ct de te ipso tilii placcs, lioc ipsum veliemenlius
timere dcljcs, quia niliil timcs. Non cnim quacumque di-
lcctionc foras mittendus cst timor , scd rccta dilcclione
qua tota diligimus Dcum, ct propterea proximum, ut sic
et ipse diligat Ucum. Se autcm in se diligere, et sibi pla-
cere, non est justitiae charitas, sed superbias vanitas. Ac
per boc Apostolus justa rcprebcnsione pcrcussit se ipsos
amantes et sibi placentcs. « Perfecta ergo charitas foras

w miltit timorcm. Sed ea diccnda cst cbaritas, quse iion
»
est vilitas. Quid autcm vilius quain bomo sine Deo? Ecce
quid amat, cjui se ipsum non in Dco, sed in se ipso amat.
Piecte buic dicitur : « ISoli altum sapcre, scd time^. »
Quia cnim aUum sapit, et idco non timet, utique perni-

ciose non timet, qui non in solido collocatur, scd flatu
superbips vcntilatur^. Ncque mitis et pius est, qui se
ipsum in se ipso amat et laudat scd elatus et fcrox, non :
novit dicerc:(cln Domino laudabilur anima mea au- ,
>jdiant mites, et jucundentur"^. » Quid enim boni amat,

quiforteboc ipsum propterboc ipsum amat nibil timcre?
Potest enim boc sibi pcrsuadere, non sanitate, scd im-
manitate. Ycrbi gratia , cst aliquis audacissimus latro,
f[uanto pcrvcrse fortior, tanto periculose crudelior, qui
j)ropteripsum amorem suum quo amat nibil timere, in-
quod amat cxerceat, ct exer-
gentia facinora moliatur, ut
cendo corroboret quanto cjus fuerint majora commissa,
:
tanto major crit non timentis audacia. Non boc ergo

pro magno bono amandum est, quod in bomine pessimo
invcniri potest.
III. Quapropter irridendi sunt bujus mundi pliilo-
1 Rom. xt, 20. — 2 i.loriis ibid. — 3 psal. xxxiii, 3.

SERMO CCCXLVIII. DE TIMORE DEI. q8i
soplii, non soliim Epicurci, qui eliam ipsam justitiam ve-
nalcm habcnt, carnalis prctio voluptatis. Dicunt cnim
propterca sapientem, justum essc debcrc, ut vel acf|uirat,
vel tencat ex corpore voluptatcm. Nam ct bi fortissimos
sc jactant, ct nihil onuiino timcrc sc dicunt : fjuia ncc

fjuitlquam Dcuni rcs liumanas curarc arbilrantur, et con-
sumpta ista vita nullam postca "crcflunt futuram ; et si
f[uitl cis atlvcrsitatis in bac ipsa contingit, co sc munitos

cxistimant, quia corporis voJuptatcm, cum cam in ipso
corporc tencre non possunt, possunl tamen animo cogi-
tarc, et ca cogitationc scsc oblectantlo, corporalis volup-
tatis bcatitudiiicm, etiam contra corporalis doloris impc-
tum custodirc. JNunifpiitl non et aputl istos dilcctio foras
mittit timorem? Sctl dilectio sortlitlissimae voluptatis,

imo dilcctio turj)issimcC vanitatis. Nam cum ipsam vo-
luptatem dc mcmljris corporis irrucns dolor excluscrit,
per falsam ejus imaginem in animo vanitatis remanebit.
Quse vanitas tantum amatur, ut cum eam vanus liomo
lotis viribus cordis amjjlectitur , ctiam doloris stcvitia
mitigetur. Non solum ergo isti dcridendi sunt, sed ctiam
ipsi Stoici. Nam istae duae sectae Epicurcorum et Stoico-
rum. sicut in Aposlolorum Aclibus lcgirmis, advcrsus

lumcii ]*auli noslii liimos suos austc sunl jaclilarcV Nam
et Sloici se forlissimos prcTferunl, ct non proptcr corjio-
ris voluplalcm, scd proplcr aiiimi virtulcm, idipsum
non limcre proplcr non timcrccustodiunl, lv[»bo lurgidi,
et non sa[)icnlia sanati scd crrore durali. Eo
, ([ui[)[)c
niirius minust[uc sani sunt, ([uo <Tgrolum aniuHnn a se

ipsis sanari possc crcdidcrunl. llanc aulcm [)Ulant (^ssc
animi saiiilalcm, ut ncc miscicri dicaiit dcbcn' sa[)icii-
tem. Si ciiiiii miscrcliir, iii([iiiiiiil. dolclc^niod aiilcin

dolcl, saiium noii cst. () stulta c;rcilas! Quid si co miiiiis
* AcL XVII, 18.
q82 S. augustini episcopi
dolct, quo sanuni non cst? Interest enini utrum pcrfecta
sanitatc non clolcat qualc : crit sanctoram ct corpus ct
aninius in resurrectionc mortuorum, quam isti non cre-
duut; quia indoctos magistros haLent, cum se ipsos ha-
bent. Interest crgo utrum ahquidsanitate, an stuporenon
doleat.L\dm sccunduni sanitatcm hujus mortahtatis sana
Ciiro cum
pungilur dolct. Qualis est ct animus sccundum
istam vitam bene affectus, qui com]>unctus laborantis
miseria, condolescit misericordia. Caro autem graviore
morbo stupida , \c\ amisso ctiam spiritu mortua, ncc
cum pungitur dolct : quahs est istorum auimus, qui sine
Dco pliilosopjiantur, vcl potius praefocantur. Sicut cnim
corpus animo inspiratum, Dco inspiralus ipse animus
sic
vivit. Yideant ergo isti, qui non dolent ncc timent, ne

forte non sint sani, scd mortui.
IV. Timeat autem Christianus , antequam perfecta

charitas foras mittat limorcm : credat et intclhgat sc pe-
regrinari aDomino, quandiu vivit in corporc quod cor-
rumpitur animam. Tanto minor sit timor,
et aggravat
quanto patria quo tendimus propior. Major cnim timor
debet esse peregrinanlium, minor propinquantium. nul-
lus pervenicntium. Sic et timor pcrducit ad charitatem,
et perfecta charitas foras mittit timorcm. Timeat auteni
Christianus, non eos qui corpus occidunt, ct postea non
haboiit quid faciant^ : scd cum qui habct potcstatcm ct
corpus ct animam in gehennam ignis occidcrc. Est autcm
ahus « Timor Domini castus permanens in saecuhira sae-
w cuh-. » rSon ergo cum pcrfecta charitas foras mitlit,
ahoquin non permancrct in seccuhim saecuh : ncc frustra,
cum dictum cssct 'Jimor Domini, » additum cst « Cas-
:
-»
» tus; >j
atqueita conjunctum cst, « Pcrmancns in sa^cu-
» lum saecuh. » Quare , nisi quia iUc timor ,

qucm foras
* Liic, XII, 4. — 2 pjyi_ xviii, 10.
SERMO CCCXLIX, DE CIIARITATE. 283
cliaritas mitlit, proptcrca ])ungit aniniam, ne amittatur
aliquid, quocl in crcatura diligitur, vel ipsa salus ct re-
quies corporalis, aut aiiquid tale post mortem? Proptcrea
cnim timcntur et apud infcros poenas et dolorcs ac tor-
mcnta gchennarum. (>uni vcro cavct aninia, ne Dcus il-
lam descrtus dcserat, timor est castus permancns in ScC-
culuin sasculi. Dc quo latius dicerem, nisi Scrnio jam
louglor et mcis scnilibus viiihus , ct vcstras fortassc sa-
ticlati parcere cogcrct.
SERMO CCCXLIXi.
De charitate^ et de cceco illuininato.
I, De cLaritatc noLispauloantc Aposlolusloqucbatur,

cum cjus Mpistola Icgcrctur ; et eam noLissic comnicnda-
Lat, ut intclligercmus ctctcra omnia, quamvis jnagna Dci
dona, sine uUa niliil prodessc. Lbi autem ipsa est, sola
csscnon potcst. Et nos ergo Vcslrae CLaritati Scrmoncni
dc cbaritatc rcddamus. CL;irItas a.lia cst divina, aiia Lu-
inana : alia cst liumaiia licila. alia illicita. Dc Lis crgo
tribus cLaritatihiis vcl dilcctiouil)US , duo cnim nomiiia
babct apud Ealinos ,
quic Cnccc aya—/; dicitur, (piod
Dominus donavcrit dicam. Ilivc crgo prima est disliiLu-
liomca, (piod dixi, aliain liumanam. aliam divinam csse
cLarifatcm : camd('m(|iic liiimanam in duo distriLui ,
quod alia sitlicila, ;ili;i illicil;i. Fiiiiscigo Kxpior dc Lu-
m;iii;i licil;) , (|ii;i' noii i'('|ii'('li('iidilili' : dciiidc dc Liiiii;iii;i
illi( il;i , (|U;c d;imii;iliii : lcilio Av di\iii;i , (|ii.c iios pcr-

diicit ;id rcgiium.
' Aluo iK 'l'iiii|iui'c 5a.

II. Ut ergo brcvitcr insiimcm, licita csl Jiumana cha-
ritas, f|ua uxor diligilur ; ilJicita. qua mcrctrix vel uxor
alicna. In foro cnini ct ])latcis magis licita cliaritas diligi-
tur quam nicrctrix : in domo Dci , in tcmplo Dei, in ci-
vitate Cliristi, in corporc Cliristi , cliam mcretricis amor
ad geliennas amanlcm pcrducit. Licitam ergo charitatcm
habetc humana cst scd, ut dixi, Hcita est. Non sohim
: ;
autem ita licita esl, ut concedatur scd ita licita, ut si de- :
fuerit, reprehendatur. Liccat vohis humana charitate

dihgcrc conjugcs , diligcre filios, dihgere amicos vcstros,
dihgcre civcs vcstros. Omnia enim ista nomina hahcnt
iieccssitudims vincuhim ,et glulcn quodam modo cliari-
tatis. Sed vidctis istam -charitatem esse posse ct impio-

nim, id est, paganorum, Judasorum, hsereticorum. Quis
enim eorum nonamat uxoreni, fihos, fratres, vicinos, af-
fines , amicos , etc. Haec ergo humana est. Si ergo tali
quiscpie crudchtate effcrtur, ut pcrdat etiam humanum
dilectionis affcctum, et non amct filios suos, ct non amet
conjugcm suam nec inter homines numcrandus cst. Non
;
cnim hiudandus est cjui amat fdios suos, sed damnandus

est qui non amat filios. Adhuc enim videat cumquibus
debct ei esse dilcctio ista communis. Amant fdiosetferae :
amant fdios aspides, amant fdios tigridcs amant fihos ,
lcones. Nuha cnim bcstia est, quas non filiis suis blande
immurmiiret. Nam cum terreat homines, parvulos fovet.
Fremit leo in sylvis, ut ncmo transcat : intrat in spclun-
cam, u])i habct fdios suos, omncm rabicm fcritatis cxpo-
nit. Foris eani ponit, cum ipsa non ingrcditur. Ergo qui
non amat filios suos ctiam lcone pcjor est. Humana sunt
ista, et licita sunt.
III. Illicitum amorem cavete. Membra Christi estis,

et corpus Christi estis. Authte Apostolum et terremini.
Non potuit eiiim gravius dicere, non poluit vehementius,

, ;:
SERMO CCCXLIX, DE CIIARITATE. ^85

non potuit acriiis delciTcre Christianos ab amore forni-
calioniini, nisi uIjI tlixit : « Tollens ergo membra Christi,
» fiiciam membra meretricis^. » Ut autem hoc diceret, su-
perius ait : « Ncscitis, quia qui atlhEeret meretrici, unum
» corpus efilcitur-?» Et tcslimoniuni de Scriptura dcdit
quod scriptum cst « Erunt duo in carne una ^. w Diclum
:
cst enim hoc divinitus; scd deviro et uxore ubi Hcet,
ubi conccssum cst, ubihoncstum est; non ubi turpc, non

ubi illicitum, non ubi omni rationc damnabilc. Sicut au-
t( in uiia fit caro in permixtione hcita viri et uxoris : sic
uua fit caro in pcrmixtione illicita mcrctricis ct amatoris.

Cum crgo una ht caro , illud tc tcrrcat , illud cxhorrcat
cpiod addidit mcmbra (^hristi. » Mcm-
: ccTollcns crgo
bra Christi attcndc, Christiane membra Christinoli in :
altcro, in tc attcndc mcmbra Christi, qui cmptus cs san-

«
guinc Christi 'lollcns crgo mcmbra Christi, faciam
:
» mcmbra mcrctricis?» Hoc ([ui non horret, Dco horrct.
IV. Prorsus, ])rorsus obsccro vos , fratrcs mci : ccce

ponainus, (juod non cst, promisissc Dcuin talibus impu-
Qui taha feccrinl, miscrcbor corum,
nitatcm, ct dixisse :
non cos dainnabo. Eaciamus lioc dixissc Dcuin. luiain

promissa imj)unitatc tollit (piisque mcmbra Christi, ct
facit jam mcmbra meretricis? INon facit, si est ibi tertia
di\ina dilectio. Etcnini tres dilectiones commemoravi : de

Iribus m(>, (juod Dominus darct, dicturnm cssc promisi
dc licila huinaiia, de illicila humana , dc illa cxccllcnli

atque divina. Interrogcmus diviiiain charitatcm ct po-
,
nainiis anlc illain (liias hiiinaiias ( haiitatcs ct dicamus ci

l''ccc licila chaiitas hiiniana , (pia iivdt (liligiliir, ct lili.r
a]iaH|uc necessitudincs Sicciilarcs : c( cc alia illicila, (pia

diligilur mcictiix , cpia diliyitiir ancilla alicna, (pia dili-
îtur aliciia iilia noii pclita, non proinissa, (pia diliL;itiir
* I Cor. VI, i.T, — '^

Ujid. iC. — ••
r.i-ii. II, jj
uxor aliena. Duas ante te cuni qua ista-
sunt cliaritatcs ;
rum vis manere? manere cuni illa liumana li-

Qiii eligit
cita, €um illa liumana illicita non nianet. Nemo sibi di-
cat : Ambas habeo. Si ambas Iiabes aclmitlendo ad te
dilectionem meretricis, injuriamfacis tanquam matrona^,
quse ibi babitat, divinae cbaritati. Puto enim quia si ,
bomo conjugatus sis et diligas meretricem non miltis

, ,
meretricem in doinum tuam ut babitet cum matrona

,
tua. iXon usque adco progrederis. Tenebras qu?eris, late-

bras qureris, turpitudinem non profiteris. Sed et qui non
babent uxores, et sunt meretricum quasi licentius ama-
tores, (ideo dixi quasi, si jam

quia ct ipsi damnantur ,
sunt fideles )
: nondum
puto quia babens
et adolescens
uxorem, si diligat meretricem non eam facit babitare ,
cum sorore sua, non eam facit babitare cum matre sua,
neinjuriam faciat buman?e pudicitice, ne offendat decus
saneuinis sui. Si erso non facis babitare mcrctricem ,
quam diligis, cum matre tua, cum sorore tua, ne, sicut
clixi, olTendas clecus sanguinis tui ; facis babitare in corde

tuo dilectionem meretricis cum dilectione Dei, et offcndis
decus sanguinis Cbristi?

V. Amate Deum^nibil melius invcnitis. Amatis ar-
gentum, quia melius est ferro et fcramento amatis plus :
aurum, cpiia mcbusest argento amatis plus lapides pre- :
tiosos cpiia et auri prelium superant

,
amatis postremo :
islam lucem, cjuam dimittere formidat omnis qui mor-

tem timet amatis, incjuam, istam lucem, quomodo eam
:
amore cpiodam ingcnti desiderabat. qui post Jcsum cla-

mabat « IMiscrere mibi, llliDavid^. « (llamabat can-us
:
Cbrislo Iranseunle. iMetuebat enim ne transirct et non .
sanaret. Ktquantum clamabat? l t turba probibcnte non

taceret. Yicit contradictorem, tcnuit Salvatorem. Obstrc-
* Luc. XVIII, 38.
SERMO CCCXLIX, DE CIIARITATE.
287
pciitibus tui-Lis ctclamare proLibentiJms, stctit Jesus '
vocavit eum et dixit ei « Ouid vis tibi fieri?
, :
Domine
^.inquit, utvideam. Ixespice, fidcstua te salvum fcciti l
Amate (Jliristum ; desiderate ]umen, quod est Christus
Si desidcravit illc lumen corporis, quanto plus lumen cor-
dis desiderare debetis? Ad eum, non vocibus. sed mori-
bus clamemus. Yivamus bene, mundum contemnamus •
Hilnl nobis sit omne quod

Reprcbcnsuri sunt iios transit.
qiumdo vixerimus, quasi dilectores
sic
nostri bon)incs
s.Tculares, amantes terram, sapientes
pulvcrem, nibil de
coelo ducentes auras liberas corde, nare
,
carpentes •
re-
I.rebcnsuri sunt nos procul dul)io,
atque dicturi, si xldc-
nit nos ista humana, ista terrena contemnere : Ouid
pateris? qnid insanis? Turl,a
illa est contradicens^,
ne
accus clamct. Kt aliquanti Ciiiistiani
sunt, qui probi-
bcnt vivere cbristiane q.,ia ct iihi :
turba cum Cbristo
.iinbulabat, et vociferantt>m
homincm ad Christum 'ic
l.icem desiderantem ab ipsius Chrisli beiHficio
prohibe-
i)at. Sunt tales Christiani
sed vincamus illos vivamus:
,
benc; et ipsa vita sit vox nostra ad
Christum. Stabif'
quia stat.
VI. Nain et ibi mjsteriuin niagnumest.

Transiens erat
ille,
quandoilleclamabat:quandosanavit, stelit. Transi-
tus Cl.risli inlentos nos faciat
ad clamandum. Ouis est
Iransitus Christi? Qui<lquid pro
nobis femporaliler ncr-
tuht, transilusejus.esl. âUrs est,
Iransiit nui.H.uid :
adhuc nascilur? CiVNii. i,,„.sii! n.i..H,uid :

adl.uc .•.cs-
cit? Suxit: n.im<|uid a,l|,.„- n.îi? I)ei;«ssus do.-miNii •
numq.nd adl,,.,- do.n.il ? .M,.nducavit el bibit : nuim.uid

adhucla.ii;. I>osl„,„o |Mr.,sus esl, vinctus est, ve.-bcra-
tus est, sp.ms ,„i„i,alus csl, alapis c.tsus
cst, spuli.s illi-
lus, hgnosuspcnsus, occisus, laiicea
pcrcussus, scpultus
' Ltic. xviii, /, 1,
288 S. AUGUSTINI EPlSCOPl
rcsurrcxit : adliuc transit. Asccndit in coelum, scclet acl
clcxleram Patiis : stctit. Clama (juantum potes modo

:
tc iiluminat. Nain et in co ipso (juod « Vcrbum crat

» apud Dcum, wutique stabat; cjuia non mutal)atur. « Et
)i Dcus erat Vcrbum : ct VcrJjuin caro factum est^. »
Caro pcr transitum multa fccit, ct passa est : Vcrbum
slctit. Ipso Verbo cor illuminatur ; f[uia ipso Vcrljo caro,
cjuam suscepit bonoratur. Tolle Verbum, cûid est caro?
lloc est cjuod tua. Caro autem C-bristi ut bonoretur :
rt Vcrbum caro factum cst , et babitavit in nobis. » (^la-

mcnuis ergo ; et bene vivamus
Vil. Amate filios vcstros , amatc conjuges vestras, et
si soeculariter. Nam sccundum (ibristum amarc debctis,

ut sccundum Dcum ilhs consulatis , et non in eis nisi
Cbristum dibgatis , et oderitis in vestris si Cbristum ba-
berc nokicrint. Ipsa cnim cst cbaritas illa divina. Nam
cpiid cis proderit transitoria et mortalis cbaritas vcstra?
'Jamen cjuando et bumanitus cbbgitis ,
pkis Cbristuni
amate. Non dico utnon dibgas uxorem, scd plus ckkge
Cbristum. Non dico ut non dikgas patrcm, non dico ut
non ckligas fdios ; scd plus dibge Cbristum. Audi ilkim
dicentcm , ne mca putes ista vcrba : « Qui amat patrem
« autmatrcm pkis quam mc, non cst me dignus^. »
Ouando audis « Non cst me ckgnus, » nontimes? De
:
cpio dicit Ckristus « Non est me dignus, » non est cuni

:
illo qui cum iko non crit ubi erit? Si non amas cum
: ,
iko essc, time sine illo csse. Quare time sine iko csse?
Quia cum diabolo cris, sicum Cln'isto non fucris. Et ubi
erit diabolus? Aucli ipsum Ckristum « Ite in ignem :
» [ctcrnum, cpii paratiis cst diabolo et angcks cjus^. » Si

ignecoeknon acccnderis, igncm timegekennarum. Sinon
amas esse inter Angelos Dei , lime essc inter angelos cka-
» Joan.i, t,ct i/,. — 2 Maiili. x, Sa. — 3 iJ. xv, 41.
SERMO Cr.CL, DE CIIAniTATE. ^89
Loli. Si non amas cssc in rcgno, time cssc in cnmino ignis
ardentis, inextinguiljilis, scnipitcrni. Viucat in lc prius
limor, ct crit amor. Tiinor psedagogus non ipse in te sit,
rcmaneat, scd tead charitatcm, quasi ad magistrum per-

ducat.
SERMO CCCLi.
De Charitate, IT.
I. DiviNARUM Scripturarum multipliccmabundanliam,

latissimamquedoctrinam, fralresmei, sincullo crrorccoin-
prclicndit, ctsine ullo labore cuslodil. cnjiis cor j)lcnuni
est cliaritate : diccnle Apostolo : « autcm ie-
Pk-nitiido
» gis cliarilas-. >; Vx alio loco : « Finisautcm praeceptiest
») charitas dc cordc puro, ct conscicnlia l)ona, ct lidc noii
» ficta^. w Quis cstautcm finisprivcepti, nisipra^ccjiti ad-
implclio ? ctquid cst pr.Tcepti adiinplctio, nisi lcgis pic-
niludo? Ouod crgo ibi dixit : '( Plenitudolcgis cst chari-
» tas : » lioc ctiam hic dixit : «. Finis pr;rccpti est
» cliaritas. » Nec dul>ilari iillo iiiodo jiotcsl, (piod lcm-
pliiin Dci sit homo . i!M[iio liahilal cli.iriliis. I)i( ii ciiiin
et .loaiincs : " Dciis cliaritas c. l '. » lla'c aiilcin dicciilcs
Aposloli ct iiohis chaiitalis cxccllcnliain coinincndantcs,

non uliijiic aliiid, nisi ([iiod comcdciMiil, nicliiarc r)0lue-
runt. I|)sc (|ui|)[)c Doniinus |)asccns cos vcrho vcritalis,
Vcrho charitalis, qiiod cst i|)sc paiiis vivus . (|ui de C(rlo
tlcsccndit : « Mandaliini, iii([uit, novuin do vohis, ut di-
• Allasde Teinpoie 'hj. — '^
Koiii. i, 10. — ^ i 1 ini. 1, 5, tl I lonis iUiJ,
— ^ f Joaii. IV, S.
cxxvin. ic)
» ligatis iiivicem. )>Etiterum « Iii hoc scient omnes
:
» quia Discipiili mci estis, si vos invicem dilexeritis*. »

Ille enim qui venit per crucis irrisionem carnis perimere
corruptionem , et \'etustatem vinculi mortis nostrce suce
mortis novitate dissolverc , mandato novo fecit liominem

novum. Res enim vetus erat, ut homo moreretur. Quod
ne semper valeret in homine, nova facta est, ut Deus
res
moreretur. Sed quia in carnc mortuus est, non in Divi-

nitate, per sempiternam vitam Divinitatis non permisit
esse sempiternum interitum carnis. Itaque, sicut dicit
Apostohis « Mortuus cst propter delicta nostra, et resur-
:
» rexit propter justificationem nostram^. >; Quid ergo

contra mortis vetustatem attuht vitte novitatem , ipse
contra vetus peccatum opponit novum mandatum. Qua-
propter quisquis vetus peccatum visextinguerc, mandato
novo extingue cupiditatem, et amplectere charitatem. Si-
cut enim radix omnium malorum est cupidilas ita et ra- ;
dix omniumbonorum est cliaritas.
II. Totam magnitudinem et Lititudinera divinoruni
Eloquiorum secura possidet charitas, qua Deum proxi-

mumque dihgimus. Docct enim nos coelestis unus Magis-
ter, et dicit : « Dihgcs Dominum Dcum luum ex toto
» corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tua ;
» et dihges proximum tuum sicut te i])sum. In his duobus

» prseceplis universa Lex pendet, et Proplietae^. » Si ergo
non vacat omnes paginas sanctas perscrutari, omnia in-
vohicra sermonum evolvere, omnia Scripturarum secreta
penetrare : tene charitatem , uhi pendent omnia : ita te-
nebis quod ibi didicisti ; tcnebis etiam quod nondum di-
dicisti. enim nosti charitatem

Si , aliquid nosti unde et
illud pendet quod forte non nosti, quod in Scrip-
et in eo
turis intelligis, charitas patet ; in co quod non intelhgis,

i Joan. xui, 34, 35, — 2 Rom. iv, 25. — 3 MaUh. xxir, 37-40.
1
SEP.MO CCCL, DE CIIARITATE. 20

cliaritas latet. Hle itaque tcnet et quocl patet ct quocl
latet in divinis sermonibus, c[ui cliaritatem tenet iii mo-
ribus.
m. Quaj)ioptcr, fratres, sectamiui cbaritatem, dulce

ac salubre vinculum mentium, sine qua divcs pauperest,
et cum qua paupcr dives est*. Ibec iu adversitatibus to-
lerat, in prosperitatiljus temperat; in cUiris passionibus
fortis, in boiiis operil)us liihiris; in tentatione tutissima,
in bospitabtate lalissima ; intcr vcros fratres laetissima

,
intcr falsos paticntissima. In Abcl pcr sacrificiuin grata,

in No("' pcr diluvium sccura, in Abrabti? pcrcgrinationi-
bus fidclissima , in Moyse intcr injurias lenissima , in
David tril)ulatioiiibus maiisuetissima. lu tribus pucris
blandos ignes innocentcr expectat : in ]\Jacbabyeis sicvos
ignes fortiter tolerat. Casta in Susanna erga viruin, in
Anna post virum, in Maria pneter virum. Libera in
Paulo ad argiiendum-.bumilis in Pctro ad obcdicndiim :
Immana in (bristianis ad confitcndum, divina in Clnislo

ad ignoscendum. Sed c|uicl ego de cbaritatc majus aut
ubcrius ])ossuiii diccrc, qiiam qiias pcr os Aj)Ostoli laiulcs
cjus iiilonat Dominus, supcrcmiiicnlem viam demonslran-
tis atque dicentis : « Si linguis bominum loquar et Aa-
» gclorum , cbaritatcm autcm non babcam , factus sum
» fcramentum sonans, aut cymbalum tinnicns? Kt si ba-
» bucropropbctiam, et scicroomnia sacramcnta, elomucm
wscicnliam, et si ba])Ucro omiicm lldem, ita ut montcs
» transfcram , cbaritatcm autcm non babcam , niliil
)j sum. ]'A si doiia\cio omiics lacultatcs mcas, fi v;}
» distiil)iicio omiiia mca |)au])cribus, el si tradidero cor-

» ])iis mciim iil ardcam, cliarilalcm non babcam , niliil
w miliil ])rodcst. Cbaiitas magiiaiiima cst , cliarilas bc-
» nigna est. Cliarilas iion iemulatiir, non agit jierpcram
' Flonis aJ i C.or. xiv.
^CÎ S. AUGUSTINI EPISCOPI
» 11011 inflatur , non delioncstatur , non quEerlt quae sua
»sunt, non irritatur, non cogitat maluni, non gaudet
» supcr iniquitatc, congaudet autcni vcritati. Oninia to-
» lcrat, omnia omnia sperat, omnia sufTert. Clia-

credit,
» ritas nunquam cadit*. » Quanta est ista? Aninia litte-
rarum, proplietite virtus, sacramentoruni salus, scienti£e
solidamcntum, fidci fructus, divitiae pauperum, vitamo-
riciilium, Ouid tammagnaninium, quam pro impiis iiiori?
Quid tam benignum ,
quaiii inimicos diligere? Sola est,
quam fclicitas non picmit, quia non a?mulatur.

alicna
Sola cst, quaiii fclicitas sua noii extollit, quia non infla-
tur. Sola est, quam conscicntia mala non pungit, quia
non agit pcrpcram. Intcr opprobria sccura cst, inter odia
Lencfica est ; intcr iras placida cst, inter insidias inuocens :
inler iniquitatcs geniens, in veritate respirans. Quid illa
fortius,.non ad rctribucndas, scd ad non curandas inju-

rias? Qaid illa fidclius, non vanitati, sed aeternitati? Nani
ideo tolerat onniia in prascnli vita, quia credit omnia
de fulura vita; ct sufTcrt oninia quae hic immittuntur,
quia sperat omnia qua? ibi promittuntur nierito : nunquam
cadit, Ergo scctamini cbaritatcm, et eani sancte cogi-
tantes afferte fructus justitiae. Et quidquid uberius, quam
ego dicere potui, vos inveneritis in cjus laudibus, appa-
reat in vestris moribus. Oportet enim ut senilis sernio
non sokim sit gravis, scd etiam brevis.
' I Cor. xiir, 1-8, viJe etiam P.eJa et riorus ibiJ.

—
SER3I0 CCCLr. DE PCENHENTIA. QqS
SEiniO GGCLli.
De utilitate agendce Poenitenticv ^ I.
I. QuA.M sit utilis et necessaria prjeiiitentiae medicina,

facillimehomines intelliguut, qui sc homines esse memi-
nerunt. Scriptum est enim « Deus superhis resislit, hu- :
» miiibus autem clat gratiam-. « Et Dominus in Evange-
lio dicit : « Quoniam qui se exaltat, humihahitur ; et qui

se humihat, exakabitur^ : » magisque justificatus descen-
dit de templo Pubhcanus illc peccatorum confessione sol-
Jicitus, quam Phariseeus mcritorum euumeratione secu-
rus. Quamvis enim et ipse gratias egerit Deo, dicens :
« Gratias tibi ago. Dcus, quoniam non sum sicut cicteri

whomines, injusti, adulleri, raptorcs quomodo et Pu- ;
w bhcanus istc. Jejuno his in sablxito, decimas do om-
» nium quEccumquc possideo » tamen ei privhitus cst :
iUe, qui« De longinquo stabat, neque oculos audel)at ad

)jcrx'lum levarc, sed percutiebat j)cctus suum dicens: ,
)j Deus, propitius csto mihi peccatori '. » ISOn ciiiin illc
Pharisauis tam sua sanitatc. cpiam morljoruin ahciioruin

comparationc gaudebat. l lilius aulcm illi crat, (pioiiiam
ad medicum venerat, ea dc quibus icgrotabat, confitendo

monstrare, (|uam dissimularc a vulncribus suis, ct dc cl-
catricilms alienis audere gloriari. Non crgo miruin, si
rublicanus magis curatus absccssit, ([ucm noii piidtiit
ostendcrc ([iiod dolcltal. Iii rcl)ti.^ ([iti|i|)c \ isil)ilil)ii>. til
• Alias 5t> iiiiiT 5u lioiiiilias. — •^

JaioJj. iv, 6. — •*
l.iic. xvui, i l.
4 Ibid. ifii.
2^4 S. AUGUSTINI EPISCOPI
excelsa quisque contingat, in excelsum erigitur : Dcus
autcm cum sit omnium excellentissimus , non elatione,
secl humilitate conlingitur. IJnde Proplieta dicit : « Prope
w est Dominus his qui ohtriverunt cor^. >; Et iterum,
« Excelsus Dominus, cthumiHa rcspicit, et excelsa a longe
)) cognoscit^. » Excelsa ipsa posuit pro superhis. llla ergo
respicit, ut attoUat ista cognoscit, ut dejiciat. Cum enim
;
ait, quod « A longe excelsa cognoscit, » salis cum osten-

dit humiha de proximo attendere ; ipsum tamen Domi-
num excelsum esse precdixit. Solus enim Deus arrogans
non est, quantacumque se pra?dicatione Laudaverit. INon
ergo se arbitretur ah ocuhs Dei ahscondi superhia Deus :
enim excelsa cognoscit. ISec se rursus Deo conjunctam

putet : excelsa enim a longe cognoscit. Quisquis itaque
poenitcntice rccusat Deo propinquare humiHtatem , iion
cogitat. Ahud est enim, levare sc ad Deum ahud ; est,
Isvare se contra Deum. Quianteinum seprojicit, ah illo
erigitur : qui advcrsus ilhim se crigit, ah illo ])rojicitur.
Aha est enim solidilas magnitudinis, aha est inanitas in-
flationis. Qui foris tumescit, intus tahescit. « Qui ehgit

•» ahjici in domo Dei, magis qiiam hahitare in tabernacu"
); hs peccatorum^; » ehgit ilhim Deus, ut inhahilet in
atriis cjus, ct niliil sihi assumcntem ille.in sedcm beatita-
tis assumit. Unde in Psahno suavissime et verissirae ca-
nitur : « Beatus vir, cujus cst susceptio cjus ahs te, Do-
» mine'^. » Ne putes eum humihat scmper jacere ;
qui se
cum dictum sit : « Exakahitur. » Etne opineris cjus exal-

tationem in oculis hominum per suhhmilates fieri corpo-
ralcs : cum enim dixisset : « Beatus vir, cujus est susceptio
» cjus ahs te, Domine , » consequenter anncxu,it ct ostcn-
dit (^"usdem susceptionis cclsitudinem spiritaleni : « As-
» ccnsus, inquit, in corde" ejus disposuit, in convallc
• Psal. xxxm, 19. — 2 jj, cxxxvii, (5. — ^ jj_ lxxxiii, ii. — ^ Ibid. 6.
SERMO CCCLI, DE POENITENTIA. 2^5
» plorationis, in lociini qucni disposuit'^. » ULi ergo dis-
posuit ascensus? In corde , in convalle scilicet plora-
tionis. Hoc est : « Qui se humiliat, exaltabitur^. » Sicut
cnini ascensus exaltationem indicat; ita vallis Iiumilita-
tem, et convallisplorationcs. Sicut enim comes pceniten-
liae dolor cst; ita lacrvmas sunt tcstcs doloris. Optime
autem sequitur, et dicit : «Etenihi Lenedictionem dabit,
» qui legem dedit^. » Ad Iioc enim lexdata est, ut \ulncra
ostenderet pcccatorum ,
qucC gratiae benedictio sanaret.
Ad hoclcx data est, ut superbo infirmitatem suam notani
facerct, infirmo pfjcnitcntiam suaderct. Ad Iioc lex data
cst, ut diceremus in convalle ploratiouis : « Yidco aliam
» legem in membris meis repugnantem legi mentis meae,
» et captivantem me in lege pcccati, quae est in mcmbris
» nicis : » et cum ipso ploratu clamarcnius : « Infelix ego
» homo, quis mc libcrabit de corpore mortis Imjus ^? » ct
succurreret nobis, exaudiente illo qui crigit chsos, solvit

com|)cdilos. illuminat ciccos^, « Gratia Dei pcr Jesum
ii (Jhristum Dominum nostrum'^. »
II. Tres sunt autcm actiones pfjenitentiae,quasmecum
Vcstra Erudilio recognoscit. Sunt enim usitatcC in Ecclc-
sia Dei, ct diligenter altendentibus notae. l na est quic
novum hominem parlurit, donec pcr baptismum salu-
tarc oninium pricteritoriim lial ablutio pecqatoruin : ut
tanquam [)uero nalo dolorcs Iranscanl , tpiibus \iscera
urgcbantur ad parltiin, et tiisliliain hctilia coasequalur.
Omniscnim, (|ui Jani ailjihr volunlalis sua* constitutus
cst, cum acccdit ad sacrameula fulilium, nisi cuin pii-ni-
teat vitip veleris , novam non potcsl inchoarc. Ab hac
i)a;nitentiq^ cum I)apti/:intii|-, soli parvuli j>unl immunes:
nondiiiii ciiim iili posîin! lilxio Mibiliio. (Jiiiltiis lamcii
• l'siil. i.xxxiii, 7. — * I.iii-. XVIII, I

i. — i Vin\, i.wxiii, S, — * Uiiiii.
VII, aJ cl a4, — ^ pjji, t.xuv, G. — ^ Kom. mi, a6.

ad consccrationcm rcmissionemquc originalis peccati pro-
dest corum fidcs, a quibus offcrunlur ; ut quascumquc
niaculas dclictorum pcr alios, cx quihus nati sunt, con-
traxerunt , aliorum ctiam interrogatione ac responsionc
purgcntur. Ycrissimcquippe in Psalmisplangitur : « Eccc
y>'m iniquilatc conceplus sum, ct in pcccalis matcr mea
» me in utero aluil w Item quod scriptum est, « Non cssc
'^.
V mundum in conspectu Dei, nec infantem, cujus est vita

» dici unius super tcrram^. » Exceptis crgo talibus, de
quoram ordine ac mcrito in futura i!la, quft"promittitur,
sortc sanctorum, vclle amplius quEcrerc, liominum mo-
dulum tamcn creditur cis prodcsse ad spiri-
exccdit ; pic
talem salutcm, quod Ecclcsiasticct" auctoritatis per totum
orbem lcrrarum tam firmo robore custodilur ca^terorum :
bominum nullus transit ad Cbristum ut incipiat csse ,
quod non crat, nisi eum poenitcat fuisse quod erat. Ibcc
prima pGenitcntia praecipitur Judaiîs, dicente apostolo
Petio: «Poenitentiam agite, et baptizetur unusquisquc
x> vcstrum in nominc Domini nostri Jcsu (Hiristi^. » Tabs
abipso Dominoimpcrabatur, cum diccret : « Poenilentiani
>) agite, appropinquavit enim rcgnum coelorum ^. » De
bac ctiam Joanncs Baptista, plcnus Spiritu sancto, prse-
cursor ct praeparator vios Domini ita dicit « Gcneratio :
wvipcrarum, quis ostendit vobis fugere a ventura ira?

>;Facite ergo fructum dignum poenitentia^ ^. »
111. Altcra vcro p;a>nitentia cst, cujus actio pcr totam
istam vitani, qua in carnc mortab dcgimus, perpetua sup-
plicationis Primo, quia nemo
bumibtate subeunda est.
vitam astcrnam immortalcmquc dcsi-

, incorruptibilcm ,
derat, nisicum vitasbujus tcmporabs, corruptibilis, mor-

talisque poenitcat. Non enim sic quisquc in vitam novam
> Psal. L. 7. — 2 Job. XIV, 4, juxla lxx.— 3 Act. 11, 38. — ^ MaUli.
IV, 17. — 5 Id. m, 7, 8.
SERMO CCCLF, DE POENITENTIA. 297
pcr sanclificationcm Lantismi nascitur, ut quemadmo-
tluin dcponit ibi omnia peccata praetcrita, ita ctiam sta-
tini cormptioncmquc dcpouat.
mortalitatcni ipsani carnis
Quod si non ita cst, rcstat ut illud quod scriptum est,
quod cliam quisquc in se scntit adliuc, dum in hac vita
est, « Corpus quod corrumpitur aggravet animam, ct dc-
»primat terrena inhabitatio sensiim mulla cogitantem^. »

Quod tunc in illa Lcatitudine quia non erit, cum absor-
Lcbitur mors in victoriam^ : quis dubitct in quacumque
temporali fcHcitate vcrsemur, pamitcrc tamen nos debere
hujus vilcC, ut ad iliam incorruptionem tota aviditatc cur-
ramus? Indc cst cniui quod etiam Aposlolus ail « Quan- :
» diu sumus in corpore percgrinamur a Domino pcr ,

:
» fidem cnim amhulamus, non per speciem^. » Quis crgo
festinat atquc o[)tat ad patriam rcmeare, et illam spcciem

quaj est facie ad lacicni contemphiri, nisi qucm pcrcgri-
nationis suae poenituerit? Ex quo dolore poenitentis, etiam
vox illa miscraluhs erumpit ct sonat : « IIcu mc, qnoniam
» pcrcgrinatio mea longinqua facta cst. » Et ne putcs non-
dum hdclem ista loqui, vide quid scquitur : « Inhahitavi
» in tahernaculis Cedar cum his qui odcrunt paccm, :
» eram pacificus; cum loqucrcr eis, impugnal)ant me

»valde'''. » Non solum hoiniiiis fidclis, scd ctiani Evan-
gclislae firmissimi et Marlyris Ibrtissimi ha:c verha sunl.
INani iiidc cst ctiain illiid Aposloli : « Sciinns cniin. qnia
» ct si terrciia noslra doinus hiijiis liabilalioiiis dissoba-
» lur, aedilicalioncm habcmus cx Dco, doimiin iion maiiii
» factam, ictcriiam iii ca'lis. Elciiim in hoc iiigcmiscimiis,
» hahitaculum nostrum, cpiod dc ctrlo cst supciindni ,
» cupientes : si lamcn et induli, non nudi inveniamur.

» Eteiiim qui sumusin hac luiLitalione, ingemiscimus gra-
* Sa|). IX, 1.1. — i i Cor. xv, 5',. — ^2 Cor. v, (>, 7. — ' r»jl.
cxix, 5-7.
» vati. in quo nolumus spoliari, scd supcrvcstiri, ut ab-
)) sorbeatur mortalo a vila^. » Quid crgo cupimus, nisi
ita non nunc sumus? Et quid ingemiscimus, nisi

csse ut
pa-nitendo quia ita sunuis? Scd quando ita non crimus,
nisi tcrrcna domo rcsoluta, ut ccelcstcm liabitationem et
animo et corpore lotius liominis immutationc sortiannir?
Quaproptcr et sanclus Job non ait esse tcntationcm in
bac vita, scd banc ipsam vitam tentationcm dixit esse,
ita locpiens Numquid non tentatio cst vita bumana
: «
» supcr terram^? » Ouo in loco etiam mjstcrium laj^si

bominis mirabililcr tctigit diccns : « Tancpiam scrvus fu-
» giens dominum suum, ct consccutus umbram^. » Non
enim lia^c vita dicenda cst potius, cpiam umbra vita:".
Nec immerito fugitivus Adam post oilensioncm pcccati
abscondit se a flicie Doinini, lectus foUis arborum, c|ui~
bus opacantur umbracuLi, « Tanquam fugiens Dominuni
» suum, sicut dictum est, ct consecutus umbram. »
IV. Qua? universa ad boc clicta sunt nc quis per ,
baptismum cjuamvis justificatus sit a prioribus peccatis,

tamen superbire audeat si nihil committat Unde ab al- , ,
taris communione separctur; c|uasi jam de pJena sccuri-
tate se jactans sed potius servct bumilitatem, quit pene

;
una discipHna Cbristiana cst nec superbiat terra et ci- ,
nis^, donec ista nox tota transeat « In c|ua pcrtranseunt :
» omncs besticG sylvre catuli leonum rugicntcs, f|uaTcn-

,
» tes a Deo escam sibi^. » In hanc escam Job ipse petitus

est, qui dixit : « Tentatio est vita humana super terram*'. »
Etiam Dominus : « In liac nocte, inquit ,
postuUivit Sa-
» tanas vexare vos sicut triticum^. » Quis itaquc sanae
mentis noningemiscat? Cui nonper poenitentiam siccsse
displiceat? Quis non tola humilitate supphcans divino
* 2 Cor. V, 1-4. — "^
Joh. VII, I. — 3 il>icl. 2, jiixta i.xx. — ^ Eccli. x,
9.
— 5 psa|_ citi, 21. — ^ JoIj. VII, I. — ?
Luc. xxii, 3i,
,
SERMO CCCLI, DE POENITENTIA. Q99

adjutorio se exaudibilem praebeat , doncc transeat omnis
ista tcntationum materies atque umbra terrena ; et ille qui
nunquam deficit , ctiam noLisilluccscat sempitcrnus dics,
et illumiuct abscondita tcncbrarum , et manifestct cogi-
tationcs cordis, ct tunc laus erit unicuique a Dco''^?
Deindc quamvis sc quisquc glorictur sic babcrc corpus
cdomitum, ut mundo crucilixus ab omni opcrc malo, in
servitutem redacta membra castigct ne jajn rcgnet pcc- ,
catum in ejus mortali corpore ad obcdicndum desidcriis ,
cjus; sokun unum vcrum Deum colat, nulli simulacro-

rum ritui dcditus, nullis sacris daemoniorum irrctitiis,
non accipicns in vanum nomen Domini Dci sui, quictem
scmpitcrnam certus cxpeclans, dc})itum lionorem parcn-
tibus rcddcns, ncc cruentus bomicidio , ncc fornicationc
turpatus , nec furto fraudulcntus , ncc mendacio dupli-
catus, ncc rci vd uxoris alicna; concujiisccntia sordidus ;
non in suis ctiam rcbus aut bixuria dillkiat, aut arcscat

,'
avaritia; non sit non sit contumdiosus

contentiosus ,
non malcdicus ; vendat poslrcmo omnia sua ct dcl pau ,

-
peril)us, ct scquatur (ilirislum, atquc tbcsauro ca^lcsli

radicem cordis infigat : quid vidctur addi posse ad tam
plcnam justitiam ? Tamcn nolo glorietur. Intdligat bapc
oninia ])ra^stita sibi cssc, non a sc cxistcre. Quid cnim
babct, quod non acc(q)it ? Onod si acccpit , cpiid glo-
riatur, qiiasi non acccperit-? Mrogct sano pecuniam Do-
nnnicam : consulal [)roximo , sicut sibi scnlif cssc consul-
tum. JNcc putct satis cssc s<'rvarc intcgrum <[Uod accepit^
fic dicatur ei : « Scrvc nc(piam cl ])igcr, darcs pccuniam
» nu'am , ct cgo vcnicns cum usuris cxigcrcm-^ : >» nc aii-
fcratur ab co (|uod acccjît, nc |)rojiciatur in lcncbras c\-
tcriorcs. Quam Nclicmcnlissimam jâ-nam silimcrcdcbcnt
illi , (pii scrvare intcgrum jiossiiht ([iiod a( (([•ci unl
• i Cor. IV, .'.. — llticl. 7. — i Malili. \\\, jCt,
quae spes illoriim est , (jui hoc impie scelcraleqiie disper-
clunt? Versabitnr ergo iste non carna-iii rebus humanis ,
lis , sed spiritahs acquisitionis devinctus ofiicio

non qui- ;
dem negotiis s?eculari])us obhgatus sed tamen quia ,
militat Deo, non otio dcsidise torpidus et abjcctus. Det

ergo si potest suas eleemosjuas omnes cum hiLaritate
, ,
sive cum carnahbus necessitatibus pauperum ahquid ero-

gat, sive cum panis ca4estis dispcnsator invicta adversus
diabolum castra in credentium cordibus construit. « Hi-
» larem enim datorem dihgit Deus^. » Non itaque taedio
frangatur in difficultatibus rerum , quae necesse cst existant,
ut ostendatur homini quod homo cst. Non ira subrepat
in eum ,
qui aut odiose irruit , aut inopportune inopia
coactus petit; aut negotio suo, cum tu majore occupatus
es , inditFerenter flagitat subvcniri ; aut iii verbo mani-
festoe justitiae resistit caeca cupiditate, aut raiscrabili tar-
quidquam amplius vel minus quam opor-
ditate. INon det
tet non loquatur amphus quam opus est aut cum etiam
: ,
non opus est. « Speciosi enim pcdcs evangelizantium pa-

» cem evangehzantium bona^. » Sed tamen de terra sicca
,
pulverem contrahunt, qui sane in judicium eorum excu-

titur, qui sibi hanc exhibitionem pervcrsa voluntate
contemnunt. Non solum ergo propter ipsam vitae hujus
mortalitatcm ct ignorantiam , ct proptcr diei malitiam ,
qivte utinani sufficerct, sicut dc iUa dictum est : « Sufficit
» diei malitia sua^, » quam jubcmurferre atque portare,

donec transeat et sustincre Deum virilitcr agendo ut
, ,
fructum afferamus cuni tolerantia scd ctiam propter :
ipsum pulverem mundi liujus, qui pcîtincra cousulendi

consulentium pedibus adhaerescit, et damna quae in ipsa
negotiosissima dispensationis actione contingunt ,
quae
J 2 Cor. IX, 7. — 2Rom. x, i5. — 3 MaUh. vi, 34.

,
SEK^rO CCCLT, DE POENITEMIA. 3ol

Dominus prsestet ut cum lucris majoriLus compensentur,
quotidianam debcmus habcrc poenitentiam.
V. Sed si hoc dispensatores verbi Dei et ministri sa-
cramentorum ejus, milites Christi ; quanto magis caetera
slipendiaria multitudo, ct quaedam provincia inagni re-
gis? Quani ne forte vel falsa suspicione avaritiae miles ille
fidelissimus atque fortissimus apostohis Paulus ofTende-
ret, suis slipendiis militavit : et ubi forle defuit sumptus
necessarius : « Ahas , inquit , Ecclesias expohavi , acci-
» piens ab eis stipendium ad vestram ministrationem^. »
Quantoergo magis Ecclesice provinciales (lo) Sccculari-
bus negotiis oljligati ,
quotidianam debent agerc prjeni-
tentiam ? Qui quamvis a furtis, a rapinis, a fiaudibus,
ab aduheriis ct fornicationibus omnique hixuria , a cru-
dclitate odiorum et inimicitiarum pcrtinacia, ab omni
dcniquc idoloLitriae fa?ditatc, spectaculorum nugacitate,
haeresuni atquc scliismatum impia vanitate, atque ab
onniibus hujuscemodi flagitiis et facinoribus immuncs
puri atque integri esse debeant tamen propter adminis- :
Iralionem rerum familiarium, et conjugiorum arctissima

vincula, tam muha pcccant, ut non tam de istius mundi
pulverc aspcrgi ,
quam lulo obhniri vi(k'antur. IIoc est
quod Apostolus eis dicit : « Jam quidem omnino delict-um
» cst in vobis . quia jndlcia ha})etis \obiscum. Quare non
» magis initjuitatein palimini? Quare non polius Irauda-
»mini? » Nam illud exccrabilc cst, quod proptcr quos-
dam a(hlit cl dicit : « Scd vos inicpillafcm facilis, et
wfraudatis, et hoc fratribus-. » Exceptis lamen inicrui-
talibus et fraudibus, hoc ipsum haberc intcr se judiciu
ct lilesde SiP.cuiaril)US rcbus, deliclum cssc dicit : ipKuI
tamen lcrcndum (>ssc admonct si vel ccclcsiaslico judi( io ,
litcs hujusccmodi llnianlur. Ilinc csl cliam ilhul u Qui :
" 'i C.ur, XI, 8. — '*

I Cor. vr. 7, «.
3oQ S. ALGUSTINI LPISCOPI
» sine uxore est , cogitat ea quae sunt Dei ,
quomoclo pla-
» ceat Deo : qui autein matrimonio conjunctus est, cogi-
))tat ea quie sunt mundi ,
quomodo placeat uxori^. »
Quod etiam de foemina similiter notat. Yel illud cum ait

« Et iterum ad idipsum estote ne vos tentet Satanas ,
» propter iutemperantiam vestram. » Quod ut peccatum

esse demonstraret , sed inlirmitati concessum , subjccit
statim : « Hoc autem dico secundum veniam, nonsecun-
» dum impcrium^. » Sola enim gencrandi causa est in-
culpabilis sexus utriusque commixtio. Quum muJta sunt
alia peccata , sive in loquendo de rebus et negotiis alienis,
quK non ad te pertinent sive in vanis cacbinnationibus,

;
cum scriptum sit « Stultus in risu exaltat vocem suam,

:
» sapiens autem vix tacite ridebit^ : » sive in ipsis escis ,
quse ad necessitatem sustentandae bujus vitae praeparan-

tur, avidior atque immoderatior appetitus, saepe exces-
sum modum postridiana cruditate contestans : sive in
vendendis et emendis rebus charitatis et vilitatis vota
pcrversa. Pigct cuncta colligerc , quEC quisque iii se ipso
ccrtiuscomprehcndit atque reprcliendit si divinarum ,
Scripturarum speculum non negbgenter attendat. Quse

quamvis singula non lethab vubiere fcrire sentiantur,
sicuti bomicidium ct adukerium, vel CcCtcra bujusinodi :
tamen omnia siniul congregata velut scabies, quo phira

sunt necant, aut nostrum decus ita exterminant, ut ab
ilbus sponsi speciosi forma prae fdiis bominum castissimis
amplexibus separcnt , nisi medicamcnto quotidiana? poe-
nitentiae desiccentur.
YI. Quod si falsum est , unde quotidie tundimus pec-
tora? Quod nos quoque antistitcs ad aUare assistentcs
cuin omnibus facimus. Unde eliam orantcs dicinms

quod in tota ista vila oportet ut dicamus : « Dimitlc uo-
1 I Cor. VII, 32, 33. — » Ibid. 5,6.-3 EccH, xxi, a3.
SERMO crxr.I, DI' P0EN!TEMTA. 3o3
«Jjis debita nostra, sicut et iios tlimittimus clebitoiijjus
» nostris^. » Non enim ea tliinitti precamur. quee jam in
Laptismo nisi tlimissa cretliaius , de ipsa licle tlubitamus :
sed ulit{ue de f|uotidianis pcccatis hoc dicimus, proqui-

bus etiam sacrificia eleemosynarum jejuniorum , , ct ipsa-
rum orationum ac supplicationum cjuis(pie j)ro suis viri-
bus offerre non cessat. Quisqiiis itaquc se diligenter
attendens, nulla sc ipsum adulatione seducit, satis in-
telligit cum quanlo periculo niortis aetcrnse, ct cum
quanta pcnuria perfectae justitiae peregrinetur a Domino;
quamvis jam in Cbristo boc est, in via constitutus re-
,
dire conetur. âm si non babemus peccata, et tundentes

pcctora dicimus : « Dimitle nobis debita nostra; » ex
boc ipso certe et graviter nullo dubitante peccamus,

cum inter ipsa sacramenta mentimur. nuamobrem, in
qiiantum Deo noslro lide, spe et cbaritate connectimur,
et eum in quantum possumus, imilamur, non pecca-
nius, sed filii Dei sunms in quanlum autem ex occasione
:
carnalis inlirmitatis ,
quia nondum morte resohita . non -
dum rcsurrectione mutata est, molus reprebensibiies im-

probiquc subrepunt, peccamus. Quod utique fateri uos
convenil;nedura cervice, non languoris noslri sanitatem,
sed damnaliunem suj)erl)iiK mer<'amur. Lnde ulrunupie
verissime scriplum cst : ct « Qiii natus est ex Deo , iion
)) peccat- : »vX «piod iii eadcin Juannis F.pistola lcginuis :
'< Si dixerimus, quia peccatiim non baljcmus, nosineliji-

» sos decipimus , et veritas in nobis non cst^. » Uiutl enini
ex primitiis novi liominis, boc ex rclitpiiis veteris diclum

est : utruuupu; cnim agiinus in liac vila. Paulalim aulcm
novitas ac:cedit , et paulalim \etuslate ccdcntc; succedil.
Cum vero ulrum(ju(; agilur, in sladiosumus; nec Boluni
perculiiinis adversarium bonis oj)cril)Us, sctl ctiam jiec-
» Mallli. VI, la. — '^
1 Joiii. m, y. — 3 i|,iJ ,, «^
3o4 S. AUGUSTINI EPISCOPI
cala incaiilius evitando pcrcutimiir. Ncque nunc quis
noslrum vicerit , scd quis crcbrius foriat, quis fortius
confligat attenditur ; donec alios secuni in sempiternam
mortem pertraliat, qui liomini stanti lapsus invidit, et
ab aliis triumpbantibus in fmedicatur: « Ibiest, mors,
» contentio tua? Ubi » Sed ne-
cst, mors, aculeus tuus^?
que ab inimico dcjicimur, quam cum eum super-
flicilius
biendo imitamur; iiec vebementius eum prosternimus,

quani cum Immibtate Uominum sequinmr nec acriores ;
ei dolores inlliginms ,
quam cum plagas peccatorum nos-
trorum confitendo et poenitendo sanamus.
yil. Tertia actio est prienitentias ,
quas pro illis pec-
catis subeunda est, quiE begis Decalogus continet; et de
quibus Apostolus ait : « Quoniam qui talia agunt, reg-
» num Dei non possidebunt-. » In bac ergo poenitenlia
niajorem quisque in se severitatcm debet exercerc , ut a
se ipso judicatus , non judicetur a Domino, sicut idem
Apostokis ait : « Si enim nos judicaremus a Domino,
jMion judicaremur^. » Ascendat itaque bomo adversum

se tribunal mentis suae ; si timet illud quod « Oportet nos
» exbiberi ante tribunal Cbristi , ut ilHc recipiat unus-
» quisque quod per corpus gessit, sive bonum, sive uia-
» lum'\ » Constituatse ante faciem suam, ne boc ei postea
fiat. Nam minatur boc Deus peccatori, dicens « Ar-
:
» guam te, et statuam te ante fliciem tuam^. » Atque ita

constituto in corde judicio , adsit accusatrix cogitatio
testis conscienlia, carnifex timor. Inde quidam sanguis
animi confitentis per lacrymas profluat. Postremo ab ipsa
mente tabs sententia proferatur, ut indignum liomo se
judicet participatione corporis et sanguinis Domini ut :
qui separari a regno ccelorum timet pcr ultimam senten-

1 I Cor. XV, 55. — 2 Galat. v, 21. — 3 j Cor, xi, 3i, et Florus ibiJ. —
* 2 Cor. V, 10. — 5 psal. xi.ix, 21,
SEP.MO r.CCr.T, DP. rOF.NlTEXTIA. 3o5
tiam sumnii judicis, per ecdesiasticam disciplinam a sa-
cramcnto coeiestis panis interim scparetur. Versetur ante
oculos imago futuri judicii ut cum alii accedunt ad :
altare Uei quo ipse non accedit, cogitet quam sitcon-

,
tremiscenda illa poena qua percipientibus aliis vitam ,
apternam , alii mortem prceripitantur seternam. Ad hoc

in
cnim altare ,
quod nunc in Ecclesia est in terra positum ,
terrenis oculis expositum , ad mjsteriorum divinorum

signacula cclcbranda , multi etiam scelerati possunt accc-
dere : quoniam Deus commendat in hoc tempore jiatieu-
tiam suam, ut iu futuroexerat severitatcm suam. Accedunt
enim ignorantes quoniam patientia Dei ad poenitentiam
eos adducit. lUi autem secundum duritiam cordis sui ct
cor impnenitens, tliesaurizant sibi irani in die ircC et re-
vehitionis justi judicii Dei, qui reddet unicuique secun-
dum opera sua^. Ad illud autem ahare ,
quo jiriecur-
sorpronobisintroiit Jesus. quo caput Ecclesire pnrccssit,
membris cirteris secuturis, nullus corum accedere po-
terit, dc quibus, utjam commemoravi, dixit Apostolus :
« Ouoniam qiii taha agunt, regnnm Dci non posside-

wbunt-. » Solusenim sacerdos, sed ])lane ihitotus assis-
tct, adjnncto sciHcct corpore cui caput est , quod jam

ascendit in ca^lum. Ipse est cui dixit aposfolus Petrus :
« Plebs sancta , regale sacerdotiunr^ >;

(Juonmdo ergo in
interiora veli , et in illa invisibilia sancta sanclorum in-
trarc audel)it aut poterit, qui medicinam ca-leslis disci-
plin.T conlemnens.nohiit paulis|)er a visibilibus scparari?
Qiii ciiiiii iioliiil liiiiniliari , ut cxaltaretur, <Mini cxallari
volucrit, dejicidiii-; ct in aetcrnum sejimgetiir ab aMcrnis
sanclis, quisrpiis hoc l<'inporc ])<'r m<'rila ol)c<li<'iiti.r <'t
per satisfaction<'m p<rnitenli;c non sibi ])io\idit locnin iu
corporc sacerdolis. Qua enim fronte imj)udenlia; lunc

* Rom. II, /»-6. — '^
Oalat. v, ai. — ^ « Pclr. ii, ;».
cxxviii. 20
yolet averli faciem Dci a peccatis suis ,
qui nunc toto
corde non dicit : « Quoniam faciuus meum cgo agnosco,
» et peccatum meum
est sempcr ante me ^ ? » Quo pacto,
quseso , Deus dignatur ignoscere quod in se ipse liomo
,
dedignatur agnosccre ?
YIII. .Aut illud Cjualeest, in quo si])i Llandiuntur,

qui sua scducunt? Perscverantes cnim in ma-
se vanitate
litiis atquc luxuriis suis, cum audiunt Apostolum dicen-

tem : « Quoniam qui talia agunt, rcgnum Dei non pos-
« sidebunt ; » audcnt sibi prseter Dci rcgnum salutem ,
quam desiderant, polliceri ; otque ita inter seloquuntur,

dum rccusant agere poenitentiam pro peccatis suis, et
pcrditos mores aliquando in melius commutarc ^ lleg- :
nare nolo, sufficit milii In quo primum salvum me esse.
eos fallit, quia eorum ncc salus ulla cst, quorum iniqui-
las pcrseverat. Quod enirn ait Dominus « Quoniam :
))abundabit iniquitas, refrigcscet cliaritas multorum ;
» qui autem persevcraverit usque in fmcm, Iiic salvus
» erit
'"
: » salutcm utique promisit persevcrantibus in
charitate, non in iniquitate. Ubi aulem cbaritas cst
opcra mala a regno Dei separantia esse non possunt.

illa
(c Omnis enim lex in uno scrmone impleta est, in eo quod

» scriptum est : Diligcs proximum tuum tanquaui te ip-
» sum '^. » Deinde si est aliqua diffcrentia inler regnanles
et non regnantes oportct tamcn ut in uno rcgno sint

;
omncs. ne in bostium aut alienorum numero dcputentur.

Onnies cnim Romani Romanum rcgnum possidcnt quam- ;
vis non omnes in eo regnent sed caeteris rcgnantibus , j
pareant. Non aulem ait Apostolus « Qui talia agunt, » :
non regnabunt cum Deo; sed, « Rcgnum Deinonpossi-

» debunt. » Quod etiam de carne et sanguine dictum est
* Psal. L, 5. — 2 Fiorus ad i Gor. \i. — ' Matth. xxiv, 12. — * Galat.
V, 14.
,
SERMO CCCLI, DE POGNITENTIA. 3oJ

« Caro et saiiguis rcgnum Dei noii possideLunt : quia
» coiTuptibile hoc incluct incorruptioncni, et mortale hoc
» incluet immortalitatcm ^ ; » ut jam non caro et sanguis,
scd ex animali corpore spiritalis corporis habitum natu-

ramque mereatur. Yel illa eos terreat ultima sententia ju-
cHcis nostri, quam propterca nunc apcriri vohiit, ul ah
cjus fidchhus prffcavcatur : « Dansnictucntihus sesigni-
» ficationem, ut fugiant a flicie arcus ^. » Exceptis enim
eis qui cum illo ctiam judicahunt ,
quihus et promisit
dicens : « Scdchitis supcr duodecim thronos, juchcantes
» duodccim trihus Isracl '. » Inquo numcrojudicantiuni
omncs intclliguntur, <pii ])ropter E\angclium omnia sua

Dominum. Duodcnariuscjuippe
dimiscrunt, ct scculisunt
numcrus ad quamdam univcrsitatcm rcfcrlur. Non enini
Paulus apostohis ihi non cnt, quia intcr illos duodecim
non fuil. Exccptis crgoilhs, quos cliam nominc Angclo-
rum signi(ica\it, quando ait: «(himvcncrit Tiiius homi-
» nis judirarc cuin Angciis suis. » Angeh onini ulique
nuntii sunt. Nuntios autcm rectissime accipimus omnes,
qui salutcm ccclcslcm hominihus nuntiant. Lude ctiam
lilvangchstoe honi nuntii j)Ossunt intcrpretari : ct dc
Joannc Baj)tista dictum cst: « Ecce mitto Angelum meum
» aulc facicm luam ''.
» liis ergo , ut diccrc ccxqxTam ,
cxccptis, civlpra onniium hominum niulliludo , sii ul in

ii)sius vcrljis Domini niauili s'inn c.-,l. in dii.is j>arlcs di-
vidclur''. Positurus cst cnim ovcs ad dcxlcram, li(i'dos
ad sinistram : ct dicctur ovihus, id cst,juslis: « Vcnilc,

» l)euedicli Patris mci, percij)ilc rcgnum quod vohis pa-
» ralum cst a constitutionc mundi^. » De hoc uliijue
rcgno di\it Aj)oslolus , cum cnumcrarct ojura ni ala :
« Ouoniam (jui talia aguul, rcgiuim Dci non j)ossidc-

> I Cor. XV. 5o. — '^
\\u\. i.ix, 0. — 3 Rlatlb. .\n, »«. — * M«Ucli<
lii ,1. — i Horiis oil KijIhs. v. — •'
Malili. .\\v, 34.
QO.
3p8 s. AUGUSTiNi Eriscori
» bunl ^. « Autli qultl autliant qui a sinistiis crunt : « Ite,
» inquit, in igneni aeternuni ,

qui prcTparatus cst tliabolo
Quapropter pra^sumere quis autleat
» et angelis ejus. »
de nomine chrisliano, et non cum omni obedicntia et

timore audiat Apostohim dicentem « Hoc cnim scitote, :
» cognoscentcsquoniam omnis fornicator, autimmundus,
» aut avarus, quod est idolorum servitus, non habet hae-

» reditatem in rcgno Cliristi et Dei? Ncmo vos scducat
» inanibus verbis : propter hoec cnim venit ira Dci in fi-
Nohtc itaque cffici participes eoruni'''. »

» lios diffitleiiti?e.
Latius autem ad Corinthios lia^c dicit « Nohte errarc : ,
» neque fornicatores, ncquc idohs scrvientcs, ncque adul-

» teri neque molles ncque masculorum concubitorcs
, , ,
» neque fures, neque avari, neque ebriosi, neque male-

» dici, netpie rapaces regnum Dei possidcbunt ^. » Scd
,
videte qucmadmoduni timorem et desperationem sahitis

abstulerit cis, f|ui haec in vita veteri commiserunt. « Et
» haec quidem, inquit, fuistis , sed abhiti estis, scd sanc-
» tificati estis in nomiiie Doinini nostri Jcsu Christi, et
» in spiritu Dei nostri ^. »
IX. Quisquis ergo post baptismum ahtpiorum pristi-

norum malorum operc obligatus tcnctur, usque adeo-ne
sibi inimicus est adhuc dubitct vitam niutare cuni
, ut ,
tempusest, cum ita peccat et vivit? Nam utique quod

ita perseveranter peccat, thesaurizat sibi iramindie iras
et rcvclationis justi judicii Dei. Quod autcni adhuc vivit,

paticntia Dci ad ptjenitentiam cum adducit. Implicatus
igitur tam mortiferorum vinculis pcccalorum dctrcctat,
autdilTcrt, aut dubitat confugcrc ad ipsas clavcs Eccle-
sia?, quibus solvatur in tcrra , ut sit sohitus in coelo; et
audet sibi post hanc vilam, quia tantum Christianus di-

,citur , salutem ahquam polhceri ; nec veridico illo Do-
> Gnlat. V, î. — ^ Ephes. v, 5-7,-3 j Cor, vi, 9, lO, — ^ IbiJ. 11.
SERMO CCCLI, DE PCEMTENTIA. Sog
minicae vocis tonitruo conlremiscit : « Non omnis qui
» dicit mihi : Domine, Doniine, intrabit in rcgnum coe-
w lorum, scd qui tacit voluntatem Patris mei qui in coelis
w est, ipse regnum ccjelorum^?» Quid ad Ga-
intrabitin
latas idem Apostolus, nonne talia enumerans eodem fme
conclusit? « Manifesta sunt, inquit , opera carnis, qute
» sunt fornicationes , immunditite , luxuriee, idolorum
M servitus, venelicia, inimicitiae, contentiones, aemulatio-
w nes, animositales, dissensiones, liaereses, invidice, ehric-
» tates, comessationes, et liis similia, qui,eprasdico vobis,

» sicut pncdixi ;
qiioniam qui talia agunt, regnuni Dei
» non possidebunt-. » Judicet ergo se ipsum homo in istis
voluntate, dum potest, et mores convertat ne iri melius :
cumjam nonpoterit, etiam ])rteter voluntatem a Domino

Judicetur. Et cum ipsein seprotulerit severissimae medi-
cinae, sed tamen medicinae sententiam , veniat ad antis-
tites ,
per quos illi in Ecclesia claves minislrantur : et
tanquam bonus jam incipiens esse filius , maternoruni
membrorum ordine custodito, a preepositis sacramentu-
rum accipiat satisfactionis suae modum : ut in olferendo
sacrificio cordiscontribulati devotuset sup[)le.\, id tamen
agat quod non soium ipsi |)rosit ad recipiendam salutem,
sed ctiam caeteris ad c.vemphim. Ltsi peccatumejus non
solum iu gravi ejus malo, sed etiam in tanlo scandalo
aliorum est,at({ue hoc expedire utilitati Ecclesi;e videtur
antistiti,in nolilia mullorum, vel etiam lotius plel)is ajêre
poenilentiam nou recuset non resislat nou lclhalict

, ,
inortiferfe plag;e |)er pudorcm addal lumoicm. Memine-

rit senq)er, <jUod « Supcibis Dciis rcsislil, huiuilihus au-
)) tem dat gratiam •^. » (Juid eniincst iiirclicius, (piid per-
Versius , (piam dc ipso vuhicrc, (piod Intcre non polest ,
non erubescere, et de ligatura ejus crubcscere?

• Mallli. VII, ii,
— '^ Giilal, v, 19-ai. — •*
Jacob. m ,
(>.
3iO s. AUGUSTINI EPISCOPI
X. Nemo arbitretur, fratres, propterea sc consiliuni
salutiferae hujus poenitentiae debere contemnere ,
quia
multos forte advertit et novit ad sacramenta allaris ac-
cedere , quorum talia crimina non ignorat. Multi cnim
corriguntur , ut Petrus : multi toleranlur , ut Judas :
multi nesciuntur , donec veniat Dominus , qui illuminet

abscondita tenebrarum, et manifestet cogilationes cordis^.
Nam plerique jiropterea nolunt alios accusare, dum se
per illos cupiunt excusare. Plerique autem boni (Ibris-
tiani propterea tacent, ct sufferunt aliorum peccata qme
noverunt, quia documenlis stcpe deseruntur, et ea quie
ipsi sciunt, judicibus Ecclesiasticisprobare non possunt.
Quamvis enim vera sinl quaedam -, non tamen judici fa-
cile credenda sunt, nisi certis indiciis demonstrentur.
Nos vero a conmiunione proliibere qucmquam non pos-
sumus, (quamvis bicc probibitio nondum sit mortabs,
sed medicinalis ,
) nisi aut sponte confessum , aut in ab-
quo sive saeculari, sive ecclesiastico judicio nominatum
atque convictum. Quis enim sibi ulrumque audeat assu-
mere, ut cuiquam ipse sit et accusator et judcx? Cujus-
modi regulam etiam Paulus apostobis in cadem ad Co-
rintbios Epistola breviter insinuasse intelbgitur , cum
quibusdam tabbus commemoratis criminibus, ecclesias-
tici judicii formam ad omnia similia ex quibusdam daret.
Aitenim « Scripsi vobi in epistola non commiscerifor-

:
» nicariis: nonutiquefornicariis bujusmundi, aut avaris,
» aut raptoribus , aut idobs servientibus : alioquin dc-

» bueratis de boc mundo exire^. » Non enim possunt
homines in boc mundo viventes, nisi cum tabbus vivere :
nec eos possunt lucrifaccre Cbristo, si eorum colloquiuin

convictumque vitaverint. Undc ct Dominus cum publi-
canis et peccatoribus comcdens : « Non cst opus, inquit,
< liorus ad i Cor. v, — ^ i Cor, v, 9, lo.

SERMO CCCLI, DE POTNITENTtA. 3ir
» sanis medicus , sed male habenlibus. Non enim v^ni:
w vocarc justos, sed peccatores ^. Kt ideo scquitur Apos-
tolus, etadjungit: « Nunc autem scripsi vobis non com-
» misceri. Si quis frater nominatur aut fornicator, aut
» idolis serviens, aut avarus, aut maledicus, aut ebriosus,
» aut rapax; cum bujusmodi nec quidcm cibum sumerc.
» Quo enim mibi de bis qui foris sunt judicare ? Nonne de
» bis qui intus sunt vos judicatis? De bis autem qui foris
» sunt, Deus judicabit. Aufertc mabim a vobis ipsis ^. »
Quil)us vcrbis satis ostendit non temere aut quomodolibet,
sed per judicium auFerendos essc malos ab Ecclesiee com-
munioue : ut si per judicium auferri non possunt, tole-
rentur potius, ne perverse malos quisque evitando , ab
Eccl(>sia ipse discedens , eos quos fngere videtur, înciat
ad gcbennam. Quia ct ad boc nobis sunt in Scripturis
sanclis exenqda pro|)osita , velut in messe, ut palea siif-
fcratur usque ad ullimum ventilabrum -^; velut intra illat
retia, ubi pisces boni cum malis us^juc ad segregationem,

qinc futiira cst in littore'', id est, iii fiiie saeculi , a^quo
animo tolerentiir. Non enim conlrarium est buic loco itl
qiiod alio loco dicit Aposloliis « Tu quis es qui judicas :
» abenum Suo domino stat aut cadit ^. » No-

serviim ? ,
luit cnim bomincm ab bomine judicviex arbilrio suspi-

cionis, vel etiam cxtraordinario usurpato judicio : sed
poliiis e\ lcgc Dei scciindum ordiiicm Ecclesijp, sivc ultro
confcssum, sive accusatum at(pu^ convictum. Aliocpiin
illiid ciir di.xil : '( Si (piis liatcr iKHiiiii.iliir aiil roiiiicalor,
» aiit idolis scrviciis, » ct calcra ; iiisi (piia cam nomiiia-
lioiicm inlclligj voliiil qiia- lit in (picnupiam . ciim scn-
lentia ordine judiciario al(pie integritate proferlur? Nanl
' IMallli IV. u-i3. — '^

i Cor. V, n-t!). — ^ ;viallli. m, i j. — Mil,
XIK, 47. ''>
11.0111. MV, /,.
012 S. ALGLSriM EPISCOPI
si nominatio sufficit, multi damnancli sunt innoccnles ;
quia saepe falso in quoquam crimine nominantur.

XI. ]\on crgo illi, quos monemus agere poenitentiam,
quaerant siLi comites ad supplicium ; nec gaudeant quia

plures inveniunt. Non enim propterea minus ardebunt,
quia cum muUis ardebunt. Non est enim lioc snnitatis
certum consilium , sed malevolentiffi vanum solatium. An
forte attendunt multos etiam in ipsis lionoribus eccle-
siaslicis praepositorum et ministrorum non congruenter
vivere sermonibus ct sacramcntis, quae per eos populis
ministrantur ? miseros bomines qui hos intuendo ,
Christum obhvisciintur qui et tanto ante praedixit, ut

!
legi Dei potius obtemperetur, quam imitandi videantur
ilh, qui ea quae dicunt nonfaciunt^ et traditorem suum

:
tolcrans usque in fmem, etiam ad evangelizandum cum

c?etcris misit. Tam sunt autem isti absurdi et praeposteri
et miseri ,
qui prajpositorum suorum malos mores imitari
ehgunt, quam per eos praedicata Domini praecepta ser-
vare quam si quisquam viator remanendum sibi cssc
;
existimet in itinere, cum viderit milliaria lapidea htteris

plena viam docere, et non ambulare. Cur enim non po-
tius, si pervenire desiderat, tales comites intuetur et con-
eequitur, qui etviam bene dcmonstrant, et in ea perse-
veranler atque alacriter ambulant? Quod si isti desint
vel potius minus appareant nam deesse non possunt :
,
non enim sic quccrunt homines charitate studiosa quod

praedicent ad imitationem . quomodo qu;rrunt iniquitatc
suspiciosa quod murmurent ad deccptioncm, partim non

inveniendo bonos, dum ipsi mali sunt ;
partim timendo
invenire, dum mali esse semper voiunt. Sed tamen conce-
damus non apparere nunc homines dignos imitatione.
Quisquis hoc putas, mente Dominum intuere, quihomo
* Mallh. xxiu, 3.
;
SER-MO CCCLl, DE POKNITI- MIA. 3l3

fiictus est , ut hominem vivcre docerct. Si Labitat Cliris-
tus in interiorc hoinine per fidera in corde tuo, rccorda-
risque illud quod Joanncs ait: « Qui dicit sc in Christo
» manerc, debct quemadmodum illc ambulavit , et ipse
» ambularc ^ : » ita ncc tibi dccrit quem scquaris, ct
cura te ahus vidcrit . de Ijonorum inopia conqucri desi-

net. Si cnim non nosti quid sit rcctc vi\crc. divina pric-
cepta cognoscc. Fortassis cnim muUi rccte vivunt ; scd
proptcrea tibi nullus recte vivere vidctur, quoniam (|uid
sit autem nosti agc (piod nosti
recte vivcre ignoras. Si ,
ut ct tu qnod quaris habcas, ct aliis quod imitentur os-

lendas. Christum animo attende attcndc Apostolos, ,
quorum novissimus est ille qui dicit « Imitatorcs mei :
» cstotc, sicut et cgo Cliristi-. » Attcndc animo tcjt Mar-
tyruni millia. Cur cnini te Natalitia corum conviviis tur-

pibus cclcbrare delectat, ct corum vitam scqui honestis
moribus non dclcctat? Ibi vidcbis non solum viros s(xl ,
eliam ftjeminas, postremo pueros ct pucllas, nec imjiru-

dentia decipi , ncc inifpiitate pcrvcrti, nec pcricuh ti-
more frangi amore corrumpi. Ita te noii

, ncc stcculi
invenicntcm quid cxcus(^s, non solum j^r.Tccptoium iiic-

vitabilis rcctitudo, scd cliam cxcmploium innumcrabilis
mullitudo circunidabit.
XII. Scd dc iilililatc ac salubiitatc prrnitciiliiC, ut
quod inslituimus alicpiando pcragamus : si jam dc sani-
tatc desperans addis jK.'ccata peccatis, sicut scripluin cst:
« Peccator, ciiin vcn(>rit in pioriiiidiim maloruin, contcm-
» nil^ : » Noli conlcmncrc. noli dcspcrare '' ; clama cliam
de profiindo ad Dominiiin, cl dic ei : « De jnoriiiulis
»claina\i ad tc, Dominc; Dominc, exaudi voccin iiicam.
» I''iaiit aiircs Uuv. iiilcndenlcs in voccin olisccratioiiis
' I Ji>:iu. w, 0, — '•'
1 (ioi. Mj lO. — * I*iov. .\vni, 3. — ' 1'loiu) aJ
3 Cur \ii.
Ol4 S. AUGUSTIiM EPISCOPI
» meae. Si iaiquitatcs observavcris , Domine , Domine ,
» qiiis siistinehit? Ouoniam apud te propitiatio est ^. »

Dc taii profundo ;\inivitEP claniaverunt, et hanc propi-
liationcminvencrunt- : taciliusque estevacuatacommina-
lio Propbctae, quam bumiliatio poenitentice. Hic fortassc
dicis Sed cgo jam baptizatus sum in Christo, a quo
:
omnia mihi pcccata [)rcTtcrita dimissa sunt vihs factus ,
sum nimis itcrans vias mcas, ct canis horribihs ocuhs

Dci, conversus ad vomitum suum. Quo ahibo a spiritu
ejus, et a facie cjus (pio fugiam-^? Qno , frater , nisi ad
cjus misericordiam poenitendo,cujuspotestatem peccando
contcmpseras? Nemo enim rccte fugit ab illo, nisi ad il-
him, ab ejus severitate ad ejus honitatem, Quis cnim lo-
cus te cxcipiet fugicntcm, ubi cjus prcTsentia te non inve-
"niat? Si ascendcris in ccx^him , ibi est : si descendcris ad
infcrnum, adcst. Recipc cgo pcnnas tuasin directum, et
habita in spe in extrcma liujus sTcuh etenim ilhic ma- :
lius sua dcducet te, et pcrducct te dextera sua. Quidquid

enim feceris, quTCumque peccaveris ; adhuc in liac vita
cs, unde te Deus omnino, si saucare nollct, auferret. Cur
ergo ignoras quia patientia Dei ad poenitentiam te addii-
cit? Qui enim chunando non tibi persuasit ut non rece-
deres,parcendo clamat ut redcas. Intucre David regcm :
jam utiquc et ipse ilhus temporis sacramenta perccperat,

jam utique circumcisus crat, quod patrcs nostri pro bap-
tismo habehant. Nam ad hoc dicit Apostolus sanctum
Abraham signacuham justitia^ fidei reccpisse''. Jam ctiam
unctus erat unctionc veneralDih qua regale saccrdotium ,
praefigtirabatur EcclesicT. Ilepcnte autem factus et adul-

terii et homicidii reus, non frustra tamen de tam innnani
et abrupto profundo sceleris poenilens clamavit ad Domi-

* Psal, cxxix, 1-4. — 2 jou. iii. -^ 3 psal. cxxxvni, 7. — ^ Roiu,
IV; I I.
SERMO CCCM, IJE POENITIINTIxV. 3i5
num , dicens : « Avertc faciem tuam a peccatis meis , et
» omnes iniquitatcs Quo tandem merito,
meas dele*. »
nisi quia item dicit « Iniquitatem meam ego agnosco,
:
» et peccatum meum antc mc estsemper^? » Quid autem

obtulit Domino unde illum propitiaret siLi .'
« Qiioniam
» si voluisses, inquit, sacrificium , dedissem utiquc : lio-
» locaustis non delectaheris. Sacrificium Deo spiritus
» contribulatus : cor contritum et liumiliatum Deus non
» spernit*. » ôn solum ergo devote obtulit, sed etiam
ista dicendo quid ollerri oporteret ostendit. Non enim
suflicit mores in melius commutare, et a factis mnlis rece-
dere : nisi etiam de liis qua" facta sunt salisfiat Deo per
,
pcenitentia? dolorem per ,

liumilitatis gemilum, per con-
triti cordis sacrificium , cooperantihus eleemosynis.
« Beati cnim misericordes, quoniam ipsorum miserebitur
» Dcus'^. » jNon enim dictum cst ut tanlum aLslinea- ,
mus a peccatis : « Sed et de prcCteritis, inquit, depre-

)* care Dominum,
ut lil)i dimiltantur''. » Va I'etrus jam
crat fidelis,jam in (lliristoet alius La])li'/.:iverat. Intuerc
ergo Petrum pra^^sumcnlem accusatum. timenlcm vul-
iieratum, flentem sauatum. .fam ctiam post adventum
de cft^lo iSpiritus sancti, (piidam Simon pecunia voluit
eumdem Spirilum sam tum emere scdcralissimum et im-
pium mercimoniuui cogilaus, jam La])li/alus iii t^liristo^ :
ct lamen |)0'nilcnlia3 cousilium alj ipso Pelro correjitits

accepit. Dicit ctiaui a|)oslohis Paulus . (pii ulique lideli-
bus miltcLal l'lpislolas « jNeilcrum uui Ncncn» ad vos, : (
» LumiUet mc Dcus, cl liigcnm miillos cv liis (|ui aiile
» p(!C(averuut , cl iioii cgcruiil |i(ruilcnliam siipcr im-

» luuiidiliacl luxuria,et foriiicalione (piam gcsscniiit ''. »
Circumstaiit crgo iios et pnccepta rccte facieiuli , et
' IN.il.i., II. — 2|bi,l. 5. — •!

liiiJ. ,7, ,3.— < Matlli. V, 7. — ijicclii
^M, I, — i*
Acl. VIII, aa. — 7 u Cor. xu, a i.
3l6 S. AUGUSTIIVI EPISCOPI
exenipla non tanluni recle facientium, sed etiam poeni-
tcntium ad recipicndam salulem, quae fuerat amissa pec-
cando. Sed facincortum csse ulrum ignoscat Dcus. Quid
perdit, cum supplicat Dco, qui salulem pcrdere non du-
Litavit, cum oHcnderet Deum? Quis enim certus est
quod etiam im])crator ignoscat? Va tamcn pecunia fun-
ditur, maria transmeantur, procellarum incerta suLeun-
tur et pene ut mors evitetur, mors ipsa suscipitur. Sup-
;
plicatur deinde per homincs liomini sine dubitationc :
fiunt ista cum sit dubium quo fnic proveniant. Et ta-

,
men certiores sunt claves EcclesJLV, quam corda regum :
quibus clavibus quodcumque in terra solvitur , etiam in

coelo solutum promittitur^. Et multo est honestior hu-
militas, qua sc qulsque humihat EcclcsicC Dei : et labor
minor imponitur et nullo tcmporalis mortis periculo
,
mors aeterna vitatur.
«.v «.-»•» k/».» v««9%
SERMO CGCLU 2.
De utilitata agendce Pcenitenlice ^ II.
I. Vox pcKnitcntis agnoscitur in verbis quibus psal-

lenti « Averte faciem
respondimus tuam a peccatis
:
» meis omnes iniquilates meas dcle''. » Unde cum

, et
sermonem ad Ycstram Charitatcm non pricpararemus ^,

hinc nobis esse tractandum Domino impcrante cognovi-
mus. Yolebamus enim hodicrna die vos in ruminatione
permittere , scientes quam abundantes epulas ceperitis.
• Mattli. xxvf, 19. — 2 Alias 27 iutiT homilias 5o. — 3 pse,]. i,^ i j,

—
^ CoJ. Cass. u, fol. 10(3. N is piffpnriiemus.
SERMO cr.cr.ir. de poenitkntia. 3i-'
Sed quia salubriter quotl apponitur accipilis, quotidie
nmllum csuritis. Pra^stet ergo Doniinus ipse Deus nos-
ter, et nobis viriuni sufFicienliani , et voLis utilem audien-
tiam. Neque enim ignoramus essc serviendum homs
vestrGe et utili voluntati,Adjuvemurergo a vobiset voto
et studio voto ad Denm, studio arl ver])nm ut ea dica-
; ;
mus quae vobis esse utilia ipsc judicat, qui vos pascit per
nos. Vox igitur in liis verbis poenitentis agnoscitur:
« Averte faciem tuam a peccatis meis. et omnia facinora
» mea dele. » Proinde aliquid de poenitcntia dicere rlivi-
nitus jubemur. -êque enim nosistum Psahnum cantan-

dum lectori imperavimus sed quod ille censuit vobis:
esse utile ad audiendum, lioc cordi etiam pucrili impera-

vit. Dicamus aliquid de utilitate pcjenitentia" pra^sertim, :
quia et dies jam sanctus anniversarius imminet, cjuo pro-

pinquante liumiliari animas et domari corpora studiosius
dccet.
II. Triplex autem consideralio agendce poenitcntiae in
sacra Scriptura in\enitur. Nam neque ad l)a])lisinum
Clirisli, in quo oinnia })eccata dclentur. (juiscpiam bene
accedit, nisi agmido pTnitentiam de vila prisliiia. Nemo
cnini eligit vilam iio\;im, nisi (jiuiii veleiis pdMiitcl. lloc
aulem etiam niicloiiliilc (li\ iiioriiin libioriim probare

del)emiis, ulrum bnpti/.aiidi ci^ciiiil |)(i'iiilciitiam. (Juaiido
Si)irilus saiicliis inissus csl nnic |ii()iiiissus , cl implcxit

Dominus fidcm pollicilalioiiis sua' ^ , accejilo Spirilu
sanclo Dis(i|)iili. iil noslis, c(jcperunt Io([iii oiiiiiibus
lingiiis, iil in illis (jiii adcrant, liiigiiani siiam (jiiis^pie
cogiiosceiet. Iloc autem miraculo lerrili, consiliiiiii \ila'
ab A])Oslolis ])cticriinl. Tiinc ( is i*elriis aimiiiiti;i\ il euiii
colcndiim , (jiicm cnicili\crunt : ut cjiis j im s;iiiiiiiinein
biberent credentcs, (jiicm luderant sa^vientes. Aiinunliato

* Acl. 11, a.
3lS S. AUGUSTINI EPJSCOPI
autem Domino iiostro Jcsu Christo, ct agnoscentibus
illis
reatum suum ut implcretur in eis quotl Proplicta antc

,
praedixerat « Conversus sum in aerumnam mcam, dum

:
» configitur spina^ compuncti sunt. Convcrsi cnim

; »
sunt in terumnam doloris cum configeretur spina pec-,
cati recordationis. Niliil enim mali se fecisse putaverant

nondum inPixa crat spina. j>ocpiente autem Petro, ut
agnoscas infixam spinam , Scriptura dixit : « Petro lo-
» quente compuncti sunt cordc-. >3 Proinde in eodem
Psalmo, cum dictum est : « Conversus sum in terumnam
y> meam, dum configitur spina : » scquitur : « i'eccatum
)) cognovi, ct facinus mciim non opcrui. Dixi : Proloquar
» advcrsum mc dclictum meum Domino, et tu dimisisti
» impietatem cordis mci^^. » Cum crg^ô spina illarccorda-
lionis compuncti diccrcnt Apostolis : «Uuid ergo flicie-
» mus ? » ait illis Pctrus : « Agitc prx^nitentiam, ct bapti-

» zeturunusqulsque vcslrum in nounne Domininoslri Jesu
>i Cliristi ; et rcmittcntur vobis pcccata^. >; Ergo intcrim
nunc, si qui forte adsunt cx co niimcro , qui baplizari
disponunt; (crcdimus enim cos adesse tanto ad verbum
studiosius, ([uanto ad indulgcntiam vicinius :
) bos pri-
mum paucis alloquimur, ut crigant mcntcs in spem.
Amcnt ficri quod non sunt, odcrint quod fucrunt. No-
vum bominem nasciturum jam volo concipiant quid- ,
quid de vita prajtcrita rcmorde])at , (piidquid angebat

conscicntiam, quidquid onniino vcl magnum vclparvum,
vel dicendum , vclnon diccndum, non dubitent posse
dimitti; ne fortc quod vuU dimittcre Dci miseralio, con-
tra se tcneat bumana dubitatio.
11 [. Exemplum etiam in primo illo populo cxbil)itum
unusquisque fidebter recordetur. Ait cnim Apostolus :
1 Psal. XXXI, 4.-2 Act. H, 37. — 3 Psal. xxxi , 5, G. — ^ Acl. 11,
37, :i8.
;
SERMO CCCLII, DE POENlTl-^KTIA. 3lC(

« Omiiia liaec figurce nostrae fuerunt : » cuni dc rcbus
talibus loquerctur. Quid cnim dixerat ? « Nolo cnim vos
» ignorarc , fralrcs ,
quia patrcs nostri omncs sub nube
» fucrunt omncs in Mojse baptizali sunt in nube et
; ct
» in mari et omnes cumdem cibum spiritalcm mandu-^

;
» caverunt et omncs cumdem .potum spiritalem l)ibc-

;
w runt. Eibcbant ciiim dc spiritali sequcnlc pclra. Pctra

» autem crat fdirislus ^. » Has figuras nostras fuisse ille
nemo fidelis unquam

dixit, cui contradixit. Et cum niulla
cnumcraret, unam rem solam solvit, quiadixit: « Petra
» autem erat Cbristus. » Solvcndo unum aliquid, ca^tera
proposuit inquirenda : sed nc reccdcns a Cliristo inqui-
silor errarct, ut firmus (juaprat, in pclra fundatus ; « Pe-
» tra , inquit, crat (>lirislus. » Dixit illas figuras noslras
fuissc, ct obscura crant omnia. Quis evolvcrct involucra
ista figurarum ? (jiiis aperirct? tpiis discutcrc audcret ?
]n quibusdam (piasi dumctis densissimis et crassa umbra

lumcn acccndit : « Pctra, inquit, erat (^hrislus. » Jam
crgo luminc illato, qutcramus quid ca^tera significcnt
([uid sibi veliiit, luare , nub(^s , manna. Haec cnini non
cxposuit, sed pctra quid esset ostcndit. Pcr mare transi-
tiis , baptismus cst. Scd quia l)aptismus, id cst, salutis
a(jua iioii cstsaliilis, iiisi Clirisli nomine consccrala , ({ui
[110 nobis saiiguiiicm fiidil , crucc i[)sius a({iia sigiialur.
Woc. ut significarcl ille l)a[)lismus. maic Iliibiiim liiil.
Maima de coclo a|)erle ab ipso Domiiio cx[)oiiitiiv. n l'a-»
>, lics vcslri manducavcriint , iiujuil , maiina iii crcmo, ct

» moiliii siiiil '-.
» (Jiiando cnim vivcreiit . (11111 iiguru
[»iaiiiiiiiiai'c vitam posset, vita csse non posset? « Man-
)' diicaNcriiiit , iiiqiiit , maniia ct morlui sunt , » id est ,
maiiiia (jiiod iiiaiidiicaNcriiiil iioii illos [toluit de morle

libciaic : iioii ({iiia i|isiiiii iiiaiiiia mors cis luil. scd ipiia
' 1 (Ôr. X, i '», i'l 11. — '^

Juiili. VI, iy.
3qO P. AUfTUSTlNI Eiiscori
eos a morte noii liberavit. llle cniiii liberatiirus erat a

morte, qui per nianna llgurabatur. l)e ccflo certc nianna
venicbat, attendite queni figurabat : -< Ego sum, inquit,
>3 panis vivus, qui dc cnelo descendi ^. » Sicut studiosi
autem et lêne vigilantes verba Dominica attendite , ut
proficiatis et Eumdeni, in-
legere et audire noveritis. «
» quit , cibum spiritalem manducaverunt. » Quid est
« Eumdcm, » nisi quia cum qucm etiam nos? \idco ali-
quantum esse ad proniendum explicandumque dilFicile
quod dicere institui sed adjuvabor bencvolenlia vestra,

:
becc mihi a Domino inqielret facultatem. « Euuidem, in-

» quit, cibum spiritalem manducaverunt. » Suffeccrat ut
diceret:Cibum spiritalcm manducaverunt. « Eumdem, »

inquit, eumdem non invenio quomodo intelbgam nisi ,
eum quem manducamus et nos. Quid ergo, ait aliquis,

boc erat manna iUud, quod ego nunc accipio ? Ergo ni-
hil modo venit si ante jam fuit. Ergo evacuatum est
,
scandalum crucis. Quomodo crgo eunidem nisi quia ,
addidit spiritalem? Nam qui manna ilhid sic accepcrunt,

ut tantummodo indigcntiir suae corporali satisfieri puta-
rent, et \entrem suum pasci, nonmenlem ; nihil magnum
manducaverunt, fiictum satis est eorum indigcnticT. Alios
Deus pavit, ahis ahquid nuntiavit. ]M talcs cibum corpo-
ralem manducaverunt, non cibum spiritalcm. Quos crgo
dicit patres nostroscibum spiritalem eumdem manduca-
visse ? Quos putamus, fratres, nisi qui vere patres nostri
fuerunt? imo patres nostri non fuerunt, scd sunt. Om-

nes enim ihi vivunt. Sic enim quibusdam ilhs inhdchbus
dicit Dominus « Patres vestri manducaverunt manna in
:
)) eremo, et mortui sunt. » Quid estenim, « Patres vestri, »
nisi quos infidehtate imitamini quorum vias non cre-

,
dendo et Deo resistcndo sectamini? Secundum qucm in-

1 Joan, VI, 5r.
,
SERMO CCCLII, m POENITENTIA. 321

tellectiimquibusdam dicit: «\os a Patre diabolo cstis''^. »
INcque enini dial)oIus aliqueni liominem vel potcntia

croavit, \el generando procreavit : et tamen dicitur pa-
ter impiorum , non proj)ter generationem, sed propler
imitalionem. Sicut e contra de bonis dicilur : « Ergo
w semen Abrabae estis : » cum loquatur Gentibus, quee
stirpcm carnis ex Abraliae genere non ducebant. Filii
enim erant, non nascendo, sed imitando. Abrogatur au-

tem et alienatur a peiTidis pater Abraham. (juando eis
Dominus dicit : « Si lilii Abraliae essetis, opera Abrahae
» faceretis ^. » Et ut malse arbores de Abrahae paternitate
gloriantes eradicarentur, filii Abrahye de lapidibus pro-
mittuntur ^. Sicut ergo hoc loco dicit : « Patres vestri
))manducaverunt manna in eremo, etniortui sunt » non :
enim intellexerunt quod manducaverunt itaque non in- ;
telligentes, cibum non nisi corjioralem acceperunt sic :
ct Apostolus dicit patres nostros, non patres iniideliuni
non patres impiorum manducantes et morientes sed

,
^'
;
patres noslros, jâtrcs fideliiim, sj)iritalem cibum nian-

ducasse, et ideo eumdcm. fcPaiics nostii, iiKpiit, ciinulem
» cibum spiritalem manducaverunt, et eumdem potmn
» sj)iiilalcm biberunt. » Erant enim ibi qni (juod man-
ducabant, intelHgcbant : erant ibi (juiljus j)lus (Ihrislus
in corde ,
quam manna in ore sapiebal. Ouid de ahis
lo(juamur? Inde erat j)rimilus ipse Moyses fannihis Dei*,
fidclis in lota domo ejiis, sciens (jiiid disjieiisarcl, et (juia
illo leni|)ore ila dispciisari dcbcrciil claiisa j)ra'sciiliiim ,
aperta ruliiroriim. Ilrcvitcr crgo dixcrim, <piitiiiii(pic iii
Tnaiina (llirisliiin inlcllcxcriiiil. ciiindcin (piciii iios (-ibiiin
spirilalcm inandui "ncrniil ; (piicniiKpic aiilcni i\i' iiiainia
solani saturilalem qua*sierunt , jialrcs inlidcliiiin m.nKlii-
' Joiin, VIII, /, /,. — '^

ll)id. Jy. — 3 M.iiil, lu, <,. — 1 I Cor. \ i. —
" Hclir. 111, -i.
CIII. '2\
322 S. AUGDSTINI EPISCOPI
caverunt, et inortui sunt. Sic ctiam eunidem potum :
« Pctra enim erat Cliristus^. » Euniclcm crgopotumquem
nos, scd spiritalem : id est, cjui flde capiebalur, non cjui
corpore hauricbatur. Audistis cumdcni potum , « Pctra

)) erat Christus : » non enim altcr Cbrislus tunc , alter
nunc. Altera cpiidcm illa petra -, allcr lapis cjuem sibi
posuit ad caput Jacob^; alter agnus occisus ut mandu-
carctur Pascha , akcr arics haTcns in vcpribus immo-
landus, quando filio suo pcpercit Abraham jussus, cjucni
jussus obtulcrat -'
: akera ovis et altera ovis, aher hipis et
aherhipis, idem tamcn Christus : idco cumdcm cibum ,
icko eumdem potum. Dcnic|uc pcrcussa cst ij)sa pctra

ligno, utaqua dcflucrct : virga cnim pcrcussa cst^. Quare
hgno, non fcrro, nisi cjuia crux ad Cbristum accessit, ut
nobis gratiam propinaret? Eumdcmcrgo cibum, eumdcm
potum, scd intclligentibus et crcdcnlibus. Non inleJH-
gcntibus autcm, ilhid solum nianna, illa sola aqua ; ille
cibus csuricnli, potus iste siticiiti ; ncc illc, ncc iste cre-
dcnti : crccknti autcm idem qui nunc. Tunc enim(>hris-
lus venturus , inodo Chrislus venit. Venturus et venit
diversa vcrba sunt idcm Christus. , scd
IV. Ahquid cliam, quoniam rcs vcnit in nicdium, de
dubitatione famuh Dei iVioysi volo dicere. Figura cnim
erat vcterum ctiam ista sanctorum. Dubitavit acl aquam
Moyses quando pctram virga pcrcussit ut aqiia flucrct,
;
dubitavit. Dubitationem autcm ejus kgens qui que forte

transiret, nec iiitclligcrct, quia ncc c|ua?rere auderet.
Domino autem Dco dubitatio illa displicuit, ct eam no-
tavit,non soluin argucndo, scd etiam vindicando. Kam
propter hanc dubitationem dicitur Moysi: « Non inlro-
i I Cor. X, 4. — ' Esod. xvu, 6. — 3 Qen. xxvni, 11. — * Id. xxii,
i3. — * Exod. xvn, 5, 6.

,
SERMO Cf.CMr. DE POKMTENTIA. 323

» duces lu populuni in tcrram ])roniissiouis^. Ascende
i> in nionlcni, ct niorcrc-. » Dcus liic ulicjuc apparct ira-
tus. Quid crgo do Mojsc, fratrcs nici? Oninis illc laLor
cjus, oninis pro po])n!o erslus cjus, ct iJla cliaritas, di-
cens : « Si diniitlis iJIis pcccatuni, dimitte; sin autcni
» dele nic dc libro tuo'", w liac subita ct rcpcnlina dubi-
tatione daninata cst? Et quid cst cpiod conclusit Icclor,
cuni Apostoluni lcgcrct : « (IJjaritas nunquam cadit^?»
Cum quatdam soJvcnda proponcrcm , studium veslrum
iTie proponcre, quod fortc non quoercrctis.
fecit et aliud
Vidcamus crgo ct adJiuc quanlum jîossumus concmur
,
pcuetrare mjslcrium. Irascilur Deus, dicit cum non in-

troducturum po|)uIum in tcrrani promissionis; juljct ut
ascendat in monlem ct nioriatur. lit tamcn multa injuu-
git agenda cidcm IMoysi juJjct quid agat. quomodo po-
:
puJum disponat, quomodo non rcJincpiat passim cl ne-

gligcntcr. ûnquam ista damnato injungcrc dignarctur.
Aliud accipitc miraJ)iiius. Ouoniam diclum cst !\!ovt.i,
(hoc enim placuit Dco ccrti mystcrii dispensationisquc
gratia,) quod ipse in tcrrani promissiouis non introducc-
ret populum :cligitur alius Jcsus i\aê; ct istc homo non
hoc nominc vocaI)atur, vocaJjatur Auscs. ('^t cuni ci in-
troduccndum po[)ulum iMojscs commcndarct, vocavit
cuni ct mutavit ei nomen, ct appcllavil cum .Tcsum-'
, :
ifl non ])cr Moyscn, scd pcr Jcsum, id csl, non |)cr Icgcm,
6cd pcr graliam |)()|)nlus Dci in lcrram promissionis in-
traret. Siciit aiitcm .lcsus illc non \crus. sc<l liguralus,
ita cliam lcrra promissionis ilLi iion vcra , scil ligurala.
llla (!nim populo primo lcmporaJis liiit : nohis ipuc ])ro-
missa cst, aelcriui erit. Scd liguris lemiôralilms j)romille-
baiiliir cl |iraiiuutial)aiiliir iclcrna. Sicul crgo illc non
• Niin». XX. lu.
— '•' Dciii xwii ',((. — 3 I'a(vI. wmi, (•. * i Cor,
XIII, 8. — * Niiiii. XIII, 17.
•> I .
3^4 S. AUCtUSTINI epi-copi
verus Jesiis, nec illa terra promissionis vera, scd ligurata:

itamanna non cibus vere coeleslis, scd figuratus; ita pe-
tra illa non vere Christus, sed figuratus, ct sic omnia.
Quam ergo sibi exigit considerationem dubitatio Mojsi?

Ne forte et ibi aliqna figura expressa sit , et innuerit in-
telligenti, et ad inquirendum commoverit et provocaverit
animum. Yideo enim et post illam dubitalionem, et post
iram Dei, et post minas mortis, et post remotionem ab

introductione populi in terram promissionis, multa Deum
sic diccre ad Moysen, tanquam ad amicum, quomodo ct
antea loquebatur : usque adco ut ipsi Jcsu Nave obcdien-

tiae exemplum de Moyse proponatur, et hoc eum moneat
Dcus, ut sic ei serviat, quomodo servivit Moyses et sic ;
se polhcetur cum eo futurum, quomodo cum Moyse.

Evidenter, charissimi, constringitnos ipse Deus, non pas-
sim rcprehendcre , sed intelligerc dubitationem Moysi.
Figura petra jacens, figura virga percuticns, figura aqua
fluens, iigura et l\Joyses dubitans. Et ibi dubitavit, ubi
percussit. Hinc facta est dubitatio Moysi, quandolignum
accessit ad petram, Jam vcloccs pricvolant imo tardos ,
patientcr expectent. Dubitavit Moyscs quandolignum ac-

cessit ad petram dubitaverunt DiscipuU quando vide-
:
runt Dominum crucifixum. Horum figuram gerebat

]\loyscs. Figura erat Petri ilhus ter ncgantis. Quare Pe-
trus dubitavit? Quia lignum pctrae propinquavit. Cum
mortis suae genus, id crucem ipsam praenuntiaret
cst,
Dominus, ipsc lêtrus cxpavit « Absit a te, Domine, non

:
K erit hoc^. » Dubitas, quia pctras imminerc virgam vi-
dcs. Idco spem suam quam gerebant de Domino Disci-

,
puli, tunc pcrdidcrunt : quodam modo intcrcepta est,

quandocrucifixum viderunt, quando planxerunt occisum.
Invenit cos post resurrectionem loquentes inter se de hac
' Mattli XVI, aa.
SERMO CCCLII, DE POTMTENTIA. 325
le, tristi colJoquio; et tenens oculos eorum ne aL eis ag-
nosccretur, non se aufereus credentibus , sed differens
dubitantes, se tanquam tertium coUocutorem sermoni
commiscuit, unde loquerentur. Miran-
et quaesivit ab eis
tur illi, quia solus ignorat quod in eo lactum fuerat qui

quserebat. « Tu solus, inquiunt, peregrinaris in Jcrusa-
»lem^? » Et commemorant quae gesta sint de Jesu. Et
continuo jam desperalionis suae medullas aperiunt, et
vulnus medico licct nescientcs ostendunt : « Nos aulem,
wiiiquiunt, sperabamus quod in illo rcdcmptio esset
» Israel -. w Ecce facta est dubitatio, quia iignum accessit
ad petram impkta est figura Wojsi.
:
V. Yideamus et lianc « Asccnde in montem, et mo- :
» rere ^. » Per mortem corporalem Moysi ligurata est mors
ipsiusdubitationis; sed in monle. O mira niysleria ! lloc

ccrtc expositum et intcllectum ,
quanto dulcius quam
manna. Ad petram nata est dubitatio, in monte mortua
cst. Quando fuit liumilis Cliristus in ])assione, quasi pe-
tra jacebat ante oculos :merito in illo dubitabatur, humi-
litasilla nibil magnum praelendebat. Mcrito ipsa humi-
litale factus est lapis offensionis : rcsurrcctione autem
clarificalus maguus ap|)aruit, jam moiis cst. Jam crgo
ilia dubitatio, quae nata crat ad pelr.im, in moule mo-
rialur. Agnosc;int nis(i|)uli sahilcmsuam, revoccut s|)i'm
suam. Attende qucMiadinodum morialiir ilia dii])itatio ,
attende quemadmodum moriatur Moyses iii moiit<\ i\ou
intret iu terram promissioiiis: iiohimiis ii)i diibilatioiirm ;
morialur. Ostendal uobis eaui Clni^tus mori. Trcpidavit

Petrus, et negavit ler. « Pelra cniui crat (ihrislus. ^ lle-
surrexit, mons faclus cst : liruiavit et Pctniiu. Scd mori-
tur diihitalio. Quomodo moiilur? '< i'clic, aiiias lue? »
Coidis iiisj)cclor, coi^lis cognilor iiitcrrogal; ct vult au-
' I.«ir. XXI'. , I H. — - Il)ii! a ( .
— * I)i iit. XXMI, ',;).
dire quocl anietur , et parum est semel. Interrogat hoc,
audit prope cum taedio ipsius Petri : mjratur enim in-
terrogari se a pr^scio, sed etiam toties iiiterrogari^, cum
semel suiriceret rcspondere etiam ncscieiiti. Sed tanquam
tibi diceret Dominus : Expecto, numerus legitimus im-
pleatur : tertio confiteatur per amorem, quia ter negave-
rat per timorem. Quod ergo Dominus toties interrogabat,
dubitationem iilam in montc occidebat.

VI. Quid ergo, cliarissimi, si patent b?ec? Non ad
fraudem, sed ad jucunditatcm clausa erant. Neque enim
tam dulciter caperenlur, si prompta vilcscerent. Respi-
ciat ergo ncgotium suum competiturus baptismum, quem
alloquicoeperam. i\lare Rubrum baptismuserat, populus
transiens baptizabatur : transitus ipiê baptismuserat, scd
in nube.Adhuc cnim nubilabatur quod praenuntiabatur :
adhuc occultabatur quod promittebalur. Jam niodo re~

ccssit nubcs, nianifestLr vcritatis serenitas facta cst : quia
recessit et velum, pcrquodloquebatur Mojses. lloc vekini
et in templo pendcbat, nc secreta templi viderentur:sed
in cruce Domini vclum conscissum cst, utpaterent. Yeni
ergo ad baptismum :ingrcdere intrepidus viam per mare
Rubrum; noli esse de peccato praeterito tanquam de
TEgyptio sequcnte solHcitus. Premebant te })eccata tua
duro onere servitulis, scd in -Egypto, in amore liujus
SECCuli , in peregrinatione longinqua ; cogebant te seetari
opera terrena tanquam lateres facere, opcra lulea ope-

.
rabaris. Premunt tcpeccata, veni sccurusad baptismum:

usque ad aquam hostis sequi poterit, ibi morietur. Time
aliquid de vita praelerita, credc aliquid remansurum tuo-
rum peccatorum, si aliquis remansit l^lgyptiorum. Audio
voccm pigrorum : I]go, inquit, depraetcrilis peccalis non
1 Lod. Ca^s. II, fol, iio. Mnaliir eiiiin inlenojjaii se kTtio, sed etiani
tiistatiir totics inteiioi/aii.
,
SERMO CCCLir, DE POSNITENTIA. ^by

timeo, omnia mihi in aqua sancta per Ecclesiae etiam
charitatem dimitli non cluhito; sed timeo fulura peccata.
Placet crgo in /Egjpto remanere? Interim hostem prae-
sentem evade. qui jam te pressit, et jam suhjugavit. De
futuris quid tibi liostes meditaris? Quod jam fecisti, etsi
nolucris, erit : quod facturum te putas, si volueris, non

erit. Scd periculosa est via : neque enim cum Ruhrum
mare transiero, jam ero in terra promissionis: ductus est
ille populus per longa deserta. Interim ah Egypto Ube-
rare. Quid ergo, putas defuturum tihi auxiliatorem in
via, eum qui te cruit de vetusta capli\itate? ôvos tuos
inimicos non compescit, qui te a vetustis hostihus lihe-
ravit? Tantum intrepidus trnnsi, intrepidus amhula, obe-
dicns eslo:no1i amaricare Moysi illi, cujus typum ille
portahat in hac ohedientia. Fateor, non desunt hostes.

Sicutcnim non deerant qui sequerentur fugientcs, ita non
deerantqui impedirent amhulantcs. Frorsus, charissimi,
figurae nostrye fuerunt. Intcrim in le non sit quod con-
tristct Moysen noli esse aqua amara, quam post mare
:
Ruhrum non potuit ille populusbibere. I'!rat enim et ibi

tentalio. I'!t tamcn isla cjuando rveniunt. (juando amari-
cat populus, oslendimus cis (^liristum, qu;p pro illis tu-

lerit, quomodo sanguinem fud(rit:et mitescunt,
])ro eis
taiHjiiam nohis lignum in a([U;nn mitlcnlihus^ Plane

liostcm advcrsanlcm itincri tuo Amalccli liahcl)is. Tunc
orahat Moyses, tunc cxtcndchat manus- : ct ul)i deponc-
h;it manus , convalcscchît Amalcch; uhi cxtcndchat
m;inus, dcficich:it Am;dc(li. \'A Imv manus cxtcnl;c sint.
defici;it Am;ilc(li lcnhilor cl liiijus ilincris impcdilor:
esto vigil et sohrius in oi;ilionil)us, in ojicrihus l)onis, non
taincn praetcr Christum, quia cxtcnsio illa inanumn
' C()(l. C;is<. II, lol. iio. l'ii|iii|(is ilic lialiiiil iKisldu AmaUdi — - Uvod
WII, l'.i.
3^8 S. AUGIJSTINI EPISCOPI
Christi crux fuit. In illa extenditur Apostolus , cum di-

cit : « Mundus niilii crucifixus est, et ego mundo^. »
Ergo deficiat Amalecb, vincatur, et non impediat transi-

tum populi Dei. Si dimittis maiius a bono operc, a cruce
Christi ,
prsevalebit Amalech. Tamen noU omni modo
aut continuo te fortem futurum putare, aut pcnitus des-
perando deficerc. Alternatio enim illa dcfectus et fortitu-
dinis in manibus scrvi Dci Moysi, forte alternatio tua
fuit. AHquando enim in tentatiombus deficis, sed non
succumbis. Dcponebat illc paulum manus, non omiiino

ruebat. « Si diccbam Motus est pes meus, ecce miseri-
:
» cordia tua, Domine, adjuvabat mc^. » Noli ergo timcre :
adest in itincre auxiUator, qui in .Egypto non dcfuit Hbe-

rator. NoH timere, aggredcre viam, pra*sume securus.
Ahquando illc dcponcbat manus, ahquando erigebat;
tamenvictusest Amalcch. Rcbclhuc potuit, superarc non
potuit.
yi\. Itaquc admoucmur jam dc akcraloquipoenitentia.
Triplicem quippc cjus considcrationcm in sancta Scrip-
tura cssc proposui. Hla prima competcntium cst et ad
baptismum vcnirc siticntium hanc dc Scripturis sanc- :
tis oslendi. Est aha quippe quotidiana. Et ubi illam os-
tendimus poenitcntiam quotidianam? Non habco ubi

mchus ostendam, quam in orationc quolidiana, ubi Do-
minus orare nos docuit, quid ad Patrcm dicanms oaten-
dit, et in his verbis posuit : « Dimitte nobis dcbita nos-

»tra, sicut et nos diniittimus dcbitoribus nostris^^. »
Qute debita ftatrcs? Quandoquidcm

,
dcbita hic intcl-
liginon possunt nisi pcccata qusedcbita dimisitin bap- ;
tismo, iterum ut dimittat oramus? Ccrtc mortuus cst

omnis /Egyptius qui scqncbatur. Si nibil dc sequcntibus
hostibus rcsiduum factuni est, quid oramus ut dimitta-

» Galat, VI, 14. — 2 psal. xciii, 18. — 3 Matth. \r, ta.
,
SERMO CCCLII, DE POENITEMIA. 3^9

tur, nisi proptcr manus defieientes contra Amalech?
« Dimitte noLis , sicut et nos dimiltinms. » Constituit
medicinam , firmavit pactum. Hic preces dictat , ibi
precanti respondct : novit quo jure res agatur in crjelo,
quomodo impetrari possint desiderata. Dimitti vis ? di-

milte, ait. Quid enim quod Deo prcTstes, a quo
liabes?
vis ut praestetur libi? Numquid jam Christus salvatorin
terra ambulat? Numquid suscipit ilhim modo in domum
gaudens Zacchaeus^? iNumquid ci hospitium et epuLTS
precparat Martha^? Nihil horum indiget ad dexleram ,
Palris sedet. Scd «Ouando uni cx minimis meis fecistis,

>^ milii fecistis'^. juanuum, sub qua
>j Ihec est extcnsio
defecit Amalcch. quidcm pauperi quando

l'^t crogas ,
a]i(piid das csaricnti forte id quod dedeiis minus habe-

:
bis, sed in domo, non in ccjelo. Sed hic quoque in terra,

quo jubente prtcstitisti ipse supplet quod dedisti. De ,
liac re cum loqueretur Apostolus, ait « Qui administrat :
scmcn scminanti, ct paneni incscam subministrabit^. »

'•
Opcrarius enim Dci cs quando das egenti sen)inas , :
hycmc ,
quod mclas aestate. Quid ergo mctuis infidehs
nc in liac magna donio tantus ])aterfamilias non pascat
()|)('rariinn suum ? \W\\. ct ibi , scd (jiiod sulliciat tibi.

\)A)\\ !)('us nccessitali toluni . non ( iqîditati. Operare
crgo intrcpidus, cxlcndc manus , dcliciat Amalecii. Sed
liinc, ut dixi, ali(|uid in domo tua cuni dcderis, vei mi-
luis vidcs (juod ibi videbas : non il)i vides cum dcderis,
(Ifmec iterum dct Deus. Dic mihicum ignoscis de cordc,
(jiiid |)er(lis? Cum ignoscis ci (jui |)cccat in lc, (juid mi-
niis li:il)('bis in cordc luo? indecnnn diniillis. scd inliil
ainillis. liiio \cro iiiiil.i (jinidain ('lianlalis iliat iii ( dkIc

liio, cl taiKjiiain (ic sciia iiilciiorc in.iiiiihal : lciics odiiiiii
conlra lialicin, oblurasli lontcm. iNon suliim crgo niliii
'
I.iic. XIX, (>. — •'
M. X, /,o. — ^ Mallli. \.\v, io. — ^ a (.01. ix, co.
33o S. ACGUSTINI EPISCOPI
pcrdis, cum ignoscis ; sed abuiidantius irrigaris. Charitas
non angustatur. Ponis ibi lapidcm oncnsiouis , et tu tibi
facis anguslias. Yindicabo me , ulciscar me, ego illi os-
tcndam, cgo faciam : aestuas, Jaboras, cui licetignoscendo
essesccurum, sccurum vivere, sccurum orarc. INam ecce
quid acturus es? Oraturus cs. Quid dicam quando? Ilo-
die oraturus cs. Annon es oraturus? Ira et odio imple-
tus, vindictam minaris : non diniittis cx corde. Ecce oras,
ecce venit orandi hora , incipis verba illa vcl audire vel
diccre. Dictis ct audilis supcrioribus , vcnturus es ad
liunc vcrsum. Aut si non vcnturus, quo ilurus? iScignos-
cas inimico, dcviabis a Clirislo? Planc si in oratione
deviabis, ut nolis diccrc : « Dimittc no])is dcbita noslra ; »
quia non pot( s diccrc : « Sicut ct nos dimitlinius dcl)ito-

» ribus nostris; » nc tibi cito rcspondcalur : Sicdiniitto
quomodo et tu dimittis, crgo quia hoc non potcs diccre,
et non vis diniittcrc, dcviabis ab hoc vcrsu, ct pr?etcrmit-
tos, ct diccs quod scquitur : « Nc nos patiaris induci in

» tcntationem : » ibi te capiet crcditor tuus , cujus quasi
ficicm dcvilabas. Quomodoquisquc in vico cum occurre-
rit ci cui aliquid dcbct, si ad manum cst divcrticulum ,
dimittit quo ibat; ctitpcraham partcm.ne facic m vi-

dcat crcditoris. Iloc tu in isto vcrsu te fccisse arbitratus
es , d vilasti diccrc : Dimittc , sicut cgo dimitto; ne sic
dimitt(rct, id est, non dimittcrct, quia non dimiltis; ct
noluisli diccrc, dcvitans facicm crcditoris. Qucm dcvitas?

quis dcvilas? Qiio ibis, ubi tu cssi; possis ct illc non cssc?
Diclurus cs : « Quo abi})0 a spiritu tuo , et a facic lua
» quo fugiam? 8i asccndcro in c(Tehnn , tu illic es ; si
» dcsccndcTO in infcrnum , adcs^. » Quantum potcst a

Christo dcbitor fugcrc, t[uam ut eat in infcrimm? Adcst
iste crcdi lor cl ibi. Quid facturuscs, nisi quod scquitur?
• PshI. cxxxvin, 7, 8.
1
SERMO CCCLIT, DE POENTTEMIA. 33

« Si assiinipsero pennas meas in directum , et volavero
» in extrenia maris : » itl cst , spe mea fmem saeciili me-
clitabor, in prs^ceplis tuis vivam, duabus alis cbaritatis
atlo 1 ir. Iniple ergo duas alas cbaritalis. Diligc proximum

sicut tc ipsuni ; et non leneas odium, unde fugias cre-
ditorem.
\lll. Uestat poenitcntiae tcrtium genus, unde aliquid
breviter dicam ut adjuvante Domino proposita et pro-
missa persolvam. list prenitentia gr.ivior atque luctuosior,
In qua j)ro[)rie vocanlur in Ecclesia pnenitentcs, remoti
etiam a sacramenlo allaris [)articipandi , ne accipiendo
indigne, judicium sibi nianduccnt et bibant. llia ergo
])()enitentia luctuosa est. Grave vuliius cst : adulterium
forle conmiissum est , forte bomicidium , forte aIi([iiod
sacrilegium ;
gravis res. grave vulnus, lelbale , mortitc-
rum : scd omnipotens mcdicus. Jam post suggeslionem
facti et delcctationem et consensionem et pcrjietratio-
nem, quasi ([uadiiduanus mortuus putet : sed nec insum
Domiiius deseriut , sed clama\it: « l.azare, [irodi fo-
)jras'^. » (lessit voci misericordia^ moles sepullurcx: :
cessit mors vila", cessit infernus su[)eriio. 1'Jevatus cst

Lazarus, [)roccssit de tumulo : ct ligatus erat , sicut sunt
bomines in contessione peccati agentes [inenitcnliam. Jam
j)roccs5eruut a niorle : nam non conliterenlur, nisi pro-
cedcrcnt. I[)siim confilcri. ab occullo et a (enebroso [)ro-
cedcic cst. Scd ([iiid Dominus Mcclcsia* sua- ? < Oii;r

»solverilis, inquit, iii lcna, soluta cniiit ct iii «(rlo-. »
Pioiiidc La/aio jiroccdciitc , ([iiia im[)lcvil Domiuiismi-
sericoidiii' siia' boiiiim, [^crdiiccrc ad (•oiiressioiicm mor-
tiiiiin l.iiciilcm, [)iilciilcm; jam ciclcia im|)lcl l'!((lcsitie
miiiislcriiim : <- SoK ilc illiim , cl sinilc abirc'*. » Scd ,
cbarissimi, boc gcnus [)(x'nitciiliit* nemosibi [)ro[)onat,ad

' Jortii. XI, .\ \. — ' MaUli. xviir, i8. — S Joau. xi, .'i i.
hoc genus nenio se prEeparet : tamen si forte contigerit,
ncmo desperet. Judam tradilorem non tam scelus quod
comniisit, (juam indulgcntias despcratio fccit pcnitus in-
terirc. rSon crat dignus misericordia , idco ei non fulsit
lumen in cordc, ut ad cjus indulgcntiam concurrcret

qucm Iradidcrat, sicut illi qui cum crucilixerant; scd
dcspcrando sc occidit, et laquco suspcndit se , suffocavit
se. Quod fccit in corporc suo , lioc factum est in anima
ipsius. Spirilus enim dicitur ctiam islc vcntus aeris Inijus.
Quomodo ergo qui sibi colium ligant, inde sc occidunt,
quia nun ad cos intrat sj)iritus aeris Lujus : sic illi qui
desperant dc indulgcntia ])ci , ipsa dcspcratione intus se
suffbcant, ut cos Spiritus sanctus visitarc non possit.
IX. Solent inde Cluistianis Paganiinsultarc de poeni-
lcntia c[uae instituta est in Ecclcsia : ct contra nonnullas
ha:rescs tenuit Ecclcsia catholica istam veritatem dc poe-
nitentia agenda. Fucrunt enini qui diccrcnt, quibusdam
peccatis non esse dandam poenitcnliam : et cxclusi sunt
de Ecclesia, cthaeretici facti sunt. In quibuscumque pcc-
catis non pcrdit visccra pia niatcr Ecclesia. l^lrgo solent
inde ctiam Pagani quasi insultarc nol)is , ncscicntcs quid
loquantur; c[uiaad Verbuni Dei, c[uod hnguas infantium
facit discrtas, nonduin pcrvcncrunt. Yos, incpiiunt, faci-
tis ut pccccnt homincs,. cuin ilhs promitlitis vcniam, si
egerint poenilentiam. Dissolulio cst ista, non admonitio.

In hanc sententiam exaggcrant vcrba, quanta cpiisque
potcst, hngua vel sonanti, vcl titubanti, non tacent ta- :
men et quando cis h)({uimur, etsi vincantur, non consen-

liunt. Tamcn quoniodo vincantur , brcviter accipiat
Charitas Vcslra. (piia Domini miscricordia totum oj)tiine
constiluit iu l'^cclcsia sua. Dicunt nos darc jicccatis liccn-
liam, quia portuin j oeuitentiEe pollicemur. Si daudcre-
tur aditus pa'uitcntiae , nonne ille peccator tanto magis
,
SF.RMO CCCLII, DE PW.NlTf NTIA. 333

aclderet pcccata pcccatis ,
quanlo magis sibi clcspcraret
ignosci? Diccrct cnini sibi : Ecce pcccavi, ccce scclus

admisi, jam milii vcnias nuUus est locus ;
poenitcnlia in-
fructuosa est, damnandus sum : cpiare jam non vivo ut
volo? Quia ibi non invenio cliaritatem. hic saltcm pas-
cam cupiditalcm. Quare cnim me abstincam? ibi mihi
locus omiiis clausus cst, bic quidcpiid noii fcccro. pcrdo ;
quia vila cjuae non mibi dabitur.

post banc futura cst ,
Quarc crgo nou scrvio libidinibus mcis ut cas implcam ,
etsaturem, ct faciam quidcjuid non bcct, scd libct? l)i-

cerelur ei fortassis Scd miser capieris, accusaberis, tor-
:
queberis, punicris. Sciunt ista boniincs mali ab bomini-

fcus dici, et inter bomines scrvari, altcndunt multos
male et scelcrate viventes impunita habcê peccata oc- ;
cultarc possunt rcdimcre qiue occultare non possunt

.
redimcrc ustpic in scncctutcm vitam lascivam, blaspbe-

mam, sacrilcgam, pcrditam. Enumcrant sibi : Quid, ille
qui tanta fecit, non scncx mortuus cst? iNumquid altcn-

disidcoillum pcccatorcm ct scclcratum scncni morluum,
Ut ostcndcrct in illo Dcus |)alicnliaiii , cx[)c(!ans |)(c'ni-
tentiam? Undc Aposiolus dicil : « I^noras (jiiia |ialicntia

» l)ci ad ])(x'nilciiliain lc addinit? lllc aulcm scciiiidum
» duritiain cordis sui et cor im|)fii'nitcns, ibcsaurizavit
» sibi iram in dic. ira^ ct rc\clalionis jusli jiidicii Dci, ipii
» rcddet uniciii(jiic scciindum opcra sua *. »0|)us cst crgo
Ut hic timor incnlcs possidcat, oj)Us cst ul illc (jni ju-c-
Carenonvult, pra-scnlcm Dciim sibi cogitct. iion in jm-
blico soluin, sed cliain in doiiio ; noii in doiiio soliiin.
sed ct in ciihiculo, in noclc, in lcclo siio. iii coidc siio.
lirgo si liilcris j)oiliiin jxniilciilia', dcsj^cialionc aiiijcbunt

pcccata. Ecce nihir^ dicunt illi, (jiii jniiaiil idco aiigcri
peccala, quia porlus [Xiniitentia- in cliri^liana lidc j)ro-
' Huiu. (f, 4-(5. — '*

lutru uiilii.
ponitur. Quicl crgo? Dcus nc por illani speni indulgcntiee
rursus augcrcntur pcccata, non de Linc proviclcre de-
buit? Quoniodo cnim providit nc clcsjicrando augcantur,
sic providcrc dchuit nc spcrando augcantur. Quomodo
eniui rijvcra augct pcccata qui dcspcravcrit , sic potcst
augere pcccata ct veniam speraverit ut dicat silji
([ui : :
Faciani (piod volo, Deus bonus est, cpiamlo mc convcr-

tcro ignoscet milji. Ita plancdic libi
, cprando me con- :
vertero, ignoscet mibi ; si crastinus dics ccrtus cst tibi.

INonne ad lioc tc admonct Scriptura ? dicens : « ^Jc tar-
» dcs convcrli ad Dominum, nccjuc diffcras dc die in

» dicm cnim vcnict ira cjus, et in lcmporc xin-
; subilo
>jdiclae disperdct te'^. » Ecce ad ulrumcpie vigilavit pro
nobis providcnlia Dci. Ne dcspcraiido augcamus pcccata,
propositus cst poeiiitcntiai jiortus : rursus ne s])crando
augeamus, datus cst die mortis inccrtus.
SERMO CCCL11I2.
In dic octavarum Infanliun-i : /-//tos cxhort(ttur ver-

bis Petri apostoli^ Dcjiosita ergo onmi mablia, etc.
I. OMNiriM quidem aurcs ct mentcs. cpios cura nostra

complectitur, solliciti pastoris sermo compcllat : vcruni-
tamcn ad vos proprie nunc dirigitur, quorum rcccns in-
fantia spiritabs gencrationis sacranicnlorum cunabulis
insignitur. Yobiscnim niaximc pcr apostolum Petrum sic
divinum blandilur Eloquium « Dcjiosita ergo, inquit :
,
omni nialitia ct onnii doio el adulatione et invidia ct

);
» clctractione, tanquam modo nati infantes rationabile ct
' Eccli. V, S, 9. — 2 Aliys 20 inler io homilias.

Sl-RMO CCCLIII, IN DIE OGTAV. IMAMIUM. 335
» innoccns lac conciipiscite; ut in illo crcscntis in salii-
» tem, sigustastis quoaiain clukis est Doniimis^. >> Proinde
quia gustastis, iion tcstcssunius : nos ôljishanc siiavi-
tateni nulricis olTicio minislra\inius. Agite itaque admo-
niti sanctse inslar iiifantiae, deponite nialitiaiu , dolum ,
adulalionem etinvidiam ct detractioncm. llanc innoccn-

tiam sic icnTe dcLclis, ut eam cresccndo non amittatis.
Quid est malitia, nisi noccndi anior? Quid cst dolus. nisi
aliud agere et aiiiid simulare? (Juid cst adulatio , nisi
fallaci laude scduclio? (ûid est invidia, nisi odium lcli-
citalis alienfie? Quid est dclractio, nisi niordacior, quam

veracior rej^reliensio? IMalitia malo dclcctatur alicno :
invidcnti.i ct hono cruciatur alicno : dolus duplicat cor :
adulatio duplicat linguam : detractio vulnerat famam.

IIujus aulem quoniam lilia
vcslrae iiinocentia sanclilatis.
est charitalis : « INoii gautlctcongau- scm[)cr inicpiilate ,
» detautcm vcritati-. » Siniplcx ut columba, ct sic astuta
ut scrpens, non studio noccndi, sed nocentem cavendi.

Ah hanc vos exhorlor. Talium csl enim rcgnum coelo-
f<
» ruin ^, » huiiiilium scilicct, hoc est, spirilalilcr parvu-

lorum. Non contemnalis, non ahhorreatis. Magiiorum cst
ista pusillilas. Su|)crl)ia vero lallax iii(iiniorum csl niag-

nitudo; cjuae uhi nientcm posscdcril , crigcndo dcjicit,
inflando evacuat, distendcndo dissipal. lliimilis esse noB
potcst nocens. su|)crhus csse noii poicsl innocens. Ilumi-
litatcm illam locpior, quic noii vull pcriluris rchiisexccl-
kte, scd aHeriium ali(piid veracilcr cogilat, quo non suis
virihus, scd adjuta perveniat. Ihcc malum cujus(piain
Vellc! non polcsl, cpio ncquacpiam honiim cius aiigclur.
Porro aiitcm siipcrhia coiiliniio paiil itnidi.im. (Jiiis
IVero sit invidus, (pii noii ci inaliini \clil . ciijiis hono

crucialur ? lirgo et invidia j)aril conscipiciilcr inalitiain :
• I Pflr. II, i i. — '^

I Cor. xv, ti. — * M«uU. \ix, 14
336 S. AIJGUSTINI EPISCOPI
unde proccdit et dolus et adulatio et detractio, et omne

opus nialuni, quod pati nolis ab alio, Pia itaque Inimili-
tate servata ,
qiiae in Scripturis sanctis sancta probatur
infantia, securi eritis de ininiortnlitate beatorum : « Ta-
» lium est enim regiium ca>loruin. »
II. Porro qui saperbus homines non est multo
in ,
maxime adversus Deum contumax esse non debet quo- :
niam si non est alicui facicndiim quod quisque ab alio
pati non vult boininum vult inobedientem pati

, et nullus
eum qui suo juri subditus fuerit; quanto magis cavendum

est ne in Deum quisquam talis existat
, qualein in se ,
existere bominem non vuh? Fallunt proinde animas suas

qui sufficere existimant, si quod sibi fieri nohmt, nulh
hominum faciant , sescquc vita hixuriosa ita corrumpunt,
ut Deo fticere conentur quod sibi al) homine fieri nohmt.
Neque enim vohmt a quoquam perverti domum suam,
qui in se ipsis domum Dei misera])iU caecitate pervertunt,
surdi adversus Apostolum rhunaiitem : « Nescitis quia
» templum Dei estis , et Spiritus Dei habitat in vobis?
» Si quis autem temphim Dei corrumpit, corrumpet il-
» lum Deus. Temphim enim Dci sanctuin cst quod estis ,
»vos^. » rSemo se faliat. Quid ergo se putant servare

circa ahos homines innocentiam suam cum sibi ita no- ,
ceant, ut Deo careant habitatore et puniantur uhore? ,
Hinc etiam fit ut per noxias vohiptales hqisi et effusi

non solum templa Dei esse desinant verum etiam ruinae ,
fiant, in quibus habitant mala dEcmonia quibus supph- ,
care , et quae colere incipiunt : « Fiuntque ilhs, ut dic-
» tum est, posteriora deteriora prioriljus-. » Inde vos

semine immortah regeneratos , sicut superius proptor ma-
hliosas nocendi cupiditates ,
quibus fit hominibus quod
oderunt , ita postea piopter lurpcs et ilhcitas carnis de-
' I Cor. iir, 16, 17. — " L«c. xi, 26,
SER.MO CCCLIII, LN DIE OCTAV. LNFAMIIM. 33^
lcctationes et iiefaria sacrjlci;ia ,
quibus lioniincs noccre
hominiJjus non vidcntur, non facicndo quod nolunt, cis
sed Deo non obediendo cui cuncta sunt subdita ipsi do- .
minorum Domino faciunt quod sibi a scrvulis suis ficri

nolunt, idem ipsc apostolus Pctrus alloquitur, diccns :
« Cbristo ergo passo pcr carncm, ct vos cadem cogîtationc
» armamini. Quia qui mortuus cst carnc dcsiit pcccarc, ,
w ut jam non bominum dcsidcriis scd voluntatc Dci rc- ,
)j bquum in carnc vivat. SuQicit enim ])ra^tcritum lcmpus

» voluntates gcntiuni consummasse in libidinibus ct vo- ,
» luptatil)us, et comcssaticnibus ,
potalionc ct ncfandis
» idolorum scrvitutibus^ cnim prancritum » Suilicit
tempus luteis tanquam .Egvptio-
operibus peccatorum ,
riun dominationi servissc. Jam marc Ilubrum baptisma ,
siilicct Gbristi sanguinc consccratum vcrum dcjecit ,
1'baraoncm .Kgyptios intcrcmit niliil dc pcccatis pnc-

, :
lcrilis tanquam de insequcntibus a tcrgo liostibus formi-
dctis. De CcCtcro cogitatc vilie bujus ercmum pcrmcarc,
( t ad tcrram promissionis , suj)crnam Jcrusalcm, tcrram

\ivcnliuni pcrvcnirc : nc verbi Dci ccnlcnq)tu lanqiiam
i)ianna3 faslidio, corda vcstra vclut ora inlcriora dcsi-
|>iant; nc cibos concupisccntcs .l']gv])lios dc abmcnfis
( (iclcstibus nmrmurctis : iic forniccmini, sicut (luidam
illorum fornicati sunt; ct nc tcnlclis (Ibrisluiii , siciit
(piidam illoriim tcnlavciiiut. Si vubis lidcm (lenlilium

Mliciilibii.^ ainariludo ali(jiia rcsislcnlium , \cliil a(piariim
illariiin (pias Isiai'! noii |
oliiil bil)cic , occiiirciii ; imi-
lala Doiniiii jialicnlia, \cliit iiijcrlo crucis lii^no diilccs-
(aiil. Si leiilatio scrj)ciilina inomordciil ; cons])ecta illiiis
csaltationc scrj)cntis, tan<jiiam inoilis iii carnc Domini

\ictai at(ju(! lriiiinj)bala'. codciii (riicis mcilicamcnto sa-
iiciiir. Si advcr&arius Amalccbila ilcr iiilcn liidcrc al(jiic
' 1 rtlr. n, i J.
C.\2LVI1I. '22
338 s. AUGiisTiNi Eriscon
ini|>rc]iic conaliitur. ])crscYeraiitissinici cxtcnlioiic Jjracliio-
runi (•iusclcm crucis indicio suDcrctur. Ycri ct pcrniaui

csiotc Cliristiani : nolitciri)ilari nominc Cliristianos, o];crc
vacuos. Itcrum clico, ct srcpc cliccndum cst : « Suliicit
» praelcritum lcmpus voluntatcs gcnlium consummassc. »
Dctcstaniini ct avcrsamini cancs conversos ad vomitum

suum : detcstamini ct avcrsamini mmidatam ct vacantcm
domum , cpio ncquiorcs alii spiritus septem adducantur,

ut siut novissima Ijominis pcjora, cpiani crant prima.
Yos vcstrum mundatorcm tcncte Iialîtatorcm « Prasci- :
» picntcs cnim rogamus iic in vacuum gratiam Dci rcci-
» pialis. Sufilcit cnim prcTtcritum tcnipus voluntatcs

» gcntium consummasse^. » Auditc ct apostolum Paulum :
« Ilumanum dico proptcr infirmitatcm carnis vcstrae.

» Sicut enini cxliibuistis meniLra vestra servire immundi-
» tite ct inicpaitati ad injustitiam : sic nunc cxliihcte
» membra vcstra scrvirc justitice in sanctilicationcm-. »
SERMO CCCLiys.
y4d ContineJifes Juibitiis : qiio eos priniiun adversus

obirectatores et invidos corroborat j tiim deinde
superbiani cavere jubet.
1. Iloc admoiiuit Dominus, cum Evangelium legerc-

lur. cpioniam qui creditin cum, credit in illum qui eum
n)isit''. ruissum cssc ad nos Salvatorcm mundi. fidcs vc-
rissima tcnct : quoniam Ciiristum ipse piiTedicat Cliristus,
> a Cor. VI, I. — 2 nôni. vi, ly — 3 Alias 53 de verbis Douiini. —

* Joaii. xir, 4 l.
:
SliRMO Cr.C.MV, AD CONTINEMES. 339

lioc cst, corpiis Glirisli toto orhc diffiisum. In coelis cnini
illc crat, ct ssevienti in tcrra persccutori dicebat : « Quid
» me pcrsequcris^? « Lbi Dominus sic cxprcssit et liic se
cssc in nobis. Sic tolus crcscit ; quia qucmadniodum ille

in nobis cst bic : sic ct nos ibi in illo sunius. Hoc facit
compago cbaritatis. Ipscqui caput nostrum, Salvator est
corporis sui. Praedicat crgo CbristusCbristuni, prosdicat
corpus caput suum , ct tuetur caput corpus suum. Et
ideo nos mundus odit-, sicut ab ipso Domino audivimus.
Non cnim Apostolis boc diccbatpaucis, quod odisscteos
mundus ; et quia gaudcrc dcbcrcnt, cum cis dctrabercnt
bomines omnia mala advcrsuni cos quia
et dicercnt ,
propter bocc mcrccs corum major csset in ca?Iis non eis ;
solis dixit Dominus , cum baec dixit : scd dixit univcrso

corpori suo, dixit omniLus mcmbris suis. Quicumquc in
corporccjus, ct mcmbrum cjus cssc \oiucrit, non mirc-
tur quia odit cuin muudus.
II. Corporis autcm cjus sacramcntum multi acci-
piuut : scd non omncs qui accipiunt sacramcntum
ba- ,
bituri sunt apud cum ctiam locum promissum mcmbris

cjus. Pene quidem sacranicntum omncs corpus cjus di-
cunt, quia omn;'s in ])ascuis (Jus simul pascunt : scd
vcntunis cst qui di\idat, ct alios ])onal ad dcxteram.
aliosadsinislram. IJ, utraquepars dictuia cst : « Dominc,
)>Dominc, quuulu l(;\idimus, ct miiiistra\iuius tibi? »
vel, « Dominc, (piando tc vidimus, ct noii uiiiiislia\ imus

»libi? » Vars utratpie dictura cst : iiui taiiKMi dicct :
« Ycnilc, Ijcncilicli l.'atrio mci, ])cici|)il(; rcgiium; » aUcri
« Itc in igncm a lcruum , (jui pricparalus csl diaholo ct

» angclis cjUs'^. » iNOii cr}',o solos inimicos noslros d('|)u-
lurcdcbcmus, (liaiissiiiii . ([iiii !iiii<|U(' Imuki (•(iiisciciilia
Clnisli mcmljra sumus, iioti solos cos iiiiiiiiôs iio.slios
' Atl. IX, ',. — '^

Jiaii, XV, iH. - S.MaUii. %\v, ;',-l>-.
34o S. AUGUSTINI EPISCOri
jmtare dcLemus, qui aperte foris sunt. Mullo enim pcjo-
res suiit qui intus videntur, et foris sunt. Amant cnim
mundum ; et idco mali sunt. Et quidcm dc nobis ea sen-
tiuut, quas ipsi diiigunt, ct inhujus mimdi quasi pros-
pcrilalibus quibus ingcmiscimus, invidcnt nobis. ibi nos
felices putant, ubi nos pcriclitamur. Felicitatem vcro
nostram intcrnam ncc novcrunt; cjuia non gustaverunt.
Quia vcro quidquid nobis tcmporalitcr mundus arridct,
magis cst pcriculum , quam ornamentum nostrum , ncs-
ciunt ; quia ista distingucre gaudia non noverunt.
III. Unde hortamur Cbaritatem Vestram, maxime
quia vos vidcmus frequentiiis convenisse, c|ui i^roposilum
altius habctis, id est , in ipso corpore Christi ex ejus mu-
ncrc, non mcritis vcstris , excellentiorcm locum tenetis,
liabcnlcs conscicntiam^ cpi.ne a Dco donata cst. INam et
ij^sa mahs ct iiividis nostris in suspicionem venit. Acl iioc
tamcn mordctiir, ut probetur. Si cnim in ipsiiis conti-
nentiae profcssionc laudes quterimus hominum, deficimus

reprehcnsionibus hominum. Cum sis castus servus Dei,
ecce tc mundiis suspicatur forsitan impudicum ct mor- ,
det, et rcnrchcndit, ct hbentcr in tuis dctractionibus

immoratur ; malc\ ola' c|uippe anima^ (|uasi dulciter sapit,
ciuod pessimc suspicatur : tu autem si propter laudes hu-
manas continentiain suscipcre vohiisti repreliensionibiis ,
liumanis defccisli, ct totain quod libi proposueras, pcr-

didisli. Porro aiitcm si nosti dicere cum Apostolo,
« Gloria nostra lisc cst, testimonium conscienli^ nos-
» trc^- : » non sohim tibi reprchensionibus mcrcedem non
minuit, sed ct flicit amphorcm. Tu tamen pro illo ora,
iic tua mcrccde moriatur. Nam et hinc probamur, cha-
rissinii quia si non Iiabcremus inimicos non esscnt pro
. .
quibus oraremus ex prtccepto Domini nostri dicenlis :
1 1'urtr, coutiimliam. — - Cor. i^ 1 2.
?
,;
SEP.MO CCCLIV. AD COMINENTES. 3 /j l
((. DiJigilc iiiimico:? vcstros , cl oiatc pro cis qui vos odc-
» ruiit^.Lnde proljainus uiidc cor nostrum intcrroga-
)) ,
mus, utrum lioc fliccrc valeamus si nullum iuimicum , ,
nullum reprchcnsorcm nullum detractorem nullum , ,
malcdicum cxpcriamur? Yidctis crgo, quia ct mali ncces-

sarii sunt bonis. In fornacc quodain modo aurificis su-
nius, hoc est, in hoc raundo. Si aurum non cs, simul
ardes. Si aurum cs ,
palea tua cst mahis. Si et tu palca
es , simul critis fumus.
IV. Verumtamen primum id novcritis, cliarissimi. iii
corporc Christi exccllcntiora mcmhra esse non sola. 1'^st
enim conjugahs vila iaudahilis, ct ha])Ctin corporc Christi

locum suum sicut et in nostro corpore non ea sola ha-
:
hent locum quEC cxccllentius locata sunt , sicut sensus in

,
facic supcriorcm corporis partcm occupavcrunt : sod

nisi pedcs portarcnt, quidquid sui)liinc est in terra jacc-
ret. Unde Apostolus dicit : « Et qu;c inhoncsta sunt
)) nostra, magis necessaria sunt. Dcus tcmpcravit corpus,
))Ut-non csscnt scissurae in corpore^. » INoviuius aulcni
nirml)ra Christi, quye conjugalcm agunt vilam, si mcui-
hra Cliristi sunt , id est, si lidcles sunt fulurum SiC-
, si
culum vel spcrant , vcl expectant, si norunt ({uarc signum

Clirisli portcnt, sicut novimus quod honorcm drfcrunt
vohis, novimus quod mcliores cssc vos judicant, quam
ipsi suiit. S(!d quautum vos illi 'lonoraiit, lanlum ct vos
mutuam iionoriliccntiam cis [)ra?slarc dchclis. Si cnim cst
in vohis sanctitas, tinicte nc pirdalis eam. Undc? pcr
supcrhiam. Alilcr pcrit sanclitai casti , aduUcr fiu'rit
si
alilcr pcrit si supcrhus fiat. Kl audco diccTC conjugalcm

,
agcnlcs vitam , si tcncnt Iiumililalcin . siipcrhis caslis mc-

liorcs sunt. Considcrcl ciiiiii ( liuilas \'cslia (juod dico j
Diaholiim atlcndilc, nuimpiid ci iii jiidicio Dci olijicicii-
'
Miillli. V, /, l — '^
I Cor. .\ii -jiJ.
34^ s. Arr.iisTiM EPiscon
diim cst aduUeriiim ;iiit foriiicalio? Niliii iioriim faciu
qui 11011 lialjct cariicm. Sola cum supcrljia et invidia iiiit-
tit inioncm petcrnum.

V. Scrvo crgo Dci cui subrepscrit supGr]:)ia, continuo
ibi est cl invidia. Kou potest supcrbus cssc iion invidus.
Invidia filia est superbise : sed ista raatcr nescit esse ste-
rilis; ubi fucrit, continuo parit. Ut autem non sitin vo-
bis, boc cogitatc, pcrseculionis tcnipore non solam
Agnen fuisse coronatam virgincm, scd et Crispinam iiiu-
licrem : ct fortc, quod non dubitatur, aliqui tunc dc
contincntibus dcfcccrunt , ct niulli de conjugatis piigna-
vcrunt atquc viccrunt. Undc non frustra dicit Apostolus
onmibus mcnibris Cliristi : « Altcr altcrum existimantes
» supcriorcm sibi, et bonore mutuo praeveiiientes'^. »
Ha^c ctcnim si cogitctis , non critis apud vos magni. Ma-

gis enirn cogitare dcbetis quid vobis dcsit, quam cpiid
vobis adsit. Quod babcs, cave ne perdas : cjuod nonduin

babcs, supplica ut babcas. In quantis sis minor. ti,])i
cogitandum nonin quantis sis

cst; major. Si cnim cogitas
quantum pnEccssisti altcrum, lime tumorem. Si vcio
cogitas quantum tiiî adliuc dccst, ingx?miscis ; ct cum
ingcmiscis , curaris , liumilis cris , lutior andûlabis , non
prjecipital^cris , noii inflaljcris.
VI. Et utinam possint omiics dc una cliarilatccogitare.
Sola est cnim ,
quoe ct vincit omnia, ct sine qua nibil
valcnt omnia , ct qua^ ubicumquc fucrit traint ad sc oni-
nia. Ipsa cst quc« « Non a^mulalur. « QuaTis causam?
Atlcndc quod sequilur : « Non inflatur-. » Prior cst in
viliis supciijia , ut diccrc C(rpcram , deindc invidia. Non
cp.im invidia pcpcrit sujicriîam , scd supci])ia pcpcril in-
vidiam. Non cnim invidct, iiiji iiinor cxcellcntiir. Amor
cxccllentiiTe , supcrJjia vocalur. Cum crgo in ordiuc [-rior
' rliilil>. 11, 3, clRoin. xii, lo. — • i''ori:s .:d i C"o; .\ut.
,
SERMO CCCr.IV, AD CONTINEXTES. 34^

sit supcrLia, scquaLiir aulcm iiividia; Apostolus in lau-
(libus cliaritatis noluit diccrc prius : « iNon inflatur; » et
postca : « Noii a?inulatur : )j scd prius dixit : « Non êniu-
wlatur; » postea : « Non inflatur^. )j Quarc lioc? Quia
cuni dixissct : « Non cemulatur , » quasi qucrsitui-us cras
cau3am,quare non£emulatur, subdidit : « Non inflatur. »
Ergo si idco no.n eemulatur, quia non inflalur ; si infla-
rctur , ccmularetur. Hoc in voLis crcscat , ct anima soli-
datur, quia non inflatur. « Scicntia , ait Apostolus ,
wiiiflat-. » Qiiid ergo? scicntiam fugcrc debctis, ct clcc-

turi cstis nihil scirc potius, quam inflari? Ut quid vobis
loquimur, si mclior cst ignoranlia quam scicntia? l t
quid vobis disputamus? ut (piid ista distinguimus? l L
quid quodnostis admonemus, quod iion nostis iiifcrimus,

si scicntia cavenda cst, nc inllct. Ergo amatc scicntiam
sctl anicjionilc cliaritatcm. Scicntia si sola sit, inflat.
Quia vcro « (lliaiitas tcdiflcat , » non permittit scicnliam
innaii. Ibi crgo inflat scicntia, ubi cliaritas non anlilicat :
ubi autcm êdilicat, solidata cst. Non cst ibi inllaLio, ubi
j)Ctra est fundamcnlum.
VI 1. Quantum autcm teutat inflalio , boc cst . claiio ,
Ut pro|)tcr hoc vitium ctiam tanlus illc Apostoius ;q)po-

situm sibi cssc diccrcL stimuluui carnis, angclum Satanie,
a quo colapliizaretur? Qui colaphizatur, capuL cjiis liiii-

diLur, nc crigaLur : nam cL ii)i d(! scicnLia mcLus cral in-
flalionis , hoc cst, clationis. Ait cniin : « lu magniludiiic
» revclaLiouum mcaruui nc cxLollar. » Ibi cigo mclucnd i
crat datio, ul)i magnarum rcriim cial icNcl.ilio : .. Iii
» majîiiludiiic n^vclalionum mcaruin nc cxloliar , daliis

» csL miiii slimiilus cariiis mca' , aiigclus Salaiue. (pii iiic
» colapbi/.il. Proplcr <[iiod lcr Ooiniiiiiiii rn;;:i\i, iil aii-
» rcrrcL ciiin a inc : ct di.vit milii : Siiliicil lilii gialia iiic.i;
'
I (iui' Mii ,
'-'
a (()!•. \ Mi, 1,(1 Miinis il)iil(in.
344 ^- AUnUSTINI EPISC.OPI
» nam virtus in in{irnHtatc perficitur*. » Potit a-ger , ut
c[uocl ad salutcni apponit medicus, cum volucrit a^grotus
aufcnitur. Medicus dicit Non mordet , scd sanat. Tu
: :
dicis : Tolle quod mordct. Medicus dicit : Non tollo

c|uia sanat. Tu ad mcdicum quarc vcnisti? Sanari, an
niolestiam non pati? Non crgo exaudivit Dominus Pau-
lum ad volunlatcm quia exaudivit ad sanitatcm. Nam ,
non est magnum cxaudiri a Dco ad voluntatcm non est

, ,
niagnum. Nc putetis magnum esse Loc quando cpiisque ,
orat, pro magno si exauditur. QuDerc quid orat, cpisere

,
in quo cxaudiatur. Nam non lial^catis pro magno cxau- ,
diri ad voluntatcm liabctc pro magno, cxaudiri ad uti-

:
iitatcm. Ad voluntatcm ctiam da^mones cxauditi sunt, ct

ad porcos cpios pclicrant, irc pcrmissi sunt-. Ad volun-
tatcm cliam priuccjis coram cxauditus est diabolus , a
cpio pclitus Job tcntandus non cst ncgatus^'^, ut essctillc
probatus, istc coniusus : Ad voluntatcm ctiam Israciita^
cxauditi sunf^ ; et cum adliuc cibus csset in orc ipsorum^%

noslis quae consccuti sunt. Nolitc ergo pro magno haberc,
cxaudiri ad voluntatcni. Aliquando Deus iratus dat cpiod
pclis, ct Deus propitius ncgat cpiod petis. Cum vcro ca
qua- Dcus laudat qua^ Dcus pra^cipit, cpuE Deus in fu-
,
turo sa^culo promittit, ab illo petitis sccuri petite, ct in- ;
cumbitc, cpiantum potcstis, orationibus, ut sumatis. llla
cnim propitio Dco conccduntur : illa cjus non ira , scd

miscricordialargiunlur. Quando autempetitis temporalia,
cum modo petitc, cum timorc pctitc : illi committite,
ut si prosunt, dct; si scitobessc, non dct. Quid autem
obsit, cjuid prosit, mcdicus novit, non a^grotus.
YHI. Sunt crgo contincntcs liumilcs, sunt supcrbi.

Non sibi jnoniiitant supcrl)i rcgiium Dci. l^xccllcnlior
' 1 C.t r. .\ii, 7-9. — 2 Mal!!i. vm, 82. — ^ Joh. r, 17. — ^ Num. xr,
3 j — •''
Isid. LX.KVii, 3o.
,
sEP.Mo ccrr.iv. An coxtinentf.s. .3'|5
locus fsL. quo diicil coiUinenlia : scd « Qiii sc exaltat,
» liumiliabilur^ » Quid quitTis celsioreni locuni appetilu

celsitudinis, qucm potcs apprchendcrc rulcntionc hunii-
litatis? Si extollis tc, Dcus dcjicit tc : si tu dcjicis tc
Deus clevatte. Scntentia Doniini est : ncc addi aliquid ,
nec dctralii potest. Isquc adco autcni contincntes Lonii-

nes plcrumque superLiunt, utnonsoluni quibuscuniquc
hominihus scd ctiam parentibus ingrati sint et adver-
, ,
j
sus parentes cxtollantur. Quarc ? Quia illi gcnucrunt, isti
I
iiuptias contcmpscrunt. Lndc ingrali csscnt qui nuptias
'•
contcmpsissent , nisi illi gcuuisscnt? Scd mclior est filius
patre suo conjugato , quia ipsc non duxit uxorcm : et me-

]ior cst (iba matre sua niaritata ,
quia ipsa non quccsivit
virum. Si superbior, nullo modo mclior : si melior, sinc
dubitationc Lumilior. Si vis lc invenire meliorcm, inter-
roga animam tuam, si vides ibi inllationem. l Li inllatio
cst , inanitas est. DiaLolus ubi inanc invencrit, niduni
lacere molitur.
IX. Dcnique, fralres mci, audco diccre, supcrbis
conlincntiLus cxpcdit cadci-c , ut in co ipso in quo se cx-
lollunt Lumibenlur. Quid cnini prodcsl cui inest conli-
nentia,si dominalur supcrLia'.* Conlcmpsit unde natus
est Lomo , ct appclit unilc cccidit diaLolus. .Nu[)tias con-
lempsisti , Lenefecisli; aliqiiid inclius elcgisti : scd noli
superLirc. Dc nu[)liis Iiomo natus est, de supcrLia an-
gelicccidcrunl. Si singula vcslra Lona considcrcm, mclior
cs patrc tuo , (jui niiplias conlcmpsisli ; cl lu mclior ma-
Ire lua, <pi;r nupliis conlempsisli. Illcniiii inclior esl \ir-
ginalis sanclitas, (|ii;;in pudicilia ( oniuL;;iiis. Isla diio si-
mul si comp.ircnlur. mclius cst iiliid ([ii;im illiid : (piis
duLil;il.> .'••cd ;illciid() ^dia dii») . siipci Li;ini (l liuinilil;i-
tcin ; iii isiis diii)!M!s iiiliiiogo \os, cl dc lii^ i'cs|()iid( lc
' I.lll-. XI \ , II.

niilii : Qnid rst meliiij;. superbia, aii liuniilitas? Rospon-
tles : llmniliuis, Jiinge illani virginali sanctitati. Supcr-
Lia vcro non solum non sit in virginitatc tua , sed non
remancatnecin niatrctua. Si cnini tu tenuerissuperbiani,
ct tua niatcr liuniilitutc!]! , melior erit mater qnam filia.
Iterum comparabo vos. Jam dudum singula cum inten-

ilerem, mcliorcm tc invcncram : moclo Lina cum intendo,
non dul)ito pr?eferre humilem mulicrem virgini supcrbse.
Et quomodo pncferre ? Yidcte quomodo prcnefcro illam
quani modo comparabam. Eona pudicitia conjugalis est,
' Duo Lona comparabam, non
melior integritas virginalis.
malum ct Lonum; sed Lonum ct mclius distingucLam.
Porro autem duo illa cum posuero supcrLiam et humi- ,
litatem, nuniquidpossumus dicere Bonum cst supcrbia, :
sed melior est luimiiitas? S;'d qiiid dicimus? Superbia

malum est, humilitas Lonuui : et super])ia magnum ma-
lum , liumilitas magnuin ];onum. Si ergo liorum duoruui
unum est maluni, ct alterum ])onum : jungitnr malum ad
majus tuum lônum, ct fit totum malum : jungitur ])0-
num ad matris tuoe minus Lonum, ct fit magnumlônum.
i^linorem locum lialjeLit mater in rcgno coelorum, quo-
niam maritala cst ([uam fdia quoniam virgo cst. Majo-
,
,
rem enim locum lllia virgo minorem locum mater mari- ,
lata. am]);c tamen ihi quomodo fulgida stella, obscura

:
stella, ainha^ tani;';i in cfx^lo. Si vero mater tua fuerit

]iuini!is, tu superha . ilhi ]ia])e])it qualemcumque locum,
. tu autem nulknn locum, Va cpiis invenit alterum locuiu
qni ihi non hahu."r!t locuai , nisi cuiii iilo qui indc ceci-
dit , sLanteinque dejecit? Iiide cecidit dia])o]us , unde
staaleiii dejec!!, liomiuMn. Dej'^cit stanlem : sed Christus
desce;u]eii5 crvxit jaceiil.MU. rnde te tamen crcxit Domi-
nus luii5. :!lteii(]i'. liiiiiilitule erexit, factus olêdicns
sF.r.MO ccr.r.v, nr. vita f.t \[oniRr>; ciFnir. 3
'17
usqne a<l mortcni, Iniinili.ivit ^ Prinreps senielipsnni

tuus Imniilis , et Lu superbus? (laput Ijuniile, et niem-
brum superLum? Absit. JNon vult essc tle corporc capi-
tisbumilis, qui amat superbiam. Si autem nonfucrit,
viclcat ubi erit. Ego nolo dicere ne amplius vitlear ter- ,
ruisse. Imo ulinam tcrrucrim, et abquid egerim. Uli-

nam qui sic fuerat, vcl qua^, sic fuerat, non sit ultcrius.
Utinam verba ista infuderini ct non , clfuderim. Totum

sperandum est de misericordia Dci quia qui : terret, con-
tristat; qui contristat, consolalur; scd si qui contristalus
cst , cmendalur.
SRRMO CGCLY2.
De vitu ct inorihtis clericorum suormn . /.
I. Pr.OHTr.n qiiod voliiiet roga\ i besterno die , ut bo-

di(! frequentius convenirctis, lioc est quod dirlurus suin.
Vo])iscuin bic vivimus , ct pro|)ler vos viviinus : et iii-
tcnlio votumque nostium est , nl a])ud Clirislum vol)is-

cum sine finc vivamiis.Credj aiitiMn an!e orulos veslros
es.so conversationcin noslram ; ul et nos dicerc foilassis
aiideamus, ([iiamvis illi mulluin impares, (jiiod di\it
Ajiostoliis : « Imilalores inei e;lolc. si-.iit et ( .;() Clirisli '^»
Va. idco iiolo iil aliqiiis dc iiobis iiiNcnial iiialc \ i\('ii(li oc-
casioiiem. '< l?rovi(lemus eiiimboua, nt ail idiin \|)os-
» loliis , non soluin coram Deo , scd cliam coi-am liomi-
>' iiihii
;
''. .- Proplcr nos. (•o!isc!"iilia noslr.i siiHicil nobis :
' i ii I
|. 11,:'..— '^
.\'i s I
•
1) \iTi'j ',1).
— ' 1 (>,jr r, iG. — M'"!.)'!!*
1,1 -.1 (!•! \ni, 7 1.

3/|8 s. AUGUSTiM r.riscori
proptor vos, fnnia iiosLra iion ]5ollui . sccl polJorc clcLcl

in vobis. Tciictc cjuod dixi , atcjae distinguilc. Duac res
sunt conscicntia ct fania. Conscicntia tilji, fama proxinio
tuo. Qui fidcns conscicntite sui^ ncgligit faniani suam ,
crudclis est : maxiinc in loco isto positus, de cjuo dicit

Apostolus scribcns ad discipulum suum : « Circa onines
» tc ipsum bonorum opcrum praebens cxcmplum^. »
II. l t ergo non vos diu tcncam pncscrtim cjuia ego ,
sedens loc[uor vos stando laboratis , nostis omnes, aut :
penc onnics, sic nos vivcre iu ca domo cpias dicilur domus

episcopii , ut, cpiantum possumus , iniitcmur cos sanctos,
de cpiibus loc[uitur libcr Actuum Apostolorum : « Nemo
» diccbat alicpiid omnia com-
proprium , scd erant illis
» munia^. » (juia ibrtc ali([ui vcstrum non sunt tam dili-

gcntcs vitsc nostras scrufatorcs ut boc sic novcrint, c[UO- ,
modo volo vos nossc ; dico cjuid sit , cpiod breviter dixi.
Ego, cpicm Dco propitio vidctis c^piscopum vcstrum.
juvcnis vcni adistam civitatcm ut niulti vcslruni novc- .
runt. Quarcbam u];i constilucrcm monastcrium, ct vi-

vcrcm cum fratribus mcis. Spcm cjuippc omncm saeculi
relicpieram ct cjuod cssc potui
, essc nolui ncc tamen , :
c[ua'sivi csse c[uod sum. « Elcgi in domo Dei mci abjectus
» esse magis, cjuam babitare in tabcrnaculis peccato-

«rum-^. » Ab cis cpii diligunt saeculum , segrcgavi me :
scd cis c[ui prcvsunt populis , non me cofiequavi. Nec in

convivio Doniini mei su|)criorcm locuni clcgi, scd infcrio-
rcm ct al)jcctum : ct placuit illi diccrc mibi : Asccnde
sursum. Uscjuc adco autcni timcbam cpisco[)atum ut ,
cpioniam ca^|)orat cssc jam alicujus momcnti intcr Dci

scrvos funa mca in ([uo loco sciclâm non essc cpisco-
,
pum , non illo acccdcrcm. Cavc])am boc, et agcbam

(uiantuni poleram , ut in loco bumili salvarcr , ne in alto
1 Til rr, 7 — ~ Act. iv, 3-2, — "

PshI Lwxiir, i r.
,
SER.MO CCCLV, DE VHA ET MORIBCS CLERIC. 3^9

pcriclitarcr. Sed, ul dixi, doraino scrvus contradiccre
non dcljct. Yeni ad istani civitatcm proptcr vidcnduni

aniicuni, queni putabain nie lucrari posse Dco, ut nobis-
cum csset in monasterio ; quasi securus, quia locus babc-
bat cpiscopum. Apprehensus, prcsbytcr factus suni, ct
pcr bunc gradum pcrvcni ad cpiscopatum. I\oii attuli
abquid , non vcni ad banc Ecclesiam , nisi cum iis indu-

nicnlis quibus illo tcmporc vesliebar. Et qiiia lioc dispo-
nebani . in monastcrio esse cum fratribus , cognito insti-
i
tuto ct voluntatc mca, beatas memoriae seucx Yalcrius
;
dedit mibi bortum ilbim in quo nunc cst monasterium. ,
Coepi boni propositi fratrcs colbgere , comparcs mcos

iiibil liabcntcs, sicut nibil baljcbam, ctimitantes mc : ut
quoniodo cgo tenuem paupertatubam mcam vcndidi ct
l[
pauj)cribus crogavi , sic faccrent ct illi qui mccum csse
voluisscnt , ut dc communi vivcremus; commune auteni
nobis csset raagnum ct ubcrrimum j-raDdium ipsc Dcus.
Pcrvcni ad cpiscopalum : vidi nccessc babcrc cpiscoiium
cxbibcrc bumanitatcm assiduam ([uibusquc vcnicnli])us
sive transcuntiljus : quod si non fccissct cjuscopus inbu- ,
jnanus diccrctur. Si autcm ista consuctudo in raonastcrio

i)ermissa cssct, indcccns cssct. Et idco volui liabcrc in
ista donio cpiscopii mccum monastcriura clcricoruni. lîccc
jquomodo vi\imus, iNulli iicct in societatc nostra ba])crc

a]i<{uid |)roj)rium : scd forlc aliqiii lialx-iit. ûlli ]ic(>t :
si (jui babciil, faciunt(piod nou licct. licne autcin sculio

d(; iiatribus mcis, ct scmpcr bcnc crcdcns aJ) liac inqui-
silionc dis.siinula\i : quia et isla quaucrc. (juasi male
!scnfii'c miiii \idcbalur. Novcram cnim , cl novi oinncs.
([iii niccuin vi\ci(iil, nossc |tro|)osiliim noslrum , nossc
lcgcm vilic nostra-.
III. Vcnil ad nos cliain |»rcslt\lci' .laniiaiius, (|ui \'\.
dc])atur sua lioncbtc crogando (puibicontuuq)sibsc, scd uon

350 P.AIGLSTIM ElMSCOPl
(•.oiisiimpsit. ricmansit illi quKclam pccunia, k\ cst, ar-
ffcntum , ([uocl diccrct cssc filia:' suee. Filia ipsius, Deo

propitio , in mcnastcrio feminarum, ct bon?e spci est.
Gu]:)crnct iiiam Dominus, ut implcat c{UDe clc iiia spcra-

mus, in iilius miscricorciia, non in cjus mcritis. Et cjuia
intra anuos crat, ct dc sua pccunia niliil fliccrc poterat
(([uamvis cnim vidcrcmus iuigorcm profcssionis tamcn ,
ia])ricuni timcljamus a^tatis:) factum cst ut ipsuni ar-

ocntum (juasi puciia^ scrvarctur, ut cum ad legitimos an-
nos venirct, faccrct indc c|uod virginem Cliristi decerct,

ctuando optimc jam faccrc posset. lioec cxpectan- Dum
tur ccjL^pit iilc morti propinc|uarc qui diu tanquam de
:
suo, iurans c|uia ipsius crat, non iiiise, testamcnlum fccit.

Tcstamcnlum, iucpiam, fccit prcsiiytcr ct socius noster,
noiîscum niaucns, de 1'k'cicsia vivcns, connnuncm vitam
prolitcns, tcstamcnlum fccit, IiPercdes inslituit. dolor
iilius societaiis! o fruclusnalus,

non de arljorcquam plan-
tavitDominus! Scd l'^cclcsiam scripsit liau-edem? Nolo
muncra ista, nou amo amaritudinis fructum. Ego illum
Dco quaireiâm, socictatem profcssus erat, lianc teneret,
lianc exliibcrcl, niiiii liaijcret, tcstamentum non faceret.
HalDclDat aliquid? non se noslrum socium quasi Dci pau-

pcrem iingerct. Magnus inde railii dolor est, fratres. Dico
Ciiaritati Yestnc ,
propter iiunc dolorcui statui liaercdi-
tatcm ipsam in Ecclcsia non suscipere. Fiiiorum ipsius
sit quod reliquit, ipsi iiide faciant quod voluerint. Yide-
tur cnim miiii quia si cam susccpero, in isto facto, quod
niilii displicct, ct quod dolco, cjus
parliccps ero. Hoc
voiui non iatcrc C.iuiritatem Vestram. Tîlia ipsius in mo-

nastcrio focmiiiarum (^st:ii]ius ipsius in monastcrio viro-
rum csl. And)Os cxlitcrcdavit : illam cum laude, istum
( um clogio, id csl, cum vilupcrationc. Counncndavi au-

tcm EcclesitC ut iion accipiant ipsas portiunculas, qua^
1
SEP.MO CCOLV, I)E VITA ET .MOHinUS CMCIilC. 35

]H'rliiient atl exlitrrcdatos, iiisi cAim ad legiliniani aiatem
pcrvenerint. Hoc cis rescrvat Ecclesia. DeiiKle liLcni di-
niisit inter filios siios, in crua lahoro. ruelJa dicit: iMcum
cst, i!OSlis quia lioc diceljat scni[:er pater liieus. Pner di-
cil: (iredalur patri nico, (piia niorieiis nieniiri nou potuit.
]'A ista conteiitio quale maliim csl ? Scd si iHicri is!iser\i
Dci sunt, Jitem lianc inlerillGs cito fiinniLis. Audio illos

ut patcr, ct fortc melius (piam paler ipsorum. YidcLo
(|uid sit juris, sicutDeus voluerit, cum paucis fratribus
iidcli])us honoratis, Deo propitio, dc numcro vcstro. id
cst, dc plcLc ista. Audio inler illos causam ct sicut Do- ;
minus donaverit, fmio.

IV. Tamen rogo vos, nemo me repreliendat. ({uia ejcs
li.Trcditatem iiolo suscipiat Ecclesia. Piimo, cpiia lacLiim
iliius t!etG.sLor:deiude, ({uia iuslilntuni nicuin cst. Multi
laudant (juod dicturus siiin, sed alicpii cL repr(;licndunt.
Utris(pie facerc satis valdc dillicile est. Audistis modo cum
Evangclium leg(2rctur : « (lantavimus non saltiislis
voljis, et
;
»plau.\iinus, cL non luxistis. Venit Joannes non maudu-

» cans iK^que bibens, ct dicuiit:l)a£monium lKibet:\enit
» Filius liominis manducans et bibcns, ct dicunt: lucc
» homo vorax, potator vini. et amicus })ubIicaiioriiui ^ »
Quid cgo facio intcr illos (pii paranl me re|)rcbcndere,
et dcntes in me duccrc, si suscenero lucredilales eorum
qui lilios suos irati cxlucredant? Iteriim (piid sum ficlu-
rus eis quibuscanto, ct nolunt saltare? qui dicunt: Ecce
quarc ncmo donat EcclesiiC llij)poneiisi ali(|iii(l : ecce
quare non eam faciunt moriunlur b.Tredcm; (pna
(|ui
cpiscopus Auguslinus de bonilali! su.i (ruulando euiin

'mordcnt, labiis mul(M'ut, ticntcui llguut.) donal lolinii,
non suscipil. Plaue siiscipio, jirolilcor iiic îiscipcrc (i|>i;i-
liones bonas, oblalioncs saiu las. Si (juis autcm iia>s( ilur

1 M.illli. XI, 17-i'j.
35'2 S. AUGUSTINl EPISCOPI
in filiiini siuini ct moriens cxli£eredat cum,
non si viveret,
eum placarem? nonei suum reconciliarc debercm?
filium
Quomodo crgo cum iliio suo volo utliaLeat pacem, cujus
appeto litereditatem? Scd planc, sifaciat quod sa^pe hor-
tatus sum unum fdium habct, putet Ghristum akerum ;
;
duos habet, pulet ClirisLum tcrlium decem habet, Chris- ;
tum undccinium fiiciat, ct suscipio. Quia ergofeci hoc in

c|uibusdam rebus, jam volunt bonitatem mcam vel com-
mcndationem famas mere in aliud verterc, ut aho modo
mc reprelicndant ,
quia oblationes devotorum hominum
nolosuscipere. Considcrcntquam nudta susceperim. Quid
opus cst ea numcrarc? Ecce unum dico, lihi Juhani ^ liae-
reditatem suscepi. Quare? Quia sine fihis defunctus cst.
V. Ijonifacii hcTrcditatcm suscipere nohii non mise- :
ricordia, sed timore. JNaviculariam nolui esse Ecclesiam

Chrisli. MuUi sunt quidcm, quicliam de navibus acqui-
runt. Tamcn una Lcutalio csset, iret navis, et naufraga-
rct : honiines ad tornicnta daturi cramus, ut de submer-
sione n?.vis sccunduni consuetudinem queercretur , ct
lorquerenLur a judicc qui esscnt de fluctibus hbcrati ? Scd

non cos darcmus. Nullo pacto cnim hoc faccrc dccerct
Ecclesiam. Onus ergo fiscalc persoheret? Scd unde pcr-
sohTret? Enthecam^ nobis habcre non licct. Non cst
cnim episcopi scivare aurum, et revocarc ascmcndi-
cantis manum. (Juolidic tam muUi petunt, tam muUi
gemunt, tam nudti nos inopes interpcUant ut plures tris- ;
tes rehnquamus, quia quod possinuis dare omnibus, non

hal)enuis. Nnn hai)cnuis crgocnthecam. Proptcr naufra-
eium cruo, hoc vitando fcci, non donando. Nemo ibi mc
laudct, sed nemo cliam quando donavi
viLnperet. PJanc
fdio, lcci. Lau-

quodiraLus paler moriens absLulit, bene
dentqui volunL, pai(ant([ui laudarc noUuit. Quid plura,
1 .iliiis, Juuiaiii. — - liii'licm cil i^.izic rt'[iobi!oi uiii,
SERMO CCCLV, DE VITA ET MOniBLS CLERIC. 353
fralrcs iiici? Quicumquc vult exliKrcdato filio lifcrcclcm
non Aii-
faccrc Ecclcsiam, quaerat allcrum cjui suscipiat,
gustinum imo Dco propitio ncmincm inveniat. Quam
:
lauclabile factum sancti ct venerancli episcopi Aurelii

Cartliagincnsis, quomodoimplcvit omniljus qui sciunt os
laudibus Dci? Quidam cum filios non habcret, nccjuc spc-
rarct, rcs suas omncs rctcnto sibi usufructu donavit Ec-
clcsiep. Nati sunt illi iilii, ct rcddidit cpiscopus ncc opi-
nanli qu?e illi donavcrat. In potcstatc liabcl>at cpiscopus
non rcddcrc scd jure ; fori, non jurc poli.
VI. Sanc etiam lioc novcrit Cbaritas Vcstra dixisse mc

fratribus mcis, c[ui niccum mancnt, ut quicumquc babct
alic[uid, aut vcndat ctcrogct, aut donet ct commune illud
faciat. Ecclcsiam babct, pcr c|uam nos Deus pascit. Va
dcdi dilationcm usquc ad Epipbaniam ,
proptcr eos qui
vd cum Iratribus suis non diviserunt, ct dimiscrunt ([uod
liabcnt apud fratrcs suos, vcl nondum dc re sua aliquid
cgerunt, cpiia cx[)cctabatur fctas Icgitima. Faciant indc
rpiod ôluiit-.dum tamcn siut paupcrcs mccum . simul
exj)Cclanlcsmiscricordiam Dci. Si autcm nolunl, (jui rortc
nolunt : ccTtc cgo sum qui slatucram, sicut nostis. nullum

ordinarc clcricum , nisi cpii mccum vcllct mancrc:ut si
vcÎlct discedcre a proposito, rectc illi lollcrcm clcricatum.

quia dcscrcrct sanctcf; socictatis promissum ccx^plumquc
consorlium. Eccc in conspcctu Dci et vcslro. mulo con-
silium:([ui volunt babcrc alic[uid [)ro[)iium. ([uihus non
suHicil Dciis cl Ecclcsia mancant ul)i \olunl,
cjiis, cl iibi
possunl . non cis aufcro clcricalum. Nolo babcrc liv| o-

crilas. Maliiin cniin csl, quis ncscial? maliim cst c.Mlcrc
a [)i'o|)osilo : scd |)cjiis csl simularc ])ro[)osiluin. Ecccdico,
aiidilc : (|ui socielatcm communis vilix' jain siiscc|»lani,
(piii! laudatiir in Actibus Aposloloriim , dcsciil . a \olo
buo cadil, cl a |)rolWsionc saiicla ( adil. ( H)scr\cl jinlncni,
(..vwiii. •'. •
3,)4 S. AUGUSTIM EPiSCOPI
scd i)cuai, non mc. Ego ei non aufcro clcricaUim. Ouan-
Luin sit pcriculum, antc oculos cjus posui : faciat cpiod
vult. INovicnim quiasi aliquem Iioc lacicntein dcyradarc
volucro, non ci dccrunt paLroni, nou ci dccrunt sutrraga-
tores, ct liic et apud cpiscopos qui dicant Quid mali :
fecit? JNon potcst tccum tolcrarc istani vitam cxtra cpis- :
copium vuli mancre, et de proprio vivcre, idco-ne dcLct

pertlcrc clcricatum? Ego scio quantum mali sit profitcri
sanctuni aliquid, necimplcrc. « Yovetc, inquit, etrcdditc
» Domino Dco vcstro^ Et, IMclius est non vovcrc, quam
-» vovcrect non rcddere-. » Yirgo etsi nunquam fuit in
monaslcrio , et virgo sacra cst , illi nubere non licct
quatuvis essc in mouastcrio non compellitur. Si autcm

ca^pit cssc in monaslcrio, ct dcscruit, et tamen virgo cst;
dimidia ruit. Sic ct clericus duas res profcssus cst, et
sauctitatem, ct clcricatum : intcrius sanctitalem ; naui
clericatum propter populum suura Dcus imposuit ccrvi-
cibus ipsius, cui magis onus est quam Lonor scd « Quis :
» sapicns ct inlcliigct lieec^? » Ergo profcssus est sancti-

tatem ,
profcssus cst communitcr vivcndi societalcm ;
profcssus cst« Quambonum ct quam jucundura, liabitarc

jifratrcs in ununi^' : » si ab boc proposito cccidcrit, ct
cxtra mancns clcricus fucrit ; dimidius ct ipse cecidit.

Quid ad mc? Non cura judico. Si foris scrvat sanclita-
tcm, dimidius cecidit: si vcro intus babucrit sinudatio-
ncm, totus cccidit. Nolo liabcat ncccssitatcm simuiandi.
Scio quomodo bomincs amcnt clcricatum ncmini cum :
tollo nolcnli raccum communilcr vivcrc. Ilabct Dcum,

qui mccum raancrt! vull. Si paratus cst pasci a Dco pcr
Kcclcsiam ipsius, non babcrc aliquid proprium, scd aut
crogarc paupdibus, aut in comniunc mittcre, niancat
> rsal, lA.w, 12. — - l'ccle. V, ', . — 3 l'ial. tvi, ,3. — ^ h\. t.\xx.ii, t.
SERMO CCCLVi. DL VITA LT MORICUS CLERlC. 355
mecuni. Qui boc non vult, IiaLeat libcTLatcm : sed videat
utrum babcre possit fclicitatis Eeteruitatem.
YII. Sufllciant lixc nunc intcrim Charitati Vestrae.
Quod egero cum Iratribus nicis, annuntiabo vobis. Spero
euim bona. Omncs mibi bijenter obediuntrncc iuventu-
rus sum aliquos IiaJjcre aliquid , iiisi aliqua necessitate
rcligionis, nou occasioue cupidilatis. Quod ergo cgero
post Epiplianiam, (^Jiaritati ^ estrae hi Domini voluntale
nuntiabo; et quoniodo litem finicro inter duos fratres,
lilios prcsbj^teri Januarii, non \obis tacebo. Multa locu-
tus sum , datc veniam loquaci scuectuti , sed timidae iu-
lirmitati. Ego, sicut videlis, per tetatem modoscuui, sed
})er inlirmitateni corj)oris olim sum sencx. 'famen si Dco
placct, quod dixi modo, ipse det vires, non vos desero.
Oratc pro mc, ut (piautum inest anima iu boc corpore,
ct (pialcscumque \ircs suppetunt, iu verbo Dei serviam
vobis.
SERMO CCCLYIi.
/)<• iHld cl moiibns clcriconiin snornin ^ 11.
1. CiiAi',nA!i Vcslra' bodic de nobis ipsis Sermo red-

dcndusesl. Quod enim ait Aposlohis, «Speclaculum facti
» sumus niundo et Angells et liominibus-. »Qui uos
anKuif, (juinunl (piod laudenl iu nobis:(pii aulem nos
oderiuil. dclr.diiiul nobis. Nos aulcm in ulroipir nn-dio
(•onsliliili, ;;(ljii\aiil(' Domiiio Dco iioslio, cl vitam ct fa-
innni noslraiii sic ciisluibrc dcbcmus, ut nou eiubeicant
' Ali.i* df Di\('i'M> Jo. ~ '^

I Co!'. IV, ij.
•i.;.
356 s. AUGusTmi EPiscon
cle detractoribus Luidatorcs. Quomotlo aulem îvere vc-
limus, quomoclo Dco propitio jam vivamus, quamvis de
Scriptura saiicta muiiinovcrilis, tamcii acl comnicmoraii-
dos vos, ipsa dc liLro Actuum Apostolorum voLis lcclio
recitabitur, ut vidcatis ubi descripta sit forma, quam de-
sideramus implcrc. Dum ergo rccitatur vos iutcntissimos
volo, ut post cjus rccitationem, quod institui loquar, Dco
donante. intcntioni vcstrae. (Et Lazarus diaconus lcgit :
« Cum orasscnt, motus cst locus in cpio crant congrcgati,

n ct omncs Spiritu sancto et locpieLantur
impleti sunt ,
» vcrLum Dci cumiiducia omni volenti. Multitudinis

» autem crcdentium crat anima una ct cor unuu] et nemo :
» corum cjuas possidcLat, diccLat aliquid suum csse, scd
» erant illis omnia communia. Et virtute magna redde-

w Lant Apostoli tcslimonium resurrectionis Domini Jcsu :
» gratiacjuc magna erat super omnes illos. Neque cnim
>j cjuisc|uam cgcns crat inter illos. Quolcj[uot cnini posses-
» sores pra^diorum vcl domorum crant, vendcntcs atFere-

i) Lant pretia illorum, poncLant ante pedes Apostolo-
et
» rum. DistriLucLatur autem unicuique prout cuicpie opus

» crat^. » (Cumque Lazarus diaconus rccitasset, et cpis-
c^po codiccm tradidisset, Augustinus episcopus dixit:)

Et ego legcrc volo. PIus enim me delectat liujus verLi
csse lectorem, quam vcrLi mci disputatorcm. « (ûm oras-
» scnt, moLus cst locus in cpio crant congrcgati, ct impJcli

» sunt omncs Spiritu sancto, ct locpicLantur vcrLum Dci
» cum iiducia omni volcnti. Multitudinis autcm crcdcn-
» lium crat anima una et cor unum, ct ncmo corum ([un^
» possidclxit , diccLat alicpiid suum csse scd crant illis
,
w onniia communia. Et virtute magna rcddebant Apostoli

» lcslimonium rcsurrcctionis Domini Jesu gratiaquc :
w magna crat supcr omncs illos. ^cquc enim quiscpiam

' Acl. IV, 3 1-35.
SER.MO CCCI.VI, DE VITA ET MOKIBUS CLEniC. 867
» cgens crat intcr ilJos. Qiiotquot cnitnpossessorespraedio-
» rum Ycl (lomorum erant, vendentcs affercbant pretia
Mcorum, et poneljant ante pcdcs Apostolorum. Distri-

» buebatur autem unicuique prout cuiquc opus crat. »
(Cumque episcopus lcgissct, dixit:)

II. Audistis quid vclimus orate ut possimus. Conti|,nt
:
autem qutcdam necessitas ut lia^c diligcntius agercm :

,
quoniam, sicut jam nostis, presbytcr in nostra socictate

constitutus, quali socictati perbibet tcstimonium lectio,
quam modo cum recitaremus audistis moriens tcsta-
, , ,
mcntum lccit, quia habuit unde faceret. Erat quod dicc-

ret suum, cum iu easocietatc vivcret. uIm nemiiii jicebat
dicerc aliquid suum, sed csscnt illis oiiniia communin. Si
quis dilector et laudator noster apud detractorcm noslruni

pra^dicarct istam socielatem, ct diccret : Cum episcopo
Augustino sic vivunt omnes cobal)itatorcs cjus, quomodo
scriptum est in Actibus Apostolorum conlinuo il!c de- :
tractor caput movens, dentcm promavens, diceret Ita :
vere sic ibi vivitur. quomodo tu dicis? Ouaic mcnliris?

Quare llilsa laiide bonoras indignos? JNoiine ibi modo iii
corum socielate positus presbyter testamentum fecit , ct

([uod habuil (jiiomodo voluit disposuil. ct rcli(pii(? Ccrle
omnia ibisuiitcommunia? certenemo dicilaliquid suum?
Sub bis verbis (|uid agerct laudator meus? INonne os ejus
(|uasi [)lnmbo oppilaret ille detractor? Nonnc illiim laii-
tlasse p(X'!iitcr(t? iNoiine rcvcrcnlia pcrrusiis c! illiiis scr-
monc confusus vel iiobis vel lcstalori illi malcdiccrct ?

Iia'cluil iieccssilas. iitad istam diligcnliam vciiiicmiis.
III. .îiiitio cigo vubis uii(l(> gaiKlealis. Oiuncs lialres
ct clcricos iiicos, (jiii iiicciim liahitaiil, |)rcsl)\ tcios. dja-
conos, siibdiaconos, ct Palriciuni ne|)olcm mciim, lalcs

inveiii , (jualcs dcsidciax i. Scd qiii i\o siia (jualicuiiKjue
paiipcrtatc, (jiiod slatiicraiil , iioikIiiiii rccciiiiil. Iii diK»
358 s. ATiGusTiNi rpisr.ori
siuit, Valens tliaconus, et paulo ante tlirtus nopos mcus

subcliaconus, secl niatris vita irnpedieLat, cpiia itule vive-
bat. Expectabatur in illo etiam legitimas ct tatis accessus,
ut quod faceret, rirmissimcfacerct. .ôndiini autcm fecit,
quia ipsos agellos habet cum suofratre communes, et sub
indiviso eos possident. Si autem divisi fuerint, cos cupit
Ecclesias conferre, ut inde alantur qui sunt in proposito
sanctitalis,quo usque in bac vita clegunt. Scriptum est
cnim, boc Apostobis loquitur « Qui autem suis, et
et :
» maxime domesticis, non providet, fidem denegat, et est

» infideb deterior^. » Adbuc autem mancipia sunt ei si-
mibter cum fratre communia, nondnm divisa. Disponit

ea manumiitcre, non potcst ante(|uam dividantur. Quid
enim ad quem pertineat, adliuc ignorat. Ad ipsum sanc,
cjuia major cst, pcrlinet divisio; et adfratrem cjus elcctio.
Et ipse frater ejus Deo scrvit. subdiaconus est cum sancto

fratre meo et coepiscopo Severo in Ecclesia Milevitana.
Hoc agitur, boc sine dilatione peragendum est, ut illi
servuH dividantur, manumittanlur, et sic dct Ecclesiae,

ut eorum excipiat abmentum. INepos autem meus ex quo
conversus est, et mecum csse coepit, impediebatur et ipse
abquid de agcllulis suis agere invita usufructuaria matre

sua, qu[c boc anno defuncta est. Inter ipsum et sorores
ejiis sunt quaDdam in Cbristi adjutorio cito fmienda : ut

etipse faciat quod servum Dci decet, cjuod ipsaprofessio,
ct ista exigit lectio.
IV. Diaconus Eaustinus, sicut pene omnes nostis, bic
cle militia sa^culi ad monasterium conversus est : Iiic bapti-

zatus, inde diaconus ordinatus. Sccl quia exiguum est
(piod videtur possidere, sicut jurispcriti loquuntur. juro.

non corpore- roliquerat illud, et ab ejus Iratribus tene-
batur. ]\un([uam inde cogitavit ex quo conversus est, nec
' I Tim. V, 8. — 2 foite corpore, uoii jujf.
,
.-r.inro r.crLvi. de vita r/r .mop.iri.s cLEr.ir. .359

)|)se aliquitl qua^sivit a fralribus suis, ncc ab illo cst ali-
quid qua?situm. Modo quia ventum est ad hunc articuluni

temporis, cum cousilio mco divisit ipsam rcin et dimi- :
diam douavit fralribus suis, dimidiam Eccksise paupcri

in loco codcm constituta".
V. Diaconus Severus sub qua Dci disciplina et fla-
gello sit, nostis lumcn tamcn non perdidit mcntis. L nam
:
domum bic cmerat proptcr matrcm ct sororcm suam,

quas dc sua patria buc desiderabat adduccrc. iLinerat
autem non sua ])ccania. quam noa babcbat; scd cx col-
latione reliyiosorum virorum, quos mibi qucercnti etiam
nominans iiidicavit. De
ipsa nou possum dicere quid fe-
cerit, aut quid disponat, nisi quia totum et ipsc in mca
posuit vokmtatc, ut quid({uid ipsc vcllcm, boc indc iicrct.

Scd ba];et quasdam causas cum matre sua, quarum cau-
sarum mc judicem posuil ut cuin illcC causa^ fiicrint ter-
;
minata:', fiat de ipsa domo quod ciô volucro. Ouid autcm

vellc polcro Dco rcgciitc, nisi quod justitia jubct, ct
pictas poslulat? Ilabet etiani in patria sua aliquos agcl-
los : disponit cos sic distiibucrc, ut ctiam illic in illo loco
positiE paupcii birgialur Lcck-siae.
YI. Diaconus llipponcnsis bomo paupcr est, (piid
alicui conferat, non liabet: tamen de laboribus suis an-
lcquam csset ckricus emerat akcpios scrvulos, liodie il •
los in consp.cclu vcstio maiunnissurus cst cpisi"op;dil us

Cicslis.
YII. Diaconus liraclius anle vcstros oculos vcis.ilur,

opcra cjus luccnt (oram ocuHs veslris. De o[)eic cjus cl
cxpcnsa [iccunia ^lcinoriamsancli Marlvrisbabcnnis( i i).
De pccunia sua cmit ctiam possessioncm c.v consilio mco :
nain ipsam pccuniam volcbat pcr manus mcas ( rogari

sirut niilii placcivt. I'!go si pccuniic avicUis csscm , aiit
iu'cpssilalcs nicas ipsas. (puis [iro paiipcriluis liabcu, in

3^0 S. AUGUSTIM EnSCOPI
liac causa plus curarcm j^ccuniam accipercm. Quaro,
,
dicit aliquis? Quia posscssio ilJa quoe ah illo empta et

Ecclesia; doriata est, aclliuc niljil pra^stat Ecclcsiae. Mi-
nus cnim Labcbat ad prctium, ct qiiia mutuatus fucraf,
lioc dc cjus adliuc fruclibus reddit. Homo sum scnex,
quantus mihi dc illa possessione potest fructus acccdere?
Numquid promitto milii tot annos esse victurum, doncc
suum proliuin illa pcrsolvat ? Quod crgo vix diu partibus
reddit, dcproximo haberem totuni, si accipere voluissem.
Non fcci, aliud attcndi. Falcor enim vobis, ct ipsa sus-
pecta mihi adhuc cEtas cjus fuit, et vercbar nc forle, ut
sunt honiincs, matri ejus hoc displicerct; et diceret in-
ductum a mc fuisse adolescentcm, ut bona ejus patcrna
consnmerem, ct eum cgcntcm reliuquerem. Ideo volni
cjus pccuDiam in illa posscssionc scrvari ut si aliquid, ;
cjLiod Deus avertat, alitcr quani volumus cvcnissct, rcd-
dcrctur villa nc culparctur cpiscopi fama. Scio cnim

,
cpiantum vobis sit fama mca ncccssaria nam mihi sullicit :
conscicntia nica. Emit ctiam spatium ab ista postca Ec-

clesia nolum vobis, et sua pccunia aedificavit domum. Et
hoc nostis. Antc paucos dies prius quam Sermoncm dc

bacrchabercm vobiscum, cam donavit Ecclcsiae. Expcc-
tdbat cnim ut cam perficeret, et pcrlectam donarct. Ea-
bricandi autcm domum nccessitas illi nulla cr.it, nisi cpiia
cogitavit malrcm suam huc csse venturam. Si autcm ve-

nissct, in re filii sui habitaret : modo si vencrit, in operc
lilii sui habitabit. Tcstimonium ci pcrhibco, jiaupcr re-
mansit : scd in charitatis posscssione pcrmansit. Aliqui
sci vuli ci rcliqui fucrant, jam quidcm in monastcrio vi-
ventcs, c[uos tamen Gcstis ecclesiasticis manumissurus est
liodic.Ncmocrgo dicat: Divcs cst; ncmocxistimct, ncmo

malc loqualur, nemo se ipsuni vel animam suam suis dcn-
1
SERMO Cr.CLVI, DF. VITA ET MOIUBLS CLERIC. 36

tibiis liiiiiot. Pcciiniam nullam liabct sorvatam : ulinam
quam dehot rcstiluat.
Ylll. Caiêri, jd ost, subdiacoiii, paupcros sunt, Dco
propilio, miscTicordiam Dci cxpcctant. L ndc ipsi faciant
non babent: nullas babcntcs flicultatcs, iinicrunt nuindi
cupiditatcs. Yivunt nobiscumin socictatc communi ncmo :
oos distinguit ab illis qui aliqiiid attulorunt. Cbaritatis

unitas praepononda cst tcrrcnai commodo baerodilatis.
IX. R.cstant ])rosbytori. Sic oniin ad oos gradatim as-
ccndore volni. Cilo dixorim, pauporos Doi sunt. Nibil ad
domum societatis nostrae attulcrunt, nisi ipsam, qua nibil
cbarius ost. cbaritatem. Voruintamoii quoniamscio natos
fuiss;' rumoros dc divitiis ipsorum ; r.on a me ad aliquid
compcllcndi, scd vobis mco scnnone purgandi sunt.
X. Vobis dico, qui fortc nescitis; nam voslrum plu-
rimi sciunt : prcsbytorum Lcporium, quamvis saeculi na-
lalibus clarum, et apud suos boncslissimo loco natum,
tamcn jam Dco servicntcm, cunctisquae babcbat relictis,
inopcm suscopi non quia nihil babuil, sod (juia jam fc-
;
ccrat ([uod loclio ista porsuadcl. llio iion fccit, sod nos
scimus ot ubi locil. Unitas Clirisli ct Mcclcsiae una ost.
IJbicuiiKpu' focit oj)US bonum, |)(rlinot ot ad nos, si con-

gaudoamus, lloitus ost unus uiu noslis, ibi monasterium
suis conslituit, (piia ( t ipsi Doo sorviunf. Ille bortus ad
l'lccIosiam non |)(rlinot, noc ad i[)sum. \'A ad(piom, dixo-
rit aliquis? Ad ilbid quod ibi ost monaslorium. Sod (piod
verum ost, usquc ad boc tompus curam pro illis ita go-
rcbat, ut sumpticulos, quibus siistentaiiliir. apud se ha-
l)orot, ot ois i|)sc, iit vidcbatur, im|)<ii(l('rct. Scd ne
j>i()|>lci boc darcliir lociis lioiiiiiiiijiis . siis|iici()ncs sii"s
rodonlibiis, ot \ciilrciii iioii iiii|)lciilil)ii-; , Ikic |»l.iciiil cl
inibi ol i|)si, iil .sic sc illi Iransigant, (|iiasi islc j.im i\c
sicculooxiorit. NiiiiKpiid onim (11111 obiciil ipsc. iilis dis-
3()a s. ALGusTiNi EMsron
pcnsalurusosLaliqiiitl? Melius cst u\ vitlcat illosibi l)cnc
convcisantcs. ct rogente Dco in disciplina Christi sic vi-
ventcs, ut tle illis tantunimotlo gautlcat, non coruni nc-
ccssitatibus occupetur. Pccuniani non liabct, quam suam
tliccre possit: babebat xcnotlocbium af>tlilicantlum, quod
modo videtis cEdilicatum. Ego illi injunxi, cgo jussi. Ob-
temperavit milii libentissime , et sicut videtis , operatus
est : quomodo meo jussu etiam basiiicam ad octo Marty-
res fabricavit, de bis quse per vos Deus donavit. Ccepit
cnim de pecunia quae data crat Ecclesias propter xeno-
docliium, et cum ccepisset sedificare, ut sunt rcligiosi
desiderantes opera sua in coelo scribi, adjuverunt prout
quis({uc voluitj et fabricavit. Opus
babemus ante oculos
oninis bomo quid factum sit videt. De pecunia, quia non
liabct, mibi crcdant, dcntcm compcscant, non frangant.
l^nicrat dc ipsa pecunia xenodocbii tpiamdam domum in
Carraiiii, quam sibi cxislimabat propter lapides profutu-
ram, scd lapidcs cjus doinus faJjricae ncccssarii non fuc-
runt, quoniam aliundc provisi sunt. Domus crgo ipsa sic
reniansit, pcnsioncm jinrstat; sed Ecclcsia^ non prcsbj-

tcro. Ncmo amplius dicat : In domuni prcsb^ teri, ante
domum prcsb\lcri, ad domum prcsbyteri. liccc ubi est
domus prcsl)}' teri : ubi est doinus mea, ibi est domus
prcsbytcri : ;ilibi non babct domum ; scd ubicumque ba-
bet Dcum.
XI. Quid amplius quaeritis? ISisi quia me illud me-
mini ctiam [>rom:sisse, ut ad vos pcrfcrrem quid cgissem
intcr duos, fratrcm vidclicct et sororcm, filios Januarii
prcsbylcri, tpiia orta intcr illos fuerat controversia pecu-
niaria: sed lamcn sicut intcr fralrcs, salva, Dco propitio,
cbaritaLc. Promiseram crgo audirc, ulinLcrillos quidquid
csscL, judicando finircm. Paravcram mc judiccm sed an- :
tequam judic.ucm, ipsi uudc judicaturus fucram. linic-

,,
SEP.^fo cr.r.Lvr. df. v.rrA i:t Morjr.is rr.Fr.ic. 3G3

rmil. Non invoiii uiulc jutlicarom, scil iimlc Itctarcr.
Ar((iiicverunt onmino roncorditcr voluntali mcre ct con-
silio mco, lU parcs csscut in pccunia. (juam rcliquit pater
corum, E(xlcsia rcnunlianlc.
\II. l'ost scrmoncm mcum locuturi sunt liomincs
scd ct quodlibct homincs loquantur , qualicumquc aura
llante, pcrducctur indc aliquid ad aurcs mcas. Et si fue-
rittalc, ut sit itcrum nccesse nos purgarc , respondebo
detractoribus , respondcljo malcdicis, rcspondcbo incrc-
dulis. non nobis crcdcntibus piaepositis suis, ut potcro,
rcspondcbo quod Dominus dedcrit :modo non
interini
estncccssc, quia nibil fortc dicturi sunt, Oui nos amant,
libere gaudebunt : qui nos odcrunt, tacitc dolcbunt. Ti>
mcn si linguas e.wrcuerint, autbcnt, Dco propitio, vobis-
cum rcsponsionem mcam, non litcm meam. INon cnim
liomincs noniinaturus sum ct diclurus Jllc boc dixit :
istc sic dclraxit; cum fortasse ctiam ad mc falsa ,

quia et
hoc potest ficri, pcrfcrantur. A'crunilanicn ([uaecumque
pcrlata fucrint, si oportcr(M'idcl)itur, lo(piarinde (>liari-
tatiYcslra'. Antc oculos v(\strosvolo sit vilanoslra. Scio
quia quicrcnlc^s licciiliam malc facicndi , (juarunt sibi
cxcm])la malc vivcnlium , ct mullos infamant, ul socios
invcnisse vidcantur. Idco quod nostrum cst , fl?cimus :
plus quid faciannis, non liabcmus. Antc oculos vc^stros
sumus. ûllius ali(|iiid dcsidcramus , nisi bona opcra

vcslra.
Xllf. I"'t vos cxbortor , fralrcs nuî , si ali^piid vnllis
clcricis darc, sciatis quia ikiu dcbclis (piasi \ilia cdrum

fovcrc conlra mc. Omnilius ollcrlc (piod vullis, o\\\ ilc dc
volunlale vcslra. Ouod cominunc cril, (lisliibticliir iiiii-
cui(pic sicut cuiqiic opiis.cril , ('ia'/,0|)li\ laciiiiii allciulilc.
ct omncs babcbimus. Valdc mc dclcclal, si ipsum liicrit
jirrcscpc noslriim . iil iios simiis jiimciila l)ci. vos ai;'cr

Dei. Nemo tlet hvrrlnini, vcl liiicam tunicani , scu ali-
communc dc communi accipio ct milii ipsi,
quitl, iiisiiu :
cum sciam communc mc liabcrc vclle quidquid habco.

Nolo talia ofTcrat Sanclilas Vestra, quibuscgo solus quasi
deccntius utar; olTcrat niilii, vcrbi gratia, byrrbum prc-
tiosum: forte decet cpiscopum, quamvis non deceat Au-
gustinum , id est, lioniinem paupcrem , de pauperibus
uatum. .\jodo dicturi sunt bomines, quia invcni prctiosas
vestes, quas non poluisscm liabere vel in domo patris
mei , vel in illa stccubui professione mca. Non decct
talem debco babcrc, qualcm j)0ssum , si non Jiabucrit,
fratri mco dare. Qualcin potcst liabcre prcsbytcr ,
qua-
lem potestbabere dcccntcr diaconus ct subdiaconus, ta-
lem volo accipcre quia in connnune accipio. Si quis
,
meliorcm dcdcrit vcndo quod et faccre solco ut

, : ;
quando non potest vcstis csse communis, pretium vcstis

possitcsse communc. Ycndo, et crogo paupcribus. Si lioc
eum deleclat, ut cgo bal)cam talem det, unde non eru- ;
bescam. l'atcor cnini vo])is, de pretiosa vcste erubcsco :
quia non decet banc profcssionem, banc admonitioncm,

non dccct liacc mcmliiM, non dccet bos canos. Etiani il-
lud dico : si fortc in noslra domo vcl in nostra socictate

aeger estaliquis, vcl post.Tgritudinem, ut necessc sit cum
ante lioram prandii rclicerc , iion probibco religiosos vcl
rebgiosas mitterc cis quod cis videtur ut mittant pran- :
dium tamcn ct coenam extra ncmo babcbit.

XIV. Eccedico, audislis, audiunt Qui babcre vo- :
luerit proprium et dc proprio vivere, ct contra ista pi-;€-

cepta nostra faccre parnni est ut dicam, non mccum
;
manebit sed ct clciicus non crit. Dixeratenim, et scio

:
me dixissc, quod si no!!cnt susci[)erc socialcm vilani

nostram, non illis tollcrcui clciicatum scd scorsum ma- ;
nerent, seorsum vivercnt, (piomodo noiscnt Deo viverent.

.SiiH.MO CCCLVr, DE MTA ET .MnKinUS CLLRIC. 365
Kt tnnicn aiile oculos posui, quanlum nialum sit a pro-
posito caclcre. Malui cnim liabcrc vel claudos, quam
plangerc mortuos. Qui enim Ljpocr Ja est, mortuus est.
Ouomodo ergo quicumque voluissct exlra manere et cle
suo vivcre, non ei tollciem clcricatum : ita modo quia

placuit illis, Dco propitio, so ialis Iiacc vita, quisquis
cum Lypocrisi vixcrit ,

quisquisinvcntus fuerit habens
proprium, non illi pcrmitto ut inde faciat tcstamcntum,
sed dclcbo cum dc tabula clericorum. Intcrpcllct contra
me mille concilia , naviget contra me quo volucrit, sit
certe ubi potuerit : adjuvabit mc Dcus, ut uln cgo cpis-

copus sum, ille clericus esse non possit. Audistis, audie-
runt. Sed spcro in Dcum nostrum ct miscricordiam ejus,

quia sicut dispositionem mcam istam hilaritcr accepc-
runl, sic cam purc ridclitfrquc scrvabunt.
XY. Dixi aliquid suum non babcrc prcslnteros coba-
bitatores mcos, inter quos est ct prcsbylerBamabas. Sed
dc illo audivi qua'dam fuissc jactata quod , ante omnia
cmit villam a dilccto ct bonorajjili fdio mco Klcnsiuo.
IIoc fajsum cst monaslcrio donavit ille, non vcndidit»
:
Egosum lcstis. Quidamplius quiiTatis, ignoro. Kgo sum

tcstis donavit illc, non vendidit. Scd dum non crcditur
:
donarc potuissc. crcditus cst vcndidissc. Heatus bomo ,
qui tam bi)ninn opus lccii . ul iKin (icdcrctur. Tamen

vcl iuodo crcditc, ct dclraclorcs audiic libcntcr dcsinile.
Jam dixi, ego suin tcslis. l)i( lum cst dc illo (piod anno
pra'posiluiic sua* pcr indiislriain dcbila fcccrit , nt dinn
volo ego rcddi dcbita, darcm illi licontiam jjosccndi fini-
duin Yiclorianenscin : tanfpiam di\issct milii : Vl rcd-
dam dc])ila nica, da mibiin dcccin anno-; fiiiidiiin Yicto-
rianciisciii. Kl lior 1'ilsuin c.sl. ^cu liiil iiiidi- nimttr
liasccrcliir, fccit dcbil i rcddciida. A nobis rcddil.i suiit
parlini, uiide polucrunl. llcmansit aliquid (piod non dc-

3()G S. AUGrSTliNI liPISCOPI
Lebatur, ctiam nionastcnoilliquocl pcr ipsum Dcusinsti-

tuit. Cunicrgo remansissct, coepinms qurercre unclc de-
l)ituni recldcicmus. Ad conduclioncm ipsiusfundi nullas
acccssit, liisi (juadraginta solidorum offcrcns pcnsioncm.
Scd vidimus liindum amplius posse darc, ut cclcrius
rcddcrctur dcbitum; ct commisi fidci cjus, ut dc ipsa
conduclionc lucra non rcquircrcnt fratrcs scd c[uidquid ;
darct fundus, dc ipsis fructibus imputr;ront ad dcbitum.

Fidc agitur. Paralus cst presbyter ut alium constituam,
cpii de fructilnis fratribus rcddat. Ex numcro vcstro sit
aliquis, cui ba^c committam ; ex numero ipsorum, qui ad

nos talia Sunt enim in vobis homines reli^
pcrtulcrunt.
giosi ,
qui cum rumorcm lalso rcprebensum cssc dolue-
runt, ct tamcn crcdidcrunt factum. Ex i])sis crgo aliquis
vcniat ad nos, suscipiat posscssioncm, onuics fructus prc-
tiis suis fidciitcr vcndat , ut rcddi possit facilius quod
dcbctur, et bodie rcccdit indc cura prcsbytcri. Locus
ctiam ipsc''^, ubi monasterium constitutum cst a memorato
bonorabili fiiio mco Elcusino, ipsi presbytcro Barnabae
donatus antcquam ordinarctur prcslntcr, in ipso loco
cst
monastcrium instituil. Scd tamcn quia nominc ipsius

donatus crat locus , mutavit instrumenta , ut nomine
monastcrii possidcalur. Dc fundo Yicloriancnsi, cgo rogo,
cgo bortor, cgo pcto , ut si cjuis rcligiosus cst, lide agat,
ct cxbibcat Ecclcsite istam 0])cram, ut cito dcbitum rcd-
dnm. Quod si ncmodclaicis fucrit invcntus,cgo])rcepono
alium , iste illuc non acccdct. Quid vultis anq)Iius ?
INcmo laccrct scrvos Dci : qnia non cx])cdit laccranlibus.

Scrvis Dci quidcm mcrccs filsis dclractionijûs crcscit :
scd crcscit cliam j

(riia dclrabcnlibus. Non sinc causa
dictum cs( : « ('audctc ct cxullale , cpiautlo dclraijunt dc
w vobis, diccnlcs ialsa : quia mciccs vcslia magna cst iji
• \ iji; SMioJiiiii (Iji tli.i;:inc;isciii aiini 3/5.

SERMO CCCLVJI, DK LALDE PACIS. 867
w ((His ^. )) Nolumiis cuiii tlclriaienLo voslio mdgnam
lial>crc mcrccdcm. jMinusibi liaheamus, cL Lamcn vohit:-
cum ibi regnemus.
SERMO CCCLVll 2.
De laude pacis.
Apiul CailliaMiiiciu hahitiis, instantc collation'^ ciini ronilislis,

anno \\\. cirritor i5. dicni 3Iaii.
r. Tkmpus csL cxborLari Cbarilatcm Vcslram, pro vi-

ribus quas Dominus cloriat, ad pacem amandam, et pro
pace Dominum tleprecanclum, SiL eri;o pax dilccLa noslra
ct amica, cum cjua sit casLum cubilc cor nostrum cum ;
cpia sit fida rccjuics cL non amarum consorlium, cum f[ua

sitdulcis complexus v\ inseparabilis amicitia. PacxMn lau-
darc diOicilius csL, cpiam babcre. Si cnim cam laudarc
volumus, vires oplamus, scnsus cjuaMimus. vcrlâ libra-
mus auLcm babere volnmus, siiie alicjuo l.iborc ba-
: si
l)emus ct possidemus. Laudandi siinl (jui ainant j)a-

ccm cjui auLem oderiiiit, mcliiis inleriiu docendo ac
:
tacendo j)ac;nidi, (juam \iluperaudo provocandi. Venis

pacis amalor iiiimicorum ejus amator est. Qucmadmo-
dum lucem islam amares, ca'cis non irascereris,
cnim, si
scd cos dolcres; cjuale enim boniiiii lii a,>eres, nosscs. el (
idco (juanlo bono illi rraudaiciiliir coiisjîc iciis, miseri-

rordia libi dij^ni vidercnliir ; cl si ojies babcrcs, siarlem,
si medi( ainculiiiii, jôliusad eos saiiandos ( uirercs, (jiiam
* MallU. V, li. — '"i

Aliu') jj c.\ SiriDuiitliiiiiii.
368 S. AUGUSTINl EPISCOPI
clamnanclos : ita si pacis amatorcs, qiiisquis cs, miscrcre
eum qui non amat quod amas, qui non liabet quod liabcs.
Talis quippc cst rcs, quam
diligis, ut non invidcas com-
tccum paccm, et tibi non angustat
posscssori luo. Ilabct
posscssioncm. Quidquid tcrrcnum amas, dillicilc cst ut
liabcnti non invidcas. Dcindc si forte asccndit in animum
tuum, tcrram, quam possidcs, communicarc cum amico,
ut laudctur bcncvolcntia tua , ut ctiam in istis tcmporali-
bus rcbus cbaritas prsedicetur : si crgo vclis posscssioncm
tuam tcrrcnam, vclut prccdium, vclut domum, vd quod-
libct bujusmodi, communicarc cum amico ; communicas
cum uno, ct admiltis cum ad socictatcm, ct gaudcs cum
illo. Cogitas admitlcrc tcrtium fortassis , et quartum ;
jam atlcndis quanlos capiat, quantos fcrat, vcl domus ad

inbabitandum , vcl agcr ad jiasccndum ; ct dicis : Jam
quintum non capit, scxlus babitare non potest nobiscum,
scptimum quando pascit tantilla posscssio? l^xcludit crgo
catcros, non tu, scd angustia. Ama paccm, babcpaccm,
possidc ])accm, carc ad tc quantos potcs ad possidcndam
paccm : tanlo latior crit, quanio a pluribus possidcbilur.
Domus tcrrcna coliabitalores mullos non capit possessio :
pacis cum mullis babitatoribus crcscit.

11. Quam bonum cst aniarc IIoc cnim cst babcre. !
Quis autem nolit crcsccrc quod amat? Si paucos tccum

vis csse in pacc, parva tibi erit pax. Si'vis crcsccrc istani
posscssionem , adde posscssorem. Nam illud quoddixi,
Iratrcs , I)onumamare pacem, et ipsum amare est
cst
babcrc, f[uanli constat? qua voce laudetur, quo cordc

cogitclur I!oc cst babfTC, quod amare? ('ousidcra ctie-
:
t2ra,quorum Iiomincs cupiditate conilagrant. Yidc alium

amarc fundos, argcnlum, aurum, lilios numcrosos, prc-
liosas ct ornatrs domos , amdcnissima ct prctiosissima
prardia. Amat boc ? amat. Numquid jam , <pii amat,

,
SERMO r.CCLVn, DE LATJDE PaCIS. 869

liabet ? Polest fieri ut liorum omnium aniator inanis sit.
Quando noii habet amat, cupiditate ardet ut habeat :
cuni auleni habere coeperit, timore cruciatur ne perdat.
Aniat honorem, amat potestatem. Quanti homines po-
testatibus accipiendis privati suspirant ? et plerumque
ante illos occupat ultimus dies, quam perveniant ad id
quod amant. Quanli ergo constat, quod cum amaveris
habebis? ISonpretio quseris quod amas; non ambulas ad
patronum, per queni pervenias. Ecce ubi stas, ama pa-
cem, et tecum est quod amas. Res ista cordis est nec :
sic cum amicis communicas pacem, quomodo panem.
Panem quippe si communicare velis, quanto plures sunt

quibus frangitur, tanto minus fit unde datur. Pax autem
ilh panisimilis est, qui in manibus Discipulorum Domini
frangendo et dando crescebat.

III. Ilabete igitur pacem, fratres. Si vultis ad illam
trahere caeteros, primi ilhim habete; primi ilhim tenete.

In vobis ferveat quod habetis ut ahos accendal. Odit
,
pacem lucem lippus, Num([uid ideo mala

hecreticus, et
lux, quia lippus non potest cam lolerare? Odit lucem lip-
pus sed tamen proj^ter lucem creatus est orulus. Datur
:
itaque opcra ab eis, qui amant paccm, et vohmt secum

possidcri quod amant ut possessore atUlilo crescal pos-
,
sessio. Dent ergo operam curari oculos Jij)|)orum, (luah-
bet ope, quolibet conatu. ôlens curalur, non vult dum

curatur : sed dum luccm viderit, dtlectabitur, Piita quia
succenset ; noh iiistando dclatigari. Amator pacis, attende
ct delectare tu prior puh^hriliidinc dihTta' tuae, ct inar-
descc ad trahcndiim ailcrum. Yidcal (jiiod vi<h's, ainct
quod amas, tciieat (juod leiics. Ailo(piitiir lc dilccla liia
quain diligis : hxpiiliir tiln, Ama iiie, ct (•oiiliniio iiahcs
me. Adliuc lecuin (pios potes ad amaiidiiin iiic; casta

ero, etinlegra permauebo. Adhuc quoij poles, iu\cniant,
cxxviu. a4
3^0 S. AUGUSTINI EPISCOPI.
leneant, perfruantur. lucem istam non corrumpant
Si
multi videntes ; me corrumpunt

multi amantcs ? Sed no-
lunt venire ,
quia non liabent unde me possint videre.
Nolunt venire, quia splendor pacis rcvcrberat lippitudi-
nem dissensionis. Yide miserandam vocem lipporum.
Nuntiatur illis: Yisum est ut pacem habeant Cbristiani.
Talinuntio illi accepto, aiunt inter se : Yae nobis.Quare?
Unitasvenit. Quid est? quse vox, YtC nobis, unilas venit?
Quanto Yae nobis, dissensio venit? Ab-
justius diceretis :
sit boc ut veniat dissensio

, baec tcnebrae sunt viden- :
tium. INam venit unitas, gaudendum cst fratres. Quid ,
expavisti ? Unitas venit, dictum est. Num dictumest,

Fera venit, ignis venit? Unitas venit, lux venit. Si veiit
veridice respondere, dicet vobis : Non expavi, quia fera
venit non cnim timidus sum sed expavi, quia lux ve-
; :
nit; lippus enim sum. Danda igitur opera curandi. Com-

municandum est cum ilbs quod communicatione non fit ,
angustum, pro viribus, quantum valemus, quanlum do-

nat Deus.
lY. Proinde , cbarissimi , exbortor Cbaritatem Yes-
tram , ut exbibeatis illis clirislianam et catbolicam man-
sueludinem. Nunc curandis instatur. In llrvore sunt
oc uli sanctorum , caute curandi , leniterque tractandi
sunt. Nemo suscipiat cum aliquo litem, nerao velit nunc

vel ipsam suam fidcm altercando defendcre, ne de lite
scintilla nascatur, ne quaerentibus occasionem occasio
prfEbeatur. Prorsus convicium audis, tolcra , dissimuia ,

prceteri. Memento curandum. Yidcle quam blandi sunt
niedici eis, quoseliam mordaciter curant. Audiuut con-

vicium, prsebent medicamentum nec reddunt convicium ,
convicio. Yerbum sit verbo : ut unus sit curandus, aller

curat : non duo btigantcs. Ferlote , obsecro, fratres mei.
Sed non fero , inquit ,

quia blaspbemat Ecclesiam. Hoc
,
SEKMO CCCLVII, DE LAUDE PACIS. S^yl
te rogat Ecclesia , ut feras ,

quia blasphematur Ecclesia.
Dctrahit, inquit, cpiscopo meo, crimen dicit in episco-
pum meum , et taceo? (>rimen dicat, ct tace, non agnos-
cendo , scd fcrenclo. Hoc si pro preestas episcopo tuo ,
illo illo tempore non miscearis. tempus habeto Intellige ,
consihum. Deum tuum quanti blasphemant? Tu audis,

et ille noii andit? Tu nosLi, et ille non novit? Et tamen
« Facit oriri solem supcr honos et malos et pluit super ,
»justoset injustos^. » Ostenditpalientiam, ditfert poten-

tiam. Sic et tu agnosce tempus , noh provocare tumentes
oculos ad turbandos se ipsos, Amator patis es? Sit tibi
in corde bene cum dilecta tua. Et quid agam? Habes
quod agas. Tollc jurgia , convertere ad preccs. Noh con-
viciis repehere conviciantcm , scd ora pro co : Loqui vis
ilU contra illum : lo(juere Dco pro illo. INon tibi dico
quod taceas : sed ehge magis ubi loquaris , apud (juem
tacitus loqucris , hiljiis chuisis , corde chimante, Ubi non
te videt , ibi csto bonus pro illo. Hh autem pacem non
amanti, et litigarc volenti, rcsponde pacillcus : Quid(juid
vis dicas ,
quautumlibet odcris ,
ut phicucrit deteslcris
frater meus cs. Quid agis, ut non sis frater nieus? Pror-
sus bonus malus vokms noh;ns fratcr meus es. Et iile
, , :
Unde sum fratcr tuus, lioslis, inimice? Sic quomodo

ista dicis, fratcr mcus es. Mirum videtur : ixlit , dctesta-
lur, et frater est? Illi (iiiin credam nescienti quid
vis
hxjualur? ciijus ojjto saiiilatcm lucem îdcat, ct fra-

, ut
ticm agnoscat. Jlli cigo \is crcdam, (piia nou sum lialcr
ipsius, (juia dctcstalur, (|uia odit, cl iion poliiisipsi luci?
AiKriamus (piid dicat i|)sa liiM. 1'ropliclaiii lcj^c : u Au-
)Mlitc, (pii paNctis, vcrbum Domini. » Spiiilus sanclus
]o(pjitui [)cr Isaiam pio[)hetam : < Audilc, qiii pavelis,
» verbuin Domini. Dicite, Iralrcs uoslri cslis , cis qui vos
' Mutlii, V, /,5.
•^l.
372 s. AUGUSTiNi EPisr.on
»oderunt, et qui vos detcslantur^. » Qnld csl? Radiavit
lux, ostenditfraternitatcm : et adlmc dicit lippus : Claude

fenestram. Praebe oculos tuos luci : agnosce fratrem in
tenebris non constitutum , in tenebris constitutus : et dic,
dic securus, verba Dei, dicis et non mea. « Dicite : » dicit
Deus , « Fratrcs nostri estis : » quibus ? « Eis qui vos

» oderunt. » Nam quid mirum , si dicitis eis qui vos dili-
gunt? « His qui vos odcrunt , et qui vos dctestantur. »
Ut quid boc? Audi, et causae aspice fructum. Yehit in-
terrogavcris Dominum Dcum luum , ct dixcris, Domine,
quomodo dicam, fratcr mcus es, qui odit, qui detesta-
tur? Dic quare. « Ut nomcn Domini bonorificetur. Ap-
» pareat vel in jucunditate ipsi autem crubescant. » :
Yidc, obsecro, fructum patientiae, tantae mansuetudinis,

« Dicite , Quare? « Ut nomcn l)o-
fratres nostri estis. »
» mini bonorificctur.Quare autcm non te agnoscit fra-
»
trem? Quia nomenbominis bomincs bonorificavit. Ergo

dic fratcr mcus
, odcris bcet, dctcstcris bcct
: frater ,
meus es. Agnoscc in tc signum patris mci. Sermo patris

nostri. Male iVater, litigiose frater, fratcr mcus es tu.
Dicis ctenim tu, quomodo ct cgo : « Pater noster qui cs
» in ccebs. » Unum dicimus : quare in uno non sumus?
Kogo te, frater , agnoscc quod mecum dicis, et damna
quod contra me facis. Adverte verba exeuntia de ore tuo.
Audi, non me, sed te. Yide cui dicimus « Pater noster :
» qui es in coebs-. » Non amicus. non vicinus; scd ipse
cuidicimus, concordare nosjubct. Simul babcmus apud

Patrem unam vocem quare non simul balêmus uuam
:
pacem?
Y. Talia dicite ardentcr, dicite leniter. Dicite arden-
tes fervore cbaritatis, non tumore dissensionis , et depre-
camini nobiscum Dominum solcmnibus jejuniis. Quae
1 Isai, ixvi, 5, juxta ixx, — -
"^
Matlht vi, 9,
,
SERMO CCCLVIII, DK PACE ET CHARITATE. 878

jam reddimus Dco reddaraus et pro causa. Jara enim
,
jejuiiamus post Pentccosten solemniter : et uliquejeju-

naremus, eliamsi ista esset. Quid ergo debe-
causa non
mus fratribus nostris quos in nomine Doraini Dei nostri,
,
mcdici nostri , curandos sanandosque suscipimus, illi

olTerentes ut sanenlur, non nobis manus medici praesu-
mentes? Sed quidfacimus? Deprecemuripsummcdicum,
jejunantcs bumili corde, pia confessione, timore fraterno.
Exbibeamus Domino pictatem, fratribus cbaritatem.
Crescant enim eleemosvnas nostrae, quibus exaudiantiu'
facilius orationes nostrae. Hospitalitatem sectamini. Tem-
pus est : servi Dei veniunt. rempus est , occasio est
quareperit? Attcndequid babes incoenaculodomus tua?.
Attende et sursum quid reponas ,

quid tibi scrves, de
quo tbesauro solo sccurus es. Pone sursum connncnda .
non scrvo tuo sed Domino tuo. Numquid iUic timcs nc

,
fur obrepat, ne efTractor invadat, ne hostis turbulentus

cijpiat? Fac utbabcas quod tibi rcddatur. Ncc boc tibi
rcdditur, quod posueris. Fanieratorem tc vub Dominus.
scd suuni , non proximi lui.
SERMO CCCi.Mll'.
De Pacc ct C/uiritcitc.
(;.irlli;i{jiiu; Ii.iMtiis, aiilc coll.iliniiein iiiiii I)i)iiati>tis , II.
I. (îiiAM noslrnm pro vobis , el pro iiiimicis iioslris
ct vestns , ct pro sabilc oiniiium ,

pro (jiiictc, pro pace
• Aiia» 3<)j r.\ S iiiM>iiJiaiii>.
communi, pro unitiite quam Dominus jussit , Dominus
diligit,adjuvent preces Sanctitatis Vcstrae, ut de illa
identidem et ad vos loquamur, et volîscum gaudeamus.
Etenim de j^âce et cliaritate loqui, si semper amamus,
semper debcmus. Multo magis ergo isto tcmpore, quando
pax sic amatur, ut in periculo ejus amandae et tenendge
conslituti illi ,
quibus malum pro malo non reddimus, et
cum quibus , sicut scriptum est , odio habcntibus pacem
suraus pacifici , et quia pacem loquimur eis , debellare
nos volunt gratis^. llli ergo qui tales sunt ,
periclitantur
inter amorem pacis et conf usionem pudoris nec id , :
agunt, cum vinci nolunt, ut invicti sint. Qui enim vinci

a veritate nolunt , ab errore vincuntur. O si eos cbaritas
potius quam animositas superaret! Inde victores fierent,
unde victi csscnt. Nos autem Ecclesiam catholicam, ad
cujus pacem et concordiam et reconcihationem invitamus
inimicos ejus, non humanis opinionibus , sed divinis tes-
timoniis , amamus , tcnemus, et defendimus. Quid cum
agam qui pro parte clamat
illo , , et contra totum htigat?
Nonne bonum ilH est vinci qui ,
si victus fuerit totum ,
tenebit ; si vicerit , in parte remanebit? Imo si vincere

sibi videbitur. Nam non vincit nisi veritas : victoria veri-
tatis est charitas.
II. Quid crgo vobis, fratres, Ecclesiam cathoKcam

toto orbe terrarum fructificantem atque crescentcm com-
mendem mukis verbis et mcis. Habemus verba Domini ,
pro illa, et pro nobis. « Dominus, inquit dixit ad me , :
))Filius meus es tu, ego hodie genui te. PostuLa a me, et

» dabo tibi gentes liaercditatem tuam et possessionem ,
» tuam fmes lerrae-. » Quare ergo, fratrcs de posscssione ,
litigamus et non potius sanctas tabulas recitamus? Ve-

,
nissc nos opinemur adjudicem. De possessione contenti

1 Psal. cxix, 7. — '^
Id, 11, 7, 8.
SERMO CCCLVIII, DE PACE ET CHARITATE. S^S
est : ct hasc contentio non litis , sed dilectionis est. Deni-
que litigator tcrrcnae possessionis ad lioc litigat, ut exclu-
dat adversarium : nos ut intromittamus. Litigator terre-

nae possessionis , cuni audierit adversarium dicentem :
Possidcrc volo, rcspondet : Non pcrmitto. Ego autem

fratri dico : Possidcas mecum volo : illc litigando dicit :
Nolo. INon itaquc timeo ne contemnat mc Dominus, et

corripiat, sicut illos fratres , vei illum fratrem qui eum,
intcrpellavit in populo , et ait: « Domine, dic fratri meo,

» ut dividat mccum liaercditatcm. » Continuo Dominus
profcrens correptionem, quia odcrat divisionem : « Dic,
» homo, inquit, quis nie ronstituit judiccm, aut diviso-
» rcm hoercditatis intcr vos ? Ego autcm dico vobis, cavete
» ab omni cupiditatc*. » Istam correplionem non timeo.
Intcrpcllccnim Dominum mcum fiitcor, intcrpcllo. Non ;
tamcn dico: « Dominc, dic fratri mco, ut dividat haere-

» ditatcm niccum » scd dico, Dominc, dic fratrimco,
:
ut tcneat mccum unitatcm. Eccc possessionis hujus ta-

bulas rccito, non ad lioc ut sohis possidcam, sed ut fra-
Irem mcum mccum nolcntcm possidcrc convincam, Ecce
tabuhis, fralcr : « Postula a me , inquit , ct dabo tibi
» gcntcs haercditatcm tuam , ct posscssioncm tuam fincs
» tcrrac. » Christo dictum cst. Nobis crgo dictum est,
quia Christi mcmbra sumus. Quid curris in parle ?
aut qnid rcmancs in partc ? Ecce lotum tcne quod in ta-
bulis. Quaeris inlcr qucm ct qucm possidcas, quomodo
solcnt instrumcntis quaeri posscssorcs . intcr quos sint
aflincs. Qui til)i dcdil omncs fincs, nullos dimisit alliucs.
III. Audi sanctarum ahud lcstimoiiium tabularnm.
Dc Domiiio (licitnr Clirislo in ligura Saloiiiouis : < Do-
» minabitur a mari iis(pu' ad marc, ct a Ihiminc usquc
» ad lcrminos orbis tcrnc. Coram illo procidcnt lilliio-
' Lue, XII, i3-i5.
» pes, et inimici ejiis tcrram lingent. Reges Tharsis et
» insulae munera reges Arabuni et Saba dona
offerent :
» adducent. Et adorabunt eum omnes reges terrse om- :
» nes gentes servient illi ^. » Quando dicebatur, crede-

batur : quando impletur, negalur. Tene ergo mecum
hseredidatem a mari usque ad mare, et a tlumine, scili-
cet Jordane, ubi coeptum est Cbristi raagisterium, usque

ad terminos orbis terrff'. Quare non vis? Quare huic pro-
missioni et hseredilali, divitiis tuis, inimicus cs? Quare
iion vis? PropLcr Donatum ,
proptcr Ccecihanum? Quis
Donatus? quis CaL-ciHanus? Utique homines. Si boni,
fuit
bono suo, non mco ergo ctsi mah, malo suo, non mco. :
Tu Christum accipe, et zelantem Christo ejus Aposlo-

lum attende : « Numquid Pauhis crucifixus cst pro vobis?
» aut nomine Pauh baptizati estis? » Ut autcm hoc
in
diceret vide quid horruit
, « Unusquisquc vestrum di- :
» cit Ego quidem sum

: Pauh, ego autem Apollo cgo ,
» vero Cephir, cgo autcm Christi. Divisus est Christus?

» Numquid Paulus pro vobis crucillxus est ? aut in no-
» mine Pauli baplizati estis-? » Si non in nomine Pauh,

muUo minus in nominc CcTcihani muko amphus et ; ,
muko minus in nomine Donati. Et tamen adhuc post

Apostohcas voccs ,
post Ecclesite dccLarationem et toto
oiundo dilatationcm, dicitur mihi : Non dimitto Dona-
tum, non dimitto nescio quem Garum, Lucium, Parme-
nianum mille nomina mille scissuras. Privabis te, se-
; ,
cjuendo homincm, tanta hcercditatc, de quamodo audisti,

« A
mari usque ad marc, a flumiue usque ad tcrminos or-
»bistcrr8e? » Quarc illani non tencs? Quia hominein
amas. Quid est homo, nisi animal rationale factuni de
terra ? Ideoergo inimicus es, quia terram lingis. Dcspice
hoc potius. Noh hngcrc lerram, ut spem ponas in cum
1 Psal. Lxxi, 8-1 1. — 2 1 Cop i^ 12, i3.
»
::
SERMO CCCLVIII, DE PACE ET CHARITATE. 877

qui fecit coelum et terram. Haec spes iiostra, haec testi-
monia. « Deus Deorum Dominus locutus est , et vocavit
» terram , a solis ortu usque ad occasum ^. » Noli rema-

nere in lcrra, sed quo vocata cst terra.
IV. Et quis potest ibi omnia de tabulis sanctis posses-
sionis hujus testimonia recitare? Quare crgo non conver-
tuntur ad Ecclesiam , nisi quia ipsius est vox Ecclesiae :
« Convertantur ad me qui timent te , el cognoscant tcs-
)) timonia tua- ?» Yidit hocEcclesia, quoddixit in Psahno

modo audistis ; recentia sunt verba in auribus et cor-
dibus vcstris. Omnis consummationis vidi fincm. »
«
Quid est : « Omnis consummationis vidi fincm? » ('on-

summationis pcrfectionis, non consumplionis : vidi finem
pcrfcctionis Omnis consummationis
, non abohtionis. «
» vith finem. » Quis cst istc fmis? « Latum mandatum
» tuum vahk\ Finis enim prtccepti csl, » jam vosdicite
mecum, ( A populo acclamatum est) « Charitas de corde

» puro. » Omnes dixistis, quod non infructuose semper
audistis. « Finis proecepti est charitas de cordc puro'^. »
Finis quo perficimur, non quo consumimur. Iste finis

,
latus est, quia mandatum Dci cst de quo dictum est ,
« Latum mandatum tuum vakle''. Mandatum novum do
»vobis, ut vos invicem diligatis^. » Yide halitudinem

mandati hujus. Ubi latum? est numquid in carne? In
corde potius. l\am si et in carne latum esset, auditorcs
studiosi , angustias non pateremini. In corde hUum est.
Lbi hitum estvide, unde videas, et hinc aucli Apos-
si sit
tolum, (|iiam latimi cst inaiuhilum cliaritatis, « Charitas

» aulem Dci dilltisa est in cordibus vcstris*'. » Non clixit
inchisa , scd « DilVusa. » Yerl)um enim ([uodest « Inclusu,

quasi angustias sonat : (|iiod cst « DiHiisa, » hililudinem
' P.âl. XI, IX, I. — "^
1(1, c:x\ui, 79. — ' i lini. 1, ;">. — ' Tsil t \vni,
y6. — * Joan. xiii, 34. — " Rom. v, 5,
insinuat. « Latum ergo mandatum tuum valde. « Domine
Deus noster approba quia propter ipsam latitudinem
,
fratres nostros ad possessionem pacisinvilamus^. Episcopi

vultis esse? Nobiscum estote. Non vult populus duos
episcopos? Nobiscum in baercditate fratres estote. Non
propter bonores nostros impediamus pacem Cbristi.
Quem bonorem in coelesti si hono-
pace accepturi sunius,
rem nostrum nunc in terrena btedefendamus? Tollatur
paries erroris, et simul simus. Agnosce me fratrem :
agnosco te fratrem : sed excepto scbismate , excepto er-

rore , excepta dissensione. Haec corrigatur, et meus es.
Annon meus? Ego si

vis esse , te corrigas , volo esse tuus.
Ergo sublato errore de medio , tanquam pariete maceriae
contradiclionis et divisionis, esto frater meus, etego sim
fraler tuus, ut ambo simus ejus, qui Dominus est et meus,
et tuus.
V. Hoc dicimus amore pacis , non dilfidentia veritatis.
IIoc enim rescripsimus-, boc propositum lcgistis ; quia

causani conferendam non fuginius,imo ut conferatur in-
stamus ; ut cuni demonstravero possessionem , sic cum
illo communicem baereditatem. Intrepidus veniat, secu-
rus veniat, doctus veniat : nolo auctoritate praejudicare.
Aperiamus oculos ad illum qui errare non potest : ipse
nos doceat quae sit licclesia. Audistis testimonia ejus.
Non eam contaminant bumana dcbcta, quam non rede-
mit humana justitia. Et tamen, cum aba sit causa Ecclc-
sias aba bominum et omnino distincta sit, nec bo-
, ,
minum causam formidanms quos accusaverunt et , ,
convincerc non potuerunt. Purgatos novimus, purgatos

legimus. Qui si non essent purgati, non in causa eoruni
Ecclesiam constituerem, nec sedificarem super arenam,et

1 Vide epist. 128 et 129 inler Augustinianas. — ' Iii iisdem epist 128
et 129.
,
SERMO CCGLVIII, DE PACE ET CHARITATE. 3^9

dejicerem de petra. Quia « Super hanc petram , inquit
» aedificabo Ecclcsiam mcam, et portee inferorum non
» vinccnt eam^. Petra auteni crat Christus. ûmquid
» Paulus pio vobis crucifixus est-? » Hoc tenete, lioc
amate, hoc fraterne et pacilice dicite.
YI. Ad coHationis locuin nuUus vestrum irruat, fratres
mei. Prorsus , si fieri potcst , ctiam per illuni locum tran-

situm devitate , ne forte aliquis contcntionis et htis aditus
inveniatur, vel occasio ahqua praebeatur, et inveniant

ipsam occasioncm qui quaerunt occasioncm. Maxime quo-
niam qui parum Deuni timcnt aut admonitioncm nos- ,
tram parvi pendunt, vel quia praesentia diligunt, debent

sallcm terrcn?e potcstatis sevcritatcm vcnerari. Editum
publicc propositum
viri illustris quod quidcm lcgistis :
non propter vos propositum est qui Deum timetis, et com-

monitionem cpiscoporum vestroriim non contcmnitis sed ;
ne quis ista non curet, ne quis isla contcmnat. \ideant

igitur qualcs sunt ne forlc illis evcniat quod ait Apos-
:
tolus : cnim resistit potcstati, Dci oidinationi

« Qiii rcsis-
» tit. Principcs cnim non sunt timcndi bono opcrc , scd

» nialo^. »\itcmus onmcs scditioncs, omncs causas sccli-
tionis. Forte dicitis : Intcnli sumus, quid facturi sumus.

Et qiiid vobis injuiigamns? Partcs fortc u])crcs pictatis.
Nos disputcnius pro vobis : vos orate ])io noJjis. Oratio-

nes etiam vcstras , sicutjani ante pitcmonuimus, jcjuniis
et clocmosynis adjuvate. Atldite
pennas illis ([uibus vo- ,
lant ad Dcum. Sic agcntcs ncgolium, lortassc uliliorcs

nobis erilis, (jiiam nos voliis. iNcmo ciiim nostrum in Iku"
disj)Utatione j)ro se pru^sumit : in Dco cst lola 6j)cs. ê-
que euim mcliorcs sumus Aj)oslolo, (jui dicit : Oratej)ro
nobis : <( Oialc, inijuil, j)ro mc, ut (lciiir milii scrmo '. »
' Mallii. XVI, i8 — 2 I (jor. i, li. — ' Kom xin, a, J. — * 1 i'lie.s.
VI , ly.
38o S. ALGUSTINl EPISCOPI
Illum ergo pro nobis rogetis, in quo spem posuimus ut ,
de nostra disputatione gaudeatis. Tenete ista, fratres,

obsecranuis vos, per nomen ipsius Domini ,
per amorem
pacis, pcr jDlantatorem pacis, oramus vos, ut eum paci-
fice oretis ,
pacifice deprecemini ; et memineritis esse fdii
ejus, aquodictum est : « Beati pacifici, quoniam fdiiDei
« vocabuntur^. »
».«A «.-»-«'«.'«
SERMO CCCLIX 2.
De eo qiiod scriptum est i/i Eedesiastico : Concordia

fratrum, et amor proximorum, etc. De lite et coii-
cordia cuni Donatistis.
Habitus post coUationeni.
I. Prima lectio divinorum Eloquiorum, de libro qui

appellatur Ecclesiasticus, commendavit nobis tria quae-
damexcellentia, et consideratione dignissima, concordiam
fratrum, et amorem proximorum, et virum ac mulierem
sibi consenlientes °. Bona baec sunt plane jucunda et ,
Jaudabilia in rebus bumanis; sed in divinis rebus multo

potentiora. Quis est enim qui iion congaudet concordi-
bus fratribus ? Et quod dolendum est, in rebus bumanis
tam magna res rara est lesab omnibus laudatur, a pau-
:
cissimis cusloditur. Beali qiii in se ipsis amplectunlur,

quod etiam in aliis bTudare coguntur. Nulli fratres non
laudant concordantes fratres. Et unde fratres concordes
' MaUh. V, 9. — 2 Alias ile Diveisis 91, et ex Sirmondinnis 3;. —

3 Eccli. XXV, 2.
1
SKRMO r.ccr.ix. di: contordia. r.ic. 38

csse difficilc est? Quia litigant tle tcrra, quia voluiit csse
lcrra, Auclivit cnim ab initiio pcccatorlionio : « Tcrra es,

» et intcrram ibis^. » Lndc discutiamus ct pcrscrutemur
vocem, quamjustus debet audire a contrario. Si cnim
rectc dictum est pcccatori « Tcrra cs, et in terram ibis » : ;
reclc dicitur justo Coelum cs, et in coelum ibis. Aut

:
j
non sunt justi coeli, cum de Evangelistis apcrlissime dic-
;
tum sit : « Ccjeli cnarrant gloriam Dci? » Kt quidcm quia
de ipsis dictum cst, conscquentia cdoccnt. « £t
satis
) » opcra, inquit, manuuui ejus annuntiat firmamentum. »

'Quos dixit coelos , ipsos di.vit (irmamcntum. « Dies diei
I» cructat vcrbum , ct nox nocti indicat scicntiam. ?son
» sunt loquche, ncque scrmoncs, quoruni non audiantur
» voccs eorum. » Qutcris quoruni ct non invcuis nisi ,
coelorum. Dictum ergo dc Apostolis, dictum dc annun-

tiatoribus veritatis. l nde scquitur « In omncm tcrram :
» cxivit sonus corum, ct in fincs orbis terrae vcrlja corum.
» Non sunt loqucla^, ncque sermones, quorum non au-
» diantur voccs eorum-. » Quando in cos vcnif Spiritus
sanctus et c(x.'pit Dcus babitarc c(i'lum (juod lccit dc

,
tcrra , locuti sunt , implentc ct donantc Spiritu sancto,

linguis omnium gcntium. Inde dictum « Non sunt lo- :
» qucla^, lUHjuc scrmoncs quorum non audiantur voces ,
» coium. » \'A (piia indc missi sunt ad pricdicalioncm

Evaiigciii pcr on\nes gcnlcs : « lii ((nnicm lcriam c\i\ii
» sonus corum, ct in fincs orl)is lcna' \v\\}a corum. »
IQuoriim? Cocloriim, quibiis rectc dicitiir : Cirlum cs, ct
pn cdliiin ibis : sicut iccic peccatori : « Tcrra cs , ct in

» t(M'ram ii)is. »
II. Fratres crgo si volunl csse concordcs , nt)n anicnt
erram. Scd si volunl non amare terrain , non sint lcria.
ÛeTrant possessionem (puodividi non potesl, ct scmpcr

C.tii. III, 19. — ' J'ial. xvMi, a-'>.
concorcles erunt. Unde
inler IValrcs discordia? unde per-
turbatio pietatis? unde unus uterus, et non unus animus,
nisi dum curvatur anima corum,et partem suam quisque
respicit, et parti sute opimandae et exaggcrandee opcrani

impendit , et in posscssione sua vult habcre unitatcm,
qui cum fratre suo possidet divisionem? Bona est ista
possessio , cujus est ? Magna posscssio Sic

Nostra est. !
dici solet. Tota tua est, frater? Kon; habcoliic consor-

tem : sed si vult Deus, vendet niihi partem suam. Adu-
lator rcspondet : Faciat Dcus. Quidfaciat Dcus? Ut op-

primatur vicinus, et partcm suam \cndat vicino, Faciat
Deus : bene cogitas , compleat tibi Deus. « Ouoniani
» Liudatur pcccator in dcsidcriis animtc suse , et qui ini-
» qua gerit , bencdicitur^. Quid tam iniquum, quam
»
velle ditescere alterius paupcrtate? Et tamen abundat

hoc : « Qui iniqua gcrit, bcncdicitur; » et forte pricva-
luit, ct fortc prcssit ct opprcssit, torsit et extorsit, non

quemcumque consortcm, scd forsitan fralrcm. Mclius cst
utego emam quam cxtrancus. Et illc facilc opprcssus,
,
si est justus, habct .consohitioncm. Audiat Scripturam,

quam modo audivit. lUc laborat [inopia, fratcr cjus plc-
nus estcopia. Sedplenus cstterra, el inanisjustitiae. Ad-
vcrte terra, quid audiat ille pauper. «Nohtimcre, cum
» dives factus fucrit homo, ncque cum muUiplicata fue-
» rit gloria domus quoniam cum morictur non
cjus : ,
» accipiet ea-. » Tcnc tu pauper quod non dimittas mo- |
ricns , et quod acquiras in a^tcrnum vivcns. Tenojusti-

tiam, non te poeniteat. Contristaris quia in tcrra pauper
estu? Pauper hic fuit qui creavit tcrram. Consolatur te
Dominus De-us tuus, consoLatur te Crcator tuus, consoLi-

tur te Redemplor tuus. ConsoLitur te non avarus frater
tuus. Dignatus est enim esse frater noster ilie Domiuus
» Psal. H. X, 3. — 2 ij. xr.viii, 17, 18.
SERMO CCCMX, DE CONCORDIA, ETC. 383
noster. Solus frater sine dubitatione fidissimus cum quo ,
concordia possidenda est. Dixi eum non avarum, et

forte invenio avarum. Avarus est : sed nos vult habere,
! nos vult acquirere. Pro nobis tantum pretium dedit se
I
ipsum : nihil ad hoc prctiuin addipotest. Dcditpretium
i
se ipsum, et factus est Redemptor uoslcr. Non enim sic
j
se dedit pretium , ut nos inimicus dimitterct, et ipsum
possideret. Dedit se morti occidens niortem. Worte
quippe sua mortem occidit, non morte occisus est et ;
I
Ij
morte occisa, hberavit nos a morte. Yivebat enim mo-
r ricntibus nobis mors, morietur viventibus nobis, quaudo
|;
ei dicetur : « Ubi cst, mors, contcntio tua^ r
j.f
III. Tahs ergo fratcr interpelhitus cst a quodam fra-
j!
tre contra fratrem, intcr quos non erat concordia propter
(I terram , et ait illi : « Domine , dic fratri mco , ut dividat
i; » mecum liaercditatcni^. » Totam tuht, mihi partem
jj
meam nonvult dare, contemnit mc, audiat vcl te. Quid
I pertinebat ad Uominnm? Sicut cogitamus nos humilcs
i|| humilia, rcptantcs in tcrra, constituti in hac vita, ct nc-
I
minem volenlcs contristari , et plciunujuc inde gravius
||
contristantcs ,
quid diceremus? Ycni frater, redde fratri
(| tuo partcm suam. Non lioc dixit Dominus. Et quid illo
justius? judicem invcuiat, qucm intcrpcllct

Quis talein
contra avaritiam fratris sui? Nonne gaudcbat illc liomo

tandcni sc iiivcnissc magniiin solatiiim? Magiium (Hiociuc
adjutorium sine (hibitalionc spcrabat, diccns lanto ju-
dici : « Doniine, dic fralri mco, ut dividat mecuui lucre-
|l » ditatcm. » At illc quid dixit? « O homo, quis me con-
I
» slituit divisorcm harcditaiia intcr \os? » Rcpulit
(| Dominus, noM dcdil quod pclcbatur, non conccssil ^ra-
i! tuitum benclicium. Quid magnum crat? Quid iiulc pcr-
I debat? quid in eo bcnclicio saltcin lahorabat? .Noii dc-
I
• I Cyr. XV, 55, — ''
I,uc, xii, i3.
384 *• AUGUSTINI EPlSCOPl
dit. Ubi est : « Onini petenti te da^? » Non hoc egit
ille, qui nobis vivendi praeLuit exeniplum. Quoniodo nos
id facturi sumus? Aut quoraodo dabimus quod impendi-
mus, si non damus beneficium ubi nibil impendimus,
ubi nibil erogamus, ubi nibil amittimus? Non dedit Do-
minus boc , nec tamen nibil dedit. Minus negavit, sed
quod plus est donavit. Dixit manifeste, dixit : « Omni
» petenti te da. » Quid
non dico
si aliquis petat a te,
quod inutile est dare, scd quod turpe estdare? Quid si

petat muber abqua, quod petiit muKer a Josepb^? Quid
si petat vir abquis, quod, falsi seniores a Susanna petie-
runt^? Etiam bic sequenda est illa tanquam generabs

sententia « Omni petenti te da? » Absit. Faciemus ergo
:
hic contra praeceptum Domini? Imo faciamus secundum

prceceptum Domini, et mala petentibus non demus, nec
contra istam sententiam facicmus. Dictum est enim :
« Omni petenti te da. » Non est dictum Omnia petenti ":
te da. « Omni petenti te da. » Prorsus da ; etsi non quod
petit, tu tamen abquid da. Malum pctit, tu bona da.

Fecitboc Josepb. Non dedit quod petebat muber impu-
dica et dcdit tamen quod audire deberet
;
ne impudica ,
esset exemplo suo et ipse non incidit in foveam libidinis,

:
et dedit consibum castitatis. IIoc enim respondit « Ab- :
» sit a me, ne boc faciam domino meo, ne polluam tbo-

» rum ejus qui credidit mibi omnia in domosua"^. » Si
scrvus aere emptus banc fidem servavit domino, qualem

dcbet conjux servare marilo? IIoc erat admonere. Ego
servusboc non faciam domino mco; tu conjux debes boc
facerc marito tuo? Dcdit et Susanna, nec dimisiteos ina-
nes, si implcri vellent consilio pudicitire. JNon solum
enim non consensit; sed et non non consen-

tacuit quare
sit. « Si consentio, inquit, vobis, pereo Deo si non con- :
> Luc. VI, 3o, — * Gen. xxxix. — 3 Daa, xnx. — ^ Gen. xxxw, 8,
SERJIO CCCLIX, DE CONCORDIA. ETC. 385
» sentio, non cffugio nianus vcstras : melius autcm est in
» manus vcstras incidcrc , quam Deo perire^ » Quicl est
autem : « Mclius est in manus vestras incidere quara ,
» Dco pcrire? » Yos Dco pcristis, qui talia quaeritis.

Ergo hanc rcgulani tenete. Date quando pctimini , etsi
non lioc quod pctimini. Ilocfccit Dominus. PetebatiUc,
quid ? divisioncm ligereditatis. Dcdit Dominus , quid ?
percnqUioncm cupiditalis. Quid petebat? quid accepit?
« Dic fratri mco ut dividat mecum haereditatcm. Dic
,
» homo, quis me constituit divisorem haereditatis inter

» vos? Ego autem dico volns » quid? : « Cavete ah omni
» cupiditatc-. » Et dico quare. Forte enim dimidium
hsercditati* ad hoc petis, ut ditescas. Audi : « Hominis
» cujusdam divitis successit rcgio , » successus magnos
habuit, ct multis fructibus foecundata est. « Et cogitavit
» apud se dicens Quid faciam :

,
quo congregem fructus
» meos? » Et dihgenter cogitans : « Inveni, inquit , quid
» faciam. Destruain vctcrcs apothecas, faciam novas, im-
>> plcbo cas. » jMajorcs cniin faciam, quam crant vctcres.
« Et dicam animae mcae llabes rauUa bona, satiare, ju-
:
» cundarc. » Ait illi Dcus « StuUc, » qui valde vidcris

:
esse cordalus nosli cnim dcstruere vetera et aedilicarc

: ,
nova , et tu in vetustate ruinae remansisti ,

qui vetera in
tc ipso dcstrucrc dcbuisti, ut jam tcrrcna non sapcrcs.
« Stukc, » (juid dixisti ? ciii dixisti? AiiinicT tuic dixisti :
« Jucundarc , lial)cs muka J)Oiia. Hac noct(! rcpctclur

» anima tua, » cui taha promisisti : « Quae promisisti cu-
» jus (Tunt? iNoli crgo limcic , cum divcs factus fucrit
» liomo, (piia non cum moriclur acci[)icl ca'. » ,
lY. Eccc quale coiisilium Dominus fralribus dcdit

dissid(!ntibus, (juo concordcs csscnl, ut carcrcnt cupidi-
talc, et conlinuo implcrcnlur vcrilalc. liivciiiamus crgo
* Dan. XIII, 22. — ^ Luc. xii, i3, et »ci|'|. —3 psji, xi.vui, i', iS.
CXXVIII. !l5
38() s. AiJf.iuvrixi r.riscon
lalem liLtmliUiLeiii. OuaiKliu loquinuir tlo roiicon.lia
tcrrciioruni fratrum, quae rara est, qu^c suspccta cst,
quae (liHicilis cst? l.oquamur dc illa fratrum concordia ,
quas Ycra essc flcljct , ct potcst. Fratrcs sint Chrisliani

omnes, fratrcs sint ridclcs omnes, fratres sint nati cx Dco
et ex visccriljus matris Ecclesia? pcr Spiritum sanctum
fratres sint, liaLcant ct ipsi licereditatemdandam, ct non
dividcndam'^. Ilffireditas corum Dcusipse est. Cujus sunt
ipsilioercditas,ipsccstvicissimeorumliitreditas. Quomodo
sunt ipsi cjus lipercditas? « Postula a mc, ct dabo tibi gen-
» tcs baereditalcm tuam-. » Quomodo cst ilic ipsoruni
liaercditas? « Dominus pars liaercditatis mca^, ct calicis
« mci'^. » ]ii bac baercditatc concordia cusloditur; pro

bac liirrcditaLc non liligatur. Alia beercditas litigando
acquiritur ista litigandoamittitur. Nolcntesbominesbanc
:
haercditatem perdcrc, vitant liiigare. Et quando forte vi-
dentur litigarc, non biigant. Scd fortc vidcntur btigarc,

aut putantur litigare , caoi voiunt fratribus consulcrc.
Yidcte quam consors sit iGorum litigatio, quam pacibca,
fj[uam bcnigna, quam justa, quam fidcbs. Nam nos lili-
gare videmur cuni Donatistis : scd non litiganuis. lllc
enim litigat, qui adversario suo male vul!; ; litigat ille f[ui
adversarium suum vult detrimcntum pati , sc augmcn-

tum; ilh aliquid dcccdere, sibi uccedcrc. Non sic sumus
nos. Scitis et vos, scitis qui extra unitatem litigatis ; scitis
et Yos, qui ex divisione acqnisiti cstis:scitis cjuia isla lis
non cst tahs hs, quia non cst malivola, quia non lcndit iu
dctrimentum adversarii, scd magisinlucrum. Yolcbamus
enim eos, cum cjuibus litigarc vidcbamur, vcl adbuc vi-
demur, acquircre nobiscum uon pcrdcrc, ut nos acqui- ;
ramur. Denique alia vox nostra cst, quani fuit fralris

ilhus, qui interpellavit Cbristum in tcrra ambulanlem.
^ Ilic ylim desiucLal Siruio lie Divribis. — - l'sal. u, 8. — "'
Id. .w ,
5.
:
SliRMO CCCLIX, DE (.O.NCOI.DIA, LIC.
INam ct nos interpcllamus eura in liac causa in coelo se-
dentem. et non dicimus : « Domine, dic fratri mco, ut di-

» vidat mecum haereditatem ; m sed, Dic fratri meo, ut
teneat mecum lia^reditatem.
Y. Quoniam lioc volumus ct publica Gcsta testantur
quoniam hoc volucrimus, indices sunt non tantum ser-
mones, sedlitterae nostrae datas ad illos. Episcopatum
amatis? rSobiscum liaLete. In vobis niliil odimus, niliil
detestamur, nihil execramur, nihil anathemamus , nisi

humanum errorem. Humanum , diximus , detestaraur
errorcm, non divinam vcritatem scd quod Dei liahctis, :
agnoscimus quod vesLrum improhum hahctis, corrigi-

;
mus. Signum Dominimei, signum Im])cratoris mei, cha-

racterem Regis mei in dcsertorc agnosco, quaro, invenio,
admoveo, accedo, apprchendo, duco. corrigo deserto-
rem, non violo charactcrem. Si quis advertat, si quis at-
tendat, lioc non est htigare, sed amare. Diximus posse in
una Ecclcsia, pacis causa, cssc fratrcs concoides^ spc- :
ciosacnim res cst concordia lialrum. Aon posse enim

duos essc cpiscopos. Diximus, ut amho scdcant in una
simplici Ixisihca ; illc in catlicdra, ille ul percgrinus; ilic
in cathcdra christiana, ille in hicrclica quasi coUcga

juxta scdeat : rursus illc in congrcgationc sua praesidcat,
vicissim ille in sua. rccnitcntiam prtcdicatam csse in rc-
missioncm peccatorum pcr omnes gcntes ah A[)Oslolis
incipicnlihus ah Jcrusalem, diximus. Ouid rcspondcl)is
buic Ecclcsici' , «julc cst pcr omncs gcntcs ah Aposlolis
incipienlihiis ah .lerusalcm icdiiiral.i? Divimiis, J*ona-
iTius onniinu nialani liahiK ril cansain (liccilianiis. l'niis
bonio malam cuii.sain lialxns, diio lioniiiics, (piiiitjuc,

doccm ,
pricjuirK ahiinl tol niiililnis (idclium lolo orbc
ierraiummullipliti (ijc(-iin(litalcdiilu.soriiin? Dixiiniisi^la.
' ViJe ejiisl. i'2S, iiiU'i Auîisliiiijiiiis, ct cullul. >, (41(1. uJo.
Crediclit Abraliam , et promissse sunt ei omnes gentes :
peccavit Csecilianus, etperierunt omnes gentes, ut plus

valeat quod iniquitas commisit, quam quod veritas pro-
misit? Dicta sunt ligec : leguntur. Omnino contra cxem-
pla divina, contra testimonia, quas asscrunt Ecclesiam
tolo orbe tcrrarum diftiindi , cujus Ecclesi^ in nomine
Domini tenemus unitatcm , nihil illi rcspondere potue-
runt.
VI. Salva ergo causa Ecclesias, confirmata, et incom-
tanquam suprafundamentum
mutabiliter fixa ac stabilita,
petrse, quam non vincant liac ergo
portas inferorum :
salva, venimus et ad causam Cseciliani, jam securi quid-

quid ille inveniretur admisisse. Forte enim si ut bomo ,
inveniretur in aliqua culpa, nos litigaturi eramus, ut

propter culpam unius bominis damnandi aut rebapti-
zandi judicaremur? Et diximus, Salva causa Ecclesiae,
cui nihil praejudicat peccatum Gasciiiani; nec justitia
CaeciKani coronatEcclesiam, nec culpa Caeciliani damnat
Ecclesiam; videamus et ipsius causam qualis sit^. Sus-
cepimus eam discutiendam , sed tanquam fratris non ,
tanquam patris, aut matris. PaLer nobis Deus est, mater

nobis Ecclesia est^Caecihanus frater fuit, aut fratcr est;
si bonus, bonus frater ; si malus, malusfrater, tamen
frater. Si invenerimus eum innocentem, jam vos ubi eri-
tis, qui et in ipsabumana calumnia defccistis? Si autem

inventus fuerit nocens, si inventus fuerit reus, nec sic
victi sumus, quia unitatem EcclesicT, quae invicta est,
obtinemus. Inventus sit prorsusreus, liominemanathemo,
Christi Ecclesiam non desero. Hoc fecimus, diximus-:
deinceps eum ad altare inter episcopos, quos fidcles et
innoccntes credimus, non recitabimus. Iloc sohim fcci-

mus. Numquid proptcr Caccihanum rebapti-âturi cstis
1 Collat. III, cap. a33-235. — 2 xbid. 23o.

,,
:
SERMO CCCLTX, DE CONCOllDIA, ETC. SSq

orLem terrarum? Hac securitate constituta et firmata,
coepit discuti causa Cceciliani. Inventus est innocens,
inventus est a calumniatibus appetitus. Scmel absens
damnatus ,
prsesens ter absolutus damnatus a factione
:
absolutus ab Ecclesiastica veritate. Lecta sunt haec, pro-

bata sunt haec. Qusesitum utrum haberent quod contra
dicerent. Consumptis omnibus tergiversatiouibus calum-
niarum suarum, aut ubi nihil contra evidentissima pro-
ferre documenta, nec contra ipsius innoccntiam Csecihani
jôtuerunt prolata sententia est adversus eos. Et tamen
,
ipsi dicunt , Vicimus. Yincant , sed se , ut possideat eos

Christus; vincat eos qui rcdemit eos.
Yll. Et tamen de muUis gaudemus. Multi eorum
fructuose victi sunt, quia nec victi sunt. Error humanus
victus est, homo salvatus est. ISam medicus non conten-
dit cum aegroto; et si aegrotus facit cum medico, vincitur
febris, et sanatur aegrotus. JNam hoc intendit medicus,
vincere : hoc intendit et febris, vincere. Positus est quasi
in mcdio rcgrotus. Si vicerit medicus, salvus est .Tgrotus

si vicerit lebris , morietur [cgrotus. In contenlione ergo
nostra contendebat medicus pro sahite, pro febre conten-
dcbat tcgrotus. Qui animadvcrtcrunt medici consihum
vicerunt, febreni supcravcrunt. llabcmus cos sanos et
gaudcntes nobiscum in Ecclesia. IJJaspliemalânl nos an-
tea, quiafratres nosnon agnoscelânt : febris enim menlem
lurbaverat. INostamen ilJosetdctestantes nos, clsicvicntes
in nos anuunus, et SiCvientiJjus aegrotis scrvieJjamus. Ile-
siste])amus, contendeJ)amus, ot (piasi liligaJjamus, et ta-
meii amaJ)amiis. Molcsli ciiiin siiiil oiiiiics <|iii taliJjus
]anguciiliJ)Us scrviunt ; scd atl saliilcin iiiolcsli siinl.
Ylll. Inveninnis aulcin hoiiiiiics ali(|iiando pigros di-

centcs : Yciuin cst, Doiiiiuc, vcriim cst, non csl (jiiid di-
cere. Quid crgo? Ycni, agc. Palcr mciis iJ)i cst morliius.
Sqo s. AiiGrsTiNi EPiscori
maLcr mca ibi scpuUa. Mortuum nominasli et scpultum.

Yivis, adliuc cst cum quo loqui. Parcntes tui Christiani
fuerunt in partc Donati : parentcs eorum forte et ipsi
Christiani, avi aut proavi certe pagani, Qui crgo primi
facti sunt Christiani, cum cxtuhsscnt parcntcs suos paga-
nos, nuraquicl contra vcritatem frigicli fucrunt? numcjuid
auctoritatcm mortuorum parcntum secuti sunt, et non
potius mortuis parcntilms vivum Christum praetulcrunt
Si ergo hic vcra unitas cst , extra quam neccssc est in
setcrnum moriaris, quarc mortuos parentes tuos sequi vis,
mortuostibi et Dco? Quiddicis? rcspondc. Verumdicis,

non cst cpiid diccrc. Quicl vis faciam ? Consuctudo ncscio
qua:^ tcnct sibi homincs talcs. Lethargici sunt, contrario
morbo laborant, dormiendo morituri sunt. AHi phrene-
tici sunt, molcsti sunt. i\am ctsi morituruscst lcthargicus,
vel servicnti sibi non cst molcstus. Phrenetici molcsti

sunt, qui mentcm perdidcrunt, ct insani atquc furiosi ar-
raativagantur hac atquc illac, quo^rcntcs quos occidant,

quos cxca?ccnt. Nova cnim nobis nuntiata sunt, cuidam
prcsbytcro nostro hnguam cxccuerunt^. Isti phrenetici
sunt. Excrccndacstcharitas,amandi ct ipsi. Multi correcti
flcvcrunt; nudti corrccti, nos novimus, ad nos vcnerunt
dc numcro ipsorum furiosorum. Flcnt cjuotidie praeterita
sua, ncc satiantur lacrymis attcndentcs corum furorcm,
qui non digcsta cbrietalc vanitatis adhuc saiviunt. Ergo
c|uid facimus? Talibus scrvire charitas cogit. Et cjuamvis
molcstisumus utrique gcneri, et lcthargicumexcitando, et
phrencticum hgando ambos tamcn amamus.
,
IX. Bona rcs « Concordia fratrum ; » scd videte ubi

in Christo , Christianorum. « Et amor proximorum^. »
Quidsi adhuc nondum cst fratcr in Christo? Quia homo,
proximus cst; amcs ct ipsum, ut lucrcris ct ipsum. S
' ViJe Au^Mistini epist. i85. n. 3o. — 2 Eccli. xxv, 2.
1
SEnMO CCf.LIX, DF, CONCORDIA, ETC. 89

orgo concortlcs ciini fralrc Cliristiano, ames autemproxi-
muni , cliam cuni quo nioilo concordia non est, quia
nondum in ClirisLo fralcr cst ,
quia nondum in Chrislo
rcnatus est, nondum Chrisli sacramenta novit ; Paganu$
cst, Judaeus cst; cst tanicn proximus, quia homo est : si
amas ct ipsum , acccssisti et ad aham dilectionem aho

dono, et sic sunt in te duo : « Concordia fratrum, et amoy
w proximorum. w Ex his omnihus concordiam tenentihus
cum fratrihus ct amantihus proximum, constat Ecclesia
devola Christo, ct suhdita viro, ut fiat tertiuni : « Vir ct
» muhcr sihi conscntientes*. » Unde admonemus Chari-^
tatem Yestram, et vos cxhortamur in Doniino, pnrsentia
contcmnatis, fratrcs mci, quas non vohiscuni moricndo
portatis : caveatis pcccata, caveatis iniquitates, caveatis
saecularcs cupiditatcs. Tunc cnim est fructus noster in
nol)is intcgcr , ct mcrccs uostra apud Dominum plena

gaudioriim. Nam ctsi dicimus quod (hccndum cst, elsi
praedicanuisquod pra^dicandum cst, ct solvimus nos apud

Dominum in cons|)(Hiu Domini, quia non lacuimus quoij
limcmus non tacuimus quod amamus ut suj)cr quoiu
, ,
vcnerit gladius \indictae Dominicoe, quid sj^cculalori im-

putet non invcniat tamcn nolumus mcrccdcin nostranr :
sccuram csse vo])is j)cr(htis, scd voljis inveutis. Nam ot

aj)ostolus Pauhis securus crat de merccdc sua, ct lamen
quid ait pojjulo? « JNunc vivimus, si vos slatis in Do-
» mino^. )j Loquor vo])i.s, ct Cliaritali Vcstra', sccunduni
jussion(!m Domiiii, palrcs ct iVatrcs. ho(|uor cliam j>ro
fralrc mco (!j)isco|io vcslro, (iijus gaudium cssc dcl)cti5.

o])cdi(ii(Io Doiiiiiio Dco iioslro. Ccrlc iii iiomiiic Dci f.icl;'
est vohis Jia-c ccclcsia oj)cra ij)sius, jut iidclium Iralrun

coliationcs hcnelicas, miscricordcs, dc\otas. Farla c»
' l''l()ri!s ;nl I rlii-si. III. — ''

I Tlr.ss. 111, ^.
392 S. AUflTTSTINI EPISCOPI
vobis haec ecclesia : setl vos magis cslis Ecclesia. Facta

est vobis, quo corpora vestra iiitrent sed meiites vestrre :
debent esse, quo Deus intret. Honorastis episcopum ves-

trum, ut banc basilicam Florentiam vocare velletis; sed
Florentia ejus vos estis. Nam sic dicit Apostolus : Gau-
» dium et corona mea vos estis in Domino ^. » Quidquid
est in saeculo, vanescit, transit. Yita ista quid est, nisi
quod Psabnus dixit? « Mane sicut berba transiet, mane
» floriet et praeterict : vespere decidet , durescit et ares-
»cit^. » Hoc est omnis caro. Ideo Cbristus, ideo nova
vita, ideo spcs asterna, ideo consolatio immortalitatispro-
missa, et in Domini carne jam reddita. A nobis enim
assumpta est illa caro, quEC jam immortabs est, et nobis
quod in se implevit, ostendit. Propter nos enim carnem
habuit. Nam proptcr se, « In priucipio erat Vcrbum , et
» Yerbum erat apud Dcum, et Deus erat Verbuni-^. »

Quaere carnem et sanguinem ubi in Yerbo? Quia vere
:
nobis compati voluit, et nos redimere, induit se forma

servi, et descendit qui bic crat, ut appareret qui non
aberat; et voluit fieri bomo qui fccit bominem, creari de
matre, qui creavit matrem. Ascendit usque in crucem,
mortuus est, et ostendit nobis quod noveramus, nasci et
mori. Implevit in se bumibs bax vetcra nostra usitata et
nota. Nasci et mori noveramus resurgere : et in ?eternum
vivere non noveramus. Duo ergo nostra vetcra bumilis
assumpsit duo aba magnactnova cxcclsusimplcvit. Re-
:
suscitavit carnem, levavit in coebim carnem scdet ad ,
dexteram Patris. Caput noslrum essc voluit, caput pro

membris clamavit quia et cum bic csset, dixit, « Patcr,
:
» volo ut ubi cgo sum ibi sint ct isti mccum'^. » Sjêrc-

,
mus boc et de carne noslra, rcsuscitationcm, commuta-
» Philip. IV, I. — 2 psal. vm , G. — 3 Joan. i , i. — ^ Id.
XVII , 24.
,
SERMO CCCLX, DE QUODAM DONATISTA, ETC. 898

tionem, incorruptionem, immortalitatem, seternam man-
sionemret agamus ut perveniamus. Haec erit Florentia,
vera Florentia.
SERMO CCCLXi.
Ad vigilias Maximiani de quodam Donatista, qui
,
reversus est ad Ecclesiam,
Deo gratias, fratrcs, congratulaminifratri vestro, qui

mortuus erat et revixit ,
perierat et invcntus est. Gratias
patientiae et misericordiee Donuni Dei nostri; patientiae,
quia sustinuit tardantem ; misericordiai ,
quia suscipere
dignatus est redcuntem. lltcc cst vinea, ul)i non operabar,
mcas in aliena consumpseram.
et vires viuea dilecta
Domino mco non solum labor mcus niliil
, tibi prodcrat
verum cliam contra tc inimico tuo servieljam. IMagno su-
dore spargebam quando tibi non colligebam. Gratias
,
plantatori tuo, apud qucm non manet merces opcrariorum

etiam bora novissima vocatorum. Serus advenio, sed dc-
nariuni non despero. Qui prius fui blasjdicmus , et per-
secutor, ct injuriosus adversum tc : scd miscricordiam
consccutus sum, quia ignorans fcci. Tencbam eniin \erba
parenlum mcoruin iiuii Palriaicliarum noii Pioplicla-
, .
rum iioii Aposlolorum; scd parciiliiin ciiruis mcic. .Ndii

,
ac<juic\i caiiii ct saiigiiiiii; scd acquic\i su[)cialiis \eri-
lali, cl rccpiicvi rcddiliis uiiilali. i\um(|iii(l noii casdcm

Scripturas lcgcbam , quas ct iiiiiic lcgo? Scd cliam illc
doctor gcnlium vasclcclioiiis, cx Saulo l\iulus, c\ clalo

• Alias 38, i'x Siriiioiuliaiiis.
Sg^ s. Aur,iisTiNr episcopi
minimus, cx prapdoiic pastor. ex lupo aries, Hebranis erat

ex Ilcbraeis, secuudam lcgem Pharisaeus, ad pedes Ga-
malielis doctoris legcm erudiuis : et tamen Christum,
fjuem legcbat in Prophetis , nec sedcre noverat in coelis ,
ncc coli permittcbat in terris. Fidem passionis ct resur-

rcctionis ejus nescicns ore cantabat, et sasviens errore
vastabat. Secundum Prophetas in quibus natus erat et ,
crcverat, jam Christus surgens a mortuis sedebat in coelo;

et illc adhuc in parentum suorum Ccccalaatur mendacio
quia eum discipuh cjus furati fucrant de sepulcro. Sic
et ego de Ecclcsia catholica toto orbe diffusa circumtun-
de])ar divinarum vocibus Littcrarum ; ct me surdum fa-
cicbant a parentibus intcntata falsa crimina traditorum.
Non me PauH meritis comparo, sed peccatis. Etiamsitam
Ijonus csse non mcrui, non tanicn sinc mcdicina corrcp-
lionis tam mahis fui. Ncc illc sponsum agnosccbat in li-
l)ris ,
quos lcgebat iiec cgo sponsam. Qui revelavit ilh
,
de Christi chirificatione quod scriptum est ; « Exaltare

)) supcr coelos , Deus ; « ipse revclavit mihi de Ecclesiae
elTasionc quod sequitur : « Super omnem terram gloria
Utraque testimonia aperta sunt videntibus, sed
» tua''^. »
chuisa cascis. IlHs oculos apcruit baptismus (^liristi, mihi

pax Cliristi. lllum Lavacrum aquae sanctiie reddidit no-
vum : meorum autem charitas cooperuit muhitudinem
peccatorum.
' Psal. f:VIf, f).
SF.TliMO CCCLXI, HF RESrP.T\ECTIONE MOP.TUOP.IM. 3g5
SERMO CCGLXIi.
De Resurreclione inorluorum , /.
I. Anlmadyertimus, cum Apostoli Epislola Icgeretur^,

laudabilem motum fidel cliaritatisque vestras ,
quemad-
modum exliorrueiitis homines , qui j)utantes lianc solam
esse vitam, quam cum pecoribus lial)emus communem,
post mortem autcm fmiri totum quod est bominis. nec
essespem ullam vitfc alterius melioris, pruritum malarum
aurium corrumpcntcs, dicunt : « Manducenuis et biba-

» mus, cras enim morimur-. » Hinc ergo sumatur nostrae
disputationis exordium et bic sit nostri velut cardo ser-

,
mouis ,
quo CTtcra ,
quic Dominus suggerere dignatus
fuerit , referantur.
IF. est rcsurrectio mortuornm
Spes enim nostra fides :
nostra , mortuorum. Cbaritas etiani noslia

cst resurrectio
cst, quam pnvdicatio rerum qmc nondum vidcntur in-

flammat, et acccndit dcsiderio cujus magnitudine fiant ,
corda nostra ca])acia beatitudinis qmr vcntura proinilli-

tur, quandiu crcditur quod nondum vidctur cbaritas :
ergo etiam ipsa nostra nec circa temporalia birc ct visi-

,
biba dcbct occupari, ul l;ilc ali<|iiid nos liabiluros in

icsiirrcctionc spcrcmus, qualc niodo, si coiilcmiiimus ,
mclius viviiuus meliorcsquc sumus , carnalcs vidclicct vo-

lu|)lal<'S al<|iic dclicias. Siii)iala ila<jui' fidi' r<'siirr<Mii<»iiis
morluoruiii , omiiis iiitcnidit doctriiia <iiiisliaiia. I''un
' Alias i!(! DiviTsis lao, — - iMoius aJ i Cor. \v, — ' i C'or. w, jj.
data vero fide resurrectionis mortuorum , noii continuo
securitas est animo cliristiano , nisi distinguatur vita
cle
illa quae futura est aL ista quae transit. Itaque sic pro-
,
ponendum est Si non resurgent mortui, nulla spes nobis

:
cst futuras vitae si autem resurgent mortui: erit quidem ,
vita futura ; sed secunda quaestio est qualis erit. Prima ,
itaque disputatio est utrum futura sit resurrcctio mor- ,
tuorum secunda vero disputatio cst, qualis futura est

:
in rcsurrectione vita sanctorum.

III. Qui ergo dicunt mortuos non resurgere, Chris-
tiani non sunt qui vero putant mortuos, cum resurrexe-
:
rint, carnaliter esse victuros, carnales Chrisliani sunt.

Quidquid ergo disputationis est adversus opinionem eo-
rum, qui resurrectionem mortuorum negant, adversus eos
cst qui foris sunt ex quorum numero non hic arbitror
,
adessc aliquem. Unde superflua videri potest nostra dis-

sertio , immorata ut docere conemur resurgere
si fuerit ,
mortuos. Auctoritatis cnim pondere Cbristianus ducen-

dus est ,
qui jam Christo credidit ,
qui nullo modo putat
mentiri Apostolum. SufTicit ergo ut iste audiat : « Si mor-
» tui iion resurgunt , inanis est praedicatio nostra , inanis
« est et fides vestra. Si mortui, inquit, non rcsurgunt,
» neque Christus resurrexit^. » Si autem Christus resur-
rexit, in quo salus est Christianorum non utique impos- ,
sibile est resurgere mortuos quoniam ille qui suscitavit

:
Filium suum , et ille qui suscitavit carnem suani caetero ,
corpori ,
quod est Ecclesia , in capite demonstravit exem-
plum. Poterat ergo esse supertlua disputatio de resurrec-
tione mortuorum , ut jam susciperemus eam ,
quani inter
se Christiani solent haljcre , cum resurrexerimus quales
erimus, qucmadmodum vivemus, quae eruntnegotia nos-
tra, erunl-ne ahqua , aut nulla : si nulla crunt, desidiosc
' i Cor. XV, i3, 14.
J
,
SERMO CCCLXr, DE RESUBllECTIONE MORTUORUM. 897

victuri sumus niliil agcndo; autsi aliquid agemus, quid
agemus : deinde manducaturi ct Libituri sumus, con-
junctiones marium foeminarumque futurae sunt , an aliqua
simplex et incoirupta vita communis; et si ita est, qualis
erit ipsa vita ,

motus qualis figura ipsorum cor-
qualis ,
porum. Istee disputationcs Christianorum sunt, salva fide

rcsurrectionis.
IV. Ad hanc ergo disputationem, quantum vel suscipi
vel promi per homines hominihus potest quales vcl nos ,
sumus vel vos estis jam jamque transirem nisi mc in

, ,
,
illa quaestionc ubi quaeritur utrum omnino rcsurgant

, ,
mortui , aliquantulum immorari cogcret sollicitudo quac-

dam de nimis carnahhus fratribus nostris ct prope paga-
nis.iNaraneminem liic paganum nunc csse arbitror, scd
omncs Christianos. Pagani vcro et irrisorcs rcsurrcctionis
quotidic in aurilms Christianorum immurmurare non
cessant : « Manducemus et bibamus cras enim mori-
,
» mur. » Et quod dixit Apostolus , subinfcrens sollicitu-

dinein suam et subjungens huic scntentia^ Corrum])unt :]'<.
»mores bonos colloquiamala^ » metuentes ista mala et :
solhcitudincm gcrcntcs pro infirmis. nonsolum patcrna

scd etiam matcrna quadam cliaritatc, ctiam hinc diccmus
ahquid, quantum fortc suHiciat Cliristianis, quia lio-
dierno dic hos omncs qui convcnerunt dcvotio circa Scrip-
luras major adduxit. Nc({uc (•iiim dici alicujus fcsti
solcmnitas ad Ecclcsiam Dci cliain tiirbas thcatiicas coii-

vocavit. Solciit ciiim quidain non dc pictatc , scd de
soU^mnitatc concurrcrc. Ihcc (ôiisidcralio fccit ut primo
dicamus dc rcsiiircctioiic morUioruiii ; cl dciiidc, si co-
j)iam Dominus dcdcrit ,
qiialis sit poslca vita futura jus-
tonim.
V, « rimeo, iiKjiiit Apostolus, iic siciil scrpciis Mvani
• I Cur. XV, 3a, 3J.
3r)8 s. ALGLsriM Li'it>cori
» scduxit asLutia sua . sic ct vcslrse mentes corrumpanlur

)> a castitalc quae cstin Chiisto*. » Horum autcm mcntes
corrumpunt illa collocpiia. « Manduccmus ct biLamus
enim morimur.
» cras » Qui htEC amant , c|ui htec sec-
tantur , c[ui solara esse vitam istam arbitrantur, cpiinihil
dc caetcro sperant, qui Dcum aut non rogant, aut propter
lioc rogant, cjuibus oncrosus cst sermo diligcnticC, au-
diant nos cum magna Manducare
tristitia ista dicentes.
volunt ct bibere, cras cnim moriuntur. Ltinam verc co-

gitarent, se cras csse morituros. Quis cnim tam dcmcns
atque pervcrsus cst quis tam hostis animse suae
,
qui ,
crastino dic moriturus non cogitct finita esse omnia prop-

ter qu[E laborat? Sic enim scriptum est « In illo die :
» pcricnt omncs cogitationcs cjus-. » Etsi homincs propter

eos quos hic rehnquunt
,
testameDti curam gerunt im- ,
mincntc dic mortis su?e : quanto magis dcbciit dc aniraa

sua ahcjuid cogitarc ? Cogitat homo (|UOs rclinquat , ct se
qui haec omnia rchnfpiit noii cogitat? Ecce habebunt

fihi tui cpiod dimittis, tu nihil habebis, ct tota cogitatio
lua in co consumitur cpia percgrini post te trauseant , non
cp.io transcuntcs pcrvcniant. LJtinain crgo cssct cogitatio
de morte. Sed cum cfferuntur mortui, cogitatur raors,
et dicitur : Yse miscro , tahs fuit, hcri ambulalât, aut
mccum lo-
antc scptcm ches illum vidi, illud atque ihud
cutus cst , nihil fortc cum
esthomo. Murraurant ista. Scd
mortuus plangitur, cum funus curatur, cum exequia;
prceparantur, cum cffcrtur, cum itur, cum scpehtur,
vigct iste scrmo : scpuUo autcm mortuo etiam tahs cogi-
tatio scpchtur. E.cdcuut illae curK mortifcrae, obhviscitur
qucm dcduxcrit, de succcssionc cogitat dccessurus, redi-
tur ad fraudcs, ad rapinas, ad pcrjuria, ad vinolcnliara,
ad infinitas corporis vohiptatcs , iion dico , cuui cxhaustie
1 2 Cor. M, 3. — 2 l'sal. ixlv, .;,
,
SLKMO CC.CLXI. DIL lU-SL rir.HCl lO.NE -MOHTLOia.M. ScQ

lUerint, pcriluras, setl cum hauriunlur |)crcunlcs, et,
quod cst pcrniciosius , de sej)ulto morluo aigunicntuni
scpclicndicordisassumitur, ctdicitur : « Manduccmus, et
»bibamus, cras cnim morimur. »
YI. Irridcnt etiam fidcm asserentium resurrecturos

esse mortuos , dicenles sibi : Ecce iste positus cst in sc-
pulcro, audiatur vo\ iUius. Sed.bujus uon potcst pa- :
tris mci yocem audiam , avi mei, proavi mci. Ouis indc
surrexit ? Quis indicavit i]uid agatur apud inferos ? Bene
nobis faciamus , cuni vivimus : cum autem mortui fucri-
mus, ctiamsi parcntes nostri, aut cliari , aut propinqui
afleraut ad scpulcra nostra, sibi afTcrent qui îvunt,
nonnobis mortuis. Et bcLcquidcmirrisitctiam Scriplura,
diccns dc quibusdam bona praescntia non scnticnliljus :
« Tanquamsi cj)ulas, inquit, mortuo circumponas^ » ct :
manifcstum cst lioc ad mortuos non pcrtinere, et consuc-

tudincm banc cssc paganorum non venirc dc propaL;inc ,
illa ct vcna jusliticC patruni nostrorum Patriarcharum

,
quibus cxef|uias cclcbratas

cssc lcgiraus , parentatum csse
non lcgimus. IToc ctiam in nioribus Judtcorum animad-'

vcrli potcst non cnim tciiucruut indc virtutis frugcm
;
scd tamcn tcnucruntin quilmsdam solcmnitatibus consuc-

tudinis vctustatem. Et quod objiciunt quidam de Scrip-
turis : « Frangc pancm tuum , ct clTundc viuum tuuni
» supcr scpul(.'ra justoruni , ct nc tradas cum injustis^; »
non cst (|uidcm dc iioc disscrcndum, sed l;Hncn posse
dico intclligcrc lidclcs (juod dictum cst. âm
qucniad-
modum i^ta lidclcs faciant rcligiosc crganujmoriassuorum
notum cst lidclibus; ct (juia non sunt ista cxbihcnda in-
justis, id cst, inliilclil)us , quia « Juslus cx iide vivil-', »
etiam Iioc lidclibiis nulum cst. IScmo crgo (juaTal dc

mcdi( ina \ulnus, ct dc Scripluris conclur loiqucrc \ in-
' 1'Atli. .\.\.x, iS. — i IuIj. IV, 1«. — i lUbui. n, 4, rl houi. i, 17.
400 S. AUGUSTINI EPISCOri
culum unde laqiieum mortis injiciat animse suae. Mani-

,
festum est quemaclmodum illud inteliigatur, et aperta

atque salubris est liasc celebra tio Cliristianorum.
Yll. llludcrgo, ut coeperam dicere, videamus, prop-
terhomines immurmurantes in aures infirmorum « Man- :
» ducemus etLibamus, cras cnim morimur » quia dicunt :
JSullus inde rcsurrexit, non audivi vocem cujusquam, ex

quo ibi positus est avus meus ex quo atavus ex quo , ,
pater ; nullius audivi vocem. Kespondete, Cbristiani, si
Cliristiani estis : ne forte cum vultis in populis inebriari,

pigeat vos corruptoribus respondere. Habetis quid res-
pondeatis : sed fluctuatis concupiscentia voluptatum , et
vultis ingurgitari et vivi sepeliri. Surgit cupiditas ebrie-

tatis, et quasi fluclus quidam irruit in animam attractus ,
flatu male suadentis. Tempestatem ergo magnam pateris,

non vis respondere corruptori , cum faves propinatori
sed fluctus concupiscentiae nimis erigitur , et obruere vult
tanquam navem cor tuum. Cbristiane, dormit in navi
tua Cbristus : excita illum ; jubebit tempestatibus ut
omnia tranquiUentur^. IUo enim tempore , quando Dis-
cipuli in navi fluctuabant Cbristo dormiente . significa-
verunt fluctuare Christianos, cbristiana fide dormiente.
Yides enim quid dicit Apostokis : «Habitarc, inquit,
» Christum per fidem in cordibus vestris-. >> Secundum
enim prsesentiam pulchritudinis et Divinitatis suas sempcr
cum Patre est, secundum prcTscntiam corporalem jam
supra coelos ad dexteram Palris secundum praesen- est ;
tiam vero fidei in omnibus Cliristianis est. Et idco ergo

fluctuas quia Chrislus dormit hoc est ideo concupis-
,
; ,
centiasiUas, qua; cxcitantur tlatibus malc suadentium ,
non superas, quia fides dorniit. Quid cst fidesdormit? ,
Sopita cst. Quid est sopita cst ? Obhtus es eam. Quid

,
* MaUb. VIII, 24. — 2E|,ijes. m^ i^.

,
SERMO CCCLXI, DE RESLRRECTIONE MORTUORUM. 4^1

crgo cst cxcitare Cliristuni? Excitare fidem, remiuisci
qiiod credidisti. Ergo recordare fidem tuam, excita Chris-
tum : ipsa fides tua jubebit fluctiLus, quibus turbaris
et ventis per\ crsa suadentium stalim discedent statim : ,
omnia conquicsccnt ; quia etsi non desistit malus suasor

loqni, jam nou commovct navem non fluclum excitat, ,
non mcrgit vehicuium quo portaris.

AIU. Quid crgo facis cxcitans Christum? Quid tibi
dixcrat malus ille scrmocinalor? Quid dixerat illc corrup-
lor corrumpensbonos mores pcr colloquia mala ? quid.
,
dixerat? Certe hoc dixcrat INcmo inde rcvcrsus est, uon :
audi\i palrem meum uon avum mcum rcdeat inde ali-

, ,
quis, dicat quid iliic agitur. Tujam cxcitato Cliristo in

navi tua , rccolens fidcm tuam , rcsponde iUi, et dic :
Stulte, si patcr tuus rcsurgcrct, crcdcrcs ; Uominus om-

nium rcsurrcxil , et noii crcdis? Lndc enini ila voluit
mori ct rcsurgcrc, nisi ut onincs uui crcdcrcnuis, nc a
muUisdccipcrcniur? lA quid ficcrct paler luus, si rcsur-
gcret ct loqucrctur, ilcrum moriturus? Attcnde cum
quanta ille polcstatc rcsurrexerit , <[ai jam non moritur,
et mors ci ukra uon dominr.bitur. Ostendit se ipsum dis-
cipulis ct iidclibus suis : contreclata ( st soliditas corjioris,
cuin |)aruin essct qui])Usdam vidcrc quod mcniincrant,
nisi cliam tangcrciit <|Uod vidcbanl. Conliiniala fidcs cst,
nou solum in <ordil)iis , ^^rd cliain iii oculis li(niiinum.

Asccndit iilc, (pii liac dciiioiistia\it , in <<iliiin, misit
Spirilum sanctum l)is( ipuhs suis, pntdi^ aluiu csl Evaii-
gcliiiiii. Si mcntimur ha-c , intcrroga oibciii lcrrarum.
Miilta <pi;c promissa suut, ficta suiil : mulla (pi;c spcra-
banlur, iiiiplcta suut : iii lide christiana tolus orbis vi-
gcl. ôu aiidcnt (^hrisli rcsurrcclioni (lclraJH ic , iicc illi
qiii iioiiduin ( lirislo crcdidcrunt. 'rcstinioiiiiiiii in C(i>lo,
lcsliiiioiiiiiiii iii tcira : lcstitiioniiim ;ib Aiigclis , tcsliiuo-

f.XXVIII. 'i<i
402 S. AUfirSTINI KPISCOPI
nium ab iufeiis. Quid reiuansil, ,

quodnon clamet? Et tu
dicis : « Manducenuis el Lihamus , cras eniin morimur. »
IX. Sed tristis factuscs, dc sepulto charissimo tuo,
quia non statim audisti voccm cjus. Yivebat , morluns
est manducabat, jam non manducat
: sentiebat jam :
,
non sentit non interestgaudiiset Ifrtitia^ vivorum. ISum-

:
quid p!angei'es seinen quando arares? Si ergo esset quis-,
quam ita rerum imperitus (|ui quando etTertur seincn ,
in agrum, ct in terram inittitur, et fracta gleba sepeli-

tur; si crgo csset qiiisquam ignarus rerum etiam prope
futurarum , qui plangerct trilicum , quia meininisset fcs-
tatis, et cogitarel apud se dicens : Hocfrumcntuin, quod
modo sepultum est. quanto laliore messum , apportatuin,
trituralum, purgatum , serva])atur in liorrco? Yideba-
mus ejiis decorem, et gratuhibamnr; modo ablatum est
ab oculis noslris ; terram cxaratam video, frumentum vero

nec in liorreo , nec bic cerno : fiamentum quasi mortuum
atque sepultum kigubriter plangeret, fleret ubertim ,
attendcns glebas et terram , messcm autem non videns :
quomodo irrideretura quibuslibct indoctis, sed in illa re

nouindoctis; imperitis quidem aliarum rerum, peritis
aulem illius rei (piam plangeret , ille deformiter imperi-

ius? Et quid ei dicerent illi qui ,
s( irent ? si forte prop-
lerea ipse plaugebat ,
quia nibil borum sciebat. Noli essc
histis , lioc quod sepelivimus cerl.e jam non estin borreo,
non est in manibus nostris : yenicmus ad agrum hunc, ct
delectabit te videre spcciem segetis , ubi nunc pLmgis

nudilalem arationis. llle qui noverat quid esset de fru-
menlo êulurum , et in ipsa aratione gauderet : ille vero
incrednhis vcl polius iusipieus , et , ut verius dicam ,
iuexp(Ttus plangeret quidcm forsitau primo , sed experto

rredens consohatus abscederet, et futuram messem cum
experto speiarel.
SERMO CCr.LXi, DE RF.srRRECTIONE MOHTUORUM. 4^'^
\. Setl solcnt \iclpii por annos singulos messes : ge-
ncris autcin liumani una ultima in fme saeculi messis as-
surgct. Ostciidi nunc oculis nonpotest sed de unoprinci- :
pali grano datiim est experimentum. Dicit ipse Dominus :
« Si granuiii sic manserit, et non mortificatum fuerit,

» solum mancbit, » diccns de sua mortificatione ,
quia
multiplc.x fiUura cst in illum credentium resurrectio.
Kxcmplum datiim cst dc uno grano , sed talc exeinplum
cui crcdercnt omncs ,
qiii grana csse vcllcnt. (ûanquam
etpmnis crcatura loquilur rcsurrectionem si surdi nou ,
sumus unde conjicerc debcmus quid in fme semel de

:
gcnere luimano facturus est Dcus cum tot simifia quo- ,
lidic vidcaiims. Rcsurrcctio (jhristianorum semcl crit,

somnus animalium et evigilatio quotidiana est. Dormire,
morti siuiilc cst : evigilare, rcsurrcctioni simile est. Ex
hoc quoxl quotidic fit, crede quod semci futurum cst.
Luna per omncs menscs nascitur. crescit, perficitur,
minuitur, consiimitur, innovatur. Quod in luna per
mcnscs, Loc in rcsurrcclionc scmcl in loto tcmpore. (Juo-
modo id (|uod dc dormicntihus quotidic , hoc dc luna pcr
singulos menscs. Undc abeunt, undc redcunt frondcs ar-
Loiihus, in <[U8k sccrcta disccdunt, dc quil)us sccrelis
advciiiunt? Iljcms cst , ccrtc nuiu" arhoics arcnlihus si-
miles verno tcmpore vircscunt. iNunc piimuin factum est,
an et pr.Tterito aniio ita fuit? Imo ct praMcrito sic fuit.
lntcrccj)tum est ah autumiio hvcmc, rcdit pcr vcrnum
iii
in acslalc. Krgo annus rcdit in tcmpore , et homiiies facti

ad imagincm Dci cum morliii fiicriiit intcrihunt?
\l. Scd polcst iiiihi ali((uis diccrc miiuis diligcnlcr
inspiciens mulationcs iiistauiali(»iics(|uc rciiiiii : lila rniia
pulrucrunt , nova nascuntiu. hciic ;iiiiciii ( <»iisidcrans
vidcl, (piod el illa (jua' putrcscuut. iu \ ircs tcira- » cdunt.

I
Joau. \ii, •i.\,
a6.
Unde enim tcrra pingiiificatur nisi dc putrcdine terre-
,
norum? Attendunt liaec qui agrum colunt et qui non ;
colunt, quia in urbe semper vivunt, de liortis cerlc vi-
cinis urbi cognoscant contcmptibiliaqueeque purgamcnta

civitatis quibus studiis serventur, a quibus eliam pretio
comparentur, quo portentur. Certe jam contemptibilia ,
exinanita omni utilitatc , ab incxpertis posscnt putari. Et

quis dignatur stercus intueri? Quod intueri bomo borrct,
servare curat.lUud ergo quod consumptum jam et ab-
jectum videbatur, rcdit in pinguediucm tcriEe pinguedo ,
in succum succus in radiccm; et quod de terra in radi-

,
cem transit, invisibilibus accessibus migrat in robur,

distribuitur per ramos , a ramis in germina , a germine in
fructus et folia. Ecce quod liorrebas in putrcdine stcrco -
ris, in arboris foecunditate ct viriditate miraris.

XIT. rSolo mibi jam opponas quod soles opponere :
Non manet intcgrum corpus sepulti morfiii; nam si ma-

neret, rcsurgerc crcdcrem. Egvptii crgo soli crcduntrc-
surrectionem ,
quia diligentcr curant cadavera mortuo-
rum. Morem enim babent siccare corpora et quasi aenea ,
reddere Gabbaras ca vocant. Ergo sccundum islos, cpii

:
secretos natune sinus ignorant, ubi onniia salva sunt

Conditori eliam cum mortabbus scnsibus subtrabuntur,
,
soU .^gyplii benc (n^cdunt rcsurrcctioncm mortuoriim

suorum, aborumvcro Cbristianorum spcs in angustocst?
Seepe cnim vel vetustate vel abqua non sacrilcga necessi-
tate apertis vel nudatis sepuicris , invcnta sunt corpora
putruisse, et suspirantcs gemucrunt liomincs, cpii solcnt
corporali spccie dclcctari, ct dixcrunt in cordibus suis :
Ita-ne iste cinis aliquando habebit illam spcciem pulcbri-

tudinis, rcddctur vita? , rcddctur luci? Quando islud
erit? Quando ego aliquid vivum de Jioc cinere spercm?

Qui boc dicis, vidcs in sepulcro vel cinerem : replica
,
SERMO CCCLXI, DH RESUURECTIONE MORTLORUM. 4^^

aetatem tuam, si es, verbi gratia , triginta, quinquaginta
vel amplius annorum : in sepulcro vd cinis cst mortui

Corpora
tu ante quinquaginta annos quid eras? ubi eras?
omniuni nostrum, qui nunc loquimur, vel audimus, post
paucos annos cinis erunt ante paucos annos nec cinis ,
erant. Qui ergo potuit parare quod non erat, deficiet

repararc quod erat?
XIII.Desiiiant ergo murmura male loquentium, et
corrumpentium mores bonos colloquiis malis. Figite pe-
des in via iigite ut non relinquatis viam non ut rema-
, : ,
neatis in via, scd quemadnmdum dictum est : « Sic cur-

» rite, ut comprehendatis^ » Semper vigeat Christus in
corde . quod membra cae-'
qui voluit in capile ostendere
tera snerent. quidem hiboramus ca])ut nostrum
In tcrra ,
incfjelojam necmoritur, nec deficit, nec aliquid pati-

tur passum est tamen pro no])is. Qiiia « Traditus est
:
» pi'opter delicta nostra , et resurrexit propler juslilicatio-

» nem nostram-. » Ifoc nos per fidem novimiis : <|uibus
autem seostendit. per oculos didicerunt. Non tamennos
repr()])ati sunius, ([uia resuirexit, et eum videre oculis
cariialihiis iion ])0tuiiniis. l[al)cmus pio nol)is ipsius
Domiiii testimonium, quod dixil dubitanti Discipulo : et
tactu quarenli (juod credeiet. Nam cum exclamasset ci-
catricum conlieclalione convicliis, et dixisset : « Domi-
w nus meus, et Deus meus : » ille contra : « Quia vidisli
»nie, inquit , ct credidisli ; l)eati qui non vident el cre-

»dunt*. » Mxpergiscimini ergo ad bealiludinem veslram,
nuilus mal(! suadens cxculial de coKlihiis \eslris (juod
Christus infixit.
XIV. IN'<!(pie milii illiid dicaliir. Ifoi- eiiim diciliirah

omnil)Us, <]ui jam cliam in\ili aiicloiil.ili Cliiisli <<'ssc-
riiiil. Oiiiiics <'niiii |i('iic ])agaiii , <'liaiii i]ui nolunl aut

' 1 Oiir. i.\, i\. — - Roii», IV, iS. — i Jdin. xx, -•;!, ay.
4o6 S. AUGUSTINI lipiscon
diffcrunt Christum devotione apprelicndere non audent ,
repreliendere : quamvis audeant Cbristianos, (>liristum

iion audent; cedunt capiti , et adlnic corpori insultant.
Sed corpus audiens insullationes coruni qui jam cedunt ,
capiti, non se preccisum putet a capite, scd subnixum.

INam si praecisi essemus, debuinms timere voces insul-
tantium non autem nos esse praecisos ille ipse lestatur,
:
qui Paulo, adliuc Saulo Ecclesiam persequenti, ait :
« Saulc, Saule ,
quid me ])cisequeris^ ? » Jam transierat
per manus impietatis Judicorum ,
jam inrcrna jicncira-
verat, jam de sepulcro resurrexerat, jain in coelum ns-
cenderat, jam dono Spiritus sancti crcdcntium corda
ditaverat atc|ue firmaverat, ad dcxtcr.nn Patris sedcns in-
terpellans pro nobis : non se iterum niorti traditurus,
sed nos de morle libcraturus, quid poterat perpeti a
Saulo sicvicnte? Uiidc iJlum manus illa tangcbat, quam-
vis essct illc, sicut scriptum cst : « Spirans Cc.edcm-? >;
In Cliristianos liumi laboranlcs impetum faccre potcrnt :
in Clirislum autcm quando ct quomodo? ("lamat tamcn pro

CcCteris membris. ct noii dicit Qiiitl pcrsc([ucris mcos? si :
enim dicerct Qiiid persequerismcos? crcdercmus ser\os.

:
Sed nonlantum coba^rcnt scrvi domino, quantum (-liiis-

tiani Cliristo. Alia est ista compago alius ordo membro- :
runi, alia unitas charitatis. Caputpro membrisloquitur.

neque Iioc saltem dicit Quid persequcris mcmbra mea? :
sed dicit « Quid nic persequcris?

: Non tangebat ca- ^>
put, sed tangebat quod capiti junclum est. Jam sa:pe

diximus sed quia similitudo a])ta est ct rcm bcne insi-
, ,
nual, repetcnda cst. (Jiii lc in turlâ calcal. pcdem tuuin

prcmit, linguae autem niliil lacit. (Juid sibi crgo vult,
quod hngua clamat : Calcas me? Pressura pcdisest,
« Act. IX, \. — ""'iW.ii. I.

SERMO CCCLXI, I)E RESURRECTIONE MORTLORUM. 4^7
nulla linguse laesio una compago. « Et si unum , sed
» nieinbruni palitur, conipatiuntur omnia merabra etsi ,
» glorillcatur unum membrum, congaudcnt omnia nicni-

» bra^. » Si ergo iingua tua pro pede tuo loquitur, Chris-
tus in coelo pro Christianis non locpiitur? JNon sic ergo

loquitur hngua lua pro pede, ut dicat Calcas pedem :
meum; sed, calcas mc, cum ipsanon tacta sit. Cognosce

illum caput tuum , cum pro te de coelo loquitur et di- ,
cit : « Saule, Saule, quid me persequeris-? » Krgo, fra-

tres , cur hoc diximus? Pse forte ita vobis subrepant illi,
de quibus Corrumpunt mores bonos

dicit Aposlolus : «
» colloquia mala^; » quia dicunt « Alanducemus et bi- :
» bamus cras enim morimur » ut dicant vobis

, (non : ;
audentcnim Cbristum rcprehendcrc contrcmiscunt ma- ,
jestatis aucloritatcm toto orbe fundatam, scd quomodo
scriptum est : « Pcccator vick-bit, ct irascctur , dcnlibus

» suis irendet et tabcscet^' : » frcndcrc potcst , ct talx'S-
cere potest; l^lasphemarc autem Christum nonaudct :)

ne forte crgo ita loquantur et dicant: Christo tanlum h-
cuit. Aliquando cniin ct c.\ animo dicunt aliquando au- .
tcm timorc dicuiit lu tamcn ct quid audcaut dicere :
attende ct quid non audeant.

,
XV. Dicturi crgo sunt : Dicis milii qiiud rcsurrcxerit

Ghristus, ct indc s|)cias rcsurrcctioiicm mortuoriim . scd
Christo licuit rcsurgcrc a morluis. \'A iiicipit jamlaudare
Christiim, noii ut illi dct lioiioicm. scd iil libi facial dcs-
peralioncm. Scr|)ciilis asliila |)criii(ics, iil lauilc Cliiisli
te avcrtat a Chrislo , dolosc |tr;i dical, (jiicm \ilu|)crarc

non audct. lixaggcrat majcstatcm illiiis, iil siiigularem fa-
ciat, iic lii spcrcs talc ali(|ui(l , (|iialc iii illo rcsurgcute
moiistratum csl. I'U (juasi rcligiosior a|)|)arcl crga Cliris-
' I Cor. xir ,

iC). — - Act. ix, ', . — ' i Cur. \v, M, — * PshI.
tum, cum dicit : Ecce qui se audet comparare Christo,
ut quia resurrexit Christus , et se resurrecturum putct.
Noli perturbari perversa laude Imperatoris tui : hostiles
iiisidise te perturbant, scd Christi humilitas et humani-

tas te consolatur. IJle prsedicat quantum erectus sit
Christus a te : Christus autcm dicit quantum descendit ad

te. llesponde ergo huic : excita illam fidem ; tempestas
est, fluctus sunt , laborat navis, dormit Christus; excita
illam fidem, noh obhvisci quod crcdidisli. Statim res-
pondcbis, cum in tc fidcs evangehca vigilare coeperit.
jNon erisinops in respondcndo : non enim tu eris qui lo-
qucris; manens in tc (îhristus arripict instrumcntum
suum hnguam tuam, \elut gladium suum , utens corde

tuo et voce tua tanquam posscssor inhabitans, resistet
adversario, securum te faciet: tu tantum excita dormien-

tem, id est, recordare oblitam fidem.
Modo enim quid dicturus sum, unde tahbus res-
X^VI.
ponsurus sis? Non novum ahquid dicam, sed id quod
credidisti. Excita ergo fidem , et responde dicenti
Christus sohis potuit , nos nou possumus : responde et
dic : Ideo Christus potuit, quia Deus ; ille utique, quia

Deus. Si quia Deus, quia omnipotens ; si quia omnipo-
tens, cur desperabo quod poterit et in me, quod demon-
stravit in se propter me? Deinde quaero unde resurrexit
Christus. Rcspondebit a mortuis. Quaero quare mortuus
sit. ISumquid cnim Dcus mori potcst? llla etiam Divini-
tasYerbum ?equale Patri , ars omnipotentis artificis, per
quem flicla sunt omnia
incommutabihs sapientia, in se
,
ipsa manens innovans omnia attingcns a fine usque ad

, ,
finem fortiter et disponcns omnia suaviter^ mori po- ;
tuit? Non, inquit. Et tamen Christus mortuus est. Unde

mortuus est? Yidehcet quod « INon rapinain arbitratus
1 Sap. vm, I.
SERMO CCCLXI, DE KESLRRECTIONE MORTUORUM. 4^9
w est esse sequalis Deo, sed seinetipsum exinanivit . for-
» mam scrvi accipiens^. » Ante autem quid ait? Oui «
» cuni in foiina Dei esset. » Formani Dci acceperat, an

in ea naturaliter erat? Dislinguit Apostolus. Cum for-
mam Deidiceret, a Esset » dixit : cum formam servi nomi-
narct, « Accipicns >; dixit. Cliristusergocrat aliquid, acce-
pit aliquid, ut cuin illo unuin cssct quod acceperat. lu
jforma Dei erat a^qualis Dco, sicut Evangelista ille pisca-
tor loqiiitur : « \crLuin ciat in priucipio , et Yerbum
» apud Dcum , ct Dcuscrat \crlmm- » lioc est « Cuni , ,
» in forma Dci nou rapinaiu arbitralus est esse

csset.
» aequalis Dco. » Ouod enim non naturalitcr incst, sed

usurpatur illicite, rapina est. .Equalitatcin Dci usurpavit
angelus, et cecidit, et factus est diaJjolus : a?qualitatem
Dei usurpavit Jiomo, et cecidit, et fiictus est mortalis.
Ilic autcm, qui iiatus cst .TquaJis ; quia non natus ex

tempore , scd scinpitcrno l'alri S(iiq)ilcrnus EiJius, sem-
pernatus, per quein lacta sunt oinnia ; in forina Dei erat.
Ut aiitein nicdiator cssct iiitcr Dcuin ct Jiomitics, inter
justum et iiiju^ tus. iiitcr immortalcin ct mortalcs, assump-

sitaliquid aJj iiijustis et inorLaJiJjus, servans aJiquid cum
justo etimmorlaJi. Cum justo enim et immortaJi servans
justitiam , aJ) iiijuslis ct inortaJiJ)US assunicns moitaJila-
tem, laclus iii mctlio rccoiiciliator, dcjicii-us iiiurum pcc-
catorum iiosliuriim iiiulc illi ; (•iiiiilur a populo suo : « Et
» in Dco mco Iraii^îcdiar iiiiiiiim'^: » rcildciis Dco
quod pcccata abalicna\craiit, icdimciis suo sanguinc (piod
diabolus possidcbat: moiluiis csl pio noI)is, cl rcsurrc.xit
pro noJ)is. l'ortavit [jcccata nosira, iioii iJIis iiiliarciis,
sed ea suslinciis : sicut .Jacob portavit jullcs Ii(rdoruin,

Ut pilosus palri bcncdiccnli vidcictiir'^'. lisaii malus pilos
• l'llili|). M , (> , 7. ^ JlMII. I , I. •*
IN.»!. XVII, 3o. — ' Otll.
xxvn , 16.
4lO S. AUGUSTINI EPISCOPI
proprios haliebat JacoL autem Loniis alienos portabat.
,
Mortalibus quippc liominibus pcccata inhserent. Non au-

tem inhaercbant illi qui clixcrat aPotcstatem habco po- :
w ncndi animam meam, et potcstalcm habco iterum su-

» mendi eam^. » JMors ergo in Domino nostro signum fuit
alicnorum pcccatorum, non prjena propriorum. In onmibus
autem hominibus mortahtas poena peccati est : trahitur
enim ab origine peccati, undc omnes venimus ; de ilhus
hominis lapsu, non de hujus desccnsu._ Aliud cnim est
cadcre, aliud descendere. Gccidit unus nequiter, descen-
dit alius misericorditcr. Adam omncs « Sicut enim in
» moriuntur in , omncs
sic vivificabuntur-.
Christo
»
Portans ergo alicna peccata « Quas non rapui, inquit, ;
» lunc exolvcbam^ » id est, pcccatum non habens, mo-

:
riebar. « Eccc. inquit vcniet princcps hujus mundi, et

,
» in me nihil invcnict^. » Quid est , « JNihil in me inve-

» niet? » Non in me inveniet merituni mortis. jMerituni
enim mortis pcccatum est. Quare ergo moricris? Sequi-
tur, et dicit « Sed ut sciant omncs quia voluntatem Pa-
:
» tris mei facio, surgite, eamushinc-'. » Et surgit pergens
ad passionem. Quare? Quia voluntatcni Patris sui facie-

bat, non quia principi pcccatorum ahquid dcbebat in ,
quo peceatum nullum erat. Ergo Dominus noster Jesus

Christus Divinitatem secum attulit, mortalitatem autem
a nobis assumpsit. Hanc accepit in utero Yirginis MaricT,
conjungens ipsum Verbum Dci humanae naturae, tan-
se
quam sponsus sponsee in thalamo virginali, ut ipse tan-

quam sponsus procederet de thalamo suo*'.
XYII. Pv(Hli crgo ad id quod dicebam. Mortalitas de
peccato vcnit in onincs homines in Domino autcm de :
misericordia crat ct tamen vera erat

, quia tahs caro :
1 Joan. X, t8. — ^ i c,oi-. xv, 22, — 3 Psal. i.xviii, 5. — '»

Joan. xiv,
3o. — 5 i|î,j. 3i. — 6 Psal. .\^ III, (5.
SERMO CCCLXI, DE RESUllUECTIONE MORrUORUM. 4*1
vera erat, et vere inortalis erat , siniilitudinem habens
caruis peccati ; non similitudinem carnis, sed similitudi-
nem carnis pcccati^ vera enim caro, sed non peccati
:
caro. Non enim mortalitatem illam, ut dixi, merito pec-

cati acceperat ,
qui « Semetipsum exinanivit formam
» servi accipiens, et factus obcdieiis ustpic ad mortcm. »
Quid ergo erat, ct quid bal)ebat? Divinitas erat, liabens
mortalitatem. Inde autem mortuus est, inde resurrexit.
Ad eosjam respicite qui dicunt : Christus solus poluit

resurgerc, non autem lu. Scd responde et dic Christus :
in eo quod ex no])is acceperat, rcsurrexit. Tolle formam

servi, non esscl in qua resiirgcrct ; quia iion cssct iii (|ua
morcrctur. Quid crgo mihi dc laadc Doniini mci fidcm
vis dcslrucrc, (piam in mc icdilicavit Dominus meus?
Kx illo cniin (piod formam servi accepit, mortuus est.
Secunduin lioc aiilcin rcsurrcxit, sccundnm quod mor-
tuus cst. Niiilo niodo ergo scrvi rcsiirrcctioncm dcs[)era-
verim, ciiin in fbrma scrvi Dominus resurrcxcrit. Aut si
potenlia' homiiiis tribuunt quod Chiistus resurrexit a

mortuis; nam et Jioc solcnt diccrc ,
quia homo erat tam
justus, ut ])ossct cliam rcsiirgcrc a niorluis : ut intcrim
scciiiuliiin ij)sos ]()(jii;ir, ct dc Domiiii iiostri Diviiiitatc
nondicam; illc lain juslus, iit a morliiis ctiain rcsiirgcre
meicrcliir, nulio pacto nos iallcrc potuil, (Uin cliani no-

bis resurrectioncin proinisit.
XVill. Omiiia crgo (jua^ dicta sunt, frativs, ad id Na-
lent, ul sitis in^trucli. si (pii diciiiil non rcsurgcn! mor-
tuos. Dicta siiiit aiitciii, si inciiiinislis, quanlum Dcus
suggcrcrc digiialiis csl ncccssaria. cl ^\c rcriiin iiaiuia

quolidi;inis(|iic (>\ciii|>lis dicla siiiil tcstiinoiii;). cl dc i|is;i
Oimii|)olciili:i Dci ciii iiiliil (liliicilc csl, (pii si poluit ia-

cerc <|ii»)d iinii cmi, miilto nuigis polc^l rcpîrarc <juod
' Kuiii. « III , i,
4l3 S. AUGUSTINr EPISCOPI
erat, et deipso Domino et Salvatore Jesii Chrislo, quem
constat resurrexisse, neque ejus resurrcctionem factam
nisi in Ibrnia servi, quia neque mors fieri potuit, unde
opus esset resurgere , nisi per formam servi. Unde quo-
niam scrvi sumus , id in forma nostra sperare debemus
quod ille in forma scrvi proemonstrare dignatus est. OL-
ticcscant crgo linguae dicentium : « Manducemus et hi-
>^ bamus, cras enim morimur. » Prorsus et vos respon-
dete, et dicite : Jejunemus et orcmus, cras cnim nioriemur.
XIX. E.estat ut dicamus qualis erit in rcsurrectione
vita justorum. Sed quia jani hodie moderatum tcmpus
videlis ahsumptum id quod rcddidimus ruminate , :
hoc aulcm (piod dchcnius, orate ut ahquando rcddamus.

Illud maxime tenetc quarc locuti sumus, praesertim prop-
tcr dics fcstos istos fratrcs mci, quos Pagani celehrant.
,
Attendite vohis : Iransit hic munchis, rccordamini Evan-

gclium uhi praedicit Dominus sic futurum novissimum
dicm, quomodo in diehus Noe. Manducahant et hihe-
hant, emehant et vcndehant , uxores ducehant, nuhe-
hant^, donec intravit ISoe in arcam, vcnit diiuvium, et
pcrdidit omnes. Hahetis apcrtissime Dominum praemo-
nentem, et alio loco diccntcni : « Non graventur corda
» vestra in crapula et ehrietate'^. Sint hunhi vestri ac-
» cincti, et lucernas ardentes ; et similes estote pueris ex-
» pcctantihus dominum suum , c[uando vcniat a nup-
» tiis^. »Expectemus eum venturum non nos torpentes ,
inveniat. Turpc est mulicri conjugatce non dcsiderare

virum suura cjuanlo turpius F.cclesias non dcsidcrare
:
Christum? Venit vir ad carnalcs amplexus et magnis ,
votis castae uxoris accipitur venturus cst sponsus Ec- :
clesise ad tradcndos seternos amplexus , ad faciendos nos

sihi sempiternos cohaercdes, et nos ita vivimus, ut cjus
' Liic. XVII, 27. — • Luc. XXI, 34. — Id. XII, 35.
,,
SERMO CCCLXI, DE RESURRECTIONE MORTLORU.M. /\l3
adventum non solum non desideremus, sed etiam timea-

mus. Quam vcrum est quod sic venturus est dies ille
quoniodo in dicbus i\o'c ')
Quam multos sic invcnturus
cst, et eos qni Christiani appcllantur? Idco pcr tot an-
nos a^dificatur arca , ut evigilent qui non crcdunt. Per
centum annos illa aedificata cst^, et non cvigilavcrunt ut
dicerent : Non sine causa homo Dci arcam êdificat
nisi (piia imminet exilium generi humano : et placarent
iram Dei, convcrsi ad morcs qui placcut Dco. quomodo

fecerunt JNinivita". Fcccrunt cnimfruclum pocnitcnliae
et propitiaverunt iram Dei.
XX. Annuntiavit Jonas, non miscricordiam, sed iram
futuram^ : non cnim dixit : 'Iridiio, et iNinive ccrlctur,
si autem poenitentiam in isto triduo egeritis. parcct vo-
bis Dcus non di>it lioc. Evcrsioncm solam minatus est,
:
et prfrnuntiavit ct tamen illi dc Dei misericordia nou

;
despcrantes, convcrterunt sc ad poenitcndum; et peper-

cit Deus. Sed quid diccmus? qiiia Proplicta mcntilus
est? Si carnahtcr intdligas. falsuui vidcliir dixissc : si
spiritalitcr iulciligas, ficliim cst quod dixit Prophcta.

Eversa est cnim iNinive. Attcndc quid erat NiiiiNc, ct
vidc qiiia evcrsa cst. Quid crat Ainivc? Mandiicahant et
bibebant, cmcbant, vcndcbant. plantabant, .Tdificabanl,
pcrjuriis vacabant, mcndaciis, cbrictalibus, ficinoribus,
corruplionibiis : lucccrat Ninivc. Atlcndc modo Ninive :
piangiint, dolcnt, conlristanlur, in cilicio ct cin(M'c, in

jejuniis et orationibiis. IJbi cst iila Ninivc? Ncmpc
cvcrsa cst , <piia non in illis sii|)crioiil)iis aclihiis coiisli-
tuta csl.
X\l. Eigo , IV.ilrcs, ct iiiodo icdilicMliir arc.i. cl illi
ccnlcm anni lcnjpora isla siiiil : loliis islc Ir.icliis lcmno-

ris illo annoriim niimcro signilicalus csl. Si crgo digiie
' Oe-ii. VI (1 VII. — ^ Jdii. 111, ',.
4l4 S. ADGUSTINI EPISCOPI
perierunt ,
qui Noe aedificante arcain ilissimulaverunt
quicl digni sunt, qui Clirislo aedificantc Ecclesiam a sa-
lute dissimulant? Tantum interest inter Noe et Chrislum,
quantum inter scrvum et dominum imovcro quan- ; ,
tum inter Deum et hominem. Nam servus et donunus

possunt et duo homines dici. Et tamen quia homine
jedilicante arcam non credid(Tunt lioinincs. datum est
de ilhs cavendum cxemplum posteris. Christus Deus
propter nos homo acdificat Ecclesiam ; illi arcae funda-
meutum sc ipsum posuit : c[uolidie ]igna imputrihilia,
homincs rcnunliantcs luiic sa:culo, intrant in arcae
fidcles
c.ompagiuem et adhuc dicitur: « Manduccmus ct hiha-

;
» mus, cras enim morimur? » Vos crgo, ut dixi, fratrcs,
contia illos dicite. .lcjuuemus et oremus , cras cnim mo-

rimur. llh cnim dicunt , .« Manducemus ct hii>amus,
morimur, » qiii rcsurrcctionem non spcrant
» cras cniin
nos autcm qui jam rcsurrcctioncm ct loquentildis Pro-

phetis , et praedicante Christo et Apostolis crcdimus et
annuntiamus, qui speramus nos post istam mortem vic-
turos , non deficiamus nec corda nostra onerenms cra-
,
pula et ehrictatihus ; scd solliciti cxpcctantcs, accincti

lumhis et lucernis ardcntihus advcntum Domini noslri, ,
jejunemus et oremus non idco quia cras moriemur, sed

,
ut sccuri moriamur. Quod rcstat crgo, fratrcs, iu nomine

Domini alio tcnqôre a nohis cxigite. Conversi ad Domi-
num, etc.
,
SERMO CCCLXII, DE RESURRECTIONE MORTLORL.M. ^l^
SERMO CCCLXIl i.
Dc Rcsurreclioiie mortuoninu Jl.
I. In menioria retincnLcs pollicitationcni nostrani

congruas ctiani cx Evangclio ct Apostolo fccinius rccitari
lcclioncs. Quicuni([uc ciiini vcstruni pr<etcrito Scrnioni
allucrunt, rccordantur nobiscuni propositam tlc rcsurrcc-
lione fpiaEstionem in geminani clis[)Utationcni a nobis dis-
I
\
tributam; ut prinio clisscrcremus ,
propler cos c|ui du-
I
bitanl, vcl etiam ([ui ncganti, utrum futura sit resurrectio
mortuorum; postea vcro, (juantum possumus, sccundum
Scripturas quaercremus, qualisin rcsurrcclione futura sit
vita juslorum. In prima ergo })arlc ubi tractavimus quod

rcsurgant morlui, tandiu sunnis immorali, sicut menu-
nissc dignaniini, ut secundcR qu?estioni tractancUr tenqûs
dclitTret, at([uc ilaeam in Imnc dicm dilferrc cogcremur.
IIoc ergo a nobis debitum vcstra poscit intenlio, et nos
rcddcndi tem[)us agnoscimus. Pariter crgo pia cordis in-
tenlione Dominum deprecemur, uL et nos opportune sol-
vamusdebiliim, et \ossalulnilcr rcci[)ialis. 1'slcnim bicc,
cpiod falendiiin cst, major ([Uicstio : setl omnibiis ([lucslio-
nibus dilli(;ilibus fortior est cbarilas, ciii oinucs scrvire

(iebcmus, ul l)<'iis(|iii lioc |)itcce[»il, omiics noslras dilli-
cultales in lacililatcin gaii(liunu|ue converlal,
II. JVlemiiiislis esse a iiobis illo tlie res[)onsiim ([iiibus-
dani dicentibus, sicut A[)osloluscosarguit : « Manducemiis

» t'L bibamus,cras eiiim inorimur : » subjungciisel diceiis :
I
Alius (lo Diversii jji.
4l6 S. AUGUSTINI EPISCOPl
« Corrumpunt bonos mores colloquia niala : » atque ita
concludeus , « Sobrii cstote justi, et nolite peccare : igno-
» rantiam enim Dei quidam habent, ad rcverenliam vobis
))loquor^. )) Hsec verba apostolica omncs audierimus, et
cordi mandaverimus : et quisquis audicrit, et cordi man-

daverit, opera indicent. Qui audit enim, tanquam ager
est semen excipicns scminantis qui autcm cordi mandat, :
similis est glebam frangenti, ct quod scminatum est ope-

rienti qui autem sccunduni id quod audivit et cordi
:
mandavit operatur, ipse est qui surgit in messem et :
fructum affcrt cum tolerantia, aliud triccnum, aliud

sexagenum, aliud ccntenum^. » Huic non ignis velut
frumento prseparantur. In ipsis
paleae, sed horrca sicut
ergo abditis liorrcis , in rcsurrcctionc mortuorum bcati-
tudo est illa quo
perpetua etiam ipsa socreta justorum ,
eos recipiendos Scriptura commendat.

III. Vasorum ctiam nomine alio loco commemoravit,
quando ait Dominus Jesus Christus, « Simile csse rcgnum

» coelorum sagcnse, »id cst, retibus, retia enim qutcdam
sagena appellantur. « Siniile ergo cst inquit rcgnum , ,
» coeloruni sagenoe missDe in marc, et cx onuii gcnere con-

» greganti : quae cum impleta essct , educcntcs , ct sccus
» htlus sedentes, elcgerunt bonos in vasa, malos autem

» foras » Significarc vohiit Domiuus nosler
miscrunt^.
modo verbum
sic mitti Dci supcr populos et super gcntcs,
quomodo sagcna in marc jacitur. (-oUigit autem modo
sacramentis christianis et bonos et malos sed non omnes :
quos sagena tolht, ctiam vascuhs rcconduntur. Yascula

enim sunt sanctorum scdes, et beatae vitae magna secreta,
quo non potcrunt omnes pervenire quicumque Christiani
appcUantur scd cjui sic appellantur, ut sint. Sanc autem
;
1 I Cor. XV, 32-34. — ^ Mallh. xiii, 23, el Luc. viri , i5, — ''
JMutdi.
XIII, 47j 48.

sF.p.MO cccrAir, de p.ksi Ri\i:r.TfoNE MORTUOP.UM. 417
Ijoni et niali pisces intra sagcnam natant. ct Loni tolerant
donccin fincscparcntur. Dictumcstctiam quod.m
nialos,
loco. Abscondcs eos in abscohdito vultus tui^ »lo-

'< :
qucbalur cnini dc sanctis « Abscondes eos inquit , in : ,
» » id cst, quo non possunt sequi

a])Scondilo vultus tui :
oculiboniiuum ncquc cogitationes mortalium; secreta

,
quaedam significans nimis abscoiidita, nimis occulta, in

abscondito vultus Dei dixit. Xumquid carnalitcr cogitan-
duni est babcre Deum quamdam fliciem grandem, ct in
facic cjus csse abquod rcceplaculum corporalc, ubisancti

abscondcndi sunt? Ha^c vidflis. fratrcs, qupmadmoduni
carnaba sint. et ab omnium fidclium cordc respucnda.
Absconditum ergo vultus Dei quid oportet inlelligi, nisi
quod tantummodo vultui Dei cognilum est? Cum crgo
dicuntur borrca, ut significcntur secrcta, et alio loco di-
cunlur vascula ; ncquc borrea sunt quae novimus, ncquc

Yascub'.. Nam si aliqiiid ununi talc cssct, alterum aliquid
non diccrclur. Scd qiiia pcr similitudincs bominil)Us
notas, ut possunl, insinuantur incognita, ad boc utrum-
quc nominatum accipitc, ut sccrcfum intelligatis, ct
horrei nominc ct vasculorum. Scd si qua?ritis quale sc-
crctum, auditeProplictam diccntcm Abscondcs cos in : <
» abscondilo vultns tui. »
Quae cum ita sint, fratres, in bac adbuc vita pe-

IV.
regrinamur, adbuc in illam ncscio quam patriam fidc
suspiramns. \'A quarc ncscio <|uam, undc ci\cs sumus,
nisi (|uia in longin^pia pcrcgrinando oblili cam sinnus, ut
palriam noslrani |)ossimus diccrc ncscio ([iiain? Ilanc
oblivioncm cxpcllit dc cordc Dominus (Ibristus, rcx
ipsiuspatri.T, vcnicns adpcrcgrinos; clsusccptionc carnis
divinitas cjus fit nobis via , ut pcr bomincm ('brislniu
pcrgamus, ct iii Deo Clirislo mancamus. < Uiid crgo, Ira-

' Ptiul. XXX, -j (.
cxxviii. ^T
4l8 S. AUGUSTIKI HPISCOPI
tres, secretum illucl, « Quocl noc oculus viclit, nec auris
» auclivit, necincor hominis ascendit^, » cjuo eloquio vobis
quo oculo nos visuri? Possumus
explicaturi sumus, aut
quod eloqui tamcn non possu-
aliquid alic|uando nosse ,
mus quod autem non novimus aliquando eloqui nou

: ,
valemus. Cum ergo fieri possit, ut si cgo illa nosscm,

eloc|ui ea vobis non possem
diilicilius eloquium ; quanto
meum erit, quando
vobiscum per fidem et ego, fratres,
ambulo, nondum per speciem? Sed lioc ego, an et ipse

Apostolus? Nam consolatur ignorantiam nostram, et aedi-
ficat fidcm, diccns Fratrcs, ego me non arbitror ap-
: «
» preliendisse. Unum
autem quae retro oblitus in ea ,
,
» quse antc sunt extcntus, sccundum intentioncm secjuor

» ad palmam supcrnse vocationis- » uncle se demonstrat :
in via esse. Et alio loco « Quandiu sumus, iuquit in : ,
» corpore, peregrinamur a Domino : per fidcm enim am-

» bulamus, non per specicm-^. » Et iterum « Spe cnim, :
» inquit, salvi factisumus. Spes autem c|uae vidctur, iion

» est spes. Quod enim ? Si autem
videt quis, quicl sperat
» quocl non videmus spcramus, per palientiam expec-
» tamus'^. »
V. Sic ergo, fratres, audite a me vocem quEe est in

Psalmis, ]uam, bumilem, mansuctam, non elatam, non
turbulentam, non praecipitem, non temerariam. x\it cnim
quodam in loco Psalmus, « Crcdidi proptcr qu6d locutus
» sum^. Et interposuit boc testimonium Apostolus, at-
»
cjue subjecit « Et nos credimus, proptcr quod etlocjui-

:
» mur^. » Yultis ergo ea me dicere quae novi? Non vos

fallo, audite quod crcdidi. Non vobis vilescat, cjuia cjuod
crcdidi auditis ; auditis enim veraccm confcssioncm. Si
autem cliccrcm: Auditc c|uod novi ; audirclis temerariam
* I Cor. II, 9. — ^ Phllip. m, i3, r.',. — ^ 1 Cor. v, 6, 7. — ^ Roin.

viii, 24, u5. — ^ Psal. cxv, 10, — 6 2 Cor. iv, t3.
,
SEr.MO CCCI.XII, DF. RESL P.UECTIONE irOP.TUOP.U.M. 4'9

praesumptiouem. Si crgo, fratres. omnes nos, et, ut crer
dimus sanctorum litteris , omnes etiam qui ante nos in
carne vixeruut, et per quos loquens .Spiritus Dei distri-
huit liominibus tantum quantum salis essct significari
peregrinantibus, omncs quod credimus loquimur Domi- :
uus autem ipse, quas noverat. Quid igitur, si solus Do-

minus de vita in «tcrnum futuranosse potcrat quod di-
celjat ; alii vero scquentcs Dominum ideo quia credideruut?
iuvcnimus ipsum Domiuum uostrum Jesum Christum
scieutem quitl loquerelur, uon dicentem tamen. Ait enim
quodam iu loco Discipulis suis : « Adhuc muka habeo
i> vobis diccre, sed uon potestis illa portare modo^ ). llle
propter illorum iniirmitatein, uon propter suam diflicul-

tatcm, quod noveratdicerediffcrcbat. iSos aulcm propter
comnumcm omnium uostrum iufirmilatem, uon quod
no\ imus satis digue eloqui conaniur, sed quie digne cre-
dimus, ut possumus, cxplicamus; ct vos capile ut po-
tcslis. Et si amplius forle ca])cre ali(|uis veslrum potest,
quam ciô diccre ; noii atlcndat ad cxiguum rivum, sed
currat ad ubcrrinuuu fuutcm : quoni;uu apud cum est
fous vittc, iu cujuslumiue vidchiuius luuicn^.
YI. Quia ergo est rcsurrectio disputavimus, sic credi-
nius, sic crcdere dehemus, sic !o([uimur, quia sic crcdi-
dimus, si (>hrisliani sumus, intuenles [)Otculiani l)rachii
Doiiiini stcrneiitis u>(|ur(]Ua([uc sujxrjjiaiii gciiliuiii, ct

11'dilicaiilis haiic lidcm laui lalc [)cr orbciii lcir.iruni,
qiiaiii [)iomissiim csl iiiiillo ai)lc([u.iiii licicl : liac iiituen-
les, icdilicamur ad crcdcudiiiii ca (|iia' nontlum vidcmus,
ut ipsam visiouenimerccdcm lidci rcci[)iamus. (lumergo
niaiiifcstum sil lidcinoslraluluram rcsurrcclioiicm mor-

tuoriim, ct ita manifcstum, ut hinc quisqiiis diibitav(*ril,
iuqiudciitissime se dicat Chrisliauuiu ; «[uarilur qualia
' Jouii. XM, -ij. — ^ l'»al. \\\v, lo.
4^0 S. AlOrSTINI EPISCOPI
corpora liabebunt sancti, et quae vita eoruni futura sil.
Multis enini visum cst resurrcctionem quidem fieri, secl
per solas animas.

Yll. Quia vero resurgunt et corpora , non opus est
diu disserere post Sermonem praeteritum. Sed objicitur

liujusmodi quaestio. Si corporafutura sunt, qualia fulura
sunt? Talia qualia nunc sunt, an aiterius niodi? Si ake-
rius modi, quis ille modus? Si talia, ergo ad cadem
opera? Quia ergo non cadem praescribit Dominus quia ,
non ad taliadocet Apostohis. iNam non adeamdem vitam,

non ad eadem facta mortalia et coiruptibilia et perituia
atque transeuntia, non ad carnalia gaudia, non ad car-

nales consolationes, Si ergo non ad eadem, nec talia. Si
noti talia, quomodo ergo caro resurget? Carnis autem re-
surrectionem babcmusinregula fidei et eam confitentes ,
baptizamur. Et quidquid ibi confitemur, ex veritate el in

qua vivimus et movemur et su-
veritatc confitemur, in
mus. Tcmporalibus cnim gestis et transeuntibus quibus-
dam ac praetcrcuntibus faclis instruimur ad vitam aeter-

nam. Omniaquaegcsta sunt, ut salubreabquid audircmus,
ut miracula fierent, ut Dominus noster nasccretur, esu-
riret ct sitiret, comprebenderetur, contumcliis afficeretur,
vapularct, crucifigerctur , morcretur, sepeliretur, resur-

geret, in coelum asccnderet, omnia transierunt et cum ;
prfcdicantur, fidei nostrae actiones quaedam temporalcs et

transitoriae praedicantur. iNuniquid quia ipsae transcunt,
quod pcr cas aedificalur similitcr transit? Jntendat enim

Sanctitas Ycstra , ut videatis boc per similitudincm. Ar-
cbitectus ardificat per macbiaas transituras domum man-
suram. INam in isto tam magno ct amplo, quod videmus
eedificio, cum instrueretur, macbinae fucrunt, quoe hic
modo non sunt ; quia quod per eas aedificabatur, jam per-
fectum stat. Sic ergo, fratres, eedificabatur aliquid in
,
SERMO CCCLXII, DE RESURRECTIONE MORTUORIM. ^2t

fide christiaiia, et perfecta sunt quaedam machinamenta
tcmporalia. Dominus eniin noster Jesus Christus quod
resuiTCxit, transactum est; neque enim adhuc resurgit :
et quod ascendit iu caJum, trausactum est neque enim ;
adhuc ascendit, Quod autem in illa vita est, ubi jam noa
moritur, et mors ei uUra non dominabilur; quod vi\it in
cCternum etiam ipsa in illo natura humana, quam susci-
pere, et in qua nasci, et in qua mori et sepehri dignatus
est, hoc aedificatum est hoc sempcr manet. ^hichinae
,
I
autem per quas icdificatum est, Iraiisicrunt. îon enim

semperin utero virginah concipitur, aut semper de Maria
virgine nascitur CJiristus aut semper comprehenditur
,
aut semper judicatur, flagel];itur, crucifgitur, sepehtur.

Omnia litcc machiuai deputantur, ut ccdificaretur ]ier
j
has machinas illud quod manct in acternum. Ha?c auteni
rcsurrectio Domiui nostri Jesu Chrisfi in cfjelo posita est.
i
Ylll. 2\llendat (^haritas Vestra a^diticium mirabile.
I
Kditicia quippe ista terrena pondere suo terram [)reniunt,
'
totus({ue iHiluspouderum in ista slructura maguiludine ad

l'
terrain iiililur, et iiisi conliueatur, ad iuteriora coutcndit,
|!
quo pondus adducil. Ouia ergo in lcrra ledilieatur, iii
j'
terra fundameiitum pmcmillilur ; ut suj)ra fuudamentuni
j
securus iuslruat <jiii tedilical. Migo [ôuil iii imo lirmissi-
Ij
mas uioles, ut idouce j)Ossint jxutair dcsuper cjuod imi)0-
: iiilur, et j)ro maguiludine a.'dili(ii luagniludo fuiidameuti
il pra'j)aialiir : iu lcrra lameu. ut dixi. (jiiia et ilhid qiiod
j| adiHcalur suj)ra, iili(juc iii lcrra collocatur. .Iciiisalciu
il illa noslra j)crcgiua in tolo .(dilit aiiii . Idco j)ra?cessit

<
fuudaiuciilum Clirisliisiii C(t'luiii. ll)i cuim tuii(l,uneutiiui
i! nostrum cst et caj)Ul hit:t:lesiic ; iiam et rund.iiiKulum di-

(;
citur et caj)Ul, el rcvera ita est. Quia ct t;q)ut icdilicii
II fuudamcnlum est : noii eiiim caj)Ul tit tjuoil liiiilur, sed

I; uude iucijît sursum ncisus. 'lerrciionim adilirioruin
culmina subriguntur, caput tamen in terrae soliditate
constituunt. Sic ct caput Ecclcsiae prseccssit in ccelum,
et seclet ad dcxtorani Patris. Quomodo opcrantur liomi-
nes, ut ad constituendum fundamenlum aliquid trahant
quod in imo stabiliant, propter securitatem superventune
molis in constructionibus labriccTe futurae : sic pcr omnia
illa quae contigerunt in Christo, nasci, crescere, compre-
hendi , contumeham pati, flagellari, crucifigi, occidi,
mori, sepehri, velut attracta est molcs ad fundamcntuni
coeleste.
IX. Posito crgo in summis fuudamento nostro, aedifi-

cemur in eo. Audi Apostohim Fundamcntum, inquil,
: «
» aliud nemo potcst poncre, prseter id quod positum est,

» quod est Christus Jesu«. » Sed quid scquitur? « Unus-
» quisque autcm videat quid superardificct super funda-
» mentum ,anrum, argcntum, lapidcs pretiosos hgna , ,
» foenum , stipulam^. » In coelo quidem Christus est

sed etiam in corde credentium. Si primum locum habet
Christus, recte positum est fundamentum. Ergo qui gedi-
ficat, si pro dignitate fundamenti icdi-
securus aediticet ,
ficat aurum
argentum lapides pretiosos. Si autem non
, ,
pro dignitate fundamenti aedificat hgnum, foenum, sti- .
pulam ; sakem teneat fundamentum , et propter illa qute

extruxit arida et fragiha, ad ignem se prgeparct. Sed si
fundamentum cst, id est , si primum locum in corde

Christus obtinuit sic amantur, ut non
, soecularia vcro
Christo praeponantur Dominus Christus ut sit
, scd cis ,
in aedificio cordis tenens fundamentum id est primura , ,
locum « Detrimentum,
: inquit, patietur ipse autem ,
» salvus erit, sic tamen quasi per igncm. » JNon est nunc
tempus hortari vos, ut potius aurum, argentum, hapides

pretiosos aedificetis ,
quam hgnum , foenum , stipulam ,
1 I Cor. 111, lo-ii.

SERMO CCCLXII, DE RESURHECTIONE MOT.TUORUM. ^lS
siiper tammagnuinet valicluin fundamentum : sed tamea
brevitcr dictum sic accipile, qaasi diu et multis verbis
dictuin. INovimus enim, fratres, quia quisquis vestrura
propter illa qnx modo diligit, per comminationcs alicu-
jus judicis iu carccrem mitteretur, ut solumfumum pa-
teretur, illa omnia mallet amittere quam locum illum ,
pali. -\escio quo autcm modo cum ignis nominatur in die
judicii futurus, omnes contemnunt, et flammas foci ti-

mentcs flammam gehennEC pro nihilo ducunt. Quae est
,
isla duritia, qua^ tanta pervcrsitas cordis? Si vel sic ti-
incrent homines quod ait Apostolus : « Fer ignem ,

»
quoniodo timet quisque nc vivus ardeat ,

quod illi uuo
moiiu nlo contingit. doiiec scnsus mcmlira dcserens om-
ncs illas flammas supcrfluas f icit ; timcrct famcn. ct non
faccict ahqiiid quod jure proliibetur, ne ad iUum crucia-
luin moinciiii uiiiiis pcrvcnirct.
X. Scd, ut di\i , fratrcs, nunc dc hac rc spatium non
est disserendi : iflud dico , hoc nos sperare debere in re-
surrcctionc mortuorum qiiod exprcssuin est in capite
,
noslro quod cxpicssum cst iu corjiorc Domini nostri

.
Jcsu (Ihrisli. Quisqnis ahud spcrat, jam non icdiflc^'^

su|)cr fundamcntum, nousolum anrum, argcnlum ct la
pidcs prcliosos, scd ncc ipsam slipulam. Ivxlra cnim po •
nit toluni , quia noii in ('lirislo ponil. Ilcsurrcxit crgo
Dominus nostcr in co corporc, in qiio sc[)ultus cst. Uc-
surrcclio promillilur ('lirislianis, T;dcm rcsurrcclioncni
spcrcmiis, «pialis in Doinino noslro pra'ccssit omniiim
noslriim lidcm. Ad lioc cnim pnevcnit, ut lidcs iiostra
supcra'difi<ctur. (Jiiid igilur? (Juomodo uon lalcs, qua-
les nunc sumus? (laro cnim Domini noslri Jcsu (llirisli
rcsurrcxit. scd asccndil in ((i-Ium, In lcrra ollicia liumana
rerva\il, ut pcrsll.'idcrcl lioc rcsiirrcxisse quod scpulluin
eral. .\iiin'|iiid inlcm ct in ( (rlo tafis cibus rsl? .\am
et Angelos ollicia huniana in terra lcgiiniis cxeciilos. Vc-
nerunt ad AljraLam. et cum Tohia
manclucavcruut^ ; ct
Angelus fuit, et manducavit. Quid dicimus, quia plian-

tasma crat illa manducalio, et non crat vcra? rSonne
maiiifcstum cst ,
quod vitulum
ALraliam pancs occidit ,
fecit, et ad mensam posuit, ministravit Angclis, et man-

ducaverunt? Onniia ista manifestissime facta ct manifcs-
tissime cxpressa sunt.
XI. Quid ergo dicitin libro Tobiaf; Angelus? « Yidis-
» tis me manducare, scd visu vcslro vidcbatis-. » Num-

non nianducabat, scd manducarc vidcbatur?
quicl c[uia
Imovero manducaljat. Quid est crgo « Yisu veslro vidc- :
» batis? » lutcndat Sanctitas Vcstra cjuod dico : intendat

in orationcm plus cpiam in mc; ut intclbgatis cpiod clici-
nius , ut ct nos ita dicamus cpicmadmodum vos oportct
audire et intclligeie quod auditis. Corpus nostriim quan-
diu corruptibilc est ct moriturum, indigcnliam palitur
refcctionis, inde et fames cxistit : proptcrca csuriuuis ct
sitimus ; et si csuricm sitimquc nostram distulcrimus diu-
tius quam potest corpus sustincrc, ]u>rducitur ad tabifi-
cam maciem, ct ad quamdam morljidam cxilitatcm, dis-
cedcntibus viribus non succcdcntibus ct si amplius
ct :
fiat , mors ctiam cousccpictur. ISam scmpcr dc corporc

noslro disccdit abcpiid cpiasi cfuodam fluvio disccssiouis,
scd inde non sentimus vires disccdcntcs, fpiia pcr rctcc-
tionem assumimus succcdcntes. Quod cuim copiosc accc-

dit, paulatim disccdit proptcrca parvo tcniporc rclici- :
mus, productiorc autfm tcmporc dcscrunt nos vircs, quie

acceptae sunt cum rciiccrcnius. Sicut olcuni inbiccrna,
quod parvotcmporc mitlitur, diutius paulatinupie consu-

mitur. Cum autem propc consuuiptum fucrit, jam lan-
guor flammulae illius cjuasi famcs lucermc, adinouet nos,
* Gen. XTiii, 9. — - lob. xit, 19, ,
SETiMO CCCLXn, DE KESURRliCTIONE
MORTLOr.ni. 4^5
continuo subvenimus, ut instauretur
ct
illa species et
maneat lux in lucerna, ciLo suo
refecta cuni adjicimus
oleum. Sic vires nostrte, quas
accipimus manducando
eunt et deserunt nos perpetua
discessione, sed paulatim'
Aam et idipsum nunc ayilur in noLis, et in
omnibus ac-
tionihus nostris, in onmi etiam
quiete nostra non cessat
irc quod acceptum est : et si fuerit omniuo consumptum
ita homo et moritur quomodo Jucerna extinguitur Ut
autcm non moriatur, id est, ut non extinguatur, non
quia morilur anim.,, scd ut corporalis
heec vita nostra
non exlmgualur. et qua-dam quasi vioil-uio
in i^lo cor-
porcsuccedat, curriiuus et suhjirimus
(juo.l rec-s.it et
reficenîcimur. Oui <Iirit ivfici, quid
relicil, si nihil dc-
hcjt? I er indiocnliam ergo l.anc
et corruptionem etiam
morituri sumus omnes, quia tale
est hoc corpus. ut ei
mors deh.ta reservelur. JIan<- enim
mortalitatem signifi-
cant pe]J( s, (|uihus mduti sunt
Adam et liva, et dimissi
de panuhso '. Pelles enim mortem
inchcant, qua" a mor-
tuis pecudihus delrahi s(.J(>nf. Cum erô portanms istam
de eclihilcm inlirmitatem cui elî
, , ihus nunquam desit,
sed suJjinde icparct xires, n(m
lamcnclli(it ut mors non
sit fulura
( Totus cnim illc slatus corpoiis pcr succe-
:
denlcs a.-lales. eliamsi diulius liic

vi\aliir, venict ali-
quandoad lerniinum scncclulis, ct ultra quo ponigatur
non jnvcniet nisi nMMinii. Nam el liKCina ipsa , etiamsi
suhindc scnipcr iiiliia. olcui,,. „u,i valet sem],cr aitlcrc;
quia. iil aliis c.isihiis iioii cMingualur, ipsa stuppa dellcit,*
et qiiadam quasi .sciicciui,. consiimilur. ) Ouandiu vvô
taha ((.ipoia gciiinu.; ,a d,.(iriu
indii^cmus. c\ ii.di^.^n-
tia ("suninus, cv ,•.,„;.• manducamus.
An^clus nc,„ non
cxindig.-iilia mandiicat. Aliud ,'.st
enim c\ pol-slalc .ili-
quid facere. aliud ex necessilaU'.
Manducal l.oino , nc
' ('»(11. III
4*26 S. AUGUSTIXI EPISCOPI
inoriatur : manclucat Angclus , ut mortalibus congruat.
Si ?nim mortem non timct Angclus, non cx dcfectu refici-
tur non cx dcfcctu rcficilur, non cx indigentia man-

: si
ducat. Qui autcm videbant Angelum manducare. tan-

quam esuricntem putabant. Hoc cst quod ait « Visu :
» vestro videbatis. » iNon enim dixit : \idebatis me maii-

ducare , sed non manducavi : « Yidebatis , inquit , me
)j manducare , sed visu vestro videbalis , » id cst , ego
manducabam ut voliis congrucrem, non quia famem ul-
lam autindigenliam paliebar, qua cogente vos manducare
consuevistis, et ideo quos manducare videritis, ex indi-
gcntia id licri sus])icamini. cjui ex vestra consuctudine
metiniini quod vidctis : boc est . « Yisu vcstro vidcbatis. »
Xll. Quid ergo. fralres mei?«Scimus, sicut dicit
» Apostolus, quia Cliristus rcsurgcns cx mortuis jam non
» moritur, et mors ei ultra non dominabitur. Quod enini
w mortuus est, peccato mortuus est scmel cpiod autem :
» vivit. vivit Dco Si

'^. » ergo ille jam non moritur, et
mors ci ultra non dominabitur : sic nos resurrecturos
spercmus, ut in eo statu scm])er simus , in quem resur-
gendo mutabimur. IManducandi autem et bibendi etiamsi
potestas crit neccssitas non erit. Erat autcm tunc cur
,
lioc faceret Dominus quia erant adbuc

,
in carne cpiibus
vellet cougruere quibus ctiam cicatrices ostendere vo-

,
Idit, Non enim qui fccit oculos CKci, cpos in matris

utero non accepcrat, sinc cicatricibus rcsurgerc non vale-
bat. Qui si vellet ipsius carnis suae mortalem indigentiam
ante mortem ita commutare, ut non baberet aliquam ne-
cessitalis inopiam, possct utique in manu enim babe- :
bat, cpiia Deus crat in carnc, et omnipotcns Filius, sicut

omnipotens Patcr. Nam et ipsam carnem suam anle
mortcm rautavit in (piod vohiit. In monle quippe cum
1 Rum. VI, <), lo.
SERMO CCCLXII, DE IIESURRECTIONE MORTUORUM. 4^7
Discipulis cum esset , sicut sol splenduit vultus ejus'^.
Hoc autem potestate fecit. osteuclerc volens quia et ipsam
carnem suam posset ab omni indigentia commutare, ut
non moreretur si nollet. « Potestatem, inquit, habeo po-
» uendi animam meam. potestatem habeo ilerum su- et
» mendi eam. iSemo eam toUit a me^. » Potestas haec

magna, qua possct et non mori sed major misericordia, :
qua vohiit mori. Ad lioc enim fecit per misericordiam ,
quod j)osset et non facere per potestatem, ut nobis con-

stitucret hindamentum resurrectionis ut ilhid quod :
proptcr nos mortale porta])at et morerelur. quia niori-

turi sumus ; et ad innnortahtatem resurgeret. ut immor-
talitatem speremus. Ideoque ante mortem non solum
scriptum cst quia manducavit et bibit, sed etiam quia
esurivit etsilivit^ : post resurrectionem tantum quia et
manducavit et bibit, non autem quia esurivit et sitivit;
quia in corpore nftn amplius moriluro non eral illa indi-
gentia corruplionis, ut esset nccessitas refeclionis, scd
erat ])Otestas (•deiidi. Iâclum cst causa congruendi, non
ut sub\('nircUir iiiopi;c carnis, sed ul suaderelur veritas
corporis.
XIII. Ad\ersushanc tantam e\ id('nti:nn, nomndh no-
bisex Apostolo ficiunt (pucstioncm : contra istam (piipjic
disjiutalionem, vidc quid objiciunt. Non , in(juiiint . re-
surget caro : si enim rcsurget ,
j)osside])it regnum l)ei :
aperte aulem dicit Aposlolus : <( (laroet sanguis rciijnuni

X) Dei non possidcl)it^'. » Audistis. cum Apostolus lcgerc-
lur. Dicimus caiiKin resurgere et clamat Aposfolus , :
« Caro et sanguis rcîiiiiii Dci non possidcbit. V.r'j,o con- >'
tra Aposloliim j)ia-di(;inius. ;iiit i[)sc conliM Mvanj^cliiim

praedicavil? Iiivangcjiiiiii di\iii;i vocc lesl;iliir : > ^Cihiim
• Mallli. XMi. — ' Jo.iii. x, 1«. — 3 l.iic. x\iv, ', i, i-i MjIiIi, jv, a. —
* I ( 1)1. \\ , '>*),
428 S. AUGUSTINI EPISCOFI
w caro factuiu est, et habitavit in nobis^. » Si caro fac-
tum est, vera caro lactum cst. Nam si non vera caro, nec
caro. Sicut vera caro Mariae , vera caro (jhrisli ,
quae
inde suscepta est. IIa:c vcra caro comprehensa , flagel-
lata, cohiphizata, suspensa; ha:c vcra caro mortua, liaec
vera caro sepuka est; hecc vera cal'o a morte etiam resur-
rcxit. lleddunt testimonia cicatrices : Vident ocuH Dis-
cipulorum, et adhuc fluctuat adniiratio ; compalpat ma-
nus, ne dubitet animus. Contra tantam evidentiam
fratres, quam hoc modo voluit Dominus noster Jesus
Christus persuadere Discipuhs eam per orbem terrarum
pra^dicaturis , contra hanc evidentiam pugnare videtur
Apostolus , dicens : « Caro et sanguis regnum Dei nou
>; possidel)it? »
Xl\. Possemus hanc quicstionem ita solvere, et re-
sistere vanis calunmiatoribus verumtamen et sic : solve-
tur, quomodo potest cito rcsponderi, et dihgcntius, quod
ait Apostohis, consid<.rabimus unde sit dictum. Dico ergo
quomodo possimus facilhme respondere. Quid habet
Evangehum ? Quod resurrexit Christus in co corpore
quo sepukus est : quia visus ,
quia contrectatus est
quia Discipulis-ait putantibus quod spiritus esset : >< Pal-

» pate, et îdele quia spiritus carnem et ossa non habet,
» sicut me videtis habere-. » Quid coiitra Apostohis?
« Caro etsanguis, iuquit, regnum Dei nonpossidebunt. »
Amplector utrunKjue , nec dico ista pugnantia ne ego ,
i|)se contra stimuhim pugnem. Quomodo ergo amplector
utrumque? Cito, ut dixi possem sic respondere Apos- ,

:
tohis ait : « regnum Dei hccreditate pos-

Caro et sanguis
» sidere non possunt. » Recte dixil; non est enim car-
nis possidere, sed possideri. Non enim corpus tuum ahquid

possidet, sed anima tua per corpus possidet, qua^ ipsum
• Juan I, i4. — * L"c. xxn-j ^^.
sr.RMO ccr.f.xir, df. resurkectionk MoKTrouLM. 49.9
etiym corpus posfidet. Si ergo sic resurgit caro, ut lia-
bcatur, nonhabeat ; ut possidcatur, noii possideat : quid
mirum si caro et sanguis regnum Dei non possidebit, quia
utique possidebitur? caro, qui non Nam eos possidet
sunt rcgnum Dei regnum diaboli et ideo subditi
, sed ,
sunt voluptatibus carnis. Unde et ille paralvlicus grab-

bato portaljatur sed sanato Dominus ait « Tolle grab-
: :
» batum tuuui, et vade in douunn tuam-. » Sic ergo pa-
ralysi sanata tenet carnem suam. et ducit quo vult non :
quo non vult a carne ipse traliitur, et portat potius cor-

pus.quamportatur a corpcrj. Manifestumest quod inilUi
resurrectioiie iion babebit c:iro illecebrarum traclum, ut
ducat animampêr quasdam tilillationes alqueldanditias,
quo auima non plerumque superalur diceus
vult, et , :
« Yideo aliam legem in membris meis repugnantem legi

» mentis metc, et captivum me ducent'm in lege peccati,
» qUcG est in membris meis. » Adliuc portatur grabbalb
paralylicus, nondum poitat e.xclamct ergo : : '( liilMix
)j ego liouio, me liberabit de corpore uiorlis
cpiis Iiiijus'.'»
llcspoudeatur : '< (jratia l)ei per .lesum (lliiistiim Domi-

w nuui nostrum'^. " (iiim ergo resurrexerimus. .NOu nos
caro portabit , sed iios eam portabimus si iios porlabi- :
mus , uoseam possidebimiis si iios eam ] ossidebimus.

:
non ab ea jjossidcliimiir : (jiiia liberili a diabolo rcgiium

Dei suiuiis : at(jiic itu caro et sanguis reguum Dei noii
possidcbit. J']igu calumiiiatores illi coiiti( (vscaiit. (jui vere
suul caro ct sangiiis. ct iiiliil povsiml iiiî cariialitcr cogi-
tare. ()u\.\ cliam de illis iii c;idciii pi iidi nlia ( ariiis j)cr-
sevciaulibiis , iiudc caru ct saiigiiis iiicrilu a|)|icllaiiliir .
recte di( i j)uliiil : « (laru el sauguis rcguum Dci iioii j)os-
» Eidchiiiit. » i'jiam buc modo solvalur liicc qiucslio :
quia lules iioniines , (jui caro el sanguis aj)jKllanlui . [i\c
' Maic ii_ 11.—-'^ Uoiii. Mi, iS-iS,

43o S. AlIGTJSTIiM Ensr.OPT
talibus enim etiam Apostolus dicit : «iNon est nobis col-
» luctatio advcTsus carnem et sanguincm ^
;
) si non se ad
spiritalcm vitam convcrterint , et spiritu facla carnis
mortificaverint, rcgnum Dei possidere non poterunt.
XV. Yerumtamen quid ait Apostolus. dixerit aliquis»
lllcenim verior sensus est qui circumstantia , lectionis
aperitur. Itaque ipsum potius audiamus, et ex tota quae
circa ex contextione Scripturae ,
quid in eo loco intelligi
voluerit, videamus. Sic enim ait : « Primus liomo de

« terra, terienus; secundus liomo decoelo-. Qualis terre-
y) nus, tales et terreni; et qualis coelcstis, talcs et coeles-
» tes. Sicut porlavimiTs imagincm terrcni, porlemus et
» imaginem autem dico, fratres,

cjus qui de coelo est. Iloc
» quia caro et sanguisregnum Dei non possidebil, neque
» corruptio incorruptionem^. » Singula crgo videamTis.
« Primus. liomo, in(juit, de tcrra, terrenus; secundus
»liomo, de ca4o. Qualis tcrrenus, tales et teiTcni » id ,
est, omnes morituri « Va qualis coelestis. tales et coe-

:
wlcstes, » id est, onmes resurrectui'i. .Tam eiiim coelestis

liomo resurrexit, et ascendit inctflum: cui per lidem
nunc incorporamur ut sit ipse caput nostrum membra
, ;
autem ordine suo sequantur caput suum et quod prae- ,
monstratum est in capite tempore suo demonslrelur in ,
membris modo autem boc lide portenius ut ad ipsam

: .
rem et speciem suo tempore veniamus. Sicenim alio loco

dicit : « Si autem resuiTcxistis cuni ('liristo, qua? snrsum
» sunt quserite, ubi Christus est in dexlera Dei sedens;
» quae sursum sunt sapite , nc-n quae super terrain''. »
Sicut ci-go cum in nobismetipsis nonduiii surreximus
sicut Cbristusin corpore , per fidem tamen cuin Christo
resurrexisse nos diciinur : ita imagincm ca>lestis bominis,
* Ephes. VI, 12. — 2 \'ulgata lialjet de ccrlo, cfv/estis. — 3 j Cor. xv, 47-
5o, — ^ Coloss. iu, 1,2.
' ,
StRMO CCCLXH, DE KESIRRECTIONE AIORTUORUM. 4^

idest, qui jani in coelis cst, fide iuLcrim portare nos
jiibet.
XVI. Si quis autcm quterit cur homiuem secundum

non in coelo dixerit, sed de coelo cuni et ipse Bomiuus ,
dc terra corpus acccperit, quia utique Maria ex Adam et

Eva erat progenita; intelligat terrenuni liuminem secun-
dum terrenam concupiscentiam dictum
et quoniam af- :
fectus ille quo per concubitum maris et fce-

terrenus est,
minpe nascuntur homines, trabentes etiam cx parenlibus
originale peccalum corpus autem Domini nullo tali
;
I
affectu ex utero virginali creatum est quann is de terra ,
i Christus assumpserit carnem quod.intehigitur Spiritus ,
sanctus signihcare, dicens : «. Yejitas de terra orta est^ ; »

i non tanien terrenus, sed ccflestis homo , et de C(»'lo di-
j
citur. Si enini suis hoc hdelibus per gratiam prtcstilit,
j
ut recte dicat Aposlohis « INostra enim conversatio in :
» C(x?hs est^ » quanlo magis ipse cocleslis honio. et de

:
cnelo dicendus (;st, in (jiio nulhnn un([iiani ])fccatuni

fuit? Jôpter peccatuni enim dictuni esl liomini « 'Ivivd :
» es, et in teiram ibis'. » \)c ((jclo ergo C(«'lestis hoiuo ille
rcctissime dicitur , ciijus conversatio de cci-lo nunquam

rec(\ssit : quamvis i)ei Filius eliam hominis lllius hictus
de lerra cor|)ns assumpserit, id est, forniani servi : « iNon
)j cnim ascendit, iiisi qui descendit. » Oiiia etsi CiCteri
(piibiiscuiii(|ue donavcrit ascendiint , vd |)olius ejus gra~
tia levanliir in c(<'liim , eliam sic i[)se ascendil , quia cor-
pus ejiis liiiiit ; el scciiiuliiin lioc uiiiis asccndil : ([iioniaiii
sacraiiiciiliiiii niai;iiiiiii in (.iirislo cl Mcclcsia c\[)oiiil
I
A[)osloliis, (|iio(i s(ii|)liiiii csl : i< J^ltcrunl duo in caniciii
>' iiiianr\ » l iidc cliaiii diciliir : '< Igiliir non jam diio.
>^ scd iina caro''. » (jiia[»ro|ilcr « JNcmo asccndil in C(i;-
' Fsul. I.XXXIV, IV.. — ^ l'illli|>. lll, to. — ''

('(II. 111, li(, — * l'i|iiu'%. V,
3i. — ••
IWaHli. Mx,
43^ S. AUGUSTINl EPISCOPI
» lum , iiisi qui dc coelo clesccndit, Filius honiinis c|ui cst
» in coelo^. « Proptcr lioc cnini Qui cst in

;;dcliclit , «
» coelo , » nc c|uisquani cjus convcisationem de cwlo rc-

cessissc arlntrarclur. cuni pcr tcrrcnum corpus in tcrra
hominibus apparcret. Ergo « Sicut portavimus imaginem
wtcrrcni, portemus ct imagincm cjus cjui de ca-loest,»
interim fide, pcr quam etiam cnm illo rcsiirrcximus : ut
et sursum cor habcamus ubi (Ihristus cst in dextcra Dei .
scdens; et idco c|u;e sursum sunt c[iiasramus. atque sapia-

nius. non quae supcr tcrram.
XYII. Scd cpiia de rcsurrcclione corporis agcbat :
nam ita proposucrat « Scd dicit aliquis Quomodo re- : :
» surgunt mortui? cpio autcm corpore veniunt? » et prop-
tcrca dixcrat : « Prinius homo dctciTa, tcrrcnus; sccun-

» dus homo, de ccelo. Qualis tcrrenus, talcs et tcrrcni, ct
« c[uahs talcs ct coelcstcs^
ccielcslis , » ut boc speremus :
in liostro cor[io]'c futurum quod in ('.bristi corporc pra^- .
ccssit; atque hoc cpianquam nondum rcipsa pcrcepi-

mus, intcrim fidc tcncamus. Idco subjunxcrat : « Sicut
» portavimus imagincm tcrrcni ,
portcmus ct imagineni
» cjus c|ui dc caAo est. » iSe ad talia nos rcsurrecturos
crcdcrcmus, cpialia sccundum primum bominem corrup-
tibilitcragcbamus, snbjccit statim « Hoc autcm dico, :
» fratrcs quia caro et sanguis rcgnum Dci haereditate

,
» possidcre non possunt. » Atque ostcndere volens cjuid
dixcrit carnem ct sanguincm quia iion ipsam speciem ,
corporis scd corruptioncm signilicat nomine carnis ct

,
sanguinis. cpicc corruptio tunc non ciit. Corpus cnim sinc

corruptionc, nou propnc dicitur caro et sanguis scd ,
corpus. Si cnim caro cst, corruptiljilis atcpic niortalis est

si autcm jam non moritur jam non corruptibilis ct idco , ;
sine corruptione manente spccie non jam caro, sed cor- ,
* Joan. rii, i3. — 2 I (ôr, xv, 35-48.

:
SERMO CCCLXII, DE RESURRECTIONE MORTUORUM. 4^3

pus clicitur : et si dicitur caro, non jam proprie dicitur,
scd propterquamdam speciei similitudinem. Sicutpossu-
nms eamdem similitudinem etiam Ange-
forte proptcr ,
loruni carneni dicere, cum sicut liomines apparuerunt

hominibus cum essent corpus non caro quia corrup-
; , :
tionis indigentia non inerat. Quia ergo possumus secuu-

dum similitudincm camem appeliare etiam corj)us quod
jani non corrumj)itur, secutus sollicitus Aj^ôstolus exjjo-
nere voluit quid dixerit carnem et sanguinem quia se- :
cundum corrujotionem lioc dixit, non secundum speciem :
et subj(,'cit statim « Neque corrujjtio incorruj)tionem

:
» hasreditate jiossidebit » tanquam diceret :Quod dixi :
« Caro et sanguis regnum Dei non j)ossidebit w hoc dixi. ;
quoniam « Corruj^tio incorruj)tionem non possidebit. »

XVllI. Et ne quisquam diceret Si ergo incorrujitio :
a corrujitione non j:)0test jôssideii, quomodo ibi erit

corpus nostrinn? Audite quod sequitur. Quasi enim dice-
Kiur Apostolo Quid est ergo quod dicis? liustra-nc
:
dcdidimus carnis resurrectionem? Si caro et sanguis

K gnum l)c'i non jiossidebit, frustra credidimus rcsune-
xisse Domiimm jiostrum a mortuis in corj)ore in cjuo na-
lus et crucifixus est, in eo ascendisse in cceluui coram
uculis Dis(:i|)uloruui suorum, dc (|iu) cciclo ad lc clama-
vit : « Saule, Saule, cjuicl me jxjsecjueris ' ? » Ucc:mTit
lioc- Paulo sancto et beato Aj)OSlolo, el j)ia cliaritate
pailuiienli lllios suos in Chi"isto jier livangelium genitos,
(|uos adliuc j)arturiebat douec Christus in eis i'e(c)rmare-
liir, id est, donec jiortarent jx-r fidem imaginem ejus
(|ui de coelo est. Nolebat enitii c!os in ea ruiiia rcinancic.
iil arbitrarentur se talia facturos in rcgiio Dci . iu illa
iclc!rna vila, qualia laciebaiit in hac: vita, in volu|)lali-
l)us manducandi et bibendi , nubendi , uxoies duccndi.
'
Acl. IX, /,.
txxviu. u8
434 S. AUGUSTIM EPISCOPI
eteos carnaliter gencrantli^ : haec enim opcra corruptio
carnis habel, non ipsa species carnis. Jam ergo quia non
ad talia resurrccturi sunius praescripsit ut jani dudum , ,
dixeram Dominus in Evângelica leclione qua^ modo

, ,
recitata est, Judaiî enim resurrectioncm quidem crede-

baiit carnis, sed talcm futuram putabant, ut ea vita esset
in rcsurreclione qualem in hoc sasculo gcrcbant; atque
,
ita carnalitcr cogitantcs Sadducgeis respondcie non po-

:
terant proponcntibus de resurrectione quarstionem, cujas

erit uxor muhcr, quam scptcm fratrcs sibi succcdcntcs
habuerunt , cum vcllet unusquisque fratri suo mortuo ex

ejus uxore semen excilare^, Sadducaei enim secta erat
queedam Judaeorum ,
quae non crcdebat rcsurrcctionem.
Judfcci ergo Sadduca^îs istam quneslionem proponentibus
fluctuantes et haesitantes respondcre non potcrant; quia
regnum Dei a carne et sanguine, id est , iucorruptionem
a corruptione possitlcri posse arbitrabantur. Ycnit Vcri-
tas , intcrrogatur a dcccptis ct dcceptoribus Sadthicaeis,
projionitur ilia quaestio Domino. lit Dominus qui S( irct
quid diccret, et quotl nescicbamus crcdcrc nos vellet

respondet auctoritate quod crcdamus.
majestatis suae
Apostolus autem exposuit quantum ei datum est quod, :
quantum possumus inteHigamus. Quid ergo Dominus

,
Satlducasis? « Erratis inquit, non scienlcs Scripturas

, ,
w netrue virtutem Dei. In resurrectione enim neque nu-

M bunt, neque uxorcs ducunt; ncqueenim incipiunt mori,
» sed erunt aequalcs Angehs Dci'^ » Magna virtus Dei.
Quare non nubunt; nequc uxores ducunt? Quia non in-
cipient niori. Ibi enim successor. ubi dcccssor. iNulla
ergo ibi tahs corruptio. Et ilie Dominus pcr aetatcs ab
infantia usque ad juventutem cucurrit, f|uid carnis adhuc
1 Beda el Florus aJ i Cor. xv. — 2 Matin. xxii , i3. — ^ Ibiil-
^9 et 3o.
:
SERMO Cr.CLXIT, DE RESURRECTIOKE MORTUORUM. ^35

mortalis gerebat substantiam posteaquam resurrexit in :
aetale in qua sepullus est. nuniquid crtdimus eum in

coelo senescere ? Ergo « Erunt. inquit, aequales Angelis
» Dei. » Abstulit de mcdio suspicionem Judaeorum, re-
fellit calumuias Sadducaeorum quia Judaei credcbant :
quidem resurrecturos mortuos , sed ad quae opera resur-

gerent, carnaliter scntiebant. « Erunt ax|uales, inquit,
» Angclis Dei. » Audisti de virtute Dci , audi ctiam de
Scripturis. « De resurrectione , inquit, non legistis, quo-
» modo locutus sit Dominus ad Moysen de rubo, dicens
» Ego sum Deus Abraham Deus Isaac, et Deus Jacob? ,
wiSon Dcus mortuorum, sed vivorum^

cst >.
XIX. Quod ergo resurgamus, dictum est ; ct quoniam

ad vitam Angclorum resurgimus, a Domino audivimus :
in qua vcro spccie resurgamus, ipse ostendit in resurrec-

tione sua. Quia vero ipsa specics corruplionem non ha-
bebit, Apostolus dicit IIoc autem dico fratres, quia
: <
,
» caro et sanguis regnum Dci haereditate possidere non

»possunt; neque corruptio incorruptionem ha^reditate
» possidebit : » ut ostenderet nomine carnis el sanguinis
corruplionem mortalis animalisque corporis seintelligcre

voluisse. Dcinrle solvit jam ipse (jiucstionem ,
quam pos-
sent ab eo solliciti audilores exquirere : quia sollicilior
ipse de inlcllccta liliorum , quam filii sunt di' vcrbis pa-
renlum. Subjungit crgo, et dicit • « Ecce mystcrium vobis
» dico. » Quiescat cogitalio lua , o hoino , cpiisquis es.
Coeperas cnim cogitare de verbis Apostoli, quod caro hu-
mana non resurgaf , cum audires : « (laro et sanguis reg-
* num Dei non possidcbit : » scd praebeaurem < onscquen-

•i)til)us vcrbis, et corrige prifsuniptionem cogitalionis.
« Eccc inqiiit mysfcrium dico vobis. Onnics quidem
, ,
*resurgcmus, scd non otiUKs iiiiinutiibiiniir-. Quid i^st *>
» Matlli. XXII, 3i tt 3a. — '^

i Cor. x», 5i.
hoc? Mutatio quippe aut iii pejus est, aut in mclius : Si
ergo posita cst mutatio ut nondum videamus , qualis erit,
utruni in aliquid melius , an in aliquid deterius. Ergo se-
quatur , et ipse exponat : Etquid nobis est suspicari?
fortasse liumana suspicione labi in errorem non per- te
mittit in conjecturas tuas Apostolica aucloritas, et hoc

liquide exponit, cujusmodi rautationem veht intelligi.
Quid ergo? Cum dixissct « Omnes resurgemus non ta- : ,
» men omnes immutabimur » video omncs resurrecturos :
et bonos et malos; scd qui immutahuntur, videamus;

et hinc intelligamus mutationem utrum in mehus an in ,
deterius six futura. Si enini malorum est ista mutatio in ,
pejus si autem bonorum, in mehus erit. « In atomo

;
»inquit, in ictu ocuii, in novissima tuba. Canet enim

» tuba , et morlui resurgent incorrupti , et nos immuta-
wbimur^. » .)am ergo in mehus erit ista mutatio, cum
dicit Et nos immutabimur » sed nondum expressum
: ''^ :
est cpiantum exprimi oportuit, quo usque corpus noslrum

commutatur in melius. Quid est ipsum melius nondum ,
dictum est. ISam et ab infantia in adolescentiam cum

mutatur, potest dici in melius conunutari, ubi etsi mi-
uus iniirmum adliuc tamen infirmum et mortale est.
,
XX. Ergo singuLi dihgentiusretractemus. «Inatomo,»

inquit. Diificile videtur hominibus resurgere mortuos :
sed mirum est quemadmodum abstulerit A])ostolus omnes

ancipites diificuhates de cordibus hdchum. Dicis tu :
Non resurgunt mortui : ego non soluni resurgere mor-

tuum dico scd tanta , cclcritale, cpianta non conceptus
et natus es. Quanta enim mora cst , ut formetur homo in
utcro, ut perficiatur, ut nascatur , ut aetatum successione

roborttur? iNumquid ibrte sic resurrccturus cst? iNon :
sed « In atomo^, «inquit. Muhi nesciunt quid sit atomus.

'
i C. •»-. .\v, 5». — "^
Flornsad i Cor, xv.
SERMO CCCLXII, DE RESURRECTIOAE MORTLORUM. 43^
Atomus dictus est a tojj//; quocl est sectio aToao; Graece
,
:
quod secari non potest. Sed dicitur atomus in corpore ,
dicitur in tempore. In corpore dicitur

quid inveniri , si
potest, quod quideni dividi non posse perhihetur cor- ,
pusculum aliquod tam minutum ut jam non habeat ubi ,
. secari possit. Atomus autem in tempore momentum est

breve quod jam non hahet uhi dividatur. Yerhi gratia,
,
ut possint etiam corda tardiora capere quod dico lapis :
est; divide eum in jjartes, et partes ipsas divide in lapil-

los, lapilJosquidem in grana veluti sunt arencC rursus- , ,
que ipsa arcnte grana divide in ininutissimum pulverem,

donec si possit pervenias ad aliquam minutiam ,
qualis
jam dividi non potcst. Hypc est atomus in corporihus. In
tempore vero sic inlciligitur. Annus , \ erhi gratia , divi-
ditur in menses , adhuc
menses dividuntur in dies , dies
in horas dividi possunt horarum
, horae adhuc in partes
quasdam productioros quas admittunt divisiones quo
, ,
. usque venias ad tantum temporis punctum, ct quamdam

mouienti slillam ut per nullam morulam produci possit,
,
etideo jam dividi non possit htcc est atomus temporis. :
Dicehas ergo non rcsurgere mortuos non sohim resur- :
gunt, scd tanta celeritate resurgunt, ul in atomo tcnqio-

ris fulura sit oimiium resiirreclio mortuurum. \'A expo-
n(;ns tihi alonii ('(•ifiilatcm , cuni dixissct : '< Iii alomo, »
adjunxit continuo, quantum licri possit actionis ac motus

in alomo tcmporis : « In ictu oculi » ait. Scivit enim
ohscure dixissc : « In atomo, » ct planius dicerc voluit
quod facilius inlelligcretur. Ouid cst ictus oculi? Noii
quo pal|)chris clauchnuis ocuhiin vcl aperimus scd ic- :
tum di( it ociili cmissioncin radloriim ad ali(|iiid ccrncn-

duin. Mox cniiii ul conjcccris aspccUiin cniissiis ladiiis ,
in cu4uin pervcnil . iihi solcin cl hinain cl stcllas cl sidera

conlncmiir. lani iMiiui'n:(» iiilciv all"» a lcira scparala.
43^ S. AUGUSTINI EPISCOPI
Tubam vero novissimam, signum novissimum dicit :
« Canet enim, inquit, tuba et morlui resurgent incor- ,
» rupti et nos immutabimur. » INos utique fideles dixit,

,
et priores resurgentes ad vitam geternam. Ergo illa muta-

tio ,
quia piorum atque sanctorum est, in melius erit,
non in deterius.
XXI. Sed quae est ista mutatio? quid est illud quod
ait « Immutabimur.
: » Species amittitur quae nunc est,
an sola corruptio, propter id cpiod dictum est : « Câro et
» sanguis regnum Dei possidere non possunt, neque cor-

«ruptio incorruptionem baereditalc possidebit? » Ouod
ne audilorem nioveret ad desperandam carnis resurrec-
lionem, subjecit « Ecce mysterium vobis dico:Omnes
:
» resurgemus, sed non omncs immutabimur. » El ne pu-

taremus immutationem in pejus futuram : « Et nos, in-
» quit, immutabimur. » Rcstat ergo ut dicatqualis immu-
tatiofutura enim boc corruptibile, inquit,
sit. « ( )portet
» induere incorruptionem, et mortale boc induere immor--
» talitatem^. » Si corruptibile boc induetur incorruptione,
et mortale boc induetur immortabtate. jam non erit cor-

ruptibiliscaro. Si ergo non eritcorruptibilis caro, ccssabit
nomen corruptionis in carne et sanguine cessabit etiam ,
nomen proprium carnis et sanguinis; cjuia mortalitatis

sunt ista nomina. Et si ita est. et caro resurget, et cpiia
imnuitatur ct fit incorrupta, « (>aro et sanguis regnum
» Dei non possidebit. » ()uod si illam immutationem in
eis aliquis intelligere voluerit, quos tunc adhuc vivos ille
dies inventurus est; ut quijam mortui erant, resurgant,

qui autem adbuc vivunt, immutentur ; ut eorum perso-
nam suscepissc credatur Apostolus, cum ait : « Et nos
» immutabimur : » eadcm tamcn ratio conscquetur, quia
illa incorruplio ad omnes utique pertinebit, « Cum cor-
* I Cor. XV, 5o-53.
SERMO CCCLXII, T)E RE SURRECTIONE MORTUORCM. 4^9
wruntibile hoc irirluet incorruptionem , et mortale lioc
windact immortalitatcm. Tunc fict sermo qui scriptus
»est; Absorpla est mors in victoriam. Lbi est, mors,
w contentio tua? Ubi cst, mors, aculcus tuus^? » Corpus
autcm qiiod jam mortale non cst, non proprie dicitur

caro ct sanguis, quae tcrrena suut corpora : sed corpus
dicitur, quod jam coeleste dici potest. Sicut idcm Apos-
tolus cum diccret dc carnium diffcrentia : « jNon omnis,
»inquit, caro eadem caro. Alia qnidcm est bominum,
« alia pecorum, alia piscium, alia volucrum, alia serpen-
» tinm. Et corpora. inquir, cfplcstia, et corpora terres-
»tria-. » INullo modo autem diceret carnes coelcstes;
quamviscarnes possint dici corpora, sed terrestria. Omnis
enim caro corpus est:non autem omne corpus caro non :
solum quia coelcste corpus non dicitur caro, sed etiani

quttdam ipsa terreslria, sicut ligna el lapides, cl si quid
ejusmodi est. Etiam sic crgo caro et sanguis regnuni Dei
possidcre non ])Ossunt : quia rcsurgcns caro in taje cor-
j)us commutabilur, iii quo jaui non crit mortalis corrup-
tio; et ])ropterea nomcn.
nec carnis et sanguinis
XXII. Scd rogamus vos; non cst

iiitcndite. fiatrcs .
res parvi pendcnda, de lidc nostra agitur cui non lam a :
paganis cavendum est, quam a quibusdam perversis, qui

se (Miristianos dici rt \idcri volunt. INon enim decrant
eliam sub Aposlolis, qui diccrcnt rcsurrcclionem jam fac-
tam esse , ct iidcm qiiorumdam ])crverlercnt, (\c qui])us
Aj)Ostolus : f<
(Jui circa vcrilalcin. iiKpiit . crravciiiiil ,
» diccntcs icsiiircclioncm jain faclain osc, cl litlcm (pin-
» niiiidam siil)\<Tlcriiiit'\ >• iNoii aulcin vaci.t (|ii()d itoii
ait , a vciilalc ab<iiM\(i iiiit . scd < C.iica vciiliilciii . iKin

tamcn Nciilalcm tciiiici iint. iMors (M'i;() Idlliliir. cl moii crit
quodam inodo : sicut Apostolus ait : « Ai)sorbcbilur mor-

i
f Coi . XV, 54, 55. — 'i
Ibid. 39, 4o. — 3 a Tim, n, 1 S.
» tale a vita^. » Sic enim dictum est et de Domino, quia
deglutivit morteni^. Non enim quasi recedit mors habcns
aliquam substantiam suam : sed in ipso corpore ubi erat,
esse desinet, ut speciem videas, speciem teiieas, cjuaeras
corruptionem et mortalitatem, ct non invenias. Discessit
ergo aliquo corruptio ? Non : sed ibi intcrempta est, ibi
absorpta est. Proptcrea cum dixisset : « OjDortet corrupti-
w bile hoc incorruptionem , et mortale hoc immortahta-
» tem induere : tunc fiet, inquit, sernio qui scriptus est,
» Absor j:)ta est mors in victoriam. Ubi est, mors, contcntio
w tua? Ubi-cst, mors, aculeus tuus? » Et non ait, Discessit
mors in vicloriam ; scd : « Absorpta est mors in victo-

» riam. «Quomodo ergo ilU circa veritatem aberraverunt
Quia veram dixerunt resurrectionem unam, sed aham ne-
gaverunt.
XXllI. Est enim resurrectio secunduni fidem, in qua
omnis qui crcdit. resurgit in spiritu. Etenim ille bene
resurget in corporc, qui primo resurrexit in spiritu. Nam
cpii antea in spiritu per fidem noii resurrexerint, non ad
illam commutationem resurgent in corpore, ubi assume-

tur et absorbebitur omnis corruptio, sed ad illam poena-
lcm integritatem. Nam intcgra eruiit ct corpora impiorum,
iiihil ex cis imminutum apparebit , sed ad poenani erit
intcgritas corporis , ct qufcdam. iit ita dicam. quaedam
firmitas corporis , corruptibihs firmitas : quia ubi dolor
esse poterit, iion potest dici non esse corruptio ; quamvis
non deficiat illa infirmitas in doloribus, ne dolor ipsc
moriatur. INani ipsani corruptionem nomine vermis pro-
phctice significatam non incongrue creditur, et ipsuni
dolorem noraine ignis. Scd quia firmitas tanta erit, ut ncc
doloribus ccdat in mortcm, nec ad incorruptioncm, in
qua niiUus dolor est, commutelur; propterca sic scrip-
1 2 Cor. V, 4. — "^
I Petr, iii, 22.
SERMO CCCLXII, DE RESURRECTIONE MORTUOHUM. 44^
tiuTi est:«Vermis eoriini non morietur, et ignis eorum
» non extinguetur^. » Clommutatio vero quae corruptionem
non habebit, sanctorum erit. Illorum ergo erit, qui modo
habent resurreclioncm spiritus per fidem de qua resur- :
rectione dicit Apostolus « Si autem resurrexistis cum :
» Christo, quae sursum sunt quaiTite, ubi Christus est in
» dextera Dei scdens quae sursum sunt sapite, non quse

:
» super terram. Mortui enim estis, et vita vestra abscon-

» dila est cum Christo in Deo-. » Quomodo morimur se-
cundum spiritum, et resurgimus secundum spiritum sic :
])0Steamorimur secuudum carnem, ct resurgimus secun-

dum carncm. Secundum S[)iritum niors est, non credere
\ana, quoe credebat, non facere mala quae faciebat. Se-
(undum spiritum resurrectio est credere salubria qu.T nou
(redebat, ct facere bona quae non faciebat. Qui terrena
idola et figmenta deos piitabat, unuin Deuin cognovit .
in cum credidit, morluus est in idololatria, resurrexil in
lide Christiana. Ebriosus erat, sol)riusest; mortuus est
al) cbrietale, resurrexit in soljrietate. Sic al) omnil)US

malis operibus cum rcceditur. mors quaedam lil iii anima.
ct iii cjns bonis operibus resurgit. « Mortilicalc. inqiiit
' Apostolus,membra veslra qu;i' sunt supcr lcrram im- :
» munditiam, pertuibalionem, concupiscentiam malam,

» et avaritiam, inquit, qu;c est idolorum ser\ itus-^. » Mor-
lificalis ergo istis mcmbiis, resurgimiis iii bonis qua* sunt
istis conlraria; in saiiditate, iii traii<|iiillilalc, iii cliari-
lalc, iii clcciiiosviiis. Qiioiiiodo iiiilciii |>iircc(lil mors sc-
(•iiii(iiii!i s|)iriliim rcsiincclioiicin (jiiic cst sccmidiim
s|)iiiliiiii : sic |)ricccssiii;i cst inois scciiiuliim c;iiiiciii rc-
siii'i'c( lioiicin (|ii;r riiliir;i cst scciiikIiiiii Ciiriicin.
WIV. l li;iin(|iic crgo iiovciiiniis. el s|)ii'il;ilcm ct
c()i-por;ilcin. Ad sjiiiil.ilem j)ci-liiicL (juod di( lum est :
* Maic. IX, ', i. — 2 BeJa fl llnriis .ui Coios^. iii, i- J. — •*

Uiiil. :>.
« Surge qui clormis, et exurge a mortuis''^. »F>t illud :
" Qui scdfbant in unibra niorlis, lux orta est eis-. i^ Et

illud (juod paulo ante comnicmoravi : c< Si consurrexislis
)j cuni Chrislo, qure sursum sunt quaerite^. » Ad corpo-
ralem auteni resiirrectionem pertinet quod nunc dicit
Apostolus, qui talem silî quaestionem proposucrat : '< Sed
w dicit aliquis : Quomodo resurgunt mortui? Quo autem
» corpore venienf^^ » Agebat ergo de resurrectione cor-
poris, in qua proecessit Dominus Ecclesiam suani : de
bac ergo ait : « Oportet corruptibile hoc induere incor-
» ruptionem, mortale hoc inducre immortahtalcm^. »
et
Proptcr quod dixerat « Caro et sanguis rcgtmni

iihid :
» Dei non possidcbit. » Habemus autem aho loco a[)cr-

tissime ipsius aposloli Pauli tcslimonium de resurrectione
secundum spiritum, ct de rcsurrcctione sccundum car-
ncm. Corpus enim mortale, quod animatum est vel ani-
matum fuit, caro dicitur. Sic ergo Aposlolus loquitur
« Si autem Christus in vubis corpus quidem mortuum ,
» est propter pcccatum, spiritus autem vita est propter
» justitiam^. » Ecce jam resurreclio spiritus per justitiani
facta intehigitur vide utrum speranda sitetiam corporis

:
resurrectio. Mortale enim corpus noluit appellare mor-

lale, sed mortuum ; et tamen hoc se significasse in con-
sequentibus aperit. Sequitur itaque, et dicit : « Si ergo
«spiritus cjus qui suscitavit Jcsum a mortuis , habitat
» in vobis, qui suscitavit Dominum nostrum .Icsum, vi-
wvificabit et mortaha corpora vestra ])cr habitantem
» Spiritum cjus in vobis''. » Quapropler iih circa verita-
unam negavcrunt rcsurrectionem. Si

tem abcrra\a'runt ,
enim omni modo eam nogarent, a veritate abcrrarent,

nou circa veritatem. Quia vcro circa veritatem aberra-
1 E|.hes. V, 14. — 2 j>,y-,-
IX, 2. — 3 Coloss. ni, i. — ^ Beda ad 2 Tiui. 11.
— ^ I Cor. XV, 35. — 6 Rom, vm, 10. — "^
Ibid. 1 1.
;
SERMO CCCLXII, DE RESURP.ECTIONE MORTUORCM. 443

vcrunt, confossi sunt unam, qure sccundum spiritum fit
ncgavcrunt autem alteram, quoe pcr carnis rcsurrectioncm

spcratur, diccntes resurrectionem jam factam esse : qnod
nisi ita dicercnt, ut illam qute in corpore futura cst credi
et sperari prohiberent, non de liis diceretur : « Fidem

wquorumdam subvcrlunt. »
XXV. Sed audite jam manifestissimum testimonium ip-
sius Uomini in Evangelio secundum Joannem uno loco ,
ambas resurrectiones, et quae secundum spiritum modo

fit, ct quae sccundiim carncm postea futura est ita dc- ,
claranlem ut omnino duliitare non possit, qui (pioquo

,
modo (Ibristianum se dicit, et Evangelicae auctoritati sub-

jeclus est;ut nullus adituscalumniatoribusrestct,et quasi
per fidem cbristianam volentibus evertere (Ibristianos,
inserendo venena sua. ut occidant animas infirmorum.
Sed ex ipso codice audile. Proptcrea enim non tantum
disputatoris, sed eliam lectoris fungor oiTicio, ut sermo
iste noster sanctarum Scriplurarum auctoritate fulciatur,
non bumanis suspicionibus siiper arenam icdificctur, si
forte aliquid non memoriter occurrcrit. Auditeergo Evan-
gcliiim sccundum Joainicm. Domiiiiis lo(jiiitiir « Amen, :
» amen dico vobis, (|uia(jui verbum meuin audit, et cre-
» dit ci qui misit nie, habet vilam irternam ; et in judi-

» cium non venit, sed transilum fecit a morle in vitam.
» Amen, amen dico vobis, (piia veiiil hora et nuiic est,
» quaiido morlui audiciit voccm l'ilii Dci, el (pii audiciiiit,
» vivent. Sicut cnim Patcr habcl vilam iii scmclipso, sic
» dedit et lîlio \ itam babcrc iii sciuclipso ; cl polcslalem
» dcdit ei cl jii(h(iiiiii faccrc, (|iiia lihiis honiiiiis <>st. Mo-
» litc iiiiiaii Ikjc, (|iii;i \ciiit hora, iii (iiia oiiiucs <jiii iii
» nioiiiiiiKiilo siiiil , aiidiciil \occin cjiis; cl proc<'(Iciit,
» qui bona lecerunl , iii resurreclioiKMii vilic; (|iii vero

» mala egerunt, resurrectionem judicii ^. » Arbitror qui-
clem multos intelligere ab ipso Dominoin liocloco utram-
que resurrectionem ct secundum spiritum per lidem, et
,
secunduni carnem per illam notissimam tuljam distincte

apcrtcque declaratam. Tamen lia?c eadem verba diligen-
ter consideremus, ut omnibus audientibus manifestum
sit. « Amen, amen dico vobis, quia qui verbum meum
» audit, et crcdit ei qui misit me, babet vitam aeternani;
» et in judicium non venit, sed transitum fecit a morte in
» vitam. » Secundum spiritum resurrectio est, quse fit
modo pcr iidem. Sed ne ita proposita videretur ,

quasi
adbuc loiigefutura sit; quanquam non dixerit: Transitu-
rus est a morte in vitam, sed, '< Transitum fecit a morte in
» vilam : » tamen ne verbo prceteriti temporis figurate
usus videretur, sicut cst : « Foderunt manus meas et
» pedes quod adhuc futurum prsenuntiabatur se-
- ; » :
quitur, et boc ipsum planius explicat « Amen, amen dico :
» voiiis, inquit, quia venit hora et nunc est, quando mor-
» tui audient vocem Filii Dei, et qui audierint vivent. »
Quod supra dixit « Transiit a morte in vitam ; » hoc

:
nunc dicit, « Vivent, » Sed nc ilkid quod ait « Venit :
» hora, » in lineni stecuH speraretur, quando etiam cor-
porum resurrectio futura est; addidit, « Ft nunc est. »

Non enim ait tantum : « Venit hora sed, Vcnit hora, et :
» nunc est. » Qui autem audierint hanc vocem, vivent
scilicet vita quam superius signiticavit, dicens « Tran- :
» siit a morte ad vitain. » Hic ergo eos significavit qui ad

])oenam judicii iion pertinent ; quia prgeveniunt judicium
fide sua, et transilum fuuunt a morte ad vitam.
XXVI. {\escat ergo utet judicium futurum ostendat in-
lerbonos et malos : quiahic bonos tantumcommemoravit

ad praesentem resurrectionem, qucc secundum spirituni
' Joaii. V, 2.',-2y, — - Ps;il. XI, 17.

,
SERMO CCr.LXil, DE RESLRP.ECTIONE MORIUORU \I. 445

est, pertinere. Sequitur
Et potcsta- itaijue, et dicit : «
judicium facere, quia filius liominis est. »

» teni cicdit ei et
Insinuavit secunduni quid acceperit potcstatcm judicii :

« Quia filius inquit, liominis est. h iNani sccundum id
,
quod Filius Dei est, sempiternam cum Patrc habet po-

testatem. Jam quomodo sit futurum judiciuni , consc-
qucntcr cxpouit : « Kolitc, inquit", miraii lioc, quia vcnit
w hora, in qua omncs qui in monumcntis sunt, audicnt
» vocem cjus; ct proccdcnt qui hona fecerunt, in rcsur-
» rectioncm vita; ;
quivcro malaegcrunt, inrcsurrectioncm
» judicii. » Sup(.'riuscum dixissct : «Yenitiiora;» adjccit :
« ]'A nunc cst : » ne illa hora praenuntiata putaretur, qua in

finc sascuh futura cst corporum rcsurrcctio. Hic crgo quia
ipsam volcbat intcUigi, cumdixissct «Venit hora » non : ;
adjecit « Et nunc est. » Item supcrius mortuos dixit au-

:
dircvocem l^hi Dci, monumcnlorum autem nullam com-

memorationcm iccit ut distinguercmus mortuos per men- :
tis crrorcm (pii rcsurgunt modo pcriidcm, ab cis morluis

quorum cadavera in monumentis sunt resurrectura iii ul-
timo sfccuh. Ilic cigo utillain fincspcrarcturcorporumrc-
surrcctio : ((Onnjcs, ait, (jiii iii nionumcnlis sunt, audicnl
«vocemejus, et procedcnt. » Itcmsupcrius : « Audicnt, in-
»quit,\occm Eilii Dci.cl (jiii audicrinl, vivcnt. »Quid()|)us
erat addcre : « Q)ui audicrint; » cum posscl ita dici :
Audicnt vocem l''ihi Dci, et vivcnt : nisi quia dc his dicc-

Lat qui S(!cundum mcnlis crjorcm morlui sunl, (piorum
mulli audiunt cl non aiidiunt id cst non oblcmj)craiit , ,
uon cicdunt? Qui vcro sic audiunt, ([uomodo volcbal aii-

diri, cum dicerct « Qui halxl aiiics audicndi, aiidial*
: » :
ipsi vivcnt. Audicnl cigo iMiilli, scd « Qiii aiidicrinl , \'i-
» vcnt , w iil cst. (jiii crcdidciinl. Nain (|iii sic aiidicnl ,
ut non ( rcdanl, non mxciiI : iindc :i|)|):iicl Av (|ii.i inoilc,

» I.uc. VIII, H.
44^ S. AUGUSTINI EPISCOPI
et tle qua vita eo loco dixcrit : de morte scilicet quae ad
solos nialos pcrtinet , eo ipso quo mali sunt , et de vita
quse ad solos bonos perlinet, eo ipso quo boni fiunt. Ilic
autem, ubi secundum corpora resurrecturos pronuntiat,
non ait Audient vocem ejus, et qui audierint, proce-
:
dent. Omnes enim novissimam lubam audient, ct proce-

dent, quia omnes resurgemus. Sed quia non omnes im-
mutabimur, sequitur et dicit Qui bona focerunt, in
: «
» resurrectionem vitse; qui vero mala cgerunt, in resur-

» rectioncm judicii. » Superius itaque ubi per fidem se-
cundum spiritum reviviscitur, ad eamdem sorlem omnes

reviviscunt ; ut vita eorum non distril)uatur in beatitu-
dinem,et miseriam, scd ad bonam partem omnes perti-

neant. Et ideo cum dixisset « Qui audierint, vivent; » :
non adjecit Qui bona egerunt. in vitam ic^ternnm qui

: ;
vcro mala cgerunt, in poenam seternam. Hoc enim ipsum

quod dictum est : « Vivent , » lu bono tantummodo ac-
cipi voluit : sicut etiam superius : « Transitum, inquit,
» fecit a morte ad vitam; » nec dixit ad quani vitam ;
quia per fidem a morte reviviscere non potcst csse mala ,
vita. Hic autem primo non, audient vocemejus et vivent;
ipsum enim « Yivent « per tolam istam lectionem in

: ,
bono intelligi vokiit sed dixit « Audient etprocedent, »

: :
quo verbo significavit corporalem motum corporum de

locis sepulturarum suarum. Sed quia procedere de mo-
numentis non omnibus ad bonum erit : « Qui bona, in-
» quit, fecerunt , in resurrectionera vitae ; » etiam bic vi-
tam in bono tantum intelligi vokiit : « Qui vero mala
» cgerunt, inquit, in resurrectionem judicii , » judicium
scikcet pro poena jjosuit.
XXYll. Jam ergo , fratres, ncmo qUcTrat pervcrsa
Subtiktate cujusmodi figura erit corporum in resurrec-

tione mortuorum, quanta statura, quaks motus, quaks
SERMO CCCLXII, DE RESURRECTIONE MORTLORLM. 44?
inccssus. Sufficittibi quod resurgitcaro tua in ea specie,
in qiia Dominus apparuit, in bominis utique specie. St d
noli propler speciem timcrc corruplionem
si cijim non :
timucris corruptionem, non timebisct iJlam scntcntiam :

« (âro et sanguis regnum Uci non possidebit » nec in- :
cidcs in laqueum Sadducsrorum, quem proptcrca non

possis cvitare, quia putas ad hoe resurgcre homines ut ,
ducant uxores , ct gcncrent filios, ct agaut opcra vilse

mortalis. Si quEcris qualis erit vita ,
quis liominum hoc
polcrit explicarc? îta crit Angeloruni. Quicumque tiLi
potuerit ostendcre vitam Angclorum, oslcndet vitani co-
runi ,
quia a^qualcs futuri erunt Angehs. Si autem An-
gelorum vita ocrulla cst, ncmo qUcTrat amplius; ne per
crrorcm non perveniat ad id quod qUcfril, s( d ad quod
sibi ipse confinxerit. Pnrpropcre enim quicrit et fesli- ,
nans quaerit. Tu in via ambula veuics :;d palriam

; si ,
non deseras viam. 'rcnete crgo (^hristum, fratres, tcnete

fldeni, tenelc viam ipsa vos pcrducct ad id quod videre
:
modo non polcstis. In illo cnim capite apiparuit qnod

sperelur in membris in illo fundamenlo demonstratum
;
est quod in nostra apdificetur fide, ut postea perfkiatur
in specie : ne forte cum j)Utalis vos cernere , appareat

vobis aliqnid per imagincm fdsam qnasi (sse quod non
est, ct dimissa \ia in crrorcm dcviclis, cl ad palri.iUKpio
ducit via, id est, ad speciem <pio (liicil lidcs. iku, pcrve-

nialis.
XXVIIf. Dices Ouomodo viMinl Angcli?

: Sii(ii«ii
tibi scire hoc, quod non corruplihililci \i\iinl. facilius
cnim libi pohst dici (piid ibi noii cril. (pi:im cpiid ihi
erit. l*ossum enim el ego. IValrcs mci . brc\ilci- \obis pcr-
currcre quadani quie ibi non ernnl : cl hoc pro|»lerea
possuni, (piia ista cxpcrli sunms, et novinuis ea qUccibi
non crunt. Oiiid aiilcm ihi crit nondimi sumus fxpcrli.
« Per euim ambulamus, nondum per speciem:
ficlem
» quandiu sumus in corpore, percgrinamur a Domino^. »
Quidergo ibi non erit? Ducereuxorcm, ut iilii propagen-
tur; quianonestibi mors non ibi erit crescere,quia nec :
senescere : non erit refectio, quia nec defectio : non ibi

erunt negotia, quia nec indigenlia; nec ipsa laudabilia
opera hominum innocentium, qucie cogit operari egestas et
necessitas bujus vitae. iNon enim dico tantummodo non ibi
futura operalatronum autfoeneratorum,sedipsa quae inno-
centes bomines operantur propter indi gentiam sui)]evanda-
rum liumanarum necessitatum , non ibi erunt. Saljijatum
erit perpetuum, quod a Juda?is celeljratur temporaliter,
a nobis autemin aternum intelligitur. Quies erit ineifa-
bibs, quse expiicari non potest, sed, ut dixi, utcumque

expbcatur , cum dicuntur quae ibi non erunt. Ad illam
qiiietem tcndimus, ad illam spiritaliter regeneramur. Si-
cut enim ad laljores carnaliter nascimur, ita ad (piietem
spiritaliter renascimur : clamante illo : « A^ênite ad me
» omnes qui laljoratis et ouerati eslis , et ego rciiciam
» vos^, » Hic pascit, iiji pcriicit : liic j)romittit, iiji red-
dit: bic signiticat, ibi exprimit. Cuni autem in illa Jjea-
titudine et spiritu et corpore perfecti saivique fuerimus,

ista negolia non erunt; nec illa iiji erunt, quse liic lau-
dantur in ijonis operibus Cliristianorum. Quisenim non
laudatur Cliristianus porrigendo panem esurienti polum-
que sitienti vestiendo nudum, suscipiendo peregrinum.
,
pacando btigiosum, visitando a^grotum, sepcliendo mor-

tuum consolando higentem ? Magna opera piena mi-
,
,
sericordiae, plena laudisetgratiae. Sed necipsa iiji erunt:

quia opera misericordicC necessitas miscrioe com.paravit.
Quem pascis, ubi nemo esurit? Cui potum das, ubi nemo
sitit? An vestiturus es nudum, ubi omiies ipsa immorta-

1 I Cor. V, 6, 7. — '^
Matth. xt, 28.
I
SKP.MO CCCLXII. DE RESURP.tCTIO.NE MORrUORLM. 4^9
lilate vestiti suiit? Audisti paulo ante tunicas saiicto-
rum , loquente Apostolo : « Oportet corruptibile lioc
» induere incorruptionem^. Lbi induere sonat indu-
» ,
mentum indicat. Hoc indumentum Adam perdidit, ut

peJles acciperet-. An peregrinum suscepturus es, ubi
omnes in patria sua vivunt? jEgrotos visitabis, ubi om-
nes eadem incorruptionis firmitate vigebunt ? Mortuum
sepulturus , ubi semper vivunt? Litigantes concordatu-
rus, ubi omnia in pace sunt? Tristes consolaturus , ubi
onnies in aeternum gaudebunt? Quia ergo cessabunt si-
mul miseriae. cessabunt bsec opera misericordiae.
XXLX. Quid crgo ibi agetur? jNonne jam di\i, faci-
lius me dicere quid ibi non erit, quam quid ibi erit? II-
lud scio. fratres, quod non sumus dormitaturi vacando,

quia ipse somnus su?jsidium defectionis datus est
et
animae. Quippe intentionera pcrpetuam mortales sensus

agitantem non ferret fragile corpus, nisi sensibus consopi-
tis ad eamdem agitationcm lcrendam repararetur ipsa
fragilitas ; ct quemadmodum e\ morte innovatio futur.
est, n unc ex somno vigibitio fieret. Ibi ergo non erit
sic
Lbi enim non est inors, nec imago mortis erit. Xec ta-
men cuicpiam subrepat timor ta'diurum , cum ei dicitur
quod semper vigilaljit , et non aget aliquid. l*ossum di-
ccre , et quomodo (juidciii fiiluiiim sit, non possum di-
cere, ({uia nec \idere adiiuc pussuin : tamen aliipiid non
imj)udenler dico, quia de Scripturis dico, (piae il)i erit
aclio nostr.i. Tota a( tio nostra : Amen et Alleluia erit.
Quid dicitis, fralres? Vidco (piod auditis et gavisi eslis.
Sed nolile ileruin carnali cogilalione contiislari , (piia si
forte ali(piis veslruin slctciilct divciil (|uoli(lic : Auicii ct
Alleiuia, licdio iiiarcescel, cl in ipsis \oi iims (ionnilal>it,
t'L tacere jain volet ; et |)ropU'rea pulet sibi cssc aspei*-

' I (lor. XV, ii, — '^
Clen. m, ai.
cxxviii. ag
nabileni vitam , et non clcsiclcrabilcm , dicentcs vobis-
mctipsis : Amcn et AUcliiia sempcr dicluri sumiis , (|uis
durabit? Dicam ergo , si potcro , cpiantum polero, jNon

sonis transeuntibus diccmus Amcn ct Alleluia, sed af-
fcctu animi. Quid cstcnim Amcn? quid Allcluia? Amen,
est verum : Alleluia, laudate Deum. Quia ergo Deus ve-
ritas estincommutabilis, sine defectu, sine provectu, siue
detrimenlo, sine augmcnto, sine alicujus falsitalis incli-
natione, perpetua, et stabilis, et sempcr incorruptibilis

manens; bgec autcm qu£e agimus in crcatura et in ista
vita, velut figurce sunt rerum pcr significationcs corpo-
rum, et quaedam in quibus ambulamus per fidem cum :
viderimus facie ad faciem quod nunc vidcmus per specu-

lum tunc longc aho et ineffabililer alio af-
in senigmatc,
fcclu diccmus Verum cst ct cum boc dicemus

: Amcn : :
ulique diccmus, sed insatiabili satietatc. Quia cnim non

dccrit aliquid idco salictas
, quia vcro illud quod iion :
dccrit scmper delectabit, idco quaedam, si dici polcst.

insatiabilis satictas erit. Quam ergo insatiabilitcr satia-
beris veritate, tamen satiabili veritate dices : Amcn. Jam
quale est quis polcst dicerc : « Quod oculus non vidit .
» nec auris audivit, ncc in cor bominis ascendit^?»

Quia itaque sine aliquo fastidio et cum pcrpetua delec-
tatione videbimus vcrum, et cc^rtissima evidentia contuc-
bimur, amore ipsius vcritatis acccnsi et inhaerentcs ei
dulci ct casto amplcxu codemque incorporeo, tali ctiam
voce laudabimus cum, et diccmus Allcluia. Exultantcs^ :
enim sc ad parilcm hmdcm flagrantissima charitate invi-

cem et in Deum , omncs cives ilhus civitatis dicent : Al-
leluia : quia dicent : Amcn.
XXX. Haec igilur vita sanctorum ctiam corpora co-
rum connnutata in coelcstem et angclicum statum sic
* I Cor. 1,9. — ^ Fortc ExliortaDtet.

':
SERMO CCCLXII, DE RESURRECTIONE

3J0RTL0RL.M. 45l
implcbit, atque immortalitcr
vegetabit . iit ab illa Leatis-
sima contemplatione et laude
veritatis, nulla corruptio
necessitatisavertat aut avocet. Ita
illiscibus erit ipsa ve-
ritas ipsa autem requies tanquam
:
recubitus. Ouodenini
dictum est, quia recumbentes epulabuntur
. sicut dicit
Dominus :
.Oma mulli venienta.b Oriente et
Occidente
« el recumbent cum Abrabam et Isaac et Jacob in regno
» Patris meii boc signincatum est : >;
. quoniam nK.-na
requie pascenlur cibo veritatis.
Talis cnim cibus reficit
'
et non deficit implet et integer est : tu
;
consummaris
ipse non consumilur. Tabs est
ille cibus non qualis iste .
quideficit ut reficiat, et ne vitam

finiat qui eum accipit',
ipsefinitur. Kecubitus ergo ille,
sempiterna reqnics erit
cpulcT ill£e, veritas inroinnuitaljiJis
erit epulatio illa ' :
vita cTterna erit, id est

ipsa cognilio. Quia a HcTC est ,
- Jnquit, vita «tern.i, ut cognoscant

te solum vcrum Deum
«ctqu.-m misistiJesum Christum^. »
XXXI. iNimi quia illa \ita in contemplarione
v(ri' tis
non solum ineirabiliter, sed quia ct
perma- del.ctabiliter
nebit, multis locis Scriptura
lestatur, qua> omnia
com-
memorarc non possumus. Inde est illud
Oui dili-it : -.
»me, mandata mea cuslodit et ego dilioau^ °.| ;

eun,
» ostendam me ipsum \\\i\ » Tan.pi.m
cnim fruclus et
merces ab eo qui.ren-liir, .piia mand.ila
ejus custodiiin-
tur :
'. Oslendam,
in(|iiii, mi. ipsum illi. o
perfeclam bea-
tiludinem poiicns, ul co},moscatur
siculi est. Indeestct
dlud :. Dilcclissimi, lilii Dei sumus,
sed nondum appa-
" '"" M'"<l «HiMus. .Scimus quia cuin
a|.|.aru(Tit. similes
» ei (•iiiiiiis; (pii;, \i,|,.bii„„s eum siculi csl ^'
.,1,1,0 ot
.nposiolus Pauliis:. 'lui.c, iii,p,ii, j;,, i,. ,,| i;,,.;,,,, 5 ,,
guia eliain dixil :,li„ |o,o : „ 1„ ,.ai,„|,.,„ i„,,ni„,,,„ ,,,„',^.
' M..ih .... . .. _ V

j,,., ,,„^ 3. _ 3 n. -
— ' i Cor. xui, f a.
x... ... 4
. j,,., ..^
'
,
452 S. ALGISTIM EPISCOPI
» formamur a gloria in gloriam, tanqiiam a Domini spi-
» ritii^ » Et in Psalmis dicit : « Vacate. et videte, quia
» ego suni Tunc ergo optime videbitur,
Dominus-. »
quando summe vacabitur. Quando autem summe vacabi-

tur, nisi cum transierint temjoora laboriosa, tempora ne-
cessitatum, quibus modo obstricti sumus, quandiu terra
parit homini peccatori spinas et tribulos, ut in sudore
vultus sui manducet panem suum? Temporibus ergo
terreni hominis omni ex parte transactis et dic caTestis ,
Lominis omni ex parte perfeclo, summe videbimus, quia

summe vacabimus. ''inita enim corruptione et indigentia
in resurrectione fidelium, non erit propter quod labore-
tur. Ouasi enim diceretur: Recumbite et manducate; ita
dictum est « Vacate et videte. » Yacabimus ergo et vide-

:
bimus Deum sicuti est; et videntes laudabimus Deum.

lit hasc erit vita sanctorum, haec actio quietorum, quia
sine defectu laudabimus. die laudabimus sedNon uno :
sicut dies terminum lemporis ita laus

ille non liabet ,
noslra non habebit terminum ccssationis, et ideo in sa?-

cula saeculorum laudabimus. Audi eliam hoc Scripturam
dicentem Deo, quod nos dcsideramus « Beati qui habi- :
domo tua, in saecula SECCulorum laudabunt te^. »

» tant in
Conversi ad Dominum ipsum deprecemur pro nobis et

,
pio omni plebe sua astante nobiscum in atriis domus suce

qujm custodire protcgereque dignetur per Jesum Chris- :
tum filium ejus Dominum nostrum, qui cum eo vivit et

regnat in saecula saeculorura. Amen.
* 2 Ci r. iif, i8. — 2 psq) xi.v, II, — 3 ij. Lwxiii, 5.
SERMO CCCLXIII, DE CAMICO EXODF. 4^3
SERMO CCCLXIlIi.
De Cantico Exodi.
I. Senslm nostrum , fratres charissimi , in Scripturis

sanctis consicleranflis atque tractandis regcre debet earum-
dem Scripturarum manifestissima auctoritas; ut ex eis
quae aperte dicta suut ad nutriendos nos, ea quae obscu-

rius dicta sunt ad exercendos nos, fideliter disserantur.
Quis enim audeat aliter exponere sacramenta divina,

quam coide atque ore aposlolico praedicatum alque
prsescriptum est? Dicit autem apostolus Paulus : « Nolo
» vos ignorare. fralres, quia patres nostri onmessub nube
» fuerunt, et omncs per mare transierunt, et omnes in
» Mojse baptizati sunt, et in nube, et in mari ct omnes ;
» eamdem cscam spiritalcm manducaverunt et omnes ,
» eumdem potum spiritalcm bibcrunl. lUbcbant autem

» de consequcnte cos pelra ; petra autem erat
spiritali
» Christus. Scd non in plurimis eorum bencplacilum cst
w Deo. Proslrali cnim sunt in dcscrto. Ihcc autcm figura-
» nostra; lacta' sunl, ut non simus cupicnlcs mala. .sicut cl
» illi cupicrunt. » Vx [)aulo post : « Oiiinia lia^-, iiiquit,
» iii figura c()iitiiig<'l)aiil illis : scripla siinl ;uilciii ad cor-

» reptioiiciii nostiam, iii (pios liiiis sa( iiloriiin dc\cnit-'.
II. Iliiic ita(pic, dilectissimi, iiiiiliis lidcliiiiii (hibita-

verit, li-aiisiliiiii illiiis popiili pcr mare llubruin ligurain
fuisse baptisini iiuslri : ut a diabolo ct aiigclis cjiis, tpii
nos, taiHjuam Pharao et ^ligyplii, lulo caniis obnoxios
' Aliiii i t'.\ S I iiumili.iui». — '^ I Cor. \, i-ii.
454 »• AUGUSTINI EPISCOPI
vclut latcrum opcribus cntlcrcbanl, ilucc Domino nostro
Jcsu (llirislo, cujus tunc ligurani JMojscs gcrcbat, pcr
Laptismum libcrati : « Cantcmus DoniiMO : gloriosc cnim
w magnificatus cst; cquum ct ccpiitcm projccit in mare^. »
JNobiscnim mortui sunt, qui nobis jam dominari non

possunt quoniam ipsa dclicta noslra, quae iios iili sub-
:
dilos fcccrant, lavacro gratice sanctse libcratis iiobis

tanquam in mari submcisi 'alque dclcta sunt. « Cantemus
» crgo Domino:gioriose cnim magniticatus cst; equum ct
» equilcm projccit in mare, supcrbum dc- » supcrbiam ct
levit in Jjaptismo. Jam quippe bumilis subdilus Dco
caiitat boc canticum. Nam superbo gioriam suam quee-
renti, et se magnificanli non cst gioriosc magniiicatus

,
Dominus. Jusliiicatus autcm impius, crcdcndo in cum

c|ui justilicat impium, ut clcputctur fidcs cjus ad jusli-
tiam, ut justus cx fide vivat ; ne ignorans Dci justiliam,

et suam volcns conslitucrc, justitiae Dci non sit suljjcctus;
verissime cantat adjutorcni et protcctorcm sibi Dominum
in salu*'.em, Deum suum, qucm bonorificat. JNcquecnim
est ex illis clatis, cpii cognosccntes Deum, non sicut Dcuin
bonoriiicaverunt. Dicit itaque, « Deus patris mei. » Deus
est enim patris Abraham, qui credidit Dco, et deputatum
est illi ad juslitiam. Et idco parvuli, non de nostra jus-
titia prtFsumenlcs, scd dc ipsius gratia, magnificamus
Dominum, quoniam ipsc « Conterit pugnas, » qui pax cst
nostra. Kt ideo « Dominus nomen esl iJli- »ci'i dicimus :
apud Isaiam: « Posside nos-".» Dominus nomenest iili. »

INon cramus, et fccit nos:pcriciamus , ct invenit nos :
vendideramus nos, et cmit nos. « Dominusnomcn cst iJli.
» Currus i'liaraonisct cxcrcilum cjus projccit in marc^. »
Et cxaltationcs sascularcs ct catcrvas innumcrabiliuni ,
peccatorum, quae in nobis diabolo militabant, delevit in

• Exod. XV, r. — 2 i|,ij 3. ^ 3 iâi. xxvr, i3. — "*
Exod. xv, 4.
SERMO CCCLXIII, DE CAMICO EXODI. 4^5
baptismo. « Ternos stratores^ » curribus imposuerat, qui
nos timorc doloris, timore humiliationis, timore mortis,
persequendo terrebant. Hcecomnia submersa sunt in Ru-
bro mari , quia illi consepulli sumus per baptismum ia
mortem, qui pro nobis (lagellatus, exbonoratus, et occi-
sus est.lta Rubro pekgo omnesbosles operuit, qui cruenta

niorte. qua nostra ])eccata consumerentur, baptismum
consecravit. Quod si hostes nostri devenerint in îrofun-
duni tanquam lapis, illos solos possidet; et cum illis solis
est duritia diaboli, de quihus scriptum cst : « Peccator

)) cum in orofundum venerit malorum. contemnit'^. »Non
eniin credunt dimitli sibi posse qu.c fecerunt : et ea des-
peratione gravius alfiusque merguntur. Scd. " Dextera
»tua. Domiiie. glorificata est in virtule. dextera nianus
» tua, Domine, confregit inimicos, et multitudine majes-
» talistUiE, Domine,contrivisli adversarios. Misistiquippe
» iram tuani, et comedit eos tanfjuam stipulam^. » Ti-
muimus enim le nascentem ^, et credidimus in le, et omnia
delicta nostra consumpta sunt. Nam quare« Per spirituni
» irtc Domini di\ isa est aqua ct gelaverunt tanquam ,
» murus aqUtC, gelaverunt fluctus in medio mari^ » cum ;
in ista divisionc aqmie, gclanlibus fluclibus, via patuerit

populo liberato. (!ur ergo non potius ])er spiriluin mise-
ricordiir- Domini divisa est a([ua? nisi <piia lerior iiir Dei,
qiiiun (oiilcmiiit ille ])('eciilor . (jiii venil ad ]>rol"uiidiim
miiloiiini. ijisc ((iiii|)(Hit iul biiplismum , ul pcr iupiam
non pni fociinlem , scd Iranseuntes ])cr \i.iin libcrcmur?
« Dixit inimicus: IN'rsc(pi;ir, ct comprcliendinn ; ])arlibor
wspoliii, el rcplcbo iiniiiiiiin mciiiii ; iiilcrll(Miim gladio
» meo, dominahiliir manus mea". » ISe(|ue iiilclligii iiii-
niicus vim Doir.inici sacramcnli, (piic csl in ba])lismo
' ApuJ Lxx. TpitjTaToj. — ^ rrnv. xviii, 'i. — ' I''miiI. w ,

('), - .— * /<>.'.•
irascfiitcii). — * Exod. xv, S. — •'

Ujiil. p.
salutari, eis qui credunt et sperant in euni : et adhuc
putat etiam dominari baptizatis posse peccata, quoniam
caniis fragililate tentantur, ncscicns ubi, et quando, ct
quomodo perficiatur plena totius liominis rcnovatio, qiue
in baptismo inchoatur, et praesignatur, et spe certissima
jam tenetur. Tunc enim et mortale hoc induct immorta-
Htatcm, et evacuato pcnitus omniprincipatuctpotcstate,
erit Deus omnia in omnibus. INunc autcni, cpiandiu cor-
pus, quod corrumpitur, aggravat animam, dicitinimicus
«Perscquar, ct comprclicndam. Scd misisti spiritum
» tuum , .et operuit eos marc^. » Modo nou dicitur spiri-
quando mare operuit inimicos et pauio ante
tus irse Dei, :
Per spiritumiraetupe divisa est aqua »cum

dictumest: « :
pcr hoc potius transiens Dei popuhis hbcratus sit. Scd

nimirum videtur Deus non irasci, cui Slmt impunita pec-
cata, et niagis ingravescit. Undc plumbo comparatus in
profunda dcsccndit, tanto magis, quanto magis vidct eos
qui per fidcm justificati sunt, et pro spc futurae vitaD
praesentia mala tolerant, in laboribus visere, in quibus

eos perf(Tcndis confirmat S[)iritus Dci. Misit crgo Deus
Spiritum suum ad consolaiidos ct cxercendos in laboribus
justos; ct operuit mare impios. non solum putantcs nihil
interesse intcr se et illos ; scd potius aistimantcs illis essc
iratum Deum, cjui tantis tribulationibus aflligcrentur,
sibi autem propitium ,
qui tantis prosperitatibus lai^ta-
rentur. « Ita dcscenderunt tanquam j)Iumbum in aquam

» validissimam. Quis similis tibi in diis, Dominc; quis
» similis tibi ? gloriosus in sanctis, w qui non gloriantur in
se : « Mirabilisin majestalibus, qui facis prodigia. » Harc
cnim qucC tunc facta sunt, futurum aliquid praenuntia-

bant, cpioniam ligura^ nostrae fucrunt. « Kxtcndisti dcxte-
» ram tuam, transvoravit eos lerra^. » Nullum ceite
* Exod. XV, lo. — * Ibid. 1 1, i?..
,,
SKRMO crCLXlII, DE CANTIGO EXODl. l\S']
iEgjptiorum illo tempore terrae hiatus absorbuit; aqua

coopcrti sunt, iii mari perierunt. Quidest ergo : « Exten-
)) disti dexteram tuam. transvoravit eos terra? » An recte
intelliginius dexterani Dei eum, de quo Isaias dicit:«Et
» brachium Domini cui revelatum est^ ? w Ipse est enim
unicus Filius, cui nou pepercit Pater, sed pro omnibus
nobis tradidit illuni. Atque ita in cruce extendit manum
suam dexteram, et transvoravit impios terra, cum se
victorcs, et illum contemplibilem putabant.« Terra enini

» tradita cst in manus impii, et faciem judicum ejus ope-
» ruit-, ) id est, Divinitatcm ejus. Ita gubernavit Domi-
nus populum suum. tanquam illo ligiio [)orlatum. ubi
terra, id est. caro Domini cxtenta impios transvoravit.
iSeque enim navi transivit ])opulus inare. iit « Gubernasti»
proprie diceretur. Sed « Gubernasti justitia tua populum
» tuum. » non praesumenlem de justitia sua, sed ex fide
viventcm sub gratia tua : « Pojiulum tuum buiic, qucm
» libcrasli^. Novit cnim Dominus (pii sunt ejus '. »
111. « ExhortaLus cs in virlutc tua , » id csl, in (lliristo

tuo. Quia quod infirmum cstDei, fortius cst hominibus.
Et si crucidxus cstcx inlirmitatc. scd vivit in virtulc Dci.
« Exliortaluscsiii Nirlutc tiia, ct in iclcctioiic saiicla tua.»
In co quipj)c ([iiod carnis mortalitas in illo rcfccla csl pcr

rcsurrcctioiicm , ct in illo jam coriii|)lii)ilc lioc iiiduit
iiKOiru])tioiicm , cxliortali sumus iii futuium spcraiitcs

ct proptcr liaec oninia praesentia tolcrantcs. Kcslal cnim
post baplisiiium transitus pcrcrcmiim, pcr \ilain (juif
agitur iii sj)c , doiicc \ciiiamiis ad lcriam piomissionis
lcrram vivcnliiiiii ul)i iiohis cst porlio Domimis, iii ;rlcr-
iiam Jcrusalcm ; (pio (lonrc Mnianius , lota isla \ila crc-

nius nojjis c^l , cl lola lcnlalio. Scd iii co (pii \icil siccu-
ium, viiK il omiiia jxipuliis Dci. Nam si( iil iii l)a[)lisiiio,
' Isai. I.III, 1, — ''.lol). i.\, a(, — ••

I.xod. .\< , i'5. — ' i lint n, ly
458 s. AUGUSTINI EPISCOPI
tnnf[unm liostes a tcrgo insoqiicnles ,
pra^terita peccata
clclenlur : sic post bapLisnuim , in itinere vilae liujus,
cum rscam spiritalem manducamus . et potum spirilalcm
bibimus, omnia nobis aclvcrsantia supcramus. Terruit
quippe iiiimicos \'ix nostrpe nomen Imperatoris nostri.
Prius enim surrexiL ira gentium ad perdendum nomcn
cbrislianum; ubi autem ira nihil potuit conversa cst in ,
dolorem, et m;igis magiscjuc bde crcsccnte atque occu-

panteomnia, dolor convcrsus est in timorcm ut ct su- ;
])crbi liujus sa?cub tanquam volatiba coeli sub umbra ,
olcris ilbus, cpiod ex minutissimo grano sinapis mulLum

crevit, rcfugium protectionemque conquiranL. Sic cL in
boc canLico, ubi commemorantur ea ,
qute tunc in fjgura
conLingcbant in illis. servatus est ordo irse, doloris , et
timoris gcnlium. « Audicrunt, inc|uit, gentes, ct iraLac
» sunt ; dolores comprcbcndcrunt babitatorcs Pbilistiim.
» Tunc fcstinavcrunt , id cst . conturbati sunt, duces
^> lulom, et principcsMonbitarum apprebcndit eos tre- :
» mor : Labucrunt omnes inbabitantes Cbanaan. Incum-

» bat in cos trcmor , ct timor magnitudinis bracbii tui.
» Fiant Lancpnm lapidcs, donec transeat populus tuus,

)j Domine , donec transeat populus tuus bic ,
quem ac-
» quisisti^. » Sic factum cst , sic fit. Admiratione stu-*
pcntes tanquam lapidc^s fiunt inimici Ecclcsi*, doncc

transeamus ad palriam. Scd cL qui resisLcre tcntaverint,
sicut tunc Amalecb extentis manibus Movsi , ita nunc in

signo crucis Dominicae superantur. Atque ita iuLroduci-
niur, aLcpie plantamur in monLc ba^^rcdiLatis Domini,
qui ex parvo lapidc , qucm vidiL Daniel, creviLct imple-
vit univcrsam tcnram"'. \\?ec praeparata esL IiabitaLio Do-
niini. Tcmplum enim Dci sancLum cst, cL sanctificatio
domus ejus quas ab ipso esL. « Templum enim Dei sanc-

1 Exod, XV, 14-16. — ^Dan. 11.
SERMO CCCLXTir, DE CANTICO EXODI. 4^9
« tum rst , ait Aposlolus , quorl pstis vos^. » Et nc quis-
quiim rcspicorct r.d lcrrcnam .lcrusaJcm ; ulji lcnq)!Lim
islud tiguram (pianiclam lcmporaJilcr gcssit,sicut opor-
tuit, signiiicavit quod cst
dc rcgno tetcrno sc diccrc,
selcrna Jcrusalcm. Scculus cnim
fletcrna lieercditas Dci ,
ait « Quae pnpparavcrunt maijustuffi, Domine

: qui ,
wrcgnas scmpcr, ct in scnq)ilcrnum ct adliuc^. » Est- ,
nc quid ullra qiiam « lu scmpilcrnum? " Quis Iioc dixe-

rit? C'ur crgo addidit, « Va adliuc? » Kortc quia solct
scmpitcrnum et pro longo nimis tcmporc inlclligi, ad
Ijoc addilum cst, « Et adhuc, » ut vcrum scnq)ilcrnum,
quod siac fme cst inlelligcretur. An quia rcgnat Dcus
,
« Scmpcr » in caÎcstibus, quae statuit in sjECuIum saeculi,

pra:^ccplum posuit ct non prcCtcribit, « Et in sempiter-
h num » in cis, quibus ex transgressione pneccpti postca
convcrsis peccata dimisit, ct cos acquisivit cx tenqiore,
eisque bcaliludincm sinc fine donavit, regnat « Et adhuc >^
incos, quos sub populi sui pcdibus in suppliciis juslis-

simis ordina\it? Acquc cnim quisquam cjus rcgno sub-
trabilnr, cujus oeterna lege in distributionV; dandi aUpu'
rcddcndi ct mcrilis praMniorum ahpic pdcnarum, ctjus-
tissima ordinationc, crealura; cuncltc cocMCcnlur. « Dcus
»enim superbis resistit, bumilibus autcm dat graliam"^.
» Quia inliavlt ccpiitatus Pbaraoniscum curril)us «•! as-
» ccnsoiibus in marc; cl addiixit snjx-r cos n«»minus
» aquas maris. I'"ilii aulcin isia(''l ambulavcrunl j)cr sic-
» cum ,
])cr nu'dium marc '. »
IV. IFoc canlavit Movscs ct filii Israi'I , boc Maria

propbclissa ct lilia' Isra('I (um ca, liocct nos modo , si\(>
Yiii cl lirmiiia', sivc spiriluscl «aro ii«>>lra. « 'Jui «'iiiin
» .Icsii (iliristi sunl , ail Aposlolus . cai iicni suaiii (iiui-
' I Cior. III, 17. — "'

llMtd. XV, 17, 18. — •'
J.tiul), i\,«). — * Ixinl.
XV, >.i.
460 S. AUGUSTINl EPISCOPI DE CANTICO, ETC.
» fixerunt cum passionibus et concupiscentiis^. » Hoc sig-
niricare cougrucntcr intelligitur tynipanum, quod assum-
psit Maria , ut liuic cantico consonarel. In ligno enim
caro extcndilur, ut tympanum tiat : et ex cruce discunt
suavem soiium gratia" confiteri. Humiles ergo pcr baptis-
mum facti gratiae pietate , et extincta ibi iiostra superbia,
per quam superbus inimicus nobis dominabatur, ut jam
qui gloriatur, in Domino glorietur : « Cantemus Domino :
» gloriose cniin magnificatus est ; equum et equitem pro-

'»jecit in mare-. »
1 Galal. V, 24 — 2 £xoil. xv, 1 1

S. AUR. AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI
SERMONES
AD POPULUM
CLASSIS V.
SERMONES DUIUI.
SKRMO CGCI.XlVi.
J)e Siinisonc.
I. Sa.mson forliludiucm lial)uil do gralia , iioii cl»' i\i-
lura. Nani si lorlis csscl naluia . ( lun ci (apilliis clciiu -
jclur, lorlilutlo nuii adiiMcrcliir. V.\ ul»i cral itla polcii-
lissima ('orliludo , iiisi iii co (jiioil Scripliira (li\il .
.' inccdchal < um illo S|)iriliis Doinini"^? » Ad Do-

inini Spiriliim |)ertiiu'bat illa roililiido. In S.iiiison njs
' .\lias ile 'rfin[>i>re 117. — '^

Jiidie. xiii, a5.
462 S. ALGUSTINI EPISCOPI
erat, in Spiritu plcnitudo erat. Vas inipleri et exinaniri
potcst. Omne autem vas aliuntle liabet complementum.
Idco in Paulo commcndata est, quando dic-
i])sa gralia
tus cst « Yas dectiouis^. w Videamus crgo Allophylis

qualcm parabolam Samson proposuit. « De cdcnte, in-
» quit, exivil cibus, et de lorti cst egrcssa dulccdo ^. »
Prodita cst haec parabola, ddata ad aniicos, solula cst;
victus cst Samson, Uic si justus est , latct : valdc in pro-
fundo est liujus viri justitia. INam et quod legitur victus
Llanditiis mulicbribus, et cpiod ad meretriccm intravit,
videtur bujus mcritum vacillarc minus inteJbgcntibus
secreta veritatis. Nam et Propbeta uxorem n)eie ricem
prsecepto Domini jubctur accipcre ^. lortassc potcrimus
dicere boc in Vetcri Tcstamcnto criminosa vd damnibi-
ba non fuissc, cjuandoquidcm lioc cpiod diccbat vcl age-
bat, propbclia crat. llcquiramus ergo quid eigniiicaverit
victus, quid significavcrit victor, quid significaverit cc-
dcns bbmditiis mubd^ribus, (juid signiricavcrit prodcns
secretum paral)o]ap, quid signilicavcrit intrans ad mcrc-
tricem ,
quid signifua\crit vulpcs capiens, ct pcr caudas
vulpium, quibus igncm alligavit, inimicorum fructus
incendcns. Ouos (juidcm fructus de compcndio incen-
dere poluit, si non in vulpibus mjstcrium cogit;irct.
JNunupiid cnim slipula arida ardcrc non poluil, nisi igncm
pcr cam vulpcs Iransfcrrcnt? intdliganms ergo grandia
latere nystcria.
II. Quid crat Samson? Si dicam ("Ibristum signifi- :
cabat , vcrum milii diccre vidcor scd conlinuo occurrit

;
cogitanlibus : Kl (ibristus vincilur })Iandiliis mulicbri-

bus? Et (^bristus (pioniodo inldligiiur ad mcrctriccm
inlrarc i olnissc:' Dcindc ct (-brisUis quar.do ca])ite nu- ,
datur, capillo radilur, virtute spoliatur, alligatur, excae-

> Act. IX, i5. — 2 Juciic, XIV, 14. — 3 Osee. i, a.
SERMO CCCLXIV, DE SAMSONE. 4^3
catur, illuditur? Evigila, ficlcs^, atlende quid sit Chris-
tus, non solum quid fecit, sed ctiani quid passus cst
Cliristus. Q)uid fecit? Operalus est , ut fortis : passus
est , ut iiifirmus. In uno iutelligo utrunique. Yideo Ibr-
litudinem Filii Dei , video infinnitatem lilii hominis. Ac-
cedit et aliud, quia Cliristus totus, quomodo eum Scrip-
tura commendat, et caput etcorpusest. » Sicut Gcclesiae
» caput est ChrisUis, ila Chrisli corpus Ecclesia est-. »
Et sola f{uidem ut non sit, cuni capile suo totus (^hris-

lus est. Hahet ergo Ecclesia in se fortes, hal)et infjrmos;
hahet eos qui soiido pane vescunlur, hahet côs qui ad-
huc hictc nutriendi suiit. Addo ahud, quod necesse est
confiteri : in ipsa societate sacramentorum, commuuica-
tione haptisuiatis ,
partici[)atione aharis , liahet justos,
hahet iiijuslos. Modo enim corpus (ihristi, quodnoslis,
in area est; [/OStea iii horreo erit. Tamen cum in area esl,
non recusat paleas suslineie : cuiui tempus advcnerit re-

poueiidi, Irilicum a paleis segregahit •'.
(Jiiicdain ergo
fecit Samson ex persona ca[)itis, ([uadain ex persona

cor{)oris, lotum tamen ex [«-rsona CJir.sli. In eo eiiim
quod virtutes et miraljilia 0|)eralus esl Samson. ca[)ut
licclesiae (Jhrislum si^nilicavit : in cô aiilein ({uod {)ru-
dentcr fecit, illorum ({ui in Ecclesia jusle vivuiit, imayi-

iiem gessit : uhi forte |»ricvenlus est et incaute egit, eos
qui in Ecclesia [leccaton^s buiilliyiiravil. Meiclrix ({uain
Samsoii iii (•oiiiugiiiiii siiiiiil, Ecclcsia esl. ({ua- aiile agni-
lioiH 111 iiiiiiis Dci ciiiii idolis loniicala fuiU ({uam |)oslea
sihi CliiisUis adjiiiixit. iN>sI(|iiaiii \cro ah c(t illiiiiiiiiala
fichim susce{)il, cliaiii l;oc iiiciiiil, iil [xr cuiii saliilis sa-
cramenta cogiioscercl , el ai) codcin rc\clareiilur ci m^s-
leria c(X'leslium se( lelorum. iSam ([Uicslio i{tsi i{UiC
couliitct , « De edenle exivit cilius, cl de Ibrli esl egrcssa
' Alias Evigila ftJein. — '*

F.jiluj. iv, if). — ^ Matlli. ni, »a.
464 S. AUGUSTINI EI'JSCOl'1
» dulcedo, » cjuid aliud sigiiificat quam (Ihristum a mor-

tuis resurgentem ? De edeiite utique , id est , de morte
quge cuncta devorat atque consumit exivit cibus ille qui
dixit : « Ego sum panis vivus ,
qui de roelo descendi ^. »
Quem humana exacerbavit iniquitas, et cui aceti et fel-
lis amaritudinem propinavit, ab eo plebs Gentium vitae

dulcedinem conversa suscepit, Ac sic de morlui leonis
orc, id est, de Christi morte, qui accubans dormivil ut leo,
apum, id est, Christianorum processit examen.Quod au-
tem dicit, « Non invenissetis paraboLim meam, nisi aras-
» setis in vitula mea ^ : » vitula Jia^c Ecclesia est , qua2

fidei mysteria, Trinitatis, resurrectionis, judicii pariter et
regni, in fines terrse per Apostolorum et sanctorum doc-
trinam ac pra?dicationem vulgavit , ct intelhgentibus
atque cognoscentibus a^ternte vitae praemia repromisit.
111. Sequitur autem, « Iratus est Samson, quia duxit
» sodahs ejus uxorem ejus. » Sodahs iste omnium lisere-
ticorum tiguram gessit, Magnum secretum, fratresmei.

Nam iKcretici, qui Ecclesiam diviserunt, uxorem Domini
sui ducere et abducere voluerunt. De Ecclesia enim
et de Evangehis exierunt, qui per impielatis adulterium
Ecclesiam , id est, Christi corpus in partem suam conan-
tur invadere. Unde lidehs servus et amicus Dominic^
ille
sponsa^ loquitur dicens : « Despondi enim vos uni viro

» virginem castam exhiljere Christo ^. » Et depravati
sodalis tangit fideli zelo et increpatione personam. « Et
» timeo , inquit, ne sicut serpens Evam seduxit, ita et
» sensus vestri corrumpantur a veritate quae est in Christo
» Jesu'^. >'Qui aulem sunt sodales, id est, ha;rctici de-
sertores, qui sponsam Domini invadere voluerunt nisi ,
Donatus, Arius, Manichaeus, et ca-tera vasa erroris et

perditionis? De talibus Apostolus dicit: « Audio in vobis,
1 Joan. vr, 4i, — ^ juJic, xiv. i8. — 3 2 Cor, xt, 2. — 4 jjjid, 3.
SEP.MO CCCLXIV, DE SAMSONE. 465
» inqult, scissuras esse Ego quideni : alius enim dicit :
» sum Pauli alius autem, Ego ApoUo; alius vero, Ego

;
» Cepha^^. » Videamus igitur mysticus isle Samson quid
fecerit offensus in uxore ab alicno. Cepit enim vulpes. id
est, adulterantes sodales. de quibus dicitur in Canticis

ranticorum: «Capite nobis vulpespusillas. exterminantes
» vineas Quid Capite ? Id
-. » cst, « "» est, comprehendite,
convincite, confutate ; ne exlerminentur Ecclcsiasticas
vinese. Quid cst aliud vulpes capere, nisi haerelicos di-
vinse Jegis aucloritale revincere, et sanctarum Scriplu-
rarum testimoniis velut quilmsdam vincuhs alligare atque
constringere ? Yulpes capit ligatis ignem caudis appo-
,
nit. Quid si])i volunt caud?e vulpium colligatae" ? Cauda^

vulpium quid sunt nisi postcriora hcereticorum qui , .
prima habent ])landa ct deceploria ligata, id est, dam- :
nata et ignem in fine trahenlia

, ut eorum fructus et :
opera consumant qui suis seduclioniious ac(juiescunt ?

,
Dicit liomini modo: Noli audirc ]ja'reticos, noli acquies-

cere haereticis. Respondet, Quare? .Numquid iljc et i]Jo
non andivit Ji.erelicos ? ISumqiiid et a]ius qin'lil)ct Chris-
tianus non lanta mala commisit, lanta aduheria fecit,
tantas rapinas exercuit ? Et quid illi contigit mali ? J?rima
vulpium sunt . qu;e scdiicli allciuhint ; et relro est ignis.
Wihil, iiiquil. illi conligit. jNumqiiid quia privcedit, post
se niliil IrahiLVenturusest ad ignem pixleriorem. Pu-

?
tas autem quia haeretici igncm Ir.ihuiit uiule ardeant
fructus inimirorum et ipsi noii ardchunt ? Siiic (hihio

,
cnim vnli)cs, uhi messes incendcrmil, ct ipsa' utiipic ;ir-
scrunl. Videtc ergo judicium haiclicis rclro. ([iiomodo
non vidcnl posl sc. Ilahcnl hlandinicnla , iil iniil.-canl,
primas pailcs siias lihcias oslcndiml in : jinlicio Dci iii
' I Cur. I, IV'. -— -'

('..iiil II, I ^-
C.XXVIII. 'J"^
46(1 S. AuntlStlNI EPISCOPl
ligatis caudis, icl est, in jiosterioriLus suis ignem tra-

hunt, quia improbitas praeccdit pa^nas suas.
IV.Quod autem intravit ad merctricem, si sine causa
fecit, quicumque fecit, immundus cst si autem pro- :
plieta fecit sacramentum est. Si non ita intravit ut con-

,
cumheret cum ea, mysterii causa fortassis intravil. Sed

concubuisse nonlegimus. Sequitur, « Inimici vero expec-
» tabant ad portas civitatis , ut comprchenderent eum ,
» cum a mcretrice, ad quam intraverat, hiissct egressus*.

» llle vero dormiebat. » Yidete quemadmodum non
scriptum est, quia mixtus est merctrici ; scd scriptum
est, quia « Dormicbat. Ubi exurrcxit, inquit, media nocte
» exiit , et abstuht portas civitatis ipsius cum seris, et
» easdeni portas levavit in cacumen montis , et ab Allo-

» phyhs tencri non potuit ^. » Portas civitatis, quibus ad
meretricem intravit abstuJit, ct in montem Icvavit. Quid
est hoc ? Infernum et amorem mulicris, utrumquc Scrip-
tura conjungit^. Infcrni imaginem tcnebat domus mere-
tricis. Recte pro inferis ponitur : quia nemincm repclht,
et omnem intrantem ad se trahit. Agnoscimus hoc loco
Redemploris nostriopera, postquam Sjnagoga, adquam
venerat , a sc pcr diabolum separata postcaquam est,
decalcavit eum, id est, in loco Calvariae crucifixit ad ,
inferna descendit ; et inimici custodiebant locum dor-

mientis , id cst , scpulcrum ; et capcre volcbant quem
vidcre non potcrant. autem dormicbat ibi, IIoc ideo lllc
dixi, quia vera mors crat. Quod dictum est « Media ,
» nocte surrexit » hoc significat quia in secrcto sur-

; ,
rcxit. Aperte cnim passus cst solis autcni Discipulis ct ;
certis quibuscumquc cum surrcxit nianifcstatus est. , ,
Ergo quod intravit, omnes viderunt quod surrexit, pauci ;
cognoverunt , tenucrunt et palpaverunt. ToIIit tamen

3v.dk. XVI, 2.-2 ibiJ. 3.
' 3 prov. x.\x, i6. —
,
*
SERMO CCCLIXV, DE SAliSONt:. 4^^
portas civitatis, icl est, aufert portas inferai. Quid est
portas inferni tollere, morlisimperiumremovere? Re-
nisi
cipiebat enim et non remittcbat. Quid autem fecit Donii-

nusnosterJesus Christus ? Ablatis porlis mortis, ascendit
in cacumen montis. iNovimus enim eum et resurrexisse,
et in coelos ascendissc.
V. Quid est autem quod in capillis virtutem habe-

bat? Et hoc, fratres, diligentcr attendite. Yirtutem non
habuit in manu , non in pede , non in pectore, non in
ipso capitc ; scd in capillis , in crinibus. Quid sunt ca-
piih, quid comae? Et nos videmus , et interrogatus Apos-
tolus respondet nobis : « (>oma velamentum est^. » Va in
velamento Christus liabebat îrtulem quando umbra; ,
veteris Legis eum tegebant. (ôma ergo Samson iu vela-

mcnto erat; quia in Christo ahud videbatur. et ahud
intelligebatur. Quid autcm sibi vult quod proditum est ,
secrcluni, et dccalvatus cst Samson? Contcmpta cst Lcx,

ct passus est Christus. Christuni enim non occiderent
si Lcgem non contcmpsissent. Nam noverant ct ipsi quia
eis Christum non liccbatoccidcrc. Dicebant judici: .Nojjis (
«nonlicetoccidereahquem-. » DecalvatusestSamson. rc-

vehUa sunt condcnsa, rcniotum cst vclamcntum ct (ilnis- ;
tus qui JatcJjat apjuiruit. Ca[)illi aulcm rcdivivi caput

vestierunt: quia Jud.ri ncc rcsurgcntem Christum credere
volucrunt. Euit quidcm in molcndino ca-catus , fuit iu
domo carccris. Domuscarccris vel molcndinum. laborcst
hujus StTCuli. Lxctpcatio aulcm Samson illos indicat, qui
infidclitate caecali Cliristum ncc virlules operantcm . ncc
asccndcntcm ad ca-Icstia cognovcrunt. Cu'cii;is crfô
quam iiilul<'riiiit , circilalcm .hul.ioriMii sij,'iiilical)a!.
Christus autcm a .liidais ct comprcliciisus cst cl occisus :
sed magis interlicicnlcs occidit. Addii\(i iinl ({^'o (tiiii
' iCor. \t, (5. — "^

J(ia(i. xviii, 'Ji.
3...
iiiimici, ut illudcrciit ci. Jani liic iniagincm crucis atten-
ditc. Expansas cnim manus ad duas colunmas ,
quasi ad
duo ligua crucis extcndit; scd adversarios suos interem-
ptus oppressil , ct illius passio interfectio facta est perse-
quentium. Et idco Scriptura ita conclusit : « PJures

w mortuus occidit ,
qnam vivus occiderat^. » Quod mys-
terium in Domino noslro Jcsu Christo evidenter imple-
lum est : redcmptionem nostram ,
quam vivcns minimc
cclebraverat mortuus cclcbravit
,
,
qui vivit et regnat in
saecula sacculorum. Amen.
SERMO CCCEXV2.
De verm Psahniw. Eencdicam Dominum} qui tribuit
mihi intellcctum , ctc.
I.Cantavimus et diximus « Benedicam Domi-

, :
» num » utinam corde

: non ore tantum nam si ore ct , :
non corde sordcscit laus Domini in ore peccatoris^; ncc

,
sibi prodcst oris confcssio, si non sit intus charitalis pro-
fessio. Yidete, fratrcs non cst cliaritas virtus oris, ibi

:
sedem figit ubi pulclira

, cst amica sponsi. L'bi autcm
hccc pulchritudo Omnis gloria filiie rcgis ab intus^ »

? «
INon cst ahud ea gloria quam pulchritudo non cst aliud ,
ea pulchriludo quam charitas non est ahud charitas ,
quam vita. Ergo ut vivas, ama. Si amas, pulciicr cs :
amor bonum amor pulchrum. Si , absit illud pulchrum,
non vivis; specicm quidem habes , sed non intus. llcchi-
1 Judjr. XVI, 3o. — 2 \ii;,^ ,}} jntpr Vii,Mierianos. — 3 ^qcW, xv, p. —

* P!,al, sr.iv, I.'».
Slill.MO CCCLXV, Di; VEUSi; PÂI., XV. 4^Q
datur sepulcrum ilkul tantis fultuin coluninis , ettVingatur
marmor; quid aliud occurret quam horrendum cadaver,
ossa foetidavermes? Est itaque species scd
, cincrcs, ,
tegit mortuum, ad aspectum cujus liorrescis, fremis.
Putas autem mortuus dicat Benedicam 13ominum? » ; «.
Imo teste Scriptura « Non mortui laudabunt te Do- : ,
>;mine, neque omnes qui descendunt in infernum^. »

Aperi Evangelium, audies Dominum increpantem el di-
centem diabolo Obmutesce-. Quare? « Quia noii
: « )^
w mortui luudabunt te, ncqiie omncs qui descendunt in

» iufernum. » jNemo euni laudat, quem non amat; aut
si inimicus laudat, virtulem amat, quam in iuimicolau-
dat. Oui peccat . inimicilias exercet cum Deo necjue :
igitur Deum laudat , nec virtutem Dei laudal : quia laus

aliquod boiium est, quod non cadit in peccalum. Qui
aliqueni laudat et menlitur , calumniatur, aut irridet po-
tius quam laudat. Aufer a corde charitatem. solum supe-
rat mendacium. Vis ut mendacium laudet veritatem et ,
inde Deus sumat elogium, unde proficiscitur blasplic-

mia? Non magni ducunt saj)ientes. qui ab insanis ct
malis laudantur laudabiUir Dcus ab impuro ct im])U-
:
dentissimo corde a blaspliema ct amcnlissima menle?

,
Dic ergo Bencdicam Dominum, c[ui tribiiil milii in-

: «
» lellectum. » Insanus non es sanaliis cs, iiilcllrclum ,
liabes lauda Dcum luum (|ui Iribuil libi intcllci imn

: , ,
qui pitcstat oculum intelleclum, utcaj)ias; oculum ut :

,
asj)icias; caj)ias (jiianta sit laliliuloct loiigiludo ainoiis
Dei , asj)icias in aiiclorcm (;l coiisiiiuinalorciii li(K'i;ca-
pias (liai ilalcin . asj)icias (lliiisliim ; cliaiilalciii , iil
amcs; (lliiislum. iil bcncdicas; cl amando cl licncdi-

cendo cognoscas Doininiim, (jiii tibi (lil)uit inlcllccdiin;
et cognoscendo vivas: (jiiia . >< ILvr csl vila iclvrua, iit
I
IVal. cxiii, i;. — ^ Mari' i. a.».
47f> S« AUGUSTINI EPISCOri
» cognoscant te solum Deum , et quem misisti Jesum
>j Christum^. »
II. Scd unde, quaeso, tiLi intcllcctus isfe? Ycniet

aliquis de Iransvcrso. Qui naturam dedit dcdit
et dicet : ,
intellectum bonanatura, Lonus intcllcctus hanc bonam

; ;
sortiar, suflicit : neque enim intellectus erit degener; et

inde benecHcam Dominum, unde mihi tribuit intellec-
tum, hoc est, a natura. O haeretice, ergo bonam sorlitus
es naturam? Taceat Aposlohis et confundatur « Non :
» quod volo, inquit bonum hoc facio- » et tamcn bo-

, ;
nam sortitus cst naturam , et in hac bona natura , bonum

quod vult agere , non potest agcre. Vuk , desiderat , co-
natur : vuU infirme, desiderat incassum ; conatur frustra;
et contra quod vuU, quod desiderat, quod conatur, bo-
num hoc non pcrficit. bonam naturam, cujus imbe-
cilla vohmtas, irritum desiderinm conatus inutiles! ,
Partes suas agant philosophi maximam tibi gratiam

, et
liabebunt, qui tam gratuito bonam eis naturam indulges.

Quid inde? Noverunt coehnn , noverunt terram : nove-
runt mare , abjssos rimantur . abstrusa naturae scrutan-
tur, sciunt rerum discriniina diflbrenlias essentias; de
, ,
his omnibus rationem reddunt quid inde ? Perge , dic ;
amplius. Post lot tantaque deficiunt, nec sicut Deum

glorificavcrunt , et in cogitationibus suis evanucrunt , et
insipicntcs facti sunt, cum se sapicntcs arbitrarcntur, et
mutaverunt simihtudinem Dei in similitudinem vilali

comedentis foenum et ctTusi sunt in crrore Baahm et
, ,
occ3Pcavil eos Deus sspculi, et tradili sunt in ignominiosas

passiones, et similcs facti sunt iis quvc adorabant^. Et ta-
men bonanatura gaudebant, et pcr naturam intellcctu.
insane, vides an htec natura tribuat intcllcctum ,
quo
Deum benedicant? Quin polius tribuat intellectum ,
quo
' Jonu. XVI), 9. — 2 Rom. vii, i3. — 3 Roin. r, ?. r 25.
SERMO CCCLXV, DE \ERSU PSAt. XV. /(^l
Dv.o malcclicaiit, ct aflvcrsus (^reatoreni cxurgant? Dicite

potius, fralrcs : « Jjcncdicam Dominum, qui tribuit mihi
» intellcctum : » nisi tribuissct , non intcilcxisscm ; nisi
intellcxisscm , nunquam hencdixissem : intellectum tri-
buit oculum dcdit. Caeca natura, quo ipsa caret non
,
praestat. Fac tibi intellectum, ct te facies caecum Lu- :
men quod in te est tenebrae sunt. Dic ergo « Illumina

, :
» lenebras meas ne unquam obdormiam in morte^. »

,
Quid cstobdormirc in mortc? AJiquid a natura sperarc,

brachium suum carnem facere sibi ipsi intellcctum fin- ,
gere hccc qui fcccrit non tantum in morte cst. scd ob-
: ,
dormit in mortc, plus quam quatriduauus est ,

plus quam
fcetet. Si tantum in morte esset, suscitari posset scd ia :
ipsa morte plus quam fcrreum somnum dormit, in ca rc-

quicscit. Actuni cstde eo.
III. Sed vis scire quid egerit is ,
qui bouam gortilus
erat naturam? Dixit-ne ut tu : In bona natura, bouu8
mihi cst intcllcctus. ct qui unum tribuit, ahcrum non
ncgavit? Allidamus scor[)ium, coutcramus, obstruatur
iniquitati os suum. Lcgc : « Sortitus suni animam bo-
» nam-. » Pcrgc, audianius ({ualcm naciiis fucris thcsau-
rum ,
qui fortasse vcrtelur in carboiics , ct utinaui in car-
boncs (jui supcr caput tuum congcsti absumant supcrllua.

« Lt cum csscm magisl)0uus, vcni ad corpus incoinqui-
» nalum : ct ut scivi quod non aJiicr coulincre posscm ,
» jiisi Dcus dct, ct h()(' ipsum crat sapientiiC, cujuscssct

» dotmm cognosc(;rc ; convcni Domiimm. cl dcprccalus
»sum'^. » Ycrissimc sortilus cs naluram bonam , (juis
ncgct? Nam ct (haholi nalura hona csl . ct onuiia (pi.c

Deusfecit, hona siinl ; scd in hac naliiia Wcvi hon.i , lii
sapicnlcm inlcllcclum li.ihcbis, (pio possis nb^lincrc a

concupis(cntiis ct dcsideriiti, (puG militaut advt^rsus ani-
' âl. XII, 4. -— '*
S«p. VIII, lU. — -*
Ijjid, 20, ai.
47'^ S. AUGUSTINI EPISCOPI.
mani, sinon clodcrit? Disce, liaerelice, disce tandem.
Deiis
Et scivi quod nou aliter continere possem nisi Deus ,
det et in hoc pra?cipuum sapientiae qua? tota est intel-

:
,
lectus scire unde contineas, et non aliter contineas nisi

,
a solo Deo. egregiam naturam quae a nullo abstinere ,
potest, ncc aiiter potest , si Deus non dcde-

nisi ut ruat,
rit intellectum quo non ruat! Cantemus ergo, fratres,
,
cantemus : « Renedicam Dominum, qui tribuit miiii in-

»tellectum, » dcdit naluram, dcdit intellcctum ; sanavit
naturam ,-sanavit intellcctum. In utroquc pius Samarita-
nus miscricordiam exhibuit, descendit , alligavit vulncra,
vino quod intclligimus, tcrsit, curavit, in stabulum tulit,
hoc est, in Ecclcsiam, hospiti commendavit. Quali hos-

piti? Spiritui sancto EcclcsitE sanctae inhabitatori. Is
acccpta moncta, scd <[uam conscisso sacco clhidit qui
pro miseris solvit , oleo suo , unguento suo , vulncra na-
turae jacentis et expirantis sanavit, et eodem oleo quod
accendit, tcncbras mcas ilhiminavit, et intcllcctum luci-
dum fecit. Hoc si non crcdidcris, non tibi crit Samari-
tanus , et peribis in vulncrc . qui medcntis manum rcnuis
admittere.
lY. Interrogcntur Aposloli, ct dicant quis in illo
quinquagcsimo a resurrcctionc Donnni die Iribuit illis in-
tellcctum ? An fortassis excitaverant illi strepitum tcrri-

bilcm ,
quo concussus cst locus quo cxpcctabant pro-
, in
missa Patris? Fortassis acccnderunt illum supcrnum
ignem , c|uo loli ardebant? Fortassis linguas illas ignitas
ipsi creaverunt? Forlassis ipsi divina illa muncia , cx

quibus cst intcllcctus, sibi procuravcrunt, ctin se sccun-
dum desidcria cordis cHudcrunt? Hoc c|ui ait, nullam in
hoc sacro c|uiiicjuagenario partcm habct; iiec accipit in-
tellectum, cjui secundum naturam dari putat intellcctum.

Quando ergo datus est intellectus, nisi cpiando ct datus
SERMO CCCLXV, DE VERSU PSAL. XV. 47^
est Spiritus? Agamus simul. jam confanderis jam eru- ,
bescis; et utinam ita confundaris ut SEdiliceris , ita eru-

bescas ut glorificeris. Quid est Spiritus sanctus, nisi pro-
missum Patris munus . nisi Filii donum? Si promittitur,
habes a quo promittitur; nam quae promittuntur extra ,
nos sunt ;et promitteretur frustra quod aut in potestate

nostra esset cum promittitur, aut cum libcret possidere-
tiir. Hoc tibi promitto. quod non liabes; et in me est
< um promitto , ut in te descendat quod promitto. Est

cliam Sjiiritus sanctus donum et super omne donum, et ,
quod nulli debetur donum et quod gratis tri]>uitur do- ,
num. iVatuscst Christus et in praesepio qui piorumju- ,
mentorum esca fjeret, reclinatus tamen sitim lassitu- : ,
dines passus est . a suis venditus. a Judicis traditus et

accusalus, a ('enfibus tlagellatus, spiniscoronatus, cru-
cifixus, saxo tandem inclusus quorsum ha?c omnia? Ut :
hoc tihi emeret donum quod postea credenli dispensa-

,
rct; autpotius dispcnsaret. ut crederes. Nam nisi prius

dcdisset, ncque ante , neque post credidisses. l nde si a
natura donum hoc habes, inanem reddis mortem (>hristi,
passionem. et crucem. l''ruslra enim moriliir. ut tibi
acquirat quod in te est , et donet (piod possides. lledde

Domino humiHtalem. ndde crucis maledictio-
praesepii
iiem . n-dde ])roriisi saiiguiiiis copiam incassiim hivc .
omiiia : lilii sullicis, inaiiia liicc omiiia ; dives es . et in
divilis naturae bonis compiitas inlcllccliim . (|iicm dcdit
natiira, non gralia, ct cii)iis non es dchilor ( rcalori , nisi
in quanlum naliiiam liihiiit, qu;c lihi inlcllcclum fecit.
Y. Agnoscis, iit pulo, errorem ; el utinam cmcndent te
rcncs liii. iil melius agnoscas, et agnoscendn pelas, ot

pcleiulo ohliiicas spiritum inlcllecfiis et consilii el timo-
ris, «jiio sapicnlior c\adas, ipio lias laiilioi ct Domiin»
subjectior. Hnnc, fratres, elsi non tractarcm, aliiis lamcn
csset qul vos erucliret : et apud vosmetipsos tractatores
cssetis. Si enini, quotl avertat Deus, iii tam rrassum et
stupitlum errorem prolapsi essetis, ut a natura vobis in-

telJectum tribui putaretis ,
quem a sola gratia et miseri-
corclia Dei habetis, emenclarent vos renes vcstri, et cla-
marent Quare ascendunt cogitationes hujusmodi in
: «
» cor vestrum^? » Unusquisque se ipsum consulat, se ip-

sum palpet, scrutetur, nec se quassierit extra; interroget
renes suos, et dicent illi, fuisse legem in membris meis
contrariam legi mentis meae ^ ; pronus sum ad omne fla -
gitium, ita me obruunt concupiscentiae fluctus, ut quotidie

mergar, et in profundum peccatorum ruam. Ascendit
invidia, ascendit supcrbia, ascenditluxuria, agminefacto
miserum petunt si (Iharybdim dechnaverim, Scyllam
:
incurro; si hbidinem propulso, irae succumbo ; si non

me domat avaritia, caecht ebrietas; si rapinis abslineo,
manum et viscera pauperibus claudo; si cahimniis aures
obduco, mors iiilratper fenestras, hoc est, per oculos H*
bidinum et voluptatum incenliva haurio ; denique si
rimam unam obiuro, centum patent ,

quibus accipiam
ininiicum imbrem, et tandem faliscam. Ifaec sunt quae
apud te tractant rencs tui, et propria infirmitate conscii
erudiunt te, increpant te, emendant te, et usque in noc-
tem. Qualcm noctem? Conscientiae tuee cahginosae, cujus
teneljris invohitus vehes , si posses , his quasi clypeum
adversus lumen vcrilatis obtendere, et de fortitudine tua
bene sperare. Sed emendant te renes tui. In renibus et in
lumbis robur'^, ut est ahcubi in Scriptura sed cjuando- :
cjuidem adeo elumbes sint lumbi tui, adeo flaccescentes

renes tui, erudiunt et dicunt:Si in renibus, unde est
fortitudo, tanta est debihtas, tanta infhmitas, quid de

caeteris fiet? Cum nos ergo erudierint himbi nostri , et
» tiic. XXIV, iS. — 2 Roflh. VII, 23. — 3 j(y\) st, II,

SERMO CCCLXVI. DE PSAL. XXII. 4?^
(locuerint quam vana sit salus liominum, quid superest,
iiisi ut succingamus lumljos nostros, ut non diffluant?
Oiiando apud nos tabulata nostra, aut nimia vetustate,
;iut nimio calore , aut tompcstatum impulsione, vel alia
(juapiam de causa dehiscunt . illa statim clavis et ncrvis
compingimus : hoc fiat de lumbis tuis, hoc est, de forti-
tudinetua; laxantur, ruunt. fatiscunt, solvitur tota com-
pago ; habes clavos in crucifixo, fortiter impinge, et
tanto melius, quanto profundius ; noli ponere labanti. ut
sustentelur, sic firmabilur compago resoluta. Habent
clavi crucis. quo jacentes erigant, quo debiles restituant,
quo labentes retineant. Impelle, tunde, usque ad mcdul-
las, usque ad ipsam animam.ex hac emendatione sana-
beris, et sanatus dices ad Dominum : '< Fortitudinem
» meam ad te custodiam^ : » ex te fortiludo mea , ad te
forlitudo mea. Conversi ad Dominum, etc.
SER-MO CCCLXYl -'.
De Psalmo xxii. Dominus regit me, et nihil mihi dirrit.
1. PsALMLM vobis, dilcctissimi, qui ad Christi baplis-

mum j)ro|)('ratis , in noniine Domini Iradinius nuinoria?
collocandiim : cujus necesse est, uL ni\stcniiin, illumi-
nante di\ina gratia, txponamus. Ilic cnim l'salinus spc-
ciaiitcr n-rormationcm lapsus liumani gcncris, ct sanct;c
EcclcsitC discipliiian) . siiiiul(|uc ( onlinct sacranictita.

raleanl igiUir silciilio aurcs < urdis vcsui ad audiciidiim,
(^t tolius intenlionis paralos sulcos Ncrbi M.nw n iu\( nial :
' l's»l Lviil, i(>. — '^

Alius y v.% SiiiiioiiJiaiii».
ut quod nunc sitiens terra susceperit , tempore accepto
inebriata sanguine Christi, in procero- germinans culmo,
copiosos aiTerat fructus.
11. << Dominus regit me, et niliil milii deerit ^. » Mag-
num, charissimi , principium confitentis. Firmavit enim
defensionis fiduciam , divitiarum roboravit infinitam
substantiam. « Dominus regit me , » firmavit defensionis
fiduciam. « Et nihil mihi deerit , » roboravit divitiaruin
infinitam substantiam. Sed quccramus cujus, quantique
quahsve sit ista confessio. Uhus, illiusest, dilectissimi
qui descendens ex Jcrusalem in Jcricho, incidit inlatio-
iies^. Qui dispohatusprimccorigiiiis dignitate, mortisque
telo prostratus humo sine viribus jacebat et nudus. Qui
tuba Legis et Prophctarum insonante, dum suis conatur
surgere viribus, vulneris dolore retractus, in lapsum gra-
vius recidit quo jacebat. « Quia Lex, ut ait Apostolus,
» adperfectuin nihil adduxit^. » Quein Samaritanus ille
noster, Christus scihcet, qui Samaritanus a Judctis cst
dictus, quod interpretatur custos, iniserando cum eadem

via tr.insiret, id est , cum in carne justus pro nobispec-
catorilnis mori venisset , in jumentum suuin , elevans a
terra, imposuit; el aberranlem ut ovem subvectans hu-
meris propriis , in paradisum , unde lapsus fuerat , ad
centenarium, lioc est, ad perfectum numerum revocavit.
Ipse enim, ut ait Propheta, pcccata noslra portavit, et
pro nobis doluit'-. Dic jam, hoino, dic in jumento mise-
ricordiae, et humeris Doininicae dilectionis scdens, qui
cognitus recognoscis auctorcm tuum ct Dominum : « Do-
» minus rcgit me. » Quod uliquc , nisi a Domino erec-
tus, jacens dicere non posses. Ipse ergo regit te, qui por-
tat te. Cum
enim dicis : « Dominus regit me ; »nihil est
proprium, unde fidas in te. Itaque cave ne extoilaris dc

1 Psal. xxii 1. — 2 L„c. x, 5o. — '^
Hebr, vii, 19. — ^ Isai. t.hi, 4.
:
SERMO CCCLXVI, DE PSAL. XXII.

4^7
meritis tuis. NuUa enini fucrunt, cum ad te erigendum
Dominus venit.non vestitum
Dcnique nudum invenit, ;
plagaluni invenit, non sanum jacentem invenit, non ;
stantcm crrantcm rcperit, non revcrtentem. Cave jactan-

;
tiam, cave; quia qui te semivivum miserando a terrasus-

tulit, humilcm portat, praecipitatextollentem. Cumenim
dixeris timendo, et in innocentia aniLulando' : « Domi-
» nus regit me » fiducialiter
; addcs : c Et niliil mihi
» deerit. » Quoniam nihil dccst timcntihus euni- ; ct non
prival)it Doniinus ])Oiiis amhuhantcs in innocentia.
III. i\am ut scias ,
quia nihil ti])i dccrit, addc quod
sequitur : « In loco pascuae i]ji mc collocavit , snper
» aquam relectionis educavitme^. » Agnosce, lionio, quid
fueris, ul)i fueris, suIj quo fucris. Ovis erraus cras, in in-
vio et inaquoso , s|)inis ct tiibulis pasceharis : suh nier-
cenario posita, vcnienle lupo, secura non eras. Nunc au-
tem rcquisita avcro pastorc. humcriscjuspictatesuhvccta,
rcducta cs ad ovilc, idcst, ad domum Dci, viddicct l'!c-
clesiam, uhi pastor tuus Clirislus, commancnt

ct oves
non est ut
congregatae. Pastor istc mcrcenarius, suh quo
miscra lahorahas, quo lupuni timehas. Yis aulcni sul)
scirc quanlam tui curam lial)cat hic paslor hoiius? Ani-
mam suam pro tc posuit. Ipsc ( iiiiii in l'lvangclio dicit

« Pastor honiis aiiimam snaiii ponit pro ovihiis suis''. »
IToc fccit. liisidiaiiti cnim lupo lihi sc obtulit occiden-

diim])io tc. Nunc crgo secura maiics in ovili. Ncc indi-
gcsqucmpiam aliiim, (jiii corlis tua^ claudat apcriatcpic

jamiam quia Christus tihi ct paslor, cl jaiiua est; ipsc
:
cl pascua, ct provisor. « iiigo siim, iiupiil, oslium oviuin.

» l*cr mc si <|uis ingrcssus liicrit, saivahiliir, cl cmcdic-
» liir (I iiit;icdicliir, cl pasciia iiivciiicl ', - Pasciiii iîliir,
' i'.iul I.WMll, 1 1. 1 J. \ Wlll, lO. -'11. Wll, J . * .ItMll. \. I 1 .
— '•
IbiJ. ().
4^7 ^* AUGUSTINI EPISCOPl
quae tibi pastor hic honus paravit, in quibus te satiari
collocavit, non sunt herbaruni virentiuni varietas, in
quibus quEcdam dulci succo quaedam amarissinio con- ,
stant, quas successu temporum ahquando sunt, aliquando
non sunt. Pascua tibi eloquia Dei et mandata sunt dul-

cia seminata. De his pascuis gustaverat ille qui dicebat
Deo : « Quam dulcia faucibus meis eloquia tua,* supcr
» mel et favum ori mco ^. « De his pascuis idem ipse Do-
minicis ovibus clamat, et dicit : «Gustate et videtc
» quam suavis est Dominus^. » Lege igitur Dccalogum
Veteris Testamenti : « iNon occides ; JNon furaberis ;
» Non falsum testimoniuin dices^, et caetera. >' I.ege prae-
ceptorum laudem Novi Testamenti « Beati pauperes :
» spiritu, quoniam ipsorum est regnum coelorum. Bcati
» mites, quoniam ipsi ha?reditate possidebunt terram '^

: »
et caetera conscquentia, vel similia, et plura per Prophe-

tas et Apostolos seminata. De his utique pascuis clamat
pastor ad oves : « Operamini cibuni qui non perit^. »
Ideo autem non perit cpiia Verbum Domini manct
,
in aeternum. est et non

Verbuni Domini cibus tuus ,
solum cibus Audi eum per Prophc-

, sed et potus.
tam dicenlem veteri populo « Qui cdiint me adhuc : ,
» esurient ; et qui bibuut mc adhuc sitient^. » Item ,
« per semelipsum : Caro mea inquit , vere est cibus ,
» et mcus vere est potus ^. » Non sunt aiitem

sanguis
longe pascua haec ab aqua rcfectionis. Unus hic lo-
cus est Ecclesia Dei cathoHca ubi mandata vita.^ sunt ;
pascua tua, et fons aquae salieutis in vitam aeternam, cu-

jus reficicris fluentis. cum baptizaberis reparandus in
Christo. Hac igitur aqua nisi rigata fuerint pascua tua,
educari non poteris : quia mandata Dei sine Christibap-
* Psal. cxviir, io3. — 2 id, XXXIII, 9. — Exod.
3 xx, i3. — •*
M;Ulli,
V, 3. — 5 joan. vi, 27. — 6 EccU. xxiv, 29. — Joan. ' vi, 56.
,
S2RM0 CCCtiVi, DE PSAL. XXIf.

4/9
tismate germinare non possunt, nec edi ad animae satie-
tatem.
IV. Cum ergo per aquam refectionis Christi coepcris
csse idoncus , ut sapore pascuarum dulcium satieris
tunc cognosces , et clamabis gaudcns , et diccns : « Ani-

>;> mam meam deduxitme per scmitas justitiae
convertit,
» propter nomen suum^. » Diabolus per peccatum ani-
mam tuam evertit, et a Deo avcrlit; quam Dcus Pater
per Christum, nonmeritis tuis ad se, scd propternomen
suum, convertit. Jam ergo illuminatus, jam convcrsus,
jam credens, jam divinis pascuis per aquam rercctionis
satiatus dices « Animam nieam convertit.
: Bona est >j
gloria contessionis tu£e, si non sit mutatio conscicntiae

luae. Tunc enim vere et immutabili conscientia hac di-
ccs, cum non ob meritum tuum, sed pro[)ter nomen

suum diccs. Quae sunt aulcm scmitLC juslitiie, in quibus
te deduxit? Audi deductorem tuum. « Ouam lata est, in-
» quit, et spatiosa via, qufc du< it ad perditionem ; arcta
» autem ct angusta via cst, qua- ducit ad \ itam -. w Om-
nis namquc scmita brevis est et compendiosa. Non crgo
per delicias mundi, per opulcntiam auri ct argcnti, lapi-
dibus ctiam vcstil)US(juc prcliosissimis conspicuum lio-

nore omui, nol)ililale j)r;cdilum , sapicnlia jiliilosojilio-
rum cuncta tumcntem, Dcus leordinavit ire ad rcgnum
co'lorum : quia ba'c oiniiia, cl bis siiiiilia, (juibus nialc
Uluntur, (jiiibus uti benc dalur*\ clliciuntur cis \ ia lala
Ct spatiosa, id cst, in sjie tantuni (juic vidclur; ct ducit
eos,cum pncscnli iucrint vita j)rivali, non ad sjicin, in

qua non baljucrunt sjicm, scd ad pcrdilioncm. u Dor-
» micrunt cniin soinnum suuin . cl niliil iiiNcncrunl om-
w ncs viri di\iliaiiini iii iiianiltiis siiis''. >> l*cr scmilas
' Psal. XXII, 3. — ''

INlailli. M» , i i, i/|. — i /'\»/rc iiojt Jiilur. •»-
* Psal. i.xxv, ().
48o S- AUGUSTINI EPISCOPI
justitiae ire te disposuil, id est, per misericordiam et ve-
ritatem. «Univcrsa? enim vias Domini misericordia et ve-
»ritas^. « Contempta via lata et spatiosa, semitas arctas
et compendiosas inccdcre le vult, id est, pcr famem et
sitim, per nudilatcm, per jejunium, pcr ignobilitatem,

per paupertatcm, per patientiam, per despectum om-
nium prcTScnlium. liabentem vero spem promissam^.
Yis autera evidentcr cognosccrecompcudium semitarum,
per quas jussus es ambulare? « Diligcs Dominum Deum
» tuura ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et proxi-
» mum tuum sicut te ipsum. In liis enim duoLus manda-
» tis omnis ].ex pcndet ct PropliclEe^. »Ut ergo cito per-
venias, si festinas ad regnum coelorum, iu duabus his
semitis, qu[£ omnium caput sunt, et unam faciuntviam,
gradere ; ut universas, cum perveneris. naviter te et sine
fatigatione peregisse congaudeas.
Y. Has crgo tene semitas, in bis maneant incessus tui,
intcr diaboli saevicntis insidias, ut securus possis cantare

Deo, et dicere : « Nani et si ambulavero in medio umbra^
»mortis, non timebo mala ; quoniam tu mccum es^. »
Umbra mortis , via peccati cst . in qua ncbulo pirataque

diabolus recte gradicntibus retia deceptionis expandit.
Umbraest, quia nibil communeluci cum tenebris. Hujus
umbrae opera repudianda docct Aposlolus inquiens « Ab- :
« jiciamus opcra tcneljrarum et induamur arma lucis; .
» sicut in die honeste ambulcmus, non in comessationi-

» bus et ebrietatibus non in cubilibus et impudicitiis
,
» non in contentione et aemulatione^. » Quandiuigiturin

prsesenti vlta mancs, in medio vitiorum, ^ ScTCularium
pressurarum, quae sunt umbra mortis, ambulas, Luccat
in corde tuo Ubristus . qui illiiminat lucernam mcnlis
' Psal. XXIV, 10. — ^ lorte promissorum. — ^ Malth. xxti, S;, '^^. —
* Psal. XXII, 4. — ^ Rom. ynu^ 12, 1 3. — ^ Force, et.
—
1
SERMO CCCr.XVI, DF. PSAL. XXII, 48

nostra^ per dilectionem Dei ct proximi : et non tlmebis
mala ,
quoniam ipse tecum est. « Non te , inquit per
» Proplictam, deseram, neque derelinquam^. Itcm in »
Evangelio : « Ecce cgo ero voljiscum omnibus diebus us-

» que ad consummationem steculi ^. » Idoneus est custos
tuus. Tecum est Dominus tuus. jCave ne jactantia dese-
ras comitantem , et remancas desertus in umbra mortis.
VI. ('um itaque insidiis inimici oppugnari te in um-
bra , et deterreri cognovcris , apprelicnde virgam disci-
plinae, et in baculo misericordioe fidentcr incumbc , ut
cum tibi auxilio sol justitias rcfiilscrit C-liristus , vcracitcr
dicas : « Yirga tua ct baculus tuus ipsa mc consolata
»sunt-l.» Yirga namque superlmin regit , sccundum
quod dictum cst in Psalmo secinido de ('bristo « Reges :
» eos in virga ferrea .et tanquam vas figuli confringes
» eos''. » Baculus vero debilem snstentat et fessum. Me-

mento ergo correptionis et disciplina? virgiP. ut cum re-
plctus fueris boiiis donorum Dei, iioii extoHaris supiTl)ia,
ct murinures adversus cum : quia sicut vas (Iguli iratus
ineaconfringct te, iMemento eliam adjiitorii l)aculi. ct ne

confidas in virtute tua , neve dicas : Sanclus suin, titu-
bare non possum. Multos babet lapsus inlirmitas nostra,
ncc sanctitate ojxrum suoruin adhuc in terra dante spi-
naset tribulos positaregitur, vel lia])et gloriam purilatis.

Quandiu crgo redeat in lerram de qiia siimpla esl , nisi
baculo diviiia' graliaTcgaliir. slarciioii polcsi. Sivc ilaqiie

prosj)ercris iii Dco, sivc U^nialioiuiiii lciiipcslalc liiil)cris,
toliim tc iii baculiiiii misciicordiu' Dci piojicc, iit (iim

supra eiim doiiis spiiilalilms pascciidiis acciibiiciis .
delectalus gustu siia\ilalis <'jiis , coiiNciiiciilcr (lic;is :
" Parasli iii ( oiisj^cc tii inco iiiciis;iiii ;id\ciMis cos (pii
' Joitii;. I, .'>, (I Mf!)r. \iM, 'i. — • .Mullli wvin, mi. •'
l'-iil \xii, ,.
la. 11,0-
cxxvm. 3i
» tribulantme. Impinguasti in oleocaputmeum, et pocu-
» lum tuum ineLrians quam praeclaruni cst^?» Hoc per
orbem terrarum fulta graliae baculo universa cantat Ec-
clcsia. Hoc adversus hcereticos, Judaeos, atque gcntiles,
qui eam deridendo tribulant, procdicat, non in se, sed in

Domino gloriando. Mensa namque jucunditatis passio
Cbristi est, qui se pro nobis in mensa crucis oblubt sa-
crificium Deo Patri, donans Eccksiae suae catbolicae vi-
tale convivium, corpore suo nos videlicet satians, et ine-
brians sanguine. Hac mcnsa pasta et vivificata, adversus

eos qui tribulant eam exultat Ecclesia , babcns spem ,
vitae aeternae pcr suam vitam Donnnum Cbristum ,

qui
eam oleo laetiliee pcr sanctum Spirituni unxit abunde.
Propter banc mcnsam corripiebat in idolio recumbentes
Corintbios Aposlolus dicens : « iNon potcstis communi-
» care mensae Uominiet mensae daemoniorum non poles- :
» tisbibere cabccm Domiui, et cabcem daemoniorum^. »

Yll. Cum vos ergo divina gratia, ad quam propera-
tis, advexerit ; cognoscetis mensam spiritalis convivii, ut
agnita veritate unusquisque vestrum exultans , et graiias
agens Deo, jam competcnter et fiducialiter dicat : « Et

» misericordia tua subsequetur me omnibus diebus vitae
» meae^. » Magnum te gloriae solatiuni comitatur. Prop-
ter miseriam videbcet infirmitatis tuae , misericordia te
Dei subsequitur. Sed prius ut iter tibi vitae aeternae de-
monstret, praevenit te, id est, anteccdit te, secundum
quod dicit in alio Psalmo : a Deus meus, misericordia
» ejus praeveniot me'^. » Praevenit ergo te niisericordia
cius, id est, in viam te ducit ignorantcm viam, ad Deum

te vocat longe factum a Deo servum peccati attrahit, ut
;
liberum faciat, ut ambulando in via omnibus diebus vitae
> Psal. xxir, 5. — ^ i Cor. x, 20, 21. — 3 psaj xxii, 6. — * Id,
LTIII, I I.
SERMO CCCLXVr, DE PSAL. X\II. 4^3
tuae non errcs. Subscquitur ctiam te, custodiens terga
tua, ne insiclians calcaneo tuo serpens diabolus, cuni quo
tibi sunt inirnicititp, suppLintette. Latro namque aut oc-
currendo occidit, aut exurgendo post tergum. Ob hoc te
praecedit et subscquitur miscricordia Dei, ut mcdius tu-

tus ambules et sccurus omnibus diebus vitae tuae. Habe
ergo spem et gloriam, non in te, sed in praecedente et
subsequente miscricordia Dei : qua praeventus es pecca-
tor, ut salveris; non invcnlus es justus, ut placuissc glo-
rieris.
VI II. Vide autem quo teperducit, si non dcserueris

deducentem. Non in agrum miserioe saecularis, ut intcr
spinas et tribulos pancm in hiljore ct sudore concjuiras;
non ad marina discrimina, ut mercimonii causa ligno
fragili incerta lucra scclcris , ul)i intcntione qua^stus
multi merscrunt. Ad domum Dci le ducit, non ut hospi-
lem ad tempus ut migrcs ex ca ; scd habitatorcm, ut
,
permaneas in ea. Scquilur cnim Et ut inhabitem in : <<
» domo Domini in longitudine dicrum^. » Domus haec
Domini, paradisus est. Lon.gitudo dicrum vita iHlcrna ,
est. i\on ilhc esuries non silies, ncc hiborabis aestu

,
solis ct iunic frigus ct tcnq)cstatcs Jiycmis non scn-

,
ties. ristitia ct ma-ror in ca non sunt. Consortio scmpcr

J
sanctorum Jieatus eris. GaudeJjis cum cis, ct cxuJlabis,
vivendo et laudaiido in sa?cula saMulorum iX'um. Dicit

enim in aJio Psalmo : « IJcali, qui JiaJjilant in domo lua ,
» in saecula sicculorum laudabunt tc-. » Ha^c cst spcs 11-
dei vestra^, dilcctissimi. Accessislis ad Domininn icdciv; (
feslinale ct opcram dalc apprchciulcrc pcr bonam coiinci-

saliuiicm (jiiod (rcdidislis. i\on ciiiui jiroj^tcr j)rii'sciilciii
vitam ellicimini (Jhrisliani, scd proj)lcr fuluram \ilaiii.
quam vobis credenlibus et in se perseveraulibus Domi-

* 1'sal. xxu, 0. — •
'^
IJ. Lxxxv, 5,
3i.
484 S- AUGUSTJNI EPISCOri
nus Cliristus ipse largitur : qui vivit ct regnat cum Deo
Patre in unitate Spiritus sancti , in saecula saeculorum.
Amen.
SERMO CCCLXYII^
De verbis Evangelii Lucce xvi, ubi de di\)ite et Lazaro.
I. Advehtit Sanctitas Vestra, fratres cliarissimi, et me-

cum , ut arhitror, tota mentis intentione perspexit opu-
lentiam divitis, et indigentiani mendicantis ; unum cibis
aestuantem, et alium famc dcficientem. Ambo quidem

homines, ambo carnalcs ambo mortales scd non ambo
, :
aequales. Natura una, scd vita non una. Nullus corum a

conditione mortis immunis ct tamen unus epulatur :
splendide, et alter in pannis et in a^rumna sordescit. llle
delicatis escis adinventione coquorum gaudehat : iste , si
caderent mic£e de mensa ejus, expcctabat. Audiant nunc

divites, qui nolunt esse misericordcs ; audiant quia una
omnes nascimur lcge, una vivimus lucc. unum spiramus
aerem una quoque extinguimur mortc quR? si non in-
, :
tercederet, nec pauper ipse durarct. Hic ulcerosus et

iiudus jaccnsLazarus, ad Abrahas siuum Angelorum por-
latur manibus. Ecce divcs refectus et splendidus tartarco
carcere clauditur, Lbi cst vestis illa hjssina? Uhi vita
ahundans et aOlucns copiis multis? jNonnc mortc omnia
transeunt tanquam umhra? « iNihil intuJimus in hunc
y> mundum, dicit Aposlolus, sed nec quidquam aufcrre
» possumus^. » Nihil nohiscum lollimus aut rajjimus.
> Alias a5, de verbis Domiiii. — 2 i xim, vi, 7.
,
SliRiMO CCCLXVII, DE VliRBlS LVA.NG. LUC. XVI. 4^5

Quid si aliquid tolleremus, nonne vivos bomines vorare-
mus ? Quse est ista aviditas concupiscentiye , cuni ipsae
belluae habeant modum? J unc cnim rapiunt, quando
esuriunt : parcunt vero prai^dae , cum senscrint satieta-
lem. InexpleLilis cst sola avaritia divitum. Semperrapit,
et nunquam satiatur : ncc Dcum timet, nec liominem
reveretur : nec patri parcit , ncc matrem agnoscit : nec
fratri obtemperat , nec amico fidem servat : viduam op-
primit, pupilli rem invadit : libertos in servitium revo-
cat, testamentum falsum profcrt. Rcs morlui occupan-
tur ; quasi non et ipsi qui hoc faciunt moriantur. Quae
est ista animarum insania, amitlcre vitam, appctere
ergo
mortem? acquirerc aurum, et perdcre coelum? Sed quia
nemo cogitat Deum, ideo manetin morte judicium.
II. TVierito dictum est divili «Quia rccepisti bona in :
» vita tua, ct Lazarus simiJiter maia ; nunc autem hic

» consolatur , tu vcro cruciaris^. >^ Audiant ista divites,
qui nolunt essc misericordcs. Audiant irrogari supplicia

eis ,
qui nolunt crogare subsidia, Audiant paupercm re-
frigcrantcm , audiant di\'itcm pcrnis gravioriJjus icsluan''
tem. Abrabam, inquit, miite Lazarum, ut intin-
« Patcr
» guat cxtrcmum digiti sui in aquam, ct rcfrigcrct lin-
» guam mcam (piia cruciur iii Jkic llamma. » At illc
: :
« Mcmento, iiupiit, fili, qiiia rcccpisli boiia in vita tua,

» et La/arus simililcr mala^. » Pciisaiitur pro diviliis
poenu!, rcrrigcrium pro jâiipcrtalc, pro purj)ura llamma,

refcctio pro nuditah', ut salva sit aupiitas statcriv, ct non
mentiatur modus illius mciisunc : « lii qiia, in(|uit
» mcnsi fucritis mciisiira , ila rcmclictur vobis*. » Idco

ncgatur iii ])a'iiis miscricordia diviti, (piia ipsc diiiii vi\c-
ret, indiiil iiiiscrci I. Idcorogansdivcs iioii c\aii(liliir iii lor-
mcntis : <juia rogantcm paupcrcm noi» c\au(li\ il iii tcii is,
» Luc. Wl, i'.. — '^

IIm I '•!, a-, —3 .M.iiil, M,, ,.
III. Dives et pauper duo sibi sunt contraria : sed
iterum duo sibi sunt ncccssaria. Nullus indigeret, si se
invicem supportarcnl ; ot nenio laborarct , si se ambo

juvarcnt. Divcs proptcr paupcicm factus cst , et pauper
proptcr divilem factus est. Pauperis est orare, et divitis
erogare; Dei est pro parvis magna pcnsare. De miseri-

cordia cjus parva, magna nascitur copia. Foecundus est
ager pauperum , cito rcddit dominantibus fructum. Yia

coeli est paupcr, per quam vcnitur ad iâtrcm. Incipe
ergo crogare, si non vis errare. Patrimonii tui, quo es
ligatus, compcdcm in bac vita rcsolve ; ut libere ad coe-

lum possis acccdcre : abjice abs te divitiarum onera
abjice vincula voluntaria, abjice anxietates et taedia, quee
te pkiribus in annis inquietant. Da pctenti , ut possis
ipse accipere : tribue paupcri . si non vis flammisexuri.
Da in tcrra Christo, quod tibi ntldat in coelo. Oblivis-
cere quod es, et atlcndc quod luturus cs. Praescnsvita
fragilisest, et in mortem procHvis. Nemo potcst stare,
sed omnes cogimur transire. JNolcntcs imus, inviti cximus,
quia mali sumus. Si autcm ante nos aliquid mittcrcmus,
non ad inane bospitium vcnircmus. Quod cnim paupcri
clamiis, ante nos prsEmitlimus quod autcm rapimns, hic :
totum dimittimus.
SERMO CCCLXVIII, DE VERBIS EVANG. JOAN. XII. 4^7
SERMO CCCLXYIII^
De verbis Evangelii Joan. xii. Qui amat animam suam,

perdet illam. Et de verhis y^posto/i, Ephes. v. Nemo
unquam carneni suam oJio habuit.
I. MoDO, fratres, cum divina loctio legeretur, audivi-

mus Dominum diccntem : u Qui animam suam , perdet
» illam 2. » Huic sententiae quasi contrarium videtur essc
quod ait Aposlolus: « Nemo un(|uam carnem suam odio
» habuit'^. » Si ergo nemo est «jiii carnem suam oderit,
quanlo mngis nemo est qui odtrit animam suam? Mul-
tum quippe anima carni prseponilur quia ipsa est ha-
:
bitatrix, caro habitaculum ; et anima dominatur, caro

aulem anima superior est caro sul)jecla est. ISi
servit ; ,
crgo nenio uiKpiam carnem suam odio liabuit quis esl ,
qui animam suam oderit ? Propler Iioc non ])arvam

qutcslionem nobis inlulit prccsens Evangelica lectio, ubi
audivimus : « Q)ui amat animam suam ,
perdet iJlam. »
Periculosum est animam amarc, nc pereat : sed si prop-

terea pcriculosum est , ut ames animam tuam, ne j)ereat
anima lua, idco non dcl)es illam an)are, quia non vis
illam pcrire. Si autcm non vis illam [)crirc, amas illam.
Quid csl hoc ? Si amo, pcrdo. I'!rg() non amem, ne pcr-
dam. Scd (]uia limco jxidc rc, idco non amo; et uli(juc
quod timeo ne j)erdam, amo, Dic (l alibi Dominus ii :
Quid prodest homini si lolum mundum lii< rclur, animic

((
' Alias 37, fx lioiniliis 5o. — - Joaii. xn, jj. — •* Kj>iies. \, 39.
488 S. AEGUSTINI EPISCOPI
y) vero siiae cletrimentuni paliatur ^? » Eccc quia sic est
amanda anima , ut lucro totius mundi praeferatur ; et
tamen ohservet qui animam amat, quia si amat, perdet
iJlani. Kon vis perdere eam,no]i illam amare. Sed si non
vis eani perdere, non potes eam non amare.

JT. Sunt ergo qui perverse animam suam amant : ct
lioc vult l)ei sermo corrigere, non ut oderint animam
suam, sed iit recte diligant. Male enim diligendo perdunt
eam, et fit quidam magnum quasi praeposterum et con-
trarium : sed ita tamen fit, ut si diligas eam perverse,
perdas illam ; si odcris illam recte , couserves illam. Est
ergo quidam perversus amor ejus, et quoddam rectum
odium ejus. Sed amor perversus aL odio, odium rectum
ab amore ejus. Quis est perversus aninice amor ? quando
diligis animam tuam in iniquitatibus. Audi quia ab odio
venit amor istc perversus « Qui autem diligit iniquita- :
w tem, odit animam suam ~. y Odium autem rectum vide,
quia ab amorc venit. Ibidem Dominus secutus ait: « Qui

« aulem audit animam suam in hoc SiTculo in vitam ,
w aeternam inveniet eam. » l tique quod vis invenire in
vitam aeternam, multuni amas. Quod enim amas ad

tempus, quid prodest ? Aut subduceris illi, aut subdu-
citur tibi. Cum fucris tu subtraclus, pcrit ipse amator :
cum fuerit illud quod amasti. Ubi

subtractum ,
perit
ergo aut amator perit, aut quod amatur, non est aman-
dum. Sed quid est amandum ? Quod nobiscum potest esse
in «ternum. Scd si vis animam tuam in aMcrnum babere
salvam , oderis eam ad tempus. Ejgo odiuni rectuni ab
amorevenit, pervcrsus amor ab odio vcnit.
ni. Quis igitur modus diligendi animam? Putatis
Martyres non amabant animas suas? Videlis ccrte modo,
si cujus vita praesentis sasculi periclitelur, quomodo
< Matth. XVI, 26. — 2 Psa!. i,. x, 6,
SERMO CCCLXVIII, DE VERBIS EVANG. JOAN. XII. 4^9
amici ejus currunt pro ea : quomodo curritur ad eccle-
siam, rogatur cpiscopus , ut intcrmittat, si quas habet
actiones , currat. festinet. Quare? Pro anima. Etomnes
contremiscunt , omnibus CcCteris rebus intcrmissis, festi-
iiandum Omnis festinatio laudatur, om-

esse decernunt.
iiis tardatio accusatur. Quare? Pro anima. Quid est,
])ro aninia ? Ne moriatur homo. Non noverant Martyres
amare aniuias suas : et tamen hoc est pro anima, ne
moriatur homo. Mors hominis iniquitas est. Si curris
pro hac vita centum milha, quot milHa debes currere
pro vita cCterna ? Si festinas lucrari dics paucos, et ipsos
incertos hodie euim homo a morte hberatus, nescit
:
utrum cras moriatur tamen si sic curritur proptcr lu-

:
crum ])aucorum dicriim qiiia et usque in senectam ,
pauci dies sunt, quomodo currcndum est pro vita aeterna?

lit tamen propter hanc pigri sunt liomincs. Difficile iu-
venis qui vel passus lcnte moveat pro vita aetcrna. Amor
crgo perversus animae abundat, amor autem rectus valde
paucorum est. Nam sicut ncmo cst (|ui non dihgat ani-
Jiiam suam, sic nemo est <{ui nun amel carncm suam.
Unde fieri potcst, ut et veruni sit (piod ait A[)Oslolus:
« Ncmo unquam carnem suam hodio habuit, et anima y>
non ametur? Discamus ergo, fralres, amare animas nos-

tras.Omnis vohij)tas siccuh Iransitoiia est. Cstamorutihs,
est amor noxius amor amorc inqxditur; amor noxius re-
:
cedat, et amor ulilis succcdat. Scd (piia hoinines noluut

iUinc reccdere, ideo in illos non [lotest aliud inlroire : ut
noncapiant. plini siiiil ; riiiidaiii. cl ca|iiiiiil. Plcni sunt
enini amorc \()lii|ilaliiiii ( ariialiiiiii , |ilciii suiil cnini
amore Noluplaliiia rarnaliuin. |»lciii siiiil Nil.f pr.c.sciilis,
plciii siiiit amorc auri el arj;;(!nli, posscssioiium s.cculi

hujus. Qui ergo pleiii sunt , sic sunt (|uomodo vasa. \ is
m intret mel undc aceUini uondum fudisti? Fuude quod

habes, ut capias qiiod non habes. Ideo prima renuntiatio
est huic saeculo cl doinde conversio ad Deum. Qui re-
,
nuntiat, fundit ;
qui converlitur, impletur : sed si non
fiat corpore solo, sed ct corde.
IV. Quaeritur autem , fratres ,
quomodo crescat iste
amor. Habet enim initia sua, habet augmenta sua , ha-
bet perfectionem suam. Et debemus nosse quis coeperit,
ut eum ad augmcnta cohortemur quis nec coeperit, ut :
eum quoincipiat moneamus quis et coeperit et creve- :
rit, ut eum ad perieclionem incitemus. Primo illud at-
tendat Charitas Vestra : amores omnes et dilectiones
prius sunt in hominibus de se, et sic de alia re quam di-

ligunt. Si diligis aurum, prius te diligis, et sic aurum
quia si tu mortuus fueris, non erit qui aurum possideat.
Krgo dilcctio unicuique a se incipit ; et non potest nisi a
se incipcre. Et ncmo monetur ut se diligat. Hoc enim
non solum inest hominibus, sed et pecoribus. Videtis
enim, fratrcs, qucmadniodum non tantum ingentes bes-

tifc et magna animaha , ut sunt boves aut cameli vel
elcphanli, scd et muscae, scd et vermicuh minimi quo-
modo nolunt mori , ct diligant se. Omnia animalia mor-
tem fugiunt. Ergo diligunt se custodire se volunt, alia ,
velocitate, alia latcbris, aha rcsistendo et repugnaudo;

omnia tamen aniniaha pro vita sua pugnant mori ,
nolunt, custodire se volunt. Amant ergo se. Incipe et

ahud amare. Scd quid cst ipsum ahud? quidquid ama-
veris aut hoc est quod
, tu, aut inferius te est, aut supe-
rius te est. Si infcrius te est quod amas, ad consolandum
ama ad tractandum ama ad utendum ama non ad
, , ,
illigandum. Vcrbi gratia aurum amas nolite ilhgare , ,
auro quanto mehor cs quam aurum. Aurum enim terra

,
est fulgcns autem ut ilhmiinareris a Domino , ad ima-

, tu
ginem Dei hictus es. Cum sit aurum creatura Dei, non
,
SERMO cccLxviii, df: vep.bis evang. joan. XII. 491

tameii fecit Deus aurum ad imaginem suam sed , Ergo te.
posuit sub te auriim. Anior rrgo iste contcmnpndus est.

Ad usuni assumenda sunt ista , non eis vinculo amoris
quasi glulino haerendum est. INon facias tiLi membra
quae cum coepcrint praecidi, doleas atque crucieris. Quid
ergo? Assurge ab isto amore ,
quo amas inferiora quam
tu es : incipe amare paria, id est quod tu es. Sed quid
,
multis opus est? Si volueris, breviter poteris.

V. Quo ordine autem vcrum amorem et veram cbari-
tatem babere possimus, ipse Dominus dixit nobis in
Evangelio, et evidenter ostendit. Sic enim ait : « Diliges
h Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota
)v auima tua, et ex omnibus viribus tuis, et proximuin
» tuum sicut te ipsum*. » Primum ergo dibge Dcum,
deinde le ipsum; proximum tuuni sicut
j)Ost lioec dilige
te ipsum. l'rius tamen disce amare le ipsum sic dilige :
proximum luum sicut te ipsum. Nam si le ipsum non

Dosti amare, quomodo proximum poteris in veritale dili-
gere? Putant enim nonnulli bomines legitimo ordine se
amare ,
qu;inclo rcs alicnas r;q)iunl, qu;uido se incbriant,
quando libidiui serviunl, quando per diversas calumnias
injusla lucra con(|uirtint. Isli talcs audiant Soripluram
dicentem : « Qui diligil inicpiitatcm, otlit animam suam"-.»
Si crgo amando ini(juitalem , te ipsum non soluni non
dibgis, scd etiam odio babes; quomodo aut Dcum aut
proximum diligere ])oteiis? Si ergo vis veric cliaritalis
ordincm custodirc, fac justiliam, dilige misericordiam,
fuge luxuriam, incipe secundum pra^ceplum Domini, non
soliim ;imi(OS, scd cli;im iiiimi( os diligerc. \'A b;cc cum
lidclitcr cuslodirc lolo((>i(lc conlciulcns , islis \irlulibus
quasi quibusdam gradibus poteris ascendcrc, ul mcrcaris
Deum toto aninio el lola virlule tliligcrc. lil ciim ad
• Mallli, xxii, J7. — '^
ISiil. I.. X, 0.
49^ S. AUGUSTINI EPISCOPi
istam felicem perfectionem veneris , omnes concupiscen-
tias istius mundi tanqnam stercora computabis : et cum
Propheta poteris dicere : « Mihi autem adhgerere Deo
w Lonum est^. »
SEIUIO CCCLXIX2.
De Nativitate Domijii, I.
Salvator noster natus de Patre sine die per quem

1. ,
factus est omnis dies, vohiit in terra habere natalem

hunc diem, quem hodie celebramus. Quisquis hunc diem
miraris aelernum mirare potius ante omnem diem per-
,
manentem , omnem dicm creantem , in die hodierno

nascentem, a mahlia diei hberantem. Adhuc mirare.
Quce peperit, et matcr et virgo est : quem peperit, et
infans et Verbum est. Merito coeh locuti suiit , Angeli
gratulati ,
pastores lcctati Magi mutati, reges turbati,
:
parvuh coronati. Lacta, mater, cibum nostrum lacta ,
panem de coelo vcnientem

positum vehit , et in prasscpi
piorum cibaria jumentorum. llhc enim « Cognovit bos
» possessorcm suum , et asinus pra?sepe domini sui^ : »
circumcisio scilicet et praeputium , cohcerendo Japidi an-

gulari, quorum primitine fucrunt pastores et Magi. Lacta
eum qui talem fecit te ut ipse fieret in le qui tibi et
, ,
munus iaicunditatis attuht conceptus,et decus virginita-

tis non abstuht natus qui sibi priusquam nasceretur,
:
,
et uterum de quo nascerelur ot diem (|Uo nasceretur elc- ,
git. Et ipse condidit quod elegit , ut ihiuc procederet ut
' Psal. Lxxu, 28. — 2 4îias de Tetnpore 5, — 3 isai. i, 3.

SERMO CCCLXIX, DE NAT/VITATE DOMIXI, ^9^
sponsus de tlialamo suo ,
quo raortalibus oculis posset
videri , ct augmento lucem mcntium ve-
lucis annuae se
nisse tcstari. Prophetae cecincrunt Conditorem coeli et

terrae in terra cum hominibus futurum Angelus annun- :
tiavit Creatorem carnis ct spiritus in carne venturum.
Salutavit Joannes ex utero in utero Salvatorem Simeon ;
senex Deum agnovit infantcm Anna vidua virgincm ma- ;
trcm. Haec sunt testimonia nativitatis tuae, Domine Jesu,

antequam tibi fluctus substernerentur calcanti, cederent
impcranti ; antcquam venlus te jubcntc siluisset, mortuus
te vocantc vixisset, sol te morientc palluissct, terra te
resurgente trcmuisset, ccelum te ascendente patuisset :
antcquam ista ct alia mirabilia jam juveniJis tui corporis

aetatc fccisses. Adliuc in manibus matris portabaris, ct
jam Dominus orbis agnoscebaris. Tpse puer parvulus ex
semine lsrael,ct i])sc nobiscuin Deus Emmanuel.
11. QuiE cst illa nostri gcneralio Salvatoris qua gig- ,
nenti Patri coaeternus est ,

quando hanc gencrationem
ex virginc mundus cxpavit ,
quam ])ia fides agnovit et te-
nuit, infidelitas autcm irrisit, su})erl)ia timuit su]5erata?
Quicnam est illa gencratio, qua « In princi])io erat Ver-
»bum, et Yerbum erat apud Deum, et Deus erat Ver-
»bum^?w Vel (]nod c-it lioc Vcil)um (]uod dicturus .
ante nonsilebat, (jiio dicto non sihiit (]iii diccbat? Quod

est verbum sinetcmporc. ])cr (]uod facla siinl lcm])oia?
Verbum (]uod labia milliiis a])cniil (•(i'|»tiiin , clausilve
fmitum : Vcrbuin quod iiiiliuni iioii halxl c\ orc lo(]uen-
tium, et apcrit ora mulorum : Vcrbiim (]iiod linguis
gentium diserlis non fit, cl linguas infinlium discrtas fa-
cil. QuaMiam cst, iiiquain . illa gcncralio, cui Patcr
moricndo non cedit, (]uia non cani Nivcndo ])r;eccdit?
Ab omnibus locoruin lcin[)(>iiiiii(]uc inlcrv.illis. al) oinni

' Juaii. I, 1.
distentione spatioium , quam vel in diebus , vel in corpo-
ribus sentire consuevimus, levcmus ad eum quanlum ,
ipso adjuvante possumus , animam noslram siijuomodo ,
capere valeamus et naluin non praevcnientem qui gigait,

etgignentem non subsequentem qui gignitur, Patrem et
Filium nec pariler patrcs, nec pariler lilios , srd pariter
:
aeternos non utrumque generantem, nec utrumquenas-

:
centem sed alterum sine aitero non viventem et Patrem

, :
sempiterne genuisse, et Filium sempiterne natum csse

cogitemus, si valemus; si non valemus, crcdamus. ]Non
est quod bic dicere valeamus sed tamen non longc posi- ,
tum est ab unoquoque nostrum « In illo enim vivimus, :
» et movemur et sunms^. » Transceiid.unus carnem nos-

,
tram, in qua parentes ante fdios vivunt quia ut lilios :
possent generare cre\ crunt et liliis cresccntibus jam se- ,
nescunt. Nondum natis fdiis parenles vixerunt, quia et
parentibus mortuis filii victuri sunt. Transcendamus et
animas nostras : pariunt et ipsae aliquid cogitando, quod

secum babent sciendo; sed possunt amitlere obHviscendo,
quia non habebant ante nascendo. Cuncta corporalia
temporalia, mutabilia transccndamus ut vidcamus su- :
per omnia ,
per quem facta sunt omnia. Ascensus noster
in cordc est ille ad quem ascendimus prope cst.

: quia ct
Longe autem ab illo sumus, in quantum dissimiles su-
mus. Ascendit ergo ad eum sua similitudo quam in no- ,
bis fecit et refecit qua nondum perfecta palpitat in-

, ,
firmus aspectus. et inelFabilem candorem lucis teterncE non

potest intueri. Cujus ergo fulgorem mentis acies nondum
capit : « Gcnerationem ejus quis enarrabit^? » Sed « Ycr-
» bum caro factum est , et luibitavit in nobis^. »
111. llanc crgo generationem, cujus hodiernum cele-
bramus diem, hanc in qua dignatus est venire per Israel,
* A.ct. xva, 28. — 2i5ai_Lni, — 3joan, 8. i, 14.
SER.MO CCCLXX, DE NATIVITATE DOMINI. ^Q^
Emmanucl, nobiscuni Dcus in carnis infirmitate,
et fieri
non nobiscum in cordls iniquitate acceclens ad nos per
;
id quod assumpsit ex nostro, ct liberans nos per id quod

mansit in suo (visilavit quippe Dominus servos suos per
:
mortalem infirmitatem, ut eos Jiberos faceret per incom-

mutabilem veritatem :) Hanc ergo gcnerationcm cujus ,
utcumquc capax est bumananon ilJam quae

fnigilitas ;
sine tempore manet, sine matrc supcr omnia scd istam ;
quae in tempore facta est, sine patre inter omnia hunc :
virginis filiumet virginum sponsum, dcincorrupta matre

nascentem, incorruplibili vcrilale ffjetantcm, J.iudcmus,
amemus, adoremus; ut in ejus misericordia de astutia
victa diabolitriumphcmus. Diabolus ad nos dcripicndos
corrupta fJx^minea mcntc subrepsit (Jhristus ad nos li- :
berandos incorrupta foeminea eliam carnc processit qui :
est bencdictus cum Patre et Spiritu sancio in scecuLi sae-
culorum. Amen.
SlillMO CCCLXXi.
De Natmtate Dnniini^ // (i •?),
HoDiKHNli.s dics ad babcndam spcm vila* a:lcrnie,

niagnum coiilulil gaudium gciicri liiimaiio. I'jiiims cnim
liomo , «pio (•adciilc omncs cecidimua, ciijiis riiin.i cst
niorlalilas nostra, iioii cst naliis, scd railiis; palrc luilio,

nulla malrc, scd Dco opcrantc. lliec csl liomiiiis prima
conditio, Adam de terra. Secunda coudilio cst lioiiiinis,
qua crcatur foemina de lafcrc viri. Ic rlia ctriulitio esl
' Alias de Temporc uu.

4^6 S. AUGUSTIM EPISCOPI
hominis, qua natus est homo cx viro et Ibemina. Quarta
conditio cst Dei et hominis, qua'natus cst Christus sine
viro de foemina. In istis quatuor conditionihus una sola
nohis usitata cst, caeterse tres non sunt in ocuUs carnis,
sed in lidc cordis. De terra factum homincm sine patre,
sine matre, non novimus : factam foeminam de latere viri
non novimus, lectam et auditam crcdidimus. Tertia illa
usitata est nobis ipsa quotidiana , dc complexu maris et

fceminae quotidie nascuntur homines. Jam ergo erat una
sine viro Ct foemina, jam erat aUcra de viro sine foemina,
jam erat tertia de viro ct foemina ,
quarta rcstabat sine
viro de foemina. Scd ista quarta hberavit trcs. Prima
enim et secunda ruerunt, tertiam dc ruina genuerunt, in
quarta salutem invcncrunt,
Exukcnt crgo virgines virgo pcperit Christum.
II. ,
]Nihil in ca quod vovcrunt putent exterminatum mansit :
virgo post parlum ^. Exukcnt viduae infantcm Christum :
vidua Anna cognovit. Exukent conjugata" nasciturum :
Dominum Jcsum Christum Ehsabcth maritata prophc-

tavit. INullus gradus prsetcrmissus est de quo non ha- ,
beret testimonium sahis omnium. Numquid enim solae

virgines ad rcgnum coelorum pervcniunt? Pcrveniunt et
viduae. Magni meriti fuit illa vidua sancta Anna. A vir-
ginitate cnim sua septem annos vixcrat cum viro suo ^ ;
quo defuncto usque ad scnilem setatcm pcrvenerat, ct in
senectute sancta expectabat infantiam Salvatoris ^ ; ut

parvum viderct annosa ,
parvum agnoscerct anicula. in-
trantcm in mundum Sahâtorcm vidcrcl itura. Et in
masculino sexu tria ipsa genera commcndata sunt. Ipse
Cliristus puer natus est exukcnt pucri, continentiam
:
1 Cod. Cass. loG, ful. i()i. Virgo post partiim , cl illibata post filiuni.
Exulteiit, etc. — ^ Luc. ir, 36. — 3 Cod. Cass. loC, fol. iGi, Oclogiiila
gerens aunos expectabat iiifantiam Salvatoris.

SERMO CCCLXX, DE KATIVITATE DOMINI. ^97
voventcs pucro. Ipse vere inlegritatem pudicitiae conse-
cnivit ,
qui suc^ niatri foecuntlitatem attulit, virginitatem
non abstulit. Simeon ille senex diu vixerat, cujus aetas
comparatur Annge ; et audierat responsum quod non ,
esset visurus mortcm, nisi prius videret Christum Do-
mini.
111. Intelligite, fratrcs, quantumdesideriumliabebant
antiqui sancti vidcndi Christum. Sciebant illum csse
venturum, omncs qui pie vivebant, dicebant
et si :
hic me inveniat
illa nativitas o si quod credo in Scrip- !
turis Dei videam ocuhs meis? Et ut noveritis quantum

,
i
desiderium habebant sancti, qui noverant de Scripturis
sanctis virgincm parituram, sicut audistis cum Isaias
1
legeretur : « Jicce virgo in utero concipiet, et pariet
» filium, et nomcn ejus Emmanuel^. » Emma-
vocabitur
nucl quid sit, Evangehum nobis apcruit diccns: « Quod
>jinterpretatur Nobiscum Deus"-. » Aon tibi ergo sit
:
mirum, quaccunK|ue infidehs anima, non tibi vidcalur

impossibile, ut virgo parcret, virgo paricns permancret.
IntelJige natum Deum, et non miraberis virginis parlum.
lltcrgo noverilis antiqiios sanclos ct juslos optassc viderc,
quod conc(!ssum cst huic seni Sinieoni ; Dominus noster
Jcsus Christus ad Discipulos locpiens ait : «Muhijusti et
ij » Pio[)hetiTe volucrunt videre qujp vos videtis, et non vi-
» dcrunt, et audirc ([u;e audilis. ct non audicrunt ^. »
Midtnni scncx islc fuit ad audicndiim scrus, scd ad \idcn-

dum maturus. JNon cx[)ectavit ut Ciiristum audirel lo-
qucntcm, ([uoiiiam agiu)\il iiifaiilcm. Et hoc iili conccs-
sum crat jain dcci('|»ilo, (|uasi dcsidcranli cl siis[)iraiili ct
dicenti quolidie in orationii)Us suis : Quando vcnicl?

(luando iiascetur? ([iiaiido Nidcho? Pulas (hnaljo? putas
* Isai. vu, i/,. — ''^MttUh. i, aJ, — S IJ, ,\iu, 17.
cxxviu, 3f
4.98 S. AUGUSTINl EPISCOPI
hicme invemet^? putas isti oculi mei yiclebunt, per
quem cordis oculi rcvelabuntur? Dicebat isla in orationi-
bus suis, ct pro desiderio suo accepit responsum, quod
non gustaret mortem, nisi prius videret Christum Domini.
Gestabat eum Maria mater ejus inlantem vidit ille, et :
agnovit. Ubi noverat quem agnovit? An intus est revela-

tus, qui foris est natus? Vidit, etagnovit. Agnovit Simcon
inlantem tacentem ; et occiderunt Judaei juvenem mira-
bilia facientem. Cum ergo cognovisset, accepit in idnas
suas, hoc est, in est eum. Porta-
brachia sua, amplexatus
bat a quo portabatur. Ipse enim cst Cliristus sapientia
Dei, attingens a fine usque ad finem fortiter, etdisponens
omnia suaviter^. Quantus ibi erat, et quammagnus, quam
parvus factus erat ? Parvus factus parvos quserebat. ,
Quid est, parvos quaerebat? Non superbos, non elatos;

sed humiles et mites colligeljat. In prsesepi dignatus est
poni, ut esset piorum cibaria jumentorum. Accepit ergo
euin Simeon in brachia sua , et dixit : « Nunc dimittis,
w Domine, servum tuuni in pace^. » Dimittis in pace, quia
video pacem. Quare ergo dimittis in pace? « Quoniam
V vidcrunt ocuh mei salutare tuum'^. » Sahitare Dci, Do-
minus Jesus Christus. « Annuntiate diem ex die salutare

ejus^. »
lY. Habetis ergo pueri puerum Jcsum sancti scnes ,
senem Simeonem. Si autem quseritis, ut et conjugatus

ahquis vir testimonium Domino pcrhibcat, Zachariam
considcrate. êmo ergocpiaerat aliud, fratres mei, Chris-
tiani fidcles, aut virgo, aut vidua, aut conjugata, aut
puer , aut continens , aut uxoratus : cjuidquid plus esse
quis voluerit , non invenit quemadmodum ad Christum
* Cod. Cass. 106, fol. lOt, Piilas hic me invenial isla nativitas ? —
2 Sap. vin, i. — ^ Luc. 11, 29. — ^ IbiJ. 3o. — 5 psal. xc, 2. — Cod.
Cass. 106, fol. 161. Ideo salutare Dei se vidisse gratulando iion tacuit.
SERMO CCCLXXI, DE NATIVITATE DOMIM. ^99
peiiineat. NoninYenimus testiinonium perhibuisse Christo
aclulteros, fornicatores immundos. Et ut a talibus ei
,
testimonium perhibcretur , ipse prapstitit , ipse dona\it.

Non enim quisquam sanctus viribus suis. Exultemusergo,
charissimi. Ab hodierno die crescunt dies, Crede in
Cliristum, et crescit in tc dics. Credidisti? Inchoatus est
dies. Baptizatus es? Natus est Cbristus in corde tuo. Sed
numquid Christus natus sic remansit? Crevit, ad juven-
tutem pcrvenit sed in sencctutem non dechnavit. Cres-
:
cat ergo et fides tua, robur inveniat, vetustatem nesciat.

FiHum Dei, in principio
Sic pertincbis ad Christum
Yerbum apud Dcum; Vcrbum Dcum; scd Vcrbum car-
nem faclum, ut habitarct in nobis. Nlajcstas ibi latebat,
ubi infirmitas apparcbat. In manus suas Simcon iurirmi-
tatem accepit, sed majestatem inlus agno\it. êmo ron-
temnat nalum, si vult essc renatus. Ad illum pcrlinuit
propter nos nasci , ad nos pcrlincat in illo rcnascirqui
vivit et regnat in saecula sa^culorum. Amcn,
SERMO CCCLXXl K
De \(iti\ilcil(' Dotnini , III.
I. Natus est nobis hodie Salvalor; et idco liodie omni

mundo Sol verus exortus csl. Deus hoino r.Hluôl. ul
homo Deus iicrct : et ut scrvus in Douiiiium \crlcrcliir,

forinam scrvi Dominus accepit. Habilavil iii lciris hal)i-
lator (•(i'loiuiu , ul homo iial)ilalor lcn.f habilarcl iii
Cfielis. âtusest ergo nobis Salvator, |»assus est dicm |>ai-
> Alia» de Divcr»is it.

3q.
tus repudiatas Lcgis coiiccplus : iiatus autciii cle Patre
semper, de matre scmcl. Etcnim Doniiui nostri Jcsu
Cliristi duas accepinms primo divinam nativitatcs :
deinde liumanam, scd plane utramque mirabilcm in :
illa ut matris , in liac ut patris ollicia ccssarent : unam

geternam , ut crearet tcmporalcs ;alteram tcmporalcm ut ,
praestareL aeternos. Illc crgo in forma Dei Patri tequalis ,

ille in forma scrvi Patri subditus. llle tam parvus, ut
ederetur a foemina ; sed tam magnus utique pcrmansit
ut non separaretur a Patre. Has ergo Domini nativitates
etiam duo Evangclistarumtcstanturprincipia. Unuscnim
de nativitate divina ita ait : « In jiiincipio crat Vcrbum ,
»et Verbum apud Dcum, et Deus crat Verbum

erat :
» hoc erat in principio apud Deum. Omnia per ipsum

))flicta sunt et sine ipso flictum est nihiJ *. » De hac vcro
,
nativitate humana, ita Evangchsta alius rcfcrt « Li- :
» ber generationis Jesu Christi fdii David^. » Hic crgo

natalis Domini , hic sccundae nativitatis dics est : cxulte-
mus etlcEtcmur Nec immcrito aucto jam ab hinc
in co. ,
die, hodie lux incrementum accipit; cum liumano gcncri

in hoc ulique die vera lux venerit ut recte dies Iramitem :
solis augcat, quo nobis hunc, per quem tcncbris mortis

absolvercmur, invcxit. Hunc crgo Prophctas annuntian-
tcs, tanquani lucernse , venturum, praeccsserunt diem
ortuscjus, et miracula qua: essct gesturus in carne, cla-
rissimis praeconiis edidcrunt. Rectum namque crat ut ,
praedicarctur esse venturus ; nc cum venisset, dubitare-

tur. Hic itaque Dcus nostcr, homo intcr homincs conver-
satus est. Apparuit enini vidcnlibus homo, intcUigcnti-
bus Deus : homincm intuentibus offcrens, credcntibus
Deum servans. Ergo infirmos salvavit aspecLus infirmita-
tis ejus : firmos quaerit contcmplaLio DivinitaLis cjus.
* Joau. I, 1-3. — '*
Matth, i, i,
I
:
SERMO CCCtXXI, DE NATIVITATE DOMINI. 5o l

II. Obsecro vos, charissimi, intucminl quam mag-
num sit hoc mjslerium veritalis. Ad salvandos homines
Legem dederat , Proplietas miserat : et quia sanandis
languoribus liaec remedia praecesserunt , ipsum se ad sa-
lutem eorum offerre hominihus Deus vokiit. Porro homi-
nes Deum ipsum non potuerunt
in substantia sua videre
spem vero homines suam ponere in solo liomine non de-
bebant. Quid ergo liic lieret? Hominem sequi non debe-
bant homo sequcndus non erat qui videri poterat Deus
, :
sequcndus erat qui vidcri non potcrat. Ut ergo exhibcre-

tur homini , et qui ab homine videretur et quem homo
sequeretur, Deus factus est homo. Denique cum jam in-
ter homincs versaretur, et tribus Apostolis in secreto ad-
ductis mediiis astarct ^, subito cis in illa divini ouUus
claritate rcsplcnduit quod Aposloh qui pra-scnlcs crant,
:
vix intueri pro humani alFcctus infirmitate poluerunt.

Masci Immanilns vohiit, ut nos in ipso nasccrcmur. ct
futuris cukoribus suis itcratcfi nativitalis sacramcnta san-
ciret : utnos qui a nativitate illa coarctati tcnebanuirob-
noxii , Salvatoris noslri vcsligia comitati, sccundaMiati-
vitatis prsfsidio ccrtopotircmur (pio in Dco et cx Oco ;
nati, abrunqiercmus vincula mortis antiqua*, cum pignus

salutis Spiritum sanctum sumcremus. Ergo cum a])parere
hominil)US Dcus vcli(l,cosqucqua' ])rius mandavcrat.dd-

ccrectiam ])ras(!nsciq)crct, \im di\ iiiam assunq)to liominc
tenijicravit , et ])Osuit tcnebras lalibulum suum in(ir-
cuitu suo , cum sc tabcrnaculo carnis ohlcxit -. Tali criro
et lam incnabili sacramcnto, (llaislus Dcns noslcr ct
homo habctur ct Dcus \)cr matrcm homo pcr Palrem ; ,
Deus. Sicquc lit ut utrunujuc illud sil vcrum (juod ait,

« Palcr major mc cst'^ : "Ct, « l*]go cl Palcr uinim su-
' M.illii. wii, I. — '^

INul. x\ II, fx. — 3 Joiii. \iv, aS.
502 S. ATJGUSTINI EPISCOPI
» mus ^. » Nam Divinitate aequatur Patri, incarnatione

subditur Patri.
III. Quaerere tamen quidam solent, quomodo misceri
potuit liomo et Deus. Quasrunt rationem hujus mysterii,
quod semel factum est : cum ipsi nequaquam possint
reddere rationem ejus qua) lit semper, id est quomodo
,
anima miscetur corpori, ut liomo fiat. Ergo sicut corpo-

rea res incorporeaque conjungitur, ut liomo efficiatur :
itaIiomo conjunctus est Deo, et factus cst Christus. Et

tamen ut fieret Christus, duo illa incorporea, id cst,
anima et Deus facihus conjungi permiscerique potuerunt,
quani miscetur una incorporea ahaque corporea, id est,
anima et corpus, ut persona hominis existat. Quod si

Deus creator coeh ac terrae cum Deus csset homo faclus, ,
est et humihavit semetipsum usque ad mortem mortem

, ,
autem crucis^, quanto autem superbire non debet terra

etcinis? Yidete, fratres, quantum se humihavit propter
bomines Deus. Quantunisedejiceredebet servus, quando
ad tantam humililatem descendit et Dominus ? Quae hu-
mihtas, charissimi, si plenissime ab hominibus posside-
tur, etiam ad charitatem usque proliciet. iSam dum aker
alterum existimat superiorem , dilectio facit aequahtatem.
Unde non se ipse homo despiciat, propter quem utiquc
ista subire dignatus est Deus.
IV. lit pro quibus impendi et
ego quidem , fratres ,
superimpendi cupio, hcet magnos vos semper in cons-

cientia mea feccrim ; tamen majores quodam modo vos
res mihi ista ellicit, cum intendo quanta sit Domini mei
pro homine dignatio. Yos utique estis Dominicae incarna-
tionis, vos Dominici sanguinis prctium vos membra ,
Christi, vobis caput Christus est pro vobis nasci, pro :
vobis pati cuncta iion distuht ; crucem quoque ipsam ad

1 Joau. X, 10. — 2 pliilip. n^ r;.
. ,
gERMO CCCLXXII, DE NATIVITATE DOMINI. 5o3

hoc pcrtulit, ut vos sibi Vos ap- iii fiimiliam coaptaret.
pellamini Christi fratrcs vos appcUamini Christi h«re- ,
des. Proinde, dilectissimi, uuusquisque dignum se ipsuni

habeat, coramquo peccare non debeat dignum se exis- ;
timet, coram quo si delictum cogitaverit, erubescat.

« Pretio cnim magno empti cstis glorificate et portate :
)) Deum in corpore vestro ^. » Hic pro vobis natus est

hic pro vobis oblatus est ; hic etiam si digne agatis , ha-
bitat in vobis. Agamus ergo, meditantcs in legc Domini
die ac nocte eum ut vidcrc mcrca-
, ut comprehendere ,
mur. Agamus, ut quia dignatus est descendere propter

homines Deus, ad Deum homo possit ascendere.
SERMO CCC1.XX1I2.
De jSativUate Donuni, IV .
I. NoviT fidcs vcslra, charissimi , (piip lianc uni\ei-

sam mullitudinem congregavit , quia natus est nol>is
li()di(; Sahator. Natus cst de l*atie scmper, de matn;
scmcl : cl(! Paticsinc scxu, dc matrc sinc usu. Apuil Pa-
trcm quippe dcluit conci|)icnlis ulcriis : apud matrcm
dcfuil scminantis amplcxus, Piiina uativilascx Patre iia-
iLiiain scrvavit : sccunda nali\ilascx matrc gialiam scmi-

iia\it. lila tcnuit majcstatcm diviiiii' siibslaiitiiC'" , ista
suscepit sociclalciii iiiorl.ilitatis liiimaUH-\ In hac aiiUiii

idco vcnirc difîialus cst , ut licn^l (jbcdiciis iisipu- ad iiun-
lem , ct inoricndo \inccicl morlcni. l lra(juc n.ili\itaji
• I Ciir. XVI, 'io. — '-*

Alias (ic nivcj"'!!» 5',. — ^ Hiilip. ii 7. — * <;n(!.'
Cass. loO, lul. 1 17. lit lilii iiiaiivii» Clif.jiliit .linil i|« illti !ii.iijiliiiii (-.11 : » l|>ê
'• v.fX viTiis L)i'in, <'l vilii irlciiiii. •• lii li.ic inilciii, cli
ineffaLilis , utraquc mirabilis. Quocl enim cor liumanum
comprehcnclere ,
quaeve lingua valeat explicare , cpiomodo
natus sit Christus semper ex Dco , aut quomodo nuper
ex utero? Quis intelligat coaeternum Filio Patrcm, quis
elocjuatur virgincm matrcm? illum sine initio, sine line
gignentem ; istam sine libidine concipientem,sine corrup-
tione parientem? Utraquc nativitas mira cst, c[uia di-
vina cst. Sive crgo illam , sive istam mcns humana

consideret, rcctissime dicit : « Gencrationem cjus quis
» enarrabit^? » Et nos quid faciemus , fratres? Quoniam
digne eloqui non valemus , taccre debemus? Absit a no-
bis, absit ut taceat hngua scrvi, c|uando iNatahs cst Do-
mini. Dicamus ergo quod possumus quod lcgimus. ,
II. Beatus David dc Christo locpicns, dicit in I-*sahuis:
« In solc posuit tabcrnaculum suum et ipse tanquam ,
» sponsus procedens de thaLamo suo, exuhavit ut gigas^. »
Processit enim hoche de sacro thalamo , hoc cst , bcato-

rum virgineorum visccrum abdito incorruptocpie sccrcto.
Processit inde virginis fdius, virginis sponsus : lihus vidc-
licct Marise , sponsus Ecclcsiae. Universse enim Ecclesise
locpicbatur Apostolus, cjuando diccbat : « Aptavi vos uni
» viro virgincm castam cxhibcre Cliristo^. » Ad has talcs
nuptias Christi, Patcr sponsi primum invitavit populum
JudiForum. Scd quid ait Evangclium? « Qui invitati
» erant, non fucrunt chgni ^*. » Invitata est postea univcr-
sarum Gentium muhitudo ipsa implevit Ecclesiam ipsa , ,
accepit de mensa Dominica non vilcsepulas. aut igno-

biles potus, scd ipsius pastoris, ipsius occisi Christi car-
ncm praehbavit ct sanguinem. Occisus cst ad nuptias
suas ipse innocens agnus , occisus cst ad nu})tias . ct
quoscumque invitavit, ch^ carnc sua pavit. Occisus cpu-

las pricparavit ; rcsurgcus nuptias cclebravit.Occisus vo-
• Isai. Lur, 8. — 2 psal. xviii, 6. — 3 ^ (j^ji-, xi, i, — ^ Maltli. xxii, 8.
—
SERMO CCCLXXir, DE NATIVITATE DOMIM. 5o5

untarlam pertulit passionem ; resurgens dispositam duxit
uxorem. In utero virginis humanam carnem velut ar-
rliam accepit : in cruce pretiosissimam dotem suum san-
•guinem fudit : in resurrectionc atquc ascensione sua
aeterni matrimonii foedera roboravit. c< Ascendit enim in
» altum , captivam duxit captivitalem dedit dona ho- ,
» minibus ^. » Quae dona ? Spiritum sanctuni , per

quem dilTusa humanis mentibus cliaritate, insepara-
biliter Christo tanquam viro suo adha^sit Ecclesia.
Processit ergo hodie tanquam sponsus de sjicro thalamo
suo, et sicut exequitur Psalmus Exultavit ut gigas ad : fc
» currendam viam. « Processit ut sponsus, exuhavit ut gi-

gas. Pulcher et fortis pulcher, ut sponsus fortis, ut
: :
gigas. Pulclier, ut ametur: fortis, ut timeatur. Pulcher,

ut phaceret fortis, ut vinceret. Ubi invenitur in Scrip-
:
turis sacris sponsi islius ])ulchritudo? « Speciosus forma

»prae fdiis hominum : dilfusacst gratia in labiistuis'\ «
Ubi invenitur gigantis forlitudo? '( Dominus forlis et po-
wtqns, Dominus pofens in priTclio ''. » l lrum(jue aulem,
id cst, et pulchritudinem et fortitudinem in eo viderat
ctintellexeratTsaias, cumdicebat : «Quisest istequiadve-
» nit ex Edom, rubor vestimentorum ejus ex Bosor, sic
» speciosus in stola vestimenli cum forlitudine^? » Iste
crgo Propheta, qui et speciosum dixit et fortem, sponsum
noverat et gigantem.
111. Ergo, charissiini, « Exultavit ut gigas ad curren-
» dam viam. » Qiiam viam, nisi morlalem viain . quam
dignalus est nobiscum habere connnmicm ? Ipsa cst \ia,
per ([uam gcnus liiimannm Ininsil. 'rianseunl eiiim per

caiii \ciii(iido nasccnlcs, cl ;ibsc<'dendo morienlcs. Va
istc gencris liiiiiiani lhi\iiis ab iiiilio iis([Uc iii liiicm e\
' Psal. LXvii, 19, — '^

Iil. wiii, (). — i Iil. Mu ,1. — ^ lil. \\m, 8.
' Isui. LXIII, I.

occultisnaturae venisjugiter manat. De isto fluvio rapido
ac turbulento bibere dignatus est Cliristus. Modo audis-
tisin Psalino « De torrente in via Libiti. » Torrens iste
:
produxit nos ad nativitateni, perduxit ad morteni. Quasi

ex occulto fontis, abjssum maris suscepit Cbristus.
Utrumque pro nobis , et natus et mortuus est. I']t quia
bomincs in medio bujus fluminis constituti ,
plerumque
delectantur, mundi blandimentis et illecebris, quas limo
hujus torrentis involvuntur , atque in profundum inferni
demergunt eos ,
qui dum transeuntes undas avide bau-
riunt, sic necanlur, stare cupientes in torrente praecipi-
tante, et in repubbca- quaerentes fixa vestigia ideo :
Dominus «De torrente in via bibit. » Quid est « In via

: :
» bibit? » Transiensbibit. Bibit enim ettransiit, non re-
mansit nec stetit in via peccatorum. Item mortem me-

:
tuunt bomines quia necesse est praecipitari omnes bu-

:
jus torrentis impulsu Cbristus autem mortem quam :
sponte susceperat, timere non potuit; idco dictum est

« Et exultavit ut gigas ad currendam viam. » Desceridit
cnim , et cucurrit : ascendit , ct sedit. Nostis ,

quia sic
confiteri soletis : Postquam resurrexit, ascendit in coe-

lum, sedet ad dexterara Patris^. Hunc nostri gigantis ex-
cursum brevissime ac pulcberrime cecinitbeatns Ambro-
sius in bymno,qucm paulo ante cantastis. Loquens enim
de Domino (^bristo, sic ait : « Egressus ejus a Patre , re-
» gressus ejus ad Patrem : excursus usque ad inferos, re-
» cursusad sedeni Dci^. » Haec omnia, cbarissimi, si quae-
ramus cur facta sunl, inveniemus facta pro nobis. Des-
cendit enini, ut ascenderemus ; mortuus est, ut vivere-
mus; resurrexit, ut resurgeremus ; asccnditin coelum, ut
terrena contennicre , et cor sursum erigere disceremus.
1 Psal. cix. 7. — - For!c re labili. — ^ i„ Symbolo. — •*
Ex Aaibrosii
hyniiio verba dtsmmila.

.
SERMO CGCLXXIII, DE EPIPHANIA DOMINI. So^

Deniquc ut levaret post sc spem nostram levavit primo ,
carncm suam ct ut spcrareinus hoc secuturum in nobis,

:
illuil pri.eccssit cjuod acccpit cx nobis.
SERMO CCCLXXIIIi.
De Epiphdnia Domiiii^ J.
I. SoLEMMTAS cpiam liodie propter ma-

celcbramus ,
nifcstationcm Domini Epiphauicne Griecum noiucn acce-

pit. Ilodicrno quippe die Magis adoranlibus tanquam
priiiiiliis Grntiuin. comincndatur manifcstatus, qui ante
paucos dics tradilur ctiam natus. Lapis illc angularis,
qui velut parictcs duos, circumcisionis vidclicct ct prae-
îutii, hoc est, JucUcorum atquc Gcntium, dc divcrso ve-
nicntcs in suaunitatccojMdavit, « Et factiiscst ])a\uostra,
w qui fccil utracjuc unuin-; » ut j)astoribus .liidirorum

nuntiaretur, Angch vencruut dc ccx'lo ; ct itl a Magis
Gcntium adorarctur, stclla rcftilsit c c-c«'Io. Si\ccigo pcr
Angclos, si\c |)cr stcllam , ccdi cii;iiiavcnmt gloriain
Dci-^; ut.iii ciiis (jiii n;itiis cst grati;i, cii;iii:nciil c;iin
cti;iin Aposloli, portantcs Dominum sicul C(X'Ii, altpic in
omncm lcrrain cxirct soniis cortim, cl in fincs orbis lcrnc
vcrba coruiii. Qtia- <pioni;iiii cl ad iios vcncruiil , crcdi-

mus, [)ioj)lcr (piod d lo(jiiiiiitif.
II. l\Iull;i igiltir C(msi(|(i;iii(la siiiil, fiMlics, iii hac,

qu;im ;iii(hvimus, Ev;iiig('il(;i Icctioiic M.igi \ciiiiiiil ;ib
Oriciitc, rcgcm .lii(l;c(»iiiiii i-c(jiiii tinl. (jiii t(»l icgcs .Iii-
da.'oruni nuiHjuain ;iiilc;i (jii;rsiciiiiil. I\c(jiiiriiiil .lulciii .
• Alias (li: nivtT.si» (iii. — '^

liilu"!. II, 1 /| ,
-- •'
INiil. wiii, .•
non aliquem vlrilis aetatis, sive grandaevum, liumanis
oculis, inexcelsa sede
conspicuum.exercitibus potentem,
armis terrentem, purpura nitentem, diademate refulgen-
tem, (vel de cruce sibi exultantem, in qua universos
Martvi'es redimeret conlitentes, vel ab inferis resuroen-
tem, aut in ccielos ascendentem ;) sed recens natum, in
cunisjacentem, uberibus inbiantem, nullo ornatu corpo-

ris, nulJis membrorum
viribus, nullis parentum opibus ,
non sua non suorum potestate pra^stantem. Et

getate,
quaerunt regem Judarorum a rege Judoeorum ab He-
, ;
rode (bomine,) Cbristum (Deum et bominem; a terreno

rege bomine, regcm coelorum cpii condiderat bominem :
a grandi parvubam, a cbiro bitentem, ab cxcelso bumi-

lem, a loquente infantem, ab opulento inopem a forti ,
infirmum et tamen quamvis ab Herode persequente,

;
(
sibi et aliis Clirislum dominantem ) a contemnente ,
adorandum profecto in quo nulla pompa regia videba-

:
tur, sed vera majestas adorabatur.

111. Denique llerodes timet : Magi desiderant. Re-
gem illi cupiunt invenire, regnum metuit ille finire. Utri-
que postremo qu?erunt : illi per quem possint vivere,
ille quem vellet occidere : ille in cpiem peccatum grandc
committat, illi cpii omnia sibi peccata dimiltat. Necat
c[uippe Herodes parvulos multos, dum vult ad unius mor-
tcm pervenire. Etcum saevientissimam et cruentissimam
caedem in tot innocentibus perfecit se ipsum tanta ini- ;
quitate primitus interfecit. Interea rex noster (Christus.)

Ycrbum (Dei) infans ( Deus, ) Magis ilhim aclorantibus,
parvuhs pro illo morientibus, sive jacebat, sive sugebat
et nondura locutus, credentcs inveniebat , et nondum
passus, etiam Marljres faciebat. parvuli bcati modo
,
nati, nunc|uam tentali , nondum luctati, jam coronati.

llle de vestra corona dubilaverit in passione pro Christo,
SERMO CCCLXXIII, DE EPIPHANIA DOMINI. Sog
qui eliam Laptismiiin parvulis prodesse iion existimat
Chrisli. iNoii liabebalis quidem tetatem, qua in Cljiislum
passurum crederetis : scd habebatis carnem, in qua pro
(iliristo passuro passionem sustineretis. INuUo modo istos
infantes desereret gratia Salvatoris infantis, qui venerat

queerere quod non solum in carnc nascendo,
perierat,
verumetiani in crucependendo, (adinferosdescendendo,
et in coehs asccndendo, et ad dexteram Patris sedendo. )
Nam qui potuit nalus habere pra'dicatores Angelos, nar-

ralores coelos, adoratores Magos; potuit et ilhs nc pro
eo hic morerentur prccstare, si sciret ilhi morte perituros,
etnon potius majore fehcitate victuros. Absit, absit, ut
ad Hberandos bomincs ( Christus) veniens de illorum ,
praemio qui pro eo interllcerentur nihil egerit qui pen- ,
dens in ligno ])ro eis a quijjus interficiebatur oravit.
IV. Quid dicam de infelicitate Judivorum, qui Chris-

tum qucerentibus Magis, etiam prophetiam indicem pro-
Bethlehem civitatem designaverunt, (quam ipsi
tulerunt,
non invcnerunt? ) Siniiles fabris Arcic ôe, aliis ubi
evadercnt praestiterunt, ct ipsi diluvio perierunt : simi-
les ]apidi])us milliariis , viam ostenderunt, nec and)idaiv
potueruut; ((juia slolidi in via remanserunl. ) (Jua-situni
est ab cis , ubi C.hrislus nascerelur : responderunt : « In
» lêlhlclicm .Iiida-. Sic ciiim scriptuin est pcr l'io[)hc-
» tam : lu tu, lUthlclicm teira .luda. non niinima esindu-
» ciljus .luda. lix te cnim prodibil re.\, (jiii rccturus est
» po|)iiIuiii mcuni Isracl*. » Audieruiil, ct ahicrimt in-
quisilorcs; dixerunt et rcmanserunl doclores : cl contra-
jiis alVcctibus scparali, illi ficti suiil adoratores, illi pci-
sccutores. Nunc (jiioipie .luda-i siniilc ali(piid iiohis
cxhiberc noii dcsinunt. ôimiilli cniiii p.igaiioium iil
novcnnt (ihristum aiite proj»helatum , «piando cis dc

> Mich.v, 'j, etMaUh, n, C.
5lO S. AUCtUSTINI episcopi
Scripturls testimonia clara proferimus, suspecli ne forte

a Christianis malunt credere codicibus
isla conficta sint,
Judaôrum : etsicut tunc Magi fecerunt, istos dimittunt

inaniter lectitare, ipsi pergunt fideliter adorare.
V. Celebremus itacpie exultantes in Domino festum
diem Domini non solum quo est ex Judicis natus, ve-
;
rum etiam cpio est Gentibus manifestatus. Juvat intueri

omnia, et in unum adducta conspectum, animo cernere
spectaculo spiritali. Nascitur Cliristus : virgo concipit,
virgo parit, virgo nutrit ; adest foecunditas, nec abest in-
tegritas. Angeli annuntiant, pastores glorificant, coeli
enarrant, Magi desiderant, reges formidant , Juda;i de-
monstrant, Gentes adorant : frustrantur sa:vientes, coro-
nantur inflmtes, admirantur credentes. Qua' hu- est isla
milis celsitudo, infirmi fortitudo, parvuli magnitudo?

Profeclo ilkid Verbum fecit ha'c omnia per c|uod fiicta ,
sunt onmia. Yerbum cpiod longe erat a nolMS, caro ific-

tum est, ut habitaret in nobis ^. Agnoscamus itacjue in
tempore ,
per quein facta sunt tempora : et celebrantes
ejus festa temporalia, praemia desideremusseterna.
SERMO CCCLXX1V2.
De Epiphania Domini, 11.
I. Annivf.ksaria celebrafio dieihujus. anniversarium

Sermonem a nobis exigit ; debitum auribus et cordibus
Hodie Salvator noster Magos ad se de tam lon-
vestris.
ginqua gente perduxit. Vencrunt ut adorarent infantem ,
1 Joan. I, 14. — '^

Alias de Diversis 67.
SERMO CCCLXXIV, DE EPIPHAiNIA DOMINI.
5ll
Yerbum Quare venerunt ? Quia stellam inusitatam
Dei.
vidcrunt. Et unde eam Cliristi esse cogno\erunt? Yidere
cuim potucrunt stcllam; numquid loqui eis poluit ct di-
cerc: Stella Cliristi sum? Procul duLio aliter indicatum
est per aliquam revelationem. Tamen inusitate rex natus
crat, qui et ab alienis adorandus crat. iNumquid non re-
ges ante in Judtea erant nati, aul per uuivcrsam tcrram
Quare iste adorandus, ct abalieni-
in diversis gentibus?
genis adorandus, non tcrrente cxcrcitu. scd in pauper-
Quando natus cst,
tale carnis, latentc majcstate virtulis ?
adoratus cst a pastoribus eum Angeli Israelitis, quibus

nuntiavcrunt scd AJagi non crant dc gcnte Israel. Co-
:
lcbant Gcntium dcos lioc cst, dicmonia quorum iallaci

, ;
dccipicbaniur potcntia. Yidcruut ergo quamdain slcllam

inusitatam mirati sunt , quiesierunt sine dubio cujus
:
essct signum, cpiod tam novum insolittimque vidcrunt.

Et uliquc audicrunt ,
profccto ab vVngcIis, ab ali(pia ad-
monitione rcvelationis. Qu.eris fbrtassis, ab Angclis bo-
nis, an malis? ('bristum quidcm ct angcli mali, boc cst
daemoncs, Filium Dci cssc confcssi sunt. Scd cur non et
a bonis audierunt, quando in Cliristo adorando salus
corum jam cjuicrcbalur, non ini(piitas dominal)atur?Po-
tucrunt crgo illis diccre Angcli : SlcIIa, quam vidistis.
Cbristi cst, itc et adoratc cuni ubi natus cst, et simul in-
dicatc qualis et quanlus natus. iUi autcni lioc audito vc-
ncrunt, ct adoravcrunt. Aurum, ibiis ct nnrrliam obtu-
lcriinl , sccuikIiiiii consucliidincni su.im. Talia cniin
solcbant olFcrrc diis suis.
II. Quood sanc aiilc(juam raccrcnl , anlcvpiam cum in
civilatc ubi nalus fiicrat in\ cnircnt , \ ('ncriiiil (|u;rivnlcs :
« Ubi natus cst rcx .ludaiormn*? » ônnc pdiciant cliain

lioc revelalionc cognosccrc, sicut cognoNciMiil iltain slcl-
• Matlh. II, <».
5ia S. AUGUSTIM EPISCOPI
lam Nonue potuit eos ad illam
regis esse Judceoruin ?
civitatem eadem stella perducere sicut postea perduxit ,
ad loeum, ubi Christus cuni matre iufans erat? Poterat

sane non tamen factum est ut lioc a Judaeis inquire-
, ;
rent. Quare voluit lioc Deus a Judaeis inquiri ? Ut dum

ostendunt in quem non credunt, ipsa sua demonstratioue
damnentur. Attendite quia et nunc fiunt primitiae gen-
tium Magi, quanto a majori impietate liLerati , tanto
majorem dantes gloriam liberanti. Quaerunt « Ubi est :
)jqui natus est rex JudiEorum? w Herodes audito regis

nominc, tanquam asmulus contrcmiscit. Yocat Legis pe-
ritos interrogat ab eis sccundum Scripturas utindicent
,
ubi Christusnasceretur. Uli respondent « InBetbleliem :
>5 Judae. » Pcrrcxerunt Magi, et adoraverunt Judtei re- :
nianserunt ,
qui deuionstravcrunt. magnum sacramen-
tum ! Ilodie per Judaeorum codices convincimus : liunt
fideles per eorum codiccs. Ostendimus paganis quod no-
lunt credere. INam aliquando pagani faciunt nobis hu-
jusmodi qua?stionem , cum vident quLC scripta sunt sic
impleri , non possint quod ea pcr
ut negare ouniino ,
Christi nomen omnibus gcntibus

in pra:"sentantur quai ,
in sanctis codicibus pra^dicta recitantur, iii fide regum ,
in eversione idolorum in mutatione rerum humanarum :

,
et ahquando audent ut dicant Yidistis ita fieri , et

, :
tanquam pra^dicta sint conscripsistis. Hoc Poeta qui-

dam^ eorum fecit recognoscunt ista qui legerunt. INar-
:
ravit quemdam apud infcros desccndisse, atquein bealo-

rum rcgionem venisse , demonstratosque ilh Romanorum
principes nascituros ,
quos jam ipse qui hasc scribebat
natos noverat. Praeterita enim narravit ; sed quasi futura
essent prardicta , conscripsit. Sic et vos , inquiunt nobis
pagani , vidistis haec onuiia ficri , et scripsistis vobis co-
» Virgiliiis .Slneid. 6,
,
SERMO CCCLXXIV, DE EPIPHAMA nOMINI. 5l3

clices , in quibus haec legantur tanquam prffidicta. O
gloria regis nostri ? Merito Judaji a Romanis victi sunt
nec deleti. Omnes gentes a Romanis suLactcC , in Roma-
norumjura transierunt haec gens et victa est, et in lege
sua mansit ,
quantum ad Dei cultum attinet , patrias
consuetudines ritumque custodivit. Everso etiam templo
suo , extincto sacerdotio pristirio , sicut dictum est a
Prophetis; servant tamen circumcisionem et nioreni
quemdam quo ,
a caeteris gentibus distinguuntur. Prop-
ter quid , nisi propter testimonium veritatis? Sparsi sunt
ubique Judaei ,
portantes codices quibus Christus prae-
dicatur, et sicut praedictus est praesentatur, ut jam pa-
ganis possit ostendi. Profero codicem , lego Prophetam :
ostendo impletam esse prophetiam. Dubitat paganus. ne
fortehoc ipse confinxerim. Inimicus meus habct hunc
codicem , antiquitus sibi a majoribus commendatum.
/Vmbos inde convinco : Judfieum. (juia id prophetatuiu
et completum cgo cognovi; paganum ,
quia iion ego hoc
confinxi.
III. Non ergo seducant dit^monia specie divinationis
incautos, et rcrum temporalium male curiosos ; nei- su-
perbo fastu decipientes impios , silî sacriliciorum exigant
honorem. Yere divina piicdixerunt divini viri unius dis-
cipuli. Verum sacrificium , uni vero Deo del)etur. llujus
figurae ante gratiam, viclimis adiiml)rata' siint. Onod uiio
modo futurum fuerat , inultis modis providentia thviua

j)ra'nuntias it , iil qiiam m.ignuni cssct , ostcnderct. Ipse
niedicus , ipsc incdic aincnlum : mcdiciis , (piia Vcrbiim :
mcdicamentum , (piia Ycrbum caro I-h [iiiii cst, Ips«' sa-

cerdos , ipse sacrilicium. Ipsc cst (pii mula\il viain Ma-
gorum : ipse eliain niinc inutat vilam malorum. Clujus
in carne manifcslationcm, quic (Iiicce dicilui : - l"!pi-
exxviil. î-i
5l4 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» phania , » justificatae in spiritu gentes hodierna solem-
nitate concelebrant : ut renovet memoriam solemnitas,
vigeat devotione pietas, ferveat congregatione charitas,
luceat invidis veritas.
SERMO CCCLXXVi.
De Epiphania DGmini , ///.
Epiphania Latine manifestatio est. Dominus Christus

ante paucos dies nativitate sua Judaeis manifestatus est
hodierno autem die per stellam gentibus declaratus est.
« Agnovit bos possessorem suum et asinus praesepe do-

:
y> mini sui^. » Bos de Judeeis, asiuus de gentibus; ambo

ad unum praesepe venerunt , et verbi cibaria invenerunt.
Magi qui venerunt adorare Christum et significant pri- ,
mitias gentium, Legem non acceperunt, Prophetas iion

audierunt : lingua coeh stella fuit. Quasi diceretur eis :
Quid a vobis quaesivi lucri? « CoeU enarrant gloriam

)) Dei^. » Et tamen Herodes turbatus , a Judaeis quaesivit
ubi nasceretur Christus. Etresponderunt: « luBcthlehem
» Judae'^ Propheticum testimonium adhibuerunt;

: » et
et Magis adorare pergentibus, ipsi immobilcs permanse-

runt. In aggere hipides sunt viam demonslrant, et ipsi ,
non ambulant. Tamenperrexerunt IMagi ad Bethlehem ,
sed inventa civitate unde possunt domum invenire ? Ecce

stella illa quae fulsit de coelo , deduxit in lerra , stetit su-
1 Alias 9, ex Vignerianis. — 2 isaf. i^ 3. — 3 Psal. xvai, a.

* Matth. it , 5.
,,
SERMO CCCLXXV, DE EPIPHAMA DOMINI. 5i5

per locum ubi erat puer. Quantus famulatus elemento-
rum , et nequitia Judaeorum : Turbatus est Herodes
quasi yenerit Cliristus regnum quaerere et invenire terre-
num. Natus est coeli leo, et turbata est terrena vulpecula,
Dominus dixit de Herode «Ite, dicite vulpi illi^. » :
Turbata quid fccit? Occidit iufantes. Quid fecit? Occi-

dit infantes pro Verbo infante. Ante Martjres sanguine
sunt effecti quam posscnt ore Dominum confiteri. Et
.
bas primitias Cbristus raisit ad PatreuL Yenit infans , et

ierunt infantes ; infans ad nos , infantes ad Deura. « Ex
)> ore infantiura et lactentium perfecisti laudera-. » Gau-
deamus, nobis illuxit dics. Magi primitia^ gentiura nos
significaverunt. Agnoverunt Judaei quando natus est
agnoverunt Gentes hesterno ^ die. Diversi parietes ad lapi-
dem angularem vencrunt, indc Judici, iudc Gentes de ;
diverso, sed non ad diversum. Yidistis et nostis quia ,
tantum a se parietes longe sunt, quantum ab angulo re-

moti sunt. Quantuin ad angulum propinquant, pro])in-
quant sibi cum ad angulum venerint, liaTent sibi. Hoc
:
fecit Christus. Longe a se fuerant Judtei et Gentcs cir- ,
cumcisio et pra?pulium Lcgis^ ct sine Lege, cuhores :
unius veri Dei, et muUorum falsoruni. Quam longe? Scd

ille « Est pax nostra, (jui fecit utraque unura^. » Sed qui
venerunt de Juditis, ipsi in bono parietc nuraerantur :
nam qui vciicruut non remansemnt

. Eacti
in ruina :
sumus uiium iili et nos scd in uno, non in nobis. Lnde :
natus est Cliristus? De Judais. Sic habes scriptuni :
« Salus ex Judicis est*^ » sed non solis Juda'is. iSou eniia

:
dixit : SaJus Judieis; sed : « Salus ex Juda'is. » llli coin-

preheiideruiil, et ipsi perdidcruiil ; illi ligaveruul, el
'
Liic. xm, {j. — ^ l's;il. mii, <.— ^ Forte lioJuriio. — * ForCr •udilorM
Legis. — 5 Kjihes. ii, 14. — " Joaii. iv, 11.

5l6 S. AUGUSTINI EPISCOPI DE EPIPHAMA, ETC.
ipsos fugit ; ipsi viderunt , ct occiderunt : nos nec com-
preliendinius , et tenemus; nec vidimus, et credimus ;
posterioressumus et antecedimus. lUi qui nos praeces-

,
serunt, viam perdiderunt, nos auteni et viaminvenimus,

et in jlla ambulantes ad patriam veniemus.
FINIS TOMI CENTESIMI VIGESIMI-OCTAVI.

ANNOTATIONES.
ANNOTATIO (l) pag. ^l.
Tdipsum aliquando Marius Mercator Augustino per

Enoclium et Eliam,
litterassignificavit, objici a Pelagianis
quod mortui non fuerint, sed cum suis corporibus trans-
lati. Cui argumento in epistola ordine 198, eidem Mer-
catori, anno /\iS, scripta respondet hoc fere quod in isto

Sermone Quid eos, inquit, n. 5, ad hoc unde agi-
:
tur, adjuvet^ non intelligo. Ut enim oniittam, quod

ipsi quoque morituri postea perhihentur, sicut pleri-
que eaponunt Apocalypsim Joannis de duohus illis
Prophetis, etc^ quid istos udjuvat^ quceso te ? Neque
enim hinc ostcndunt non propter peccatum homines
secundum corpus mori. Nam si Deus qui tam multis
Jidelibus donatipsa peccala^ voluit quihusdam etiam
istam pcenam donare peccati, qui nos sumus qui
respondeamus J)eo, cur a/ius sic, alius autem sic .'
Et postea, n. y. Si mors etiam corporis pa-na peccati

esty ista patius ahqua qucestio est^ cur moriatur infans
Ciim fuerit baptizatus ,
quam ( ur mortuus non sit
Elius cum Juerit justificatus.
ANNOTATIO ('.:>) |);ig. \.\.
Eamdem solemnitalem habcl KalciidiirMiiu NtlusCiai-

lliaginense Kaleudis Augiisti. ['((lo (llirisliano orbe jaiii
5l8 ANNOTATIONES.
olim receptam fuisse testantur antiquorum Patrum homi-
liae de illa quam plures, cum Graecorura, tum Latinorum.
ANNOTATIO (3) pag. 64-
, Quid et post mortem^ etc. Hominis alicujus male de

populo meriti csedem conqueritur, non legitima potestate,
sed populi furore factam, cum insana furentium in caesi
cadaver crudelitate.
ANNOTATIO (4) pag. 8l.
Recenset Possidius in Indiculo, cap. 9. Massas candidas

solemnitas in Cartliaginensi Kalendario notatur. Marty-
rum eorumdem passionem celebrant martjrologia die 24.
Augusti, eamque nonnulla ex iis consummatam Cartha-
giiie significant : quibus favet Prudentius in Peristeph.
hymno i3. At ipsos Augustinus infra, Serm. cccxi,
cap. 10, appellat Vticensem Massam candidam. Et
in Psalmi cxliv enarratione, Sermonem Uticae in hasi-
Hca Massae candidae hahuit unde : n. 1 7 , dicehat : Ad-
moneat te Massa redditi dehiti mei.
ANNOTATIO (5) pag. 9O.
Cum hoc titulo hic et alter Sermo fuit olim a Pari-

siensibus editus ex antiquis Lectionariis. Sed non inde
constat ab Augustino habitos in ea festivitate : tametsi
haec ipsa festivitas in Carthaginensi Kalendario celebre-
tur, non quidem 29. Augusti, ut plerisque martyrologiis,
sed 27. Decembris, his verbis, vi. Kalend. Jan. Sancti
ioannis Baptistce^ et Jacobi Apostoli^ quem Herodes
ANNOTATIONES. 619
occidit. Joannem Baptistam imminente Pascha occisum
observat Beda in Marc, cap. 6. Caedis vero hujus,
quemadmodum et Apostoli Jacobi celebritas in aliud
tempus translata est.
ANNOTATio (6) pag. i38.
Hinc suspicamur liabitum Sermonem in adventu reli-

quiarum S. Stephani quse postea cum in basilica
: ipsis
erecta coUocarentur, praebuerunt occasionem Sermoni
subsequenti. De hujus Martyris corpore in Palaestina sub
anni 4i 5, finem levelato, deque allatis in Africam ipsius
reliquiis, ac de Memoriis in earum gratiam Unali ab
Evodio episcopo, Calamee a Possidio, Hippone ab Au-
gustino excitatis dicit ipse Augustinus in hb. xxii, de
Civit. Dei,cap. 8. Scripta Aviti. Lucianiet Evodiieodem
pertinentia habebis in Appendice.
ANNOTATIO (7) pag. 169.
Hos Baronius eosdem censet cum Martyribus viginti,

qui apud Tarsum Ciliciae passi sub Diocletiano leguntur
die G. Junii. Divcrsos esse , certiiis videri sibi nionet
Sirmondas, cujus nos opinioni ilicihus acccdimus. Horum
Martyrum Memoriam Hippone celcberrimam tuisse docct
Augustinus, illustre quod in ea contigerat, miracuhim
commemorans iu hb. xxii, dc Civitate Dei, cap. 8. Ad
istam basilicam diclus luit, Sernio cxlviii. De iisdem
viginti Martyribus fbrte est Scrmo subsequens.
ANNOTATIO (8) pag. '.'.(iS.
QiiDc nimirum undciimic Imx, noslnt rcspondet, scxl am

020 ANNOTATIONES.
prisco genere horarum, id est, meridiem antecedens, et
legitimaestlioraprandii. HincMartialis,!. viii, Epigr. 6-.
Horas quinque piier nondum tibi nuntiat, et tu
Jani conviva mihi, Cceciliane, venis.
ANNOTATIO (9) pag. 269.
Ita Colbertinus codex 1786, quo alias Phitoeano Sir-

mondus utens, correxit Tubiirbitanarum Ubi ipse Per- :
petuam et Felicitatem intelligit, quarum corpora in basi-

lica majore condita Cartbagine , et anniversarius dies
agitur 7 Martii. Contra vero Henricus Yalesius Maximam,
Donat illara ac Secundam, quae apud Tuburbum etiam
passae dicuntur 3o Jiilii, laudatas hic esse contendit in
prgefatione ad Acta Perpetuae et Felicitatis, de qua supra
ad Serm. cclxxx.
ANNOTATIO (lo) pag. 3oi.
Quos laicos usitatius dicimus. ipsos vocat Ecclesiae

Provinciales et Stipendiarios : pulchre alludens , ut saepe
ahas, ad popularem loquendi usum, quo provinciae quae
solvendo militibus stipendio obnoxiae essent, stipendiariae
dicebantur. \ide supra, Serm. cccii, n. i5, et citata ibi-
dem loca Sermonum quorumdam in Psalmos, nec non
Tractatum 122. in Joan. n. 3.
ANNOTATIO (ll) pag. 35^.
Stephani forte collocandis reliquiis, quae non multo

ante annum ^25, in Africam allatoe sunt, aedificata cst
Mart^ris Memoria dequa hic mentio fit. SicSermo paulo
ANNOTATIONES. 521
post Epiphaniam habitus, ad initium anni 425, pertine-
bit. Eraclium porro, cle quo hic loquitur. factum postea
presbyterum Augustinus suum in episcopatu successorem
designavit, anno ^16. die 26 Septembris, ex August.,
epist. ccxiii.
ANNOTATIO (12) pag. 494-
Dubius nobis hic Sermo est, propter genus dicendi in-

cultuni ac minus accuratum. Exempli gratia. post recen-
sitos quatuor modos conditi hominis, quod subjicitur :
Sed ista qua?t(i (conditio) liberavHt tres. Priina enini

et secunda ruerunt, tertiani de ruiiui genuerunt, etc.^
perplexe dictum est ac improprie. NonnuUa hic reperies
consimiha Scrmonum verorum Augustini de Natah Do-
mini.
CONCORDANTIA
BIBLIOTHECiE LATINÊ CUM GALLICA.
BIBLIOTHECA. LATINA. BIBLIOTHECA GALLICA.
Exposilio Evangelii secundumLuc, Ejusdem fragmcnta , tom. xxii, p.

p. 3. 4a3-444.
INDEX
TOMI CENTESnil VIGESDII-OCTAVI.
SERMONES DE SANCTIS.
P^gin.
Sebmo ccxcvi. In NjiIhIi Aposlolorum Petri el Pauli, II. 3
ccxcvii. In Natiill ApDSlolorum Petri el Pauli, lll. i4
ccxcTiii. Iii Natali ApDslolorum Petri el Paiili, IV. 24
ccxcix. In Nalali Apo^loloruin Pelri el Pauii, V. %g
ccc. In solemnitale Martyrum Macliabicoium, I. 45
ccci. In soleinnilale SS. Maclialiieonim, II. 49
cccii. In .soleiiinilali' Marl) ris Liiiireutii, I. .Sj
ccciii. In Matali Martyris Laurentii, II. -o

ccciv. In so'cmnitate Laurentii Marlyris, III. jS
cccv. In soieinnitnte Marlyris Laurentii, IV. 77
cccvi. In Nalali Martyrum Massie candiihe. 81
cccvii. In ilec()ll;itione beati Joaniiis Ra|>lislu.', 1. ijtt
cccviii. In eaileiii solemnitale, II. gj

cccix. In Nalali (^y|)iiani Martyris, I. t)j
cccx. In Natali Cy|iri:ini Martvris, II. ini

rcc\i. In Natali (.lypriani MartMi^, III. iiiiS
cccxii. In Nalali (Jyyiriani Mailyris, IV. ii3

cccxiii. In Natali (^jpiiani Marlyris, V. 118
cccxiv. In Nalali .Sl('|iliaui Martyris, I, Ul
ccctv, lii solemiiilalf Ste|iliaiii Marlyris, II. Il4
cccxvi. In soleiiiiiilate Slc[)liaiii Marlyris, III. i!ii
cccwii. De Stepliaiio Murl>rc, IV. utH

cccxviii. l)e Marlyre Slc|iiuiiiu, V. i4i
cccxix. De Stcpliano Martyre, VI. 1^6
«ccxx. Dc liominc hiinato |ier oraliones S. Sle|iliaiii. Dlii Aii-
gustinuHe|iisco|ius se excusut, i|tiii(l scrinunrin l.icrrc
nnn poturrit, i5i
526 INDEX.
Sermo cccxxi. Ubi libcllum sanati hominii promisit , feria secunda
Paschae. i5i
ccctxn. Ubi lihelltim proinissum sanali hominis praesentavit
feria tertia P.ischae. i52
cccwiii. Ilabitus post libellum (le sancto Slephano. i55
cccxMV. Qiio Auguslinus complet paitem Sermonis mox prae-
cedentis miraculo interrupti. i58

cccxxv. In Natali viginli Martyrum. 1^9
cccxxvi. In Natali Marlyrum. i63
cccxwii. lii Natali Marlyrum. i65
cccxxviii. In Natali Marlyrum. 167
cccx\ix. In Natali Martyrum. i-a
cccxxx. In Natali Martyrum. 1^5
cccYxxi. In Nalali Martyrum. 180
cccxxxii. In Natali Martyruin. iSt
cccxxxiii, In Natali Martyrum. 188
cccxxxiv. In Natali Maityrum. 194
cccxxxv. In Natiili Marlyrum. 198
cccxxxvi. In dedicatione Erclesiae, I. 201
cccxxxvii. In dedicalione Ecclesiae, If. 208
ccciExxviii. In dedicatioiie Ecclesiac, III. ai2
ccci\xix. In die ordinalionis suae, I. ai5
cccxL. In die ordina;i')nis suae, II. aao
SERMONES DE DIYERSIS.
cccxLi, De eo quod Christus Irihus modis in Scripturis in-

teiligilur : contra Ariaiios habilus. eaS
cccxLii.De sarriGcio vespertino. 256
^cccxMii. De Siisanna et Joseph : cum. exhortatione ad rasti-
tatem. 7^1
cccxLiv. De amore Dei, et amore saeculi. 253
cccxLV. De conlemptu mundi. 262
cccxLVi. De peregrinatione noslra in hac vita, per (idem. 270
cccxLvii, De timore Dei, I. 274
cccxtviii. De tiinore Dei, II. 278
cccxi.ix. De charilale, I, et de caeco illuminato. aiSS
cccL. De chirilat. II. .

289
cccLi. De utililate agendae prenitentiae. I. 2^5
cccLii. De ulililale agendae poenilenliae, II, 5i6
cccLiii. In die oclavarum Infantium : quos exhortatur verbis
Petri aposloli,» Deposita ergo omni malitia, elc. « 334
INDEX. 52-
Sebiio '
cccLiv. Ad ContinenU-s habilus quo eos primum adversus
:
obtrectatores et invidos cokroborat, tum deinde su-

perbiam caverejubet.
153
cccLv. De vita et moribus clt-ricorum suorum, ]. 34-
cccLvi. De vita et moribus clericorum suorum, II. 555
cccLvii. De laude pacis. ,g
cccLTiii. De Pace et Charitalc.
5.3
'
cccui. De eo quod scriptum cst .in Ecclesiastico: . Concor-
» dia fratrum, et amor proxiraoruin, elc. • De lite
et concordia cum Donastis. 30
cccLX. Ad TJgilias Maximiani, de quodam Donalista, qui re-
versus est ad Ecclesiam.
cccLxi. De
33
Resurreclione morluorum, I. 3-5
cccLxii. DeResurrerlionemorluorum.il. z,5
cccLxiii. De cantico E\odi. /ct
453
SERMOiVES DUI3II.
cccLxiv. De Samsone.
46i
cccLXT. De versu Psal. xv. « Benediram Dominum, qui tri-
» biiil mihi inlel!erliim, elc. » X68
cccnvi. De PshI. xxii. . Dominus regil me, et nihil mihi
» deerit. » /_r
cccLXTii. De verbis Evangelii Luc wi, ubi de diviie el Lazaro. 484
ccci.tviii, De verhis Evangelii J ,an. xn. . Qui amat anim.im
« suam peid.-t illam. « Kl de vf-rbis Aposlo i .
Ephes. T. « Nemo unquam curnem suam oJio ba-

• *'"•'• "
487
cccLxix. DeNativilale Domini, 1. /„,
cccLxx.De N;ilivila(e Domiiii. II. , ^gi
cccLwi. De NHlivilale Douiiui, III. Zgg
ccci.xxii. De N;itivi(ale Domiii V. , 1
5^3
cccLxxiii. De Rjilpliaiia Domiiii. I.
5o_
cccLxxiv. De E|)i|.haiiia Doiiini, II.
5,0
cccLx\.v. De Ei.iphania Domiiii, III.
5,^
AWKOTATIONBS, S17
Cun UUKOAMTIA. StS
EXPLICIT INDEX.
I
f
BINDING SECT. ArK 8 iy«u
PLEASE DO NOT REMOVE

CARDS OR SUPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY
BR Augustinus, Aurelius, Saint,

65 Bp. of Hippo
A5 c^pera omniaQ
1835
t.21
10

Augustinus. Opera Omnia. (Caillau, Guillon Ed.) 1835. Volume 21.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Augustinus. Opera Omnia. (Caillau, Guillon Ed.) 1835. Volume 21.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

"'^ S;^

SS. ECCLESItE patrum

PATRES QUINTI ECCLESIAE SAECULI,

PROSTAT INSUPER VENALE

/VfUO VIACIffQVE, BIBLIOPOLAM,

ApID BIBLIOPOLAM9 CCI NOMEN GALUCE ;

SOCli^TE POUB. Ui. FUBLlCATIOia DES BONS LIVHES.

Rue dcs Saints-Peics , 16.

Apud MASSIE et JEAN,

Viu vul^a dicto (iu Ponl-Moivau . 2.

PARISILS. — E TYPOGUAPHEO BOURGOGNE ET MARTINLT ,

VIA VULCO mcTA JACOB, K° OO.

SS. ECCLESIiE PATRUM,

NONJSULLiSQUE CLERI GALLICANI PP.ESBYTEIUS.

OPLS REGI DICATUM.

TOMLS GENTESIMLS VIGESIMIS OGTAVLS.

VIA VILUU UICTA UK bftl.lli;, 4U.

SERMONUM CLASSIS III.

In Natali Apostolonun Pclri el

Recexs sancti Evangclii Icriio

Dominum passurum sccl tunc non potuit secjui passu-

rus. Secutus est peciibus nondum idoneus secjui mori-

hus. Promisit moriturum pro illo,

tincljat. Plus promiserat, cpiampoterat : c|uia et indignum

minus csset morilurus : hanc commemoro, ecce comme-

qui obhti fucrant, conmioncnte me recolant. Dominus

w te, inquit, Domine : absit a te, propitius c^sto tibi-. »

Non dixisset, «Propitius tibi csto,))nisi agnosccrct vcrum

ciens, saccum volebat claudere unde nostrum prctium ,

erat manaturum. Audivit a Domino tunc : « Redi retro

autem Satanas? Ex homine, et in homine « Non enim :

» sapis qUce Dei sunt, sed qUcC sunt hominum ^. » Tahs

Pelrus amans Dominum, timens mori Dominum, et vo-

modo prffidixerat medicus non quomodo praesumpserat ,

eegrotus. Interrogatus ab ancilla, negat semel bis et , ,

tertio. Aspicitur a Domino , flet amare - : tergit lacrj^mis

modoamel, modo securusamet; securus. quia secuturus.

moriarispro me ;hocenimego jam feci pro te, Sedquid?

a Amas me? Amo. Pasce oves meas. » Et iteruni hoc, et

timor. A^idete, percipite, discite. Non aliud quam, Amas,

siiis . jam praenunliat j)assioneni , et dicit : Cuni esses

» junior, cingebas te, etibas quo velles; cum autem se-

minus idoneo? Primo, quas oves commendat? Pretiosas,

reddidit pro ovibus conservatis.

SERMO CCXCVJ, IX NATALl APOST. f

sunt. « Potens est enim Dominus, dixerunt, cruerc nos

tora et stabilis lides, ii^i virtus iuconcussa, ibi ccrtu vic-

placuit non arscrunt, scd ignem idoloiatriiu in animo

rcvdabitur in nobis:contra quain gl(jiiani non appcndi-

per famem, per pestcm, pcr gladiuin ; iilii sunt Mciuoriir

carnalitcr sapis. Prorsus adliuc j)aliciitiam dodo. nou-

quare vclit? Differ secrctum cognitionis, strenuitatem

tcnde : « Patcr. si ficri potest. transeat a me calix istc, »

Quomodo ostcndit humanam voluntatem, ct continuo

pidationem mortis. Numquid quia nolens mortuus est,

nolcns coronatus est? Sic et tu nolcbas forte amittcre

relincjucndo rcmancas. INolcbas antc te mori fdium tuum,

raturus erat Dominus? Ordo pencs ipsum sit, qui novit

ordiuare quod creavit. Obtempera ergo tantae voluntati

Deus, Sed quid dico Pagano? insultat mihi. Quid tibi

quia superavit et abundavit sacrificium Dei vestri, et

an fluente, secundo ignc lloma flagravit^. Jussit .miio

est Romano incendio. Videre. inqiiit. volo . quomodo