E PERJAVSHME mimi 300 lek, 3 EURO VITI i IX i BOTIMIT NR.

41 (501) - 24 TETOR 2011

www.monitor.al
ndrtimi
T shessh n koh krize
FAQE 16
legjislacion
Ta lexosh pronn nga shtpia
FAQE 18
sezoni dimror
Pushime t varfra
FAQE 49
PESIMIZMI
RIKTHEHET
Autostrada Tiran - Durrs, Km 8 (pran City-Park)
www.autocity.al K T U S H T M A K I N A P R J U !
CHRYSLER 300 C
3.0 CRD/ V6 /AT
CHRYSLER 300 C
3.0 CRD/ V6 /AT
E juaja vetm pr
38.700
me elsa n dor
me nancim vetm pr 482/muaj
Lloji i karburantit, Naft ,Konsumi karburantit i kombinuar 8.1 L/100 km, Sistem drejtimi hidraulik, Kutia e shpejtesis automatike me 5 raporte,
Airbeg pr drejtuesin e mjetit dhe pasagjerin, Sistemi i frenimit ABS + BAS + ESP+ TCS+TPM, Navigator, Bluetooth per lidhje me telefonin, Mikrofon
i montuar n pasqyr, Cruise control (pilot automatik), Ekran 6.5'', Ndriim xenon automatik dhe me vet-pastrim, Fener mjegulle, Sistem audio
MW/FM/CD/DVD/HDD/MP3 RADIO , USB ,AUX ,IPOD, Komandim i audios n timon, Kondicioner klima me dy zona dhe dalje mbrapa, Sensor parkimi
prpara dhe mbrapa , Interior me dekor druri, Timon me veshje lkure dhe me dru,Ndenjse me veshje lkure, Ndenjset e para elektrike dhe me
ngrohje, Memorizim i (ndenjses ,timonit ,pasqyrave), Timon i rregullueshem n lartsi dhe thellsi, Mbyllje qendrore automatike, Dritare me koman-
dim elektrik, Fshirset e xhamit me sensor, Sistem lajmrues akustik pr vendosjen e rripave t sigurimit, Disqe Alumini 18
Modelet e fundit me
motor Mercedes Benz
OKAZION
N kt numr do t lexoni:
editorial
7 Koh t vshtira pr ekonomin
lajme nga vendi
8 ENERGJETIKA: Monopoli i energjis,
BE krcnon Shqiprin
biznes
10 Rikthehet pesimizmi
Fundviti i 2011-s po mbyllet me prkeqsim t
konsumit dhe t shitjeve t biznesit. Kompanit po
heqin dor nga investimet, por ndrkoh po gjejn
shrim te zgjerimi n tregjet e rajonit
NGA LAURA ELA
14 Shpres te tregjet e rajonit
bank
15 Financime pr SME-t
marketing
16 Si t shessh n koh krize
Kur industria e ndrtimit n Shqipri po prballet
me rnie t krkess, shoqrit e ndrtimit duhet
t gjejn mnyra pr t mbijetuar n treg.
NGA E. BEDALLI
pasurit e patundshme
18 Te noteri pr pronn
Nga janari i vitit t ardhshm, noterit do ti jepet
e drejta pr t kryer transaksionet pr blerje dhe
shitje t pasurive t paluajtshme. Procesi do t
reduktohet nga pes n dy faza. N kt mnyr,
noteri do t shrbej si nj One Stop Shop.
NGA ELONA BEDALLI
20 Intervist me zvendsministren e
Drejtsis, Brikena Kasmi
21 Notert: Tani m shum garanci pr
transaksionet
22 Ta lexosh pronn nga shtpia
infrastruktur
24 Koha e planeve rregulluese
Ku konsiston thelbi i ligjit t ri urbanistik, q hyri
n fuqi n fund t shtatorit 2011. Cili do t jet
ndikimi n tregun e ndrtimit
NGA XHORXH ALEKSI
bashkpunim rajonal
26 Integrim prmes energjis
Vendet e rajonit angazhohen pr t shtuar bash-
kpunimin rajonal n fushn e energjis. Shqipria
synon rritjen e eciencs s energjis n masn
9%, deri n vitin 2018, me synimin q n nj t
ardhme t afrt t arrihet edhe zotimi 20:20:20
(prmirsimi 20% n ekasitetin e energjis, 20%
e konsumit t energjis, e cila duhet t prodhohet
nga burime t rinovueshme dhe 20% reduktim t
emisioneve t CO2 nga niveli i vitit 1990 deri n
vitin 2020)
ndrtim
28 Frika nga tatimi i dysht
Gati tre vjet nga miratimi i VKM pr prcaktimin
e vlers s tatimit, ndrtuesit ngren shqetsimin
pr detyrimet e pallateve t ndrtuara pas 2008-s,
sa i takon shkmbimit me pronarin e toks dhe
rrezikut pr taksim t dysht
skale
30 T varfrit dhe taksat
Duket se TVSH-ja, ulja e saj, nuk do t merret n
konsiderat nga qeveria, por debati i shtrir prej
disa javsh, po evidenton skema t reja, q mund
t ndihmojn familjet para rrezikut t mimeve
31 Pro skems sociale, Jo uljes s
TVSH-s
Sybi Hida ekspert i makroekonomis, antar
i Komisionit t Ekonomis, PD. T varfrit nuk
ndihmohen duke ulur taksat
TAKSAT Q
RNDOJN
4 Monitor - 501
Me UPS mund ti keni t gjitha.
Nse dshironi t drgoni letra, dokumenta ose pako n vende t
ndryshme t bots, nse dshironi t mbrrijn tek marrsi sikur ti
dorzoni me dorn tuaj, mjafton t lidheni me ne.
EKSPORTO N MBAR BOTN
T eksportosh, sot, kushton m lir se asnjher m par.
Ju krkoni: CILSI
SHPEJTSI
SIGURI
MIME KONKURRUESE
TRANSPORTO M TEPR
Tel: +355 (4) 225 9742 Mob: +355 66 20 48 904
+355 (4) 235 7153 +355 67 20 48 904
+355 (4) 235 7976 +355 68 20 48 904
Fax: +355 (4) 225 9743 +355 69 20 48 904
email: alcustomersvc@unitrans.com.al
aloperations@unitrans.com.al
web: www.ups.com
United Transport Sh.p.k
Authorised Service Contractor for UPS
Rr. Ismail Qemali Nr. 32/1
Tirana, Albania
Ne jemi ktu pr t prmbushur krkesat tuaja.
501 - Monitor 5
bursa
32 Bie nafta
32 Ari lshon pe
statistika
32 Normat e interesit t kredive
34 Normat e interesit t depozitave
66 Ecuria e mimit t disa prodhimeve
bujqsore
kosova
36 Lajme shkurt
rajoni
37 Koh mimesh t ulta
t bsh biznes 2012
40 Taksat q rndojn
Me mungesn e vlersimeve pr lejet e ndrtimit
dhe peshn ende t rnd t takss ndaj timit,
Shqipria prkeqson pozicionin n raportin e t
brit biznes, duke zbritur pes vende. Ekspertt: ka
tregues q nuk raportuar si duhet.
40 Mbi 87% e vendeve t Europs
Lindore dhe Azis Qendrore u
prmirsuan
bota
52 Italia: N gusht rriten porosit
industriale
52 SHBA: Inacioni rritet +0,3%
53 Probleme me parajsat e taksave
54 SHBA nuk do t bjer n recension
54 Moda dhe luksi dalin nga kriza
menaxhim
56 Si t hartosh CV-n e duhur
57 4 vrassit e intervists
tekno
58 Motor i vogl pr udhtime t mdha
Mazda5 1.6 Diesel. Konsum i ult dhe knaqsi e
madhe n timonin e monovolumit japonez
64 Samsung Galaxy Ace
65 Motorola prezanton Atrix 2
65 LG prezanton DoublePlay
tendenc
60 Pes vende pr tu vizituar nga
adhuruesit e okollats
62 7 destinacione okollatash t
shijshme n Europ
63 Gatime t uditshme npr bot
42 Na prkeqsuan institucionet dhe
huamarrja
Enea Janko, Drejtor Ekzekutiv, EJ Business
Consulting
arsim
44 Masterat Profesional si sukses pr
tregun e puns
tregti me pakic
46 Qendrat tregtare: Strategji t reja
marketingu
NGA REILA BOZDO
mjedisi
47 Dyshimet e mbetjeve
Intervist me z. Taulant Bino Zvendsministr i
Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit t Ujrave
turizm
49 Pushime t varfra
Parashikohet nj sezon jo shum i favorshm pr
pushimet dimrore, pr shkak t rnies s fuqis
blerse. Agjencit jan duke prgatitur paketa
ekonomike
NGA ELONA BEDALLI
Konsum i ult dhe knaqsi e madhe n timonin e monovolumit japonez
MOTOR I VOGL PR UDHTIME T MDHA
Mazda5 1.6 Diesel
6 Monitor - 501
501 - Monitor 7
DEL DITN E HN
Revist ekonomike e prjavshme
Botim i
Media Union sh.p.k.
Kryeredaktore:
Ornela Liperi
Gazetar:
Elona Bedalli
Laura ela
Albana Muaj
Design & Layout:
Orest Mua
Korrektore:
Mira Leka
Fotograa:
Media Union Foto (MUF)
Redaksia
Tel: +355 4 263 407
+355 4 242 813,
Redaksia ext: 109
Email: revista@monitor.al
Reklama & Abonime:
Tel: +355 4 263 407
+355 4 242 813,
Marketing ext: 104
E-mail: revista@monitor.al
E-mail: abonime@monitor.al
Mobil:
+355 66 20 49 191
+355 66 20 49 193
Faqe n internet: www.monitor.al
Adresa: Rruga: Ismail Qemali
Nr. 32/1, Tiran - Shqipri
Shtypet n shtypshkronjn
AlbPAPER
Tel&Fax: 04 2358937
Nr. 501, 24 Tetor 2011
E
thet e krizs s borxheve t eu-
rozons arritn n nj kulm t
ri gjat javs s kaluar. Pritej q
fundjava t ishte momenti kur lidert e
Bashkimit Europian t bheshin bashk
pr ti dhn fund krizs s borxheve.
Por, teksa Monitor shkoi pr shtyp, dife-
renca e vazhdueshme mes Francs dhe
Gjermanis, kryesisht lidhur me mnyrn
se si do t rritej fondi prej 440 miliard
eurosh, nnkuptonin se nj tjetr samit
do t ishte i nevojshm. Si tha dhe
nj zyrtar europian: Ne kemi humbur
parashutn kryesore dhe tani kemi at
rezerv dhe nuk jemi t sigurt madje nse
do t funksionoj. Ndrkoh, institutet
ekonomike gjermane i kan prgjysmuar
parashikimet e tyre t rritjes pr Prodh-
imin e Brendshm Bruto pr ekonomin
m t madhe dhe m t rndsishme t
eurozons nga 2.9% n vitin 2011 n
vetm 0.8% n 2012-n.
Edhe fqinjt tan, me t cilt kryejm
pjesn m t madhe t shkmbimeve
tregtare, nuk po gjejn paqe. Greqia
duhet t marr ndihmn ndrkombtare
t radhs prej 8 miliard eurosh, por situ-
ata e saj ekonomike po prkeqsohet me
kaq shpejtsi sa nj plan i dyt shptues,
pr t cilin u ra dakord vetm tre muaj
m par, nuk sht m i prshtatshm
pr ta mbajtur Athinn t sigurt. Raporti
nga i ashtuquajturi trojka e huadh-
nsve t Greqis Komisioni Europian,
Fondi Monetar Ndrkombtar dhe Banka
Qendrore Europiane ia vn fajin pr
prkeqsimin e situats skale t Greqis
si recesionit t gjer ashtu dhe dshtimit
t qeveris greke pr t prmbushur re-
format. Partneri tjetr i prtej detit, Italia,
drejt t cilit shkojn 80% e eksporteve
shqiptare, ka nevoj urgjente pr t nxitur
rritjen ekonomike, sipas Brukselit, teksa
dhe mbi t po rndon barra e borxheve.
N kt ambient t vshtir, Banka
Europiane pr Rindrtim dhe Zhvillim
(BERZH) ka parashikuar s fundmi se
telashet aktuale n eurozon po ngadal-
sojn rritjen n shtetet e Europs Lindore,
veanrisht n Rumani, Shqipri dhe
Serbi, ku bankat greke jan nj pjes e
rndsishme e sektorit nanciar. Pasi kan
dal nga situata e vshtir e 2009-s, shum
shtete n Europn Lindore do t duhet t
prballen me nj ngadalsim n rritje pr
vitin q vjen, n krahasim me at q ishte
KOH T VSHTIRA PR EKONOMIN
editorial
parashikuar vetm 6 muaj m par. N
raport me krizn e 2009-s, raporti pohon:
rritja e stresit n eurozon mund t ken
nj ndikim edhe m t madh n Europn
n zhvillim kt her duke ndikuar
ndjeshm rimkmbjen. Parashikimi pr
rritje n Europn Qendrore dhe Baltikun
pr vitin q vjen tashm sht rishikuar
n ulje n 1.7%, nga 3.4%. Pr vendet e
Europs Juglindore, Rumani Serbi, dhe
Shqipri rritja pritet t jet pak m shum
se 1%, kryesisht pr shkak t ekspozimit
ndaj bankave greke, t cilat prballen
m nj t ardhme t lkundur teksa BE
prgatitet pr nj falimentim t pjesshm
t borxhit kombtar t Athins.
Shqipria, deri tani, ka arritur q t
performoj mir, duke pasur parasysh
ambientin e vshtir n Europ. Depozitat
n fund t tet mujorit shnuan nj rritje
me 14% me baz vjetore. Veanrisht i
lart ishte shtimi i depozitave gjat muajit
gusht, q shpjegohet dhe me transferimin
e kursimeve t emigrantve grek drejt
bankave n Shqipri. Kredia vijoi t zgje-
rohej me ritme m t moderuara se m
par, prej rreth 12.7% pr t njjtn peri-
udh. Eksportet jan rritur me 23% me
baz vjetore pr janar-gushtin. Madje dhe
eksportet drejt fqinjit helen n kriz jan
zgjeruar me 15% pr t njjtn periudh.
Numri i t punsuarve n sektorin privat
jobujqsor u shtua me 6.5% n fund t
6 mujorit n krahasim me t njjtn peri-
udh t vitit t mparshm. Problematike
paraqitet ecuria e t ardhurave buxhetore,
t cilat nuk kan shnuar rritje n raport
me vitin e kaluar dhe shtimi i kredive t
kqija, niveli i t cilave ka arritur n 18%,
duke ndikuar n nivelin e prtuesh-
mris s bankave.
Prvoja e krizs nanciare botrore, q
nisi n fund t 2008-s, ka treguar se
Shqipria nuk mund ti shptoj pa-
sojave t tkurrjes ekonomike globale,
sidomos n momentin kur t rrezikuar
jan partnert kryesor ekonomik t
vendit dhe viti q vjen nuk pritet t jet
i leht. N kt situat, krijimi i nj am-
bienti t brendshm sa m t favorshm,
me stimuj t brendshm, qoft prmes
lehtsimit t barrs skale, apo gjetjes
s rrugve t tjera q direkt apo indirekt
favorizojn biznesin, do t shrbente si
nj jastk pr tu mbrojtur nga goditjet
ndrkombtare.
8 Monitor - 501
Nga vendi
VENDIMI
Bizneset, shrbimet ligjore me One Stop Shop
Nj qendr e vetme pr kryerjen e t gjitha shrbimeve ligjore
t biznesit n nivel lokal. Kt parashikon projekti i ri, i cili do
t vihet n jet n saj t marrveshjes q Bashkia e Tirans
nnshkroi me IFC (Korporata Ndrkombtare Financiare), pjes
e Banks Botrore. Qllimi kryesor i projektit sht reduktimi
i dokumentacionit, kostos dhe kohs q i nevojitet biznesit,
duke krijuar nj klim t favorshme pr investimet dhe duke
rritur nivelin e konkurrueshmris s Tirans. One-Stop-
Shop-Center do t siguroj shrbime dhe kshilla pr klientt,
me cilsi dhe n koh reale, pr t garantuar nj biznes m
t suksesshm, kundrejt nj kostoje m t ult. Me ngritjen e
ksaj qendre do t bhet e mundur edhe kryerja e procedurave
online, ka do t jet nj tjetr lehtsi pr biznesin. Tirana do
t bhet territori m miqsor pr biznesin n t gjith rajonin,
tha kryetari i Bashkis s Tirans, Basha, n deklaratn pr
mediat. Besoj se ky projekt do t jet i duhuri pr Tirann dhe
besoj se Tirana do t jet qyteti m konkurrues n Shqipri,
por edhe n Europ, u shpreh Per Kjellerhaug, menaxheri
i IFC-s pr Ballkanin Perndimor. Projekti nancohet nga
Bashkpunimi Zviceran n Shqipri. Ky projekt i zbatuar n
tri bashki t Shqipris, n Durrs, Shkodr dhe Vlor, sipas
prfaqsuesit t IFC ka sjell kursimin e 6 milion dollarve.
Ky llogaritet t jet kursimi q do t sjell projekti n Bashkin
e Tirans. 6 milion dollar sht nj shum e barasvlershme
me 2 mij vende t reja pune.
GAZSJELLSI
TAP, n gar pr gazin e Shah Deniz
Gazsjellsi Trans Adriatik, i cili synon t transportoj gazin e
Detit Kaspik pr n Europ prmes Greqis e Shqipris, njoftoi
se ka dorzuar propozimin e tij pr transportimin e 10 miliard
metr kub gaz n vit, nga fusha gazmbajtse Shah Deniz II,
bri t ditur kompania.
Ne besojm se propozimi yn sht tues, pr shkak se sht
projekti i vetm q plotson t tet kushtet e vendosura nga
konsorciumi Shah Deniz pr zgjidhje t qndrueshme t nevojs
s tyre pr t transportuar gazin n Europ, njoftoi kompania.
Fusha hidrokarbure prreth Detit Kaspik sht zona m e rnd-
sishme pr prodhimin e gazit jasht Rusis dhe prpjekjet e
europianve tani jan prqendruar n krijimin e infrastrukturs
s transportit jasht varsis s Mosks. Nse Shah Deniz do t
pranoj t shes gazin te TAP apo jo, varet edhe nga fakti nse
ky gazsjells do t ndrtohet ndonjher. Gazsjellsi TAP ka
mbshtetje politike n Itali, Zvicr dhe Shqipri. Kryeministri
shqiptar, Sali Berisha, ka deklaruar publikisht se po bn lob-
ing n favor t kompanis TAP, e cila ka baz n Zvicr dhe
aksioner nga Zvicra dhe Norvegjia.
ENERGJETIKA
MONOPOLI I ENERGJIS,
BE KRCNON SHQIPRIN
Sekretariati i Komunitetit t Energjis n Vjen (ECS) vler-
son se Shqipria i ka dhn nj monopol KESH-it dhe CEZ
Shprndarje n importimin e energjis elektrike, duke shkelur
rregullat e Bashkimit Europian t Traktatit t Energjis. N nj
letr q drejtori i sekretariatit, Slavtcho Neykov, i ka drguar
ministrit t Ekonomis, Tregtis dhe Energjetiks, Nasip Nao,
m dat 7 tetor, msohet se ECS i jep dy muaj koh Shqipris
MASAT
Penalitetet ndaj CEZ-it, gjob 3% t xhiros vjetore
Enti Rregullator i Energjis (ERE) pritet t ket m shum kompe-
tenca mbi kompanit e shprndarjes s energjis elektrike, nse
ato shkelin ligjin mbi energjin elektrike dhe kushtet e kontrats
q kan me konsumatort, si privat edhe ata familjar. Burime
zyrtare pran Ministris s Ekonomis bjn me dije se jan ngritur
grupet e puns dhe po hartojn nj draft, q do t jet nj shtes n
ligjin Pr sektorin e energjis elektrike, i cili ka si qllim sigurimin
e kushteve pr furnizimin me energji elektrike t konsumatorve,
sipas parametrave standard. Kjo sigurohet nprmjet funksionimit
ecient t tregut t energjis elektrike dhe zhvillimit t konkur-
rencs n kt sektor, duke pasur parasysh mbrojtjen e interesave
t konsumatorve, minimizimin e kostove t shrbimit me energji
elektrike dhe prshtatshmrin e tij me mjedisin. Kompania e
shprndarjes s energjis elektrike sht CEZ, e cila siguron furniz-
imin me energji pr t gjith konsumatort familjar dhe ata privat,
ndrkoh q disa nga kompanit e mdha e marrin energjin direkt
nga KESH-i, n baz t kontratave t nnshkruara me t. Ankesat e
konsumatorve drejtuar ERE-s pr shrbim jocilsor t CEZ-it jan
rritur ndjeshm. Aktualisht penaliteti nanciar i ERE-s arrin deri
n 300 mij lek, aq sa nj fatur e nj subjekti privat. Kjo gjob
sht krejt e paprllshme ndaj CEZ-it, edhe sikur t vendoset n
do muaj t vitit, nuk i dobson nancat e saj. Ndaj ekspertt e
ERE-s dhe ata t Ministris s Ekonomis kan menduar t rrisin
vlern e gjobave q ERE mund t vendos kur konstaton shkelje
dhe abuzime nga sistemi i shprndarjes s energjis elektrike.
Jan br disa propozime, t cilat priten t formulohen n draftin
q po bn gati ministria. Nj prej tyre sht ai pr t rritur vlern
e gjobs q ERE mund t vendos kur shkelet ligji dhe kontrata
me konsumatort, si n rastin e mbifaturimit, t cilsis s dobt
t furnizimit me energji etj. Kjo gjob, sipas draft-ides, do t jet
afro 3% e xhiros vjetore t kompanis CEZ. Ndoshta ky penalitet
do t bind kompanin eke t jet m korrekte me konsumatort
shqiptar, me ligjin dhe qeverin shqiptare.
TAKSAT
Regjistrimi i automjeteve, drejt dixhitalizimit
Shmangen burokracit pr t paguar taksat vjetore t automjeteve.
N kt mnyr, nj qytetari nuk do ti duhet m t frekuentoj
radht e gjata pr t paguar taksat vjetore t automjetit t tij.
Drejtoria e Prgjithshme e Shrbimit t Transportit Rrugor pritet
t nis kto dit projektin pilot pr informatizimin dhe automa-
tizimin e ktyre shrbimeve. Plotsimi i dokumentacionit dhe i
faturave nga punonjsit e ksaj drejtorie kryhej manualisht, duke
i marr qytetarit shum koh. Drejtori i Prgjithshm i Shrbimit
t Transportit Rrugor, Arben Pinari, sht shprehur se ky sht nj
projekt pilot q u vjen n ndihm t gjith drejtuesve t autom-
jeteve. Projekti i informatizimit parashikon prfshirjen e Drejtoris
s Prgjithshme t Shrbimit t Transportit Rrugor n sistemin
Gov Net dhe aktualisht sht n fazn e tret t testimit.
pr t dhn nj prgjigje lidhur me shqetsimet e ngritura, para
se ky i fundit t marr nj mas ndshkuese. Sipas letrs, Enti
Rregullator i Energjis (ERE) i ka dhn KESH-it 50 pr qind t
kapacitetit importues t energjis elektrike dhe CEZ-it 25 pr
qind, ndrkoh q Shqipria nuk ka hedhur hapat e duhur pr t
liberalizuar tregun, duke mos u dhn mundsi konsumatorve
t zgjedhin furnitorin. Fillimisht ekskluziviteti i kapacitetit t
transmetimit ishte i vlefshm deri n vitin 2011, por n fakt
sipas sekretariatit jan n fuqi pa afat. Duke iu referuar edhe
portalit energjia.al, Shqipria vlersohet se ka shkelur ligjin
e energjis t Komunitetit Europian, nuk ka zbatuar rregullat e
prafrimit t legjislacionit dhe ka vendosur rregulla diskrimin-
uese pr importuesit e tjer t energjis elektrike.
Lajme
Shkurt n nj jav
501 - Monitor 9
10 Monitor - 501
RIKTHEHET PESIMIZMI
Nga Laura ELA
K
ur n Europ jan rikthyer ethet
e riprsritjes s krizs nan-
ciare, edhe n Shqipri, situata
nuk duket optimiste. Anketimi i fundit
i Monitor, i realizuar me biznese nga
sektor t ndryshm, konrmon tkur-
rje t xhirove dhe uljen e ndjeshme t
investimeve.
Siprmarrsit nuk po tentojn t in-
vestojn n biznese t reja gjat ksaj
periudhe, pr shkak t rnies s shitjeve
dhe t likuiditeteve n treg.
Situata negative vihet re n t gjith
sektort, q nga ndrtimi, prodhimi e
tregtia, ku parashikimet asin pr ecuri
t till edhe n muajt n vazhdim.
Rnia e konsumit dhe e fuqis blerse
duket se nuk po ndalet, duket prforcuar
shqetsimet e Banks s Shqipris pr
kt fenomen.
Ulja e konsumit sht konfirmuar
tashm nga guvernatori i Banks s
Shqipris, i cili ka krkuar q t
merren masa pr nxitjen e konsumit
brenda vendit. Sipas Ardian Fullanit,
shqiptart nuk po shpenzojn si dikur
dhe kjo nuk lidhet me mundsin apo
me faktin se kursejn, por me ndjenjn
pesimiste pr nj ekonomi q po ecn jo
si duhet. Deklaratat e tij, pas mbledhjes
s Kshillit Mbikqyrs, konstatonin nj
t ardhme t Shqipris, n aspektin
ekonomik, q mbetet ende e pasigurt,
ndikuar kryesisht nga faktor t jashtm.
Sipas Banks s Shqipris, ecuria e kon-
sumit dhe e investimeve private mbetet
Fundviti i 2011-s po mbyllet me prkeqsim t
konsumit dhe t shitjeve t biznesit. Kompanit po
heqin dor nga investimet, por ndrkoh po gjejn
shrim te zgjerimi n tregjet e rajonit
bi znes Opinione
e ngadalt, me gjith prmirsimin e
kushteve t nancimit t aktivitetit t
tyre. Pavarsisht situats m stabilizuese
n ekonomi, shqiptart po sillen srish
t matur dhe me droj.
P
rej m se tre vitesh, tashm sektori
m dinamik n vend, ndrtimi, po
ul vazhdimisht ritmet. Ndrtuesit para-
shikojn se edhe s paku pr nj-dy
vitet e ardhshme do t ruhen po kto
parametra.
Sektori ka shum pak investime dhe
shitje. Prej disa vitesh n Tiran, nuk
sht marr asnj leje ndrtimi dhe
n nisjen e funksionimit normal t
bashkis, e till do t vijoj t jet,
shprehet Arben Dervishi i Shoqats s
NDRTIMI:
N KTO RITME,
EDHE PR DY VJET
501 - Monitor 11
Asseco South Eastern Europe
Rr."Abdyl Frasheri" EGT Tower, no.6/1, Tirana, Albania
Ph.:+355 4 226 9320, info@asseco-see.al
12 Monitor - 501
ARBEN DERVI SHI
Nga kontaktet q kemi pasur n Bash-
kin e Tirans, na sht konrmuar se
do t nevojitet s paku nj vit q t
miratohet plani rregullues. Kjo do t
thot se do t duhet ende koh sa t
rinis dhnia e lejeve t ndrtimit
Shoqata e Ndrtuesve
EDLI RA MUKA
N 9-mujorin e par t vitit 2011, fash-
ion ka pasur rnie t shitjeve, por jo t
numrit t vizitorve n dyqane. Rnia
me rreth 8% mendohet t ket ardhur
si rezultat i rnies s fuqis blerse
dhe tendencs pr t kursyer t kon-
sumatorit
Baln
ELMI R BORI I
Ne u gjendm n nj situat kur tregu
vendas sht i varfr dhe n Egjipt e
Greqi ku eksportonim prej vitesh, u
detyruam t trhiqeshim, pr shkak t
krizave t atjeshme. Prandaj vendosm
q t fuqizonim shitjet n tregjet fq-
inje t rajonit, sidomos n ato vende
ku ka zhvillim dinamik n sektorin e
ndrtimeve
Edil Centro
HAJREDI N FRATARI
Ka nj lvizje nga disa investitor t
huaj, kryesisht italian, q kan shprehur
interes pr t investuar n energjetik,
turizm dhe agrobiznes, por nuk sht
br ende asgj konkrete
Konndustria
SUPRMARRS
N nj koh t till, duhet t mbaj fort
parat dhe biznesin q kam dhe i kam
hedhur tutje planet q kisha pr t in-
vestuar n turizm, thot nj siprmar-
rs kryeqytetas, me aktivitet n import
dhe tregti materialesh ndrtimi
Stepja
bi znes Opinione
Ndrtuesve. Q nga 1 tetori, tashm ka
hyr n fuqi ligji i ri pr lejet e ndrtimit,
q sanksionon se lejet do t rmosen di-
rekt nga kryetari i Bashkis apo drejtori i
Urbanistiks, n baz t planit rregullues
pr qytetin.
Nga kontaktet q kemi pasur n Bash-
kin e Tirans na sht konrmuar se do
t nevojitet s paku nj vit q t mirato-
het plani rregullues. Kjo do t thot se do
t duhet ende koh sa t rinis dhnia e
lejeve t ndrtimit, shpjegon Dervishi.
Aktualisht, ritmi i volumeve t puns
brenda vijs s verdh t kryeqytetit
sht minimal dhe shitjet po ashtu.
Ky fakt konrmohet edhe nga t dhnat
zyrtare pr 7-mujorin 2011, mbi situatn
e shitjeve dhe pagess s TVSH-s. Gjat
ksaj periudhe, kontributi i ktij sektori
n taksn e vlers s shtuar ka rn
me mbi 35%, n raport me 7-mujorin
e kaluar t 2010-s, ose gati 15 milion
dollar m pak. Aktiviteti privat ka rn
ndjeshm, aq sa ka detyruar rreth 20
rma ndrtimi t mbyllin biznesin, duke
shtuar radhn e t papunve.
Drejtues t Shoqats s Ndrtuesve tho-
n se mbetet problem mungesa e kredive
nga bankat dhe se krkojn ndrhyrje
nga qeveria pr ofrimin e garancive.
As bankat nuk na japin m kredi,
shprehet Ilir Hebovija, nndrejtor ekze-
kutiv i shoqats. Goditjen m t madhe,
ndrtimi e mori n vitin 2010, kur n
korrik qeveria vendosi t ndrpriste
investimet publike me vler 400 milion
dollar, pr shkak t krizs me nan-
cat. Edhe kt vit, nj tjetr shkurtim
t shpenzimeve, me rreth 180 milion
dollar, srish te pjesa e punve pub-
like. Shoqata ankohet edhe pr borxhet
e shtetit, pr pun t kryera, por ta pali-
kuiduara nga Ministria e Transporteve
dhe Punve Publike.
T
dhnat e fundit nga operatort e
tregtis me pakic konrmojn rnie
t shitjeve dhe t konsumit gjat nnt
muajve t par t ktij viti.
N 9-mujorin e par t vitit 2011,
fashion ka pasur rnie t shitjeve, por
jo t numrit t vizitorve n dyqane.
Rnia me rreth 8% mendohet t ket
ardhur si rezultat i rnies s fuqis
blerse dhe tendencs pr t kursyer t
konsumatorit, shpjegon Edlira Muka,
zvendspresidente e Baln Group,
e cila menaxhon rrjete dyqanesh
veshjesh, si dhe rrjetin e elektrosht-
piakeve Neptun .
Sipas Muks, mimet mesatare t
blerjes dhe t shitjes kan qndruar
stabl krahasuar me 2010-n, por kjo
nuk ka nxitur blersit q t shpenzojn
m shum.
M pozitive duket situata tek elek-
tronika, ka konrmon se shqiptart
mund t kursejn n veshje, por jo pr
shtpit e tyre.
N 9-mujorin e par t vitit 2011, sek-
tori i elektroniks n shitjet me pakic,
krahasuar me 2010-n ka qen pothuajse
stabl me nj rritje shum t leht.
Stabiliteti dhe rritja e leht n kt
sektor tregojn krkesn n rritje t
konsumatorit shqiptar pr produkte t
teknologjis s re, shpjegon zvends-
presidentja e grupit Baln.
Edhe n kt sektor, mimet mesatare
RETAIL, BIEN SHITJET.
PRITSHMRIT,
NEGATIVE
501 - Monitor 13
t blerjeve dhe shitjeve jan stabl
krahasuar me vitin e kaluar dhe n
3-mujorin e fundit t vitit parashikohet
q t vazhdojn t jen stabl.
Znj. Muka sqaron se n tremujorin e
fundit t vitit pritet q t ket rnie t
kostos s blerjes, si rrjedhoj e heqjes
s takss doganore pr tekstilet.
N 3-mujorin e fundit t vitit te veshjet
pritet t ket rritje t shitjeve si rrjed-
hoj e sezonalitetit t biznesit, por q
gjithsesi do t jet m e ult se viti 2010.
Ndrsa n degn e elektroniks para-
shikojm rritje me rreth 4% krahasuar
me vitin 2010, thot ajo.
Kriza e konsumit sht reektuar edhe
te t ardhurat personale. N muajt
gusht dhe shtator, t ardhurat nga
tatimi mbi t ardhurat personale qen
shum m t ulta se sa n t njjtn
periudh t nj viti m par. Tatimi mbi
t ardhurat personale sht 10 pr qind
mbi t ardhurat q tojn shqiptart
nga pagat dhe shprblimet e tjera dhe
ecuria e t ardhurave t qeveris nga
kjo taks pasqyron ecurin e t ard-
hurave t shqiptarve n prgjithsi.
Gjat periudhs janar-maj, pavar-
sisht rnies s shitjeve me pakic t
shnuar n ekonomin shqiptare, t
ardhurat nga tatimi mbi t ardhurat
personale qen m t larta se sa nj vit
m par. Por n qershor, situata lloi
t prkeqsohej, deri sa n gusht dhe
shtator, u kthye n nj situat negative.
Pr 9-mujorin 2011, qeveria arktoi
20.5 miliard lek nga tatimi mbi t
ardhurat personale, me rritje afro 3%
n krahasim me nj vit m par.
Ekspertt e tatimeve thon se shkur-
timet e ndrmarra nga qeveria n
buxhetin e shtetit jan shkaku krye-
sor i rnies s t ardhurave, por nuk
prjashtohet mundsia q kriza q ka
prekur konsumin t jet konvertuar n
ulje pagash apo shkurtim t vendeve t
puns nga sektori privat..
A
jo q e bn m pesimiste pan-
oramn sht reduktimi n maksi-
mum dhe stepja e biznesit pr t inves-
tuar n siprmarrje t reja. T gjitha
bizneset e kontaktuara nga Monitor
kan konrmuar se n nj situat t
till, nuk mund t marr iniciativa
investimi, sepse rrezikon t hysh n
kriz likuiditeti.
N nj koh t till duhet t mbaj fort
parat dhe biznesin q kam dhe i kam
hedhur tutje planet q kisha pr t
investuar n turizm, thot nj sipr-
marrs kryeqytetas, me aktivitet n
import dhe tregti materialesh ndrtimi.
Edhe siprmarrs t tjer pohojn se,
edhe nse kan nisur investime, jan
duke i prfunduar ato dhe nuk presin
q t ndrmarrin nisma t reja.
Pr ndrtuesit gjithka sht bllokuar,
si pasoj e pamundsis pr leje ndr-
timi dhe uljes s ndjeshme t investi-
meve publike nga qeveria.
Sektori i ndrtimit do t arrij t marr
spunto t re nse do t funksionoj
si duhet iniciativa e hipotekimit t
apartamenteve t reja. Kshtu, shum
individ do t mund t marrin kredi dhe
do t zhbllokoheshin shum kapitale,
thot Hajredin Fratari, kreu i Konn-
dustria Shqiptare.
Sipas tij, ka nj lvizje nga disa in-
vestitor t huaj, q kan shprehur
interes pr t investuar n energjetik,
turizm dhe agrobiznes, por nuk sht
br ende asgj konkrete. Interes ka
dhe po vijn siprmarrs t huaj, krye-
sisht italian. Ka interes n rritje pr
agrobiznesin, por mbetet pr tu par
nalizimi i projekteve, shton Fratari.
INVESTIME 0
PR BIZNESIN
14 Monitor - 501
bi znes Opinione
S
injalet negative q mbrrijn nga
tregjet europiane kan shtuar shqet-
simet te kompanit eksportuese shqip-
tare. Kryetari i Dhoms s Prodhuesve
t Veshjeve, Flamur Hoxha, i cili pr-
faqson sektorin kryesor n eksporte
(fasonin) thot pr Monitor se sinjalet
q mbrrijn nga porositsit europian,
kryesisht ata italian, nuk jan pozitive.
Duket q te kompanit italiane q puno-
jn me ne ka nj lloj trembjeje, pr shkak
t rnies s porosive dhe t shitjeve n
tregun atjeshm, thot Flamur Hoxha.
Sipas tij, fenomeni Itali ndihet dhe do t
vijoj t jap efekte negative n fason,
sepse 80-90% e kompanive jan t lid-
hura vetm me markat italiane.
Italia sht partneri yn kryesor dhe
prej dy-tre muajsh tashm vihet re fren-
imi i industrialistve. do prkeqsim i
atjeshm do t thot prkeqsim edhe
pr ne, shpjegon kreu i Dhoms s
Prodhuesve t Veshjeve, njhersh dre-
jtues i kompanis tekstile Kler, nj nga
m t mdhat n vend. T njjtin fakt e
konrmon edhe Lindita Legisi, drejtuese
e kompanis Omega, e cila punon pr
markat rm italiane. Ne jemi duke
mbyllur sezonin e vjesht-dimr dhe
nuk mund t as me shifra pr ndonj
ecuri negative. Presim se do t ndodh
n muajin tetor, kur ne marrim porosit
e reja t pranver-vers. Por ajo q na
kan thn partnert e huaj, sht se ka
nj lloj frenimi, thot Legisi. N fakt,
viti 2011 duket se ka qen deri m sot nj
nga periudhat m t mira pr industrin
e fasonit n vend, e cila duket se rigjeti
partnert e humbur dhe rriti volumin
e puns, n nj koh kur ekonomia
dhe tregjet europiane e lan pas krizn
nanciare q nisi n 2009-n.
SHPRES TE TREGJET E RAJONIT
N
kt situat, shum kompani e kan par shptimin jasht tregut
vendas, n prpjekje pr t zgjeruar eksportet apo shitjet n tregjet
fqinje.
Drejtuesit e kompanis prodhuese t tullave dhe tjegullave Edil-Centro
tregojn se menaxhimi sht fokusuar n Kosov, Maqedoni dhe Mal t Zi,
ku sht punuar fort n forcimin e rrjetit t shitjeve dhe shprndarjes.
Ne kemi punuar shum fort n Kosov dhe kemi arritur ti rrisim ndjeshm
shitjet atje. Kosova sht nj shtet i ri dhe ndrtimet jan duket ecur me ritme
m t shpejta. Kjo na ndihmon q edhe ne t rrisim t ardhurat, tregon Elmir
Borii, drejtor marketingu i kompanis.
M s shumti, kompania ka eksportuar tjegulla, sepse n Kosov ndrtohen
pasivisht shtpi private, por rritje ka pasur edhe n eksportin e tullave, krye-
sisht n Prishtin, ku po ndrtohen pallate shumkatshe.
T njjtn gj si n Kosov, kemi br edhe me Maqedonin. Kemi forcuar
rrjetin dhe jemi duke shitur shum n zonn shqiptare atje. Popullsia shqip-
tare sht n zhvillim tani dhe ne jemi duke shfrytzuar rritjen e investimeve
atje, thot Borii.
Edhe n Mal t Zi, Edil-Centro sht prqendruar n shtimin e tregut, por
si edhe n Shqipri, tregu i ndrtimeve sht n stanjacion dhe po prballet
me munges shitjesh e krkesash.
Ne u gjendm n nj situat kur tregu vendas sht i varfr dhe n Egjipt
e Greqi, ku eksportonim prej vitesh u detyruam t trhiqeshim, pr shkak
t krizave t atjeshme. Prandaj vendosm q t fuqizonim shitjet n tregjet
fqinje t rajonit, sidomos n ato vende ku ka zhvillim dinamik n sektorin e
ndrtimeve, shpjegon drejtori i marketingut, Borii.
T njjtn formul kan zgjedhur edhe drejtuesit e kompanis Paneli, t
cilt prej vitesh importojn dhe shesin panele pr ndrtime n vend. Duke
qen se investimet nga bizneset pr godina apo ambiente t reja jan reduktuar
n maksimum, drejtuesit e kompanis hodhn syt drejt tregut kosovar.
Tashm kemi hapur dhe jemi duke konsoliduar pikn ton t shitjeve n
Prishtin dhe duhet thn q po ecim me ritme t knaqshme. Shohim se
Kosova sht nj treg me perspektiv, sepse ndrtimet jan n rritje, thot
Erjona Toni, menaxhere e Paneli.
Sipas saj, shitjet n tregun vendas kan rn ndjeshm dhe duket sikur ende
klientt jan t trembur pr t br investime. N kt situat nuk presim
prmirsim as pr muajt n vazhdim, thot znj. Toni.
EDHE EKSPORTUESIT
N ANKTH
501 - Monitor 15
bank Hua
M
ungesa e likuiditeteve n treg
dhe si pasoj, shtyrja e planit
t investimeve nga shum
biznese, po nxit bankat q t ofrojn
kreditime t favorshme pr t.
ProCredit Bank ka nisur nj fushat t
re, q synon t mbshtes krkesat n
rritje t bizneseve pr likuiditete. do
biznes i vogl apo i mesm q operon
n sektort e prodhimit, tregtis apo
shrbimit mund t prtoj avantazhe t
shumta nga paradhnia bankare, kredia
pr kapital pune apo linja e kredis s
ProCredit Bank.
Financimet q ofrohen nga banka ar-
rijn deri n 20,000,000 lek dhe jan
dizenjuar pr tiu prgjigjur m s miri
mungesave t likuiditetit n treg dhe
gjallrimit t biznesit. Koha luan rol
vendimtar n mjedisin e sotm t bizne-
sit dhe prvoja si partner afatgjat na
tregon se kredit afatshkurtra me kushte
t favorshme jan mjeti i duhur pr t
zhvilluar m tej planet e biznesit, thon
drejtuesit e ProCredit Bank.
N fakt, trendet ekonomike kan shtyr
n koh planet e investimit, por mung-
esa e likuiditeteve ka uar n rritjen
e interesit t biznesit pr kto lloje -
nancimi. Fokusi i ProCredit Bank sht
mbshtetja e kredive pr siprmarrjet
shum t vogla, t vogla dhe t mesme,
sepse SME jan siprmarrje t shumta n
numr, kan nevoja t konsiderueshme
nanciare dhe jan motor zhvillimi n
ekonomin shqiptare. Sipas t dhnave
zyrtare, Ndrmarrjet e Vogla dhe t
Mesme (SME) zn rreth 95% t totalit
t ndrmarrjeve n vend.
Zhvillimi i ult ekonomik dhe situata jo
e favorshme politike kan sjell ngur-
rimin mbi kohn e duhur pr investime
afatgjata. Nga kontaktet e prditshme
n qendrat tona t dedikuara pr bi-
znesin vm re se nevojat afatshkurtra
burojn nga fakti q termat e pagesave
ose partnert e biznesit t klientve tan
kan ndryshuar. Mungesa e likuiditeteve
dhe nevojat pr investime afatshkurtra
kan br q Banka ProCredit t rris v-
mendjen e saj ndaj klientve ekzistues,
t zhvilloj produkte t prshtatshme
pr kto nevoja te SME dhe t jap nj
shrbim cilsor pr kreditim, thon
drejtuesit e banks.
far ofrohet
ProCredit Bank ofron 3 produkte baz
pr klientt. Paradhnie bankare, q u
mundson bizneseve akses t shpejt pr
likuiditete n llogarin bankare dhe bn
t mundur pagesn e detyrimeve dhe
shpenzimeve mujore n do moment.
Kredi pr kapital pune, prmes s cils
nancohen kapitale pune me nj plan t
paracaktuar shlyerje.
Linja e kredis, produkti m i ri nga
ProCredit Bank, i vjen n ndihm t
gjith atyre klientve, blerjet e t cilve
nuk kan cikl t rregullt mujor, por
karakter sezonal.
Ndrkoh, ProCredit Bank konrmon se
do klient do t ket komisione disbur-
simi deri n 0%, shpejtsi n aprovim,
profesionalizm dhe mbi t gjitha, staf
t dedikuar pr t br zgjedhjen m t
mir pr biznesin. Sipas drejtuesve t
banks, produktet ofrohen sipas nevo-
jave specike t do biznesi, pa kosto
shtes dhe me ekspertizn e kshilluesve
t biznesit. Klienti ka eksibilitetin e
zgjedhjes s planit t shlyerjes sipas
produktit q i prshtatet m shum, nj
her n muaj pr kredin pr kapital
pune, 3-4 her n vit pr linjn e kredis
ose brenda vitit pr paradhnien bankare
t biznesit.
FINANCIME PR SME-T
KREDI TI MI
S
tatistikat zyrtare konrmojn rnie t kreditimit t biznesit. Sipas Banks s
Shqipris, pr 8-mujorin e ktij viti, kredia e re pr biznesin kishte vlern e
144 miliard lekve, me nj rnie prej 4% krahasuar me t njjtn periudh t
nj viti m par. Vetm pr muajin gusht, kredia pr biznesin ishte 11% m e ult
krahasuar me t njjtin muaj t vitit 2010. Kreditimi m i pakt dshmon edhe njher
ecurin apatike t siprmarrjes, q n marrdhnie me sistemin bankar, manifestohen
me krkes n rnie pr kredi dhe me nj nivel t lart t kredive me probleme.
Pothuajse t gjith sektort kryesor t ekonomis kt vit kan marr m pak kredi
t reja se n vitin 2010. Tregtia, sektori m i kredituar i ekonomis me rreth 40% t
totalit, pr tet muajt e par t vitit ka marr 57.2 miliard lek kredi, me nj rnie
3.3% krahasuar me nj vit m par. Industria prpunuese, sektori i dyt m i madh
pr nga vlera e kredive t reja, duket se po e prballon m mir ngadalsimin eko-
nomik. Ky sektor pr 8-mujorin ka prtuar 21.4 miliard lek kredi, pothuajse n
t njjtn vler me nj vit m par. M pak kredi t reja ka marr sektori i ndrtimit,
ka dshmon edhe njher vshtirsit e ktij sektori dhe rnien e kontributit t
tij n ekonomi. N tet muaj, bizneset e ndrtimit kan marr 14% m pak kredi
se nj vit m par. Pr tu prmendur rnia me 38% kredive n sektorin e prod-
himit dhe shprndarjes s energjis. Ky mund t jet nj tregues i ngadalsimit t
ritmit t investimit n koncesione, nj biznes shum aktiv n vitet e fundit. Disa
sinjale pozitive vijn nga bujqsia q pr 8-mujorin e ka rritur kreditimin me 39%.
Megjithat, ky sektor mjaft i rndsishm n ekonomin e vendit vazhdon t zr
nj pesh t paprllshme n portofolin e kredive t reja t sistemit bankar, me m
pak se 2% t totalit.
8-mujori, kredia e re pr biznesin bie me 4%
16 Monitor - 501
mar ket i ng apartamente
Nga E. BEDALLI
R
aporti i fundit i Banks s Shqipris, n lidhje me treg-
uesin e besimit n industrin e ndrtimit, nuk et me
optimizm. N tremujorin e tret t vitit 2011, bizneset
ndrtuese kan ulur vlersimin pr situatn e prgjithshme
ekonomike n vend dhe kan vijuar t vlersojn negativisht
gjendjen e prgjithshme t biznesit t tyre, thuhet n raport.
Por, prtej ksaj, biznesi parashikon drit n fund t tunelit,
pr aktivitetin, pr pjesn e mbetur t vitit.
Drejtoresha e marketingut dhe shitjeve n kompanin Edil al,
ark. Zhaklina Rira, nuk dshiron t prdor termin rnie t
krkess, por stepje t saj, pasi thot se nuk ka rnie t nevojs
pr shtpi, madje po ndodh e kundrta.
Rritja e nivelit t jetess, individualizmi dhe shum faktor
t tjer social kan prodhuar rritje t nevojs pr apartament
dhe nj shtpi t dyt. Pa frik, do t thosha q njerzit jan
br shum m t ndrgjegjshm, duke i konvertuar pagesn e
qiras s shtpis, n kst bankar pr apartamentin e tyre. Ndaj
mund t them se klientela nuk sht trhequr, por sht br
m selektive, thot ark. Rira.
E n nj treg t till, ndrtuesit po prpiqen t gjejn rrug t reja
drejt konsumatorit. Ata po diversikojn portofolin e ndrtimit,
duke ofruar qendra banimi me shum funksione (jo vetm stre-
himi, por edhe argtimi e lodhje), q i prshtaten shtresave t
ndryshme t shoqris, nga ato luksoze tek ato m ekonomike.
Kompania ManeTCI aktualisht ka nj sr projektesh n zhvil-
lim, projekte inovatore dhe unike n llojin e tyre n Shqipri.
Jonida Asllani, koordinatore ekzekutivi n departamentin e
marketingut dhe shitjeve n kt kompani, thot se tregu shqiptar
i ndrtimeve sht nj treg i ri, ende i pangopur, kryesisht ato
q ndrtohen pr her t par, qofshin kto cilsore dhe luk-
soze. Pikrisht ne kt ofrojm pr klientt tan. Nj ndrtes,
cilsore, unike apo luksoze me shrbime t pakrahasueshme.
N kt kndvshtrim, mund t themi se kompania Mane TCI
nuk e ka ndjer rnien e krkess s konsumatorit pr blerje
apartamentesh, kjo fal ktyre projekteve inovative dhe unike n
llojin e tyre, cilsis dhe mimit konkurrues n tregun shqiptar
t pronave t paluajtshme, thot znj. Asllani.
Pr menaxheren e prgjithshme t kompanis Colliers Inter-
national, n Shqipri, Stela Dhami, mnyra m ekase pr t
mbrritur te konsumatori sht ulja e mimit t shitjes s apar-
tamentit apo njsive plotsuese, si vendet e parkimit etj. sht
nj praktik q po aplikohet me sukses n t gjith botn dhe nxit
edhe m shum konsumatorin pr t bler. N rajonin e Ballkanit,
kjo strategji po aplikohet me shum sukses, thot znj. Dhami.
Kshilla nga agjencit imobiliare
Ekspertt e tregut imobiliar jan t mendimit se kompanit
ndrtuese, q t jen t suksesshme n treg dhe t sigurojn
vazhdimsi t aktivitetit, duhet t mbshteten n nj strategji
t mirmenduar, por q nxjerr n pah edhe dallimet kundrejt
konkurrentve. Sipas menaxheres s prgjithshme t Colliers
International, n Shqipri, Stela Dhami, kompanit duhet t
fokusohen n kapjen dhe targetimin e duhur t klientve po-
tencial. Un rekomandoj prdorimin e duhur t mjeteve t
marketingut, pr t kapur klient t grupeve t caktuara, thot
ajo. Ndr gabimet e para q bhen e q znj. Dhami v re sht
marketimi i nj projekti ndaj nj grupi shum t gjer blersish.
Blersit duhen pozicionuar rreth preferencave t tyre, vila,
apartamente n qytet, periferi etj., dhe gjith strategjia duhet
ndrtuar n arritjen e grupit potencial t blersve q prkojn
me objektin q ndrtuesi ofron, thot znj. Dhami.
Pr inxhinieren Xheni Jahja, drejtuese e agjencis imobiliare
Tirana Real Estate, me rnien e krkess n treg, kompanit e
ndrtimit duhet t shikojn me kujdes cilsin e ndrtimit dhe
ofrimin n treg t teknologjive t reja, si termo-izolimit, izolimi
akustik, apartamenteve ekologjike etj.
Do t sugjeroja q tek apartamentet ekonomike t synohet drejt
kursimit t energjis dhe uljes s kostos s jetess apo faturave
mujore. Duhet t shfrytzohet sa m shum energjia diellore q
SI T SHESSH N
Kur industria e ndrtimit n Shqipri po prballet me rnie t krkess, shoqrit e
ndrtimit duhet t gjejn mnyra pr t mbijetuar n treg. Ndrsa ekspertt kshillojn
q t prdoren kanalet e duhura pr tiu drejtuar konsumatorve
501 - Monitor 17
Shqipria zotron, thot znj. Jahja.
T gjejm ambientin perfekt pr klientt sht nj sd s
cils nuk i rezistojm dot, thot drejtoresha e marketingut dhe
shitjeve n kompanin Edil al, ark. Zhaklina Rira.
Sipas saj, n nj moment t till, tregu bn natyrshm przgjed-
hjen e kompanive prestigjioze. Edhe pr Jonida Asllanin,
koordinatore ekzekutivi n departamentin e marketingut dhe
shitjeve, n kompanin ManeTCI, shitjet e ndrtimeve deri
tani kan qen n nivele t knaqshme, fal edhe strategjis s
marketingut, mjeteve t prdorura, si identikimi i nevojave t
klientve, duke u bazuar te produkti q ata krkojn; zhvillimit
t mtejshm t produktit, duke e sjell n mnyrn m t mir
t mundshme te konsumatori; zhvillimit t portofolit, duke br
t mundur nj pozicionim t mir t
brandit ton n treg, timit, ruajtjen
dhe mbajtjen e klientve t rinj dhe
ekzistues; duke ofruar shrbime t
reja, duke ditur njohurit e tij mbi
produktin dhe ofrimin e shrbimit t
vlers te klienti, thot znj. Asllani.
Sipas saj, kompania zbaton disa
strategji pr t trhequr konsumatorin
(por varet nga politikat dhe strategjit
q do kompani ndjek. Ne te Ma-
neTCI, mundohemi q fokusi yn
kryesor t mbetet te konsumatori, te dshirat apo krkesat q
ai ka kundrejt prons q ka bler, duke u munduar ti ofrojm
ofertat m t mira n treg, shrbime lehtsuese, mime konkur-
ruese dhe cilsi, duke krijuar besim n marrdhnien e ndrsjell;
n mnyrn q konsumatori t largohet i knaqur dhe pse jo t
kthehet prsri, thot znj. Asllani.
Pr kompanin Edil al, strategjia nuk ka pasur ndryshime
rrnjsore. Duke qen njohs t mir t tregut, ne njohim mir
edhe klienteln ton dhe kjo na bn t kursejm koh dhe para.
Pas ksaj sht klientela q na przgjedh ne. Do t thoja q n
nj situat t till, ne po prpiqemi t jemi t drejtprdrejt dhe
transparent me klientin, gj q ka forcuar besueshmrin e tyre
ndaj nesh, thot ark. Rira. Sipas saj, kjo sht reektuar edhe
te shitjet q vlersohet t jen n nivele t knaqshme, si tre
vjet m par kur tregu i ndrtimit ishte n majat e tij, edhe pse
ndryshimi sht ndier n krkesn vendase. Vizoni i kompanis
son sht shtrir edhe prtej kujve t Shqipris. Prej pes
vjetsh, kompania jon sht e vetmja q operon me sukses n
tregun ndrkombtar. Pjesa e dyt e strategjis ka qen ekspozimi
i projekteve tona, jo vetm n Maqedoni e Kosov, por dhe n
tregun europian. Kjo ka krijuar pr ne nj target-grup m t
madh klientsh, thot ark. Rira.
Media, mjeti i preferuar pr marketing
Si kompanit e ndrtimit, ashtu edhe agjencit imobiliare,
renditin si kanalin m t preferuar pr t shkruar n mnyr t
shpejt dhe ekase, median e veanrisht at vizive. Por ka edhe
kompani q kan zgjedhur t shkojn m tej, madje menaxherja
e prgjithshme e Colliers International, pr Shqiprin, Stela
Dhami, sugjeron, duke qen se jemi n ditt e zhvillimit masiv
t medias online, blerjen e hapsirave
publicitare n faqe t ndryshme n
internet, q kan prezenc t rnd-
sishme n trheqjen e klientve t
interesuar pr pasuri t patundshme.
Gjithashtu do t sugjeroja nj pre-
zantim t thjesht, t qart q tregon
vendndodhjen dhe cilsin e ndrtimit
t objektit, thot znj. Dhami.
Jonida Asllani, koordinatore ekzeku-
tivi n departamentin e marketingut
dhe shitjeve, pran ManeTCI, thot
se kompania prdor si mjete pr t arritur n mnyr ekase
te klienti, kanalet mediatike si televizioni, interneti, gazetat,
revistat e ndryshme etj. Pr drejtoreshn e marketingut dhe t
shitjeve n kompanin Edil al, mediat mbeten nj potencial
dhe kanal shum i fort pr t shkuar te klienti, por nse tregu
dhe target-grupi i kompanis nuk sht vetm vendas, duhet t
krijohen kanale t reja. Ne e kemi par me vend, q nj vler
t mir t buxhetit ton t marketingut nuk duhej t shkonte
thjesht n nj kanal televiziv, por n nj shtrirje m t gjer.
Prve mediave, rritja e nivelit t shrbimeve dhe krijimi i leht-
sirave n marrjen e informacionit jan ndr pikat ku kjo kom-
pani po investon totalisht dhe n mnyr inovative. Aktualisht
edilal.com sht web-i i vetm q ka t gjitha apartamentet
online, jo vetm planimetri, por deri te vendndodhja, siprfaqja,
mimi, imazhet e godins etj. Marketingu online sht vetm
nj pjes e vogl, pasi shum shpejt, kompania (sht tashm e
prgatitur) do t sjell nj ndryshim n natyrn e tregut t real
estate-it n Shqipri.
N KOH KRIZE
KSHILLA
Mnyra m ekase pr t mbrritur te
konsumatori sht ulja e mimit t shitjes
s apartamentit apo njsive plotsuese, si
vendet e parkimit etj.
18 Monitor - 501 18 Monitor - 501
Nga Elona BEDALLI
R
adhve t gjata pr t regjistruar
nj pron duket se m n fund
po iu vjen fundi. Kt shrbim,
do individ apo biznes do t mund ta
marr edhe te noteri, tek i cili do t
mund t kryhen transaksione pr shitjet
dhe blerjet e prons s paluajtshme.
Ndrkoh q aplikimi pr regjistrimin
e prons s tjetrsuar do t kryhet n
rrug elektronike (online).
Ndryshimet e propozuara n ligjin
Pr Noterin, nga Ministria e
Drejtsis, kan si qllim jo vetm
reduktimin e kohs dhe kostot pr
kto veprime, por edhe futjen n
sistem t parave q shpesh qarkul-
lonin n cash. Pr zvends-
ministren e Drejtsis, Brikena
Kasmi, ndrhyrjet n ligjin Pr
Noterin u vlersuan si t nevo-
jshme pr reformimin e kuadrit
ligjor, q rregullon t drejtat
e pronsis. Qllimi kryesor
sht lehtsimi i procedur-
ave t nevojshme pr real-
izimin e transaksioneve
mbi pasurit e paluajt-
shme dhe regjistrimin
e tyre, duke ndikuar
ndjeshm n trans-
formimin e tregut
t toks n nj
nxits t madh t
zhvillimit eko-
nomik.
Akt ual i s ht ,
k o n t a k t i i
p a r q
qytetart
kontakteve t drejtprdrejta t qytetarit
me Zyrn e Regjistrimit t Pasurive t
Paluajtshme dhe pr rrjedhoj, reduk-
timi i fenomenit t radhve t gjata dhe
kohs s humbur. Kjo, n koncept, vjen
si vazhdimsi e reformave t zbatuara
me sukses n Shqipri, si One Stop
Shop. Qytetarit do ti duhet q tashm
t shkoj vetm n nj zyr pr t pr-
funduar me sukses nj vullnet t tij,
q nalizohet me an t nj veprimi
juridik. Nga ana tjetr, dhnia e aksesit
noterit pr t verikuar t dhnat n
sistemin e regjistrimit t pasurive, pr-
bn prparsi dhe n drejtim t ofrimit
t shrbimit pr qytetarin, thot
zvendsministrja e Drejtsis. Noteri
sht autoriteti i deleguar me fuqin
e ligjit pr t trajtuar dhe prfunduar
nj transaksion dhe si i till, synohet
t garantohet cilsia dhe efektiviteti i
nj shrbimi t garantuar.
Sot, qytetart jan t detyruar t qn-
drojn n radh dhe t mundohen t
kuptojn veprimet apo statusin juridik
t prons s tyre, nprmjet ndjekjes s
t gjitha veprimeve administrative dhe
juridike me zyrat e regjistrimit t pa-
surive. Pjesa m e madhe e qytetarve,
dashje pa dashje, kan marr njohuri
juridike, vetm e vetm pr t prfun-
duar nj transaksion tregtar apo pr t
br nj shitblerje pasurie, thot znj.
Kasmi. Projektligji synon q t ndry-
shoj trsisht kt situat, duke br
t mundur q qytetarit ti garantohet
shrbimi nga autoriteti i njohur nga
shteti dhe vetm me an t paraqitjes
s tij n nj zyr.
TE NOTERI PR PRONN
Nga janari i vitit t ardhshm, noterit do ti jepet e drejta pr t kryer transaksionet pr
blerje dhe shitje t pasurive t paluajtshme. Procesi do t reduktohet nga pes n dy
faza. N kt mnyr, noteri do t shrbej si nj One Stop Shop.
kan n momentin e kryerjes s tran-
saksioneve tregtare mbi t drejtn e
pronsis, sht noteri. M pas, i duhet
disa dit me radh kontrollimi dhe
prballje me Zyrn e Regjistrimit t
Pasurive t Paluajtshme, derisa srish
t kthehen tek noteri pr t prmbushur
vullnetin e tyre me an t nj kontrate,
thot znj. Kasmi.
Si pas s aj , pr oc e s i i
regjistrimit t pasurive
synon t prshkohet
nga nj reform e thell
n dobi t qytetarit.
Pjes e saj sht edhe
dixhitalizimi i sistemit
t veprimtaris noteriale
dhe n mnyr t veant,
krijimi i sistemit t aplikimit
online pr regjistrimin e pa-
surive t paluajtshme t tjetr-
suara, me qllim, prmirsimin
e respektimit dhe mbrojtjes
s t drejtave t qytetarve,
nprmjet ofrimit t shrbimeve
t shpejta, cilsore dhe efektive.
Nisma e ndrmarr nga Ministria
e Drejtsis, n kuadr t dixhital-
izimit t sistemit t drejtsis n
trsi, parashikon q noteri, prpara
hartimit t aktit t tjetrsimit t pasur-
is s paluajtshme do t kryej veriki-
min n nj baz t dhnash elektronike,
ku jan t pasqyruara t dhnat mbi
pronsin e pasuris. Avanta-
zhi kryesor sht
shmangi a e
pasur i t e pat undshme Ndryshim legjislacioni
Intervist me
zvendsministren
e Drejtsis,
Brikena
Kasmi
501 - Monitor 19
20 Monitor - 501
pasur i t e pat undshme Ndryshim legjislacioni
Kur itet pr lehtsim t barrs
burokratike pr biznesin, far
nnkuptohet m konkretisht?
Me an t ndryshimeve t pro-
pozuara synohet t reduktohet
ndjeshm koha brenda s cils do
t mund t prfundoj realizimi i
nj transaksioni me nj pasuri t
paluajtshme, kjo pasi sht parashi-
kuar q shitja dhe blerja e prons,
freskimi i dokumenteve t pronsis
dhe regjistrimi i saj t bhen nga no-
teri, pa qen nevoja q subjektet ti
drejtohen vet Zyrs s Regjistrimit
t Pasurive t Paluajtshme, duke
krijuar n kt mnyr, tani e n
vazhdim, formn e One Stop Shop
pr regjistrimin e pasuris. N kt
mnyr, biznesi, duke qen nj
ndr subjektet m t rndsishm
krkues t shrbimeve t ZRPP pr
shkak t zhvillimit t veprimtaris
s tij do t lehtsohet: nga thjesh-
timi i procedurave t parashikuara;
nga kryerja e pagesave pr mar-
rjen e shrbimit llestar t lshimit
t dokumentit t pronsis, pr t
provuar ekzistencn e s drejts s
pronsis para kryerjes s transak-
sionit dhe nga kursimi i kohs aq t
muar pr kto subjekte. Dihet q
subjektet tregtare operatore t bizne-
sit t ndrtimit jan ato q prtojn
m shum nga kto ndryshime,
pasi dhe numri i veprimeve q ato
kryejn pr transferimin e pronsis
s apartamenteve t ndrtuara dhe
t regjistruara n favor t ktyre t
fundit, sipas legjislacionit n fuqi,
sht shum i madh.
A nnkuptojn kto ndryshime m
shum fuqi pr profesionin e
noterit?
Kto ndryshime nnkuptojn,
n radh t par, lehtsim pr
qytetart dhe shmangie t radhve
t gjata para sporteleve t Zyrs s
Regjistrimit t Pasurive t Paluajt-
shme, fuqi pr qytetart dhe bi-
znesin, duke reduktuar do tentativ
pr korrupsion n zyrat e Hipoteks,
si dhe do t shkurtoj koh pr
vajtjeardhjet e qytetarve n zyrat
e ZRPP-s.
Nprmjet ndryshimeve t reja
sht parashikuar q fazat npr t
cilat kalon aktualisht realizimi i nj
transaksioni nga pes t reduktohet
n dy faza. Aktualisht, pr tu reali-
zuar nj transaksion mbi nj pasuri t
paluajtshme, ndiqet nj procedur e
prbr nga pes faza, pr realizimin
e t cilave shpenzohen minimalisht
23 dit pune. Nprmjet atributit t
dhn noterve pr realizimin e veri-
kimit online t pasurive t paluajt-
shme, nj transaksion do t realizohet
me dy faza pr qytetarin: nj dit
pr t shkuar te noteri pr lidhjen e
kontrats dhe nj dit pr ta trhequr
kontratn, s bashku me vrtetimin
e pronsis. Realizimi i lidhjes online
t noterve me regjistrin e pasurive
t paluajtshme do t mundsoj nj
procedur t thjesht n praktik. Pra,
brenda dy minutave, noteri do t ket
mundsi t futet n regjistrin hipo-
tekor online, t verikoj nse shitsi
sht pronari i apartamentit prkats
dhe do t realizoj kontratn, nse
gjithka do t rezultoj e rregullt.
Noteri m pas do t bj dhe regjistri-
min e kontrats n Hipotek, duke
shmangur n kt mnyr kontaktin
e qytetarve me Zyrn e Regjistrimit
t Pasurive t Paluajtshme, radht e
gjata, kohn dhe elementt korruptiv
q jan dalluar n raste t tilla.
Si do t procedoj online nga
noteri? Si dhe nga kush do t
kontrollohet kjo veprimtari?
Nprmjet ksaj nisme i jepet mund-
si noterit q verikimin pr gjendjen
juridike t pasuris q krkohet t bli-
het apo t shitet, apo thn ndryshe,
verikimin e s drejts s pronsis s
pronarit, i cili paraqitet n cilsin e
shitsit t pasuris n zyrn e noterit,
ta kryej online n regjistrin elektronik
t pasurive t krijuar tashm pran
ZRPP-s. Me qllim realizimin e ktij
verikimi, noterit do ti jepet aksesi
i nevojshm pr t prdorur kt
regjistr elektronik, pr dixhitalizimin
e plot t t cilit po punohet n vijim.
sht parashikuar q notert do t
pajisen me kodin e hyrjes e marrjes s
ekstrakteve t t dhnave, n mnyr
t drejtprdrejt vetm nga regjistri
elektronik, duke garantuar teknikisht
pamundsin e manipulimit t regjis-
trit elektronik, nprmjet sistemeve
elektronike t certikuara tashm n
Shqipri. Aktualisht e njjta mnyr
ka dhn rezultate dhe lehtsim
pr qytetart, nprmjet marrjes s
gjendjes gjyqsore apo t ashtuquajtur
marrjes s dshmive t penalitetit.
Marrja e informacionit nga regjistri
elektronik do t kryhet duke garantuar
sigurin e sistemit t t dhnave dhe
standardet dhe parimet pr mbrojtjen
e t dhnave personale, sipas legjisla-
cionit n fuqi, nprmjet disa niveleve
sigurie.
Ndrkoh q administrimi i s gjith
bazs t t dhnave t ZRPP dhe
monitorimi i prdorimit t saj do t
bhet nga Zyra e Regjistrimit t Pasur-
ive t Paluajtshme, sipas rregullave t
parashikuara n nj akt nnligjor q
do t miratohet nga Kshilli i Mini-
strave. Pr ta thjeshtuar, blersi dhe
shitsi do t paraqiten n nj dit
t caktuar te noteri. Shitsi nuk ka
nevoj q t bj hapin e par pr t
rifreskuar vrtetimin e pronsis, nuk
ka nevoj as t shkoj n Hipotek
t bj krkes dhe as pr t marr
nga Hipoteka nj vrtetim t freskt.
Ai do t ket vetm nj vrtetim t
vjetr hipotekor, noteri, n baz t
nj sistemi elektronik dixhital q ne e
kemi gati pr ta instaluar, do t futet
online n Hipotek. Pra brenda dy
minutave, noteri do t ket mundsi
t futet n regjistrin hipotekor online,
t verikoj nse shitsi sht pronari
i apartamentit prkats dhe do t
realizoj kontratn, nse gjithka do t
rezultoj e rregullt. M pas noteri do
t bj dhe regjistrimin e kontrats n
Hipotek. Kshtu synohet t shman-
get kontakti i qytetarve me zyrat e
regjistrimit t pasurive, radht e gjata,
koha dhe do tentativ apo perceptim
mbi veprime korruptive.
A do t kemi ndryshim n tarifat e
shrbimit t noteris?
Aktualisht niveli i tarifave pr shrbi-
min e noteris nuk do t ndryshoj,
PALLATET E REJA
Jan parashikuar dy dispozita t veanta pr regjistrimin e pasurive
individuale, t prcaktuara si pallate t reja, t ndrtuara sipas prcaktimeve
t bra n ligjin Pr kontrollin dhe disiplinimin e punimeve t ndrtimit, duke
parashikuar dhe regjistrimin e pjesve prbashkta t ktyre objekteve n
bashkpronsi t pronarve t njsive t veanta t objektit shumkatsh.
501 - Monitor 21
por ofrimi i ktij shrbimi nga
notert do t sjell shrbim t
garantuar pr qytetart. Nga ana
tjetr, kjo garanci do t shoqroj
dhe notert, pasi qytetari do t
hyj vetm nj her n zyrn e tij,
pa qen e nevojshme q t shkoj
te noter t ndryshm n dit t
ndryshme dhe t marr mendime
t ndryshme mbi hartimin e nj
veprimi juridik.
Sot, qytetari shkon n zyrn e
noterit, pyet n lidhje me hartimin e
kontrats, m pas merr numrin dhe
shpjegimin e veprimeve q duhet t
kryej prpara se t paraqitet srish
te noteri (jo domosdoshmrisht
sht srish i njjti noter) prpara
se t nnshkruaj kontratn. N
shum raste, qytetart pyesin dhe
marrin shpjegime nga m shum se
dy deri tre noter, pr t nalizuar
kontratn. Sipas nisms s propo-
zuar nga ne, bhet i mundur ofrimi
i shrbimit n koh dhe mundsi
efektive reale, t garantuara mbi
bazn e prgjegjshmris dhe profe-
sionalizmit.
Kur do t hyjn n fuqi kto
ndryshime dhe kur do t bhet
i mundur realizimi i shrbimit
online?
Ky shrbim i ri parashikohet tu
ofrohet qytetarve brenda nj kohe
sa m t shkurtr, duke ulur koston
pr kryerjen e nj transaksioni,
duke shmangur korrupsionin dhe
radht e gjata. Aktualisht sht
ndrmarr dhe nj nism tjetr
ligjore pr regjistrimin e pasurive t
paluajtshme, pr t adresuar n kt
mnyr dhe krijimin dhe administri-
min e bazs s t dhnave dixhitale,
q do t prdoret nga notert dhe jo
vetm. Kjo sjell risi n administrim-
in e sistemit t regjistrimit t pasur-
ive t paluajtshme. sht parashi-
kuar q shtrirja e shrbimit online
dhe akses i informacionit elektronik
t bhet pas dats 01.01.2012. S
pari do t nis me Qarkun e Tirans
dhe Durrsit, pasi arkivat e ktyre
ZRPP jan t dixhitalizuara. M pas,
shrbimi do t shtrihet n t gjith
territorin e vendit.
J
o pak her, qytetart q kan ndrmarr veprime pr pasurit e paluajtshme
jan ndeshur me probleme. Pr kryetaren e Dhoms s Noteris, Mimoza
Sadushi, ndryshimet ligjore q po kryhen, vlersohen t domosdoshme. Sipas
saj, prfshirja e noterit n procesin e kryerjes s transaksioneve pr pasurit q do
t shiten apo blihen, do t thot m shum siguri, jo vetm pr klientt, por edhe
pr ushtruesin e ktij profesioni.
Noteri sht ai q do t bj verikimin online t transaksioneve pr pasurit q
do t shiten apo do t blihen. Kjo bhet pr t eliminuar radht e gjata q krijohen
n Zyrat e Regjistrimit t Pasurive t Paluajtshme nga njerz q duan t marrin
vrtetime t rifreskuara. N kt mnyr, individve iu jepet mundsia t paraqiten
n nj zyr t vetme, pr t kryer procedurat. Personat q do t duan t realizojn
transaksionin, duhet ti dorzojn noterit certikatn e pronsis q do t shes apo
dhuroj dhe noteri do t kryej t gjitha procedurat. Nuk sht m e nevojshme q
njerzit t enden sa nga nj zyr n tjetrn, pasi do t paraqiten vetm te zyra e
noterit pr t kryer nj transaksion, thot znj. Sadushi. Sipas saj, kjo nnkupton
heqjen e s drejts s individve pr tu paraqitur vet pran zyrave t regjistrimit
t pasuris. Atij i lihet n dor pr t zgjedhur se kush do ti kryej procedurat.
Kjo procedur zbatohet n t gjitha vendet e Europs, madje n vendet m t
zhvilluara, noteri ka t drejt t ushtroj m shum veprimtari. N vende si Franca
apo Gjermania, noteri ka t drejt t ushtroj edhe rolin e agjentit tatimor. Pr
Shqiprin ky sht hapi i par, thot znj. Sadushi.
Ajo sqaron se pr sa i takon procedimit n rrug elektronike, noteri do t ket akses
nprmjet gjurms s tij t gishtit.
sht menduar q procesi t nis gradualisht, deri sa t gjitha pronat t hidhen
n sistem. Fillimisht do t veprohet me ato prona q jan t hedhura n sistem
dhe me mbylljen e dixhitalizimit, ky shrbim do t ofrohet pr t gjitha pronat,
thot kryetarja e Dhoms s Noteris. Pra, edhe nse prona nuk sht e regjistruar
n sistemin elektronik, veprimet do t mund t kryhen. sht menduar q do t
ket komunikim online midis noterit dhe Zyrs s Pasurive t Paluajtshme pr ato
prona q nuk jan hedhur. Zyrat do t na drgojn kopje t kartelave dhe vrtetime
t pronsis n rrug elektronike, thot znj. Sadushi.
Ajo i sheh prmirsimet n ligj si rritje t garancis pr shrbimin q shteti ofron
ndaj qytetarit, duke qen se n ndryshimet n ligj parashikohet q shuma pr
transaksionin q do t kryhet, do t qndroj n llogarin e noterit, pr aq koh
sa ai t kryhet i plot. Deri tani, kto derdhje parash ishin t pagarantuara, sepse
n kohn q bhej kontrata te noteri, shuma e parave kalonte n llogari e shitsit
apo i dorzohej atij n dor. Por kur palt shkonin pr ta regjistruar pr nj arsye
apo tjetr, kjo kontrat mund t mos regjistrohej dhe palt nuk mund t ktheheshin
m n gjendjen e mparshme, pasi kontrata ishte br dhe parat ishin paguar,
thot kryetarja e Dhoms s Noterve. Sipas projektit, parashikohet q shuma q
Notert: Tani m shum
garanci pr transaksionet
AVANTAZHI
Me an t sistemit elektronik
dhe pajisjes s qytetarit me kod
prdoruesi, do t bhet e mundur
q n do koh, ai t shoh se n
far faze sht aplikimi i tij
22 Monitor - 501
pasur i t e pat undshme Ndryshim legjislacioni
do t derdhet pr blerjen apo shitjen, do t kaloj n llogarin e noterit dhe do t
qndroj aty deri sa t prfundoj transaksioni dhe kur blersi t marr certikatn
e pronsis, ather noteri kalon shumn te llogaria e shitsit. Me kt veprim,
noteri garanton si paln shitse, ashtu edhe at blerse.
N kt mnyr, noterit i lind e drejta ta ngrij shumn, nse pr ndonj arsye
kontrata nuk kryhet. Ai ka t drejt ti kthej palt n gjendje llestare dhe nuk
shkaktohet asnj dm, thot znj. Sadushi. Nga ana tjetr, v re ajo, ndryshimet
sjellin rritje t transparencs, pasi shumat q detyrimisht do t kalojn n llogarin
e noterit duhet t jen t sakta dhe reale.
Kryetarja e Dhoms s Noterve nuk prjashton faktin se mund t ket ndryshime
n tarifat e shrbimeve q do t ofrohen, por thekson se nuk do t jen m t larta
nga ato q aplikohen aktualisht. Ligji i ri do t prcaktoj edhe afatet pr kryerjen e
veprimeve. Noteri ka n dispozicion 15 dit koh pr ta uar n zyrn e regjistrimit
kontratn, nga momenti q sht nnshkruar. Noteri sht i detyruar ti zbatoj
kto afate, pasi n t kundrt, do t ket sanksione. Ka pasur raste, thot ajo, q
palt, edhe pse kan br kontrat, nuk e kan uar pr regjistrim, ndaj kjo do t
sjell edhe detyrimin q palt e treta do t njihen me gjendjen aktuale t prons.
Kjo eliminon kryerjen e veprimeve t tjera, ndrkoh q prona sht n proces.
N Shqipri, aktualisht numrohen 312 noter.
TRANSAKSI ONI
Parashikohet q shuma q do t
derdhet pr blerjen apo shitjen,
do t kaloj n llogarin e noterit
dhe do t qndroj aty, deri sa
t prfundoj transaksioni dhe
kur blersi t marr certikatn
e pronsis, ather noteri kalon
shumn te llogaria e shitsit
Ta lexosh pronn nga shtpia
P
aralelisht, Ministria e Drejtsis ka
nisur reformimin e plot t Zyrave
t Pasurive t Paluajtshme pr
dixhitalizimin e shrbimeve q ofron. Pr
kt, pak koh m par u hartuan edhe
ndryshimet. Synohet prmirsimi i nj
shrbimi q prej vitesh vuan jo vetm nga
vonesat e mdha burokratike, por edhe
informalitetin e lart. Sipas zvends-
ministres s Drejtsis, Brikena Kasmi,
ndryshimet vijn n kuadr t reformimit
t t drejtave t pronsis, prmirsimit
n nivel kombtar t shprndarjes s
shrbimeve, eficiencs dhe transpar-
encn e Zyrs s Regjistrimit t Pasurive
t Paluajtshme. Po far parashikohet t
ndryshoj? S pari, kjo sht n funksion
pr rregullimin e organizimit t Zyrs s
Regjistrimit t Pasurive t Paluajtshme,si
nj institucion i pavarur buxhetor, i
vetnancuar nga t ardhurat e krijuara
gjat ushtrimit t veprimtaris s tij, pr
ofrimin e shrbimit t regjistrimeve t
titujve t pronsis, n funksion t rritjes
s eciencs s veprimtaris s ZRPP-s
dhe prmirsimin e dhnies s shrbi-
meve. sht parashikuar nj form e re e
organizimit t ZRPP-s, si nj institucion
juridik publik, jobuxhetor, n varsi t
ministrit t Drejtsis. S dyti, dixhital-
izimi i veprimtaris s ZRPP-s, i cili prf-
shin dixhitalizimin e t gjitha t dhnave
t administruara n zyrn e regjistrimit t
veprimtaris gjat regjistrimit llestar dhe
jo vetm, n kuadr dhe t implementi-
mit t projektit mbi administrimin dhe
mbrojtjen e toks (LAMP) t nancuar
nga Banka Botrore, duke mundsuar dhe
verikimin online nga institucionet pub-
like/subjektet private t gjendjes s nj
prone t regjistruar n ZRPP, pas pajisjes
s ktyre t fundit me kodet respektive t
siguris. Dixhitalizimi i procedurave dhe
ndrtimi i nj portali n ZRPP pr t mar-
r online do informacion. Kjo do t rris
transparencn pr do procedur q do t
kryhet. Portali do t jet i arritshm nga
do qytetar, 24 or n 24, pr do praktik
me an t nj kodi prdoruesi, thot znj.
Kasmi. Sipas saj, nprmjet ksaj nisme
ligjore sht synuar t rregullohet dhe
shtja e garantimit t informacionit t
siguruar nga regjistrimi i pasurive t palu-
ajtshme, duke prcaktuar n mnyr t
qart rastet e prgjegjsis s ZRPP-s n
sigurimin e informacionit t shprndar
nga kjo e fundit, n funksion t mbrojtjes
s t drejtave t pronsis dhe garantimit
t siguris s informacionit, t adminis-
truar n regjistrat e ZRPP-s. N kto
kushte, lind i nevojshm parashikimi i
krijimit t nj Fondi t Garancis, i cili
prbn nj komponent themelor zhvil-
limi t nj tregu funksional t prons.
Prmes ksaj nisme sht synuar
t mirprcaktohen rregullat pr
regjistrimin e disa llojeve t vean-
ta t pasurive, si pallatet e reja,
regjistrimi i t cilave, n
referim t dispozitave aktuale t ligjit
ka sjell probleme, duke prjashtuar
mundsin e t interesuarve pr ti regjis-
truar ato. Kshtu jan parashikuar dy dis-
pozita t veanta pr regjistrimin e pasur-
ive individuale, t prcaktuara si pallate
t reja t ndrtuara sipas prcaktimeve
t bra n ligjin Pr kontrollin dhe dis-
iplinimin e punimeve t ndrtimit, duke
parashikuar dhe regjistrimin e pjesve
t prbashkta t ktyre objekteve n
bashkpronsi t pronarve t njsive t
veanta t objektit shumkatsh, thot
zvendsministrja e Drejtsis.
Ajo thot se n kuadr t
rritjes s
501 - Monitor 23 50 550 50 50 500 55 1111111111 - M - M - M - MMMMoooonit onit onit oonit ittor or ooor 23 23 23 23 23 33
transparencs s shrbimeve dhe ven-
dimmarrjes, n t gjith ligjin e ri pr
regjistrimin e pasurive t paluajtshme
jan prshkruar veprime dhe raste
konkrete, n mnyr q qytetart t ken
akses dhe t marrin dijeni n koh reale
mbi ofrimin e shrbimit.
Me an t sistemit elektronik dhe pa-
jisjes s qytetarit me kod prdoruesi do
t bhet e mundur q n do koh, ai t
shoh se n far faze sht aplikimi i
tij. Vet sistemi do t gjeneroj sisteme
alert pr t mundsuar ndjekjen n
koh dhe me efektivitet deri n marrjen
e aktit pr t cilin kan aplikuar. Pr ta
thjeshtuar pak shpjegimin, kjo iniciativ
dhe sistemi q do t aplikohet, do t
mundsoj q qytetari apo ata q do t
ken akses pas certikimit (sipas ligjit
jan personat fizik dhe juridik) t
shoh se far po ndodh me trajtimin
e krkess, ankess apo aplikimit t tij.
N do koh pas aplikimit, qytetari, me
an t kodit t prdoruesit, do t futet n
sistem dhe t shoh statusin sipas fazave
t ndryshme ligjore t aplikimit t tij,
thot znj. Kasmi.
Pr zvendsministren e Drejtsis,
funksionimi i ZRPP-s si nj institucion
i pavarur, i vetnancuar parashikohet t
sjell rritje t eciencs s veprimtaris
dhe prmirsim n dhnien e shrbimeve.
N kt mnyr, zyra do t mund t mir-
administroj t ardhurat,
duke br dhe shprndarjen sipas nevo-
jave e krkesave q dikton prmirsimi
i shrbimeve.
ZRPP parashikohet t drejtohet nga nj
bord drejtues (nj organ kolegjial, n t
cilin parashikohet t ket prfaqsim nga
Kshilli i Ministrave, Ministria e Drejtsis
dhe Ministria e Financave). Kryeregjis-
truesi, n cilsin e drejtuesit ekzekutiv t
ktij institucioni, do t ket prgjegjsi t
prcaktuara qart n drejtim t plotsimit
t krkesave t qytetarit, ruajtjes dhe
garantimit t t dhnave n regjistrin e
pasurive. Przgjedhja e ksaj mnyre
funksionimi t prfaqsuesve t organeve
drejtuese t ktij institucioni sht br
me qllim monitorimi dhe vnieje n
zbatim t politikave t qeveris, pr ti
mundsuar qytetarve shqiptar siguri-
min e shrbimit t regjistrimit t pasurive
t paluajtshme, n funksion t ushtrimit
t parimit t mbrojtjes s t drejts s
prons private dhe parimit t siguris
juridike. Bordit drejtues,
ashtu si do organi kolegjial drejtues n
nj shoqri tregtare,
i atribuohen kompetencat e prcaktimit
t politikave t rndsishme nanciare,
menaxhimi i fondeve t krijuara nga ve-
primtaria e ZRPP-s dhe prcaktimi i krit-
ereve kualikuese, q duhet t prdoren
n rekrutimin e stat t ZRPP-s, thot
znj. Kasmi. Ajo shprehet se nprmjet
ktij organizimi t parashikuar, ZRPP do
t jet n gjendje t zhvilloj m shum
politika t regjistrimit, t promovoj shr-
bime t reja, pr t siguruar t ardhura
m t mdha dhe njkohsisht t
ofroj shrbim m cilsor pr
qytetart.
I SHTE
1. Shitsi aplikon n Zyrn e Regjistrimit t Pasurive t Paluajtshme pr t marr vrtetimin
e fundit t pronsis (1 di t )
2. Shitsi merr vrtetimin e pronsis nga Zyra e Regjistrimit t Pasurive t Paluajtshme
(t pakt n 10 di t )
3. Shitsi dhe blersi paraqiten te noteri, ku hartojn dhe lidhin kontratn (1 di t )
4. Blersi aplikon pr regjistrim n Zyrn e Regjistrimit t Pasurive t Paluajtshme (1 di t )
5 . Blersi merr vrtetimin q sht pronar (t pakt n 10 di t )
SKEMA PR TU REALI ZUAR NJ TRANSAKSI ON MBI NJ PASURI T PALUAJTSHME
BHET
1. Shitsi dhe blersi paraqiten s bashku te noteri. Shitsi paraqet nj dokument t
hershm t pronsis. Noteri verikon online nse shitsi sht pronar dhe realizon
kontratn, e cila nnshkruhet nga palt
2. Noteri (vet ose nprmjet asistentit) shkon n Zyrn e Regjistrimit t Pasurive t
Paluajtshme dhe bn regjistrimin
3. Zyra e Regjistrimit t Pasurive t Paluajtshme i drgon noterit me post vrtetimin pr
pronarin e ri
4. Blersi trheq vrtetimin e pronsis te noteri.
BURIMI: MINISTRIA E DREJTSIS
24 Monitor - 501
Nga Xhorxh ALEKSI
N
shumicn e bashkive dhe komu-
nave t vendit, pas dats 30 shta-
tor 2011, do t kuzohet ndjeshm
procesi i dhnies s lejeve t ndrtimit,
si pasoj e shfuqizimit t ligjit t vjetr
dhe hyrjes n fuqi t ligjit t ri urbanistik.
Ky ligj ka n themel funksionimin e
aktivitetit ndrtimor sipas nj studimi
urbanistik t nivelit Plan Rregullues.
Pra ligji ndrpret mundsin e dhnieve
t lejeve t ndrtimit nga organi i KRRT,
q shqyrtonte krkesat rast pas rasti
dhe bazohej kryesisht n nj rregullore
urbanistike. Kjo rregullore kishte si baz
vlersuese distancat dhe kondicionet e
objekteve t veanta, si dhe mendimin
shpeshher subjektiv t vet antarve t
KRRT. N asnj rast n rregulloren e vjetr
nuk kishte baz ligjore pr t vlersuar
m gjer situatn urbane t zons n t
ciln krkohej t ndrtohej dhe kjo pr
shkak t mungess s studimeve dhe pro-
jekteve urbane t nj shkalle t volitshme.
Pikrisht, pr t shmangur moskoor-
dinimin e mtejshm t investimeve n
ndrtim dhe pr t minimizuar dmet
urbane t shkaktuara, i jepet fuqia ligjore
planeve rregulluese, nprmjet ligjit t ri
urbanistik, tashm n fuqi.
Qytetet, t cilat nuk kan nj plan t till,
do t duhet t prshpejtojn procedurat
pr organizimin e gars s hartimit t tij.
N momentin e hyrjes n fuqi t ligjit t ri,
dhnia e lejeve t ndrtimit do t mund t
kryhet vetm n baz t planit rregullues
dhe jo m nga organi i KRRT rajonale, por
drejtprdrejt nga departamenti i urbanis-
tiks s bashkis prkatse.
Plani rregullues tues, pasi t miratohet
nga kshilli bashkiak, do ti drejtohet
KRRTRSH pr t marr aprovimin pr-
fundimtar. Mbshtetur n parametrat
dhe orientimet e tij mund t realizohen
m pas studimet urbanistike pjesore,
shum t domosdoshme, t drejtuara dhe
menaxhuara nga departamenti i urbanis-
tiks, t cilat duhet t prcaktojn m n
detaj konguracionin urban t zonave t
veanta t qytetit.
Plani rregullues
Plani rregullues sht shprehja m e lart
profesionale e parashikimit t tendencave
t zhvillimit plurifunksional t nj qyteti,
zone apo krahine. N t ndrthuren
ekzigjencat m prioritare ekonomike, in-
dustriale, agrare, turistike, sportive, atrak-
tive, mjedisore etj., q prbjn aspektet
kryesore t jets s prditshme. Nj plan
i till tenton t rregulloj raportet midis
ktyre aspekteve, deri n optimum, pr
nj periudh shumvjeare n vazhdim,
duke u ndeshur shpesh me problematika
koniktuale, t cilat presin zgjidhjen sa
m pak t dhimbshme t mundshme. I
takon grupit t specialistve t t gjitha
fushave, nn dirigjimin e urbanistve,
t japin verdikte t padukshme, por t
nj rndsie jetike. Jan ata q do t
prcaktojn zonat ku do t zhvillohet ba-
nimi, industria, gjelbrimi, turizmi, akset
kryesore rrugore etj., dhe q do ti nxisin
nprmjet krijimit t kushteve sa m t
favorshme projektuale t infrastrukturs.
Pr t arritur deri ktu, ata duhet t
vlersojn faktor t pafundm si p.sh.
pozita gjeograke, kushtet gjeologjike e
sizmologjike, traditn kulturore, shijet ar-
tistike, rndsin arkeologjike, tendencat
industrialo-ekonomike t zhvillimit etj.
Dmet e shkaktuara nga
mungesa e studimeve urbanistike
Nj mangsi e till n shumicn e
qyteteve tona prbn nj nga krimet m
t mdha t periudhs s pasdiktaturs.
Me ndryshimin e sistemit shoqror dhe
llimin e rrugs drejt kapitalizmit, hartimi
i studimeve urbane n gjith vendin ishte
nj domosdoshmri me vlera kapitale e
prioritet absolut, duke pasur parasysh q
do t ndryshonte do lloj marrdhnie
ekonomike me krijimin e prons private.
Dmet e krijuara nga nj mosplanikim
urban kan pasoja katastroke pr eko-
nomin n t gjitha aspektet e saj, si n
sektorin privat, ashtu dhe at publik.
Ne sot jetojm n qytete krejt spontane,
kaotike, ku iniciativa individuale e paor-
ganizuar dhe shijet private t paorientu-
ara, prbjn tashm imazhin e qytetit
dhe prcaktojn padrejtsisht pamjen e tij
t jashtme, kursin e tij t zhvillimit, duke
na zhytur n nj qorrsokak, nga i cili nuk
kemi mundsit ekonomike pr t dal.
Pafundsi investimesh publike dhe pri-
vate t gabuara, mijra hektar tok t
copzuara nga ndrtime pa sens, peiza-
zhe urbane t uditshme deri n qesha-
rake na ofrohen nga larmia e stileve arki-
tektonike, qindra kilometra rrug t ara
e t mbyllura kushedi sa her, zona t tra
t shpyllzuara pa asnj plan, lumenj t
rrezikuar nga grmimet, siprfaqe ujore
Ku konsiston thelbi i ligjit
t ri urbanistik, q hyri n
fuqi n fund t shtatorit
2011. Cili do t jet ndikimi
n tregun e ndrtimit
KOHA E PLANEVE
i nf r ast r ukt ur Urbane
501 - Monitor 25
t ndotura nga vrshimet e kanalizimeve,
vlera t vrteta arkeologjike t shfaro-
sura prgjithmon. Ky sht nj bilanc
i pamundur n prllogaritjen e dmeve.
Pse nuk sht menduar m par
pr t investuar n fushn e
studimeve urbanistike?
Thatsira e studimeve urbanistike rrjedh
nga nj politik frenuese n kt drejtim e
t gjitha forcave q e kan qeverisur kt
vend, me qllimin e thjesht t prti-
mit, pa prllur pasojat dhe dmet eko-
nomike. Duhet t kuptojm q mungesa
e planit rregullues i hap udh abuzivizmit
dhe krijon kushte ideale pr menaxhimin
e trojeve nga nj grup i vogl drejtuesish.
Duke mos pasur nj ligj, pr studime
pjesore t miratuara, autoritetet lokale
kan pushtet t pakushm n biznesin
e madh t lejeve t ndrtimit.
Zhvillimi i shndetshm urban i qyteteve
tona sht mohuar dhe mbajtur peng i
interesave shum t ngushta t nj kaste
t autorizuar pr t kryer nj krim t till.
Ndikimi n tregun e ndrtimit
Koha e nevojshme pr realizimin si duhet
t studimeve t mirllta sht e gjitha
koh e tuar, sepse kto studime apo
plane do t zgjidhin detyra t nj rndsie
m t madhe se do pasoj negative q
mund t sjell ky stopim i prkohshm.
Duke mos pasur nj rregullator t ofert-
krkess pr tregun e ndrtimit, si dhe n
kushtet e mungess totale t t dhnave
statistikore, probleme q rrjedhin dhe
kto nga mungesa e studimeve t mir-
llta, ishte i pashmangshm intensikimi
i krizs n kt sektor. sht fakt, q n
ndrtim sht krijuar nj stok i konsid-
erueshm si pasoj e mbiprodhimit t
pakontrolluar dhe rnies s fuqis blerse
n prgjithsi. Ngadalsimi i ritmeve, si
pasoj e kohs s domosdoshme pr har-
timin e planeve t tilla madhore, sigurisht
mund t shkaktoj probleme n sektort
mbshtets t ndrtimit, por mund ta
shptoj kt t fundit nga kolapsi total.
Koha e domosdoshme q hartimi i tij do
t krkoj, mund t ndikoj pozitivisht
n eliminimin e pjesshm t stokut dhe
n sensibilizimin e investitorve t vjetr
RREGULLUESE
e t rinj pr orientimin e fondeve t tyre
edhe n drejtime alternative.
sht e pamundur t jepet nj prgjigje
e sakt pr t vlersuar kohn q do t
na duhet deri n realizimin e studimeve
dhe planeve urbane t prgjithshme
apo pjesore. Kjo do t varet nga faktor
t ndryshm, si vshtirsit teknike
specike t zonave n veanti, fondet,
ekasiteti i njsive vendore, dshira dhe
prkushtimi, si dhe natyrisht nga faktori
m i pamatshm q sht burokracia.
N.q.s marrim si shembull nj qytet t
madh si Durrsi mund t thuhet pady-
shim q do t nevojitet nj periudh
mbi nj ose dyvjeare deri n rillimin
e procedurave t lejeve t ndrtimit. Kjo
rrjedh nga fakti q ky qytet, megjithse
disponon nj plan rregullues, nuk e
ka kaluar akoma ngrin burokratik t
aprovimit t tij n organin e kshillit
bashkiak e m pas n at t KRRTRSH.
Ndryshon situata n Tiran
Tirana ka nj plan rregullues t miratuar
dhe duhet vetm t operoj me ekasitet
n drejtim t realizimit t studimeve pje-
sore urbane, duke afruar shum pran
afatin e saj t gatishmris ligjore pr
dhnie lejesh ndrtimi.
Megjithat sht i rndsishm fakti q
do t kemi plane rregullues pr t gjitha
bashkit apo komunat e vendit. M n
fund pritet t shptojm t mbeturn.
Megjithse tejet t vonuara, sht detyr
e do qytetari ti mbshtes fuqimisht
kto prpjekje pozitive, t cilat mund
t shmangin shkatrrime t mtejshme
dhe t tentojn t orientojn investimet
e ardhshme n sektor m t studiuar.
Zakonisht n hartimin e nj plani
rregullues krkohet prve specialistve
t ngarkuar me kt detyr, edhe nj
pjesmarrje m e gjer, gati masive, q
luan rolin e kritikut dhe ndjek nga afr
punn projektuese, duke evidentuar
problematika t cilat shpesh mund t
reektohen n projektin prfundimtar.
Kryesisht, armata e arkitektve dhe in-
xhinierve duhet t jet m prezente n
hartimin dhe miratimin e studimeve t
rndsishme urbane, duke i komentuar
me ndjenj t lart prgjegjsie, jo vetm
pr t dhn nj kontribut intelektual,
por dhe pr t minimizuar tentativat e
pashmangshme t politiks me ndikimet
e saj klienteliste.
NDI KI MI
Tirana ka nj plan rregullues t
miratuar dhe duhet vetm t
operoj me ekasitet n drejtim
t realizimit t studimeve pjesore
urbane, duke afruar shum pran
afatin e saj t gatishmris ligjore
pr dhnie lejesh ndrtimi
26 Monitor - 501
A
ntarsimi n Bashkimin
Europian kushtzon adoptimin
e legjislacionit europian n
t gjitha aspektet e shtjeve sociale
dhe ekonomike, prfshir energjin
dhe mjedisin.
Objektivi kryesor n politikat e
mjedisit dhe energjis n BE, sht i
njohur me akronimin 20:20:20 deri
n vitin 2020. Ky objektiv i referohet
prmirsimit 20% n ekasitetin e
energjis, 20% e konsumit t en-
ergjis, e cila duhet t prodhohet
nga burime t rinovueshme dhe 20%
reduktim t emisioneve t CO2 nga
niveli i vitit 1990.
Shqipria ka shprehur bindshm
vullnetin pr tu br pjes e Bash-
kimit Europian dhe pr kt qllim ka
nj konsensus t plot jo vetm nga
faktori politik dhe vendimmarrs, por
edhe nga shoqria n prgjithsi. Si
rrjedhoj, edhe vendi yn duhet t
plotsoj objektivat e eciencs s
energjis, t prcaktuara si nj kusht
i rndsishm i integrimit.
Por politikat e energjis nuk mund t
zbatohen vetm n nivel kombtar.
Kjo sht veanrisht e vrtet pr
vendet e Ballkanit, ku vendosja e
lidhjeve energjetike dhe harmonizimi
i legjislacionit me BE-n shihen par-
sore pr zhvillimin e tregut rajonal t
energjis.
Pr t nxitur bashkpunimin rajonal,
n datat 17-19 tetor 2011 u zhvillua
n Beograd nga shkolla politike serbe,
aktiviteti rajonal Dialogu Publik
pr Prdorimin e Qndrueshm t
Energjis n Europn Juglindore.
Aktiviteti mblodhi prfaqsuesit e
Parlamenteve, ministra, drejtues
institucionesh, ekspert, prfaqsues
t biznesit dhe shoqris civile si
dhe medias nga i gjith rajoni, me
qllimin pr t shkmbyer prvojn e
deritanishme n realizimin e objek-
tivave t vendosura pr eciencn e
energjis. Secili nga vendet e rajonit
sht zotuar pr arritjen e ktyre
objektivave. Konferenca i shrbeu
fuqizimit t dialogut publik n pr-
dorimin e qndrueshm t energjis
n rajonin e Europs Juglindore dhe
u dha pjesmarrsve mundsin pr
t treguar rndsin e aktiviteteve t
tyre pr t arritur objektivat 20-20-20
t Bashkimit Europian, q po bhen
gjithnj e m shum domethnse
pr rajonin e Europs Juglindore n
rrugn e tij drejt perspektivs euro-
piane.
Prmes mandatit legjislativ sht
prgjegjsia e institucioneve parla-
mentare pr t siguruar balancn e
nevojshme n procesin demokratik t
vendimmarrjes, si zbatimi i objekti-
vave 20-20-20 t Bashkimit Europian.
Problemet e ndryshimit t klims dhe
ndikimit t tyre n sigurimin e en-
ergjis zun vend t rndsishm n
konferenc. Konvergjenca e shqet-
simeve ndrkombtare rreth ndryshi-
meve t klims n dekadn e fundit
ka uar n rritjen e ndrgjegjsimit
t politikbrsve dhe publikut n
prgjithsi rreth shtjeve t energjis
dhe krijimit t nj paradigme t re t
energjis. Degradimi mjedisor q vjen
nga ndryshimi i klims sht shum-
plansh. Nj mnyr pr t adresuar
shtjet komplekse t lidhura me
ndryshimet klimaterike sht t rritet
ecienca e energjis dhe prdorimi
i energjis s rinovueshme, duke
reduktuar n kt mnyr emetimet e
gazrave n atmosfer.
Shqipria, rritja 9% e
eciencs s energjis
deri n 2018-n
Objektivi i vendosur nga Shqipria
sht rritja e eciencs s energjis
n masn 9% deri n vitin 2018, me
synimin q n nj t ardhme t afrt
bashkpuni m Rajonal
INTEGRIM
PRMES
ENERGJIS
Vendet e rajonit angazhohen pr t shtuar bashkpunimin rajonal
n fushn e energjis. Shqipria synon rritjen e eciencs s
energjis n masn 9%, deri n vitin 2018, me synimin q n nj
t ardhme t afrt t arrihet edhe zotimi 20:20:20 (prmirsimi
20% n ekasitetin e energjis, 20% e konsumit t energjis, e cila
duhet t prodhohet nga burime t rinovueshme dhe 20% reduktim
t emisioneve t CO2 nga niveli i vitit 1990 deri n vitin 2020)
501 - Monitor 27
t synohet edhe zotimi 20:20:20.
Nj nga prioritetet kryesore t
qeveris shqiptare sht sigurimi
i furnizimit me energji prmes
shfrytzimit m t mir t burimeve
t energjis, diversikimit t energjis
dhe mbrojtjes s mjedisit.
Pr t arritur objektivat e eciencs
s energjis po hartohen tre ligje, ai i
energjis s rinovueshme, eciencs
s energjis dhe pr sektorin e
energjis, theksoi gjat konferencs
Dialogu Publik pr Prdorimin e
Qndrueshm t Energjis n Eu-
ropn Juglindore, z. Jemin Gjana,
kryetar i Komisionit t Veprimtarive
Prodhuese. Kto ligje do t jen n
prputhje me legjislacionin europian.
Sipas z. Gjana, vmendje po i kushto-
het rritjes s kapacitetit t energjis,
duke shfrytzuar burimet e shumta
ujore t Shqipris.
Shqipria ka ndrmarr nj sr
reformash t rndsishme n sektorin
e energjis pr prmirsimin e legjisla-
cionit, prmirsimin e rendimentit t
sektorit t energjis, rritjen e tarifave
pr t mbuluar kostot, liberalizimin e
tregut. Para nj muaji sht miratuar
n qeveri Strategjia Kombtare e En-
ergjis, ndrkoh q pritet t futen n
rendin e dits pr votim nga Parlamenti
prpara dhjetorit edhe dy draftet e reja
t ligjit pr eciencn e energjis dhe
ligjit pr energjit e rinovueshme.
Hapat e mtejshme, q do t ojn n
zbatimin e objektivave pr rritjen e
eciencs s energjis jan:
zbatimi i planit strategjik pr e-
ciencn e energjis
krijimi i fondit t eciencs s
energjis
krijimi i programeve lokale pr
rritjen e transportit publik
krijimi i menaxhimit t energjis
pr t gjith konsumatort q pr-
dorin energji intensive
krijimi i standardeve minimale
n prodhimin, transportin dhe
shprndarjes si t energjis, ashtu
dhe t ngrohjes
krijimi i sistemeve t certikimit
pr familjart dhe prdorues t
tjer.
AKTIVITETI RAJONAL DIALOGU PUBLIK PR PRDORIMIN E QNDRUESHM T ENERGJIS N
EUROPN JUGLINDORE, ORGANIZUAR N BEOGRAD. (LSA PHOTO)
DI ALOGU PUBLI K
P
r t arritur objektivat
e eficiencs s energjis
nevojitet nj bashkve-
prim nga t gjitha nivelet e
shoqris, jo vetm nga insti-
tucionet publike dhe ato ven-
dimmarrse, por edhe shoqria
civile, biznesi dhe media. Npr-
mjet sensibilizimit t prgjith-
shm pr rndsin e ktyre
objektivave, mund t sigurohet
ambienti i duhur pr realizimin
e strategjive kombtare q syno-
jn eficiencn e energjis.
N kt aspekt, ka lindur edhe
iniciativa Dialogu Publik pr
Prdorimin e Qndrueshm
t Energjis n Europn Jug-
lindore, si nj bashkpunim
i organizats gjermane GIZ
dhe rrjetit rajonal t shkol-
lave t studimeve politike, nj
program i Kshillit t Europs
pr trajnimin e liderve t rinj.
Edhe Shqipria sht br pjes
e ktij programi, nprmjet
bashkpunimit t GIZ Albania
dhe Akademis s Studimeve
Politike. Objektivi i ktij pro-
grami sht sensibilizimi, nxitja
e dialogut dhe krijimi i nj klime
debati mes ekspertve dhe
vendimmarrsve politik, pr
t krijuar terrenin e nevojshm
drejt progresit n arritjen e ob-
jektivave t rritjes s efikasitetit
t energjis.
N plan-veprimin e saj, nisma
parashikon takime informuese
me drejtues t ministrive dhe
ekspert t institucioneve har-
tuese t politikave energjetike
dhe mjedisore, diskutime me
ligjvns t Komisionit Parla-
mentar t Ekonomis dhe Finan-
cave dhe Komisionit t Veprim-
taris Prodhuese Tregtis dhe
Mjedisit, biseda me prfaqsues
t shoqris civile, biznesit t
prfshir n kt sektor dhe at
t kreditimit, si dhe prfaqsues
t mediave t ndryshme.
Prdorimi i
qndrueshm i
energjis n EJL
28 Monitor - 501
ndr t i mi Fiskale
S
hpesh kemi dgjuar se n ndrti-
min e nj pallati, kosto t konsid-
erueshme z edhe pjesa e pronarit
t truallit. Pr Tirann, raporti pronar-
ndrtues, z pesh t rndsishme n
mbarvajtjen e projektit, i cili bazohet
mbi prqindjen e siprfaqeve, t cilat
kan arritur deri n 50 pr qind.
Problemet pr sektorin e ndrtimit nuk
kan t mbaruar, edhe ather kur men-
don se situata me lejet dhe hipotekat
sht zhbllokuar. Ksaj here, problemi
konsiderohet m teknik, pasi prek ndr-
tuesin dhe raportin q ai ka me pronarin
e truallit, shkmbimin e siprfaqeve dhe
nivelin e tatimit. Monitor ka mundur
t zbuloj prmbajtjen e nj drafti, me
propozime t hartuara nga ekspert t
Dhoms s Tregtis, Tiran, pr sektorin
e ndrtimit, i paraqitur n Ministrin
e Ekonomis, institucioni q mbulon
Kshillin Konsultativ t Biznesit.
Shqetsimet, njkohsisht propozimet,
lidhen me ligjin nr. 9716, dat 16.04.2007
Pr nj ndryshim n ligjin nr. 8438 Pr
tatimin mbi t ardhurat, si dhe me nj
VKM, t miratuar n gusht t 2008-s,
kur sektori ishte nn efektet e krizs
ekonomike, pr shkak t mungess s
lejeve. Problemet dhe drafti i ligjit jan
dorzuar s fundmi n Kshillin Konsul-
tativ t Biznesit (METE), nga ku priten
zhvillime interesante.
Situata aktuale
Me ligjin nr. 9716, dat 16.04.2007 Pr
nj ndryshim n ligjin nr. 8438 Pr
tatimin mbi t ardhurat, sht br
nj ndryshim n ligjin nr. 8438, dat
28.12.1998 Pr tatimin mbi t ardhu-
rat, n lidhje me tatimin e timit pr
diferencn e mimit t shitjes me koston
e ndrtimit, pr pjesn e siprfaqeve q
i takon pronarve t truallit n rastin e
marrveshjes s investitorit me pronart
e truallit pr tju paguar truallin, duke iu
dhn n kmbim siprfaqe ndrtimi nga
ana e investitorit. Ktu nis shqetsimi
i ndrtuesve dhe nga jan bazuar pr
rishikimin e rregullave.
N nenin 20 paraqitet ky ndryshim: Pr
veprimtarit e ndrtimit dhe shitjes s
ndrtesave me destinacion pr strehim,
veprimtari prodhuese, veprimtari treg-
tare ose shrbimi, njihet si shpenzim i
zbritshm edhe vlera e truallit t vn
n dispozicion nga pronari i toks,
sipas kontratave t kmbimit t truallit
me siprfaqe ndrtimi. Metodika e
prcaktimit t vlers s truallit pr m
miratohet nga Kshilli i Ministrave dhe
bazohet n koston minimale skale t
ndrtimit, sipas qyteteve apo zonave
brenda qyteteve.
Pr veprimtarit e ndrtimit dhe shitjes
me destinacion pr strehim, veprimtari
prodhuese, veprimtari tregtare ose
shrbimi, n t ardhurat e tatueshme t
investitorit llogariten edhe t ardhurat q
i korrespondojn pjess s siprfaqes s
ndrtimit, q prtojn pronart e tru-
allit pr rastet e kontratave t kmbimit
truall-siprfaqe ndrtimi. Vlersimi i t
Gati tre vjet nga miratimi i VKM pr prcaktimin e vlers s tatimit,
ndrtuesit ngren shqetsimin pr detyrimet e pallateve t ndrtuara pas 2008-s,
sa i takon shkmbimit me pronarin e toks dhe rrezikut pr taksim t dysht
FRIKA NGA
TATIMI
I DYFISHT
501 - Monitor 29
ardhurave pr pjesn e pronarit t truallit
bhet n t njjtn mnyr si pr pjesn e
t ardhurave t realizuara nga investitori
dhe ai bazohet n metodikn e miratuar
nga Kshilli i Ministrave, lidhur me ti-
min minimal skal.
Pra nga ky ndryshim rezulton se mar-
rdhnia e ndrtuesit me pronart e
toks, n rastin e kmbimit, rregullohet
n kt mnyr:
E ardhura e ndrtimit, edhe pr pjesn
e siprfaqes q do t marrin n kmbim
pronart e truallit, njihet si e ardhur e
tatueshme e investitorit (pikrisht duke
futur n situacion si t ardhur ndrtimi
edhe pjesn e siprfaqes q do t merret
nga pronart e truallit n kmbim, si dhe
duke njohur si shpenzim edhe vleftn
e toks, pikrisht nprmjet njohjes s
kostos s ndrtimit t siprfaqes q ju
jepet n kmbim pronarve t truallit).
Diferenca e mimit t shitjes me koston
e ndrtimit pr siprfaqen e ndrtimit q
marrin n kmbim t truallit ish-pronart
e truallit, q evidentohet n momentin
e shitjes s siprfaqes s ndrtimit, dhe
q praktikisht merret nga ana e organeve
tatimore n momentin e marrjes s lejes
s shfrytzimit dhe t hipotekimit t
ndrtimit, n vend q t konsiderohet
si e ardhur pr ish-pronart e truallit, i
njihet si e ardhur investitorve dhe dety-
rohet q ai ta prfshij n t ardhurat e
veta, dhe t paguaj edhe pr kt pjes
t t ardhurave t ish- pronarve, tatimin
mbi timin.
Ku qndron problemi
Nga studimi i ktij ndryshimi kon-
statohet se pika 1 m sipr ka qen e
rregulluar edhe para ndryshimit t ktij
ligji. Kurse rregullimi n pikn (2) sht
i ri dhe ngarkon me nj tatim shtes mbi
timin, investitorin. Pa dashur t bjm
diskutim mbi drejtsin dhe saktsin e
ktij tatimi shtes q investitori duhet
t paguaj pr ish-pronart e truallit,
evidentohet n praktik nj problem q
shqetson investitort dhe antart e
Dhoms s Tregtis, thuhet n letrn
kondenciale t Dhoms, drguar Min-
istris s Ekonomis.
shtja lidhet me llimin e zbatimit t
krkesave t ligjit dhe t akteve nnligjore
n zbatim t tij. N vijim t ndryshimit t
br n ligjin Pr tatimin mbi t ardhu-
rat, me ligjin nr. 9716, dat 16.04.2007
Pr nj ndryshim n ligjin nr. 8438 Pr
tatimin mbi t ardhurat, sht nxjerr
Vendimi i Kshillit t Ministrave, nr. 1129
dat 5.08.2008 i cili prcakton mnyrn e
llogaritjes t vlefts pr m t siprfaqes
s ndrtimit q jepet nga investitori n
shkmbim t truallit ish-pronarve t
truallit. Kjo llogaritje bhet duke shum-
zuar siprfaqen e ndrtimit q do ti jepet
n shkmbim ish- pronarve me koston
minimale t ndrtimit pr metr katror,
sipas zons s ndrtimit.
Sipas prcaktimit t br n VKM nr.
1129, ky vendim hyn n fuqi pas botimit
n Fletoren Zyrtare dhe i shtrin efektet
pr lejet e ndrtimit, q do t jepen nga
data e hyrjes n fuqi t ktij vendimi.
Zgjidhja e propozuar
Problemi qndron n faktin se ky ven-
dim sht publikuar n Fletoren Zyrtare,
nr. 134, viti 2008, e cila ka si dat t
botimit: 22-08-2008. Pra ky vendim i
shtrin efektet pr lejet e ndrtimit q
jan marr nga data 22 gusht 2008 e n
vijim, shtojn sqarimin ndrtuesit. Kjo
kategori mendon se vendimi i msiprm
duhet t ket fuqi dhe t zbatohet vetm
pr t gjitha ato ndrtime, pr t cilat leja
e sheshit t ndrtimit do t merret pas
dats 22 gusht 2008.
Sipas ndrtuesve, kur vendimi ka hyr
n fuqi, ka pasur nj sr ndrtimesh,
pr t cilat leja e sheshit t ndrtimit dhe
marrveshja e shkmbimit me pronart
dhe investitorit t siprfaqes s truallit
me siprfaqe ndrtimi ishte br para
dats 22 gusht 2008, por leja e ndrtimit,
shpesh pr shkak edhe t burokracive
prkatse t miratimit t lejeve t ndr-
timit, sht marr pas dats 22 gusht
2008, kur kjo VKM hyri n fuqi.
E themi kt, sepse investimi n
ndrtimin e siprfaqeve t ndrtimit
llon q n momentin e kryerjes s stu-
dimeve dhe nalizohet n momentin
kur investitori ka nnshkruar kontratn
me pronart e truallit pr prqindjen e
shkmbimit t truallit me siprfaqen e
ndrtimit. Kjo marrveshje realizohet
dhe prfundon zyrtarisht midis ktyre
palve, kur merret leja pr shesh ndr-
timi, pr truallin e zotruar nga pronart
dhe q do t shkmbehet me siprfaqen
e ndrtimit q do t ndrtohet mbi kt
truall. Pastaj midis momentit kur merret
leja pr shesh ndrtimi dhe leja e ndr-
timit kalon nj periudh kohe, e cila n
fakt vetm sa prcakton projektin e ndr-
timit q do t miratohet nga KRT, dhe
jo investimin dhe marrveshjen midis
investitorit dhe pronarit. Leja e ndrtimit
nuk mund t merret pa kontratn midis
investitorit q do t bj ndrtimin dhe
ish-pronarve t truallit, ku do t bhet
ndrtimi. Kjo marrveshje prfundon e
formalizohet n momentin e marrjes s
lejes s sheshit t ndrtimit, sht ar-
gumenti i ndrtuesve, paraqitur n letr.
Me tej ata gjykojn se krkesave t VKM,
nr. 1129 dhe ligjit pr Tatimin mbi t
ardhurat i ndryshuar, pr njohjen n
t ardhurat e investitorit t t ardhurave
nga shitja e ish-pronarve t truallit n
rastin e nj kontrate shkmbimi truall
me siprfaqe ndrtimi, duhet ti nn-
shtrohen t gjitha ato ndrtime pr t
cilat leja e sheshit t ndrtimit sht
marr pas dats 22 gusht 2008. N rast t
kundrt, vlersohet se investuesi mund
t dmtohet, pasi ai ka prfunduar mar-
rveshjen e shkmbimit me pronart e
truallit para daljes s ksaj VKM, dhe
n kushtet kur nuk kishin dijeni n
lidhje me ekzistencn e ksaj takse, pra
kostoje shtes.
Nse investitori do t kishte dijeni pr
kt tatim shtes, ather do t kishte
realizuar nj marrveshje shkmbimi
truall-siprfaqe ndrtimi, n mnyr q t
merrte n konsiderat ekzistencn e ktij
tatimi shtes q i takon ish-pronarve t
truallit ta paguajn, por q ligji ua ngarkon
investitorve, prfundon letra.
KOSTO
Nse investitori do t kishte
dijeni pr kt tatim shtes,
ather do t kishte realizuar
nj marrveshje shkmbimi truall-
siprfaqe ndrtimi, n mnyr
q ky detyrim t paguhet nga
pronart dhe jo nga ndrtuesit
30 Monitor - 501
debat i Fiskale
T VARFRIT DHE TAKSAT
D
uket se PS e ka humbur bete-
jn me PD-n sa i takon uljes s
TVSH-s. Pas kryeministrit, she
i Financave, n mnyr kategorike, doli
kundr ndryshimit t taksave, sikurse
nuk prjashtoi mundsin e ndonj
skeme t re. T paktn, n kto katr
jav debatesh, sht evidentuar fakti
se n pamundsin e ndryshimit t
taksave, shanset pr t rishikuar modele
t tjera, si kuri i pataksuar mbi pagat
apo t ardhurat, jan t mdha. Ka zra
nga mazhoranca q e mbshtesin kt
ide, sikurse edhe nga sfera e ekspertve
t pavarur.
Pavarsisht argumenteve kundr,
ekspert nga kampi i PS-s vijojn t
mos dorzohen n betejn e nisur pr
TVSH-n. Sekretari pr shtjet eko-
nomike n selin roz,
Ervin Bushati,
t hot pr re-
v i s t n s e
e k z i s t o -
jn t gjitha
mundsit pr
reduktimin e selektuar t TVSH. N
Europ dhe n vendet m t pasura,
mallra dhe shrbime bazike si ushqi-
met, barnat, edukimi, shrbimet mjek-
sore, energjia elektrike, gazi etj., jan
me nj TVSH t reduktuar e deri zero.
Lejomni t sjell ktu rastin e Anglis,
nj nga vendet m t pasura n bot,
q TVSH pr ushqimet e ka Zero. Kjo
taks varion nga 0 n 5% n shumicn
e vendeve europiane dhe kjo bhet me
vetdije pr t mbrojtur sa m shum
shtresat m n nevoj, thot Bushati.
Sipas tij, shqiptart jan tet her m
t varfr se mesatarja e familjeve t
Eurozons, e n kt kontekst, kjo mas
mbrojtse sht jo vetm logjike, por e
domosdoshme. Zbritja e TVSH do t
onte ne reduktimin e menjhershm t
mimeve n treg: sepse 20% e mimit
q paguajn qytetart n treg sot sht
TVSH q e prton shteti dhe jo prod-
huesi. mimi m i ult do t sillte nj
fuqi t rritur blerse t krkess, thot
eksperti i ekonomis. Pr Bushatin,
problemi kryesor sht tek administrata
tatimore, e cila nuk mundet t menax-
hoj si duhet situatn me
mbledhjen e taksave.
Duket se TVSH-ja, ulja e saj, nuk do t merret n
konsiderat nga qeveria, por debati i shtrir prej disa
javsh, po evidenton skema t reja, q mund t ndihmo-
jn familjet para rrezikut t mimeve
Pr t ulur mimet, PS propozoi
uljen e TVSH pr disa produkte
baz t konsumit. Cili do t
ishte komenti juaj?
Un do ta quaja propozimin m
shum politik sesa me karakter
ekonomik: nuk jan rezultatet eko-
nomike ato q synohen. sht nj
propozim politik, sepse vlersimet
n Shqipri dhe n vendet e tjera
tregojn q ekziston nj korrelacion
i paprllshm midis reduktimit t
takss dhe uljes s mimeve. Pr
t mbshtetur shtresat q preken
nga rritja e mimeve t produkteve
baz, do t ishte m e dobishme
dhe ekase t prdoreshin politikat
e mbshtetjes sociale. Rritja e mi-
meve t produkteve bujqsore nuk
sht vetm nj fenomen shqiptar,
por botror dhe debatet sesi duhet
t prballemi me kt situat t re
jan t ndezura kudo.
N vitin 2007, nj organizat e pa-
varur profesionale e kontraktuar nga
Komisioni Europian ndrmori nj
studim, i cili njihet me emrin Co-
penhagen Economics, n lidhje me
ndikimin e normave t reduktuara t
TVSH n rritjen e punsimit, rritjen
ekonomike dhe n funksionimin e
drejt t tregut pr vendet e BE-s.
Studimi ka arritur n prfundimin
q nj norm e vetme TVSH-je nga
kndvshtrimi ekonomik sht su-
periore ndaj nj sistemi TVSH-je t
prshkallzuar. Nga ana tjetr, studi-
mi thekson q sistemet me norma t
prshkallzuara t TVSH-s krijojn
kosto t larta pr zbatimin e ligjit, si
pr biznesin ashtu edhe buxhetin e
shtetit. Studimi arrin n konkluzi-
onin q ekzistojn argumente t forta
pr t zbatuar reduktime selektive
t TVSH-s, n shrbimet e ofruara
nga vendasit dhe n disa pjes t
sektorve q lidhen me mikpritjen
apo tradicionalen. Autort rekom-
andojn q shpesh, mnyra t tjera
alternative, si subvencionimi direkt
pr aktivitete specike, mund t jet
m eciente se reduktimi i TVSH-
s pr t arritur qllime politikash
sociale, kulturore, ambientaliste etj.
Nj tjetr gjetje interesante n
lidhje me ekonomiksin e TVSH-s
sht studimi i kryer nga nj grup
ekspertsh britanik t udhhequr
nga nobelisti Sir James Mirrlees, pr
nj sistem t ri taksash pr shekullin
21 n Britanin e Madhe. Ata kan
arritur n prfundimin q n nj
sistem modern taksash, TVSH-ja
sht nj zgjedhje e dobt pr tu
prdorur pr qllime rishprndarjeje.
TVSH, pr m tepr, duhet zbatuar
mbi t gjitha mallrat e shrbimet
dhe me nj norm t vetme, por
kjo duhet br e kombinuar me nj
paket t plot reformash q prek
sistemin e taksave personale dhe
politikat sociale.
N mbshtetje sa m sipr,
30 0000000000 30000000000000000000000000000000000 300000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 Mo Mo Mo Moo MM Mo MMo Mo Mo MMMMMMMM Mo MMo M Mo Mo Mo MMMMo MMMMMMMMMMMMMo MMMMMMMMMMMMo Mo MMMMMo MMMMMMMMMMMMM MMMMMMMMMMMMMM Mo Moo MMMMMMM Moooooooooo MMMMMMoooooooo MMMooooooooo Moooooooo Moooooooooo MMooooooooo MMoooooooo MMMoooooo MMMooooo MMooooo MMooooonitooo n t nnito nito ii nit nit it it nit nito nito nit it ni nitt nit nitoo nnito iit iiitt itoo nitooo it nit nitt nito nito nitoo nnit niit nit nito nito nnnnnnniit nitooo nito nnnnnnit nnnnito nit nito too to nitooo nnnito nnnnit i nito nitooo nnnnni ooooo nnnnnnitoooo ni nni nni nniii nit nitoooooo nit nnnnni niiito iit it nit nito to nitoooooooo nit niiiiitttttooooooooo nniiiiittttttooooooooo nnnniiiitttttttttoooooooooo nnniittttttooooooooo iiiiitttooooooo iiiiittttttooooooo ttttttttor - 50 000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000011111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
Ervin Bushati,
t hot pr re-
v i s t n s e
e k z i s t o -
jn t gjitha
mundsit pr
q paguajn qytetart n treg sot sht
TVSH q e prton shteti dhe jo prod-
huesi. mimi m i ult do t sillte nj
fuqi t rritur blerse t krkess, thot
eksperti i ekonomis. Pr Bushatin,
problemi kryesor sht tek administrata
tatimore, e cila nuk mundet t menax-
hoj si duhet situatn me
mbledhjen e taksave.
mi t
prs
kost
pr
shte
onin
pr
t T
nga
sekt
apo
and
alte
pr
m
s p
soci
Nj
lidh
sht
eksp
nga
nj
21 n
arri
sist
sht
prd
TVS
mbi
dhe
kjo
pa
s
501 - Monitor 31
Organizata Botrore e Ushqimit, FAO,
n udhzuesin e saj drejtuar shteteve
pr t adresuar problemet e mimeve
t larta t ushqimit, sugjeron si nj
mas pr t mbshtetur konsumatort,
heqjen ose uljen e norms s takss,
por lajmron q kjo mas mund t mos
rezultoj n ulje t mimit, por n xhepat
e tregtarve.
Q t mbyll prgjigjen, n qoft se do
t ishim n orn e aritmetiks dhe do
t pyeteshim pr vrtetsin e
pohimit q reduktimi i TVSH do
t onte n ulje t mimit, do ta
pranonim si pohim t vrtet.
Por prvojat e vendeve t tjera
tregojn q ulja e norms s
TVSH-s shum rrall shoqro-
het me ulje t mimeve, zakon-
isht ajo sht e paprllshme
dhe e prkohshme.
Kryeministri e kundrshtoi
nismn me argumentin se
dmton prodhuesit vendas. N fakt,
far efektesh mund t sjell ulja e
TVSH pr biznesin prodhues apo at
t agro-industris?
Mendoj q kryeministri ka br nj ar-
gument racional, pasi, pavarsisht nga
prtimet e tregut t lir, heqja e takss
doganore pr shkak t marrveshjes, me
synim antarsimin n BE, ka ushtruar
presion te prodhuesit e produkteve bu-
jqsore t vendit. E pranojm ose jo,
n shumicn e rasteve sht e vrtet
q patatja q prodhohet nga nj fermer
n fshatrat tona dhe shitet n treg apo
npr ant e rrugve, nuk i nnshtrohet
pagimit t TVSH-s q i nnshtrohet
patatja q vjen nga importi.
Sa i prket pjess s dyt t pyetjes, do
t thoja q n propozim bhet fjal pr
uljen e TVSH-s pr mallrat e konsumit,
ku mund t pretendohet t prtoj edhe
agro-industria. N fakt, ekzistojn disa
lehtsira fiskale pr agro-industrin,
por e rndsishme pr tu br sht
mbshtetja e prodhimit bujqsor. Ktu
mendoj q subvencionimi direkt i
prodhimeve bujqsore q po ndjek
qeveria sht politika m ekase dhe
m produktive. Pra, taksat jan faktor i
rndsishm i vendimmarrjes pr inves-
tim, por ato duhen ditur se ku aplikohen,
dhe ajo q duhet t bjm n vendin
ton sht t mbshtesim ato politika
q rrisin punsimin, prodhimin dhe me
tej mirqenien. Shqiptart tanim e din
q nuk mund t ulen mimet me urdhr,
ata duan pun dhe vetm pun.
Nj tjetr mundsi shihet rritja e
kurit t pataksuar mbi t ardhurat,
q sot sht 20 mij lek (paga
mujore). Si e vlersoni kt ide dhe
si mund t realizohet n rast se jep
ndikime pozitive te familjet me t
ardhura t pakta?
Mendoj q efektet e rritjes s mimeve
n buxhetet e familjeve me t ardhura
t ulta nuk mund t korrigjohen me
ndrhyrje n taksa. Kto familje mund
t ndikohen nga shum faktor t tjer,
prve mimit dhe kjo nuk do thot q
menjher qeverit duhet t ndryshojn
sistemin e taksave. Debati n lidhje me
taksimin e t ardhurave ka qen dhe
sht nj debat joshterues, por un do
ta shtroja situatn n nj form m t
thjesht, pr t arritur prsri te pyetja
juaj: prse individ t ndryshm marrin
paga t ndryshme? Edhe pse, nuk ka
nevoj pr prgjigje: sepse produktiviteti
i tyre sht i ndryshm; sepse ata prod-
hojn m shum pr pundhnsin dhe
ka shum gjasa q ata kan investuar
m shum ose n raste t veanta jan
m t talentuar se t tjert. Por, nga ana
tjetr, para ligjit t gjith individt jan t
barabart; ather pse ata q kan inves-
tuar m shum pr t rritur produktiv-
itetin e tyre, t paguajn m shum pr
shtetin. Nj fenomen i till nuk mund
t gjuhet barazi. Dhe n qoft se do ta
vazhdojm logjikn e ekonomiksit, kjo
do t thot q do t ulet produktiviteti,
do t ulet prodhimi e do t zvoglohet
ekonomia. Megjithat, kjo nuk do t
thot q qeveria nuk ka mjete t tjera
pr t ndihmuar familjet me t ardhura t
ulta. Prkrahja sociale e drejtprdrejt
sht zgjidhja m ekase.
Ciln kategori prekin m shum
detyrimet skale, sa i takon
familjeve dhe biznesit, dhe a duhet
br nj ndarje n varsi t t t
ardhurave?
Pyetje e vshtir. Ekonomia jon
sht nj ekonomi e hapur dhe e
vogl, por, nga ana tjetr, shum larg
ekonomive t vendeve ku e shikojn
veten shqiptart. Kjo situat krkon q
politikat e qeveris t orientohen n
mbshtetje t nj zhvillimi t shpejt
dhe t qndrueshm, objektiv q ar-
rihet duke mbshtetur sektorin privat
dhe investimet e huaja direkte, gjetje
e duhur edhe nga qeveria Berisha q
kur erdhi n pushtet n 2005-n.
N qoft se do ti referohemi
raportit t Doing Business
t Banks Botrore 2012, totali
i taksave q paguante biznesi
n vitin 2006, pasi ktu llon
vlersimi, ishte 58.2 pr qind
e totalit t timit, ndrsa pr
vitin 2012, vlersohet 38.5 pr
qind, q do t thot q biznesi
n vitin 2012 do t paguaj mbi
320 milion euro m pak taksa
sesa paguante n vitin 2006.
Pra, nga politika e uljes s taksave,
brja e biznesit n vendin ton sht
br m e prtueshme dhe mendoj q
ky ka qen nj nga faktort q kriza
ekonomike nuk sht ulur kmbkryq
n vendin ton.
Ndrsa sa i prket taksave q paguajn
familjet shqiptare do thoja q ato jan
nn nivelin e taksave, si prqindje e
t ardhurave, q paguajn homologt
e tyre n rajon. Taksa mbi pasurin,
p.sh n vendin ton, taksa mbi pronn
sht e paprllshme dhe prqindja
e pagess s saj l pr t dshiruar.
P.sh. Kosova ka nj sistem t takss
mbi pronn shum t mir. N qoft
se zotron nj apartament n Tiran
me rreth 80 m, me nj vler t supo-
zuar prej 50,000 eurosh, ather taksa
pr pronn q duhet t paguash ktu
sht rreth 17 euro, ndrsa n qoft
se ajo sht n Prishtin, ather je i
detyruar t paguash rreth 45 euro, pra
2.5 her m shum. Pr ti qndruar
korrekt pyetjes suaj, mendoj q nuk
duhet t prdorim politik taksash
diskriminuese; nuk ka arsye q nj in-
divid q ton shum, prodhon shum,
t penalizohet me taksa t larta. Nuk
mund ti prdor askush tjetr m mir
parat e tij, se sa ai vet.
Megjithat, nuk sht asnjher e
gabuar q debatet mbi politikn e tak-
save t vazhdojn dhe t jen t gjalla
dhe t bazuara n prtueshmrin
afatgjat t ekonomis dhe jo me ql-
lim pr t bler vota.
Sybi Hida
ekspert i
makroekonomis,
antar i Komisionit
t Ekonomis, PD
T varfrit nuk ndihmohen duke ulur taksat
Pro skems sociale, Jo uljes s TVSH-s
32 Monitor - 501
Monedha shqiptare ka shnuar ulje n raportet e kmbimit me euron gjat javs s kaluar, ndrsa dollari sht nnmuar n
kmbimet e tij me lekun. Sjellja e monedhs shqiptare kt jav nuk ka reflektuar kursin euro-dollar n bursa. N tregjet ndrkom-
btare, euro shnoi ulje ndaj dollarit gjat javs s kaluar.
B
U
R
I
M
I
:
B
S
H
B
U
R
I
M
I
:
B
S
H
B
U
R
I
M
I
:
O
A
N
D
A
.
C
O
M
KURSI I KMBIMIT
BURSA
MALLRA
32
32 Kredi pr biznes
32 Kredi pr shtpi
32 Kredi pr automjete
33 Kredi konsumatore
34 Interesat e depozitave n bankat e nivelit t dyt (%)
66 Ecuria e mimit t disa prodhimeve bujqsore

mimi i nafts bruto Brent shnoi rnie

javn e kaluar, pr t parn her q prej
tri javsh, si rrjedhoj e shqetsimeve
se krkesa mund t reduktohet, pasi besimi
i biznesit gjerman ra n nivelin m t ult t
16 muajve.
Kontratat e s ardhmes ran me 4.5% javn e
kaluar. Ndrkoh, indeksi i klims s biznesit
i institutit me baz n Munih, Ifo, ra n 106.4
kt muaj nga 107.4 n shtator, niveli m i ult
q nga qershori 2010. Diferenca mes treguesve
Brent dhe WTI u reduktua pas spekulimeve se
Libia do t lloj t rris furnizimet. Vdekja e
ish-liderit Muammar Qadda do t oj n
rikthim t prodhimit n nivele normale, tha
kompania shtetrore e nafts.
Ka nj lloj lehtsimi si n kahun e oferts,
ashtu dhe t krkess, tha Axel Herlinghaus,
analist i produkteve n DZ Bank AG. Nafta
bruto Brent nuk mund t qndroj n 110
dollar. Treguesi Brent pr dorzimet e dhje-
torit ra n 109.40 dollar pr fui n Bursn e
Londrs n fund t javs s kaluar. Diferenca
mes nafts referenc pr Europn dhe asaj t
Nju Jorkut ishte 23.37 dollar, n rnie nga
nj dit m par, kur rezultonte 23.69 dollar
dhe rekordi prej 27.88 dollarsh i arritur m
14 tetor.
Treguesi WTI i nafts n tregtimet elektronike
n Bursn e Nju Jorkut ra 8 cent, n 85.99 dol-
lar pr fui. Vdekja e Qadda-t n qytetin
e tij Sirte javn e kaluar do t ndihmoj q
shum raneri ti rikthehen prodhimit sa m
shpejt q t jet e mundur, tha Nuri Berruien,
BIE NAFTA
e nafts s leht dhe asaj me densitet t ult
dhe pak squfur, nga Libia, nj vend antar
i Organizats s Shteteve Eksportuese t
Nafts. Prodhimi i vendit ra n 45,000 fui n
dit n gusht, nga nivelet e parakrizs prej
1.6 milion, sipas t dhnave t prpunuara
nga Bloomberg.
Rnia e Qaddafi-t nuk do t ket ndonj
ndikim n tregun e nafts, thot Alexander
Ridgers, kreu i departamentit t produkteve
n CMC Markets me baz n Londr, i cili
qarkullon rreth 160 milion dollar n dit
me kontratat t nafts bruto. Megjithat nuk
sht e njjta situat, si n kohn kur ai ishte
ende n vend.
32 Monitor - 501
Ec ur i a e mi mi t t naf t s gj at vi t i t t f undi t
Ec ur i a e mi mi t t ar i t gj at vi t i t t f undi t
Metali i muar shnoi rnie javn e kaluar, teksa nj dollar i fort ka ulur krkesn pr arin si nj
investim alternativ. Pjesmarrsit e tregut ende preferojn dollarin, thot Andrey Kryuchenkov,
nj analist n VTB Capitaln Londr. Megjithat, nj val rreziku mund t sjell srish rritje t
interesit pr metalin e muar, n rast se paniku do t prhapet srish. Ari pr dorzim t men-
jhershm arriti n 1,620.45 dollar pr troy onz, n fund t javs s kaluar. Shufrat e metalit t
muar jan n vitin e 11 t nj tregu n zgjerim, periudha m e gjat me rritje t paktn q nga
viti 1920 n Londr. mimet arritn nj rekord prej 1,921.15 dollarsh pr troy onz m 6 shtator,
teksa investitort nxituan t diversikoheshin, duke u larguar nga tregjet e kapitalit dhe disa
monedha. Metali i muar sht shtrenjtuar me 14% gjat ktij viti.
ARI LSHON PE
kreu i National Oil, n nj intervist telefonike
nga Libia. Tani q Sirte sht liruar, njerzit
mund t lvizin m me shpejtsi dhe mund
t shkojn te ranerit q jan n Perndim.
Luftimet kishin reduktuar disponueshmrin
501 - Monitor 33
Lek 1 muaj 3 muaj 6 muaj 9 muaj 12 muaj 24 muaj 36 muaj
Banka Alpha 2.8-3.3 4.6-5.0 5.5-6.0 - 6.5-7.0 6.7-7.1 -
Banka Intesa SanPaolo 1.75 4.2 5.0 - 5.9 6.55 -
Banka e Bashkuar e Shqiperise 4.7 5.8 7.0 - 8.0 8.5 -
Credins Bank 3.3-4.0 4.5-4.7 5.5-5.8 - 6.4-6.6 6.9-7.5 -
Banka Emporiki 3.1-3.3 4.4-4.6 5.4-5.6 - 6.2-6.4 6.6-6.8 6.8-7.0
Veneto Banka 3.4 4.5 5.7 6.1 6.8 7.0 7.2
Banka Kombetare e Greqise 3.5-4.1 4.8-5.7 5.6-7.0 - 6.7-7.6 7.4-8.2 7.7-8.3
Banka Kombetare Tregtare 2.7-3.3 4.1-4.7 4.5-5.2 - 5.7-6.2 6.0-6.7 6.2-7.0
Banka e Kreditit te Shqiperise 4.0 4.5 4.75 - 5.75 - -
Banka Nderkombetare Tregtare 4.5 5.25 6.25 - 7.25 7.5 -
Banka e Pare e Investimeve 3.8-4.5 4.7-5.0 5.5-6.0 - 6.5-7.0 7.5 -
Banka Societe Generale Albania 2.55 4.05 5.25 - 6.0 6.05 6.15
Banka ProCredit 1.9-2.0 3.6-4.0 4.3-4.7 4.7-5.1 5.4-5.8 6.5-6.8 6.7-7.0
Banka Raiffeisen - 4.0-4.5 4.3-5.1 4.5-5.4 5.4-6.4 5.5-6.7 5.6-6.9
Banka Tirana 2.5-3.5 4.3-4.8 5.0-5.7 - 5.7-6.4 6.0-7.0 -
Union Bank 2.9-3.0 4.6-4.7 5.5-5.6 - 6.5-6.6 - -
Euro 1 muaj 3 muaj 6 muaj 9 muaj 12 muaj 24 muaj 36 muaj
Banka Alpha 1.7-2.1 2.3-2.8 2.7-3.2 - 3.5-4.0 3.6-4.1 -
Banka Intesa SanPaolo 0.4 1.8 2.0 - 2.7 3.3 -
Banka e Bashkuar e Shqiperise 3.7 4.5 4.8 - 5.2 5.7 -
Credins Bank 2.1-2.3 2.5-2.8 3.0-3.3 - 3.5-3.8 4.0-4.5 -
Banka Emporiki 1.7 2.5 2.7 - 3.3 3.5 3.7
Veneto Banka 2.3 2.6 3.3 3.6 3.8 4.0 4.2
Banka Kombetare e Greqise 2.4-3.0 3.0-3.7 3.5-4.0 - 4.0-4.5 4.1-4.6 4.2-4.8
Banka Kombetare Tregtare 1.0-1.5 1.3-1.8 1.6-2.3 - 2.3-2.8 2.8-3.5 3.05-3.7
Banka e Kreditit te Shqiperise 2.25 2.5 2.75 - 3.25 - -
Banka Nderkombetare Tregtare 2.5 2.7 3.25 - 4.0 4.1 -
Banka e Pare e Investimeve 2.5 3.0 3.5 - 4.0 4.5 -
Banka Societe Generale Albania 2.0 2.5 3.0 - 3.5 3.95 4.05
Banka ProCredit 0.7-0.75 1.4-1.55 1.7-1.85 1.9-2.05 2.1-2.25 2.4-2.55 2.5-2.65
Banka Raiffeisen - 1.3-2.0 1.5-2.2 1.7-2.4 2.1-3.0 2.15-3.05 1.6-3.1
Banka Tirana 1.6-2.0 2.0-2.5 2.6-3.0 - 3.1-3.5 3.4-4.0 -
Union Bank 1.2-1.3 2.2-2.3 3.2-3.3 - 3.6-3.7 - -
USD 1 muaj 3 muaj 6 muaj 9 muaj 12 muaj 24 muaj 36 muaj
Banka Alpha 1.0-1.2 1.1-1.5 1.2-1.6 - 1.5-2.0 1.7-2.2 -
Banka Intesa SanPaolo 0.1 0.65 0.85 - 1.35 1.45 -
Banka e Bashkuar e Shqiperise 1.7 2.0 2.1 - 2.6 2.9 -
Credins Bank 1.1-1.5 1.3-1.5 1.7-2.0 - 2.0-2.3 2.5-3.0 -
Banka Emporiki 0.5 0.7 1.0 - 1.35 1.5 1.8
Veneto Banka 0.5 1.0 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
Banka Kombetare e Greqise 1.0-1.5 1.4-1.8 1.5-2.1 - 1.7-2.2 2.0-2.3 2.1-2.6
Banka Kombetare Tregtare 0.5-1.0 0.75-1.2 1.25-1.75 - 1.5-2.0 1.75-2.25 2.0-2.5
Banka e Kreditit te Shqiperise
Banka Nderkombetare Tregtare 1.5 1.75 2.0 - 2.25 2.5 -
Banka e Pare e Investimeve 1.0 1.3 1.6 - 1.9 2.0 -
Banka Societe Generale Albania 1.0-1.35 1.2-1.5 1.65-1.9 - 2.0-2.5 2.0-2.5 2.0-2.5
Banka ProCredit 0.2-0.25 0.4-0.55 0.7-0.85 0.9-1.05 1.2-1.25 1.5-1.55 1.6-1.65
Banka Raiffeisen - 0.5-0.9 1.0-1.45 1.2-2.0 1.4-2.3 1.6-2.4 1.8-2.5
Banka Tirana 0.5-1.0 1.0-1.4 1.4-1.8 - 1.8-2.4 2.0-2.6
Union Bank 0.2-0.3 1.1-1.2 1.6-1.7 - 2.2-2.3 - -

Financ
Personale
INTERESAT E DEPOZITAVE N BANKAT E NIVELIT T DYT (%)
501 - Monitor 33
34 Monitor - 501
Banka Alpha
Banka Intesa SanPaolo
Banka e Bashkuar e Shqiperise
Credins Bank
Banka Emporiki
Veneto Banka
Banka Kombetare e Greqise
Banka Kombetare Tregtare
Banka e Kreditit te Shqiperise
Banka Nderkombetare Tregtare
Banka e Pare e Investimeve
Banka Societe Generale Albania
Banka ProCredit
Banka Raiffeisen
Banka Tirana
Union Bank

KREDI PR BIZNES
Interesi vjetor (%)
Lek USD Euro
BTH/4-6 L+3-7 E+3-7
BTH/12+3-5 L/12+3-7 E/12+3-7
10-13 7-10 7-10
BTH/12+3.5-5.5 L/12+7.0-8.5 E/12+7.0-8.5
- L+4-7 E+4-7
BTH/3M+ deri 8 L/1M+ deri 8 E/1M+ deri 8
- - -
BTH+4 L+5 E+5
BTH+5-8 L+5-8 E+5-8
- 11.5 -
BTH+2.5 L+4 E+3.7
BTH+4 L+6 E+6.5
Trib 3-12 ose 10-24 9-17 9-17
NB 4-6 NB 4-6 NB 4-6
BTH+2 L+4 E+4
BTH+3-7 L+3-7 E+3-7
Banka Alpha
Banka Intesa SanPaolo
Banka e Bashkuar e Shqiperise
Credins Bank
Banka Emporiki
Veneto Banka
Banka Kombetare e Greqise
Banka Kombetare Tregtare
Banka e Kreditit te Shqiperise
Banka Nderkombetare Tregtare
Banka e Pare e Investimeve
Banka Societe Generale Albania
Banka ProCredit
Banka Raiffeisen
Banka Tirana
Union Bank

Shuma Afati i Interesi vjetor (%)
maksima shlyerjes Lek USD Euro
n mij n vite
100 Euro 5-25 Prime Rate+2 - Prime Rate+2
- 20 BTH+3 L+5 E+5
- 5 13 9 9
40.000 Lek 20 Repo + 6.5-10 L+8.0-10.0 E+8.0-10
300 EUR-USD 10-20 - L+3-6 E+3-6
- - Repo 3M + deri 8 L/1M+ deri 8 E/1M+ deri 8
250 Euro 20 BTH+4 - E+4.5
500 USD 10-20 BTH+2.2 L+4.0 E+4.0
- - - - -
- 10 14 8.5 8.3
- 360 muaj 7.9 viti i pare BTH+2.5 - E+6.4
- - BTH+2.5 L+5 5.9 viti i pare E+5.9
150 Euro 20 BTH+3-6 - E+ 4-8
- 0.5-20 13-14 - E+7-8
- - BTH+2.75 L+4.5 E+2.9
- 20 BTH+4.5 L+3.8-5 E+8-5

Banka Alpha
Banka Intesa SanPaolo
Banka e Bashkuar e Shqiperise
Credins Bank
Banka Emporiki
Banka Kombetare e Greqise
Banka Kombetare Tregtare
Banka e Kreditit te Shqiperise
Banka Nderkombetare Tregtare
Banka e Pare e Investimeve
Banka Societe Generale Albania
Banka ProCredit
Banka Raiffeisen
Banka Tirana
Union Bank

Shuma Afati i Interesi vjetor (%)
maksima shlyerjes Lek USD Euro
n mij n vite
- 7 BTH+2.5 - E+6
30 Euro 40 muaj BTH+4 L+5 E+6
30 Euro 1-4 - - 8.5
7.000 Lek 60 muaj BTH+6-8 L+6-9 E+7-9
30 Euro-USD 4 - L+5.5-6 E+5.5-6
60 Euro 4-5 14.83 7.25 9.0
30 USD 4 - - E+5.0
- - - - -
25USD 1-4 - 8 8.5
80% e vlers 60 muaj BTH+5 L+5 10
- - BTH+6 L+8 E+8
30 Euro 1-7 15-16 10-11 10-11
0.4-4 mln Lek 6-60 muaj 12-15 - -
- - - - -
- 1-4 BTH+6 L+5.5-6 E+5.5-6

BTH/12 = BONO THESARI ME MATURIM 12 MUAJ; L=LIBOR N USD; E=LIBOR N EURO; NB= NORMA BAZ; TB=TRIBOR
BTH/12 = BONO THESARI ME MATURIM 12 MUAJ; L=LIBOR N USD; E=LIBOR N EURO; NB= NORMA BAZ; TB=TRIBOR. * PR VITIN E PAR VETM BONO THESARI
BTH/12 = BONO THESARI ME MATURIM 12 MUAJ; L=LIBOR N USD; E=LIBOR N EURO; NB= NORMA BAZ; TB=TRIBOR
34 Monitor - 501
Financ
Personale
KREDI PR SHTPI
KREDI PR AUTOMJETE
501 - Monitor 35
Banka Alpha
Banka Intesa SanPaolo
Banka e Bashkuar e Shqiperise
Credins Bank
Banka Emporiki
Veneto Banka
Banka Kombetare e Greqise
Banka Kombetare Tregtare
Banka e Kreditit te Shqiperise
Banka Nderkombetare Tregtare
Banka e Pare e Investimeve
Banka Societe Generale Albania
Banka ProCredit
Banka Raiffeisen
Banka Tirana
Union Bank

Shuma Afati i Interesi vjetor (%)
maksima shlyerjes Lek USD Euro
n mij n vite
1,800 lek 10 BTH+6 - -
10 Euro 5 19 - 16.5
30 Euro 1-4 - - 8.5
10.000 Lek 84 muaj BTH+5.5-7 L+7-9 E+7.5-9.5
20 Euro-USD 5 - L+-5 E+5
- - Repo /3M+ deri 8 L/1M + deri 8 E/1M+ deri 8
6,000 Lek 10 14.5-20.9 - -
500 Lek 4-5 17.5-19.9 - -
- - - - -
25 USD 1-4 - 8 8.5
1 000 lek 84 muaj 17.5 - -
- - BTH+4.0 L+6 E+6.5
10 Euro 1-3 18-20 16-18 16-18
100-1.100 Lek 7 - - -
- BTH/12+3.5 L/12+5.5 E/12+4
8 Euro-1.000 lek 1-4 16-18 - 13-15

Union
Bank
Banka Raif-
feisen
Banka
Intesa
SanPaolo
Banka
Societe
Generale
Albania
Banka
Emporiki
Banka
Tirana
Banka
Alpha
Banka
Kombtare e
Greqis
Banka
Kombtare
Tregtare
Banka
e Par e
Investimeve
Banka
Ndrkom-
btare
Tregtare
Banka e
Kreditit e
Shqipris
Banka e
Bashkuar e
Shqipris
Credins
Bank
Banka
ProCredit
CBA
Veneto
Banka
Interesat LIBOR (London Interbank Offered Rate)

1 muaj 3 muaj 6 muaj 9 muaj 1 vjeare

LIBOR dollar 0.2500 0.4100 0.6000 0.7100 0.9100
LIBOR euro 1.3680 1.5850 1 .8470 1.9560 2.1220
Burimi: www.rcb.at
NORMAT E INTERESIT
LIBOR-I: KREDIT N EURO, PA NDRYSHIME
Euribori nuk ka ndryshuar gjat javs s fundit.Euribor-i tremujor arriti n 1.58%,ndrsa
ai vjetor ka arritur n 2.12%. N kt mnyr, interesat minimale t kredis n euro n
tregun shqiptar (t llogaritura sipas formuls euribor 1 vjear +6%), jan rreth 8.12%.
Pr dollarin, tendenca ka qen pa ndryshime. Interesat e kredis n dollar n tregun
shqiptar (t llogaritura sipas formuls Libor USD 1 vjear +8%), jan rreth 7.05%.
Interesi aktual
i kredive
(maturim 1 vjear)
N euro
*(Euribor+6%)
8 .12%*
N dollar
**(Libor+6%)
6 .9 1%**
Leku
Formula BTH/3+3-5, nnkupton q interesi i kredis
llogaritet duke marr si baz normn tre mujore t
bonove t thesarit (BTH/3), duke i shtuar 3 deri n 5%.
Psh, nse norma e bonove t thesarit sht 6%, athere
interesi i kredis luhatet nga 9% (6%+3%) deri n 11%
(6%+5%). BTH/12 jan bonot 12 mujore dhe BTH/6
jan bonot 6 mujore. Interesat m t fundit t bonove t
thesarit i keni n tabeln e faqes 77:Interesat e bonove
t thesarit n ankandin e fundit. Interesat q llogariten
mbi bazn e yield-it (interesit) t bonove t thesarit jan t
ndryshueshme do jav,n varsi t tendencs s bonove.
Tribor sht Interesi i ofruar pr vendosjen e depozitave n
tregun ndrbankar t paras.Aktualisht,interesi 12 mujor
i TRIBOR sht 9.17%.
Euro
Formula E+3-7 nnkupton q interesat e kredive n
euro llogariten duke marr pr baz Liborin e euros, q
n formul sht i shnuar me E, duke i shtuar 3% deri
n 7%. Psh, nse norma e Liborit t Euros (E) sht 4%,
athere interesi i kredis luhatet nga 7% (4%+3%)
SHPJ EGI M PR I NTERESAT E KREDI VE
deri n 11% (4%+7). Interesat m t fundit t liborit t
euros i keni n tabeln e mposhtme: Interesat LIBOR.
Interesat q llogariten mbi bazn e liborit t euros jan t
ndryshueshme, n varsi t tendencs s liborit t euros.
Dollari
Shpjegimi sht i njjt si pr euron, vetm n baz t
liborit t euros (E) merret pr baz libori i dollarit (L), i
cili gjithashtu gjendet n tabeln: Interesat LIBOR n
tabeln emsiprme.
BTH/12 = BONO THESARI ME MATURIM 12 MUAJ; L=LIBOR N USD; E=LIBOR N EURO; NB= NORMA BAZ; TB=TRIBOR
501 - Monitor 35
BONOT E THESARIT
B
U
R
I
M
I
: B
A
N
K
A
E
S
H
Q
I
P

R
I
S

Interesat e bonove t thesarit (20.10.2011) (%)

Afati i Yieldi Yieldi Yield Shuma
maturimit minimal maksimal ponderuar e pranuar
(mld lek)
3-mujore 5.50 5.71 5.56 4,000.00
6-mujore 6.48 6.50 6.49 7,500.00
12-mujore 7.40 7.57 7.50 4,800.00
Burimi: Banka e Shqipris
KREDI KONSUMATORE
TRIBOR* Interesi i ofruar pr
vendosjen e depozitave

njditor 5.78%
njjavor 6.18%
1-mujor 6.78%
3-mujor 7.04%
6-mujor 7.43%
12-mujor 8.12%
Tribor(Tirana interbank offer rate)- norma
kse e interesit e llogaritur bazuar n kuo-
timet e bankave referenc pr t vendosur
depozita n tregun ndrkombtar t paras.
Ky indeks ka lluar t prdoret nga bankat
n Shqipri si referenc pr caktimin e
interesave t kredis n lek.
36 Monitor - 501
Buxheti rrudhet pr 60 milion euro
Ekzekutivi miratoi vendimin pr reduktimin e buxhetit me 60
milion euro, pr shkak t voness s procesit t privatizimit t
Post-Telekomit t Kosovs, pas dshtimit t tenderit t par.
Ministri i Financave, Bedri Hamza, sqaroi se kjo sht br n
baz t marrveshjes me FMN-n. Qeveria e Kosovs u zotua
se, n rast se do t kishte vonesa n procesin e privatizimit t
PTK-s, ather do t bhej reduktimi i t ardhurave n masn
60 milion euro. Ndryshimet do t reektohen n zbritjen e
alokimeve n kategorin mallra dhe shrbime nga 8 milion
n 6.9 milion euro, n kategorin ekonomike t projekteve
kapitale me 7 milion euro. Sipas ministrit ky vendim do t
siguroj vazhdimsin e marrveshjes me FMN-n.
BE-ja vazhdon preferencat tregtare
pr Kosovn
Pas gati dhjet muajsh ndrprerjeje, Parlamenti Europian ka
aprovuar rezolutn pr statusin preferencial t eksporteve
kosovare. Zvendskryeministrja dhe Ministrja e Tregtis dhe
Industris, Mimoza Kusari-Lila, bri t ditur se pas disa ditsh
bizneset kosovare do t mund t eksportojn n vendet e BE-
s, pa qen e nevojshme ti nnshtrohen regjimit t taksave
doganore. Raport- progresi vlersoi n 10 fusha Ministrin e
Tregtis dhe Industris, ku n 8 prej tyre sht shnuar progres
relativisht i mir. Parlamenti Europian ka miratuar vazhdimin
e mass preferenciale tregtare me Kosovn, me efekt retroaktiv
prej janarit t vitit 2011, ashtu si ishte paralajmruar edhe m
par. Me kt hap, prodhuesit kosovar po i rikthehet e drejta
pr t eksportuar pa ngarkesa doganore. Dhe, duke marr
parasysh q efekti i ksaj mase sht retroaktiv, t gjitha ato
kompani, t cilat kan eksportuar n vendet e BE-s, kan
mundsi q nprmjet importuesve nga ato vende t bjn
rimbursimin e fondeve, t cilat i kan paguar pr taksn
doganore, tha ministrja Kusari-Lila. Ajo theksoi se brenda
disa javve, marrveshja do t hyj n fuqi.
Bankat rritn normat e interesit
Kosova sht ndr t paktat vende n rajon q po shnon rritje
t normave t interesit n sistemin bankar. N Shqipri, pr vitin
2010 norma mesatare e interesit ishte 12.7%, m e ult se ajo e
vitit 2009 (13.2%). N Serbi normat u uln nga 18% n 11%, n
Mal t Zi jan n nivelin 9.2% dhe n Maqedoni 10.2%. Normat
m t larta t interesit vrehen n kreditimin e ndrmarrjeve bu-
jqsore, gj q sht kritikuar edhe n raport-progresin e fundit.
Kto t dhna jan br publike nga instituti GAP. Sipas ekspertes
Rudina Heroi-Puka, e cila citon t dhnat e analizs Bankometri,
normat e interesit n Kosov luhaten nga 9-25%, n varsi edhe t
shums q kreditohet. Pr vitin 2011, norma mesatare e interesit ka
arritur n 15.4% q sht m e lart se norma mesatare e interesit
pr vitin 2010 (14,3%). Sipas saj, normat e interesit prcaktohen
nga disa faktor, e ndr m t rndsishmit jan stabiliteti politik
dhe ekonomik i vendit.
T bsh biznes, Kosova asnj prmirsim
Kosova, sikundr edhe nj vit m par, nuk ka br reforma
pr t prmirsuar mjedisin e biznesit, ndaj sht renditur n
vendin e 117. Ky sht konstatimi i Banks Botrore, q sht
publikuar n raportin T bsh biznes pr vitin 2012. N
analiz jan marr zhvillimet n 183 ekonomi shtetesh t bots.
Ky raport analizon nj sr shtjesh, t cilat s bashku japin
nj pasqyr pr mnyrn e zhvillimit t biznesit n nj vend
t caktuar. Analizohen procedurat e nisjes s nj biznesi, ligjet
e falimentimit, lejet e ndrtimit, sigurimi i energjis elektrike,
regjistrimi i prons, mundsit e marrjes s kredive, mbrojtja
e investitorve, pagimi i taksave, tregtia ndrkutare, zbatimi
i kontratave etj. Edhe pse Kosova po mundohet tu afrohet
standardeve europiane, ende konsiderohet si vend me klim
t paprshtatshme pr t br biznes.
Trusti humbi edhe 31 milion euro
Vlera e aksioneve t kursimeve pensionale t puntorve kos-
ovar, n tremujorin e tret t ktij viti, ka rn me 31 milion
euro. Kjo ka sjell pr Fondin e Trustit t Kursimeve humbje nga
investimet e parealizueshme n rreth 16.5 milion euro. Por,
sipas antarve t Bordit, kjo nuk sht nj humbje e madhe,
pasi investimet e kontribuuesve kosovar vlersohen pr peri-
udha afatgjata kohore. Bordi dshiron ti rikujtoj opinionit se
strategjit investuese t kursimeve pensionale kan objektiva
20-25 vjet dhe lvizjet mujore ose tremujore nuk duhet t
ndikojn radikalisht n politikn investuese. Kjo gjithmon
duke pasur parasysh se mosha mesatare e kontribuuesve t
Trustit sht nn 40 vje, tha kreu i bordit t Trustit, Ymer
Havolli. Sipas tij, performanca e aksioneve t Trustit n gjysmn
e par t ktij muaji ka qen pozitive me rritje n 11 milion
euro. Sa u prket parashikimeve pr tremujorin e katrt, deri
n kt moment nuk ka ende ndonj qndrim t institucioneve
t rndsishme nanciare ndrkombtare, q mund t jet i
qndrueshm dhe i sigurt, tha z. Havolli.
KEK-u, 29 milion euro import
Kosova vazhdon t jet e varur nga importimi i energjis elek-
trike. Sipas t dhnave zyrtare nga Korporata Energjetike e
Kosovs gjat ktij viti jan importuar 29 milion euro energji
elektrike. Importi sht br nga kompanit GEN, EFT, EGL dhe
Rudnap, q e kan tuar t drejtn me tender t hapur. Sipas
KEK ende nuk sht br bilanci se sa do t jen shpenzimet
pr periudhn dimrore 2011-2012.
Ekonomisti Xhemshit Duriqi, ish-drejtori i kompanis Feroni-
kel, thot se megjithse n renovimin e dy termocentraleve
Kosova A dhe B jan harxhuar m shum se 500 milion
euro nga buxheti i shtetit dhe nga donatort ende Kosova varet
nga importimi i energjis elektrike. Sipas tij, qeveria duhet t
investoj n ndrtime hidrocentrali pr t rritur pavarsin e
vendeve n furnizim.
kosova Lajme shkurt
501 - Monitor 37
rajon
Rumani: Inacioni, m i ulti n 21 vjet
Rumania regjistroi normn m t ult t
inacionit n 21 vjet n muajin shtator.
Instituti Kombtar i Statistikave njoftoi
nj norm prej 3.45% brenda objektivit t
vendosur nga Banka Qendrore e Ruman-
is pr kt vit, pas rnies s mimeve
t konsumit pr katr muaj rresht, pr
shkak t mallrave ushqimore q po bhen
m t lira. Rnia n normn e inacionit
gjersisht reekton efektin e mimeve m
t lira t frutave e zarzavateve. Analisti
ekonomik Laurian Lungu beson se kjo
tendenc nuk do t vazhdoj n muajt
n vijim. N muajt e ardhshm mimet
e energjis dhe gazit natyror do t rriten.
Gjithashtu kt dimr, disa subvencione
nuk do t jen m, ndaj kostot e famil-
jarve mund t rriten n disa fusha.
Efektet sezonale q kan ulur inacionin,
mund t veniten, ndaj ka t ngjar q t
shohim rritje mimesh n muajt n vijim.
shtja sht se sa e lart do t jet kjo
rritje. Ulja e inacionit ishte e parashi-
kuar. Ajo u njoftua aktualisht pak dit m
par nga guvernatori i Banks s Ruman-
is, Mugur Isarescu, i cili paralajmroi
gjithsesi q tendenca n rnie mund t
tejkalohet nga frika e rritjes s inacionit.
Pr kt vit, Banka Qendrore ka nj objek-
tiv inacioni prej 2-4%, por parashikimi
sht pak m i lart, n nivelin e 4.6%.
Shef-ekonomisti i Banks Qendrore, Val-
KOH MIMESH T ULTA
entin Lazea, ka pohuar koht e fundit se
Rumania ka nj mundsi historike pr
t reduktuar inacionin n nj nivel nn
3% gjat viteve t ardhshme, q sht e
mundur vetm n rast se politika mon-
etare e Banks Qendrore do t mbshtetet
nga politikat skale dhe ato t pagave.
Zvendsguvernatori i Banks Qendrore,
Cristian Popa, ka deklaruar se norma e in-
acionit pr 2011-n dhe vitin e ardhshm
do t jet afr objektivit. Kjo do t varet
shum nga ecuria e kursit t kmbimit
midis euros dhe leit, mimet e energjis,
gazit dhe ngrohjes, t cilat llogaritet t
zn pothuajse nj t tretn e produk-
teve baz dhe shports s shrbimeve.
N nj lvizje tjetr, ministri i Financave
i Rumanis, Gheorghe Ialomitianu, ka
njoftuar se situata n Rumani sht e
mir, ka mund t shmang nj recesion
t ri, por gjithka varet nga ajo q do t
ndodh n ekonomit e Greqis, Italis,
Spanjs, Portugalis, t prekura nga kriza
e borxheve. N rast se do t ndodh kjo,
ather parashikimi pr rritje prej 3.54%
i Rumanis, pr t ciln sht rn dakord
dhe me FMN-n do t rishikohet.
Serbi, mimet e ushqimeve
nuk pritet t rriten
mimet e ushqimeve n Serbi nuk pritet
t rriten m tej n periudhn n vijim
501 - Monitor 37
Rajon
dhe inacioni i ktij viti do t jet pa
dyshim njshifror, pohoi guvernatori i
Banks s Serbis, Dejan okic, duke
shtuar se politika monetare ka ruajtur
qndrueshmrin makroekonomike dhe
nj tendenc pozitive rritjeje.
Duke folur pr tendencat makroeko-
nomike, Dejan oki tha se pret q
inacioni t vazhdoj t bjer dhe t jet
brenda objektivit t parashikuar prej 4.5%
plus minus 1.5% n gjysmn e par t
vitit 2012. Tendenca e interesave referen-
ciale, q u reduktua me 0.5% n 10.75%
pak dit m par, varet nga realizimi i
inacionit t parashikuar, prirja e tregjeve
ndrkombtare dhe realizimi i politiks
skale, u shpreh guvernatori.
mimet e ushqimeve jan stabilizuar, tha
ai, duke shtuar se mimet e administruara
nga shteti e kan ezauruar rritjen dhe
nuk pritet si rrjedhoj presion i ri n kt
sektor. Pasi inacioni arriti kulmin prej
14.7% n prill, mimet e konsumatorve
lluan t binin. Kjo ka uar n reduktim
t inacionit, i cili n tremujorin e fundit
i sht afruar nj niveli njshifror, ashtu
si ishte planifikuar. Banka Qendrore
beson se kurba rnse e inacionit do
t vazhdoj. Nj norm inacioni zero
u regjistrua n korrik, gusht dhe shtator,
q sht nj sukses i madh, thot Soskic,
dhe kjo ka ardhur kryesisht si rrjedhoj e
mimeve m t ulta t ushqimeve, t cilat
kan nj pesh prej mbi 37% n indeksin
e mimeve t konsumit.
okic pret q rritja e Prodhimit t Brend-
shm Bruto t jet 2.5% deri n fund
t ktij viti, si rrjedhoj e kontributit t
investimeve private dhe ecuris m t
mir n bujqsi.
38 Monitor - 501
r aj on Lajme biznesi
bullgari
HEKURUDHAT
RREZIKOHEN
NGA BORXHET
Kompania shtetrore e hekurudhave,
BDZ, prballet me nj sd dometh-
nse, pasi banka gjermane KfW ka
krkuar q 50 trena me naft dhe elek-
trik, q qeveria bullgare ka bler n
vitin 2003 t kthehen mbrapsht.
N baz t kontrats me KfW, kompania
bullgare shtetrore e hekurudhave supo-
zohej q t paguante kstet pr kredin
deri n vitin 2017.
50 trenat elektrik dhe me naft t
marks Siemens jan t vetmit trena
modern t BDZ dhe n rast se do ti
humb ato, kompania shtetrore mund
t detyrohet t prdor vetm trena
sovjetik t viteve 1970.
Lajmi se KfW ka krkuar q trenat t
kthehen mbrapsht ishte nj thashethem,
deri sa u konrmua pak dit m par
nga punonjsit civil nga Ministria e
Transportit dhe BDZ.
N rast se banka gjermane do t marr
trenat, ather kompania bullgare e
hekurudhave do t prfundoj n nj
situat shkatrruese, shpjeguan ata.
Vendimi i banks gjermane pr ti
krkuar mbrapsht trenat Siemens vjen
pasi menaxhimi i BDZ ka prfunduar
kontratn me kompanin e sigurimeve
Allianz Bulgaria dhe n vend t saj ka
lluar t punoj me Bulstrad.
Kjo lvizje ishte shkelje e kontrats pr
blerjen e trenave me naft dhe elektrik
nga Siemens, dhe ishte br pa kon-
Rritja mesatare e Prodhimit t Brendshm Bruto (PBB)
n shtetet e Europs Qendrore dhe Lindore (EQQ) do t
ngadalsohet n 2.3% n 2012-n, por kjo norm srish do
t jet m e lart se ajo q pritet pr Eurozonn, ka pohuar
Raiffeisen Centrobank n nj raport pr ekonomit n rajon.
N vitin 2011, PBB-ja e rajonit sht parashikuar t rritet
me 3.2% mesatarisht, por tregjet e aksioneve ka t ngjar t
rajon
EUROPA QENDRORE
DHE LINDORE
DO T RRITEN 2.3%
sultimin e KfW, than raportet.
Raportet pretendojn m tej se problemi
me trenat tashm duhet t vendoset n
nivele ndrqeveritare midis autoriteteve
t Bullgaris dhe Gjermanis.
Prvese jan t vetmet mjete moderne
t Kompanis Shtetrore Bullgare t
Hekurudhave, trenat Siemens jan
shum t rndsishm, pasi shrbejn
n nj numr rrugsh t rrahura dhe
q lidhin disa qytete kryesore, prfshir
Sofjen.
N nj sesion parlamentar sht zbuluar
se BDZ nuk ka br asnj pages pr
trenat Siemens te KfW q nga viti
2010, dhe trenat supozohej q duhet t
paguheshin trsisht deri n 2017-n.
mbeten t ndikuara nga mjedisi global ekonomik jo shum
i favorshm.
Parashikimi pr nj rritje m t ult ekonomike vitin e ardh-
shm sht ndikuar nga kriza e borxheve n Eurozon, q
rrezikon ta oj at n nj periudh recesioni.
Situata aktuale, shum e pasigurt n Eurozon, ka ndikime
negative pr Europn Qendrore dhe Lindore, tha Peter Brez-
inschek, kreu i Raiffeisen Research.
Brezinschek parashikon q PBB-ja e Eurozons do t rritet
me 1.6% n 2011-n dhe vetm 0.2% n vitin 2012. Analistt
parashikojn se rajoni i Europs Qendrore e Lindore do t
vazhdoj procesin e konvergjencs drejt Eurozons, me nj
diferenc pozitive rritjeje nga 1.5 deri n 2 pik prqindjeje
deri n vitin 2015.
Vendet e Europs Qendrore e Lindore jan t varura nga Eu-
rozona, kryesisht pr shkak t marrdhnieve tregtare, duke
qen se 85% e eksporteve totale t EQQ-s shkojn drejt
BE-s. Rajoni sht gjithashtu i ndjeshm ndaj turbulencave
brenda sektorit bankar europian.
Tenderi pr t zgjedhur se kush do t
nancoj pjesrisht dhe do t adminis-
troj Aeroportin e Zagrebit, po hyn n
fazn nale. Nga dhjet ofertat origjinale,
gjasht kan kaluar n raundin e dyt,
megjithse qeveria kroate ka refuzuar
q t bj publike emrat e kompanis.
Ndrkoh, mediat kroate kan raportuar
se gjasht aeroportet q synojn t ndrto-
jn dhe administrojn aeroportin Zagrebit
jan: GMR Infrastructure & Flughafen
Munchen (Aeroporti i Munihut), ADC
& HAS Airports (Aeroporti i Hustonit),
J&P Avax & Athens International Airport,
Flughafen Zurich (Aeroporti i Zyrihut
dhe operatori i aeroportit turk), Seoul
Incheon International Airport dhe kons-
orciumi French Riviera Airport. Oferta e
dorzuar nga Aeroporti i Hustonit besohet
t jet m favoritja.
kroaci
GARA PR TERMINALIN E RI
501 - Monitor 39
kroaci
MARRVESHJE
ME AUSTRIN
Kroacia dhe Austria kan nnshkruar
nj memorandum pr bashkpuni-
min bujqsor midis dy shteteve q do
ti hap rrug mundsive pr biznes
n kt fush. Ministri kroat i Bujq-
sis, Petar Cobankovic, dhe kolegu i
tij austriak, Nikolaus Berlakovich,
u angazhuan pr bashkpunim n
fusha si bujqsia, industria e ushqi-
meve, zhvillimi rural dhe siguria ush-
qimore. Berlakovich tha se Austria
ishte gati t asistonte Kroacin me
prvojn q kishte me subvencionet
bujqsore, duke ndihmuar q zonat
rurale t plotsojn kushtet e BE-s
pr masat mbrojtse t mjedisit,
duke u prqendruar n energjin
e rinovueshme, modelet e turizmit
ekologjik dhe t tjera.
mali i zi
TENDER PR
FUSHA GOLFI
Qeveria e Malit t Zi ka hapur nj
tender ndrkombtar pr dhnien
me qira afatgjat t ish-ferms
Montepranco-Bokaprodukt n gji-
rin e Boka Kotorska dhe pas 90 vitesh
qira, investitori mund ta blej, sipas
lajmeve nga media malazeze.
Dokumenti pr prgatitjen e tenderit
n nj siprfaqe prej 786,000 metrash
katror n zonn Mrcevac, afr aero-
portit t Tivarit dhe vetm 700 metra
larg nga deti, kushton 10 mij euro.
Tenderi do t jet i hapur deri m
4 nntor dhe kompania e Tivarit,
Porto Montenegro, e themeluar nga
pronari i Adriatic Marinas, kana-
dezi Peter Munk, bleu dokumentet e
tenderit pr prgatitjen e oferts pr
ndrtimin e fushave t golt n afrsi
t Aeroportit t Tivarit.
rumani
SKEM PRIVATE
PR SIGURIMET
SHNDETSORE
Ministria e Shndetsis e Ruman-
is krkon q t vendos sigurimin
privat shndetsor, duke krijuar
institucione private sigurimi t
mbikqyrura nga Shtpia Kombtare
e Sigurimit Shndetsor, pohoi
ministri Ladislau Ritli. Ne duhet
t diversikojm fondet e kujdesit
shndetsor, duke trhequr kompani
private n nancim. Kjo nnkupton
futjen e sigurimit privat shndet-
sor, tha ministri. Ritli shtoi se kjo
mas ishte pjes e riformatimit t
sistemit t kujdesit shndetsor.
Furnizimet e para me gaz nga Azia
Qendrore n Europ prmes gazsjel-
lsit t propozuar Nabucco prej 10.6
miliard dollarsh do t kryhen n vitin
2018 dhe jo n 2017-n, si ishte plani-
kuar, sipas drejtorit ekzekutiv t OMV,
Gerhard Roiss.
Ky sht informacioni q ne kemi aktu-
alisht, tha Roiss, i cili sht n nj udh-
tim n Azin Qendrore pr t diskutuar
marrveshje t mundshme furnizimi pr
Nabucco-n, q ka si synim t liroj
Europn nga varsia e saj te gazi rus.
Ndrtimi pr gazsjellsin Nabucco prej
4,000 kilometrash pritet t lloj n vitin
2013, me synimin pr t transportuar gaz
nga rajoni Kaspik dhe i Azis Qendrore
n Austri prmes Turqis, Bullgaris,
Rumanis dhe Hungaris. OMV sht
nj nga gjasht partnert me pjes t
barabarta aksionesh n Nabucco s
bashku me bullgaren BEH, hungarezen
MOL, rumunen Transgaz, turken BO-
TAS dhe RWE nga Gjermania.
rajon
NABUCCO, FUNKSIONAL
N 2018-N
Investimet e Huaja Direkte (IHD) drejt Turqis pritet t arrijn 12 miliard dollar deri
n fund t vitit, sipas nj vzhgimi t fundit q sht br nga Shoqata Ndrkombtare
e Investitorve (YASED). Barometri i dyt i vitit 2011 i YASED, q realizohet do gjasht
muaj, ka gjetur se investitort ndrkombtar n Turqi jan optimist rreth mjedisit
t prgjithshm ekonomik dhe n pjesn m t madhe i kan arritur objektivat sa i
prket xhiros, prodhimit, prtueshmris dhe pjess s tregut n gjasht muajt e
par t vitit. Nevoja n rritje e Turqis pr energji ka t ngjar t udhheq pjesn m
t madhe t investimeve t huaja drejt sektorit t energjis, si tregon dhe vzhgimi,
i ndjekur nga shrbimet nanciare, kujdesi shndetsor, industria makinave, bujqsia
dhe ushqimi, tregtia me pakic, krkim-zhvillimi dhe teknologjia e informacionit.
Investitort q veprojn n vend vlersojn peshn e madhe q ka tregu i brendshm
turk, forcn puntore t specializuar dhe vendndodhjen strategjike si faktor ky
n procesin vendimmarrs. Investitort e huaj parashikojn rritje t ngadalsuar
pr ekonomin globale, ndrsa mbeten optimist rreth mjedisit t investimeve t
Turqis. Nj pjes e madhe e investitorve t intervistuar konsiderojn se shuma
totale e IHD-ve pr 2011-n do t jet midis 9 dhe 12 miliard dollarve dhe m shum
pjesmarrs po planikojn investime t reja n muajt n vijim, n krahasim me
rezultatet e barometrit t par, q u krye m hert gjat ktij viti.
turqi
12 MILIARD DOLLAR
INVESTIME T HUAJA
40 Monitor - 501
Mbi 87% e vendeve t Europs Lindore
dhe Azis Qendrore u prmirsuan
P
avarsisht prmirsimit t pozi-
cionit pr sa u prket taksave,
Shqipria ruan nivelin m t
lart n rajon t peshs q taksat kan
mbi normn e timit t nj kompanie.
Sipas raportit T Bsh Biznes 2012,
t publikuar javn e kaluar, niveli i
taksave t paguara mbi normn e ti-
mit sht n masn 38.5%. Shifra sht
prmirsuar dukshm krahasuar me dy
vitet e mparshme. Raporti i nj viti m
par tregonte sa taksat peshojn 40.6%
t timit. Peshn m t madhe e zn
kontributet shoqrore e shndetsore
me 22.5%. N vendet e Europs Jug-
lindore dhe Azin Qendrore, prqindja
mesatare e taksave ndaj timit arrin n
42.7%. Por, krahasuar me vendet fqinje
n rajonin e Ballkanit, nj kompanie q
operon n Shqipri, taksat i peshojn m
shum n time. Tre vendet me t cilat
kuzohemi: Mali i Zi, Maqedonia dhe
Kosova, t cilat vitin e kaluar kishin nj
tregues shum m t mir, e kan ulur
m tej peshn e taksave n time.
Sipas ekspertve n vend, ndikim
kryesor n ruajtjen e peshs s lart
t taksave ndaj timit vazhdon ta jap
aplikimi i referencave pr pagat, n
baz t t cilave llogariten kontributet,
ndrsa pagat reale shpesh jan m t
ulta. Por, Kshilltarja e Kryeministrit
Suzana Guxholli, pohon se, ndry-
shimi ndodh, pasi metodologjia e ktij
raporti vlerson vetm kontributin e
siprmarrsit. N Maqedoni kontributi
shoqror llogaritet nga si detyrim
i punonjsit. Kjo bn q vendi yn
t paraqitet m keq nga Maqedonia
para investitorve t huaj, pavarsisht
kushteve t ngjashme t punsimit n
kompani.
Vlersuesit e Banks Botrore marrin
n analiz nj kompani shembull me t
ardhura sa 150 her PBB-n pr frym
dhe me pesmbdhjet t punsuar pr
t par se sa nga timet e kompanis
shkojn pr taksa.
t bsh bi znes 2012
TAKSAT Q RNDOJN
Me mungesn e vlersimeve pr lejet e ndrtimit dhe peshn ende t rnd t takss
ndaj timit, Shqipria prkeqson pozicionin n raportin e t brit biznes, duke zbritur
pes vende. Ekspertt: ka tregues q nuk raportuar si duhet.
PESHA E TAKSAVE NDAJ FI TI MI T (%)
T Bsh Biznes 2012 T Bsh Biznes 2011
Bosnj-Hercegovin 25 23
Shqipri 38.5 40.6
Kroaci 32.3 32.5
Kosov 15.4 16.5
Maqedoni 9.7 10.6
Mali i Zi 22.3 26.6
Serbi 34 34
Burimi: Raporti T Bsh Biznes Banka Botrore
NI VELI I TAKSAVE N DI SA VENDE N RAJON
Kontributet Sigurimet TVSH Tatim Fitimi
shoqrore shndetsore
Shqipri 24.5 3.4 20 10
Bosnj 17 13 17 10
Kroaci 20 17.2 23 20
Mali i Zi 32 17 9
Maqedoni 28.4 18 10
Serbi 35.8 11 18 10
Burimi: Deloitte in Central Europe
R
aporti i nnt i IFC-s dhe Banks Botrore v n dukje se Europa Lindore dhe Azia Qendrore kryesojn n
prmirsimin e rregullave t biznesit pr siprmarrsit. Raporti vlerson rregullat q prekin rmat e vendit n
183 ekonomi. Raporti i klasikon ekonomit n 10 fusha t rregullave t biznesit, t tilla si, nisja e nj biznesi,
zgjidhja e shtjes s falimentimit dhe tregtis ndrkutare.Metodologjia e prdorur nga studimi kt vit u zgjerua pr
t prfshir treguesit e lidhjeve elektrike. N listn e ekonomive m t prparuara pr lehtsimin e t brit biznes, dy
vende t Europs dhe t Azis Qendrore jan n tre vendet m t mira t Bots:Moldavia sht numri 2, duke u ngjitur
18 vende, nga vendi i 99-t n vendin e 81-t dhe ish-Republika Jugosllave e Maqedonis, e cila u ngjit 12 vende, nga
vendi i 34-t n t 22-tin.Vitin e shkuar,21 nga 24 ekonomit e rajonit i kan prmirsuar rregullat e biznesit pr rmat e
vendeve t tyre prmes zbatimit t 65 reformave n fusha t tilla si zgjidhja e shtjes s falimentimit,marrja e lejeve t
ndrtimit,zbatimi i kontratave dhe mbrojtja e investitorve.N mes t nj krize ekonomike globale,40% e ekonomive t
rajonit i kan prmirsuar procedurat e falimentimit,duke zbatuar masa t tilla si ligje t prmirsuara t falimentimit.
E renditur n vendin e 16, Gjeorgjia kryeson n rajon pr lehtsit e t brit biznes.Studimi vren se, Gjeorgjia vazhdoi
programin e saj t gjer t reformave, duke thjeshtuar nisjen e nj biznesi dhe duke zgjeruar mundsit pr t marr
kredi.Q nga viti 2005, ajo ka futur kode t reja t kompanive dhe t doganave, ka riorganizuar regjistrin e pronave, ka
ndrmarr nj reform t gjer gjyqsore dhe ka ngritur nj zyr t kredive.
501 - Monitor 41
Shqipria, pes vende m posht
Shqipria ka prkeqsuar pozicionin
pr lehtsit e biznesit. Raporti i fundit i
Banks Botrore T Bsh Biznes 2012 e
ka ulur at pes vende m posht kraha-
suar me nj vit m par, duke e prezan-
tuar n vendin e 82-t. Nga dhjet tregues
t matur, Shqipria ka prmirsuar pozi-
cionin e saj pr vetm dy prej tyre, ndrsa
pr t tjert ka qndruar n vendnumro,
ose m keq akoma, sht ulur n renditje.
Kshilltarja e Kryeministrit Suzana Gux-
holli, pohon se, ne jemi pozicionuar n
t njjtin nivel krahasuar me nj vit m
par. Ndryshimi ka ardhur pr shkak
rishikimit t metodologjis. Kt vit sht
futur treguesi i energjis elektrike, i cili
njkohsisht sht pasqyruar gabim,
duke reektuar nj kosto shum m t
lart t lidhjes me energji, krahasuar me
koston reale. Ndrkoh sht hequr treg-
uesi i punsimit. Pr energjin renditemi
n vendin e 154-t. Ndrkoh, ekspert
t tjer vlersojn se prkeqsimi ka
ardhur mbi t gjitha pr shkak t funk-
sionimit t dobt t institucioneve. Enea
Janko, ekspert n fushn e ekonomis,
mendon se, prkeqsimi n renditjen e
prgjithshme t Shqipris sht pasoj
e ngecjes s reformave rregullatore q do
t prmirsonin klimn e t brit biznes
n Shqipri dhe q lidhen kryesisht me
mosfunksionim normal t institucione-
ve. Sipas studimit t Banks Botrore,
Shqipria e ka br regjistrimin e pro-
nave m t leht, duke vendosur afate
pr regjistrimin e tapive n regjistrin e
tokave. Por, njkohsisht, marrja e lejeve
t ndrtimit sht br m e vshtir, pr
shkak se autoriteti kryesor q prgjigjet
pr dhnien e lejeve t ndrtimit nuk
sht mbledhur q nga prilli i vitit 2009.
Mungesa e matjes s ktij treguesi e
prkeqson pozicionin e saj, pasi e on
at automatikisht n vendin e fundit t
vlersuar. Deri pak vite m par, n kt
lloj vlersimi na zbriste mungesa e matjes
s kostos dhe kohs s mbylljes s nj
biznesi. Ndryshe nga dy vite m par,
tashm treguesi i fundit po matet dhe
koha e mbylljes s nj biznesi vlersohet
n dy vjet, koh e ngjashme me at t
vendeve fqinje n Ballkan.
B
U
R
I
M
I
:
B
B
KRAHASI M I DI SA PROCEDURAVE PR T BR BI ZNES N RAJON
Shqipri Maqedoni Mal i Zi Serbi Kroaci
Koha pr hapjen e nj biznesi (dit) 5 3 10 13 7
Kapitali minimal (% e t ardhurave pr frym) 0 0 0 6 13.8
Koha pr marrjen e nj leje ndrtimi _ 117 267 279 317
Koha pr regjistrimin e prons 33 40 71 11 104
Numri i taksave nw vit 44 28 42 66 17
Koha q nevojitet pr t paguar taksat (n or) 371 118 372 279 196
Niveli total I takss (% ndaj timit) 38.5 9.7 22.3 34 32.3
Koha q i nevojitet nj shoqrie tregtare pr eksport (dit) 19 12 14 12 20
Kosto e eksportit (USD pr kontenier) 745 1,376 805 1,433 1,300
Koha pr import (dit) 18 11 14 14 16
Kosto e importit (USD pr kontenier) 730 1,380 915 1,559 1,180
Koha e mbylljes s nj biznesi (vite) 2 2 2 2.7 2.7
Burimi:BB
42 Monitor - 501
Ndrsa numri i taksave pr tu paguar
nuk ka ndryshuar, koha q shpenzohet
pr t br kt pages sht rritur. Pr
44 pagesa q bhen n vit, nevojiten
371 or (pak m shum se nj or n
do dit). Dy vite m par nevojiteshin
244 or pun pr t paguar t njjtn
sasi taksash. Pikrisht pr kt, treguesi
i pagess s taksave n trsi e rendit
Shqiprin n vendin e 152-t, dy vende
m dobt krahasuar me nj vit m par.
NDRYSHIMI I RENDITJES
S SHQIPRIS PR
10 TREGUESIT E MATUR
Pa mburrje pr llimin e nj biznesi
Treguesi t llosh biznes ishte krenar-
ia shqiptare dhe dha ndikimin kryesor
n prmirsimin e kushteve t klims s
biznesit n vend. N raportin e dy viteve
m par renditeshim n vendin e 46-t
pr kt tregues, ndrsa kt vit, llimi i
biznesit na rendit n vendin e 61-t. Nuk
kan ndryshuar ditt e nevojshme pr
regjistrim (5 dit) pr hapjen e biznesit,
por kostoja e hapjes sht sa 29% e t
ardhurave pr frym. Mesatarja e rajonit
ku analizohemi (Europ Juglindore dhe
Azi Qendrore), sht 8.3%. Edhe n
transportin e mallrave nuk kemi reduktim
t kohs, por kostoja e transportit sht
rritur. Pr tregtin ndrkutare, Shqipria
renditet n t njjtin vend krahasuar me
nj vit m par (76). Kostoja e eksportit
dhe importit sht rritur me rreth 30 dol-
lar pr kontenier krahasuar me nj vit
m par, megjithat shpenzimet jan m
t ulta krahasuar me vendet fqinje, pr
shkak t daljes s largt n det.
N Ballkan, kryeson Maqedonia
Pr t zgjedhur nj vend pr investime
n rajonin e Ballkanit, raporti T Bsh
Biznes vlerson Maqedonin. Sipas
Banks Botrore, kushtet m t mira pr
t br biznes, t prmirsuara ndjeshm
t bsh bi znes 2012
NDRYSHI MI I RENDI TJES S SHQI PRI S PR 10 TREGUESI T E MATUR
T bsh biznes 2011 T bsh biznes 2012
T llosh biznes 56 61
T marrs leje ndrtimi 176 183
T kesh elektricitet 154 154
Regjistrimi I pronsis 126 118
Kreditimi 21 24
Mbrojtja e investitorve 15 16
Pagesa e taksave 150 152
Tregtia me jasht 76 76
Respektimi I kontratave 88 85
Zgjidhja e biznesit 62 64
Burimi: BB
T
reguesit e raportit reflektojn
tendencn e prkeqsimit real t
klims pr t br biznes n Shq-
ipri, megjithse vlersimi i treguesve t
raportit bazohet kryesisht n gjendjen e
kuadrit ligjor dhe rregullator q formon
mjedisin pr biznes dhe merret m pak
parasysh zbatimi n praktikn e prdit-
shme i ktij kuadri ligjor dhe rregullator
nga institucionet qeveritare dhe joqeveri-
tare nga t cilat varet realisht klima pr
t br biznes n Shqipri.
Prkeqsimi n renditjen e prgjithshme
t Shqipris q ka kaluar nga vendi i
77-t n vendin e 82-t, sht pasoj e
ngecjes s reformave rregullatore q do
t prmirsonin klimn e t brit biznes
n Shqipri dhe q lidhen kryesisht me
mosfunksionim normal t institucioneve
si jan Parlamenti, ku sht bllokuar
prej m shum se nj vit ligji pr kriji-
min e Gjykats Administrative, Kshilli
Kombtar i Rregullimit t Territorit apo
Kshillat e Rregullimit t Territorit t
bashkive t ndryshme, ku sht bllokuar
prej m shum se dy vjet dhnia normale
e lejeve t ndrtimit, apo mosfunksioni-
mi efektiv i Organeve Tatimore qendrore
dhe lokale, ku ndryshimet e shpeshta t
stafeve drejtuese dhe operacionale kan
shkaktuar pengesa dhe rritje t vshtir-
sive pr tatimpaguesit.
Gjithashtu, gjat vitit t fundit sht
prkeqsuar renditja edhe prsa i prket
treguesit t huamarrjes nga ana e bizne-
sit, ku Shqipria nga vendi i 21-t ka
kaluar n vendin e 24-t, ka reekton t
gjitha ato rritje t procedurave, t kohs
apo kostos q i nevojitet biznesit pr t
marr hua n bankat private. Shtimi i
barrierave ndaj biznesit pr huamarrjen
ka ardhur si pasoj e rritjes s vazh-
dueshme dhe t qndrueshme t nivelit
t kredive t kqija, ka i ka detyruar
Bankn Qendrore dhe bankat e nivelit t
dyt, q t forcojn procedurat e huad-
hnies ndaj bizneseve. Pavarsisht krizs
globale ekonomike dhe nanciare q ka
ndikuar ecurin e bizneseve n Shqipri,
duhet theksuar q prkeqsimi i situats
s kredive t kqija, lidhet kryesisht
me keqmenaxhimin e bizneseve, por
edhe me keqmenaxhimin e bankave t
nivelit t dyt, t cilat i kan dhn kredi
bizneseve t ndryshme jo mbi kritere
profesionale, por t nxitur nga faktor
t tjer subjektiv. Gjithashtu, edhe roli
mbikqyrs i Banks s Shqipris ndaj
bankave t nivelit t dyt ka qen i dobt
dhe jo shum profesional.
Prkeqsimi i klims pr t br biznes
n Shqipri q shprehet nprmjet treg-
uesve t Raportit t Banks Botrore
sht nj shprehje e qart kryesisht e
vullnetit politik dhe institucional pr t
ecur drejt prmirsimit t kuadrit ligjor,
rregullator dhe institucional, q formo-
jn mjedisin formal pr t br biznes,
duke e vendosur Shqiprin n nj pozi-
cion jo shum atraktiv pr t trhequr
investime t huaja, por edhe n rritjen
e investimeve nga biznesi vendas. Kjo
situat ka ndikuar dhe do t vazhdoj
t ndikoj negativisht edhe n hapjen e
vendeve t reja t puns n rritjen dhe
prmirsimet teknologjike, si edhe n
rritjen e zhvillimin e prgjithshm social
ekonomik t vendit.

NA PRKEQSUAN INSTITUCIONET DHE HUAMARRJA
Enea Janko, Drejtor Ekzekutiv, EJ Business Consulting
edhe gjat vitit t fundit, gjenden n
Maqedoni. Ajo ka prmirsuar gjasht nga
dhjet treguesit e matur. Krahasuar me
katr vendet e tjera t rajonit t Ballkanit
t marra n shqyrtim, n Maqedoni duhet
m pak koh pr t hapur nj biznes,
pr t marr nj leje ndrtimi, apo pr t
zhvilluar tregti me jasht. Edhe numri i
taksave q paguan nj biznes q operon n
Maqedoni sht m i ulti n rajon (vetm
28). N renditjen mes vendeve t Europs
Lindore, Shqipria rezulton t jet vendo-
sur shum larg Maqedonis dhe Malit t
Zi. Tregje m pak t lehta se Shqipria pr
t br biznes vlersohen Serbia, Kosova
dhe Bosnj-Hercegovina.
501 - Monitor 43
44 Monitor - 501
P
se sot preferohet m shum
nj master profesional? Cilat
jan prtimet q vijn me nj
diplom t till? Dekania e Fakultetit
Ekonomik t Universitetit Europian
t Tirans, Prof.Dr. Luljeta Minxhozi
et pr Masterat Profesional dhe sesi
jan shndrruar n elsin e suksesit
q lidh tregun e puns me
mjediset akademike.
Pas prfundimit t
sistemit tre vjear t
studimeve pr nj t
ri, i cili dshiron t
bhet profesionist i
mir, do t ishte m
i prshtatshm nj
Master Profesional
apo i Shkencave?
Kjo pyetje prbn fil-
limin e do bisede q
ne zhvillojm me stu-
dentt e diplomuar n
programin Bachelor q
kan vendosur t ndjekin
studimet e ciklit t dyt.
Duke dashur t jem e
qart dhe mjaft e drejtprdrejt pr
t ndihmuar kdo q gjendet prpara
ksaj zgjedhjeje, do t propozoja pa
mdyshje nj Master Profesional q
do ti jepte mundsi studentit t tonte
nj prolizim. Kjo zgjedhje prputhet
plotsisht edhe me lozon e sistemit
europian t organizimit t studimeve
universitare, q njihet m shpesh si
Sistemi i Bolonjs, n t ciln synohet
prshtatja sa m e shpejt dhe m
cilsore e forcave t reja t puns me
krkesat e tregut t puns. Sa her q
nj person krkon t prshtat kar-
riern e tij n prputhje me krkesat e
tregut mund ti drejtohet nj programi
studimi Master Profesional pr t gjetur
zgjidhjen.

Ku qndron dallimi thelbsor mes
t dyve, prve kohzgjatjes?
Dallimi midis programeve Master
Profesional dhe Master t Shkencs
qndron n llojin e produktit akademik
q kto programe synojn. Nj Master
Profesional synon t pajis studentt
m njohurit baz q krijojn nj profe-
sion universitar dhe si i till programi
prqendrohet n lndt e speciali-
zuara t profesionit t synuar dhe nj
stazh praktik profesional. Nj Master i
Shkencs synon t prodhoj studiuesit
e ardhshm t fushs s studimit duke
iu dhn mundsi t studiojn lndt
themelore teorike dhe metodologjike
q do tiu lejojn ndjeksve t tyre
mundsin e avancimit n nj karrier
t ardhshme akademike.
Duhet t theksoj se edhe pse ka dal-
lime, t dy programet bjn pjes n
t njjtin cikl studimi dhe si t till
kreditet e tuara n secilin prej tyre
mund t transferohen lehtsisht n
tjetrin.
Si sht raporti i zgjedhjeve q
bjn studentt n Universitetin
Europian t Tirans n raportin
master profesional dhe master i
shkencave?
N UET studentt kan mundsi t
zgjedhin t dy programet dhe stafi
pedagogjik iu ofron asistencn e duhur
q secili student t bj zgjedhjen e
duhur, sa m afr aftsive t tyre dhe
pritshmrive q kan pr karriern. Po
t duhej q t matnim nga pikpamja
sasiore ndarjen e studentve t UET
n kto programe un mendoj qe ajo
sht afrsisht e barabart pr t dy
zgjedhjet.
Sa prputhen krkesat e tregut
t puns me programet Master
Profesional q ofrohen?
Prputhja e programeve Master me
krkesat e tregut t puns sht nj
nga elsat e nj suksesi afatgjat t
ktyre programeve. Pr kt ne kemi
ndrtuar krahas strukturs akademike
prgjegjse pr kto programe edhe
Bordet e Puns q jan urat lidhse
me botn e biznesit. Nprmjet tyre ne
prpiqemi t kuptojm q n embrion
krkesat e tregut t puns pr special-
itete e prole t reja ekonomistsh dhe
ti prfshijm kto sa m shpejt n pro-
gramet e studimit Master Profesional.
far lozoe prdor UET n lidhje
me masterat profesional? A i
prshtat ato me trendet e reja n
tregun e puns?
Programet Master Profesional jan nj
nga produktet akademike m eksibl
q krijohet ne UET, n kuptimin q
kto programe jan va-
zhdi mi sht n proces
prshtatje m krkesat e
tregut vendas dhe te zh-
villimeve rajonale. Kt
mundsi prshtatje ne e
realizojm akademikisht
me an t lndve t
prolit t cilat mund t
ndryshohen m leht
brenda nj programi
studimi pa prekur lndt
themelore q krijojn
brthamn teorike t
formimit shkencor t
profesionit.

Nj i diplomuar n UET
n Shkenca Sociale
a mund t ndjek nj
master n Shkencat Ekonomike
dhe anasjelltas? A ka ndonj
Master specik q mund t sillte
bashk profesionist nga fusha t
ndryshme brenda nj auditori?
Programet e studimit Master Profe-
sional jan krijuar pikrisht pr t
krijuar profesione t kryqzuara gjat
karriers s nj individi. Gjat seancave
kshilluese q ne ofrojm pr studentt
dhe t interesuarit e tjer pr tu regjis-
truar n programet master profesional,
prpiqemi q tiu valorizojm studimet
e tyre paraprake dhe tjua prshtatim
ato m mir me dshirat e tyre pr kar-
riern e ardhme.
Kshtu shum shpesh kshillojm
student t diplomuar me nj BA n
Shkenca Ekonomike qe t vazhdoj
studimet nj Master Profesonal n T
Drejt Biznesi apo nj student t diplo-
muar me nj BA n Shkenca Sociale
q t vazhdoj studimet pr Master
Profesional n Administrim Biznesi.
Sigurisht q e ardhmja e programeve
Master Profesional sht ndrveprimi
midis fushave te ndryshme t shkencs
pr t arritur sa me cilsisht krkesat
e tregut pr profesione shumdimen-
sionale.
ar si m I lart
MASTERAT PROFESIONAL SI
SUKSES PR TREGUN E PUNS
501 - Monitor 45
46 Monitor - 501
t r egt i Me pakic
Nga Reila BOZDO*
N
drsa nga fqinjt tan t afrt vijn
gjithnj e m shum lajme dhe fakte
t nj krize nanciare, sht e pa-
shmangshme q vendi yn ti shptoj t
paktn ndikimit psikologjik, q termi kriz
i prdorur me frekuenc t lart ka. Ndikimi
vrehet q nga mnyra e strukturimit t
buxhetit personal dhe familjar, deri te stili i
jets s secilit nga ne.
Duke e par situatn n nj tablo t madhe,
pa iu fshehur ktij detaji t rndsishm,
konceptit psikologjik t krizs, bizneseve
nuk u mbetet gj tjetr e menur pr t br,
vese ta konsiderojn kt element dhe ta
riformulojn strategjin e biznesit, pr ta
ndihmuar n mnyr sinergjike kalimin e
ktij ngri psikologjik.
Kjo situat po ndikon t gjitha kategorit e
biznesit, por ato m t krcnuarat sjellin n
Shqipri nj lozo t re; t cilat operojn
n fusha ku konsumatori sht n proces
edukimi. Kto biznese t guximshme me
kontribut historik jan ato q e vuajn m
shum kt moment, pr shkak t mungess
s konsolidimit t tyre n biznesin ku kan
vendosur t investojn.
Qendrat tregtare gjenden n situatn e nj
boom-i zhvillimi n vitet e fundit, nj zhvil-
lim sasior dhe cilsor, i cili ndihmon shum
Shqiprin n procesin e saj t zhvillimit,
formalizimit dhe organizimit t tregtis me
pakic (retail-it). N t njjtn koh, ky
zhvillim i v qendrat tregtare n vshtirsi
menaxheriale dhe n kushtet e nj konkur-
rence t egr, e cila nuk do t justikohet n
afat t gjat nga prtimet e secils qendr,
pr shkak t madhsis s tregut q i shrbe-
jn dhe potencialit blers s konsumatorve
q ata synojn. Vshtirsit menaxheriale
lidhen edhe me botkuptimin e tregtarve
me pakic (retailers), t cilt zgjedhin t
bhen pjes e nj qendre tregtare, duke
konsideruar si pages ndaj qendrs jo
vetm qiran, por edhe kostot q lidhen
me shpenzimet e prbashkta t qendrs
pr ambientet dhe marketingun e prbash-
kt. N t tilla kushte, gabimisht njsit e
pakics largohen nga marketingu specik
pr markn q tregtojn dhe njsin, duke
pritur gjithka nga qendra tregtare. Pra bi-
znesit t qendrave tregtare i duhet jo vetm
t orientojn konsumatort drejt kulturs s
re t t brit pazar n qendr tregtare, por
edhe t ndihmojn tregtart me pakic t
konceptojn strategjin e duhur nn lozo-
n Bashkimi bn fuqin.
N nj studim t br n nj nga qendrat
tregtare n Shqipri, n muajin nntor 2010,
koha mesatare e nj vizite rezulton t jet 1
or e 30 minuta dhe shpenzimi mesatar pr
do vizitor, rreth 8 euro. Nse mendojm
edhe pr krizn psikologjike q ndrydh sot
shpenzimet pr blerje n qendrat tregtare,
konstatojm se numri i problemeve pr
tu prballuar nga menaxhert e qendrave
tregtare n Shqipri sht m i madh se
numri i problematiks s homologve t
tyre n vende t tjera. Pr t mos harruar se
n t njjtn koh ekziston presioni i madh
i njsive brenda qendrs tregtare, pasi n
kuadrin e perceptimit t nj krize, blersit
po shpenzojn gjithnj e m pak.
N nj situat t ngjashme jan qendrat
tregtare n t gjith botn, por ato po modi-
kojn strategjit e tyre n mnyr q, edhe
qendrat edhe njsit e vogla brenda tyre, t
mbijetojn n afat t gjat. N Irland, gjat
vitit t fundit, mjedisi ekonomik n kushtet e
krizs ka vendosur sda t mdha prball
qendrave tregtare (landlords) dhe njsive
t tregtis me pakic (retailers). N mnyr
q t ruhet nj shkall cilsie dhe sasie n
tregun me pakic (retail market), sht e
nevojshme q t ekzistoj nj frym bash-
kpunimi mes palve. Situata aktuale e gjen
cash-in e tregtarve totalisht t shtrydhur,
kushtet e tregtis jan gjithmon e m pak t
favorshme dhe konsumatort vazhdojn t
kursejn. Ndrsa qendra tregtare (landlord)
duhet t jet proaktive dhe t prballoj
pasojat e ksaj problematike. Rasti i pagess
s detyrimeve n datn e caktuar nuk sht
m nj norm. Ndryshimi i panorams
s tregut n Irland ka par nj numr t
ri operatorsh n tregtin me pakic, t
cilt kan hyr n treg, duke prtuar nga
hapsirat e lira n qendrat tregtare t cilat
n kt koh jan dhn me qira me mime
t leverdishme. Kta aktor t rinj jan
prgatitur t tregtojn n mnyr agresive.
Megjithat, ka shenja shqetsuese, t cilat
tregojn se liqeni i njsive me pakic
po thahet dhe se menaxhert e qendrave
tregtare duhet t punojn m shum me
bazn aktuale t tregtarve me pakic, pr
t ruajtur normn e znies s hapsirave t
qendrs me njsi. Mbizotrimi gjat ksaj
kohe i kontratave mbi bazn e xhiros do t
thot q qendra tregtare dhe njsit me pa-
kic duhet t punojn n mnyr shum t
lidhur me njra-tjetrn, pr t maksimizuar
shpenzimet q kryejn vizitort n qendr.
Menaxhert e qendrs tregtare duhet ti
ken duart e tyre brenda njsive dhe ekipet
e puns duhet t kuptojn q do shkelje,
duhet t kthehet n shitje, q n fund fare
shitjet n konvertohen n qira t paguar.
Pr t arsyetuar drejt pr seciln qendr
tregtare dhe mundsin e suksesit t secils,
tregtart me pakic duhet t bjn nj anal-
iz me tri faza.
-Faza e par lidhet me zonn e mbulimit t
nj qendre specike (catchment area) dhe
me identikimin e skemave q konkurrojn
brenda ksaj zone (pozicioni i ktyre ske-
mave n hierarkin e mbulimit) n element
krahasues (fashion) ose leverdi (ushqim).
Gjithashtu n kt rast identikohen qend-
rat e puns n zon, demograa, shkollat,
klubet dhe grupime t tjera, t cilat jan
gjak pr skemn e nj destinacioni tregtar.
-Faza e dyt lidhet me angazhimin mar-
keting q ka qendra tregtare. sht br
lehtsisht e konstatueshme q n koht
e rnies ekonomike, marketingu q funk-
sionon m mir sht ai q prdor mjete,
t cilat e targetojn konsumatorin sa m
afr njsis s shitjes. Ky element sht i
suksesshm pr qendrat tregtare q gjenden
brenda n qytet, ndrsa pr qendrat drejt t
cilave duhet shkuar me makin, strategjia
marketing implikon m shum se sa mjetet
tradicionale. Me fjal t thjeshta, do Lek
sht i rndsishm dhe do skem e shitjes
me pakic synon at Lek brenda s njjts
zon mbulimi (catchment area). sht n
dor t pronarit dhe t tregtarve me pakic
ta bjn skemn e tyre m t preferuar pr
konsumatort n zonn e tyre.
-Faza e tret sht arsyetimi mbi formuln
e qiras, e cila n kushtet ekonomike ku
ndodhemi, tenton t shkoj drejt formatit
mbi qarkullimin, sipas s cils detyrimet
ndaj qendrs llogariten si prqindje mbi
xhiron e realizuar nga njsia. Ndrsa t ar-
dhurat nga qiraja jan mbreti, ato qendra
tregtare q bjn nj kompromis t till e
bjn kt gj, duke mbajtur mbi shpatulla
nj humbje dhe risk t madh. Gjithashtu,
n kushtet e reduktimit t kostove brenda
qendrs dhe njsive, n kuadrin e krizs s
perceptuar, duhet pasur kujdes i veant pr
t mos cenuar ekuilibrat, pasi konsumatort
edhe pse perceptojn kriz, vazhdojn t
presin nj ambient dhe nj eksperienc t
kndshme.
Nse qendrat tregtare dshirojn t jen t
suksesshme edhe n koh krize, ato duhet t
menaxhohen si biznese, jo thjesht si pasuri
e paluajtshme (real estate). Pozicionimi
n treg dhe objektivat e biznesit duhet t
jen t prcaktuara qart. Destinacioni i
krijuar pr t shrbyer si nj qendr treg-
tare duhet t ket nj strategji marketing t
hartuar n mnyr specike q ti prgjigjet
situats aktuale ekonomike t nj mjedisi
m konkurrues se kurr ndonjher. T
tilla strategji do t ken sukses vetm nse
ato bazohen n modele nanciare realiste
mbi bashkpunimin e thell mes palve t
interesuara n kt biznes.
*PhD Candidate
Fakulteti i Ekonomis, UT
QENDRAT TREGTARE: STRATEGJI T REJA MARKETINGU
N kushtet e perceptimit t nj krize, menaxhert e qendrave tregtare
duhet t punojn t lidhur ngusht me njsit e pakics brenda tyre, n
mnyr q t maksimizojn parat e shpenzuara nga konsumatort.
501 - Monitor 47
i nt er vi st Mjedisi
D
yshimet se mund t nxiten
importet e mbetjeve me ligjin e
fundit t miratuar n kt fush,
bn q Presidenti i Republiks, Bamir
Topi, t mos e dekretoj ligjin Pr
menaxhimin e integruar t mbetjeve,
duke e rikthyer at pr rishqyrtim n
Kuvend. N deklaratn e Presidencs
thuhet se, rikthimi i ligjit n Kuvend
bhet pasi ka mosprputhje dhe dis-
DYSHIMET E MBETJEVE
M 22 shtator t ktij viti, u miratua ligji Pr
menaxhimin e integruar t mbetjeve. Cilat jan
ndryshimet kryesore, risit?
Ligji e trajton administrimin e mbetjeve n mnyr t
integruar. Pra, fut t gjith aktort n loj, n ndryshim
nga ligji i mparshm, q nuk i integronte mir rolet e
njsive t ndryshme t qeverisjes, si n nivelin qendror
apo vendor. Ligji tashm prcakton se cilat jan detyrat e
Kshillit t Ministrave me miratimin e Planit Kombtar dhe
t Strategjis pr Menax-
himin e Mbetjeve, por
vazhdon m tej duke pr-
caktuar detyrat e kshillave
t qarqeve pr planet
rajonale t administrimit
t mbetjeve, si dhe pr-
cakton detyrat e njsive t
pushtetit vendor pr planet
lokale t administrimit
t mbetjeve. S dyti, ligji
trajton njkohsisht e n
mnyr t integruar ad-
ministrimin e mbetjeve t rrezikshme dhe t parrezikshme,
ndrkoh q m par kishim dy ligje t veanta - Ligji
pr administrimin e mbetjeve t ngurta dhe Ligji pr
administrimin e mbetjeve t rrezikshme, ndonse insti-
tucionet menaxhuese dhe proceset npr t cilat kalojn
jan t njjta. Ligji transpozon plotsisht direktivn m
t fundit europiane pr mbetjet dhe fut prkuzimet m
t fundit n fushn e mbetjeve. Kto prkuzime mungo-
nin n ligjin e mparshm dhe e bnin at jokoherent me
mjedisin ku jetojm. Prkuzimet i shrbejn trajtimit t
rrymave t ndryshme t mbetjeve. Gjithashtu ligji ka nj
kre t veant q trajton rrymat e ndryshme t mbetjeve.
Kshtu, q ai hap rrugt prmes akteve t tjera nnligjore,
trajtimit t mbetjeve elektrike dhe elektronike, trajtimit t
ambalazheve dhe mbetjet e tyre, trajtimit t mbetjeve nga
baterit dhe akumulatort, vajrat e prdorur etj. Krahas
ksaj, ai i hap rrugn nxjerrjes s Vendimeve t Kshillit
t Ministrave pr landll-et dhe inceneratort, pr kriteret
se si do t ndrtohen ato, rregullat e funksionimit dhe
lndn q prdoret. Pra edhe nj her, ligji prputhet me
direktivn europiane kuadr n fushn e mbetjeve dhe hap
rrugn pr nj transpozim t plot t direktivave t tjera
q rregullojn menaxhimin e rrymave t mbetjeve. Kjo me
qllimin q baterit tona t mos hidhen npr kosha si
sot, q landll-et tona t ndrtohen me rregulla sanitare
si jan dhe jasht. Pra, me qllim q rregullohet e gjith
fusha e menaxhimit t mbetjeve. Risit jan: prputhshmri
e plot e direktivs kuadr pr mbetjet dhe hapje e rrugs
pr direktivat e veanta q
rregullojn administrimin e
rrymave t mbetjeve.
Ligji u miratua m 22 shtator,
por aktet e tjera kur do t
jen n shrbim t sistemit t
menaxhimit t mbetjeve?
Draftet e tyre jan gati dhe
nj numr sht prcjell
n ministrit e linjs nga
ku po vijn dhe komentet.
Brenda gjashtmujorit t
par t vitit t ardhshm do t kemi nj paket m t plot
pr menaxhimin e mbetjeve dhe pr rrymat e ndryshme t
mbetjeve.
Cilt ishin faktort q nxitn kto ndryshime dhe nisma n
kuadrin normativ, direktivat e BE-s apo situata mjedisore?
Kjo erdhi si nj nevoj e brendshme. Ishte e qart q ligji
i vitit 2003 nuk prputhej m me kohn. Ne krkonim t
trajtonim rryma t ndryshme t mbetjeve dhe nuk e kishim
m kt hapsir n ligjin e vitit 2003.
Dua t theksoj gjithashtu se ky ligj sht hartuar me
ekspertizn e Bashkimit Europian, nancimin e Bashkimit
Europian dhe sigurisht kontributin ton. Pra, sht nj ligj
europian, i mbshtetur nga BE dhe nuk ka pasur asnj ql-
lim negativ, sikurse thuhet.
Pr kt ligj kan qen pjes e tryezave t diskutimit
edhe shoqatat joqeveritare. Madje, lidhur me importin e
mbetjeve, krkesa e OJF-ve pr t trajtuar s pari mbetjet
brenda vendit sht prfshir n ligj. Pra, kur ka krkes
pozita jasht objektit t vet ligjit. Sipas
Presidentit, qllimi kryesor i ligjit
sht marrja e masave t nevojshme
dhe t domosdoshme pr menaxhimin
e mbetjeve n territorin e Republiks s
Shqipris. Ky qllim sht i shprehur
qart n nenin 1 t ligjit dhe m pas,
prshkohet nga rregullat dhe procedurat
pr kryerjen e ktij procesi menaxhimi.
Por, parashikimi i nenit 49, pr importin
e mbetjeve n Republikn e Shqipris,
vlersoj se del jasht qllimit t ligjit.
Nismat ligjore pr trajtimin e mbetjeve
t ktyre viteve t fundit, q nga
miratimi i lists s gjelbr vitin e
kaluar deri n miratimin e ligjit Pr
menaxhimin e integruar t mbetjeve
m 22 shtator 2011, jan prballur me
dyshimet e kundrshtit e shoqatave
civile. Shqetsimi i tyre sht rreziku
i importit t mbetjeve, pr ti groposur
apo asgjsuar n vend, ka do t sillte
dm t pallogaritshm t mjedisit.
Zvendsministri i Mjedisit, Pyjeve dhe
Administrimit t Ujrave, shpjegon n
nj intervist pr Monitor se cilat jan
risit e ktij ligji, dhe si trajtohet shtja
e importit t mbetjeve.
Intervist me z.
Taulant Bino
Zvendsministr
i Mjedisit, Pyjeve
dhe Administrimit
t Ujrave
48 Monitor - 501
pr import, ne do t shikojm m par nse subjekti i ka
shteruar mundsit pr t prdorur mbetjet e vendit dhe
m pas t importuarat.
far mund t themi pr kriteret q duhet t plotsojn
incineratort. A do t mbshteten ata nga qeveria?
sht ende hert, pasi jan kritere q prcaktohen me
vendim t Kshillit t Ministrave dhe sht nj baz ligjore
e gjer. Duhet saktsuar se kur prmendim incineratort
n ligjin e ri, kuptohet prdorimi i tyre pr mbetjet e
vendit, jo pr mbetjet jasht tij. Ligji thot shprehimisht
q ndalohet n Shqipri importimi i mbetjeve me qllim
ruajtje dhe asgjsimi. Incineratort q punojn pr as-
gjsimin do t trajtojn vetm mbetjet e vendit. Shqipris
mund ti duhet nj i till, pr rajone si Tirana e Durrsi.
Duhet kuptuar q sht nj vepr e kushtueshme, me
kosto t lart ndrtimi e mirmbajtje.
Nse nuk ngrihet nj i till, vazhdohet me landll-et, por
hierarkia e ngritur e trajtimit t mbetjeve, e cila sht si
n Komunitetin Europian, i vlerson landll-et si vendin e
fundit t mbetjeve. Para ksaj duhet t punojm pr reduk-
timin e mbetjeve, riprdorimi i tyre (ka prej tyre q mund
t riprdoren), riciklimin, djegien pr t prftuar energji
si faza e katrt dhe n fund jan landll-et. Kto shihen
si hallka e fundit e menaxhimit t mbetjeve dhe sigurisht
jo destinacioni i par i trajtimit t mbetjeve, pasi sht e
qart (n t gjith botn) q mbetjet jan nj aset dhe nuk
kan pse t groposen kur mund t prdoret pr t prodhuar
dika t vlefshme, si energji, apo materiale t tjera.
Kur isni pr incineratort, duket se i shihni si nj projekt
t largt. A mund t themi se kur mund t ngrihet nj i
till dhe kush mund t investoj?
Nuk mund ta them kt. Ka shprehje interesi dhe ministria
sht prgjigjur me shkrim q ato duhet t punojn me
mbetjet e vendit. Ndrtimi i nj inceneratori varet shum
nga fuqia nanciare dhe do investitor duhet t bj mir
llogarit se sa jan burimet vendase, mnyrn se si menax-
hohen mbetjet sot dhe shanset pr t pasur nj produkt t
mir incinerimi.
A e zbeh mundsin e nj investimi t till fakti q
Shqipria sht nj treg i vogl, ndrsa nuk parashikohen
importet?
Pikrisht pr kt ju prmenda Tirann dhe Durrsin, pasi
jan rajone q kan nj numr popullsie q mund t pr-
ligjin ndrtimin e nj vepre t till, ndonse krkon shum
investim. Ka pasur shprehje interesi, por nuk ka veprime
konkrete n terren.
A parashikohet mbshtetje nga qeveria pr kt lloj
investimi, apo edhe pr trajtimin e mbetjeve n forma t
tjera?
N ligj nuk ka parashikime t tilla. Kjo sht nj shtje q
me t drejt mund t diskutohet n prputhje me legjisla-
cionin skal. Ministria po nis t angazhohet tashm pr t
nxitur ato deg t industris q jan miq-
sore me mjedisin. Por, nse ka nj shtje
ku kemi nevoj pr ekspertiz e pr t ecur
prpara jan pikrisht instrumentet eko-
nomik n dobi t mjedisit. Ministria sht
angazhuar tashm n nj proces edhe me
donator e konsulenc t huaj pr t zhvil-
luar kto instrumente, por sht ende hert
pr t folur.
far sjellin t re draftet nnligjore pr trajtimin
e veant, t baterive dhe mbetjeve t tjera?
Kemi disa propozime pr draftvendime t
Kshillit t Ministrave prfshir ato pr am-
balazhet dhe mbetjet e ambalazhit, mbetjet
elektrike dhe elektronike, mbetjet nga bat-
erit dhe akumulatort, vajrat e prdorura,
landll-et etj. Kto akte nnligjore presin
miratimin e ligjit pr t ndjekur rrugn e
tyre. Jan drafte t plota e q jan diskutuar
gjat. Kto drafte merren kryesisht me krit-
eret teknike t administrimit t mbetjeve.
Disa shoqri civile kan ngritur zrin pr
rrezikun e importit t mbetjeve me miratimin e
ligjit t ri. A i hap m shum rrug importit t
mbetjeve ky ligj?
Ky ligj nuk i hap rrugn e importit, pasi importi pr qllime
riciklimi, sikurse sht sot, ka qen i hapur q n vitin 2003
me an t ligjit Pr administrimin mjedisor t mbetjeve t
ngurta. Pra baza ligjore ekzistonte q n kt periudh. N
funksion t ksaj kan dal m pas vendime t Kshillit t
Ministrave.
Vendimi i fundit i lists s gjelbr, i cili ka qen n qendr
t debatit para nj viti, ishte pikrisht pr kt proces. Pra
rruga pr importin e mbetjeve pr qllime riciklimi ka qen
e hapur. Dhe mendoj se ky nuk ishte nj gabim. Mendoj se
mbetjet, kjo lloj lnde e par apo e dyt, duhet t prdo-
ret nga industria. T gjitha vendet e tjera luftojn pr kt
lnd t par dhe nuk ka prse t jemi t friksuar. Pr m
tepr, procedurat jan forcuar. Pasi ligji i ri parashikon edhe
Autorizimin q duhet t marrin subjektet nga Kshilli i Mi-
nistrave. Pra, rregullat e kontrollit t importit i kemi ngritur
n nivelin e ligjit. Pr m tepr procedurat kryhen n baz
t testimit n terren t kompanis q krkon t importoj,
t kapaciteteve prpunuese t saj. N harkun e nj viti, n
Ministrin e Mjedisit ka pasur vetm tri krkesa pr import
t mbetjeve me qllime riciklimi. sht miratuar krkesa e
Kurum pr importin e mbetjeve t hekurit. Ka pasur edhe
dy krkesa pr plastikn, nj nga t cilat sht refuzuar
dhe nj tjetr vazhdon t shqyrtohet. Pr kt t fundit ju
them q kemi br vizita n terren bashk me prfaqsues
t OJF-ve. Pra, sht nj proces transparent dhe i plot.
Tashm edhe doganat jan shum m t vmendshme, pasi
kan listn e gjelbr n dor. Lista e gjelbr e ka reduktuar
gamn e lndve q hynin nga 450 n 55 element. Jam
i sigurt se i gjith ky legjislacion i ka shrbyer forcimit t
kontrollit.
Intervistoi A. Muaj
i nt er vi st Mjedisi
501 - Monitor 49
Nga Elona BEDALLI
D
estinacionet kryesore pr sezonin
dimror do t asin me gjuhn e
Kontinentit t Vjetr. Edhe pse
agjencit jan duke operuar me paketat
e vjeshts, ndrkoh kan nisur t kon-
turojn ofertat pr festat e fundvitit. Me
pak para, shtit disa vende, kjo do t jet
motoja e ktyre pushimeve. Kriza nan-
ciare q ka mbrthyer mbar Europn
ka shtrir efektet dhe agjencit turistike
kan parashikuar q ky nuk do t jet
nj fundvit edhe aq i mbar. Sipas tyre,
konsumatori shqiptar nn kt efekt
ka ndryshuar sjellje. Nuk heq dor nga
udhtimet jasht, por krkon paketa me
pak netqndrime dhe ekonomike. Ne
duhet tiu prgjigjemi krkesave t kon-
sumatorve, thon drejtuesit e agjencive
turistike. Jan ata q orientojn edhe ofer-
tn ton. Natyrisht q do t vazhdojm
t ofrojm paketa pr pushime luksoze,
por edhe t arsyeshme.
Ekspertt shprehen se, nse pushimet
dimrore programohen disi m hert
(kjo sht periudha m e mir) mund
t merren paketa t favorshme, komode,
argtuese dhe qetsuese.
elsi pr t kursyer pr pushimet
e dimrit sht t gjendet destinacioni
i duhur n periudhn e duhur t vitit.
N prgjithsi paketat dimrore jan m
ekonomike n llim t sezonit. Nuk mun-
tjetr q sugjerohen nga agjencit pr
pushimet e dimrit. Jan n mod dhe
shqiptart kan nisur t trhiqen prej tyre.
Edhe pse kto udhtime nisin kryesisht
n muajin shkurt, prenotimet kan l-
luar. Ofertat jan t lira. Fillojn nga 290
euro pr person, pr tet dit. Por, nse
zgjidhni q t pushoni brenda Shqipris,
turizmi dimror sht ende sporadik dhe
i pazhvilluar pr t folur pr nj trend.
Ndaj mund ta planikoni vet nj udh-
tim, pa ndihmn e ekspertve.
t ur i zm Sezoni dimror
PUSHIME T VARFRA
Parashikohet nj sezon jo shum i favorshm pr pushimet dimrore, pr shkak t
rnies s fuqis blerse. Agjencit jan duke prgatitur paketa ekonomike
gojn edhe ofertat fantastike t minuts
s fundit, por pr to duhet pak fat. Peri-
udha m e kushtueshme pr pushimet
dimrore jan festat, Krishtlindjet dhe Viti
i Ri. Si destinacione m ekonomike jan
vendet e Europs Lindore, si Bullgaria e
Sllovenia, q ofrojn nj raport t mir
midis cilsis dhe mimit. Por, nse jeni t
pasionuar pas sporteve n bor mund tju
sugjerojm Andorrn, nj vend fantastik
pr pushime t kndshme dhe t lira n
dbor. Kroierat jan nj alternativ
12 DESTI NACI ONET E FUNDVI TI T Q NUK DUHEN HUMBUR
N kryeqytetin austriak tregjet tradicional t Krishtlind-
jeve ndjekin nj tradit shekullore. Pr t gjith ata q
duan t shijojn atmosfer mbretrore,mund t bjn nj
vizit n kshtjelln Schnbrunn. Prpara bashkis sht
Christkindlmarkt, nj treg ku qndrojn 140 stenda, ku
mund t gjeni zbukurime nga m t bukurat.
Vjena
Mbrmjen e 7 dhjetorit ia vlen ta kaloni n Arco, t
qndroni deri von n dark, t shijoni vin brul dhe
mblsirat. Pazari qndron i hapur deri von, n pritje t
spektaklit t madh me shekzjarrt.Shtpit prej druri n
sheshin Fiera,n Trento fshehin objekte,lojra,arredime,
dekorime trsisht natyrale.
Trentino
Kt vit tregjet festojn 20-vjetorin.Nse jeni nj grup prej
m shum se 10 personash, mund ti shtoheni kortezhit
t San Nicol, q m 15 dhjetor udhhiqet nga dy qengja
t art, t pjekur. Bolzano mund t jet nj zgjedhje e
preferuar nga m tradicionalistt, q do t magjepsen
nga shtpit e vogla prej druri.
Alto Adige
50 Monitor - 501
t ur i zm Sezoni dimror
Destinacionet top
Ku do t shkojn shqiptart? Europa
sht destinacioni q qndron n maj
t preferencave. Efekti i liberalizimit t
vizave do t vazhdoj edhe n sezonin e
dimrit. Ritmet e largimit nuk do t jen
si gjat vers, pasi ajo sht periudha
q shqiptart preferojn m shum pr
pushime. Drejtueset e agjencis Pasha
Holiday thon se destinacioni m i
preferuar i shqiptarve pr pushimet
e vers ishte Antalia, q
ndiqej nga Sharm el Sheikh,
Kroacia, por liberalizimi i
vizave rriti mundsit pr
t eksploruar destinacione
t tjera, t njohura por deri
m dje t ndaluara, si Bar-
celona, Palma de Mallorca
(ishujt e Spanjs), Italia etj.
Gjat pjess tjetr t vitit,
thon drejtueset e ksaj
agjencie, shqiptart prefero-
jn t udhtojn n shtetet e
afrta, si Mali i Zi, Kroacia,
Maqedonia, Kosova, Greqia,
Italia, Stambolli, Turqi, por
edhe n vendet e tjera t
Europs Perndimore e Qendrore, madje
n shtete si Rusia e Polonia. Bhet fjal
kryesisht pr ture, programe kulturore q
organizohen me grupe turistsh.
Pr t festuar Vitin e Ri, m shum
preferohet Egjipti e veanrisht Sharm El
Sheikh. sht destinacion i ngroht dhe
mund t bhet plazh. Pra, dika ndryshe
pr nj stin si ajo e dimrit, thon dre-
jtueset e agjencis Pasha Holiday.
Sipas drejtuesve t agjencis Globus,
ky sezon sht projektuar n vazhdimsi
t periudhs pas liberalizimit t vizave.
Ofertat q ne parashikojm pr klientt
karakterizohen nga shumllojshmri
destinacionesh q parashikojn kryesisht
Europn, por edhe Lindjen e Mesme e t
Largt dhe madje edhe Afrikn (kuptohet
me vendet m prfaqsuese), thon dre-
jtuesit e ksaj agjencie. Agjencia Union
Travel, prezanton nj sr destinacio-
nesh t reja pr pushimet e dimrit, prve
Italis, Francs dhe Sharme el Sheikh, si
Austrin, Bullgarin, Rumanin e Zvi-
crn. Kto vende njihen pr mundsit e
shumta q ofrojn pr sportet dimrore,
veanrisht skit. Resortet, ku gjenden
t gjitha shrbimet dhe komoditetet ju
garantojn pushime t kndshme dhe
aktive. No limits, nj tjetr agjenci,
ofron udhtime ku prfshihen disa des-
tinacione, si Itali-Franc-Spanj, Dubai e
Abu Dabi, Prag dhe Desden.
Sipas drejtuesve t agjencive turistike,
pushimet e dimrit pr kt sezon do t
programohen me kohqndrime t shkur-
tra, q variojn nga tre deri n pes dit.
Ne, duke pasur parasysh prqindjen
m t madhe t krkesave q vijn nga
klientt, rekomandojm si periudh t
prshtatshme pr pushimet e fundvitit
qndrime katrditore. N m t shumtn
e rasteve kjo sht koha m optimale dhe
e mjaftueshme pr tu shfrytzuar pr
vizita turistike n vendet q udhtohet.
Paketat m t favorshme jan ato q mer-
ren n grup, q prfshijn dy deri n tre
destinacione. Pr t shijuar sa m mir
veantit e vendit q vizitohet sht i
nevojshm nj qndrim minimal 2 net/
3 dit. Kjo koh sht e organizuar me
vizita turistike dhe argtim, thon dre-
jtuesit e agjencis Globus.
mimet, tendenc ekonomike
Agjencit parashikojn pr kt sezon
dimror, rnie n udhtime, n blerjen e
paketave turistike, programeve kulturore
dhe n biletari. Rnia vjen pr shkak t
situats ekonomike n vend. Nuk sht
momenti i prshtatshm
pr tu ofruar luks shqip-
tarve q vendosin t ud-
htojn jasht shtetit pr
festat e fundvitit. Njerzit
do t tentojn t shkojn
drejt destinacioneve t lira.
Ndaj dhe ne jemi duke pr-
gatitur paketa m pak t
kushtueshme, thon dre-
jtueset e agjencis Pasha
Holiday. Pavarsisht lib-
eralizimit t vizave, sipas
tyre, agjencit nuk presin
ndonj fluks t lart.
Kjo u ka dhn mundsi
njerzve q t mos ken
nevoj pr ndrmjetsimin e agjencive,
pr rezervimin e hoteleve. Madje edhe pr
mbylljen e nj bilete tashm ata aplikojn
vet, pa pasur nevoj pr ne. Shqiptart
i kan shfrytzuar pushimet dhe do t
vazhdoj kjo tendenc edhe pr tu takuar
me t afrmit, shprehen ato.
Sipas drejtuesve t agjencis No Lim-
its, liberalizimi i vizave e ka br m t
thjesht formimin e grupeve turistike dhe
programeve kulturore. N kt mnyr
tohet m shum koh dhe kursehet n
kosto. Sot, agjencit turistike shqiptare,
thon drejtuesit e Globus, iu ofrojn
shqiptarve pushime me moton, me
pak para, shtit shum destinacione.
Tendenca jon sht t shkojm drejt
prgatitjes s paketave me kosto t ult
dhe t larmishme, pra me mundsin e

Mos humbisni atmosfern e stallave n Verona. Jo vetm
pr spektaklin e zbukurimit me drita q konsumojn pak
energji,por edhe pr t zbuluar traditat e vjetra.N panair
mund t gjeni m shum se 400 modele n miniatur,
t prodhuara n mnyr artizanale, t skens s lindjes
s Jezu Krishtit.
Verona
Panairi tradicional i Borgo Dora sht nj fest m vete. N
t mund t shijoni pamjen q ofrojn kompozimet me lule,
skulpturat n argjil, n qeramik, xham e dru etj. Marrin
pjes artizan nga Palestina, Rusia, Bjellorusia, Spanja,
Polonia, Peruja, Argjentina, Franca, Indonezia, Tajlanda,
Portugalia.Nj dhurat origjinale? USB-e e br me okollat.
Torino
Binjakzimi me qytetin Heidelberg bn q n Firence t
organizohet nj panair q et me gjuhn gjermane t
tradits.N rreth 40 shtpiza t vogla do t mund t gjeni
zbukurimet e arredimet tradicionale pr festat e fundvitit,
prve spektaklit me koncerte muzikore, prezantime
gastronomike etj.
Firence
501 - Monitor 51
N Rom, tani sht koha e befanave. Deri n fillim
t muajit janar sheshi Navona kthehet n nj vend
magjik t Krishtlindjeve. Nuk duhet t humbisni ditn
e Epifanis, kur Befana iu shprndan mblsira t gjith
fmijve n shesh.
Roma
Vendi ideal pr ata q duan t njihen me traditn antike t
statujave t vogla prej druri,q prfaqsojn personazhet
klasik t familjes s shenjt, barinj, magjistar, por edhe
personazhe nga bota e artit, kulturs e politiks.
Napoli
Kryeqyteti i sostikuar suedez, gjat dimrit kthehet n nj
vend t veant.N qytetin e vjetr,pazari tradicional mbahet
q nga viti 1915 n sheshin Stortorget.N shtpizat e kuqe
blihen dhe shijohen specialitete gastronomike si gingerbread
ose djathrat special. Mos humbisni m dat 13 dhjetor
festn e Shn Luis, sht shum e njohur n Stokholm.
Stokholm

Llambat e Krishtlindjeve tashm jan ndezur n sheshin Champs-lyse. Edhe n Paris
jan hapur shtpizat e vogla tregtare q jan vendosur n vendet m t bukura, si n
Montmartre n Place Saint Sulpice, n Montparnasse (lagjja e artistve) e n eleganten
Saint Germaine. T pasionuarit pas muziks mund t ndjekin koncertin q do t mbahet
m dat 20 dhjetor n Katedralen Notre Dame.
Paris
Tregje q prmbushin shijet e gjithkujt mund ti gjeni n Berlin. Nj nga tregjet q ka m
shum popullaritet sht n sheshin Gendarmenmarkt. Trheqs pasi prvese mund
t shijoni ushqime t ndryshme, mund t bheni pjes e spektakleve t orkestrave t
vendosura n rrug. Por mbi t gjitha, shum vin brul.
Berlin e Dresden
njohjes s disa vendeve. Pr drejtuesit
e agjencis Union Travel, gjat ktij
sezoni dimror, paketat jan hartuar pr
t prmbushur krkesat e kategorive t
ndryshme t pushuesve. Ofrohen krye-
sisht qndrime n hotele me tre, katr dhe
pes yje. Nisur nga kjo, agjencit kan
diversikuar edhe mjetet e transportit q
vn n dispozicion pr udhtimet. Pr
udhtimet me autobus, paketat llojn
nga 150 euro drejt Turqis (Stamboll),
duke kaluar nga Sofja, Bullgari, dhe duke
u kthyer nga Greqia, Selanik. Nj tjetr
paket q llon nga 220 euro e q mund
ta gjeni tek agjencia Globus, ju fton t
vizitoni Malin e Zi, Kroacin, Sllovenin
ose Vjenn, Beogradin e Budapestin.
Destinacionet e tjera, si Italia, Franca,
Spanja kan paketa q llogariten nga
299 deri 399 euro e m shum, ku mund
t prfshihen dhe udhtimet me charter
nga 499 euro, n varsi t sezonit. Nj
destinacion i ri q do t ofrohet sht
Hurghada n Egjipt. Drejt Dubait mund
t udhtohet me nj paket q llon nga
799 euro. Mund t zgjidhni edhe Izraelin
ose ndonj destinacion tjetr, gjithka n
varsi t buxhetit q ju do t planikoni
pr t shpenzuar.
Drejtuesit e agjencis Union Travel tho-
n se pr kt sezon do t synohet q t
ruhen nivelet e mparshme t mimeve.
Pr rritjen e tyre nuk ekzistojn kushtet
objektive, pavarsisht dshirs q mund
t ken njerzit pr t br turizm,
thon ata. Edhe drejtuesit e agjencis
Globus thon se mimet do t jen
pothuajse t njjta (pr t njjtin nivel
shrbimesh q prfshihen n paket) me
ato t sezonit t kaluar.
Drejtuesit e agjencive turistike shprehen
se shqiptart kan nisur t jen m
przgjedhs n krkesat e tyre. Kan
mundsi t vlersojn dhe t marrin
n konsiderat m shum oferta, duke
zgjedhur at q iu prshtatet m mir
mundsive dhe interesit t tyre, shpre-
hen drejtuesit e Globus.
Pr t pasur nj portofol m t diversi-
kuar, agjencit ofrojn edhe paketa n
grup, q i dedikohen m shum shtress
s mesme e t lart, ndrsa ato individ-
uale trajtohen sipas krkesave prefer-
enciale t klientit dhe rekomandimit t
agjencis. Paketa me mime t ulta jan
kryesisht ato q ofrojn turizm drejt
vendeve fqinje, q nuk kan nevoj pr
transport ajror dhe jan t organizuara
me mjete rrugore, si autobus. Sipas
drejtueseve t agjencis Pasha Holi-
day, politika e mimeve tani sht m e
leverdisshme se m par. Kjo politik do
t jet gjithnj n prshtatje me xhepat
e turistve shqiptar, krkess s tyre,
cilsis s shrbimit, siguris dhe llojit
t pakets s krkuar.
52 Monitor - 501
P
orosit e industris kan shnuar
rritje prej 5% n muajin gusht n
nivel ekonomik me nj tendenc
rritje prej 10,5%, sipas Institutit Italian
t Statistikave. Xhiro e ktij sektori n
muajin gusht u rrit 4% krahasuar me nj
muaj m par dhe 12% krahasuar me
vitin 2010. Porosit e ardhura nga tregu
ekonomike prej 6,4% pr makinerit,
4.6% pr mallra t ndrmjetme, 2.7%
pr mallrat e konsumit dhe 0.3% pr en-
ergjin. Duke par tendencn, kontributi
m i madh n rritje vjen nga treguesi i
huaj i mallrave t ndrmjetme. Sektort
ekonomik, t cilt regjistrojn rritjen
m t madhe krahasuar me muajin gusht
2010 jan ato t prodhimit t makinerive
dhe pajisjeve, (+24,5%) dhe prodhimit
t koksit e produkteve t ranuara t
nafts (+20,5%).
Pr sa u prket porosive, rritja m
e madhe u shnua pr prodhimin e
mjeteve t transportit (+84,3%, me
rritje t prqendruar n sektorin e ndr-
timit t anijeve, industrin tekstile, at t
veshjeve, lkurs dhe aksesorve.
REVISTAT E JAVS
ITALIA: N GUSHT RRITEN
POROSIT INDUSTRIALE
Bota
Tregje
i brendshm jan rritur 6,8% dhe ato t
ardhura nga tregjet e jashtme jan rritur
2,2%. Rritjen m t madhe e shnuan
shitjet e automjeteve. Xhiro e tyre ka
regjistruar n muajin gusht rritje 35%
krahasuar me gushtin 2010.
Sipas ISTAT, treguesit e xhiros, t zh-
veshur nga faktori stin shnojn rritje

mimet e konsumit n SHBA u

rritn n muajin shtator me 0,3%
krahasuar me muajin gusht, duke
shnuar rritjen e tret radhazi. Duke
prjashtuar faktort e prkohshm,
rritja e mimeve ka qen vetm 0,1%.
Pritshmrit e analistve ishin pr rritje
prej 0,3% pr treguesin e prgjithshm
dhe 0,2% pr treguesit baz. N nivel
vjetor, rritja ka qen respektivisht 3,9%
pr treguesin e prgjithshm (rritja m e
madhe n tre vite) dhe 2% pr treguesit
baz t inacionit, n limitin maksimal t
nivelit t luhatjes 1,5-2% q konsiderohet
ideale nga Fed.
Energjia +2% (+2,9% benzina)
Sipas t dhnave t Departamentit ameri-
kan t Puns, vetm gjat muajit shtator,
mimet e prodhimeve ushqimore u rritn
maksimumin n muajin tetor t vitit 2010,
pagat reale neto nga rritja e inacionit
kan zbritur prej ather me 2%.
Kantieret e reja rriten 15%,
-5% lejet e banimit
Prirja amerikane n tregun imobiliar tash-
m ka marr nj drejtim tjetr. Ndrtesat
pr disa familje bashk po zhvillohen
m shum se ato tradicionale, banesat
monofamiljare. Javn e kaluar, Depar-
tamenti amerikan i Tregtis publikoi
t dhnat e ecuris s tregut imobiliar.
Numri i kantiereve t reja q kan lluar
pun sht rritur 15% n muajin shta-
tor, me nj kuot prej 658 mij njsish,
niveli m i lart i 17 muajve, fal rritjes
s ndrtimit t banesave, godinave dhe
apartamenteve. Pritshmrit e analistve
ishin pr rritje prej 4,2%. Shifra e muajit
gusht t kantiereve t reja, pas rishikimit,
ishte 572 mij. Rezultati sht udhhequr
nga rritja mujore prej 51,3% n ndrti-
min e shtpive q do t prmbajn disa
familje. Shtpit pr familje t vetme, t
cilat prbjn 65% t kantiereve t reja,
jan rritur vetm me 1,7%. Ndrkoh, ka
pasur rnie t numrit t lejeve t ndrti-
mit gjat ktij muaji me 5% n kuotn
594.000.
SHBA: INFLACIONI RRITET
+0,3% N SHTATOR
0,4%, ndrsa ato t energjis jan rritur
2% (me rritjen m t madhe prej 2,9% t
shnuar nga benzina). Ndrkoh, kostoja
e banesave sht rritur 0,1%, nj kategori
q prfshin edhe qirat dhe dhomat e
hotelit. N muajin shtator pagesat mujore
u rritn 0,2%, por duke konrmuar se
presionet inacioniste n kostot e prod-
himit jan ende t kuzuara. Pasi prekn
501 - Monitor 53
N
n presionin intensiv ndrkom-
btar, shteti kryesor dhe m i
madh n bot pr parajsn e
taksave - vendet q aplikojn taksa t
ulta ose aspak taksa pr t huajt - po
lshon pak terren. N nj marrveshje
t nnshkruar n llim t tetorit, Zvicra
ra dakord q t taksoj parat e rezi-
dentve britanik q mbahen
n bankat e saj (e kishte br
tashm nj marrveshje t
ngjashme me Gjermanin).
Kta konsumator prballen
me nj taks deri n 34% dhe
gjithashtu duke lluar nga viti
2013, me nj tatim n burim,
shkruan The Economist.
Kjo mund t sjell n the-
sarin britanik t ardhura q
llogariten n rreth 5 miliard
paund. Por, nga ana tjetr,
ekziston rreziku q Zvicra t
paguaj nj tarif t majme
q t shmang publikimin
e emrave t klientve. Kjo
minimizon prpjekjet e Or-
ganizats pr Bashkpun-
im Ekonomik dhe Zhvillim
(OECD), nj klub me baz n
Paris i vendeve m t pasura,
pr t vendosur standarde
ndrkombtare pr evazionin
e taksave.
Fakti q Zvi cra bri nj
marrveshje reflekton nj
ndryshim klime pr nancat
prtej detit, t cilat kan
lulzuar pr 50 vjet. Mbro-
jtsit e saj ende kan argu-
mente t forta pr t grum-
bulluar. M i diskutueshmi
sht pozicioni zviceran, q e
shikon nj taks si nj betej
neutrale morale t zgjuarsis,
kundr autoriteteve skale: tepr t
ndryshm nga pastrimi i parave ose
mashtrimi. Nga ky kndvshtrim, sekre-
ti bankar sht nj e drejt njerzore
dhe shtetet q prpiqen ta kthejn kt
i tejkalojn fuqit e tyre.
Ka dhe argumente t tjera m pak
idealiste. Disa thon se detyrimet lig-
jore t kompanis ndaj aksionerve e
bjn t nevojshme prdorimin e nan-
cave prtej detit pr t reduktuar dhe
thjeshtzuar taksat; kjo sht shum m
e rndsishme kur regjimet dhe normat
ndryshojn n mnyr t ndjeshme n
botn e parajsave nanciare. Juridik-
sionet e parajsave nanciare gjithashtu
ofrojn shpesh konkurrencn rregulla-
tore dhe t taksave q mban qeverit
dorshtrnguar dhe zyrtart nn kon-
troll. Edhe n rast se timet e kompanis
jan m t larta si rrjedhoj e prdorimit
PROBLEME ME PARAJSAT E TAKSAVE
t parajss s taksave, kto para do t
ikin dhe ka t ngjar q t taksohen, pr
shembull n formn e dividendit kur ar-
rijn tek aksionert. Qendrat nanciare
prtej detit konkurrojn, duke qen t
miradministruara dhe rregulluara - me
standarde t rrepta (pr shembull n
njohjen e klientit) sesa disa vende q
supozohet se jan m t respektueshm.
M shum sesa t merren me parajsat
skale, nevoja sht me nj regjim m
t qart t taksave n vendet e origjins,
ku kompanit ushtrojn aktivitetin real
t biznesit.
Argumente t ftohta pr vende
me diell
Teksa besimi publik n prfitimet
universale t tregjeve dhe globalizimit
lkundet dhe arkat publike po zbrazen,
argumente t tilla bhen bajate. Firmat
e vogla jan t zemruara q skemat
e prtej detit favorizojn konkurrentt
e tyre m t mdhenj. Qytetart dhe
politikbrsit jan t gatshm t dg-
jojn nj prqasje m t gjer: nancat
prtej detit shtrembrojn shprndarjen
globale t pasuris, duke i larguar nga
vendet e varfra dhe ata q mbledhin
taksa pr t paguar pr t mirat publike.
Global Financial Integrity, nj grup
ndrgjegjsimi, thot se vendet e varfra
humbin m shum se 1 trilion dollar
n vit si rrjedhoj e parajsave skale,
shifr q sht dhjet her m e madhe
se ndihma q ata marrin. Dy t
tretat e saj sht shmangie dhe
evazion fiskal, thot grupi,
pjesa tjetr sht transferta
nga kriminelt dhe t korrup-
tuarit. Nj tjetr organizm q
merret me kto shtje, Rrjeti
i Drejtsis s Taksave (TJN),
citon krkime nga Banka pr
Zgjidhjet Ndrkombtare,
Boston Consulting Group
dhe McKinsey q llogarisin
se depozitat prtej detit arri-
jn n rreth 9 trilion dollar,
rreth 2 trilion dollar m
shum sesa shuma totale, q
mbahet n vend nga bankat
amerikane. ActionAid, nj
shoqat bamirsie, publikoi
nj krkim pak dit m par,
q tregon se kompanit q
marrin pjes n indeksin FTSE
100 kan 8,492 deg prtej
detit.
Sado racional dhe legal q
mund t jet ky aktivitet,
rezultatet e lulzimit t para-
jsave fiskale mund t jen
befasuese. Mauritius sht
investitori m i madh n
Indi, British Virgin Islands
nj nga m t mdhenjt n
Kin. Shqetsimet praktike po
rriten gjithashtu. Teksa situ-
ata me stabilitetin nanciar
sht shqetsuese, parajsat e
taksave e bjn m t vshtir t mer-
ret nj pasqyr e vrtet se ku shtrihet
borxhi dhe rreziku, pr shembull n
fondet e mbulimit q tregtojn de-
rivative ekzotike. Financat e Enron
u mjegulluan nga zakoni i kompanis
pr t fshehur borxhin n qindra degt
e veta n Karaibe.
Parajsat e taksave bjn para t lehta
nga regjistrimi i kompanive dhe pr-
punimi i pagesave n fakt, timi i
nj qiraje nga statusi i tyre kombtar.
Pjesa m e madhe e tyre prndryshe
do t ishin destinacione turistsh in-
diferent. Por duke br presion n nj
grup prej tyre, kjo vetm do ta shtyj
biznesin diku gjetk le t themi nga
Channel Islands dhe Zvicra n Mau-
ritius dhe Singapori. Rregullat deri tani
e kan ngadalsuar, nuk e kan kthyer
mbrapsht garn.
54 Monitor - 501
S
htetet e Bashkuara t Ameriks
nuk rrezikojn nj rnie t dyt.
Rreziku i nj recensioni t dyt,
q t gjith iu trembn n muajin gusht,
q ishte edhe momenti m i keq i krizs
ekonomike, u shmang. Parashikimet
pr tremujorin e tret jan
m pozitive. Flitet pr nj
norm rritjeje q llogaritet nga
2-2.5%, ndrsa pr tremujorin
e katrt, rritja ekonomike para-
shikohet t jet 2.75%.
Nse pas disa javsh, kur do
t dalin edhe shifrat reale,
ky parashikim konfirmohet,
ather mund t thuhet se
rreziku recension nuk sht
m prezent. Por duhet thn
se ekonomia do t vazhdoj t
jet ende anemike. Pak dit
m par u konrmua se prod-
himi industrial u rrit me 0.2%
pr muajin shtator, nj shifr e
ult, por gjithsesi n linj me
pritshmrit.
Gjat javve t mparshme
u regjistrua rritje me 100,000 njsi e
pagave t punonjsve dhe 1.1% pr
shitjet me pakic. Asnj nga kto shifra
nuk tregon recension, duke br q t
bien parashikimet e bra nga ekspert
t ndryshm.
Pavarsisht shifrave n rritje, dy prob-
lemet kryesore t ekonomis amerikane
nuk jan zgjidhur ende, papunsia dhe
kriza nanciare e sektorit imobiliar. Q
SHBA-t t ringjallen ekonomikisht, q
t arrihet t sigurohen 400,000 500,000
vende pune n muaj (gj e cila duhet t
kishte ndodhur n muajt e fundit pas
stimujve t hedhur n ekonomi) do t
duhet nj norm rritjeje mbi 4%, por
kjo nuk sht ende e mundur.
T dhnat e tremujorit t tret nuk
i bjn SHBA-t t paprekshme nga
kriza europiane. Nuk duhet t krijojm
iluzione, thot analisti Allen Sinai. Nse
Europa nuk do t zgjidh problemet
sistematike q ka e nse do t futet n
recension, ather edhe ne do t ndjejm
efektet. Ndoshta q n tremujorin e par
t vitit 2012.
Deklaratat paralajmruese t kancelares
gjermane Angela Merkel, mbi kohn e
mundshme t marrveshjeve me Sar-
kozy peshuan mbi t dhnat ekonomike
amerikane. Prve borxhit dhe gjendjes
s sistemit bankar, sda e rritjes do t
duhet t kthehet n qendr t diskuti-
meve ekonomike t G20-s.
Tani pr tani vmendja sht
prqendruar te borxhi sovran
dhe bankat, mbi kadencat
dhe hipotezat e strukturimit
t borxhit grek, me qllim q
t mbrohen vendet e tjera t
dobta t Europs, veanr-
isht Italia dhe Spanja. Sipas
ekspertve sht e vrtet q
problemi i shptimit dhe ai
i likuiditetit jan m urgjente.
Sipas tyre kriza e tre C-ve
(kreditim, infektim dhe rritje)
duhet t zgjidhjet duke i marr
t tria n konsiderat. Nga
ana tjetr bhet fjal pr tre
probleme t ndara, q krkojn
zgjidhje t ndryshme, por kan
varsi nga njri-tjetri.
Sekretari amerikan i Thesarit,
Tim Geithner, jo pa qllim u shpreh se
kur drejtuesit lvizin, gjrat bhen.
sht thjesht shtje kohe, por n Kan
(3-4 nntori) do t duhet nj paket
rritjeje. Ndoshta shembulli do t vij
pikrisht nga Shtetet e Bashkuara t
Ameriks. Barack Obama po riformulon
paketn e punsimit, si n aspektin e
normave, ashtu edhe t shpenzimeve.
Ndoshta kt her republikant do t
mund t japin votn e tyre.
SHBA NUK DO T BJER N RECENSION
bruto (13.6% prkundrejt 11.1%).
Trendi pozitiv i vitit 2010 ka vazhduar
edhe gjat 2011-s, thot bashkautorja e
raportit Paola Varaa Capello e agjencis
SDA Bocconi. Megjithat sht vn
re se ka pasur trheqje t investimeve
n masn 3.2% t xhiros.
Rezultatet pozitive t kompanive,
thot autori tjetr, Giorgio Brandazza,
i dedikohen pjesrisht rimkmbjes s
tregjeve, por edhe politikave t zbatuara
nga siprmarrjet gjat viteve t fun-
dit, si ekasiteti operativ dhe kujdesi
i treguar n drejtimin e kapitalit n
qarkullim.
Sikundr ndodh prej disa vitesh,
kompanit e mdha (me xhiro mbi 5
milion eurosh) kan marr rezultate
m t mira, si n termat e kthimit
t investimit, ashtu edhe n timin
operativ.
2
010 sht nj vit rekord pr botn
e luksit. Nj e dhn q nuk vjen
vetm si pasoj e krahasimit me
vitin 2009, por mbi t gjitha tregon se
sht kaprcyer ndjeshm niveli i 2007-s
(nj vit prpara krizs). Jo vetm kaq,
2011-a po jep sinjale prmirsimi t
vazhdueshm. Kto jan konkluzionet
e dala nga raporti Moda dhe luksi n
brendsi, 2011, nj botim i udhhequr
nga agjencia SDA Bocconi e Alta-
gamma, q marrin n konsiderat
bilancet e kompanive ndrkombtare, t
kuotuara, t bots s mods dhe luksit.
Rritja e krkess ka pasur dinamik t
ndryshme. N Europ, rol t madh ka
luajtur euro. Zhvlersimi i monedhs
s prbashkt ka br q kto tregje t
bhen gjithnj e m trheqse.
N Japoni, pavarsisht tragjedis s
Fukushims, 2011-a do t mbyllet me
nj shifr rritjeje mbi pritshmrit.
N Shtetet e Bashkuara t Ameriks
jan faktort strukturor ato q kan
ndikuar n rritjen e konsumit ose
thn m thjesht, pr shkak t shtrirjes
s rrjeteve t markave n qytetet me
prmasa t mesme. Raporti analizon
bilancet e 67 kompanive t kuotuara
dhe t njohura n nivel ndrkombtar,
e q faturojn mbi 200 milion euro,
ndrsa t dhnat paraprake pr vitin
2011 jan grumbulluar nga 48 kompani.
Xhiroja e kompanive t anketuara u rrit
me 10.9% n vitin 2010 (-5.3% rritja n
vitin 2009) dhe kjo shifr konrmohet
nga kthimi i investimeve t bra (n
12.4% prkundrejt 8.3% t vitit 2009),
nga kthimi i kapitalit baz (16.5% nga
3,5% n vitin 2009), nga timi mesatar
operativ (10% kundrejt 7% t vitit t
mparshm) dhe nga marzhi operativ
MODA DHE LUKSI DALIN NGA KRIZA
Bota
Tregje
501 - Monitor 55
Asseco South Eastern Europe
Rr."Abdyl Frasheri" EGT Tower, no.6/1
Tirana, Albania
Ph.:+355 4 226 9320 / 480 6666
Fax:+355 4 242 1764
R
r
.
R
r
.
R
r
.
R
r
.
R
r
.
R
r
.
R
r
.
R
r
.
R
r
.
R
r
R
r
R
rr
R
r
R
rrrr
RRR

e


e

e

e

e

ee

ee

eee
D
u
r
D
u
r
D
u
r
DD
u
r
D
u
r
D
u
r
D
u
r
D
u
r
D
u
r
D
u
r
D
u
r
D
u
r
D
u
r
D
u
r
D
uu
DD
r

s
r

s
r

s
r

s
r

s
r

s
r

s
r

s
r

s
r

s
r

s
r

ss
r

rr
i
t

i
t

i
t

i
t

i
t
i
t
i
t
i
t
i
t
n

n
k
r
a
r
a
k
r
a
k
r
a
k
r
a
k
r
aa
r
k
h

t
h

t
h

tt
h

t
h

t
hhh

AA

b
a
b
aa
b
a
b
aa
b
a
b
a
bbbbbbbb
m
b
m
b
mmmmmmmmm
s
a
d
s
a
d
s
a
d
s
a
d
s
a
d
s
a
s
a
s
a

ss
v
a
tt
a
i
k
a
k
a
i
k
a
n
i
t
n
i
t
n
,

!
,

!
i
r
a
i
r
a
i
r
n

R
r
.

r
.
M
i
n
M
i
n
M
i
e

P
e

P
e
z
aa

N
r
N
r

z
,
z
,

!
i

!
i
!
a
n
r
a
n
r
a
n
r
a

Tel: +355 4 51 6558 / 9

lax: +__ q z z ;
Cel: o66 zo 8z_
info@uniontravel.al www.uniontravel.al
MSC Fantasia
01 Nntor 2011 - 5 dit
tali - Spanj - Franc
a: Akomodimi, Vaktet
Tel: +355 4 51 6558 / 9
lax: +__ q z z ;
Cel: o66 zo 8z_
info@uniontravel.al www.uniontravel.al
n t gjitha agjencit
+355 (04) 22 34 979
3
1
9

r
p
e
r
s
o
n
n

d
h
o
m

d
y
s
h
e
Itenerari: It
T prfshira
56 Monitor - 501
Menaxhim
Kshilla
N
j CV e mir sht pjes e
rndsishme n procesin e
shqyrtimit t puns. CV-ja e
shkruar n mnyr efektive mund tju
vendos n nj pozicion pune shum
t mir krahasuar me t tjert. sht
tejet e rndsishme q nj CV duhet
t jet e plot n t gjitha aspektet
e mundshme, n mnyr q t jap
prshtypje t fort te pundhnsi i
ardhshm. M posht do t gjeni disa
kshilla pr shkrimin e nj CV-je.
Si pik e par sht vlersuar q
nj CV nuk merr m shum se 30
sekonda koh pr tu vzhguar nga
pundhnsi. Duke pasur parasysh
kt fakt sht e nevojshme q
informacioni i marr nga pund-
hnsi t jap nj ide t qart pr
kandidatin. Zotrimi i nj CV-je t
mir sht shum e rndsishme,
pasi ju ndihmon t gjeni punn q
krkoni dhe dshironi. CV-ja sht
si nj mjet marketingu, q mund tju
nxis pr nj pun t mundshme. N
prgjithsi nj CV prbhet nga jeta
juaj, prvojat e puns, arritjet dhe
aftsit tuaja.
Shmangni prdorimin e
germave q bien n sy
CV-ja juaj sht nj dokument formal,
prandaj shmangni germat dekorative
me ngjyra apo dhe pikturat. Kto
gjra mund t jen t pranueshme
mund t jet n format kronologjik,
funksional, i kombinuar dhe me nj
fokus t caktuar. Gjithmon zgjidhni
at format q nxjerr n pah pikat
m t forta dhe kryesore t jets
suaj. Sigurohuni q t mos theksoni
dobsit dhe dshtimet tuaja n pu-
nt e mparshme. Mundohuni q
t prdorni shkrimin dhe ngjyrn
e prshtatshme dhe t shmangni
prdorimin e shkrimeve kreative
dhe ngjyrat e hapura. Gjithashtu
prpiquni t strukturoni informacio-
nin me hapsira t qarta ndrmjet
sektorve t ndryshm. Kshillohet
q t mos t keni m shum se dy
faqe pr CV-n tuaj.
Zgjidhni hollsit e duhura
Prve arsimit, punsimit apo af-
tsive t kaluara, shkrimi i CV-s
duhet t fokusohet edhe n arritjet
SI T HARTOSH CV-N E DUHUR
vetm n qoft se aplikoni pr ndonj
pozicion kreativ n ndonj revist apo
kompani reklamuese.
Gabime drejtshkrimore dhe
gramatikore
Mundohuni ti shmangni gabimet
drejtshkrimore dhe gramatikore, pasi
kto mund ti ln prshtypje t kqija
personit q do tju intervistoj. Gabi-
met tregojn hipokrizin tuaj kundrejt
dokumentit m thelbsor t karriers
suaj. Rishqyrtoni CV-n tuaj disa her
para se ta drgoni.
Shmangni prdorimin e zhar-
gonit dhe shkurtimet e fjalve
Prpiquni t shmangni prdorimin e
zhargoneve dhe shkurtimet e fjalve
n CV-n, pasi njerzit e departamentit
t burimeve njerzore mund t mos
jen t informuar mbi shkurtimet dhe
zhargonet e prdorura nga kompani t
ndryshme. Shkrimi i nj CV-je sa m t
qart sht thelbsor n przgjedhjen
tuaj pr nj intervist pune.
Zgjidhni formatin e duhur
Sigurohuni q t zgjidhni formatin e
duhur pr CV-n tuaj, n varsi t pozi-
cionit q po aplikoni apo q prputhet
me aftsit dhe prvojn tuaj. CV-ja
dhe n prvojn e msimdhnies dhe
krkimit, botimeve dhe paraqitjeve,
granteve dhe bursave, shrbimeve in-
stitucionale, shoqatave profesionale,
akreditimeve, licencave, dekoratave
dhe mimeve.
Sigurohuni q t vendosni informa-
cionin e krkuar, t prshtatshm
dhe t sakt n sektorin e duhur t
CV-s tuaj.
Asnjher mos prfshini foton tuaj,
pagat e mparshme, referencat dhe
arsyet q lat punt e mparshme,
pasi ato bjn prshtypje t keqe te
pundhnsi i ardhshm. Mos har-
roni t korrigjoni dhe t rishikoni
CV-n tuaj pr gabime gramatikore
dhe drejtshkrimore.
Zgjidhni modelin e CVs
sipas puns dhe pozicionit
sht gjithnj e kshillueshme q t
keni shkrime CV-sh t ndryshme pr
punt dhe pozicionet e ndryshme q
do aplikoni.
Kjo pr arsye se nevojat e punsimit
ndryshojn n varsi t tipit t puns
q krkoni. Ju mundeni t shikoni nj
numr t madh shembujsh CV-sh
n internet. Modelet e CV-ve n in-
ternet jan shum t dobishme, pasi
mund t ndihmojn nj aplikues t
krijoj nj CV ekase, q prshtatet
m s miri me krkesat e puns q
ai dshiron.
501 - Monitor 57
4 VRASSIT E INTERVISTS
Q DUHET T SHMANGEN
faqsuesi i burimeve njerzore nuk ka
shprehur interes serioz pr ju. sht e
prshtatshme t pyesni rreth vet pozi-
cionit t puns edhe gjat intervists.
Pr shembull, ju mund t pyesni rreth
personit t fundit q ka pasur kt
pozicion ose pr llojin e mundsive
t zhvillimit profesional, q kompania
ofron pr punonjsit.
Mos u vishni keq
Nj person kishte ln etiketn e la-
vanderis n xhaket dhe tha se donte
t tregonte q ishte nj njeri i pastr.
Nj aplikues kishte veshur uniformn
e par t tij t puns. - Nuk ka rndsi
sa casual mund t duket kandidati pr
pun.
sht shum vshtir pr nj menaxher
punsimi tju vr n dukje faktin q
nuk jeni veshur si duhet. Nuk duhet ta
teproni, por nj veshje shum rastsore
mund t jap prshtypjen se nuk jeni
aq serioz sa duhet n lidhje me pozitn.
Mos jini t pandershm
Pasi u prgzua pr zgjedhjen e studi-
meve t tij, kandidati u prgjigj: M
gzon vlersimi juaj. N fakt, e kam
frekuentuar shum pak.
Pasi arriti pr nj intervist t her-
shme n mngjes, punkrkuesi pyeti
nse mund t prdorte telefonin. Mes
kollitjeve t rreme, ai njoftoi shen e
tij aktual se ishte smur. - Duhet t
keni parasysh se shum menaxher
rekrutimi kryejn kontrolle mbi refer-
encat dhe t shkuarn tuaj, para se tju
ofrojn pun.
tjera. Ju mund t jeni t shklqyer n
prgjigjet e tjera, por do t mjaftonte
nj prgjigje e till, pr t shkatrruar
mundsit tuaja n kt kompani.
Pr t shmangur ndonj prgjigje, pr
t ciln do t pendoheshit m von,
bni nj intervist praktike me nj mik
apo antar t familjes, para ngjarjes
s madhe. Intervistuesi mund tju
vr n dukje momentet kur dukeni
m nervoz se zakonisht. Praktika ju
ndihmon t ndiheni edhe m t liruar
gjat intervists s vrtet.
Mos u fokusoni te nevojat tuaja,
m shum se pundhnsi
Aplikuesi m tha q nuk ishte shum
i interesuar pr pozicionin e puns,
por ai plqente faktin se do t kishte
koh t lir.
Nj person m tha se ne kemi benete
t kndshme pr punonjsit, ka ishte
e mir pr t, pasi vitin tjetr do t
kishte nevoj t largohej shpesh.
sht e kuptueshme se intervista sht
nj mundsi e par pr ju q t msoni
m shum detaje rreth pozicionit t
puns.
Sigurisht q nuk duhet t krkoni rreth
kompensimeve q mund t ofrohen n
t ardhmen, apo benetet, derisa pr-
I
ntervistat e puns jan t suk-
sesshme. T prgatiteni rreth py-
etjeve t puns suaj t mparshme,
aftsit q zotroni dhe si mund t pr-
balloni nj situat t vshtir n pun
sht e mjaftueshme. Ju nuk duhet t
rrezikoni e t bni gabime t lehta, t
cilat mund t shmangen, si t vini me
vones, apo t mos merrni me vete nj
kopje t dyt t rezymes.
Pr vite, Robert Half ka vzhguar dre-
jtuesit e burimeve njerzore dhe pu-
nonjsit, pr t par gafat m t mdha
n intervista q jan dgjuar apo par
ndonjher. M posht jan disa nga
prgjigjet m t paprshtatshme dhe
sugjerimet pr ti shmangur ato...
Mos harroni aftsit e
domosdoshme
Nj person aplikon pr pozicionin
e shrbimeve t shitjeve dhe, kur iu
krkua se far nuk plqen n punn
e tij, ai u prgjigj kontaktet me shum
njerz.
Nj tjetr aplikues, kur u pyet nga dre-
jtuesit e burimeve njerzore se prse
e la punn e mparshme, prgjigjet:
Drejtuesi im ishte nj tmerr. T gjith
drejtuesit jan t till. Nuk ka rndsi
sa mir jeni prgatitur pr pyetjet e
58 Monitor - 501
bota
e makinave
jan dyert e pasme me shin, karakter-
istik q jo shum konkurrente mund
ta ofrojn. Kto dyer jan me komandim
elektrik n versionin m t shtrenjt Dy-
namic Space dhe me aktivizim manual n
versionin e ndrmjetm Smart Space, t
vetmet dy kongurime n t cilat ofrohet
motori 1.6 Diesel. N projektimin e kabi-
ns me 7 vende, vmendja m e madhe e
projektuesve sht prqendruar tek pas-
agjert e rreshtit t mesit, q kan shum
hapsir n dispozicion pr kmbt
dhe kokn, kan shpinore q prkulen
deri n 50, tavolina t palosshme dhe
mbshtetse krahu n do an. Sistemi
i sediljeve Karakuri ofron mundsin
pr t bashkuar dy sediljet e veanta t
rrshqitshme duke prftuar nj vend t
tret n qendr (jo shum komod n t
vrtet), i cili mund t transformohet n
nj tabaka me mbajtse gotash si dhe n
hapsir pr mbajtjen e sendeve q mund
t paloset. Hapsira pr rreshtin e tret
nuk sht e keqe: dy sediljet jan disi t
ngushta, por gjithsesi mbeten n dispozi-
cion nse sht e nevojshme. Megjithat
gjat udhtimeve t gjata sht m mir
nse jeni pes persona. Bagazhi ka nj
kapacitet prej 112 litrash me t gjitha
sediljet e ngritura, 426 litra me rreshtin
e tret t palosur dhe arrin n 857 litra
nse udhtoni vetm dy persona.
P
as prezantimit t gjenerats s
dyt t Mazda5 n versionet me
motor benzine 1.8 litra me 115 kf
dhe 2.0 litra me 150 kf, tashm erdhi
koha edhe pr versionin q pritet t jet
m i krkuari: Mazda5 1.6 Diesel. M i
krkuari sepse sipas prllogaritjeve t
kompanis japoneze, 80% e blersve
t nj monovolumi n tregun evropian
preferon motort me naft. Pra versionet
me benzin shrbyen pr t hapur sipa-
rin, por Mazda5 e vrtet sht kjo, e cila
prdor nj motor m t vogl dhe eent
se motori 2.0 litra i versionit paraardhs
q del n pension.
Kabin Karakuri
Stil mjaft personal dhe i kndshm nga
jasht, hapsir dhe komfort brenda
kabins. Pr arredimin jan prdorur
materiale cilsore q jan bashkuar mir
ndrmjet tyre, ndrkoh q ergonomia e
mir, shikueshmria e madhe, ndriimi i
kabins dhe sasia e madhe e hapsirave
pr ruajtjen e sendeve t ndryshme trans-
metojn nj ndjesi cilsie t prgjithshme
n kabin. Pik e fort e ktij modeli
Konsum i ult dhe knaqsi e madhe n timonin e monovolumit japonez
MOTOR I VOGL PR UDHTIME T MDHA
Mazda5 1.6 Diesel
501 - Monitor 59
Downsizing pr motorin
Pasi u la mnjan motori 2.0 diesel nga
gama e Mazda, motori i ri MZ-CD 1.6 q
prdoret edhe tek Mazda3, prfaqson
nj nga elementet e largimit nga orbita e
Ford: platforma e Mazda5 sht e njjta
q sht prdorur edhe pr Ford C-Max,
po ashtu si edhe motori i ri diesel q
prodhohet n Gjermani n fabrikn e
Ford dhe drgohet n Japoni pr monti-
min prfundimtar. Por pajisjet e ktyre
motorve jan vetm pika e prbashkt,
pasi zhvillimi i dy motorve sht uar
prpara n mnyr t pavarur. Kjo njsi
motorike sht nj turbodiesel me 4
cilindra prej 1.560 cc, common rail me
injeksion direkt dhe bazament alumini,
turbokompresor me gjeometri t ndry-
Mazda 5 1.6 Diesel

Motori 1.560 cc, naft
Motori 4 cilindra, 8 valvula
Traksioni I prparm
Kutia e shpejtsis Manuale 6 raporte
Fuqia max. 115 kf n 3.600 rpm
Momenti motorik 270 Nm n 1.750 rpm
Shpejtsia max. 180 km/h
0-100 km/h 13,7 sekonda
Konsumi mesatar 5,2 l/100 km
Shkarkime CO2 138 g/km
Gjatsia 4,585 metra
Gjersia 1,750 metra
Lartsia 1,615 metra
Pesha 1.415 kg
mimi 17.499 Euro
shueshme dhe ltr kundr blozs. Por
duket se Mazda po punon edhe pr nj
version me 16 valvula me nivel fuqie
m t lart. Performancat e deklaruara
nga Mazda thon se me 115 kf dhe nj
moment motorik prej 270 Nm n 1.750
xhiro, makina arrin 100 km/h pr 13,7
sekonda dhe arrin 180 km/h shpejtsi
maksimale. Konsumi mesatar ndalet n
5,2 l/100 km (6,4 n qytet dhe 4,6 n
ciklin ekstra-urban), ndrsa shkarkimet
e CO2 arrijn 138 g/km.
N rrug
Disa kilometra me Mazda5 Diesel dhe
kupton se kjo sht nj makin mjaft e
kndshme n timon, duke marr para-
sysh se itet pr nj monovolum me 7
vende dhe e lart m se 1 metr e 60.
ADN-ja sportive e Mazda perceptohet
edhe tek kjo familjare, q n krahasim
me simotrn e Ford q ka nj kongurim
m t but, ka nj timon tepr t sakt
dhe nj lev marshi me raporte t shkur-
tra q t jep ndjesi t mira edhe n dre-
jtimin m agresiv. N rrugt me kthesa
t forta Mazda5 shfaq zhvendosje mjaft
t prmbajtura t masave dhe vetm n
situata ekstreme tregon predispozita pr
t rrshqitur, gj q parandalohet nga
ndrhyrja e sistemit ESP. Suspensionet
punojn n mnyr t prkryer n rrugt
me gropa n do shpejtsi. Ndrkoh
sjellja e motorit MZ-CD 1.6 sht mbi
do pritshmri. Pavarsisht se ka nj cil-
indrat t vogl, motori e shtyn makinn
me nj lehtsi mahnitse dhe rezulton
i shklqyer edhe n rrugt e tatpjeta.
Mazda5 me motorin 1.6 rezulton e mir
edhe n autostrad, ku vrehet izolimi i
mir akustik dhe mungesa e fshfritjeve
edhe n shpejtsi t larta.
60 Monitor - 501
Tendenc
Sfid
PES VENDE PR TU VIZITUAR N

okollata ka br q jeta e njeriut t shijoj m shum q

n kohn e Aztekve, t cilt e konsideronin ushqimin
e zotave. Q ather kan kaluar shekuj dhe shija e
okollats sa vjen e bhet m popullore. Pasi t keni vizituar
muzet m t mir t okollats n bot, duhet t vizitoni pes
kryeqytetet m t rndsishme t okollats.
La Villajoyosa - Spanj

Fjal pr fjal, e prkthyer si qyteti i lumtur, La Villajoyosa
njihet gjithashtu si qyteti i okollats, pr shkak t historis
s gjat t prodhimit t saj, q daton q nga shekulli i 18.
La Villajoyosa e lidhi emrin e saj me okollatn kur lloi t
importonte kakao nga
Ekuadori dhe Venezuela

Ditve t sotshme, La Villajoyosa sht e famshme si shtpia
e Valor, nj prej rmave m popullore t okollats n t
gjith Europn. Si adhurues t okollats, ju rekomandojm
t provoni disa Churros (nj specialitet vendas) q zhytet n
okollat t nxeht para se t hahet.
Tain LHermitage

Shtpi e fabriks s okollats Valrhona dhe shkolls Ecole
du Grand Chocolat, qyteti i vogl i Tain LHermitage sht
vendi q duhet t vizitoni n Franc, nse jeni t varur nga
okollatat m t mira. okollatiert m t talentuar vijn n
kt shkoll t famshme pr t msuar sekretet e prgatitjes
s okollats nga ekspertt m t mir. Sa pr t krijuar nj
ide se kuptim ka ky vend pr okollatiert, ju informojm
se studentt paguajn me knaqsi mbi $ 1,000 vetm pr tri
dit trajnimi.
Por nuk ju duhet t jeni okollatier pr t vlersuar Train
LHermitage, ju duhet vetm t plqeni vern dhe okollatn.
Guidat turistike n fabrikn e okollats Valrhona do tju
demonstrojn disa nga specialitetet m t jashtzakonshme
t okollats q mund t keni shijuar ndonjher.
San Francisko

Qyteti i San Franciskos duhet t konsiderohet prfundimisht
si nj nga kryeqytetet udhheqse t bots pr sa i prket
okollats. Shtpi e Ghirardelli, prodhuesit t vazhdueshm
operativ t okollats pr kohn m t gjat n Amerik dhe
nj nga pak prodhuesit me cikl t plot prodhimi, duke l-
luar q nga kultivimi i kakaos deri tek produkti i prfunduar.
Por San Francisko sht edhe shtpi e prodhuesve t tjer
501 - Monitor 61
NGA ADHURUESIT E OKOLLATS
legjendar t okollats si Scharffen Berger, i cili ofron guida
falas dhe qeras t ftuarit gjasht her n dit. Nse gjendeni
ndonjher n Zonn e Gjirit, mos humbisni rastin t msoni
rreth historis s okollats n San Francisko, ndrsa shijoni
okollatat m t shijshme q prodhohen aty.
Belgjika

Megjithse u munduam, nuk mundm t gjenim nj qendr
t vetme okollate n t gjith Belgjikn. N nj vend me 12
fabrika okollate, 16 muze okollate dhe mbi 2,100 dyqane
okollate, sht e vshtir t gjendet nj qytet ose fshat q t
mos ket rmn e saj t okollatave t shijshme.
Firmat e famshme belge t okollats si Godiva, Guylian ose
Leonidas vlersohen n mbar botn pr okollatat e shijshme
dhe t ambalazhuara bukur. Me nj prodhim prej mbi 172,000
tonsh okollat n vit, adhuruesit e okollats nuk duhet t
humbasin rastin t vizitojn Belgjikn.
Zyrih - Zvicr

Nuk mund ta mbyllim udhtimin ton pa prmendur Zvicrn,
vendin me shkalln m t lart t konsumit t okollats n
bot (11.6 kg pr person n vit). Dhe Zyrihu, qyteti m i madh i
Zvicrs, sht shtpi e triumviratit t okollats Lindt-Teuscher-
Sprungli. Ka shum mbltore dhe dyqane okollatash ku mund
t provoni okollatat m t shijshme zvicerane, por Sprungli
Conserie, nj prej dyqaneve m t mdha t okollatave n
qytet ka reputacionin e parajss s okollats.
62 Monitor - 501
Tendenc
Sfid
P
r mijra vjet, okollata ka qen
zotrimi i veant i Ameriks
Qendrore dhe kulturave indigjene
si Maja, Aztekt dhe Olmekt. sht e
pabesueshme t mendosh sa larg ka
shkuar kakaoja e nderuar.
Deri relativisht von n fakt deri
n shekullin e 16 okollata ka qen
pothuajse e panjohur n Europ. Dhe
sigurisht, n ditt e sotshme, pjesa m
e madhe e okollats vjen te ne nga
plantacionet e kakaos q rriten n Af-
rikn Perndimore nj trashgimi e
kolonializmit dhe tregtis s skllevrve
t Atlantikut. Shikoni shtat destina-
cione n Europ q e lartsojn okol-
latn n art t vrtet
Zyrih
okollata zvicerane sht sinonim i
ktij vendi, i cili konsumon m shum
okollat se do vend tjetr n bot pr
frym. Marka m e famshme zvicerane
e okollats zvicerane sht Lindt &
Sprngli AG. Fabrika e ksaj kom-
panie ndodhet n Kilchberg, komun
e Zyrihut, si dhe sht nj atraksion i
madh turistik. Nj guid e prcipt e
helmetave Kantone zbulon nj trsi
t mahnitshme dyqanesh okollatash.
Brukseli
okollatiert belg kan hapur rrugn
e teknikave t reja n vitet 1800, duke
e uar okollatn n lartsi t reja. Ky
vend ka mjaft destinacione pr tu par,
q nga Brugge deri tek Antuerp, nga
Lige deri tek Ghent dhe t gjitha kto
pika shpalosin shumllojshmri dyqa-
nesh t drejtuara nga biznese familjare
prej kohsh. Megjithat, pse t mos l-
lojm n Bruksel? Kryeqyteti i shquar
i Brukselit pluskon nga okollatiert
q shfaqin aftsi t mahnitshme me
copzat, pudrat dhe kokrrat e okol-
lats. Nuk duhet t shkoni larg s fam-
shmes GrandPlace (Vend i Trashgi-
mis Botrore nga UNESCO) pr t
okollata. Nj nga okollatiert m t
famshm sht Christian Constant, i
cili ka tuar Medaljen Europiane Grand
Prix t okollats n vitin 2001. Dyqani
Constants n rrugn 6, pran disa prej
hoteleve m t mira n Paris, sht
vendi ideal pr tu vetknaqur pas nj
shtitjeje n Jardin du Luxembourg.

Broc
Fabrika e okollats Mai-
son Cailler n Broc t
Zvicrs tani pron e
Nestl sht nj prvoj
e vrtet virtuale e fab-
riks s okollats. Guida
45-minutshe prfshin
msime rreth historis s
okollats, teknikave t
prodhimit dhe sigurisht
mostrave me shumic t
okollatave q mund t
provoni.

Colonj
Imhoff-Schokoladenmuse-
um (Muzeu i okollats
Imhoff) sht nj atrak-
sion popullor n qytetin
e bukur t Colonjs. Zhy-
tuni n 3,000 vjet histori t
okollats, shikoni metoda
moderne t prodhimit t
saj tek aplikohen para
jush, si dhe shijoni pak
nga shatrvani i lart prej
tre metrash prej okollate,
nj rekord botror.

Norma
Italia sht nj tjetr destinacion kulinar
plot pasion pr okollatn. Pr nj ud-
htim zbavits jasht Roms, drejtohuni
drejt komuns s vogl Norma, 50 ki-
lometra n jugperndim t kryeqytetit.
Ktu, Museo del Cioccolato Antica
Norba operon nj fabrik dhe muze t
klasit t par. Ngopuni me disa mostra
t shijshme okollate dhe pastaj bni
nj shtitje n parkun e mahnitshm
Giardino di Ninfa aty pran.
7 DESTINACIONE OKOLLATASH
T SHIJSHME N EUROP
gjetur shumllojshmri t famshme e
t shijshme produktesh prej okollate.
Londra
Mendoni Angli dhe okollat dhe do
tju vij menjher ndrmend Cadbury.
Ndrsa anglezt lakmojn konfeksio-
net super t mbla si Creme Egg dhe
Crunchie, rendja e madhe e ktij vendi
drejt bots kulinare ka sjell me vete nj
shije pr okollata t bra vet gjithash-
tu. Shoqata e okollats n Londr sht
parajs e vrtet pr puritant. Qendra
luksoze e furnizimit Victoria n Rrugn
Elizabeth prodhon disa nga okollatat
m t mira n qytet.
Nj qendr e famshme tregtare n
Knightsbridge ofron gjithashtu disa
lloje t shijshme okollatash. Harrods
gjithashtu sht prfundimisht nj
vend i mrekullueshm pr t gjith
adhuruesit e okollats n Londr. o-
kollatier t tjer fenomenal n qytet
prfshijn Harry London Chocolates,
nj institut i nderuar, dhe LArtisan du
Chocolat.
Paris
Si nj vend i shquar kulinar, Parisi
ka stil t dukshm kur vjen fjala te
501 - Monitor 63
K
a shum ushqime t mira dhe t kqija npr bot.
Por ka edhe ushqime t uditshme dhe t pazakonta
gjithashtu. Gatime kaq t pazakonta, n ngjyr aq t
uditshme dhe t gatuara me mishin e kafshve aq t udit-
shme, saq do t pyesni veten se si munden njerzit t han
gjra kaq t ndryshme nga pjesa tjetr e bots? Kujt mund ti
ket shkuar mendja ta gatuaj at? Nse dshironi t provoni
dika unike, ekzotike dhe t uditshme, ju rekomandojm
pes gatimet e mposhtme...
Haggis
Haggis sht nj gatim tradicional i Skocis. Ka shum receta,
por pjesa m e madhe e tyre prmbajn t brendshme deleje
(zemra, mli dhe mushkri) qep, trshr, erza dhe krip.
Pasi t przihen bashk, gjella futet n plncin e deles dhe
gatuhet pr tri or. E shijshme!

Djath me krimba
Ky djath nga Sardenja e Italis njihet n kt zon si Casu
marzu. sht i famshm pr larvat e mizave q gjenden n
t. Djathi tejkalon fermentimin normal dhe shkon gati n
dekompozim, si rezultat i veprimit digjestiv t larvave. In-
sektet futen n djath pikrisht pr kt proces. Disa njerz i
heqin larvat gjat ngrnies, ndrsa t tjer e shijojn djathin
bashk me to.

Supa e foles s zogut
Kjo sup konsiderohet nj delikates n Kin. Prgatitet duke
prdorur folet e gjetura npr shpella, t cilat prmbajn
pshtym zogjsh q i jep cilsin dhe vitaminat e duhura.
Folet jan t pasura n vitamina q besohet se ndihmojn
tretjen, nivelet e nxitjes seksuale, lehtsojn astmn, rrisin
prqendrimin dhe nxisin sistemin imunitar. Kjo sup sht
zgjidhja e vrtet shndetsore. Kush e dinte se pshtyma e
zogjve mund t ishte kaq e shndetshme?
Vez mijra vjeare
Vezt mijvjeare jan nj tjetr
specialitet kinez q prgatitet duke
ruajtur vez patash n nj przierje
argjile, hiri, kripe dhe kashte orizi
nga disa jav deri n disa muaj. Pasi
t prfundoj ky proces, e verdha e
vezs kthehet n nj substanc n
ngjyr jeshile t errt, me nj arom
t fort amoniaku dhe squfuri, ndr-
sa e bardha e saj kthehet n ngjyr kafe t errt n form xheli.
Muktuk
Muktuk sht nj ushqim tradicional eskimez, q prbhet
nga lkura dhe dhjami i balens. Zakonisht prgatitet nga
dhjami dhe lkura e balens Bouhed dhe hahet e gjall.
Megjithat, ndonjher prehet n copa, lyhet me thrrime
buke dhe frgohet si kotolet ose marinohet. Ligjet e ruajtjes
s kafshve e kuzojn numrin e balenave q mund t kapen
do vit, por kjo nuk do t thot se ky ushqim sht i shtrenjt.
Mund t gjendet n t gjith Alaskn dhe sht ushqim pr
aventuriert e vrtet.
GATIME T UDITSHME NPR BOT
64 Monitor - 501
tekno
Informacion
SAMSUNG
GALAXY ACE
S
eria Galaxy i dedikohet t gjith atyre q dshi-
rojn t ken n xhep nj celular t kompletuar,
t gjenerats s fundit. Modeli q prezantohet
sht m i vogli i seris (peshon 113 gram) dhe
sht m pak i kushtueshm. Sa i prket karakter-
istikave teknike, dallohet pr ekranin e gjer 3.5
polsh. N pjesn e poshtme t tij jan dy butona
t but. Njri sht zik dhe njihet si Home
(shtpia). N aparat sht i prfshir edhe nj me-
kanizm mbrojts q bllokon celularin kur afrohet
shum pran veshit. N ann e majt ndodhet
nj buton q shrben pr rregullimin e volumit,
ndrsa n ann e djatht sht butoni i zhbllo-
kimit t celularit dhe vendi pr futjen e karts s
zgjerimit t memories Micro SD.
N pjesn e siprme t celularit do t gjeni
folen pr vendosjen e kufjeve dhe USB-n pr
karikimin e bateris.
Samsung Galaxy Ace ka procesor Qualcomm
800 MHz, q mjafton pr aplikimet m krye-
sore. Celulari ka kamer 5 megapiksel me
esh led e autofokus. N t nuk mungon
edhe sistemi GPS me cilsi t mir shr-
bimi. Ka m shum se 150,000 aplikime,
ndrkoh q mund t shkarkoni m shum
nga Market Android. Sistemi operativ sht
Android versioni 2.2Froyo. Nuk i mungon
pothuajse asgj. Do t gjeni edhe ndrlid-
hjen Wi e Bluetooth.
SPECI FI KAT KRYESORE:
T mirat: Ka m shum
se 150,000 aplikime dhe
bateria duron gjat
T kqijat: sht i ngjashm
me iPhone
T prgjithshme: Modeli
q prezantohet sht m i
vogli i seris dhe sht
m pak i kushtueshm
mimi: 250 euro
tyre q dshi-
t kompletuar,
prezantohet
am) dhe
t karakter-
gjer 3.5
dy butona
Home
dhe nj me-
kur afrohet
dodhet
volumit,
zhbllo-
karts s
eni
-n pr
omm
krye-
me
n
-
e,
um
sht
on
d-
501 - Monitor 65
LG prezantoi smartphone pr t cilin disa her n
publik jan br publike detaje mbi specikat e tij.
Bhet fjal pr pajisjen DoublePlay me dy ekrane.
Pajisja bazohet n Android 2.3 dhe e ka tastiern
harduerike Qwerty t ndar. Ekrani dytsor me di-
agonalen 2 in shrben pr aktivizimin e shpejt t
aplikacioneve dhe ndryshimin e tyre. Ekrani kryesor
ka diagonalen 3.5 in, procesori sht Snapdron n
nj gigaherz dhe kamera e pasme 5 megapiksel me
mundsi incizimi videosh n 720p.
Celulari pritet q llimisht t jet n ofertn e op-
eratorit amerikan T-Mobile dhe do t dal n treg n
muajin nntor.
MOTOROLA
PREZANTON ATRIX 2
SONY ERICSSON, JO M TELEFONA T ZAKONSHM
Modeli i ri i Motorola, telefoni i menur mobil Motorola
Atrix 2, ka zbarkuar n operatorin mobil amerikan
AT&T dhe kushton 100 dollar, pas nnshkrimit t nj
kontrate dyvjeare me operatorin.
Motorola Atrix 2 ka nj ekran t ndjeshm n prekje me
4.3 in, n teknologjin HD multitouch, me rezolucion
540 x 960 piksel.
Pr m shum, Motorola Atrix 2 ka edhe procesorin e
fuqishm me dy brthama n 1 GHz, 8 GB memorie t
brendshme, si dhe portn pr mikro SD kartel, e cila
mund t rris memorien e telefonit deri n 32GB.
Specika t tjera t ktij modeli prfshijn edhe ka-
mern me 8 megapiksel, e cila mund t incizoj video
n 1080p, ndrsa Motorola Atrix 2 sht i pajisur me
Android 2.3 Gingerbread.
Drejtori i Sony Ericsson Bert Nordberg paralajmroi
fokusimin m t madh t kompanis n telefonat e
menur q prej llimit t vitit t ardhshm.
Ai tha se Sony Ericsson nga viti 2012 do t prodhoj
kryesisht smartphone dhe do t ndrpres prodhimin e
telefonave t zakonshm (t thjesht, jo-smartphone) pr
segmentin e poshtm t tregut.
T ardhurat nga shitjet e telefonave t menur n shitjet
e kompanis prbjn rreth 80 pr qind, e deri tani Sony
Ericsson ka shitur 22 milion pajisje Xperia me sistemin
operativ Android. Kompania pjesn m t madhe t pa-
jisjeve do ta bazoj pikrisht n Android. Sony Ericsson
n 3-mujorin e dyt t vitit realizoi nj xhiro prej 1.6
miliardsh, ndrkoh q timet arritn n 31 milion euro.
Sipas t dhnave, shitjet jan rritur 33 pr qind krahasuar
me nj vit m par.
LG PREZANTON
DOUBLEPLAY
Mode
Atrix
AT&T
kont
Mot
4.3
540
Pr
fuq
br
m
Sp
m
n
n
.
p-
g n
g
BURIMI: PROGRAMI PR RRITJEN E KONKURRUESHMRIS N BUJQSI, AAC
66 Monitor - 501
mimet e prodhimeve bujqsore filluan t rriten m
dukshm n muajin tetor. Sipas t dhnave t programit
t USAID pr Rritjen e Konkurrueshmris n Bujqsi
AAC, javn e kaluar n tregjet e shumics pati rnie
t leht t mimit t lulelakrs, ndrsa u rrit mimi i
trangullit, domates, karots e specit, krahasuar me nj
muaj m par. Krahasuar me nj vit m par, nj pjes e
produkteve rezulton t shiten n tregun e shumics me
mime m t larta, por nuk mungojn prodhimet, mi-
met e t cilave jan edhe m t ulta se nj vit m par.
Me ardhjen e vjeshts, pritej q mimet e perimeve n
vend t fillojn t rriten.
Sipas t dhnave t AAC, mimi i domates ishte 27% m
i lart se nj muaj m par dhe n tregun e shumics u
tregtua kundrejt 42 lekve/kg.
Rritje prej 14% psoi mimi i trangullit krahasuar me
nj muaj m par. Javs s kaluar, nj kilogram trangull
tregtohej n tregjet e shumics kundrejt nj mimi me-
satar 40 lek/kg. Krahasuar me nj vit m par, mimi ka
psuar ulje me 10 lek.
Gjat ktij muaji, karota psoi rritje mimi. N tregun e
shumics shitej 53 lek/kg, 13% m shum se nj muaj
m par. Krahasuar me nj vit m par, n kt periudh
karota tregtohet 50% m shtrenjt. Sipas t dhnave t
tregut t shumics, n tetor 2010 ajo kushtonte 37 lek/
kg.
Rritje t ndjeshme t mimit psoi speci. Nj kilogram
prodhim vendi kushtonte 35 lek ose 34% m shum se
n muajin shtator. Krahasuar me nj vit m par, mimi
mesatar i specit paraqitet n nivele t njjta. N t
njjtn periudh t vitit t kaluar kushtonte 35 lek/kg.
Lulelakra sht produkti q psoi ulje t leht mimi kra-
hasuar me nj muaj m par. Sipas t dhnave t AAC,
javs s kaluar ajo tregtohej me 130 lek/kg. Po ta kraha-
sojm me tregun e nj viti m par, mimi i saj ra 2%.
Statistika
Ecuria e mimit t disa prodhimeve bujqsore