Professional Documents
Culture Documents
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOfrSwfwrf;
Z,wk oAr*FvH
yPmr&wk
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
2
ed'gef;/ /
1/
jynfaxmifpq
k &dk ,
S v
f pforwjrefrmEdik if aH wmfu?dk &ckid jf ynfe,ftwGi;f yg0ifaom? rif;jym; NrKd Ue,fonf
,cktcgrS ay:xGef;vmaom NrdKUe,fr[kwfyJ vGefcJhaomESpfaygif; (100)ausmfu &ckdifjynfe,fukd t*FvdyfwkdY
BuD ; pk d ; pOf u cG J a 0owf r S w f w nf a xmif a y;cJ h a om Nrd K Ue,f w pf c k jzpf \ / ,if ; od k Y t*F v d y f t pk d ; &u
a'otajcxtaet& rif ; jym;Nrd K Uuk d wnf a xmif Nrd K Ue,f t jzpf owf r S w f a y;cJ h a omf v nf ;
NrdKUe,fa'oonfum;? a&S;ya0OPD bDpD 6000cefYavmufu &ckdif "n0wDjynfBuD;xGef;um;vmpOfuyif?
ay:xGe;f pnfum;vmcJo
h nfrpS ,aeYwidk af tmifyif jzpfavonf/ xkrQ t"Ge&Yf n
S pf mG pnfum;xGezf;opfvmcJh
aom rif;jym;NrdKUe,fa'o\ jzpfpOfukd a&;om;jyKpk&onfrSm vG,fulvSonf r[kwfaomfvnf; NrdKUe,fjynfolY
aumifpDonf ynm&Sifrsm;ESifh Xmeqkdif&mtBuD;tuJwkdYukd aygif;pnf;? orkdif;jyKpka&;tzGJYukd zGJUpnf;um
tm;oGefcGefpkduf? BuD;Muyfaqmif&Gufojzihf rif;jym;NrdKUe,fjzpfpOfrSwfwrf; ay:xGe;fvmcJhayownf;/
wnfae&mESit
fh us,t
f 0ef;
2/
rif;jym;NrdKUe,fonf ajrmufvwDwG'f 20H 5J 30J J rS 20H 55J 10J J xd &Snfvsm;NyD;? ta&SUavmif *sDwG'f
93H 64J 43J JrS 93H 20J txd us,f0ef;ygonf/ NrdKU\wnfae&mrSm ajrmufvwDwG'f 20H 23J 30JJ J rsOf; ESihf
ta&SUavmif*sDwG'f 93H 27J 16 JJrsOf;wkdY jzwfoef;oGm;onfh ae&mwGif wnf&Sdygonf/ obm0taetxm;rSm
av;NrdKUjrpf\jrpf0 vusfmbufurf;wGif wnf&Sdygonf/ rif;jym;NrdKUe,f e,fedrdwfESifh qufpyfvQuf&Sdaom
NrdKUrsm;rSm taemufbuf aygufawmNrdKUe,f? awmifbufajrykHNrdKUe,f? ajrmufbuf ajrmufOD;NrdKUe,fESihf
ta&SUbuf apwkw& mNrKd Ue,fwEYkd iS fh qufpyfvsu&f ydS gonf/ rif;jym;NrKd Ue,fonf ajrmufraS wmifoYdk 41.50rkid f
cefY &Snfvsm;NyD;? ta&SUrStaemufokdY 32.25rkdifcefY &Snfvsm;ygonf/ pkpkaygif;tus,ft0ef; {&d,mrSm
(1338.46)pwk&ef;rkdif us,f0ef;ygonf/ rif;jym;NrdKUe,fonf av;NrdKUjrpf0ay:wGif wnf&SdNyD; tedrfhqkH;tykdif;
rSm yifv,fa&rsufESmjyifrS tjrifhay (50)txufwGif &SdMuonf/ rif;jym;NrdKUe,fonf &efukefNrdKUrS
taemufajrmuft&yfwGif wnf&SdNyD; a&aMumif;c&D;tm;jzihf rkdif (480)cefY uGma0;ygonf/
(u) awmifrsm;
NrdKUe,f\ta&SUykdif;wGif &ckdifkd;rrS jzmxGufvmaom awmifpG,fawmifwef;rsm;jzihf jynfhMuyfvsuf&Sd
NyD; NrdKUe,f\tv,fykdif;wGif usdef;awmifwef;ESihf awmifykdif;wGif Muyfpifawmifwef;? auovmawmifwef;wdkY
wnf&SdMuonf/
(c) jrpfacsmif;rsm;
av;NrdKUjrpfonf rif;jym;NrdKUe,f\ ajrmufbufcsif;jynfe,frS jrpfzsm;cHum rif;jym;NrdKUe,fukd jzwfoef;
pD;qif;vsuf b*Fvm;yifv,fxo
J Ydk pD;0ifon
G m;ygonf/ ta&SUajrmufbufrS pD;qif;vmMuaom yef;ajrmif;Bu;D
acsmif;ESifh zko
H macsmif;wko
Yd nf 'kBH u;D ewfarmftidk w
f iG f ylaygif;Ny;D pD;qif;vmMuaom xkjd rpfwo
Ydk nf av;NrKd UjrpfEiS fh
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
(*) tkdifrsm;
tif;tkdifrsm;tjzpf rsm;pGm&Sdonf/ yef;ajrmif;teD;wGif o&uftif;ESifh *efYa*:tif;? e*&mtkyfpk
apyw&mtif;ESihf 0'wftkdif? ukvm;rawmifteD; [efcsdyftif;? t0&Gmtkyfpk ajymifa&Stif;ESifh om,mukef;
aus;&Gmtkypf t
k if;rsm;ESifh ptif;&Gma[mif;aus;&GmtMum;&Sd ptif;tif;wko
Yd nf emrnfausmt
f if;rsm; jzpfonf/
NrdKUe,ftwGif; tif;tkdifrsm;\ pkpkaygif;{&d,m(17255){ucefY&Sdonf/
&moDOwk
4/
rif;jym;NrdKUe,fonf ta&SUzufESihfajrmufbufwGif awmifwef;rsm;&SdNyD; taemufbufESihfawmifbuf
wGif awmifwef;rsm; r&Sdoavmufjzpfonf/ awmifbufrS 0ifa&mufwkdufckdufonfh avaEG;onf rif;jym;NrdKUokdY
0ifa&mufwu
dk cf u
dk Ef idk o
f nfudk awGU&Ny;D Owktvku
d af jymif;vJwu
dk cf u
dk af om rkwo
f ek af vrsm;ukv
d nf; &&So
d jzihf
tylykdif; rkwfokef&moDOwkrsKd; &&Sdonf/ wESpfvkH; rkd;a&csdef(100)vufrtxuf &&Sdonf/ ysrf;rQrkd;a&csdef
(145)vufrcefY &&Sdonf/ rif;jym;NrdKUe,ftwGif; rkd;a&csdefwkdif;wmEkdif&ef rkd;a&csdefwdkif;wmpcef;cGJ (3)ck&Sdonf/
arv 'kwd,ywfrS pufwifbmv 'kwd,ywftwGif; rdk;&GmoGef;onf/ rkd;&GmoGef;rItajctaerSm atmufyg
twkdif;jzpfonf/
pOf
ck ES p f
1970
142
170.49
1971
116
133.03
1972
108
75.91
1973
128
70.32
1974
128
55.6
1975
135
55.99
rS wf c suf
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
pOf
ck E S p f
1976
92
54.52
1967
108
77.13
1978
121
150.67
10
1979
79
100.79
11
1980
126
155.68
12
1981
105
130.86
13
1982
64
121.07
rS wf c suf
15-8-82
obm0aygufyifrsm;
5/
rif;jym;NrdKUe,fwGif opfawmBudK;0kdif;ESifh BudK;0kdif;jyifywGif aygufa&mufaom opfyifrsm;rSm ysOf;uwkd;?
ukvm;rD;aoG;? carmif;? oajy? zufoef;? zuf0ef;? eoH? Muufkd;? bef;aAG;? rsufikdvdef? awmifbdef;? a*G;?
'D;'l;? vufyH? a&Smjym? b*H? awmifo&uf? awmifykavG? Zif>yef;? &if;rm? opfcg;? unif? pmoli,fOD;
tp&Sdaom tyifrsm;aygufa&mufonf/
obm0aygufyif a&iHykdif;wGif &Sdaomtyifrsm;rSm jyL;? vrkHY? yifv,fZD;? jym? a&pdkY? yeef;? w*kdif
anmifawmuf? a&tkef;? usD;uef;? tp&Sdaomtyifrsm; aygufa&mufonf/
wd&pd m efrsm;
6/
awmwGif;ow0grsm;jzpfonfh qif? ajymif? pkdif? *sD? '&,f? awmacG;? awm0uf? 0uf0H? usm;opf?
arsmuf? awmMuuf? &pf? oHajca>rrsm;ukd awGU&Sd&onf/ BuHh BuHHholawmf? a'gif;rif; awmEGm; awmqdwf?
vl0HESihf a&jrif;rsm;ukdvnf; tcsKdUae&mrsm;wGif awGU&wwfonf/ jrpfacsmif;rsm;wGif rD;ausmif;? zGwf? vykdif
iref;ESihf tjcm;a&ow0grsm;ukd awGU&onf/
vlOD;a&
7/ (u)rif;jym;NrdKUe,f\ vlOD;a&tajctae
1973
1974
1978
1982
ckESpf
(oef;acgifpm&if;)
107950 - OD;
ckESpf
('kwd,tBudrfa&G;cs,fwifajrmufyGJ) 107971 - OD;
ckESpf
(wwd,tBudrfa&G;cs,fwifajrmufyGJ) 110890 - OD;
ckESpf
(vl0ifrIESifh jynfolYtiftm;OD;pD;Xme) 117911 - OD;
rif;jym;NrdKUe,f vlOD;a& pkpkaygif;teuf (14348)rSm NrdKUaevlOD;a&jzpfNyD; (103563)rSm aus;vufae
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
vlO;D a&jzpfonf/ okjYd zpf NrKd UaevlO;D a&rSm vlO;D a&pkpak ygif;\ (12.17)&mckid Ef eI ;f jzpfNy;FD ? aus;vufaevlO;D a&
rSm (87.83)&mckdifEIef;jzpfonf/
(c) ukd;uG,fonhfbmom
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; aexkdifMuonhfvlrsKd;rsm;onf Ak'bmom? tpvrfbmom? c&pf,mefbmom?
[dELbmomESifh ewfwdkYukd udk;uG,fMuonf/ udk;uG,frIt&? &[ef;? omraP? oDv&SifESihf ukd;uG,folOD;a&rSm
atmufygtwkdif;jzpfonf/
pOf
taMumif ;t&m
&[ef ;
Ak'bmom
259
288
39
101144
tpvrf(AvD)
43
10878
c&pf,efbmom
606
[dEL
16
ewf
5383
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
rif;jym;a0g[m& t"dyg,fzGifhqdkcsuf
rif;jym;[laom a0g[m&wGif rif; + jym;[laom pum;vkH;ESpfvkH;yg&Sdonf/ rif; = &Sifbk&if/ jym;=
awm (jrefrma0g[m&tbd"mef)? &ckdifwkdYurl jym;ukd awm[krzGihfbJ jym;awm? jym;ajr[l cGJjcm;owfrSwf
ac:a0:cJhMuonf/ xkdYaMumihf jym;[laom a0g[m&rSm jym;jym;0yfaeaom ae&mwpfckckyif qkd&ayrnf/
qkv
d o
dk nfrmS jzm;a&(pDa&)wufvmvQif jym;ajronfvnf;aumif;? jym;awmonfvnf;aumif;? 'Daezk;H vTr;f jcif;
cH&NyD; 'Da&atmufwGif jym;jym;0yfae&onfukd tpGJjyK xkdae&mrsKd;ukd jym;[kwpfvkH;wnf; ac:jcif;jzpfonf?
,if;aMumifh jym;rSm 'Da&a&mufaom okdYr[kwf a&a&mufajr[k ac:qkdjcif;jzpfonf/ ,if;awmukd 'Da&rwuf
Edkifatmif wmwrHqnfxm;aomajrukdvnf; jym;[kyifqkdMuayonf/ rif;jym;[laom a0g[m&rSm bk&if\
]jym;ajr}
]jym;ajr}(0g) ]&Sifbk&ifu qnffzkdYay;aom}]jym;ajr}(0g) bk&ifhjym;(0g) ]rif;jym;}[l ac:qkdvmcJhjcif;jzpf
ayonf /
,if;wGifv,fvkyfolrsm;ukd csxm; vkyfukdifaponf/ ,if;tpkukdvnf; jym;tpk[k ac:wGifayonf/
,if;rSjzwfpD;aomacsmif;ukdvnf; rif;jym;[l ac:wGifayonf/ &ckdif&mZ0ifwGif ]rif;jym;} ]uif;pm;}
pm;}[lyif
rSwfwrf;wifxm;cJhjcif;rsm; &Sdonfukd awGU&ayonf/
rif;jym;NrKd Uwnfaxmifjcif;
uG,fvGefolaq;q&mBuD; OD;armif<uif;xHrS &&SdaomaywkdrSwfwrf;t&? rif;jym;NrdKUukd jrefrmou&mZf
(1229-ck waygif;vjynfhausmf- 1&uf)c&mZfou&mZf 1867-ckESpf)wGif wnfaxmifonf[k awGU&Sd&ygonf/
xkpd Ofu ppfawGta&;ykid f rpwma&mbwfqifonf ppfawGNrKd UwGif k;H pku
d v
f su&f o
dS nf/ rif;jym;NrKd Uukd ,ckae&m
wGif &yfuGufBuD; (4)uGufcGJ wnfaxmifcJhygonf/ ,if;&yfuGufrsm;rSm (1) bmcH&yfuGuf? (2) aps;a[mif;
ykdif;&yfuGuf (3) tv,fykdif;&yfuGuf? (4) atmuf&Gmykdif;&yfuGufwkdYjzpfonf/ NrdKUukd taemufbuf
usdef;awmifwef; ta&SUbuf rif;jym;acsmif;pyfMum;wGif wnfxm;onf/
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
ukd;uG,fonfht,l0g'
rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f aexkid Mf uonfh &ckid v
f rl sK;d rsm;onf ax&0g'rS qif;oufvmonfh Ak'b
momukd
uk;d uG,Mf uonf/ csi;f vlrsK;d rsm;onf c&pf,efbmomukd uk;d uG,Mf uonf/ if;c&pf,efrsm;rSm krd efuufovpf
t,l0g'rsm; jzpfMuonf/ [dELt,l0g'ESihf ewft,l0g'ukd vufcHukd;uG,foltcsKdUukdvnf; awGU&Sd&onf/
NAdwdoQacwftajctae
tkycf sKyfrI
&ckid u
f dk t*Fvyd w
f o
Ydk rd ;f Ny;D 1834 ckEpS t
f xd ppfwaumif;rS tkycf sKyo
f nfph epfrmS &Gmacgif;? acsmif;tky?f
uRef;tkyf? NrdKU0ef? ckdif0eftqifhqifh tkyfcsKyfonfhpepfjzpfonf/ a';0ef;atmifausmf&SD wynhf NrdKUolBuD;
atmifausmfZHESifh NrdKUolBuD; icspfpH(cspfpHa0)wkdYonf t*FvdyfxH 0ifa&muftrIxrf;cJhonf/
at'D 1869 ckESpfwGif rif;jym;NrdKUukd t*Fvdyfrsm; NrdKUopfjyefvnfwnfaqmufNyD;aemuf 'kwd,ajrmuf
NrdKU0efrSm csif;ysH\jrpfawmfol OD;yef;vSjzpfonf/ at'D 18&mpkwGif t*FvdyfwkdYonf wmacgif;? uRef;tkyf?
NrdKU0efpepfukd zsufodrf;NyD; &GmolBuD;? NrdKUykdif? e,fykdifpepfokdY ajymif;vJtkyfcsKyfcJhonf/
vlaerIpepf
NrKd Ue,ftwGi;f vlraI &;tajctaerSm rsm;pGmedru
hf saeonf/ pD;yGm;a&;zlvrHk I r&Sad om NrKd Ue,fvx
l o
k nf
rdrdwkdY0rf;a&;ukdom vkyfukdifaeMu& uav;oli,frsm; ynmoifMum;Ekdifjcif; r&SdcJhay/ vli,fwkdYrSmvnf;
tvkyfvufrJhb0jzihf avvGifhcJhMu&onf/
pD;yGm;a&;b0
t*Fvdyf ukdvkdeDacwf tkyfcsKyfa&; wnfwHhvmaomtcg t*FvdyfwkdYonf tdEd,rS ukvm;vlrsKd;rsm;ukd
ac:,lNyD; ajr,mrsm;ukd pepfwus wkdif;wm ajrykHMurf;rsm;ukd jyKvkyfcJhonf/ ajrtrsKd;tpm;ESihf twef;tpm;
ukdvnf; cGJjcm;owfrSwfay;onf/ xkdpOfu rif;jym;NrdKUe,fwGif &ckifvlrsKd;"e&Sifrsm;ESifh ukvm;vlrsKd; "e&Sifrsm;
u ajr,mrsm;ukd ykdifqkdifMuonf/ ukd,fykdifv,f&Sdol enf;yg;cJhonf/ ajriSm;tvkyform; tqifh&SdcJhonf/
v,fxGef,ufpkdufysKd;rIrsm;tjyif aEG&moDwGif ikyf? c&rf;? ocGm;? z&J? bl;? zkH? MuufoGef? ajymif;? rkHvm?
yJtrsKd;rsKd;wkdYukdvnf; pkdufysKd;Muonf/
pyg;rsm;ukd ukefonfyGJpm;rsm;wkdYu v,form;rsm;xHrS 0,f,lNyD; ppfawGNrdKUay:&Sd ukrPDBuD;rsm;ESihf
pufykdif&SifBuD;rsm;xHokdY oGm;a&mufa&mif;csMuonf/ pyg;aps;rSm yxrurmppfrwkdifrD awmif; (100)vQif
usyf 70d^-? 1930ckESpfaemufykdif; usyf 30d^-rS usyf 45d^-twGif; &SdcJhonf/ NrdKUe,ftwGif; awmifol
v,form;wkdY\pD;yGm;a&;tajctaeukd ukdvkdeDtpkd;&rS jyKjyifxdrf;odrf;ay;jcif;r&Sdacs/ "e&SifESifh ajr&Sifrsm;\
tusKd;ukdomaqmif&Gufay;cJhonf/ xkdYaMumifh awmifolv,form;wkdYrSm qif;&JwGif;eufvsuf &SdcJhMuonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
8
10/ vGwfvyfa&;acwf
tkycf sKyfa&;
vlaerIb0
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; 1947 ckESpfwGif rlvwef;ausmif; (9)ausmif;&SdcJh&mrS 1960 ckESpftwGif;
rlvwef;ausmif; (62)ausmif;? tv,fwef;ausmif;(2)ausmif;? txufwef;ausmif; (1)ausmif;xd wk;d csUJ zGiv
hf pS f
oifMum;cJrh aI Mumihf ynma&;ukd jynfot
l csKUd oifMum;cGihf &&Scd o
hJ nf/ wpfNrKd Ue,fv;Hk &Sd jynforl sm; ynmoifMum;
cGihf r&&Scd ahJ o;ay/ xkaYd Mumihf pmrwwfoOl ;D a&rSm (40%)&Scd o
hJ nf/ rif;jym;NrKd UwGif (16)ukwifqefY aq;kw
H pfHk
jzihf aq;ukorIvkyfief;rsm;ukd aqmif&GufcJhMuonf/ if;aq;kHukd 1949 ck Zlvkdifv (3)&ufaeYwGif aps;teD;
rS oabFmqdyfokdY ajymif;a&TUzGifhvSpfcJhonf/ 1958 ckESpfwGif yef;ajrmif;aus;vuf aq;ay;cef;ukd zGifhvSpfNyD;
aus;vufjynfolrsm;ukd ukoEkdifcJhonf/ usef;rma&;tqifh edrfhuscJhonf/ NrdKUe,ftwGif;&Sd jynfoltrsm;rSm
v,f,mvkyfief;ukd vkyfukdifpm;aomufMuNyD; tjcm;toufarG;0rf;aMumif;vkyfief;rsm; r&Sdjcif;wkdYaMumihf
vlaerItqifh edrfhuscJhonf/
pD;yGm;a&;b0
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; awmifolv,form;rsm;\ pD;yGm;a&; tajctaerSm tqifhtwef;rDD r[kwf
aomfvnf; tvGeef rd u
hf saomtaetxm;wGif r&SMd uyg/ 'kw,
d urmppfrwkid rf ED iS fh 1959 ckEpS t
f wGi;f awmifol
v,form;rsm;taejzihf pyg;wpfckwnf;ukdom xGef,ufpkdufysKd;cJhMu 0ifaiGrSmvnf; ,if;oD;ESHwpfckwnf;rS
&&Sdonfhwpfckwnf;aom 0ifaiGjzpfygonf/ okdY&mwGif awmifolv,form;rsm;taejzifh ,if;tcsdeftcgESifh
tajctaet&NrdKUe,ftwGif; pm;okH;&ef vlOD;a&uvnf; enf;yg;ao;onfhtavsmuf pm;0wfaea&;oifhwifh
kH tqifajycJhonfhtqifhrSm &SdcJhonf/
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
yxrtBudrf (42)tkyfpk?
(&yfuGuf 3 cktygt0if)
'kwd,tBudrf (62)tkyfpk?
(&yfuGuf 3 cktygt0if)
wwd,tBudrf (65)tkyfpk?
(&yfuGuf 3 cktygt0if)
jynfolYvTwfawmfESifh jynfolYaumifpDtqifhqifh a&G;cs,fwifajrmufyGJrsm;wGif a&G;cs,fwifajrmufjcif;
cH&aom ukd,fpm;vS,frsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
pOf
tBud rf
Nrd KUe,f
&yf uG uf ^aus;&G m
yxrtBudrf
60
700
'kwd,tBudrf
84
593
wwd,tBudrf
87
658
pOf
tBud rf
yxrtBudrf
'kwd,tBudrf
wwd,tBudrf
pOf tBudrf
1 yxr
trI aqmif Ou X
OD;a*guf&
twGif;a&;rSL;
w&m;ol BuD;Ou X
OD;omatmifausmf
OD;bkd;kd
OD;pdefcsrf;OD;
OD;bkd;kd
OD;atmifausmfpdef
OD;omatmifausmf OD;ausmfatmif
vipOu X
2 'kwd, OD;armifpdefOD;
OD;ausmfatmif
OD;bkd;kd
OD;atmifausmfpdef
3 wwd, OD;armifpdefOD;
OD;ZeDOD;
OD;bkd;kd
OD;atmifausmfpdef
&ckid o
f m;BuD;pmay
10
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
O u X
t w G i f ; a& ;r S L ;
u mv
pn f; kH; a&;u mv
OD; armifj ro m
t jrLaw u mv
OD; n Dn D
OD; b kdp de f
jyn fo lYy gw Du mv
OD; n n
D D
OD; at mifo mv S
1977 ckE Sp f
r S w f c su f
pn f; kH; a&;rSL;
t w Gi f; a&;rSL;
armifa w majymif;
OD; n Dn D
A[ kda u mfr w D
OD; at mifo mv S
OD; au smfZ Hv S
pw kw t Bu dr f
ygw Dn Dv mcH
vlraI &;b0
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; 1982-83 ckESpfumvtxd rlvwef;ausmif; (123)ausmif;? tv,fwef;
ausmif; (5)ausmif;? txufwef;ausmif;(1)ausmif;zGifhvSpfNyD; ynmoifMum;vsuf&Sdonf/ ynmoifMum;ae
onfh ausmif;om;OD;a&rSm 1982-83 ckESpf? txufwef;tqifh (335)OD;? tv,fwef;tqifh (1824)OD;?
rlvwef;tqifh(13723)OD;? pkpkaygif; (15882)OD;&Sdonf/ txufwef;tqifhESihf tv,fwef;tqifhwGif
vli,fha&;&mnausmif;ESihf tvGwfoifausmif;om;rsm;vnf; &Sdonf/ ynma&;XmewGif ausmif;q&mrsm;?
1982-83 ckESpf truq&m(324)OD;? tvuq&m(55)OD;? tquq&m(25)OD;? NrdKUe,fynma&;rSL;(1)OD;ESihf
vufaxmufNrdKUe,fynma&;rSL;(1)OD;&Sdonf/ rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd ausmif;om;OD;a&ESifh &&Sdxm;onfh
ausmif;q&mOD;a&rSm rQwrIr&Sd ynma&;wGif edrfhusonfhtqifhwGif &Sdonf/ 1975-76 ckESpf wuodkvf
pmay;pm,l oifwef;cGJ naetaxmuftuljyKoifwef;ukdvnf; zGifhvSpfoifMum;cJhonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; (16)ukwifqefY aq;kH(1)kH? wkdufe,faq;kH(1)kH? NrdKUrusef;rma&;Xme(1)ck?
rdcifESihfuav;apmihfa&Smufa&;Xme(1)ck? tqkwfa&m*gprf;oyfukoa&;tzGJU(1)zGJUESifh aus;vufusef;rma&;
Xme (4)ck&Sdonf/ NrdKUe,ftwGif;&Sd vlOD;a&ESihf aq;ukorIypnf;rsm; &&SdrItcuftcJ&Sdonf/ NrdKUe,ftwGif;
aexkdifolrsm;onf v,f,mukd t"duvkyfief;tjzpf vkyfukdifpm;aomufMuonf/ NrdKUay:aetcsKdUom ukef
ul;oef;a&mif;0,fa&;vkyfief;rsm;ukd vkyfukdifpm;aomufMuonf/
pD;yGm;a&;b0
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; vlOD;a&wjznf;jznf; rsm;jym;vmonfESihftnD awmifolv,form;rsm;rSm
pyg;wpfcw
k nf;ukd rDct
dk m;xm; r&Ekid af Mumif; awGU&Sv
d mMu pyg;tjyif tjcm;oD;ESrH sm; pku
d yf sK;d vmMuonf/
oD;xyfoD;yf pkdufysKd;vmMuonf/ awmifolv,form;wpfOD; v,f(6.40){uvkyfvQif ysrf;rQtom;wif
0ifaiGusyf 300d^usyfcefY &&Sdonf/ tjcm; ijiKyf? rkHif;? ajryJ ponfh oD;ESHrsm;pkdufysKd;onfh v,form;wpfOD;
rSm ysrf;rQtom;wif0ifaiGrSm usyf 800d^cefY&Sdonf/ ,if;0ifaiGrQESihfyif pm;0wfaea&;ESihf ynma&;? usef;rm
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
11
NrKd Ue,fpnfyifom,ma&;tzGUJ
rif;jym;NrdKUe,f pnfyifom,ma&;tzGJYonf ,cif'dpBwdwfaumifpD vufatmufwGif &SdcJhonf/ 1974
ckESpfrSm NrdKUe,fpnfyifom,ma&;tzGJUrS NrdKUwGif;oefY&Sif;a&;vkyfief;? NrdKUwGif;vrf;vkyfief;? NrdKUe,ftwGif;&Sd
aps;vkyfief;rsm;ESifh vkdifpifpDvkyfief;rsm;ukd aqmif&Gufvsuf&Sdonf/ rdvmxdef;odrf;a&;vkyfief; aqmif&Guf&m
wGif rdrdwkdYvkyfaiGjzihf aqmif&Gufvsuf&Sdonf/ rdvm0efxrf;cefYxm;Edkifonfhtcg pnfyifom,ma&;tzGJUrS
rdvmodrf;qnf;a&;vkyfief;ukd aqmif&GufEkdifrnfjzpfonf/ a&ay;a&;vkyfief;ukd raqmif&GufEdkifao;/ jynfol
rsm;rS ukd,fxludk,fx a&wGif;a&uefrsm; wl;azmfjcif;jzihf a&&&Sda&;vkyfief;ukd aqmif&Gufvsuf&Sdaeonf/
a&&Sm;yg;onfhtcg av;NrdKUjrpfa&csKdcsdef a&uefrsm;wGif jznfhoGif;xm;NyD; tokH;jyKMuonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
12
tykdif; (2)
ya'o&mZfacwf
&ckdifbk&ifwkdY\ ya'o&mZf tkyfcsKyfa&;pepfonf jrefrmou&mZf 1146-c&pfou&mZf 1784wGif
csKyNf ird ;f oGm;Ny;D vQif &ckid w
f rYdk mS jrefrmya'o&mZf bk;d awmfb&k m;vufatmufoYdk usa&mufc&hJ onf/ ,if;umv
ESpfaygif; 40 wavQmuf rif;jym;NrdKUe,f\ vlrIa&;? ynma&;? pD;yGm;a&;wkdYrSm ,cifuJhodkY r&SdawmhbJ IyfaxG;
vmcJo
h nf/ rif;ajymif;rif;vGu
J mvjzpfojzihf wkid jf ynfrNird rf oufrrI sm; rsm;jym;vmojzihf &ckid w
f \
Ydk tajctae
rSm ,kd,Gif;vmcJhavonf/ bkd;awmfbk&m;\ ya'o&mZftkyfcsKyfrIukd rcHvkdaom &ckdiftrsKd;om;wkdYonf rdrdwdkY
vGwfajrmufrItwGuf awmfvSefykefuefvmcJhMuonf/
&ckdifjynf t*Fvdyfvufatmufrusa&mufrD ig;pkdif;acsmif; ZmwDioHawGESihf csif;ysHwkdY\rsKd;EG,fquf
rsm;onfvnf;aumif;? &ckdifvlrsKd;ajrmufrsm;pGmwkdYonfvnf;aumif;? wkdifjynfrNidrfrouf b*Fvm;taemuf
jynfodkY xGufajy;wdrf;a&SmifcJhMu&mwGif rif;jym;NrdKUe,frsm;rSvnf; rsm;pGmyg0ifwdrf;a&SmifcJhMuygonf/ b*Fvm;
e,fonf t*FvdyfMoZmvTrf;rkd;onfhe,fajrjzpfonf/ &ckdifvlrsKd;rsm; t*FvdyfESifh yl;aygif; &ckdifjrefrmNrdKU0efukd
tBudrfBudrf x<uykefuefcJhMuonf/
,if;odYk awmfveS yf ek u
f efraI Mumihf ekid if aH &;tajctaerSm Iyaf xG;vmcJah yonf/ ,if;okYd Iyaf xG;vm&m
rS &ckid af wmfveS af &;orm;rsm;aMumihf tdE,
d Edik if u
H dk odr;f yku
d
f ukv
d edk pD epfxal xmifaeaom taemufEikd if o
H m;
t*FvdyfwkdYESihf jrefrmwkdY roifhrwifhjzpfvmMuonf/ xkdokdY roihfrwifhjzpfvm jrefrmya'o&mZf
bkd;awmfbk&m;\ ppfwyfonf &ckdifwkdYtm; ykdrkd ESdrfeif;vmcJhojzihf rsm;pGmaom &ckdifwkdYrSm t*FvdyfwkdY
pkd;ykdifaom ppfwaumif;e,fxJokdY ajy;0ifcJhMuonf/
txl;ojzihf &ckdifawmfvSefa&;orm;rsm;xJrS ]]Akdvfcsif
si;f ysH
ys}H }}\x<uykefuefrIrSm ta&;yg t&ma&mufcJh
onf/ jrefrmwkdYu ppftiftm; tvkH;t&if;ESihf ]]Akdvfcsif;ysH}}}\ x<urIukd ESdrfeif;onf/ Akdvfcsif;ysHonf
tiftm;csif;rrQ t*Fvdyfykdife,fxJodkY ajy;0ifcJh&onf/ jrefrmwkdYu e,fvGef usL;ausmf0ifa&mufwkdufckduf
jcif;aMumifh t*FvdyfESifh jrefrme,fpyfjyem IyfaxG;vmum t*Fvdyf jrefrm yxrppfyGJ jzpfay:cJh&onf/
ppfyGJwGif jrefrmwkdYuIH; &ckdifa'oonf 1824ckESpfwGif &EmykdpmcsKyft& t*FvdyfukdvkdeDvufatmufcH
b0odkY usa&mufcJh&onf/
&ckid jf ynfonf t*Fvyd ef ,fcsUJ vufatmufoYkd a&mufvmaomtcg olu
Y Rerf cHvadk om &ckid rf sK;d cspyf *k Kd vf
wko
Yd nf t*Fvyd ef ,fcsUJ wku
Yd kd &&m'g;? vufeufwu
Ydk dk ukid q
f
JG x<uykeu
f efcMhJ uonf/ odx
Yk <uykeu
f efcMhJ u&m
wGif rif;jym;NrdKUe,frSvnf; rsKd;cspfyk*dKvfwkdY yg0ifykefuefcJhMuygonf/
&ckdifukd t*FvdyfwkdYodrf;NyD;rSp 1834 ckESpfx t*FvdyfwkdY &ckdifukd ppfwaumif;rS tkyfcsKyfcJh\/
&Gmacgif;? acsmif;tkyf? uRef;tkyf? NrdKU0ef? ckdif0efpepfjzihf &ckdiftrsKd;om;rsm;ukd cefYtyfum tkyfcsKyfcJhonf/
&ckdifawmfvSefa&;orm;rsm;jzpfonfh csif;ysH\a,mufz a';0rf;atmifausmf&SD? a';0rf;BuD;wynfh NrdKUolBuD;
atmifausmZf EH iS fh NrKd UolBu;D i^csppf (H ac:) csppf aH 0wko
Yd nf wkid ;f jynftwGuf tcGit
hf a&; &vk&d jim; arQmv
f ifch suf
jzihf t*FvdyfxH 0ifa&muftrIxrf;cJhonf/
1834 ck? atmufwkdbmv(3)&ufaeYrSp ppfawGNrdKUwGif t*FvdyfvlrsKd;rif;BuD; ('dwfuef&Sef;)onf
k;H pwifppfvmojzihf &ckid t
f rsK;d om; awmfveS af &;orm;wko
Yd nf NAw
d o
d Qw\
Ydk tay:,H ysm;&nfq
f rf;tkycf sKyv
f m
rIukd yGihfyGifhvif;vif;em;vnfvmMuojzihf vGwfvyfa&;ukd vufjzefYawmif;r&aMumif; oabmaygufvmMu
\/
okdYESifh 1835 ck(1195 ck? jymokdvjynfhausmf 10&ufaeY)wGif av;NrdKUolBuD; i^csyfpHonf t*Fvdyf
ay;aom&mxl;rS pwifEIwfxGuf NAdwdoQe,fcsJUtkyfcsKyfrIukd &ckdifzufwGif pwifqEjyawmfvSefcJhaMumif;
od&Sd&onf/ t*Fvdyfe,fcsJUrsm;onf i^csyfpHukd rdatmifzrf; tqkH;pD&ifcJhonf/
,if;aMumifh 1835-ckrS 1890 ckESpftwGif; &ckdifjynftESHYtjym;wGif e,fcsJUawmfvSefa&;rsKd;cspfrsm;
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
13
ukdvkdeDacwf
t*Fvdyfacwf EkdifiHa&;
at'D 1890 ckESpfrS 1931 ckESpftxd &ckdifzuf qufvufqefYusif awmfvSefvQuf&SdcJhMu&m OD;Owr
onf txif&Sm;qkH;yk*dKvfjzpf\/ tcsdeftwGif; e,fcsJUawmfvSefa&;orm;rsm;rSm OD;Owr? OD;i^rJ?
OD;pdev
f aS tmif? OD;ynmoD[? OD;omausm?f AkaH ygufomausm?f a&SUaejrxGe;f ? OD;ausmcf idk ?f OD;zk;d ckid ?f OD;atmifomOD;?
OD;atmifxGef;OD;? OD;pHa&T? OD;bpH? OD;omZHvS? OD;kkdxGef;? AkdvfMumvSatmif? AkdvfpHomausmf? Akdvfarmifuav;?
AkdvfomxGef;atmif wkdYtjyif rif;jym;NrdKUe,f Zmwdjzpfaom OD;pdEmESihf OD;eErmvmwkdYvnf; awmfvSefykefuef
cJhMuonf/
tcsddeftwGif; jynfrbufwGifvnf; 1920 ckESpf ausmif;om;oydwf? 1930-ckESpf awmifol
v,form;ta&;awmfykHrsm;onf awmfvSefa&;pdwf"mwfrsm;ukd EId;qGaeNyD;jzpfovkd &ckdifzufrSvnf; q&mawmf
OD;Owr\ a[mMum;aomw&m;rsm;aMumihf awmfvSefa&;pdwf"mwfrsm; yGm;rsm;apvsuf&Sdonf/ q&mawmf\
wynfh&if; OD;eErmvmonf 1931 ckESpfwGif ]]&ckdifwkdif;vkH;qkdif&m BuD;yGm;a&;tzGJUcsKyf}} ukd xlaxmif
q&mawmf OD;Owr\ e,fcsJUqefYusifa&;w&m;rsm;ukd rif;jym;NrdKUe,f wcGifwGifvnf; jzefYjzL;a[mMum;cJhonf/
q&mawmfOD;pdEmonf rif;jym;NrdKUe,f &if;abGZmwdjzpf 1930 ckESpfuyif awmfvSefa&;vIyf&Sm;rIrsm;ukd
pdwfyg0ifpm;pGm yg0ifaqmif&GufaecJhaMumif; awGU&onf/ ]]&ckdifwkdif;vkH;qkdif&m BuD;yGm;a&;tzGJUcsKyf}}
nDvmcHukdvnf; (3)Budrfusif;ycJh&m rif;jym;NrdKUe,f urf;eDaus;&GmwGifvnf; wpfBudrfjyKvkyfcJhygonf/
jynfrbufwiG f wuov
kd af usmif;om; or*EiS hf 'kAYd rmtpnf;tk;H onf 'kw,
d urmppfrjzpfrD apmapm
ykid ;f uyif e,fcsUJ qefu
Y siaf &; ajratmufvyI &f mS ;rIrsm;ukd jynfrawmfveS af &;orm;rsm;ESihf qufo,
G af qmif&u
G f
aeMuygonf/
1936 ckESpfwGif &ckdifjynf&Sd ausmifol ausmif;om;rsm;onf jynfr&Sd ausmif;om;or*ESihf qufoG,f
uRefynma&;pepfukd qefYusif&ef AkHaygufomausmf OD;aqmif &ckdifausmif;om;or*ukd ppfawGNrdKUwGif
yXrzGJUpnf;NyD;aemuf rif;jym;NrdKUe,ftygt0if &ckdifawmifzuf&Sd NrdKUe,frsm;okdY oGm;a&mufzGJUpnf;xlaxmif
cJhonf/ 1937 ckESpf 'DZifbmvwGif ppfawGNrdKU wef;ckd;ausmif;wkduf &ckdifwkdif;vkH;qkdif&mtpnf;tkH;ESifh
&ckdifom;tpnf;tkH;ESpfckaygif; ]]&ckdifwkdif;vkH;qkdif&m wkdif;&if;om;tpnf;tkH;}}}}tjzpf zGJUpnf;MuNyD;
1939^40 wGif if;tpnf;tkH; nDvmcHukd aygufawmNrdKUwGif usif;y a&S;vkyfief;pOfrsm; csrSwfcJhMuonf/
1937 ck 'DZifbmvcefYwGifyif rif;jym;NrdKUe,f jrif;uqdyfaus;&Gm bkef;BuD;ausmif;wGif OD;i^<uif;?
OD;zkd;pH? ocifpHwifh? OD;pdEm? OD;ynmoD[wkdY uruxjyK vlxktpnf;ta0;wpf&yfukd usif;ycJhMu&m vlxk
(vkyfom;jynfol) 3000(okH;axmif)ausmf wufa&mufcJhonf/ tpnf;ta0;wGif trsKd;om;vGwfajrmufa&;
tzGJUukd zGJUpnf;NyD; rif;jym;NrdKUe,fwGif ocif i^<uif;ukd OuXtjzpf wm0efay;tyfjcif; cH&onf/
1940 ckESpfwGif av;NrdKUacsmif; ta&SUbufurf;ajcrS taemufkd;rtm;vkH;ukd BudK;0kdkfif;cs&ef NAdwdoQwkdY
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
14
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
15
tykdif;(3)
*syefacwf
1942-ckESpf? Zefe0g&Dv(20)&ufaeYwGif *syefwyfr[m trSwf(15)onf jrefrmEdkifiHawmfvSefa&;
acgif;aqmifrsm;ESihf yl;aygif; ppfaMumif;BuD; 4 aMumif;jzihf pwifxkd;ppfqifvsuf&Sd\/ tcsdefumvtwGif;
wGif &ckdifzufqpfe,fcsJUawmfvSefa&;orm;rsm;onf jynfrawmfvSefa&;acgif;aqmifrsm;ESihf tquftoG,f&Sd
Ny;D e,fcsUJ rsm;ukd tjrpfjzKwf ajcrIe;f &ef tm;,laeMuvsu&f o
dS nf/ Mum;xJ t*Fvyd rf sm;uvnf; qefu
Y siv
f yI f
&Sm;aeolrsm;ukd vkdufvHzrf;qD;vsuf&Sd&m? rif;jym;NrdKUe,frS OD;zkd;vS? OD;tkd;avSmif? OD;zkd;atmif? OD;csufzm;?
OD;atmifpv
H ?S OD;zk;d pH? OD;xGe;f pdew
f u
Ydk kd zrf;rd tdE,
d axmifoYkd ykv
Yd u
dk o
f nf/ ocifi^<uif; xGuaf jy;vGwaf jrmuf
usefcJhonf/ 1942 ckESpf arv(4)&ufaeYwGif ppfawGNrdKUukd *syefwkdY odrf;ykdufNyD;aemuf &ckdifjynfe,fwpfckvkH;
onf *syefwkdYvufatmufodkY usa&mufoGm;onf/
,if;tcsdeftwGif;wGif NrdKUe,frsm;ukd NrdKUe,ftkyfcsKyfa&;Xmersm; zGifhum OuX? twGif;a&;rSK;? Xme
wm0efcH[l zGJUpnf;um; tkyfcsKyfcJhonf/ odkYtkyfcsKyfjcif;rSm av;vcefYrQ tcsdefjzpf aemufykdif;wGif
*syefvufatmuf a'gufwmbarmfOD;aqmifaom tpkd;&zGJUNyD;aomtcg ,cifukdvkdeDt*Fvdyf tpkd;&vufxuf
uuJhodkY ta&;ykdif? e,fykdif? NrdKUykdifpepfjzihfyif tkyfcsKyfcJhonf/ &ckdifjynfe,ftwGif;&Sd NrdKU[lorQ r[mrdwfwkdY\
'gPfaMumihf ysupf ;D cJ&h m rif;jym;NrKd Uvnf; yg0ifcahJ yonf/ NrKd Uay:rSvrl sm;onf awm&Gmrsm;okYd ajymif;a&TUaexkid f
cJhMu&onf/
NrdKUe,fukd tkyfcsKyfaom NrdKUykdif? e,fydkifwkdYrSmvnf; aus;&Gmrsm;wGif kH;pkduf tkyfcsKyfMuonf/ xkdpOfu
rif;jym;NrdKUe,f NrdKUykdif? e,fykdifkH;pkduf&m &GmrSm i^NyDtif;&Gmjzpfygonf/
1944-ck ( )wGif OD;kdxGef;onf tdEd,rSjyef0ifvmNyD; &ckdifawmfvSefa&;acgif;aqmifrsm;jzpfaom
OD;ynmoD[? OD;MumvSatmifwkdYESihf wkdifyifpkkH;NyD;vQif zufqpf*syefwkdYtm; r[mrwfwkdY\tultnDukd ,l
pwifawmfvSefwkdufckduf armif;xkwfMuav&m &ckdifjynftESHYtjym; ae&mwkdif;wGif zufqpfawmfvSefa&;BuD;
pwifcJhavonf/
( )ESpfokdY a&mufaomtcg zufqpf*syefwkdY\ jyKrlusihfBuHjcif;ukd rcHr&yfEdkifjzpfvmojzihf OD;kdxGef;
onf &efukefNrdKUrSxGufcGmvmNyD; &ckdifrsKd;cspfacgif;aqmifrsm;ESihf awGUqkHaqG;aEG;&ef tdEd,EkdifiHodkY wdwfwqdwf
oGm;a&mufNyD; r[mrdwfwyfESifh tquftoG,fjyKum zufqpf*syeftm; awmfvSefykefuef&ef ]]avewfom;}}
pmapmifukd xkwfa0 jrefrmEdkifiHtESHYtjym;odkY av,mOfrS csay;cJhavonf/ odkY awmfvSefMu&mwGif
OD;pdEm ESifh AkaH ygufomausmw
f o
Ydk nf jcaoFt
h zGUJ (vkid ;f ,if;ygwD)trnfjzihf rif;jym;? ajrykNH rKd Ue,fwiG v
f nf;aumif;?
AkdvfpHvSESihf AkdvfomausmftzGJUonf NrdKUa[mif;e,fzufrSvnf;aumif;? zufqpfrsm;ukd wkdufckduf &cdkifzuf
zufqpfawmfveS af &;ukd jynfrxufapmpD;pGm awmfveS cf &hJ jcif;rSm awmfveS af &;rprDS OD;pdEm \wynhf OD;ausmZf &H DS
vma&muf owif;ykdYvmvnf;aumif;? tjcm;&ckdifzufqpfqefYusifa&; acgif;aqmifrsm;ukd tusyfukdif&ef
pDpOfvmMuaomaMumihfvnf;aumif;? ,ckvkd rvTJra&Smifom jyKvkyfvkduf&jcif; jzpfonf[k od&ygonf/
OD;pdEmukd OD;i^<uif;vQKd0SufpGm oGm;a&mufpDpOfrIaMumihf rMumrSDjyefvGwfvmEdkifcJhonf/ &ckdifzufrS zufqpf
awmfvSefa&;orm;rsm;onf tdEd,rS OD;odef;azjrifhESihfvnf;aumif;? jynfrawmfvSefa&;acgif;aqmifrsm;ESifh
vnf;aumif;? r[mrdwt
f ultnDudk jyefvnf&,l pDpOfxm;onft
h wkid ;f 1944 ckEpS u
f ek cf geD;wGif OD;xGe;f pde?f
OD;zkd;vS? Akdvfarmifuav;wkdYudk olYvkyfief;twGuf r[mrwfrsm;u uav;NrdKUacsmif;txufykdif;wGif avxD;jzihf
csxm;ay;&m *syefrsm;rdoGm; OD;xGef;pdefESihf Akdvfarmifuav;wkdY xGufajy;vGwfajrmufoGm;onf/ OD;zkd;vSukd
&efukefokdY ,laqmifvmpOf &cdkifkd;rzkd;acgifawmifta&mufwGif tqkH;pD&ifcJhaMumif; od&onf/ &ckdifzufrS
zufqpfawmfvSefa&;orm;rsm;ukd r[mrdwf(wyfr[m-136)\ taxmuftyHh tultnDrsm;ay;vmcJh&m
rif;jym;NrdKUe,fwGif &Sdaeonfh zufqpfpcef;rsm;jzpfaom pGef&Jpcef;? vdyfausmufpcef;? ausmufewfpcef;?
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
16
ukvm;rawmifpcef;rsm;ukd wkdufckdufcJhMuonf/
odkY &ckdifzufwGif r[mrdwfrsm;onf &ckdifawmfvSefa&;orm;rsm;\ tultnDukd tjynfht0&,l
qufvufwdkufckdufvmcJhMu&m 1945-ck? Zefe0g&Dv 'kwd,ygwftwGif;wGif &ckdifr[mrdwfrsm; jyefvnf&&Sd
oGm;onf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
17
tykdif;(4)
ygvDref'Drkdua&pDacwf EkdifiHa&;jzpfpOf
1945-ckESpf? arv(13)&ufaeYwGif zufqpf*syefrsm; vufeufcsNyD; 'kwd,urmppfNyD;pD;oGm;aomtcg
jrefrmEdik if u
H dk t*Fvyd w
f o
Ydk nf ukv
d edk pD eH pfudk jyevnfusio
fh ;Hk um puLjzLpmwrf;t&? qmay:xGe;f acgif;aqmif
aom 0efBuD;tzGJUu tkyfcsKyfavonf/ ,if;aomtcg jrefrmwpfEkdifiHvkH; vGwfvyfa&;BudK;yrf;rI qufvufjzpf
ay:vmonf/ Akv
d cf sKyaf tmifqef; acgif;aqmifaom zqyvtzGUJ csKyBf u;D onf jrefrmwpfEidk if v
H ;Hk wkid ;f &if;om;
pnf;vkH;nDGwfa&;ukd t&,lum NAdwdoQwkdYtm; vGwfvyfa&;ay;&ef awmif;qkdcJhavonf/ NAdwdoQwkdYuvnf;
enf;rsKd;pkHjzihf vGwfvyfa&;ray;Edkifatmif BudK;pm;Muonf/ AkdvfcsKyfatmifqef;ESifh ocifjrwkdYonf &ckdifzufokdY
vma&mufMuNyD; &ckdifacgif;aqmifrsm;ESihf aqG;aEG;jcif; jyKcJhonf/
Akv
dk cf sKyaf tmifqef;onf 1946 ck atNyv
D wGif rif;jym;NrKd Uukd a&mufvmNy;D rif;jym;NrKd Ur awmifausmif;
wGif NrdKUe,fvlxktm; pnf;kH;zdwfac:um jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;twGuf zqyvtzGJUBuD;ESihf yl;aygif;aqmif
&GufMu&ef a[majymNyD;aemuf NrdKUe,fzqyvtzGJUukd wnfaxmifay;cJhavonf/ ,if;tzGJUwGif OuX
OD;armifpdef? twGif;a&;rSL; OD;xGef;pdef? tzGJU0ifrsm;tjzpf OD;a&Teef;OD;? zkd;armif? OD;armifjromwkdYtm; yg0ifzGJU
pnf;ay;cJhavonf/
&ckdifjynfe,ftygt0if jrefrmEdkifiHwpfckvkH;wGifvnf; NrdKUe,fwkdif; zqyvtzGJU zGJUpnf;um AkdvfcsKyf
atmifqef; OD;aqmifaom zqyvtzGJUcsKyfBuD;rS csrSwfay;aom rl0g'twkdif; vGwfvyfa&;ukd BudK;yrf;vmMu
onf/ ,if;odkY BudK;yrf;aepOftwGif; zqyvESifh ylaygif;um vGwfvyfa&;BudK;yrf;aecJhaom ArmjynfuGefjrLepf
ygwDonf tzGJUrScGJxGufum NAdwdoQwkdYtm; vufeufESifh ykefuefrnf[k awmif;qkdcJhavonf/
&ckdifjynf uGefjrLepfrsm;jzpfMuaom OD;ausmfjr? OD;pdEm? AkHaygufomausmfwkdYvnf; awmckdcJhMuavonf/
,if;aemuf zqyvtzGJUonf wkdif;&if;om;vlrsKd;tm;vkH;ukd pnf;kH;pkpnf;EkdifcJh&mn 1948 ckESpf Zefe0g&Dv
(4)&ufaeYwGif t*Fvdyfrsm;xHrS jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&; &&SdcJh\/ okdYESihf ocifOD;Ekonf zqyv0efBuD;csKyf
jzpfvmNyD; ygvDref'Drkdua&pDpepfukd usifhokH;vmcJhonf/ ygvDref'Drkdua&pD tkyfcsKyfa&;pHepfonf t*Fvdyf
ukdvkdeDpHepfzGJUpnf;tkyfcsKyfykHuJhodkYyif NrdKUykdif? e,fykdif? ta&;ykdif? &GmolBuD; pHepfjzihf tkyfcsKyfaompepfyif
jzpfaomaMumifh wkdif;jynfwGif; aexkdifMuaom vlxkrSm pdwf0rf;uGJjym;vmum zqyvtzGJUrS cGJxGuf
&ckdifjynfzufwGif &-w-n tzGJUukd zGJUpnf; trsKd;om;vIyf&Sm;rIrsm; jyKvkyfvmMuonf/ jynfolY&JabmftzGJU
awmckcd o
hJ nf/ tcsKUd yk*Kd vw
f rYdk mS vnf; ygvDref'rD u
dk a&pDtyk cf sKyaf &;ukd rESpo
f ufMuojzihf awmwGi;f ygwDrsm;ESifh
yl;aygif;um awmckdcJhMuonf/
1948 ck? Ekd0ifbmvwGif rif;jym;NrdKUe,frS OD;a0ausmf? OD;OD;yGm; awmckdoGm;cJhonf/ 1949 ckESpf
ZGefv(30)&ufaeYwGif jynfolY&JabmftzGJUS rif;jym;NrdKUukd odrf;ykdufNyD; NrdKUjytkyfcsKyfa&;udk zGJUpnf;um; wm0efcH
tjzpf OD;zmacsu tkyfcsKyfcJhonf/ odkYESifh zqyvtzGJUESihf umuG,fa&;wyfrS OD;a&Teef;OD;? OD;zkd;atmif? OD;rJ
armif? OD;ausmfvSatmif? OD;pHvS? OD;pHabmf? paomyk*dKvfwkdYonf Oya'jyify jynfolY&JabmftjzpfokdY a&muf&Sd
oGm;\/
jynfolU&JabmftzGJUonf ppfawGckdifukd 1949-ck ZlvkdifvwGif rif;jym;NrdKUe,f yef;ajrmif;aus;&Gm
twGi;f usi;f yaom nDvmcHrS zGUJ pnf;cJMh uonf/ xkt
d zGUJ \atmufwiG f wyf&if;(2)&if;&SNd y;D wyfr[m (26)tjzpf
trnfay;xm;onf/ wyf&if;(1)onf ajrmufykdif;ckdifukd wm0ef,l&onf/ wyf&if;(2)wGif AkdvfrSL;rJarmif?
Akv
d Bf u;D pHabmfwYdk uGyu
f t
J yk cf sKyNf y;D used ;f ? uefaz? awmuefajrmufwu
dk Ef iS hf awmuefawmifwu
dk f tcsKUd ae&mrsm;
ukd odrf;ykdufxm;onf/ pwifzGJUpnf;pOfu jynfolY&JabmftzGJU ckdifwm0efcHrsm;tjzpf OD;ausmfvSatmif?
OD;pHvS? OD;zkd;atmif ponfhyk*dKvfrsm; yg0ifcJhMuonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
18
19
tykdif;(5)
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
qk&d ,
S v
f pfacwf
qkd&S,fvpfacwfajymif;awmfvSefa&;umv EdkifiHa&;jzpfpOf?
(1) awmfvSefa&;aumifpDumv EkdifiHa&;jzpfpOf
ygwDtoif;tzGJUrsm;ukd zsufodrf;jcif;
awmfvSefa&;aumifpDvufxufwGif jynfolYa&;&m pDrHa&;&mudp&yfrsm;ukd aqmif&GufoGm;Edkif&ef
EkdifiHawmfvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIpDrHudef;wpf&yfukd jynfxJa&;Xmeu a&;om;jyKpkNyD; 1962-ck arv(3)&ufaeY
wGif vkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrI pDrHudef;nDvmcH aqG;aEG;twnfjyKcJhonf/ 1962-ck? arv (9)&ufaeYrSp
Ekid if t
H wGi;f ygvDrefacwfu toif;tzGUJ [lorQudk zsuo
f rd ;f Ny;D tqifq
h ifah om vkNH cKH a&;ESifh tkycf sKyrf aI umfrwD
rsm;ukd wpfEkdifiHvkH;wGif pwifzGJUpnf;apcJhonf/
jynfolYa&;&m pDrHcefYcGJa&;
NrdKUe,fjynfolYaumifpD? NrdKUe,fw&m;olBuD;tzGJU? NrdKUe,fvkyfief;ppfaq;a&;tzGJU
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; jynfolYvTwfawmf ESihf jynfolYaumifpDtqifhqihf a&G;cs,fwifajrmufyGJrsm;
usif;yNyD; &yfuGufaus;&Gmtkyfpk jynfolYaumifpDESihf &yfuGufaus;&Gmtkyfpk w&m;olBuD;tzGJUrsm;ukd atmufyg
twkdif; zGJUpnf;cJhygonf/
yXrtBudrf
(42)tkyfpk
(&yfuGuf 3 ck tygt0if)
'kwd,tBudrf (62)tkyfpk
(&yfuGuf 3 ck tygt0if)
wwd,tBudrf (65)tkyfpk
(&yfuGuf 3 ck tygt0if)
jynfov
Yl w
T af wmf ESifh jynfoaYl umifpt
D qifq
h ihf a&G;cs,w
f ifajrm ufyrJG sm;wGif a&G;cs,w
f ifajrm ufjcif;
cH&aom ukd,fpm;vS,frsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
pOf
tBud r f
vT w f awmf jynf e ,f ^ wk d i f ;
Nrd KUe,f
&yf u G u f ^ aus;&G m
yxrtBudrf
60
700
'kw d, tBudrf
84
593
wwd, tBudrf
87
658
&ckid o
f m;BuD;pmay
20
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
pOf
tBud rf
yxrtBudrf
'kwd,tBudrf
wwd,tBudrf
pOf
tBud rf
1 yxr
trI aqmif Ou X
OD;a*guf&
twG if ;a&;rS L ;
OD;omatmifausmf
vipOu X
OD;bk;d kd
OD;pdefcsrf;OD;
OD;omatmifausmf OD;ausmfatmif
OD;bk;d kd
OD;atmifausmfpdef
2 'kwd,
OD;armifpdefOD;
OD;ausmfatmif
OD;bkd;kd
OD;atmifausmfpdef
3 wwd,
OD;armifped Of ;D
OD;ZeDOD;
OD;bk;d kd
OD;atmifausmfpdef
tjrLawumvtwGif; EkdifiHa&;jzpfpOf/
qkd&S,fvpf'Drkdua&pD tajcpkdufpcef;rsm; zGJUpnf;rItajctae
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; NrdKUe,fvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIaumfrwDukd wyfrawmfrS wyfcGJrSL; AkdvfBuD;wifa&T
rS OuXtjzpf aqmif&GufNyD; &yfuGuf^aus;&GmvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIaumfrwD\ vkyfief;wm0ef&yfrsm;ukd
aus;&Gm&Sd ajr,maumfrwDrsm;rS wm0ef,laqmif&GufcJhMuonf/
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
21
jynfolYygwDumv EkdifiHa&;tajctae
jynfolYygwDtjzpf zGJUpnf;vIyf&Sm;rItajctae
1971-ckEpS ?f Zlvidk v
f (4)&ufaeYwiG f jrefrmhq&dk ,
S v
f pf vrf;pOfygwDudk tjrLawygwDb0rS jynfoyYl gwD
b0okdY ul;ajymif;zGJUpnf;cJhouJhodkY rif;jym;NrdKUe,fygwD,lepf rsufESmpkHnDtpnf;ta0;udk 1971-ckESpf? {NyDv
(9)&ufaeYESihf (10)&ufaeYwkdYwGif jynfolYygwDb0 ul;ajymif;zGJUpnf;cJh&m ygwDpdwf(5)ck? uvyfpnf;(26)ckESifh?
tzGJU0if(240)? rdwfaqGpk (99)pk? tzGJU0if 894 OD;&Sdygonf/ NrdKUe,fygwD,lepfOuXrSm OD;nDnD jzpfygonf/
,if;rSqufvuf jynfolYygwDtjzpf vIyf&Sm;rIrsm;ukd qufvufaqmif&Gufvm&m 1971-ck? ZGefvtwGif;
usif;yonfh yXrtBudrf ygwDnDvmcHukd NrdKUe,frS nDvmcHukd,fpm;vS,ftjzpf OD;nDnD? t&Hukd,fpm;vS,f
tjzpf AkdvfBuD;wifa&TwkdY wufa&mufcJhMuonf/ NrdKUe,f ygwD,lepfonf yXrtBudrfESihf 'kwd,tBudrf
ygwDnDvmcHoufwrf; 1971-ckESpf 1973-ckESpftwGif; ESpfpOfykHrSef ygwD,lepfrsufESmpkHnD tpnf;ta0;3Burd f usi;f ycJo
h nf/ 1973-ckEpS w
f iG f wwd,tBurd f rsuEf mS pkn
H D tpnf;ta0;ukd usi;f ycJ&h m ygwD0iftiftm;
pkpkaygif; (510)OD;&Sd&m t&efygwD0if (420)OD;? wif;jynhfygwD0if (90)OD;? ygwDrdwfaqG (976)OD; &Sdygonf/
ygwD,el pfOuXtjzpf OD;nDnyD if ta&G;cH&ygonf/ 1973-ck? atmufwb
dk mvwGif usi;f yaom 'kw,
d tBurd f
ygwDnDvmcHokdY nDvmcHukd,fpm;vS,fESpfOD;&&Sd&m OD;nDnD? OD;bkd;pdefwkdY wufa&mufcJhMuygonf/
'kwd,tBudrfESihf wwd,tBudrf ygwDnDvmcH oufwrf;umvtwGif; (1973-ckrS 1977 ckxd)
rif;jym;NrdKUe,f ygwD,lepf rsufESmpkHnDtpnf;ta0; 4BudrfjyKvkyfcJhNyD; 1977 ckESpfwGif rif;jym;NrdKUe,f owr
tBudrf ygwD,lepfrsufESmpkHnD tpnf;ta0;ukd usif;y&m ygwD0iftiftm; (956)OD;&SdNyD; ygwDpdwf 16 ckESihf
uvyfpnf; 103 ck&SdcJhygonf/ ygwDwnfwHhckdifNrJa&;ESihf &Sifoefxufjrufa&;wkdYtwGuf ygwDoefYpifa&;jyKvkyf
&m rif;jym;NrdKUe,f ygwD,lepfe,fajrrS wif;jynhfygwD0if 25OD;ESihf t&efygwD0if 124 OD;? uif;uGmt&ef
22OD;yg&Sdygonf/ xkdYaMumihf trSefwu,f&Sd ygwD0iftiftm;rSm wif;jynfh 177OD;ESihf t&ef 640OD;&Sdygonf/
if;tpnf;ta0;rSyif ygwD,lepfOuXtjzpf OD;nDnDyif ta&G;cs,fcHcJh&ygonf/ 1977-ckESpf azazmf0g&DvESihf
rwfvtwGif; usif;ycJhaom wwd,tBudrf ygwDnDvmcH ukd,fpm;vS,ftjzpf OD;nDnDESihf OD;atmifomvSwkdY
wufa&mufcJhMuygonf/
wwd,tBudrfESihf pwkwtBudrfygwDnDvmcH oufwrf;umvtwGif; (1977rS 1981xd) NrdKUe,f
ygwD,lepf rsufESmpkHnDtpnf;ta0; 4Budrfusif;yjyKvkyfcJh&m 1981 ckESpfwGif rif;jym;NrdKUe,f 11Budrfajrmuf
ygwD,lepfrsufESmpkHnDtpnf;ta0;ukd usif;ycJh&m ygwD0iftiftm; 1505 OD;&SdNyD; ygwDpdyf 24 ckESifh uvyfpnf;
136 ck&SdcJhonf/ if;tpnf;ta0;wGif ygwD,lepfOuXtjzpf OD;nDnDyifta&G;cH&NyD; pwkwtBudrfygwDnDvm
cHodkY nDvmcHukd,fpm;vS,ftjzpf NrdKUe,frS OD;nDnDESihf OD;atmifomvSwkdY ta&G;cH&ygonf/ tqkdyg
pwkwtBudrf ygwDnDvmcHrS rif;jym;NrdKUe,f ygwD,lepfOuX OD;nDnDtm; A[kdaumfrwD0iftjzpf a&G;cs,fcH&
NyD; &ckdifjynfe,f a'oygwDaumfrwD0iftjzpf wkd;jrifhjcif;cH&ygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
22
vlxkvlwef;pm;tzGJUtpnf;rsm; zGJUpnf;vIyf&Sm;rItajctae
ygwD\tajccHtiftm;pkrsm;jzpfaom tvkyform;? v,form; vlwef;pm;rsm;tm; ekdifiHa&;t&
OD;aqmifNyD; pnf;kH;vIyf&Sm;&mwGif rif;jym;NrdKUe,ftwGif; NrdKUe,ftvkyform;aumifpDukd 13-3-68 aeYwGif
pwifzGJUpnf;cJhonf/ zGJUpnf;p XmecGJ(33)ckESifh tajccH (7)ckukd cGJjcm;owfrSwfcJhonf/ vlxkvlwef;pm;
tzGUJ tpnf;rsm;tm; qk&d ,
S v
f pf'rD u
dk a&pD taqmuftOD;ESifh avsmn
f pD mG ajymif;vJzUJG pnf;a&;twGuf ygwDnv
D m
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
23
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
24
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
25
xk w f j yef N yD ; aemuf jyef a &muf v mol 105OD ; jzpf y gonf / epf e D a rmif [ ef t zG J U ? csif ; barmif t zG J U ES i h f
ocifpkd;vufusefaomf'gtzGJUwkdYrSm yvuf0NrdKUe,fodkY xGufajy;wdrf;a&SmifoGm;Muonf/
1980jynhfESpf Mo*kwfvwGif rif;jym;NrdKUe,fonf aomif;usef;ol vkH;0uif;pifonfhtjzLa&mife,fajr
tjzpfoYdk ajymif;vJvmcJo
h nf/ ,cktcg tjzLa&mife,fajrrS trmcHe,fajrwnfaqmufa&; ppfaMumif;rsm;jzihf
0ifa&mufpnf;kH;vsuf &SdaeMuygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
26
tykdif; (3)
vlrIa&;
ynma&;
ukdvkdeDacwf ynma&; (t*Fvdyfacwf)
1824 ckESpfwGif &ckdifjynfe,fonf t*Fvdyftpkd;&vufatmufodkY usa&mufcJhonf/ t*FvdyfwkdYonf
yxrwGif &ckdifwkdY\rl&if;tajctaetwkdif; ynmoifMum;rIukd jyKvkyfapcJhonf/ &ckdifwkdYonf bk&ifrsm;BuD;pkd;
pOf acwfuyif ynmoifMum;rIukd bkef;awmfBuD;ausmif;rsm;yif? ynmoifMum;Muonf/ tcsKdUbkef;awmfBuD;
ausmif; r&Sdaom &Gmrsm;wGif oufBuD;&G,ftkd pmwwfyk*dKvfrsm;u &Gmausmif;rsm; zGihfvSpf oifMum;ay;
Muonf/
umvtwefMumaomtcg t*Fvyd w
f o
Ydk nf rdrw
d \
Ykd ukv
d edk pD epfcidk Nf rv
J map&eftwGuf t*Fvyd pf moif
ausmif;rsm;ukd zGifhvSpfoifMum;ay;Muonf/ c&pf,efomoemjyKrsm;ukdvnf;? NrdKUe,ftoD;oD;odkY apvTwfum
omoemjyKvkyfief;ESihf t*FvdyfpmoifMum;a&;vkyfief;rsmukd vkyfukdifaponf/ &ckdifpmoifMum;aeaom
bkef;awmfBuD;ausmif;rsm;ukdvnf; todtrSwfjyKum qGrf;qHawmftjzpf aiGrsm;axmufyHh xkdausmif;rsm;ukd
ppfaq;&eftwGuf e,fvSnhfq&mrsm; cefYxm;um BuD;MuyfuGwfuJaponf/
rif;jym;NrdKUe,fwGifvnf;? twkdif;yif bkef;awmfBuD;ausmif;rsm;ukd todtrSwfjyK rlvwef;ynm
jzpfaom ta&;tzwfwkdYudk oifMum;apum e,fvSnhfq&mwpfOD;cefYxm; BuD;MuyfuGyfuJaponf/ t*Fvdyf
ukdvkdeDtpkd;&onf &ckdifjynfe,fwpfckvHk;tESHYtjym; NrdKUrsm;ESifh awm&GmBuD;rsm;wGif rlvwef;ausmif;rsm;ukd
zGifhvSpfcJhonf/ ,if;odkY zGifhvSpf&mwGif rif;jym;NrdKUe,f jyifaomif;&Gm bkef;awmfBuD;ausmif;onf yxrqkH;
zGifhvSpfaomausmif;jzpfonf/ if;aemuf rif;jym;NrdKUe,f rlvwef;ausmif; (13)ausmif;xd zGihfvSpfcJhonf/
,if;ausmif;rsm;rSm rif;jym;? pGef&J? ausmufckwf? uef;eD? jrif;uqdyf? taoumv? Ncdwfawmif? Murf;awm?
&if;abG? auovmwkdYjzpfMuonf/ rif;jym;NrdKU rlvwef;ausmif;ukd tv,fwef;ausmif;tjzpf wkd;jrifhzGihfvSpf
awmifaumfrwDac:? NrdKUay:tkyfcsKyfa&;aumfrwDu tkyfcsKyfcJhonf/ ausmif; (13)ausmif;ukdvnf;
zGJUpnf;tkyfcsKyfykHrwlbJ rif;jym;NrdKU tv,fwef;ausmif;ukd awmifaumfrwDuvnf;? jrif;uqdyfESihf urf;eDrlv
wef;ausmif;ukd ynmrif;BuD;u wkdufkdufvnf;aumif;? usefrlvwef;(10)ausmif;ukd 'Dpw&dwfaumifpDu
vnf;aumif; BuD;MuyfuGyfuJtkyfcsKyfonf/ xkdausmif;tm;vkH;ukd ynmtkyf? ynm0efwkdYu ppfaq;BuD;Muyfay;
onf/
oifMum;aombmom&yfrsm;rSm rlvwef;ausmif;rsm;wGif (1) jrefrmbmom? (2) ocsFm (3) yx0D
(4) 0wKypnf;usrf;rmjcif; paom bmom(4)rsKd;ukd oifMum;&NyD;? tv,fwef;ausmif;wGif ,if;bmomrsm;
tjyif t*Fvdyfq&mwpfOD;cefYxm; t*?Fvdyfpmukd 'kwd,wef;rS pwifoifMum;aponf/
e,fvSnfhq&mESifh tv,fwef;ausmif;tkyfq&mBuD;rsm;
bkef;awmfBuD; rlvwef;ausmif;rsm;ESifh tpdk;&rlvwef;ausmif;rsm; pwifzGifhvSpfpOfu tpkd;&cefY
ppfaq;a&; e,fvSnfhq&mrSm OD;ausmfZHvSjzpfonf/ rif;jym;NrdKU tpkd;&tv,fwef;ausmif;? ausmif;tkyfq&m
BuD;rsm;rSm (1) ODa&TvkH; (2) OD;bkd;BudKif (3) OD;pdefomxGef; (4) OD;bkd;pH (5) OD;xGef;{ (6) OD;jzLxGef;atmif
wkdYjzpfMuonf/ yxrqkH;todtrSwfjyK bkef;awmfBuD;ausmif;rSm jyifaomif;ausmif;jzpfNyD;? aemiftcg
if;ausmif;rSm tv,fwef;ausmif;tjzpf todtrSwfjyKcJhonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
27
*syefacwf
ynma&;
rif;jym;NrdKUe,fukd zufqpf*syefrsm; 0ifa&mufvmNyD;aemuf tkyfcsKyfa&;acwfumv (4)vwmrQ
tcsdeftwGif;wGif NrdKUay:rlvwef;ausmif;ESihf? aus;&Gmrsm;wGif ,cifukdvkdeDacwfu zGifhvSpfcJhaomausmif;rsm;
ukd zGihfvSpfoifMum;cJhMu\/ ,if;ukd NrdKUe,fynma&;rSL;ac: ynma&;wm0efcHwpfOD;u BuD;MuyfcJhavonf/
a'gufwmbarmif OD;aqmifaom *syefvufatmufcH tpdk;&vufxufokdY a&mufaomtcg wpfjynfvkH;&Sd
ausmif;rsm;ukd ocifuv
dk edk aD cwfypHk t
H wkid ;f zGiv
hf pS af pcJah omfvnf;? ppfab;ppf'Pfxal jymaom rif;jym;NrKd Ue,f
tygt0if? &ckdifjynfe,fajrmufykdif;wGif tenf;i,frQaom rlvwef;ausmif;rsm;ukdom zGifhvSpfEdkifcJhayonf/
,if;ausmif;rsm;ukd ynma&;Xmeu ynma&;t&m&SdwpfOD; cefYxm;um BuD;MuyftkyfcsKyfaponf/ rlvwef;
ausmif; vkH;0zGifhvSpfoifMum;Edkifjcif; r&SdcJhay/ a&Smfacsmif;? ausmufckwf? Ncdwfawmif paom rif;jym;NrdKUe,f&Sd
aus;&GmwkdYwGif *syefbmomoifausmif;rsm;ukd zGifhvSpf *syefbmomukd oifMum;ay;cJhonf/
ppfNyD;acwf ynma&;
rlvwef;vGefausmif;ESifh rlvwef;ausmif;rsm;ukd jyefvnfzGihfvSpfEdkifcJhonf/ 1947-48 pmoifESpfwGif
rif;jym;NrKd Ue,f rlvwef;ausmif;wpfausmif;ESifh rlvwef;(9)ausmif;ukd tpk;d &rS pnf;urf;wusjyefvnfziG v
hf pS f
EkdifcJhonf/
vGwv
f yfa&;acwfynma&;
rlvwef;qifh atmifjrifcJhaom ausmif;om;rsm;tm; yOrwef;rS ESpfpOftwef;wufvmcJh&m rlvwef;
vGefausmif;tjzpf owfrSwfcJhonf/ 1949 ckESpf ynma&;Xme\TefMum;csuft& wpfjynfvkH;wGif rlvwef;
vGefausmif;rsm;ukd tpkd;&tv,fwef;ausmif;tjzpf todtrSwfjyKcJhonf/ ,if;tpkd;&tv,fwef;ausmif;ukd
1952-ESpfwGif txuausmif;tjzpf wkd;jrifhcJhNyD; q&mBuD;ukd OD;ausmfZHvS (bDat)tm; cefYtyfcJhonf/
(,cife,fvSnfhq&m)
rlvwef;ausmif;rsm;rSm 1948 ckESpfwGif (9)ausmif;&SdcJh&mrS 1960-61 pmoifESpfwGif rlvwef;
ausmif; (61)xd wkd;csJUcJhygonf/ rlvwef;q&m\tiftm;rSmvnf; 1948 ckESpfwGif 28a,muf&SdcJh&mrS
1961 ckESpfwGif (174)a,mufwkd;wufvmcJhonf/
awmfvSefa&;tpkd;&vufxuf ynma&;jyKjyifajymif;vJrIrsm;
tv,fwef;ausmif;&Sd owrwef;ukd tXrwef;? twef;wwef;ukd wk;d jri Nhf y;D tajccHynmtv,fwef;
[k ac:wGiaf pNy;D ? xkt
d ajccHynmtv,fwef; pmar;yGu
J dk jrefrmEdik if pH mppftzGUJ rS usi;f yay;cJo
h nf/ if;pmar;
yGJwGif (u)tqifhrSatmifjrifvQif odyHwGJrSvnf;aumif;? (c)tqihfrSatmifjrifvQif 0dZmwGJrSvnf;aumif;?
&ckid o
f m;BuD;pmay
28
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
pHepfopfynma&;
tajccHynma&;tv,fwef;ukd pmppfO;D pD;XmerS pmar;yGJ rusi;f yawmhbJ NrKd Ue,fpmppfbw
k t
f zGUJ tae
jzihfvnf;aumif;? pwkwwef;tqifhukd NrdKUe,frS OD;pD;rppfaq;bJ tkyfpktvkdufppfaq;cJhonf/ tajccHynm
tv,fwef;ukd 1978-79 wGif tajccH t|rwef;tjzpf ajymif;vJac:wGicf o
hJ nf/ tajccHynmtv,fwef;ukd
(u) (c)tqifh cGjJ cm;rI r&Sad wmhacs/ tajccHynmtxufwef;ukv
d nf; (u)(c)tqifrh cGjJ cm;awmhyg/ xked nf;wl
pGm tajccHynmtxufwef;udkvnf; 0dZm? odyHrcGJjcm;bJ aygif;pnf;oifMum;cJhonf/ xkdrSwqifh tajccHynm
txufwef;ukd 1979 ckESpfwGif tajccHynmtqifhjrifhwef;jzihf trnfajymif;vJcJh&m odyHbmom&yfwGif
"mwkaA'ESihf lyaA'ukdvnf;aumif;? 0dZmbmom&yfwGif abm*aA'ESihf yx0Dukdvnf;aumif;? ar;cGef;wpfck
wnf;tjzpf jyKjyifajymif;vJcJhonf/ rif;jym;NrdKUe,fwGifvnf; xkdpepfopfynma&;t&o jyKjyifajymif;vJcJh
ygonf/ rif;jym;NrKd Ue,f yef;ajrmif;tvuwGif pku
d yf sK;d a&;bmom&yfudk BuKd ^owfO;D pD;Xme pku
d yf sK;d a&;txl;jzihf
qif;aom tv,fwef;jyq&mwpfOD;? OD;pD; 1977 ckESpfrS pwifNyD; yl;wGJoifjycJhonf/ ,cifrlvwef;rsm;ukd
ynmtkyf (c)e,fu OD;pD; tkyfcsKyfcJhaomfvnf; pepfopfynma&;t&? ynmtkyf(c)e,fae&mwGif
vufaxmufNrdKUe,fynma&;rSL; tjzpfvnf;aumif;? NrdKUe,ftqifh ynma&;Xmeukd NrdKUe,fynma&;rSL;u
vnf;aumif;? pDrcH efcY rJG jI yKco
hJ nf/ NrKd Ue,fynma&;rSL;onf rdrNd rKd Ue,fuv
dk nf;aumif;? txuausmif;tkyt
f jzpf
vnf;aumif;? yl;wGJaqmif&GufcJh&m 1981 ck ZGefvqef;rSp NrdKUe,fynma&;rSL;ESihf txuausmif;tkyf?
oD;jcm;aqmif&Gufaponf/ tajccHynmOD;pD;XmerS pm&dwynmoifMum;a&;ukd NrdKUe,fwGif 1977-78
ckESpfrS pwifoifMum;cJhonf/
acwftqihfqifhzGifhvSpfcJhaom ausmif;OD;a&
(1) txu
(2) tvu
(u)
(c)
(*)
(C)
(i)
(1) ausmif;
(5) ausmif;
jym;acsmif;tvu
rif;&Gmtvu
yef;ajrmif;
NrdKUr tvu
Budrfacsmif;tvu
1952-ckESpf zGifhvSpf
1-8-59-
zGifhvSpf
1952
1970-ckESpf zGifhvSpf
1-8-81
zGifhvSpf
(3) rlvwef;ausmif;rsm;
1947-48
1951-52
1954-55
1958-59
1959-60
ckESpfwGif
ckESpfwGif
ckESpfwGif
ckESpfwGif
ckESpfwGif
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
9
3
10
25
62
ausmif;
ausmif;
ausmif;
ausmif;
ausmif;
&ckid o
f m;BuD;pmay
29
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81
ckESpfwGif
ckESpfwGif
ckESpfwGif
ckESpfwGif
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
86
86
90
108
ausmif;
ausmif;
ausmif;
ausmif;a[mif;
(c) q&mrsm;OD;a&
(1) t x u
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
12
12
12
11
txjy
txjy
txjy
txjy
ausmif;tkyf(1)
ausmif;tkyf(1)
ausmif;tkyf(1)
ausmif;tkyf(1)
(2) t v u
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
24
29
30
30
tvjy
tvjy ausmif;tkyf(3)
tvjy ausmif;tkyf(3)
tvjy ausmif;tkyf(4)
(3) t r u
1947-48 ckESpf
1951-52 ckESpf
1954-55 ckESpf
1958-59
1959-60
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
28
39
96
70
174
180
152
157
156
306
trujy
trujy
trujy (ta[mif;)
trujy (topfcefY)
trujy
trujy
trujy
trujy -q&mBuD; (83)
trujy -q&mBuD; (86)
trujy
(c) q&mrsm;OD;a&
(1) txufwef;tqifh
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
162
229
316
415
a,muf
a,muf
a,muf
a,muf
&ckid o
f m;BuD;pmay
30
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
(2) tv,fwef;tqifh
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
1364
1501
1595
1705
a,muf
a,muf
a,muf
a,muf
(1) rlvwef;tqifh
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
11502
12021
12882
12853
a,muf
a,muf
a,muf
a,muf
pmar;yGaJ tmifjrifrI
1980 ckESpf rif;jym;NrdKUe,f\ tyx^tyv^trv^pmar;yGJatmifjrifrIrsm;ukd atmufygtwkdif;
awGU&Sd&ygonf/
&mck d if EI e f ;
tyx
367
38
10.36
tyx
355
210
58.5
trv
830
747
89.8
ynma&;tokH;p&dwf
rif;jym;NrdKUe,ftwGuf 1980 ckESpf 1981 ckESpf ynma&;tokH;p&dwfrsm;ukd atmufygtwkdif; awGU&Sd&
ygonf/
pOf
taMumif ;t&m
1 pDrHtkyfcsKyfa&;
1980-81
18223
23191
100
3965
3 txufwef;ausmif;rsm;
104191
103479
4 tv,fwef;ausmif;rsm;
215920
115532
62222266
616145
960700
862312
2 ppfaq;a&;
5 rlvwef;ausmif;rsm;
pkpkaygif;
wGJbufausmif;rsm;
wGJbuftxufwef;ausmif;rsm;
tpk;d &w&m;0ifusr;f (1) ausmif; (yef;ajrmif;)ESifh w&m;0ifjzwf&efavQmufxm; aq;ausmif;wausmif;
(rif;&Gm)wkdYjzpfygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
31
wGJbuftv,fwef;ausmif;rsm;
1976-77 ckESpfwGif
10-wef;wGif odyH (7)OD;teuf atmifjrifolr&Sdyg/
10-wef;0dZmausmif;om; (9)OD;teuf (4)OD;atmifjrifcJhygonf/
9-wef;odyHausmif;om; (5)OD;teuf (3)OD;atmifjrifcJhygonf/
9-wef;0dZmausmif;om; (6)OD;teuf (5)OD;atmifjrifcJhygonf/
1977-78 ckESpfwGif
10-wef;wGif 0dZmausmif;om; (3)OD;teuf (1)OD;atmifjrifygonf/
10-wef;odyHausmif;om; (5)OD;teuf (1)OD;atmifjrifygonf/
9-wef;0dZmausmif;om; (5)OD;teuf (5)OD;atmifjrifygonf/
tvGwyf nmoifausmif;rsm;
1962 ckESpfrSp rif;jym;NrdKUe,fwGif r&Sdyg/ 1962 rwkdifrD tpkd;& w&m;0if(7)wef;tvGwfynmoif
ausmif;wausmifukd q&mBuD; OD;a&TausmfatmifrS zGihfvSpfoifMum;cJhonf/
vli,fa&;&mnausmif;
NrdKUe,fwGif txuzGifhvSpfonfh vli,fha&;&mnausmif;wpfausmif; wnf&SdcJhygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
32
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
ck ES p f
8-wef ;
9-wef ;
1 1967-67
2 1968-68
rS wf csuf
10-wef ;
od y H
0d Z m
aygif ;
50
39
39
30
47
47
3 1969-69
14
53
53
4 1970-70
107
17
0dZmwGJ&Sdonf/
5 1975
56
85
141
10-wef;pmppf&onf
6 1976
14
18
32
tvGwfajz
7 1977
27
21
48
0dZm (81)
8 1978
55
40
19
59
9 1979
55
19
40
59
rSwcf su/f
/10wef;ukd vli,fa&;&mnausmif;wGif wufa&mufoifMum;aomfvnf; ppfawGodkY oGm;a&mufajzqkd&yg
ojzihf tcsKdUausmif;om;wkdY tvGwfajzMuonf/ txufazmfjyyg ausmif;ol^om;wkdYonf vli,fa&;&m
nausmif;rS 0ifa&mufajzqkdcJhMuonhf (10)wef;pm&if;t& azmfjyxm;jcif;om jzpfygonf/
vli,fa&;&mnausmif; e0rwef;ukd ,cifu ppfawGckdif? ppfawGNrdKUrS ppfaq;cJh&m? ppfawGckdif0efu
25-3-69 aeYwGif e0rwef;nausmif; pmppfXmeukd BuD;Muyfa&;rSL; OD;atmifrif;? v^x BuD;Muyfa&;rSL;
OD;atmifausmfrif;tm; cefYtyfum {NyDv(1)&ufaeYrS (4)&ufaeYxd pwifusif;ycJh\/
atmifjrifrI
ajz atmif
0dZm wGJ
(u)qifh
rSwfcsuf
odyw
H JG
(c)qifh
(u)qifh
(c)qifh
EIe;f ajz atmif EIe;f ajz atmif EIe;f ajz atmif EIe;f ajz atmif
1968^69 47
42
47
95
47
5 11.9
1978^79 19
15
19 1 5.21 19 4 20.84
40
18
40
15
40 12
30
odyHr&Sd
&ckid o
f m;BuD;pmay
33
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
e0rwef ; pmar;yG J atmif j rif rI &mck d if EI ef ; jyZ,m;
pOf
ck ES pf
rS wfcsuf
pmar;yGJajz&mwGif (47)OD;jzpfNyD; pmar;yGJwGif
1967-68
46
23
1977-78
85.71%
ppfawGNrdKUwGif 0ifa&muf
tjcm;pmajzolrsm;ESihf 0ifa&mufajzqkdjcif;
dtjcm;tvGwfrS 0ifa&mufajzqkjd cif;aMumifh
atmifjrifrIpm&if;Z,m;r&SdcJhyg/
c kE Sp f
1977-78
ajz q k d o l at mi f j r i f o l
55
42
& mE I e f ;
r S w f c su f
72.73%
aiGaMu;okH;pGJrItajctae
1967-68 ckESpf aiGpm&if;&Sif;wrf;
ausmif;om;xHrS aumufcH&&SdaiG
xkkdESpfokH;pGJaiG
vufusefaiG
1968-69 aiGpm&if;&Sif;wrf;
1967-68 vufusefaiG
ausmif;om;rsm;xHrSaumufcH&&SdaiG
pkpkaygif;
xkdESpfokH;pGJaiG
vufusefaiG
pkpkaygif;
4350d ^ 3810d^55g;
531d^45g;
531d^45g;
4561d ^ ------------5093d^45g;
4935d ^ 156d^05g;
-------------5092d^45g;
&ckid o
f m;BuD;pmay
34
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
wuokdvfpmay;pm,loifwef;rsm;
wuodkvfpmay;pm,loifwef;cGJukd rif;jym;NrdKUe,f 1975-76 ckESpf pwifcxJhNyD; nae taxmuf
tuljyKoifwef;wpfckukd apwemq&mrsm;jzihf ygwDOD;aqmifrI jynfolYaumifpDBuD;MuyfrIwkdYjzifh 1975-76
ckwGif txu zGihfvSpfEkdifcJhygonf/
pOf
c kE Sp f
t w e f;
o dy H
0 dZ m
1975-76
(y)ESp f
10
o i f w e f ; o m;
ay gi f ;
22
1977-78
(y)ESp f
19
13
44
('k) ESp f
13
31
(w )ESp f
16
(y)ESp f
16
32
('k) ESp f
16
33
(w )ESp f
11
23
(p)ESp f
14
(y)ESp f
20
30
('k) ESp f
14
30
(w )ESp f
11
25
(p)ESp f
19
yOr ESp f
1978-79
1980-81
p D ; y G m ; O y a'
od y H
atmif
0d Z m
atmif
pD ;yG m;
atmif
pD ;yG m;
atmif
ajz
atmif
jrif
ajz
atmif
jrif
ajz
atmif
jrif
ajz
atmif
jrif
qkd
jrif
rI %
qkd
jrif
rI %
qkd
jrif
rI %
qkd
jrif
rI %
yESpf
100
14
12
86
50
10
70
'kESpf
80
13
12
92.3
40
42
wESpf
100
67
100
86
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
35
wuokdvfynmawmfoif axmufyHha&;tzGJY
1972 ckESpf pufwifbmv(3)&ufaeYwGif atmufygaumfrwDrsm;jzihf pwifzGJUpnf;cJhygonf/
1/ OD;atmifBuD;om
OuX
2/ OD;OD;a&Tpdef
'k-OuX
3/ OD;pdefcsrf;OD;
twGif;a&;rSL;
4/ OD;bkd;kd
'k-twGif;a&;rSL;
5/ OD;ausmfvSatmif
tzGJU0if
6/ OD;wkyfjzL
tzGJU0if
7/ OD;armifvlBuD;
tzGJU0if
8/ OD;apmvSOD;
tzGJU0if
9/ OD;bkd;ndrf;
tzGJU0if
10/ OD;ausmfjrOD;
tzGJU0if
11/ OD;atmifvSausmf
tzGJU0if
NrdKUay:rS apwem&Sifrsm;ESihf o^rtoif;? Xmeqkdif&m0efxrf;rsm;rS apwemtavQmuf &efykHaiGrsm;
aumufcHcJhygonf/ apwem&Sifrsm; (67)OD;&SdNyD; 1976 ckESpfxd &efykHaiGrSm 10119d^05g; &SdcJhygonf/ 1976
ckESpfxd ausmif;om;wpfOD;vQif wpfv 75d^-EIef;jzihf ausmif;om;(3)OD;tm; (1)atmifausmfodef; (2)
ausmfjrom (3) rpef;vStm; axmufyHhEkdifcJhygonf/ ,if;okH;OD;vkH;rSm wuokdvfwGif bGJUtoD;oD;qGwfcl;&&SdcJh
ygonf/
1977-ckESpfrS ,aeYxd jynfolYbPfwGif tyfESHxm;onfh ynmoifaxmufyHhaMu; &efykHaiGrSm 6000d^cefY&Sdygonf/ 1977 ckESpfrS ,ckxd wuokdvfausmif;om;(2)OD; (1)armifausmfodef;? (2) armifvSxGef;odef;?
wkdYukd wpfvvQif (75d^-)EIef;jzihf wuokdvfynmoif&ef axmufyHhEdkifcJhygonf/ odkYaxmufyhHrIaMumifh
if;wkdYrSm wuokdvfynmukd qufvufoif,lEkdifcJhygonf/
rS w f c suf /
/ ,ckynmoifaxmufyHhaMu;cHpm;cJholwkdYrSm bGJU&NyD;aemuf vkyfief;cGifrS olwkdY\
&&Sad omvpmEIe;f xm;tvku
d f axmufyahH Mu; cHpm;cJo
h nhu
f mvtxd (100vQif 10d^-) EIe;f wuov
dk yf nmoif
axmufyhHaMu;tzGJU\ &efykHaiGukd wkd;wufvmap&eftwGuf jyefvnfay;vSL xnfh0ifMuygonf/
ynm&nfcReq
f ak y;a&;
tyx^tyv^tru pmar;yGJrsm;wGifvnf;aumif;? ausmif;wGif;pmar;yGJrsm;wGifvnf;aumif;?
xl;cRefpGm atmifjrifcJhMuonfh ynm&nfcRef ausmif;ol^ausmif;om;rsm;tm; oufqkdif&m ausmif;rsm;rS
qkrsm;toD;oD; ESpfpOf? ESpfqufcsD;jrifhcJhMuygonf/ rif;jym;NrdKUe,fwGif &SdcJhaom wuokdvfynmoif
axmufyHhaMu;tzGJUrSm ynm&nfcRefolrsm;ukdvnf; qkcsD;jrifhcJh&m 1977 ckESpfwGif tyxpmar;yGJukd xl;cRefpGm
atmifjrifcJhMuonfh armifausmfZHvS a&Tom;wHqdyfukdvnf;aumif;? roef;oef;Munftm; aiGom;wHqdyfqkukd
vnf;aumif; toD;oD;ay;tyfcJhygonf/ xkdYjyif ynm&nfcRefolrsm;tm; ,cifu o[m,ESihf pmzwftoif;rS
vnf;aumif;? yk*dKvfa&;qkdif&mrsm;rSvnf;aumif; toD;oD;csD;jrifhcJhMuygonf/ xkdYjyif ckdifwkdif;jynfrsm;wGif
xl;cRefpGmatmifjrifMuonhf ausmif;ol^om;rsm;tm; ckdif^wkdif;rsm;rS toD;oD;qkrsm; ay;tyfcJhMuygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
36
usef;rma&;
aq;ynmESihf aq;0g;ukoa&;
(u) aq;ynm
&ckdifbk&ifwkdY BuD;pkd;aom "n0wDacwfrS ajrmufOD;acwfxdumvwpfavQmufwGif usef;rma&;ESihf
ywfouf xl;xl;axGaxGrw
S w
f rf;rsm; rawGU&S&d ay/ tajccHaq;ynmrsm;ukd ynma&;wGif azmfjycJo
h nft
h wkid ;f
bkeaf wmfBu;D ausmif;rsm;uyif oifMum;wwfajrmufcMhJ uojzihf rdrw
d \
Ykd vufo;Hk aq;0g;rsm;ukd tdrw
f idk ;f vkv
d ydk if
wkdif;jynfrSxGuf&Sdaom aq;yifrsm; aq;jrpfrsm;xm;&Sdum usef;rma&;ukd apmifha&Smuf*kjyKMuonf/ wkdif;jynf
twGif;aexkdifaom vltrsm;wkdYrSm usef;rma&;aumif;rGefaomolrsm;&SdouJhodkY csKdUwJholrsm;vnf; &SdMuonf/
if;acwfwpfavQmufvkH;wGif usef;rma&;ESihfywfouf axGaxGxl;xl;aq;kHBuD;rsm;? aq;ukcef;rsm; csNyD;
ukonfukd rawGU&Sd&ay/ okdY&mwGif wkdif;jynftwGif; aexkdifaomvlwkdY\ usef;rma&;ukd &yf&GmtwGif;&Sdaom
&ckid af q;orm;ac: aq;q&mrsm;u ukoapmihaf &SmufMuonf/ Bu;D us,x
f if&mS ;aom aq;orm;Bu;D rsm;vnf;
&SdMuayonf/ ,if;aq;orm;BuD;rsm;xHodkY a&m*gukovdkolrsm;onf oGm;a&mufaomfvnf;aumif;? ajccsD?
ajc<uay; rdrdaetdrfodkY ac:,lukoay;jcif;ukdaomfvnf;aumif;? jyKvkyfMuonf/ aq;q&m? aq;orm;wkdY
rSm uyfa&mufaoma&m*gtrsKd;rsKd;wkdYukd aq;usrf;? AdaEmusrf;rsm;twkdif; rdrdwdkYwkdif;jynfjzpf aq;yifrsm;jzihf
ukoMuygonf/ c&pfou&mZf (1600)ausmf oD&d"r&mZmrif; (ajrmufOD;) vufxuf a&mufvmaomf
ay:wl*Dbkef;BuD;? rmefe&dwfonf tvGefzsm; rdrdwkdY\ taemufEdkifiH? aq;0g;jzifh aomufokH;aomfvnf;?
raumif;cJh&m oD&dok"r&mZmrif;u rdrd\orm;awmfukd apvTwf ukoapcJh&m aumif;rGefaMumif;
ol\rSwfwrf;wGif a&;om;xm;onfukd awGU&Sd&ayonf/ oD&dok"r&mZmrif;\ orm;awmfBuD;onf
rmefe&dwftm; prf;oyfMunfhINyD; wcGufwnf;aomaq;ukday; a&m*gaysmufuif;onf[k ol\rSwfwrf;wGif
azmfjyxm;onfukd awGU&Sd&ojzihf &ckdifaq;0g;ynmonf tvGeftpGrf;xufaMumif; od&Sd&ayonf/ odkYjzihf
&ckdifbk&ifwkdYtkyfpkd;aom ya'o&mZf acwfwpfavQmufvkH;wGif &ckdifaq;q&m aq;orm;rsm;uyif? &ckdifjynf
twGif; rSDwif;aexkdifaom wkdif;oljynfom;rsm;tm; usef;rma&;ukd wm0ef,l aq;0g;ukoay;cJhaMumif;
awGU&Sd&ayonf/ odkY&mwGif usef;rma&;ESifh ywfouf tkyfcsKyfa&;XmecGJu? apmifha&SmufjyKvkyfonf[k
rawGU&Sday/
(c) aq;0g;ukorItajctae
aq;0g;ukorItajctaeESihfywfouf a&m*gjzpfolwkdYtbkdY aq;0g;ukorI &SdcJhayonf/ odkY&mwGif
aq;kBH u;D rsm;? aq;ukcef;rsm;aqmuf ukoonfuu
dk m;? rSww
f rf;rSw&f m rawGU&ay/ tenf;qk;H wpf&mG wpfO;D
uspD &Sad omaq;q&m? aq;orm;wku
Yd ? rdrw
d &Ydk mG wGijf zpfymG ;aom a&m*gtrsK;d wku
Yd kd rdrw
d w
Ykd wfuRr;f &m aq;usr;f ?
AdaEmusrf;rsm;twkdif; wkdif;jynfjzpf aq;yifaq;0g;rsm;jzihf ukoonfukd awGU&Sd&ayonf/ oD&dok"rm&mZm
rif;\ aq;q&monf rmefe&dwfxHvma&mufNyD;? vufukdudkifum? prf;oyfMunhfINyD;vQif rdrd\qGJvG,ftdyfrS
aq;jrpfwpfcu
k x
dk w
k ,
f
l ausmufysOw
f iG f aoG;Ny;D vQif xkad q;uko
d m wku
d cf NhJ y;D jyefomG avonf/ aemufwpfaeY
wGif rmefe&dwfwGif tzsm;aysmufoGm;onf[k a&;om;xm;ayonf/ onfukdaxmufvQif &ckdifaq;ukorI
onf tvGet
f pGr;f xufaMumif; awGU&S&d ayonf/ &ckid b
f &k ifwt
Ydk yk pf ;dk aom ya'o&mZfacwfwpfavQmufv;Hk wGif
&ckdifaq;ukorItajctaeonf &Gmaq;q&mrsm;? xif&Sm;aom tjcm;aq;q&mrsm;u wkdif;oljynfom;rsm;
tm; aq;0g;ukoay; usef;rma&;ukd wm0ef,lxm;aMumif; awGU&ayonf/
udv
k edk Dacwfuse;f rma&;
ppfBudKacwf usef;rma&;zGJUpnf;ykHESihf vkyfief;aqmif&Gufcsufrsm; 1911 ckESpfwGif oabFmqedyfteD;
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
37
ESpx
f yfwu
dk f aq;kw
H pf&Hk cdS o
hJ nf/ aq;k0H efxrf;rsm;tjzpf q&m0efwpfO;D ? aq;pyfueG af ygif'gwpfO;D ? aq;xnfh
olwpfOD;ESihf oefY&Sif;a&;tvkyform;wpfOD;? aygif;(4)OD;&SdcJhonf/ if;aq;kHtwGuf vkdtyfonfh aq;0g;rsm;?
aq;kHodkY ypnf;u&d,mrsm;ESifh aq;kH0efxrf;rsm;twGuf vpmcsD;jrifhaxmufyHhaiGrsm;ukd awmifaumfrwDrS
axmufychH o
hJ nf/ q&m0efwpfO;D uko
d m tpk;d &rSvpmaxmufyo
Hh nf/ xku
d se;f rma&;Xme twGi;f vlemrsm;tjyif
tjyifvlemrsm;ukdvnf;? aq;0g;ukoay;cJhonf/ xkdaq;kHBuD;rSm 'kwd,urmppftwGif; bkef;BuJcH&jcif;aMumifh
ysufpD;oGm;cJh&onf/
*syefacwf usef;rma&;tajctae
*syefacwfwGif aq;kHysufpD;oGm;jcif;aMumifh jynfolYusef;rma&;twGuf vlemrsm;onf/ eD;pyf&m
*syefaq;cef;rsm;wGif oGm;a&mufukocJhMuNyD; trsm;pkrSm &ckdiform;awmfrsm;jzihf aq;0g;ukorIukd cH,lcJhMu
onf/ rif;jym;NrdKUay:&Sd vltrsm;pkrSm aus;&Gmrsm;odkY wdrf;a&SmifcJhMu&NyD;? awm&Gmrsm;wGif emrusef;jzpfu
&ckdiform;awmfrsm;jzihf aq;0g;ukocHcJh&onf/
pD;yGm;a&;
zufqpf*syefacwfwGif NrdKUe,ftygt0if &ckdifjynfe,fajrmufykdif; ppfab;ppf'gPf tvGefxlajym
vGef;ojzihf r,fr,f&& pD;yGm;a&;vkyfukdifrI r&SdcJhay/ NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;wkdYrSm rdrdwkdY\
0rf;pmtwGuf tydktvQHtenf;i,frQavmufom xGef,ufpkdufysKd;rI &SdMuonf/ rSwyg; ul;oef;a&mif;0,frI
jyK&ef pyg;pkdufysKd;rI rjyKcJhMuay/ odkYaom tajctaeaMumihf NrdKUe,f\pD;yGm;a&;rSm tvGefedrfhus NrdKUe,f
twGif;aexkdifaom vlwkdYrSm t0wfcsKdUwJh? tpm;csKdUwJhrIwkdYudk zufqpf*syefacwfwpfckvkH; cHpm;cJhMuonf/
ygvDrefacwfusef;rma&;
vGwfvyfa&;acwfrSp usef;rma&;Xmevkyfief;tqifhqifhwkd;wufajymif;vJvmcJhykH
1949 ckESpf Zlvkdifv(1)&ufaeYwGif aps;teD;&Sdaom aq;kHukd oabFmqdyfacsmif;teD;wGif wzef
aqmufvkyfcJhygonf/ ukwif (16)vkH;qefYjzpf "edrkd;? ysOfcif;? 0g;x&Hum? taqmuftOD;jzpfygonf/ 1948
ck vGwfvyfa&;&NyD;aemuf NAdwdoQaq;wyfrS q&m0efrsm;tpm;? aq;kHrsm;wGif EkdifiHjcm;om; tdEd,q&m0ef
rsm;ESifh jrefrmq&m0efrsm;ukd cefYxm;cJhonf/ vGwfvyfacwfrSp aq;kHrsm; 0rf;qGJq&mrwpfOD;tm;
wkd;csJUcefYxm;cJhonf/ a,musfm;vlemapmihfwpfOD;ESihf rdef;rvlemapmifhwpfOD; wkd;csJUtm;jznhfcefYxm;cJhonf/
vGwfvyfa&;&NyD; (10)ESpfumv 1958 ukefcgeD;wGif yef;ajrmif;aus;vufaq;ay;cef;ukd zGifhvSpfcJhonf/
if;aq;ay;cef;wGif vufaxmufusef;rma&;XmerS vpmaxmufyhHcJhonf/ xkdaq;ay;cef;wGif jyifyvlemrsm;
ukdom OD;pm;ay;ukocJhNyD;? ta&;BuD;onfh vlemrsm;ukd NrdKUe,faq;kHokdY xyfqifhykdYay;cJhygonf/
rsufarSmufumv usef;rma&;vkyfief;aqmif&Gufcsufrsm;
(u) jynfe,fusef;rma&;OD;pD;Xme
r&Sdyg
(c) wkdif;tqifhaq;kHBuD;
r&Sdyg
(*) NrdKUe,faq;kHrsm;
1964 ckESpfwGif ,cifaq;kHa[mif;ukd rif;jym;NrdKU taemufbufokdY ajymif;a&TUcJhNyD; ukwif (16)vkH;
qefY aq;kHwpfxyfwkdufukd aqmufvkyfcJh&m? 1965 ckESpfwGif NyD;pD;cJhonf/ 1970 ckESpfwGif ukwif (6)vkH;
qefYoCFmaq;kHwpfckukd jynfolvlxkrS apwemjzihf xnfh0ifvSL'gef;aiGrsm; rwnfNyD;aqmufvkyfcJhygonf/
1972 ckEpS w
f iG f ukwif(10)vk;H qefY rde;f rvlemaqmif (1)aqmifuv
dk nf; NrKd Ue,fvx
l u
k n
l yD yhH ;dk rIjzifh aqmufvyk f
EkdifcJhygonf/ 1974 ck rwfv(2)&ufaeYrS 1978 ck rwfv(2)&ufaeYxd (4)ESpfwmumvtwGif; twGif;vlem
&ckid o
f m;BuD;pmay
38
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
trsKd;tpm;tvkduf0efxrf;tiftm;
0efxrf;tiftm;pm&if;ukd NrdKUe,fusef;rma&;OD;pD;XmerS ay;ykdYonfhpm&if;Z,m;ukd ylwGJazmfjyygonf/
uk oay;onf h vlemrsm;
pOf
ck ESpf
twG if;vl em
tjyif vlem
cG J pdyfrIrsm; rS wfcsuf
1964
996
21694
183
1965
992
21924
242
1966
994
36318
403
1967
998
41108
434
1968
1293
30657
465
1975
2010
34055
1976
2484
41057
1977
2083
23355
1978
2494
19734
10
1980
1912
15867
978
(c) pnfyifom,musef;rma&;vkyfief;
NrdKUe,fusef;rma&;OD;pD;XmerS wm0ef,laqmif&Gufonf/ NrdKUe,fq&m0ef\ wm0efay;csuft&?
NrdKUe,fusef;rma&;t&m&SdESihf if;\wm0efay;csuf& NrdKUe,fusef;rma&;tp yawmfwkdYu NrdKUe,fpnfyifom,m
a&;tzGJUESihf yl;aygif;aqmif&Gufygonf/ if;wkdYrSm NrdKUrusef;rma&;0efxrf;rsm;;yif jzpfygonf/
(i) wkdufe,faq;kH
rif;jym;NrdKUe,f yef;ajrmif;aus;vufaq;ay;cef;ukd wkdufe,faq;kHtjzpf 1975 ckESpfwGif wkd;csJUvsuf
&Sdonf/ aus;vufusef;rma&;rSL;tpm; q&m0efwpfOD;? tpm;xkd;cefYxm;cJhonf/ 0efxrf;tiftm;ukd yl;wGJay;ykdY
ygonf/
rS w f c suf /
/ ukoay;onfh vlemrsm;pm&if;ukd azmfjyrIr&Sdyg/
(p) aus;vufusef;rma&;Xme
rif;jym;NrdKUe,fwGif&Sdaom aus;vufusef;rma&;Xmersm;wGif q&m0efrsm;r&Sdyg/ aus;vufusef;rma&;
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
39
Xme (4)ck&Sdygonf/
(1)
jym;acsmif;aus;vufusef;rma&;Xme
(2)
Ow&maus;vufusef;rma&;Xme
(3)
arvGef;aus;vufusef;rma&;Xme
(4)
rif;&Gmaus;vufusef;rma&;Xme
1969-zGifh
1977-zGifh
1980-81 zGifh
1981-zGihf&efavQmufxm;
rS w f c suf /
/ yef;ajrmif;wGif (
)yl;wGJxm;&SdNyD; BuD;Muyf(1)rS tkyfcsKyfonf/
aus;vufusef;rma&;Xme\ 0efxrf;tiftm;jyZ,m;ukd yl;wGJazmfjyygonf/
aqmif&u
G rf t
I ajctae
xkdaq;ay;cef;rsm;wGif jyifyvlemrsm;ukd ukoay;NyD; ta&;BuD;onfhvlemrsm;ukd NrdKUe,faq;kHodkY
vnf;aumif;? wkdufe,faq;kHokdYvnf;aumif;? apvTwfay;ykdYcJhygonf/
(q) a'oE&usef;rma&;Xme
NrdKUe,fq&m0ef\ wm0efay;csuft& NrdKUrusef;rma&;XmeESihf rdcifESifh uav;wkdYapmihfa&Smufa&;
toif;wkdY yl;aygif;wm0ef,lcJhMuygonf/
(Z) rdcifESihfuav;apmihfa&Smufa&;toif;
(1)
(ps) ausmif;usef;rma&;Xme
oD;jcm;r&Sdyg/ pDrHudef;0ifNrdKUe,fjzpfojzihf 1981 ckESpfwGif pwifoifwef;ay;jcif;? NrdKUe,fynma&;
rSL;tm; &efukeftajccHOD;pD;Xme dEIdif;aqG;aEG;rIjzihf yrmPaqmif&Gufvsuf &Sdygonf/ ausmif;usef;rma&;
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
40
aq;ay;cef;rsm;
jynfolYaq;kHBuD;wGif tqkwfa&m*gwkdufzsufa&; tzGJUacgif;aqmiftjyif? vufaxmufusef;rma&;rSL;
OD;pD;vQuf vufatmuf(2)OD;? pm&if;xdef;(2)OD;aygif; trIxrf;(3)OD;jzihf aqmif&Gufaeygonf/
a&m*gwku
d zf suaf &;Xme
oD;jcm;Xmer&SdbJ? aq;kHBuD;wGif yl;wGJzGihfvSpfygonf/ iSufzsm;wkdufzsufa&;vkyfief;ukd usef;rma&;
t&m&SdvufatmufwGif xm;NyD; tNrJwef;aq;jzeform;(2)OD;jzihf vkyfief;aqmif&Gufygonf/
usef;rma&;ynmay;vkyfief;rsm;
NrdKUe,fq&m0ef usef;rma&;t&m&SdwkdY OD;aqmifvQuf wpfNrdKUe,fvkH;wGif bufpkHa[majymyGJrsm;? ynm
ay;rIrsm;ukd usef;rma&;0efxrf;tm;vkH;u tcsdef&oa&GU? ynmay;aqmif&GufvQuf&Sdygonf/ aus;vufaq;
ay;cef;rsm;wGiv
f nf; aus;vufaevlxk use;f rma&;twGuf ukoa&;? umuG,af &;? use;f rma&;? ynmay;jcif;
rsm;ukd aqmif&Gufygonf/
jzpfymG ;wwfaoma&m*grsm;
iSufzsm;a&m*g? 0rf;ESihfywfoufaoma&m*grsm;? toufIvrf;aMumif;ESihfywfoufaoma&m*grsm;?
0ufoufa&m*g? wkwfauG;a&m*g? OD;aPSmuftarS;a&mifa&m*gESihf kd;kd;tzsm;rsm; jzpfyGm;wwfygonf/ vlaerI
tqifhtwef;edrfhusrIaMumihf jzpfyGm;aoma&m*grsm; (Oyrm) oHaumifa&m*g? 0rf;ukduf0rf;ysufa&m*gwkdYjzpfyg
onf/
1980 ckrSpwif rif;jym;NrdKUe,fwpfckvkH;onf tjzLa&mife,fajrjzpfvmNyD; jzpfojzihf ausmufaq;
rxkd;ESH&ao;aomolrsm;ukd wESpftwGif;rSp vpOfvwkdif; usef;rma&;XmerS ausmufaq;rsm; xkd;ESHvQuf&Sd
ygonf/
rS w f c suf /
/pDru
H ed ;f csrw
S Nf y;D wku
d zf suaf eygonf/ (Oyrm) 1979 ckrpS pDru
H ed ;f csrw
S Nf y;D ( )aq;jzef;
jcif;wkdY jzpfygonf/
(#) zGm;aopm&if;
ck E S p f
1976
1977
1978
1979
1980
1981
zG m ;jrif o l
200
98
182
136
176
56
aoqk H ; ol
98
97
61
42
69
13 (Mo*kwfvxd)
&ckid o
f m;BuD;pmay
41
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
NrdKUe,ftvkduf usef;rma&;0efxrf;tiftm;jyZ,m;
NrdKUe,ftvkduf usef;rma&;0efxrf;tiftm;pm&if;ukd yll;wGJazmfjyygonf/
(yxrav;vokH;pGJaiGom)
or0g,raq;ay;cef;
(1)
(2)
(3)
(4)
tjcm;vlrIa&;vkyfief;rsm;
tvkyform;a&;&m
1960 ckESpfwGif tvkyform;aumifpDukd pwifzGJUpnf;cJhNyD; 1977 ckwGif tvkyform;tpnf;tkHukd
tqifhqifhjyefvnfzGJUpnf;cJhonf/ 1978 ckESpfwGif tvkyform;rsm; tvkyf&&Sda&;twGuf pwifaqmif&GufcJh
onf/ tvkyftukdif&&Sda&; tajctaejyZ,m;ukd yl;wGJazmfjyygonf/
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
42
tvkyo
f rm;oufomacsmifcsrd t
I ajctae
tvkyform;oufomacsmifcsda&;ukd &nf&G,f rif;jym;NrdKUe,f oufomacsmifcsda&;tzGJU (2)zGJU&SdcJh
ygonf/ ,if;wkdYrSm
(1)
pkaygif;kH;oufomacsmifcsda&;tzGJU
(2)
ynma&;rdom;pk oufomacsmifcsda&;tzGJUwkdYjzpfygonf/
pkaygif;kH;oufomacsmifcsda&;tzGJU wkd;wuf&eftwGuf atmufygqyfaumfrwD (4)ckzGJUpnf;NyD;?
aqmif&GufcJhygonf/ if;wkdYrSm (1)toif;qkdifvkyfief; (2) usef;rma&;ESifhtm;upm; (3) oma&; ema&;
(4) pmayESihf ,Ofaus;rIwkdYjzpfygonf/
vpOfaMu;rsm;ukd
vpm
200d^-xd
1d^-EIef;
201d^-rS 400xd
2d^-EIef;
401d^-rS 700xd
3d^-EIef;
701d^-rS 1000d^-xd
4d ^ -EI e f ; xm;jzih f aumuf c H c J h & m ,ck x d &ef y k H a iG
8000d^-cefY &&SdcJhygonf/ toif;qkdif&mvkyfief;wGif vbuf&nfqkdifwpfqkdifukd kH;teD;wGif 1975 ckESpfrS
pwifzGihfvSpfcJhNyD;? tvkyform;rsm; aomufokH;Ekdif&ef aqmif&GufcJhygonf/
oma&;? ema&; qyfaumfrwDrS toif;om;(1)OD;? tdraf xmifjyKvQif 50d^-usy?f trsK;d orD;yg toif;0if
jzpfvQif 100d^- toif;0ifwpfOD;\ om;ukd &SifjyKvQif 50d^-usyf? toif;om;wpfOD;\ZeD; uG,fvGefvQif
150d^-? rdbaoqkH;vQif-100d^-? toif;om;wpfOD;\ (1)ESpftxufuav; qkH;vQif 75d^-usyf? wpfESpf
atmuf uav;qkH;vQif 50d^-usyf? tzGJU0ifwpfOD; (5)ESpfqufwkduf tzGJU0ifjzpfNyD; yifpif,lvQif 100d^axmufyhHygonf/
pmayESihf,Ofaus;rIaumfrwDrS toif;om;rsm; zwfIEkdif&ef pme,fZif;rsm;ukd vpOfrSm,l
vbuf&nfqkdifwGif xm;&Sdygonf/
ynma&;rdom;pk oufomacsmifcsda&;tzGJUonf tvkyform;tpnf;tkH;\ rl0g't& pkaygif;kH;
oufomacsmifcsda&;tzGJUuJhodkYyif aqmif&Gufygonf/
MuufajceDvyk if ef;
NrdKUe,fMuufajceDtzGJUukd 1968 ck 'DZifbmv(2)&ufaeY pwiftvkyftrIaqmiftzGJUukd atmufazmf
jyygyk*dKvfrsm;ESihf zGJUpnf;cJhygonf/
1/
a'gufwmausmfvS
NrdKUe,fq&m0ef
OuX
2/
OD;apmarmif
w&m;rw&m;olBuD;
'kOuX
3/
OD;ausmfvSatmif
atmuf&Gmykdif;
'kOuX
4/
OD;armifjzL
rD;owft&m&Sd
twGif;a&;rSL;
5/
OD;odef;atmif
ynmtkyf
wGJbuftwGif;a&;rSL;
6/
OD;armifa&Tausmf
aiGwkdufpma&;
aiGxdef;
7/
OD;armifvkH;
aps;a[mif;ykdif;
tzGJU0if
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
43
8
9
10/
11/
OD;vGef;omatmif
atmuf&Gmykdif;
tzGJU0if
OD;armifausmfol
*rf;r&Gm
tzGJU0if
a':rpdefvS
tv,fykdif;
tzGJU0if
a':at;omcsKd
tv,fykdif;
tzGJU0if
1968 ckESpfwGif toif;0ifESihf olemjyKwyfzGJU0if pkpkaygif; (120)&SdcJhNyD; wyfzGJUrSL;rSm tpkd;&txuf
wef;ausmif;rS? txufwef;jyq&m OD;atmifrif;u wm0ef,laqmif&GufcJhygonf/ if;ESpfwGifyif yxrtBudrf
oifwef;q&m(8)OD;ESifh oifwef;om; (120)OD;jzifh oifwef;zGihfvSpfcJhygonf/ xkdjyif 'kwd,tBudrf MuufajceD
oifwef;ukdvnf; zGihfvSpfEkdifcJhygonf/
MuufajceDwyfzGJUrSL;tygt0if MuufajceDwyfzGJU0ifrsm; 0wfpkHjynfh wyfqifEkdifcJhygonf/ MuufajceD
twGuf aq;0g;ypnf;ukd NrdKUe,fjynfolYaq;kHrS ulnDcJhygonf/ MuufajceDwyfzGJUrSm NrdKUe,fabmvkH;yGJrsm;wGif
olemjyKtjzpf aqmif&GufcJhygonf/ MuufajceDwyfzGJUukd ygwDOD;aqmifrI? NrdKUe,fjynfolYaumifpD\ BuD;MuyfrIjzihf
NrdKUe,fygwD,lepfwGif 3-10-80 aeYwGif jyefvnfzGJUpnf;cJhygonf/
NrdKUe,folemjyKwyfzGJU? wyfpk(2)pk? wyfpdyf(4)pdyf? &Jabmftiftm; (44)OD;jzihf t&m&Sdtqifhukdvnf;
aumif;? wyfzGJUzGJUpnf;ykHtwkdif; &efukefNrdKU MuufajceDA[kdXmecsKyfokdY tpD&ifcHNyD; zGJUpnf;EkdifcJhygonf/
1981ck aEG&moDwGif MuufajceDtajccHtqifh oifwef;ukd tpkd;&txufwef;ausmif;wGif zGihfvSpfEdkif
cJhygonf/ xkdoifwef;ukd oifwef;om;rsm; tcsdefjynfhwufa&mufcJhNyD; atmifjrifaMumif; oifwef;vufrSwf
rsm;ukd w&m;0ifMuufajceDtoif; OuXrS cs;D jri chf yhJ gonf/ wwd,tBurd f jynfov
Yl w
T af wmfEiS fh jynfoaYl umifpD
tqifq
h ifah &G;cs,w
f ifajrm ufyw
JG iG f ygwD\OD;aqmifr?I aumifp\
D Bu;D MuyfrI vrf;pOfvil ,f pnf;k;H a&;aumfrwD
\ pnf;kH;vIHYaqmfrIjzihf rJqE&Sifvkyfom;jynfolrsm;tm; tvkyftauR;jyK&ef (14-9-81)aeYu wm0efay;tyf
yGJ usif;yEdkifcJhygonf/ yxrtBudrfESihf 'kwd,tBudrf jynfolYvTwfawmfESifh jynfolYaumifpDtqifhqifh a&G;cs,f
wifajrmufyGJwGifvnf; NrdKUe,ftwGif; rJqEykHrsm;tm; o,f,ljcif;? oufBuD;&G,ftkdrsm;tm; ulnDjcif;rsm;ukd
tm;BudK;rmefwuf aqmif&GufcJhygonf/
NrKd Ue,frD;owfwyfzUJG
1952 ckEpS w
f iG f rif;jym;NrKd U apwemh0efxrf; t𝔢D owfwyfzUJG ukd pwifzUJG pnf;cJo
h nf/ wyfzUJG tiftm;
(10)jzihf zGUJ pnf;cJo
h nf/ t𝔢D owfwyfzUJG onf Bu;D Muyfa&;aumfrwD\ OD;aqmifru
I dk cH,al omtzGUJ jzpfonf/
Bu;D Muyfa&;aumfrwDukd NrKd Uay:rSvBl u;D rsm;jzihf zGUJ pnf;xm;onf/ t𝔢D owfwyfzUJG zGUJ pnf;&onfh &nf&,
G cf suf
rsm;rSm NrdKUay:&Sdvli,frsm;taejzihf rD;ab;BudKwifumuG,fa&;vkyfief;rsm;? rD;avmifuRrf;rIjzpfyGm;vmygu
rD;Nidrf;owfrIvkyfief;rsm;ukd vkyfaqmifMu,if; tjcm;vlrIa&;vkyfief;rsm;ukd aqmif&GufEdkifa&;twGuf vli,f
rsm;ukd avhusihfay;&ef jzpfayonf/ vIyf&Sm;rIvkyfief;rsm;wGif trJa&mifwlnD0wfpkHukd 0wfqifMuonf/
vIyf&Sm;rIvkyfief;rsm;wGif pepfwusjzpfap&ef ppfa&;jyoifwef; zGihfvSpfavhusihfay;cJhonf/ NrdKUay:wGif
rD;ab;BudKwifumuG,fa&;vkyfief;rsm;ukd BudK;yrf;aqmif&GufMujcif; rD;Nidrf;owfa&;vkyfief;rsm;rSm tpGrf;ukef
yg0ifaqmif&Gufjcif;wkdYaMumihf 1965 ckESpfwGif wkdif;rif;BuD;rS qkawmfaiGusyf (200d^-)csD;jrifhcHcJh&onf/
1975 ckESpf rwfv(1)&ufaeYu wpfNrdKUvkH; rD;avmifuRrf;&mwGif rD;owfum; rD;owftaqmuftOD;?
rD;owfum;kHESihf rD;owfypnf;rsm; rD;avmifuRrf;jcif;cH& usyf(5700d^-)zkd; qkH;IH;cHcJh&onf/ t&efrD;owf
wyfzGJUvnf; taMumif;trsKd;rsKd;aMumihf NydKuGJcJh&onf/ 1976 ckESpfwGif t&efrD;owfwyfzGJUukd wyfzGJU0if(24)OD;?
wyfpkrSL;(1)OD;? wm0efcH(1)OD;? aygif;tiftm; (26)OD;jzihf jyefvnfzGJUpnf;cJhonf/ NrdKUe,fygwD,lepfESihf NrdKUe,f
jynfolYaumifpDwkdY\ vrf;TefBuD;MuyfrIukd cH,lcJhonf/ wyfzGJU0ifrsm;ukd rD;owfoifwef;zGihfvSpfNyD; avhusifhay;
cJhonf/ vuf&SdwyfzGJU zGJUpnf;ykHrSm NrdKUrwGif wyfpk(2)pk wyfpkrSL;(2)OD;? wyfMuyfBuD; (2)OD;? wyfpdwfrSL;
(8)OD;? 'kwyfpdwfrSL; (8)OD;? wyfzGJU0if (32)OD;aygif; (52)OD;jzihf zGJUpnf;xm;NyD;? yef;ajrmif;aus;&GmtkyfpkwGif
wyfpkwpfpk? wyfpkrSL;(1)OD;? wyfMuyfBuD;(1)OD; wyfpdwfrSL; (4)OD;? 'kwyfpdwfrSL; (4)OD;? wyfzGJU0if (16)OD;?
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
44
tm;upm;ESihfajy;ckefypf
ppfBudKacwf tm;upm;vIyf&Sm;rI/
abmvk;H uefjcif; tm;upm;om&Scd NhJ y;D ? tjcm;abmfvaD bm? bwfpuwfabm? Muufawmifu
dk jf cif;rsm;
r&SdcJhyg/
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
45
vlxkynmay;vkyfief;
1960 ck arvwGif jynfolYpmMunhfwdkufukd pwifzGifhvSpfcJhonf/ tcsKdU&yfuGufrsm;? 0goemyg&m?
ukd,fxlukd,fxpmMunhfwkdufi,frsm;vnf; tESHYtjym;wnf&SdcJhygonf/
Oyrm ]]apmjynfkd}}
trsKd;orD;pmMunhfwkduf
txu pmMunhfwkduf
NrKd Ur pmMunhw
f u
dk rf sm; jzpfMuygonf/ ,if;uk,
d x
f u
l ,
dk x
f pmMunhw
f u
dk w
f iG f
0goemygvkyfief;t& pmzwftxkH&Sdonfh vkyfom;jynfolrsm;? rdrdwdkY\&if;ESD;&m eD;pyf&mpmMunhfwkdufwGif
MunhfIavhvmMuonf/
jynfe,frS xkwfa0onfh owif;pm? r*Zif;? pmapmifrsm;taejzihf &ckdifwefaqmif]]r*Zif;}}tjyif
&ckdifjynfe,fpmapmifrsm;ukd vlxkynmay;vkyfief;taejzihf zwfIavhvmMuygonf/
a&'D,kdynmay;vkyfief;
kyf&Sif? Zmwfobif? aw;oHomtzGJUrsm;
vlxak zsmaf jza&;vkyif ef;rsm;
1966 ckESpfcefYwGif &marmifaw;oHwD;0kdif; &SdcJhygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
46
pD;yGm;a&;
v,f,mu@
ajr,mESihf awmifolv,form;rsm;
ajr,mpepf
(u) ya'o&mZfacwftajctae
&Sib
f &k ifrsm;acwfu v,fajrtcGeaf wmfudk uRe;f tkyrf sm;xHrS wku
d f u
dk af umufcyH gonf/ uRe;f tkyrf sm;
u wpfzef v,f,mvkyfukdifaeMuolxHrS aumufcHygonf/ aumufcHonfh EIef;xm;rSm ajrtrsKd;tpm;tvkduf
aumufcHjcif;r[kwfbJ ajrtus,ft0ef;ay:wGifom aumufcHygonf/ &ckdif&Sifbk&ifacwfukefNyD; t*Fvdyf
tkyfcsKyfvmaomtcg ajrtwef;tpm; ajrtrsKd;tpm;ay:wGif rlwnfum ajypmrsm;xkwfNyD; ajrtrsKd;tpm;
tvkduf ajrtwef;tpm;tvkduf EIef;xm;rsm; owfrSwfum aumufcHapygonf/ xkdtcsdefu &yf&Gmtvkduf
olBuD;rsm;cefYxm;NyD; olBuD;rsm;ukd aumufckdif;ygonf/ olBuD;rsm;u aumufcHctwGuf 10%jzihf ckdifaMu;aiG
ukd cHpm;cGi&hf ydS gonf/ ppfrjzpfrD tcsed u
f mvtxd ,if;uJo
h Ykd tcGeaf wmfaumufco
H nhpf epfudk usio
hf ;Hk cJyh gonf/
(*) qkd&S,fvpfacwftajctae
1962 ckESpf awmfvSefa&;aumifpDwufvmNyD; qkd&S,fvpfacwfukd xlaxmifaomtcg ajr,mpepfukd
topfwzefjyKvkyfum usihfokH;vmcJhygonf/ v,f,majrrsm; ykdifqkdifcGifhukd kwfodrf;vmygonf/ okdYjzihf
v,f,majrykdifqkdifol[l r&SdawmhbJ v,f,mvkyfukdifcGihfomvQif &SdvmcJhygonf/ vuf&Sdvkyfukdifaeol
vkyfukdifEkdifolrsm;ukdom v,fvkyfukdifcGihfay;NyD; awmifolv,form; vlwef;pm; tzGJUtpnf; zGJUpnf;jcif;?
ajr,maumfrwDrsm; zGJUpnf;jcif;jzihf awmifolv,form;rsm; tcGifhta&; &ykdifcGifhrsm;ukd a&;qGJumpepfwus
jyKvkyfvmcJhygonf/ awmifolv,form;rsm;tm; xGef,ufp&dwf pkdufysKd;p&dwf &dwfodrf;p&dwf ponfjzihf
tvDvyD idk ;f jcm;um acs;aiGrsm; xkwaf cs;rI jyKvyk v
f mcJyh gonf/ odjYk zihf awmifov
l ,form;rsm; pdw"f mwfwuf
<uEk;d <um;vmum v,f,majrrsm;ukd tifwu
dk t
f m;wku
d f azmfxw
k v
f yk u
f idk v
f mcJyh gonf/ v,f,majrajrmufrsm;
pGm ay:xGuv
f mcJMh uygonf/ pku
d yf sK;d oD;ESrH sm;ukv
d nf; a&ajrobm0tavsmuf ok;H oyfum pDru
H ed ;f pDrcH surf sm;
jyKvkyf pkdufysKd;vmapcJhygonf/ pyg;twGufrl txGufwkd;pyg;rsm;jzpfaom rsKd;aumif;rsKd;oefYpyg;rsm;tm;
odyeH nf;us pku
d yf sK;d vmapcJyh gonf/ wpfo;D pku
d rf S ESpo
f ;D pku
d ?f oD;xyfo;D ypf u
dk f ponfjzihf wk;d csUJ vkyu
f idk v
f map
cJo
h jzihf v,form;rsm; aiGaMu;acsmifvnfvmMuygonf/ tpk;d &rSvnf; ,ckqv
dk Qif pku
d yf sK;d p&dwx
f w
k af cs;aiGudk
kd;kd;pyg;twGuf 70d^-EIef;jzifhvnf;aumif; txGufwkd;pyg;twGuf 140d^-EIef;jzihf xkwfacs;vmcJhojzihf
v,form;rsm; acsmifvnfpGm xGef,ufpkdufysKd;vmEdkifMuNyD; pyg;txGufwkd;um pdwfcsrf;omrIrsm; &&SdvmcJhyg
onf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
47
ajrtok;H csrt
I ajctae
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd v,f,majrrsm;ukd &ckdif&Sifbk&ifrsm; vufxufu pyg;pkdufysKd;jcif;? pm;okH;oD;
yifrsm; pkdufysKd;jcif;wkdYukd jyKvkyfcJhygonf/ okdYaomfvnf; pm&if;Z,m; wduspGm rSwfwrf;wifxm;jcif; r&SdcJhyg/
t*Fvdyftpkd;&tkyfcsKyfvmaomtcgrSomvQif tdEd,jynfrS ajrwkdif;ynm&Sifrsm;ukd ac:,lvQuf pepfwus
wkdif;wmjcif; pm&if;ajrykHrsm; jyKpkjcif;wkdYukd jyKvkyfvmcJhygonf/ ,if;tcsdefrSpwif ajr,mtokH;csrItajc
taeudk wduspmG rSww
f rf;wifum pm&if;jyKpx
k m;vmEdik cf yhJ gonf/ ajr,mtok;H csrI tajctaerSm acwftvku
d f
trsKd;rsKd;tajymif;tvJrsm; &SdcJhygonf/
(u) t*Fvdyfpkd;ykdifcsdef
t*Fvdyfpkd;ykdifcsdeftcgwGif NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;wkdYrSm oufarG;0rf;ausmif;twGuf
v,f,majrukd t"duxm;NyD; vkyfukdifpm;aomufMuygonf/ if;tcsdeftwGif; vkyfukdifrI tajctaerSm
v,fukd uRJEGm;wkdYjzihf xGef,ufNyD; pyg;ukd BuJyufMuygonf/ ysKd;axmifNyD; pkdufysKd;jcif; tavhtvmr&SdonfrSm
1978ckESpfwkdifcJhygonf/ pkdufysKd;onfh pyg;wkdYrSmvnf; pmypDpyg;^ig;&mbkdpyg; iBudrfoD;pyg;^yef;eDvmpyg;
wkdYukdom 0rf;pmxm;&efESifh a&mif;cspm;&ef pkdufysKd;Muygonf/ aemufpyg;pkdufysKd;NyD; aEG&moDtcsdeftwGif;
rdrpd m;ok;H &eftwGuf ocGm;^ zk^H a&Tzk^H bl;^uif;pGe;f ^csOaf ygif^uif;pGe;f ajrmufO;D ^MuufoeG ^f ajymif;zl;^
c&rf;^ikyf^ rkHvm^ yJokH;rsKd; av;rsKd; rkHif;pkdufavhpkdufx &SdMuygonf/ a&iHykdif;wGif pyg;rSwyg; tjcm;oD;ESH
rsm; pkdufysKd;cif;rsm; vkyfukdifaomfvnf; atmifjrifrIr&Sd pkdufysKd;jcif;rsm; r&SdMuyg/
(c) zqyvpkd;ykdifcsdef
zqyvpk;d ykid cf sed t
f cgwGiv
f nf; v,f,mvkyu
f idk Mf uaom awmifov
l ,form;wkrYd mS t*Fvyd pf ;dk ykid cf sed f
tcgwGif pkdufysKd;vkyfukdifaom pyg;rsm;ukdom xGef,ufpkdufysKd;Muygonf/ [if;oD;[if;&Gufrsm;ukdvnf; rdrdwkdY
pkdufysKd;aom [if;oD;[if;&Gufukdom pkdufysKd;Muygonf/
(*) qkd&S,fvpfacwftcsdef
qkd&S,fvpfacwftcsdefwGif v,f,mvkyfukdifMuaom awmifolv,form;wkdYrSm odyHenf;usus
ysK;d axmifNy;D ysK;d pku
d Mf uygonf/ pyg;pku
d yf sK;d onfh pyg;trsK;d tpm;rSm txufcsed t
f cgu pku
d yf sK;d aom pyg;rsm;ukd
y,f ,cka&T0gxGe;f ^pD 4-63^pdew
f av;^&mausm^f a&Twqky^f zk;d aumfBu;D ^ qifo&D ^d pyg;rsm;ukd ysK;d axmif
NyD; pkdufysKd;Muygonf/ aqmif;oD;ESHrsm;wkdYrSmvnf; trsKd;aygif;ajrmufrsm;pGm pkdufysKd;vQuf&SdMuygonf/ okdYaomf
vnf; tjcm;e,frsm;okdY a&mif;csEdkifatmif r&Sdyg i^kyfoD;ESHwpfckwnf;om NrdKUe,frS wjcm;e,fajrodkY
a&mif;csEdkifaMumif; wifjyygonf/
,ckvuf&SdtajctaewGif rif;jym;NrdKUe,f pyg;oD;ESHukd t"duxm;NyD; NrdKUe,fvkH;uRwf pyg;txl;
txGufwkd;vkyfief;ukd vkyfukdifvQuf&Sdygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
48
ajr,mtok H ;csrI tajctaerS m atmuf ygtwk d if ; jzpf ygonf /
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
pOf
1
u
c
*
C
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
taMumif ;t&m
pk d ufysKd ;{&d ,m
v,fajr{&d,m
,majr{&d,m
O,sOf
"ed
oD;oefYopfawmBudK;0kdif;
oD;oefYr[kwfaomopfawm
pkdufysKd;Ekdifaomajrkdif;
pm;usuf{&d,m
vrf;ajr
qnfajrmif;
jrpfacsmif;a&atmuf
pufkHajr
&Gmajr
omoemokeftaqmuftOD;
trsKd;tpm;cGJjcm;jcif;rjyKEdkifajr
pkpkaygif;{u
66742
826
786
1261
69615
8439
302400
13742
13715
240
739
17255
10
2182
185
405182
856616
21854
117
515
426
22912
ta&;BuD;aomoD;ESHrsm;\ pkdufysKd;rItajctae
'kwd,urmppfrwkdifrDup rif;jym;NrdKUe,ftaejzifh pyg;onf t"du ta&;BuD;qkH;oD;ESHjzpfonhf
tjyif pkduf{&d,mtaejzihfvnf; trsm;qkH;jzpfygonf/ pyg;tjyif? ikyf? rkHnif;? ajryJ? tmvl;ESihf yJtrsKd;rsKd;
vnf; tenf;i,fpD pkdufysKd;Muygonf/
pyg;
pyg;onf NrdKUe,f\ta&;tBuD;qkH;ESihf pkduf{&d,m{u trsm;qkH;pkdufysKd;oD;ESHjzpfNyD; NrdKUe,fpkduf {&d,m
{utm;vkH;\ (93.5%)cefYjzpfonf/ 'kwd,urmppfrwkdifrDu NrdKUe,f\pyg;pkduf{&d,m{urSm &Spfaomif;ESpf
axmifausmfjzpfNyD; 'kwd,urmppfNyD;aemufykdif;wGif ajcmufaomif;ajcmufaxmifausmf &Sdygonf/
NrdKUe,ftwGif; pyg;pkdufysKd;xkwfvkyfrI tajctaerSm 'kwd,urmppfrwkdifrDESihf ppfNyD;acwf rSmzuf
txd NrdKUe,ftwGif; pm;okH;&ef jynfhpkHvkHavmufonfomru tjcm;okdYyg wifykdYa&mif;csEkdifonfh tajctae
&Sdygonf/ NrdKUe,ftwGif; rDSwif;aexkdifMuaom vlOD;a&tm;vkH;\ t"durSDckdtm;xm;&onfh oD;ESHjzpfygonf/
'kwd,urmppfrwkdifrDuqkdvQif pyg;oD;ESHwpfckwnf;ukd t"duxm; pkdufysKd;cJhMu&m rkd;av0oESihf
&ckid o
f m;BuD;pmay
49
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
p kdu f{ u
at m i f { u
t x Gu fE Ie f; t x Gu fw i f;
r S w f c su f
1937-38
1937-38ESSi fh 1945-46
1962-63
65637
65637
ckE Sp f rsm;t w Gu f
1963-64
71690
71690
pm&if; Z, m;rsm;r&Sdy g/
1964-65
66208
65571
35.38
2319727
1965-66
65208
65155
36.22
2359618
1966-67
65510
58881
36.59
1801240
1967-68
61645
58995
33.16
1956109
1968-69
61442
58875
34.49
2030715
1969-70
63587
62361
34.69
2063619
1970-71
63252
61692
34.66
2130246
1971-72
63573
62467
34.77
2172001
1972-73
63561
62629
33.37
2089259
1973-74
63674
63352
35.08
2222335
1974-75
64189
62444
35.16
2195178
1975-76
64284
64074
35. 9
2300247
1976-77
64286
61073
35.34
2158320
1977-78
64035
64015
35.33
2261549
1978-79
65642
65279
37.09
2422758
1979-80
66188
65688
42.07
2763231
1980-81
66240
65740
56.21
3695259
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
50
ikyf
rkHif;
rif;jym;NrdKUe,ftwGuf pm;okH;&efvkdtyfaomqDukd toifhtwifh taxmuftuljyKaom oD;ESHwpfck
jzpfygonf/ rif;jym;NrdKUe,f\ajryJtjyif wpfckwnf;aom qDxGufoD;ESHvnf; jzpfygonf/
'kwd,urmppfrwkdifrD NrdKUe,ftwGif; rkHif;pkdufysKd;rIrSm ajymyavmufatmif r&SdcJhyg/ 'kwd,urm
ppfaemufykdif; jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;&&SdNyD; 1948 ckaemufykdif;wGif wpfpwpfp tenf;i,fpD wkd;csJUpkdufysKd;vm
cJMh uygonf/ rk
H i ;f pku
d yf sK;d &eftwGuf x,fa&;xGeaf &; vG,u
f o
l ufomjcif; wpf{upku
d yf sK;d ukeu
f sp&dwef nf;yg;
jcif; pm;ok;H &ef qDravmufijcif;? qDaps;Bu;D jrifv
h mjcif; ponfwaYdk Mumihf rk
H i ;f ukd awmiforl sm; ykrd t
dk av;xm;
pkdufysKd;vmcJhMuygonf/
NrdKUe,ftwGif; ,ckvuf&Sd rkHif;pkduf{&d,m{uESihf xGuf&SdonfhqDrSm NrdKUe,ftwGif; pm;okH;&efrvkH
avmufao;yg/ NrKd Ue,frx
S u
G &f o
dS rQ rk
H i ;f aphrsm;ukd qDtjzpf tenf;i,fom Buw
d cf aJG &mif;cs pm;ok;H Muygonf/
rkHif;aphtjzpfESihfyif tjcm;NrdKUe,frsm;okdY a&mif;csMuygonf/
qDxGufoD;ESHjzpfonfh rkHif;ukd pm;okH;qD zlvkH&eftvkdYiSm oufqkdif&mwkdYrS wkd;csJUpkdufysKd;&ef pDpOf
aqmif&GufvQuf &Sdygonf/ 1980-81 ckESpf rif;jym;NrdKUe,f rkHif;pkdufysKd;rI tajctaerSm (1388) {u
pkdufysKd;cJhNyD; rkHif;aphwif;aygif; (9543)xGuf&SdcJhygonf/
ajryJ
'kw,
d urmppfrwkid rf u
D ajryJudk rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f pku
d yf sK;d rIr&Sad o;yg/ 'kw,
d urmppfaemufyikd ;f
1954-55 ckESpfwGifrS ajryJukd prf;oyfpkdufysKd;&ef NrdKUe,ftwGif; pDpOfaqmif&GufcJhygonf/ rsKd;rSm pkdufysKd;a&;
XmecGJrS xkwfvkyfonfh rsKd;oefYodyH 121 yifaxmifajryJ jzpfygonf/ ,if;ESpfwGifyif pkdufysKd;a&;XmecGJrS
awmifolv,form;rsm;okdY ajryJpkdufysKd;ynmay; pnf;kH;aqmif&GufNyD; 5{ucefY pwifprf;oyfpkdufysKd;cJhygonf/
ajryJpkdufysKd;rItajctaeaumif;rGefaomfvnf; awmifolrsm; pdwfyg0ifpm;rI r&SdcJhao;yg/ 195455 ck aemufykdif;rSp oufqkdif&mrS ajryJukd wkd;csJUpkdufysKd;&ef tpOfwpkduf pnf;kH;aqmif&GufvmcJh&m
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
51
tmvl;
rD;zkdacsmif;pm;okH;oD;ESHwpfckjzpfonfh tmvl;ukd rif;jym;NrdKUe,ftwGif; BuD;rm;us,fjyefYpGm pkdufysKd;jcif;
r&Sdyg/ 'kwd,urmppfrwkdifrDu tmvl;ukd rif;jym;NrdKUe,ftwGif; pkdufysKd;Mujcif;r&Sdao;yg/ urmppfaemufykdif;
1949-50ESpfavmufwGifrS tmvl;ukd rdrdwkdYtdrfwGif; pm;okH;&efrQ tenf;i,fpDpkdufysKd;cJhMuaMumif; awGU&Sd&yg
onf/ 1960-ckESpf aemufykdif;rSp tmvl;ukd wjznf;jznf;wkd;csJU pkdufysKd;vmcJhMuygonf/ odkYaomfvnf;
tvGeBf u;D Bu;D rm;rm; pku
d yf sK;d vmcJjh cif;um; r&Sad o;yg/ rif;jym;NrKd Ue,f\ vuf&t
dS mvl; pku
d {f uESifh xkwv
f yk rf rI mS
vnf; rif;jym;NrdKUe,ftwGif; zlvkHpGm pm;okH;&ef rvkHavmufao;yg/
1980-81 ckESpf aqmif;&moDwgif rif;jym;NrdKU\ tmvl;pkdufysKd;rI tajctaerSm atmufygtwkdif;
jzpfygonf/
pk d u f { u
120
atmif { u
118
txG u f E I e f ;
920
txG u f ( yd m)
108560
BuH
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; BuHpkdufysKd;rI{&d,mrSm tenf;i,frQom &Sdygonf/ 'kwd,urmppfrwkdifrSDu
rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f Buu
H dk pD;yGm;jzpf pku
d yf sK;d MurI r&Sad o;yg/ tdrw
f iG ;f pm;ok;H kH tenf;i,frQ pdu
k yf sK;d Muygonf/
,cktcsdefwkdifatmifxdyif &mckdifEIef;tenf;i,frQaom awmifolrsm;u {u0uf^w{u avmufom pD;yGm;
oabmtjzpf pkdufysKd;xkwfvkyfa&mif;csMuygonf/ oa&pmtjzpf pm;okH;&eftqifhom pkdufysKd;xkwfvkyfMujcif;
jzpfygonf/
yJtrsKd;rsKd;
'kw,
d urmppfrwkid rf ED iS hf ppfNy;D aemufyidk ;f wGiv
f nf; tdrw
f iG ;f pm;ok;H kH tenf;i,frQ pku
d yf sK;d Muygonf/
pD;yGm;tjzpf atmifjrifpGm wkd;csJUpkdufysKd;Mujcif;r&Sdao;yg/ pkdufysKd;onfh yJrsm;rSm rwfyJ^bkdudwfyJESihf yJBuD;wkdY
jzpfMuygonf/ 1980-81 ckESpf rif;jym;NrdKUe,f yJtrsKd;rsKd;(rwfyJ^bkdudwfyJESihf yJBuD;)pkduf{&d,m{urSm
(30)cefYjzpfygonf/
1980-81 ckESpf ukvm;yJ wkd;csJUpkdufysKd;a&;tpDtpOft& rif;jym;NrdKUe,ftwGif; {u(80)cefYukd
wkd;csJUpkdufysKd;cJhMuygonf/ xkwfvkyfrIESifh 0ifaiGtrsKd;tpm;tajctaet& ,cktcsdefwGif awmifolrsm; pdwfyg
0ifpm;rItm;enf;Muygao;onf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
52
awmifolv,form;rsm; tajctae
'kwd,urmppfrwdkifrDSsu rif;jym;NrdKUe,fwGif awmifolOD;a&rSm (8500)cefYjzpfNyD; 'kwd,urmppfNyD;p
1945 ESifh 1950 ckESpf ywf0ef;usifavmufwGif (10000)cefY &Sdygonf/ NrdKUe,ftwGif; vlOD;a&onf
wpfESpfxufwpfESpf wkd;yGm;rsm;jym;vmonfESihftnD awmifolv,form;OD;a&rSmvnf; ,ckrsufarSmuftcsdef
wGif (11549)txd &Sdvmygonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;\ v,f,mvkyfukdifEkdifrI&&SdrI tajctaerSmvnf;
oifhwifhaomtaetxm;wGif &Sdygonf/ 'kwd,urmppfrwkdifrDu NrdKUe,ftwGif; oD;ESHpkduf{&d,m{urSm
(85000)cefYjzpfaomaMumihf awmifolwpfOD;ysrf;rQv,f,mvkyfykdifcGifh &&Sdaom{urSm (10){ujzpfNyD;
,ckrsufarSmufawmifolwpfOD;ysrf;rQv,f,mvkyfukdifcGifh &&Sdaom{urSm (6.16)jzpfygonf/
NrKd Ue,ftwGi;f &Sd awmifov
l ,form;rsm;rSm a,bl,stm;jzihf a&S;qefMuygonf/ tpOftvmtm;jzihf
vnf; &orQavmufESihf a&mihf&Jawmifhw,frI &SdMuygonf/ 'kwd,urmppfrwkdifrDESihf 1958-59ESpfrsm;wkdif
atmifxd awmifolv,form;rsm;rSm pyg;wpfckwnf;ukdomvQif xGef,ufpkdufysKd;vkyfukdifMuNyD; awmifol
v,form;xkwpf&yfvkH;\ wpfckwnf;aom 0ifaiG&&SdrIESihf toufarG;rIyif jzpfonf/
1960-ckaemufykdif;ESpfrsm;rS tpjyK awmifolv,form;rsm;rSm v,f,mu@wGif pyg;tjyif
tjcm;0ifaiG&&Sdonfh ikyf^ajryJ^rkHif;ponfh oD;ESHrsm;ukd xGef,ufpkdufysKd;vmcJhMuonf/
oD;ESHxGef;,ufpkdufysKd;&mwGif tpOftvmtm;jzihf wnf&SdvmcJhaom a&S;kd;rdkd;zvmpkdufpepfrSonf
acwfraDS om odyeH nf;us xGe,
f ufpepfrsm;ukd wjznf;jznf;,kMH unfvufcH aqmif&u
G v
f mcJMh uygonf/ awmifol
v,form;rsm;taejzihfvnf; ,if;odyHenf;us xGef,ufpepfrsm;ukd vkyfukdifaqmif&GufcJhMuonfESihftnD
vufawGUwGiv
f nf; oD;ESw
H pf{utxGuEf eI ;f ykrd w
dk ;dk wuf&&Sv
d mcJyh gonf/ a,bl,stm;jzihf qk&d vQif ,cktcsed f
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;rSm oD;ESHwpf{utxGufEIef; ykdrkdwdk;wuf&&Sdapaom odyH
enf;us pdkufysKd;pepfrsm;ukd ykdrkdtmkHpl;pkdufvQuf pdwfyg0ifpm;rI &SdvmMuonf[k qkdEdkifygonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;\ pD;yGm;a&;tajctaerSm tqifhtwef;rDS
r[kwfaomfvnf; tvGefedrfhusaomtaetxm;wGif r&SdMuyg/ 'kwd,urmppfrwkdifrDESihf 1958-59 ckESpftxd
awmifolv,form;rsm;taejzihf pyg;wpfckwnf;ukdom xGef,ufpkdufysKd;vmcJhMu &&Sdonfh0ifaiGrSmvnf;
,if;oD;ESw
H pfcw
k nf;rS&&So
d nfh wpfcw
k nf;aom 0ifaiGjzpfygonf/ ok&Yd mwGif awmifov
l ,form;rsm;taejzihf
,if;tcsdeftcgESihf tajctaersm;t& NrdKUe,ftwGif;pm;okH;&ef vlOD;a&vnf; enf;yg;ao;onfhtavQmuf
pm;0wfaea&;wGif oifhwifhkHtqifajycJhMuonfom jzpfygonf/
,cktcsdeftcg tajctaersKd; NrdKUe,ftwGif; vlOD;a&uvnf; wjznf;jznf;wkd;wufrsm;jym;vmonf
ESit
fh nD awmifov
l ,form;rsm;rSm tajctaet&yif pyg;wpfcw
k nf;uko
d m t"durScD t
dk m;xm; r&Edik af wmh
aMumif; oabmayguf awGU&Sv
d mcJMh uygonf/ pyg;wpf{utxGuEf eI ;f wk;d wuf&&Sad &;? wpfjcm;0ifaiG&&Sad prnfh
oD;ESHrsm;pkdufysKd;a&;? woD;rSESpfoD;^okH;oD;pm; oD;xyf^oD;yf^pkdufysKd;jcif; ponfh0ifaiGykdrkd&&Sdaprnfh
enf;vrf;rsm;ukd vkdufemaqmif&GufvmcJhMuygonf/ pD;yGm;a&;ppfwrf; pm&if;Z,m;rsm; aumuf,lcsuft&
a,bl,stm;jzihf pyg; (6.40{u) pkdufysKd;aom awmifolwpfOD;tzkdY wpfESpfysrf;rQ tom;wiftjrwfaiGrSm
tenf;qkH; (300)usyfcefY &Sdayonf/ wjcm; ikyf^ajryJ^rkHif;ponfh oD;ESHrsm;rS 0ifaiGESihfygqkdvQif aiG
(800)usyfcefYjzpfvmayrnf/
txufyg 0ifaiG (800)usyfonf rdom;pkOD;a& (5)OD;cefY&Sd awmifolrdom;pk wpfpktwGuf 0rf;pmpyg;
tjynht
f pk&H ydS gu wESppf m;ok;H &eftwGuf tvQirf DS t
Hk ajctaewGif &Syd gonf/ xkaYd Mumihf rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f
&Sd awmifolv,form;rsm;taejzihf oD;ESHwpf{utxGufEIef; ykdrkdvmonfESifhtrQ 0ifaiGonf ykdrkd&&SdapEkdifrnf
ukd oabmaygufcH,lvmMuum txGufwdk;pkdufysKd;pepfrsm;ukd pdwfyg0ifpm;pGmjzihf vkyfukdifaqmif&GufvmcJhMu
onfh tajctaewGif&Sdygonf/ rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;taejzihf rdrdwkdYvkyfukdif&onfh
0ifaiGtay:wGif rlwnfNyD; kd;om;pGmaexkdifpm;aomufavh &SdMuNyD; rdrdwdkY\ ywf0ef;usif oma&; ema&;ESihf
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
53
vlraI &;vkt
d yfcsurf sm;ukd 0kid ;f 0ef;ulnu
D m tpOftvmtm;jzihf at;csr;f pGm aexkid pf m;aomuf vmcJMh uygonf/
vuf&Sdrif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd vuf&Sdawmifolv,form;OD;a&rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
pkpkaygif;awmifolv,form;OD;a& 11549
OD;
5 {uatmuf 5997
OD;
5 {uESihf 30 {uMum;
3658
OD;
20 {urS 50 {utxd
147
OD;
pm;usuaf jrrsm;tajctae
rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f pm;usuaf jr(13715){u&Syd gonf/ aus;&Gmtvku
d f toD;oD;owfrw
S &f ydS gonf/
if;pm;usufajrrsm;ukd txuftcsdeftcgwGif pm;usufykdif&Sif &Gmom;rsm;wkdYu rdrdwdkYpm;usufrnfa&GU rnfrQ
&SdonfukdodvkdonhftwGuf ykdif&Sifrsm;u pkpnf;NyD; ajrpm&if;XmerS oufqkdif&majrwkdif;pma&;ukd ac:,lum
pm;usufajrukd jyockdif;ygonf/ ajrwkdif;pma&;u aocsmpGm pm;usufajrtrSefukd wpfuGif;vkH;oGm;vmNyD;
jyoygonf/ aemufykdif;wGif jyoonfhae&mrsm;wkdYukd oHwkdifaomfvnf;aumif;? oyfwkdifaomfvnf;aumif;?
pkdufxlxm;Muygonf/ aemuf oufqkdif&mrSwqifh pm;usufajrykHa&;ul;NyD; olBuD;&SdonfwGif olBuD;odkY
vnf;aumif;? ajryku
H dk tyfxm;&SMd uygonf/ wpfpw
Hk pfa,mufou
l usL;ausm0f ifa&mufNy;D pm;usuaf jrtwGi;f
v,f,mvkyfukdifcJhaomf csufcsif;qkdif&modkY csufcsif;taMumif;Mum;NyD; oufqkdif&mrSta&;,lzrf;qD;NyD;
jypf'gPfay;avh&SdaomaMumihf if;pm;usufajronf yuwd&SdNrJtwkdif; &SdMuygonf/ ,ckwvtwGif;rS wpfpkH
wpfa,mufu 0ifa&mufvkyfukdifcJhaomfvnf; wkdifMum;rIr&SdbJ aemufxyfvlrsm; pyg;pkdufxm;onfhtwGuf
pm;usuaf jryuwdtwkid ;f r&Sb
d J {&d,mavsmeh nf;vmygonf/ wcsKUd v,form;wkrYd mS uREJ mG ;rsm;ukd xde;f ausmif;
&ef oGm;onfh pm;usuftwGif; pyg;yifrsm;&Sdjcif;aMumihf roGm;0efYbJ &SdMuygonf/ pm;usufwGif uRJEGm;
xdef;ausmif;&ef tcuftcJ&SdMuaom tcsKdUv,form;wkdYrSm rdrdwkdYv,fajrrS uRJEGm;pm;&ef v,frsm;ukd csefvSyf
xm;Ny;D ausmif;&ygonf/ pm;usuo
f nf uREJ mG ;rsm; touf&iS &f eftwGuf tvGew
f &mta&;Bu;D yg pm;usuaf jr
{&d,mavsmhenf;qkH;IH;rI r&Sd&atmif aqmif&Gufoifhayonf/
yefYykd;rIrsm;
pku
d yf sK;d p&dwaf cs;aiG
(u) ppfrjzpfrD/
ppfrjzpfrDtwGif; pkdufysKd;p&dwfacs;aiGukd v,fajrwpfckwnf;twGufom xkwfacs;yg onf/
xkwfacs;ykHrSm ukd,fykdifv,fvkyfpm;olrsm;ukd if;ajrykdif&Sifrsm;u rdrdwkdYvkyfrpm;bJ wpfjcm;vlrsm; twGuf
wESpfvQif (6.40{u)ukd pyg;(200)awmif;jzihf iSg;pm;&SdolwkdYtm; rdrdv,fukd vkyfukdif&SdolwkdYukd ar;jref;NyD;
,ck E S p f w G i f v,f t wG u f ok H ; pG J & ef r nf r Q uk e f u srnf u k d ar;jref ; NyD ; pum;&&S d r S v,f y k d i f & S i f r sm;u
ppfawGNrdKUwpfckdifvkH; wm0efcHor0g,r NrdKUtkyfa&muf&Sdvmaomtcg rdrdwkdYukd tcGefaiGrsm;ESihf vkdtyfrnfh
aiGukd avQmufvTmwGifa&;om;NyD; avQmufxm;Muygonf/ avQmufxm;aiG &&SdonfhtcgwGif rdrdwkdYv,fukd
vkyu
f idk o
f w
l t
Ydk m; ac:Ny;D vkad iGudk xkwaf y;avh&MdS uygonf/ wpfEpS af pha&muf pyg;ay:Ny;D a&mif;csonft
h csed f
wGif v,fykdif&Sifrsm;tm; xkwfay;aiGrsm;ukd jzwfawmuf,lNyD; tpkd;&xHwGif twkd;t&if;yg aiGay;tyfMuyg
onf/ ESppf OfEpS w
f idk ;f aiGacs;tavhtvm&Scd yhJ gonf/ tcsKUd uk,
d yf idk v
f ,fvyk o
f rm;wkrYd mS wpfEpS t
f wGi;f acs;aiG
tvk;H t&if;ukd ray;qyfEidk cf ahJ omf twk;d ay; tpk;d &uvufccH yhJ gonf/ aemuftwk;d t&if;yg ray;aqmifEidk f
aomv,form;wkdYrSm v,fajrrsm;ukd tpkd;&u odrf;ykdufxm;NyD; aus;&Gm&SdvlBuD;rsm;tm; tyfxm;ygonf/
if;vlBuD;oabmESihf iSg;pm;Edkifygonf/ wcsKdU twdk;ESihft&if;yg ay;qyfEkdifygu jyef rdrdv,fukd rdrdykdifyg
onf/ tqkH;cHaom v,fajrpm&if;wGif tpkd;&[k trnfjzihf odrf;qnf;xm;aMumif; wifjyygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
54
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
pOf
1 a<u;a[mif;
acs;aiG
qyf aiG
usef aiG
290509
81990 05
208518 95
3400
2990 -
410
64 - aqmif;
65 - rdk;
158025
73493 -
86532
66 - rdk;
33925
9815 -
24110
67 - rdk;
194375
45291 -
149084
68 - rdk;
19750
19750 -
69 - rdk;
19900
19900 -
70 - rdk;
19050
19050 -
71 - rdk;
21950
21625 -
325
10 72 - rdk;
21525
19030 -
2495
1150
1150 -
20135
- -
20135
11 72 - &dwfodrf;
12 68 - ESpfwkd(uRJ^EGm;
pkpak ygif;
803694 312084 05
rS wf csuf
491609 95
c kE Sp f
ac s;ai G a y gi f ;
u se f a i G a y gi f ;
1974 - 75
1091701
- 70
107284
- 57
1975 - 76
2300943
- 00
273563
- 56
1976 - 77
3424157
- 45
245216
- 95
1977 - 78
3247050
- 00
526610
- 70
r S w f c su f
&ckid o
f m;BuD;pmay
55
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
pOf
acs;aiG
qyf aiG
usef aiG
1978
rkd;
(pyg;) 3623130
3728678
194443
1979
rkd;
(pyg;) 3959700
3846603
113097
1980
rkd;
(pyg;) 3701300
3681218
20082
1981
rkd;
(pyg;) 6333650
rS wf csuf
56
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
ajrMoZmtokH;jyKrI
(u) "mwfajrMoZm
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;taejzihf oD;ESHpdkufysKd;rIwGif ajrMoZmukd pepfwus
pkdufysKd;jcif;jzihf oD;ESHwpf{utxGufEIef; ykdrkd&&SdaMumif; em;vnfoabmaygufvmMuonfESihftrQ wpfESpfxuf
wpfESpf ykdrkdwkd;wufokH;pGJvmcJhMuygonf/
'kwd,urmppfrwkdifrD rif;jym;NrdKUe,ftwGif; "mwfajrMoZmokH;pGJcJhrI r&Sdao;yg/ ppfNyD;aemufykdif;
1957-58 ckESpfavmufwGif "mwfajrMoZmukd tenf;i,f pwifokH;pGJvmcJhMuygonf/ okH;pGJMuaom ajrMoZm
trsK;d tpm;rsm;rSm trk;d eD;,m;azmhpzdw(f Amonium Phosphate) ac:aom omulaphajrMoZmESifh trk;d eD;,m;
qmvzdwf(Amonium Sulphate)ac: "mwfajrMoZmrsm; jzpfMuygonf/ 1965-66 ckESpfaemufykdif;rS tpjyK
wjznf;jznf; us,fus,fjyefYjyefY okH;pGJvmcJhMuygonf/ okH;pGJMuaom "mwfajrMoZmtrsKd;tpm;rsm;rSmvnf;
,l&D;,m; wDqlyg? ykdwufcsfESihf ausmufrIHY"mwfajrMoZmrsm;jzpfygonf/ ausmufrIHY"mwfajrMoZmrSm 198182 pkdufysKd;&moDwGifrS rif;jym;NrdKUe,fokdY a&muf&SdvmcJygonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; "mwfajrMoZmtokH;jyKrIrSm pm&if;&&SdaomESpfrsm;tvkduf atmufygtwkdif;
jzpfygonf/
tok H k H ;jyKaom "mwf a jrMoZm
ck E S p f
rS w f c suf
,l & D ; ,m; wD q l y g yk d w uf ausmuf r I H Y
1971-72
1966
458
16
wESSpfv kH;
1972-73
2880
79
1973-74
406
41
1974-75
3549
19
1975-76
2195
184
1976-77
3889
292
1977-78
3508
340
1978-79
6198
348
1979-80
16781
1700
1980-81
21430 3719
1981-82
21334 2645 200
987 31^8^81aeYx d
"mwfajrMozmukd pyg;wGif xnfhoGif;okH;pGJcJhMuNyD; tjcm; ikyf? rkHnif;? ajryJ ponfhoD;ESHrsm;wGifvnf;
tokH;jyKMuygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
57
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
(c) obm0ajrMoZm
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; tokH;jyKMuaom obm0ajrMoZmrSm EGm;acs;ukd t"duxm; okH;pGJMuygonf/
EGm;acs;tjyif zGJEk? ESrf;zwf? rkHnif;zwfponfwkdYukdvnf; tenf;i,f tokH;jyKMuygonf/ obm0ajrMozm
tokH;jyKrItwkdif;twmrSm enf;yg;ygao;onf/ obm0ajrMoZmrsm;ukd us,fus,fjyefYjyefY pepfwus
okH;pGJvmMu&ef oufqkdif&mrS dEIdif;pDpOf aqmif&Gufvsuf&Sdygonf/
(*) ykd;owfaq;rIefY
pyg;ESifh aqmif;oD;ESrH sm;wGif usa&mufzsuq
f ;D wwfaom yk;d rTm;a&m*grsm;ukd ESrd ef if;umuG,&f eftwGuf
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm; 0,f,lokH;pGJcJhMuaom ykd;owfaq;ta&twGufrsm;ukd ESpf
tvkduf atmufygtwkdif; azmfjytyfygonf/
a&
pOf yk d ;owf aq;trnf wG uf
yk H
1 'D'DwD 75%
aygif
1000
1115
523
280
99
56
22
17
3 Zifazmfhpfzkd'f
uDvkd
18
14
17
21
4 'kdifrDc&Gef 50%
vDwm
10
5 'kdif,mZDEGef 40%
*gvH
6 'kdkif,mZDEGef 10%
aygif
112
8 tDyDtif 45%
*gvH
9 atmf'&if; 5%
aygif
1232
448
112
10 atmf'&if; 5%
aygif
224
560
112
112
11 vif'def;yD 130
aygif
224
12 vif'def;yD 65
aygif
672
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
58
xGef,ufpkdufysKd;rIpepf
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
59
obm0ab;tE&m,frsm;
jzpfay:wwfonfh obm0ab;tE&m,frsm;ESifh umuG,frIrsm;
v,f,mu@ oD;ESpH u
dk yf sK;d wGif t[eft
Y wm; txdtcku
d &f adS tmifjzpfay:wwfonfh obm0ab;tE
&m,frsm;rSm a&BuD;jcif;^rkd;acgifjcif;^avrkef;wkdif;usa&mufjcif; ponfrsm; jzpfygonf/
(c) rkd;acgifjcif;
1977-78 ckESpfrwkdifrDu jzpfysufcJhaom rkd;acgifrIab;rsm;ukd pm&if;Z,m;rsm; r&&Sd razmfjyEdkifyg/
1977-78 ckESpf rif;jym;NrdKUe,ftwGif; rkd;acgifrI'gPfukd cHcJh& pyg;txGufwGif xdckdufrI&SdcJhygonf/ Mo*kwfv
'kw,
d ywfwiG f pwifNy;D rk;d jywfpo
J mG ;cJyh gonf/ NrKd Ue,ftwGi;f &So
d rQ a&pkwpf ufrsm;jzihf a&wifoiG ;f cJ&h ygonf/
NrdKUe,ftwGif; ygwD? aumifpDwkdYrS pnf;kH;aqmif&GufBuD;MuyfNyD; vlxkvIyf&Sm;rIrsm;jzihf a&&&Sda&;ukd BudK;pm;
aqmif&GufcJhygonf/ okdYygaomfvnf; pyg;yifrsm; vkdtyfonfhtwkdif;twmtxd a&udkr&&SdcJh txGufwGif
xdckdufcJhygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
60
(*) avrkefwkdif; usa&mufjcif;
avjyif;rkew
f idk ;f usa&mufjcif;aMumihf oD;ESpH u
kd yf sK;d &mwGif xdcu
kd w
f wfygonf/ 1968-ckEpS f avrke;f wkid ;f
aMumihf NrKd Ue,ftwGi;f oD;ESpH u
dk yf sK;d a&;wGif tawmfuav;xdcu
dk cf yhJ gonf/ txl;ojzihf NrKd Ue,fawmifyidk ;f a'o
rsm;wGif um&DwmwrH usKd;aygufjcif;^qm;iHa&0ifjcif;rsm;aMumifh if;ESpfpyg;pkdufysKd;&moDwGif pkduf{&d,m{u
ESihf txGufEIef;yg usqif;cJh&ygonf/
NrdKUe,fvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIaumfrwDrS tkyfcsKyfNyD; avab;u,fq,fa&aumfrwDrsm;ESifh avab;
'kuo
nfrsm;tm; txnftvdy?f oGyt
f ;dk oGycf u
G rf sm;ESifh tok;H aqmifypn;f rsm; ay;urf;axmufycHh MhJ uygonf/
(pm&if;Z,m;rsm; r&&Sdyg) 1968 ck arv avrkef;wkdif;BuD;aMumifh a&aMumif;ykdYaqmifa&; aumfykda&;&Sif;ykdif
uvdefawmif(ESpfxyf)oabFmonf rif;jym;jrpfwGif 1968-ck? arv ( )&ufaeY eHeuf(
)em&DtcsdefwGif
epfjrKyfcJh&ygonf/
if;ESpfNrdKUe,fv,f,mpkdufysKd;a&; aumfykda&;&Sif;rS avab;'kuonf awmifolrsm;odkY rsKd;pyg;ESihf
xGef,ufu&d,mrsm; wefbkd; (19950d^50g;)ukd ta<u;pepfjzihf jzefYjzL;ay;cJhygonf/
v,f,mu@vkyfom;rsm;ESihf &if;ESD;jrKyfESHrI
(u) v,f,mvkyfom;rsm; (ppfrjzpfrSDESihf ppfNyD;acwf tajctae)
v,f,mu@wGif yg0ifvkyfukdifMuaom v,f,mvkyfom;rsm;rSm rif;jym;NrdKUe,ftaejzihf ppfrjzpfrSD
ESihf ppfNyD;acwf rSmbuf 1978-79 ckESpfrwkdifrDtxd vkHavmufaomtiftm; &SdcJhygonf/
1978-79 ckESpf pyg;txl;txGufwkd;vkyfief;ukd pwifaqmif&GufvmonfrSp aumufpkdufrIvkyfief;
aMumifh v,f,mu@ pyg;pkdufysKd;&moDwGif v,f,mvkyfom; rvkHavmufrI tcuftcJrsm;awGU&ygonf/
NrdKUe,fygwD? aumifpDESihf Xmeqkdif&mwkdYrS pnf;kH;aqmif&GufBuD;MuyfrIjzihf tpDtpOfrsm;csrSwfum
aumufpkdufrIvkyfief;wGif vkdtyfaom vkyfom;tiftm;ukd rdef;raumufpkduforrsm;tm; yg0ifaqmif&Guf
aumufpkdufapjcif;jzihf jznfhwif;aqmif&GufcJhMuygonf/
(c) uRrf;usifol0efxrf;
v,f,mu@wGif awmifolrsm;tm; pkdufysKd;ynmyHhykd;&eftwGuf rif;jym;NrdKUe,f v,f,mpkdufysKd;a&;
aumfykda&;&Sif;twGif;&Sd 0efxrf;tiftm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
(1)
NrdKUe,frefae*sm
1-OD;
(2)
aus;&Gmtkyfpkrefae*sm
3-OD;
(3)
aus;&Gmrefae*sm
10-OD;
(4)
ykwfjywfiSg;&rf;0efxrf;
7-OD;
(5)
tBuD;wef;pm&if;ukdif^ppf
1-OD;
(6)
ti,fwef;
1-OD;
(7)
*kda'gifapmifh
3-OD;
&ckid o
f m;BuD;pmay
61
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
pOf
pcef ; trnf
0ef x rf ; tif t m;
pcef ; wm0ef c H
tk y f p k 0 ef x rf ;
rS w f c suf
yifrpcef;
1-OD;
7-OD;
pcef; wm0efcHu kd
NrdKUrpcef;
1-OD;
7-OD;
tkyf^ *sm
1-OD;
4-OD;
tm;vnff; aumif;
1-OD;
2-OD;
wm0efa y;NyD;
'kHBuD; pcef;
1-OD;
2-OD;
t0&Gm pcef;
1-OD;
6-OD;
aus;^*smtm;
1-OD;
4-OD;
vnff; aumif;
o*Feufpcef;
1-OD;
3-OD;
ykw fjywf0eft m;
1-OD;
3-OD;
vnf; aumif;
10
tkdif0ef; pcef;
1-OD;
2-OD;
wm0efa y;csxm;ygo
or0g,rykid v
f ,f,mrsm;
rif;jym;NrdKUe,fwGif &marmifa&SUajy;or0g,rv,f,m(tqifhedrfh)toif;ukd toif;om; (87)OD;ukd
pkpnf; 1977-ck? Ekd0ifbmv(29)&ufaeYwGif zGJUpnf;cJhygonf/ v,fajr{urSm (290)eD;yg;&Sdygonf/
i^yvkdif; a&SUajy;or0g,rv,f,m(tqifhjrifh)toif;ukd 1977-ck? 'DZifbmv(27)&ufaeYwGif toif;om;
(100)ausmfjzihf pwifzGJUpnf;cJhygonf/ toif;e,ferdwftwGif; v,fajr{&d,m{u wpfaxmifausmf&Sd
toifhpkdufysKd;Edkifonfh v,fajr{u (400)ausmf&Sdygonf/ &marmifa&SUajy;or0g,r v,f,mtoif;rS ESpfpOf
v,fajr{u (290)eD;yg;pkdufysKd;EdkifcJhaomfvnf; i^yvkdif;toif;u vltiftm;tajctae? v,f,mvkyf
ud&d,mtajctaeESihf toif;\b@ma&;tajctaersm;t& ESpfpOf{u(200)ywf0ef;usifom pkdufysKd;EdkifcJh
ygonf/
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
62
om;ig;u@
om;ig;u@
a&S;ya0oPDacwfu vlwkdYonf awmwd&pmefrsm;ukd pm;okH;&eftwGuf awmawmifrsm;ukd pkaygif;
trJvkdufMuonf/ awmaumifrsm;ukd a0iSpm;aomufMuonf/ t&Sifzrf;&aom wd&pmefrsm;ukd tdrfrSm
arG;jrLMu aemufwajz;ajz; ,Ofyg;vmMuonf/ MuufarG;jrLa&;onf wkyfjynfrS ay:aygufvmonf[k
qkdMuonf/ wkyfjynf awmawmif&Sd ayg<u,faom awmMuufrsm;ukd zrf;,lNyD; tdrfwGifarG;jrLxm; ,Ofyg;
vmonf/ vlw,
Ydk Ofaus;odraf rGU vkyu
f idk pf m;aomufwwfaomtcg v,f,mu@twGuf EGm;rsm;ukd arG;jrLNy;D
pm;aomuf&eftwGuf wd&pmefrsm;ukd wEkdifarG;jrLMuygonf/ ya'o&mZfacwfu ppfwkduf&eftwGuf qifjrif;
rsm;ukd woD;woefY arG;jrLMuygonf/
ppfrjzpfrSD ('kwd,urmppf) jrefrmEkdifiHwGif jynfolykdifESihf or0g,rykdif arG;jrLa&;NcHrsm; r&SdcJhacs/
yk*vduykdif arG;jrLa&;tenf;i,fom &SdcJhygonf/ okdYaomf tdrfwGif;pm;aomuf&eftwGufom jzpfygonf/
tpkd;&uvnf; arG;jrLa&;ukd aqmif&Gufray;cJhacs/ xkdtcg ppfwGif tokH;jyK&eftwGuf jrif;? vm;? jrnf;rsm;ukd
woD;woefYarG;jrLMuygonf/ ppftwGif; 1942-1945 txd arG;jrLa&;ukd tenf;tyg; jyKvkyfMuygonf/
(OKURAC SANJO R-R)[k a c:aom *syef a rG ; jrLa&;uk r P D w pf c k u k d wnf a xmif c J h o nf / ok d Y a omf
tcsKdUwkdawmif;ojzihf ratmifjrifcJhacs? *syefppfzufqkdif&m tzGJUtpnf;rsm;uvnf; arG;jrLa&;ukd aqmif&Guf
Muygonf/ wd&pmefrsm; usef;rma&;twGuf Armjynf wd^ukXmeESihfwGJzuf ppfzufwd^ukarG;XmerS
aqmif&GufcJhavonf/
1948 ck vGwfvyfa&;&NyD; z-q-y-v vufxufwGif (A.R.D.C) ajraus;&Sif;tzGJUukd zGJUpnf;
EkdYpm;ESihf tom;pm; arG;jrLa&;NcHrsm;ukd wnfaxmifcJhavonf/ tdEd,jynfrS rsKd;aumif;rsKd;oefYrsm;ukd 0,f,l
cJ
h rsK;d yGm;apcJo
h nf/ Ekid if jH cm;okv
Yd nf; avhvma&;tzGUJ rsm; apvTwcf o
hJ nf/ yk*v
u
d arG;jrLa&;NcrH sm; ay:ayguf
vmavonf/
1962 ckESpf awmfvSefa&;tpkd;&vufxufwGif arG;jrLa&;udprsm;ukd txl;aqmif&GufcJhMuonf/
or0g,NcHESihf pkaygif;arG;jrLa&;NcHrsm; ay:aygufvmonf/ oufqkdif&mXmeqkdif&m 0efxrf;rsm;ukdvnf; wkd;csJU
cefYtyfvmygonf/ pD;yGm;a&;pDrHudef;rsm;ukd u@tvkduf a&;qGJvmygonf/
1974-ck aumifpDtqifhqifh ay:aygufvmaomtcg or0g,rarG;jrLa&;NcHrsm; ay:aygufvmyg
onf/ pD;yGm;a&; (4)ESpfpDrHudef;rsm;ukd csrSwfcJhygonf/ wEkdifarG;jrLa&;udpukd tifwkduftm;wkduf aqmif&Guf
apygonf/ oufqidk &f mXmersm;wGiv
f nf; 0efxrf;rsm;ukd wd;k csUJ ceft
Y yfygonf/ wd&pmefarG;jrLa&;aumfyafdk &;&Si;f
ukd zGJUpnf; arG;jrLa&;NcHrsm;ukd zGifhvSpfygonf? rsKd;aumif;rsKd;oefYrsm;ukd jzefYjzL;ay;ygonf/ EkdifiHjcm;okdY
avhvma&;tzGJUESihf ynmoifrsm; ykdYay;ygonf/ arxkHrJhom;pyfvkyfief; pcrf;(40)zGihfvSpfvmygonf/ wd&pmef
a&m*gumuG,frIESihf ukorIrsm;ukd txl;aqmif&GufcJhygonf/ pDrHudef;csrSwf aqmif&Gufygonf/ wd&pmef
ypnf;xkwfvkyfrI atmifjrifvmygonf/ EkdifiHawmfrS &if;ESD;jrKyfESHrI BuD;rm;vmygonf/ urmbPfacs;aiGjzihf
aqmif&u
G Mf uygonf/ vlxo
k Ykd arG;jrLa&;oifwef;rsm; ykcYd scyhJ gonf/ wyfrawmftaejzihv
f nf; arG;jrLa&;udpr sm;
ukd txl;aqmif&u
G Mf uygonf/ uJo
h Ykd aqmif&u
G v
f mMujcif;aMumihf aemiftem*wfumvwGif v,f,mu@
ESifh om;ig;u@wkdYwGif zlvkHEkdifrnf[k arQmfvifhMuygonf/ okdYrSom EkdifiHawmfom;rsm;om tpm;tpmrsm;ukd
zlvkHpGm pm;aomufEkdifMurnf jzpfayonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
63
opfawmu@
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
64
0g;xkwv
f yk rf t
I ajctae
0g;xkwfvkyfrItajctaerSm rif;jym;NrdKUe,ftwGif; wpfESpfywfvkH; 0g;vkH;a&aygif; (700000)rS
(1000000)cefY xkwfvkyfrI&Sdygonf/
opfawmtcGeaf wmf
wESpf0ifaiGrSm (Z,m;uGufwGif yg&Sdygonf/)
opfawmvkyfom;tiftm;
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; 4-OD;ESihf pkdufcif;wm0efus trIxrf; (4) OD;aygif; (8)OD;om&Sdygonf/
pufrIvufrIu@
ppfrjzpfrDESifh ppfNyD;acwfpufrIvkyfief;rsm;ESihf pufkHtvkyfkHrsm; tajctae
(u)
ppfrjzpfrD tcsdefumvwGif rif;jym;NrdKUe,f pufrIvufrIvkyfief;rsm;ESihf pufkHtvkyfkH
rnfonhf rnfrQ&Sdonfukd twdtus rod&ao;yg/
(c)
ppfNyD;acwfrS ,aeYxd rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd pufrIvufrIvkyfief;rsm;rSm atmufygtwkdif;
&Sdonfukd pm&if;t& od&Sd&ygonf/
(1) qefpufvkyfief;(tdrfwGif;puftygt0if)
26-ck
(2) qDBudwfpufvkyfief;
1-ck
(3) trIefYBudwfpufvkyfief;
2-ck
(4) rkHYvkyfief;
2-ck
(5) acgufqGJvkyfief;
2-ck
(6) aq;vdyfckHvkyfief;
7-ck
(7) yef;xdrfvkyfief;
15-ck
(8) oHjzLvkyfief;
10-ck
(9) tyfcsKyfvkyfief;
8-ck
(10) ESD;zsmvkyfief;rsm;vnf; &Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; pufkHtvkyfkHrsm; r&Sdyg/
pufkHrsm;ESifh ukefxkwfypnf;rsm;tajctae
rif;jym;NrdKUe,f pufkH[kac:Edkifavmufonfh pufkHtvkyfkHrsm; r&Sdygojzifh ,if;vkyfief;rsm;rS
xkwfvkyfrIvnf; r&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
65
qm;vkyfief;
avmifpmqD^"mwfqD^acsmqD^rD;xkd;qD&&Sda&;ESifh zGHUNzdK;rItajctae
ppfrjzpfrDumvtwGif; rif;jym;NrdKUe,f avmifpmqD^"mwfqD^acsmqDokH;pGJrIukd twdtus pm&if;
r&Sdao;ygojzihf razmfjyjcif;jzpfygonf/
ppfNyD;acwfrS ,aeYxd avmifpmqD? acsmqD? rD;xkd;qD ponfrsm;ukd t"duokH;pGJonfh Xmersm;rSm
(u) vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;
(c) pufrIv,f,mOD;pD;Xme
(*) aMu;eef;Xme
(C) yk*vdua&,mOfESihf armfawmf,mOfrsm; jzpfygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
66
(u) vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;
rif;jym;NrdKUe,f? vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;\ 1971-72 ckESpfrS 1981-82 ckESpftxd
(31-7-81)aeYxd avmifpmqDokH;pGJrItajctaeukd atmufygtwkdif; awGU&Sd&ygonf/
ck E S p f
'D Z ,f * gvH
acsmqD * gvH
1971-72
10046
326
1972-73
10323
537
1973-74
5361
170
1974-75
10120
400
1975-76
9046
399
1976-77
12262
405
1977-78
10091
956
1978-79
12622
464
1079-80
10999
399
1980-81
10396
362
1981-82 (7^81)
2603
17
(c) pufrIv,f,mOD;pD;Xme
rif;jym;NrdKUe,f pufrIv,f,mOD;pD;Xme\ qD&&SdrI okH;pGJrItajctaerSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
ck E S p f
'D Z ,f * gvH
tif * sif 0 k d i f
trJ q D
b&d w f q D
(*gvH )
(aygif )
(yk v if ; )
1979-80
1074
8
20
r&S d
1980-81
2484
17
40
5
1981-82
1932
10
20
2
(8^81 xd)
rif;jym;NrdKUe,f or0g,rtoif; ,ckb@ma&;ESpftwGif; wpfvvQif 'DZ,fqD (10)yDygESifh a&eHqD
(6)yDyg &&Sdygonf/ if;ukd NrdKUe,fjynfolYaumifpD(tvkyftrIaqmiftzGJU)\ tpDtpOfjzihf oifhawmfovkd
jzefYjzL;a&mif;cscJhygonf/
pufrIvufrIu@rS vkyfomrsm;tiftm;
pufrIvufrIu@ jynfolykdiftcef;rS vkyfom;tiftm; r&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/ or0g,rykdif
tcef;rS qDBudwfpufvkyfom; (3)OD;ESihf &ufuef;vkyfom;(483)OD;&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/ yk*vduykdiftcef;
&ckid o
f m;BuD;pmay
67
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
vQyfppfu@
wyfqifxm;aom vQyfppf"mwftm;ESihf puftiftm;tajctae
rif;jym;NrdKUe,f ppfrjzpfrD tcsdefumvwGif vQyfppf"mwftm; &Sd^r&Sdukd rod&ao;aomfvnf; 1946
ckESpfrSp bk&m;rD;om xGef;cJhonfukd awGU&Sd&ygonf/ rif;jym;NrdKUe,f vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;
ukd 1955-ck azazmf0g&Dv(7)&ufaeYu AkdvfrSL;oef;pdef OD;aqmifaom aeY&Sif;bkwfrD;vif;a&;tzGJUrS (6uDvkd0yf)&Sd rD;pufjzihf rD;vif;ay;cJhygonf/
1956-ckESpfwGif 25-uDvkd0yf&Sd ruvm&Dpufjzihfvnf;aumif;? 1962-ckESpfwGif 54-uDvkd0yfr
vm&Dpufjzihfvnf;aumif;? 1967-ckESpfwGif 25 uDvkd0yf&Sd wukd'gpufjzihfvnf;aumif;? 1980 jynfhESpfwGif
58 uDvkd0yf&Sd tpukdwmpufjzihfvnf;aumif; toD;oD; "mwftm;ay;vsuf &Sdygonf/
rif ; jym;Nrd K Ue,f \ vuf & S d w yf q if x m;aom vQyuf p pf p uf t if t m;rS m (137)uD v k d 0 yf & S d N yD ;
wyfqifxm;aom puftiftm;rSm (3)vkH;&SdaMumif; awGU&Sd&ygonf/
tokH;jyKrItrsKd;rsKd;tajctae
rif;jym;NrdKUe,f vQyfppf"mwftm;aumfykda&;&Sif;\ 1971-72 ckESpfrS vQyfppf"mwftm; tokH;jyKrI
trsKd;rsKd;tajctaerSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
ck E S p f
vrf ;rD ;
,m,D
1971-72
6044
12
1484
1972-73
4987
12
1389
1973-74
2785
698
1974-75
5148
16
1357
1975-76
3507
12
1326
1976-77
5719
12
2154
r&Sd
1977-78
6020
12
2300
10
1978-79
6054
12
2109
10
1979-80
6290
12
2028
1980-81
6338
12
1759
1981-82
2162
500
r&Sd
&ckid o
f m;BuD;pmay
68
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
vQyfppf"mwftm; wkd;csJUrIvkyfief;rsm;
rif;jym;NrdKUonf &yfuGufaygif; (3)ck? tdrfaxmifpkaygif; (1511)ck &Sdonfhf NrdKUwpfNrdKUjzpfygonf/
NrdKUay:&Sd tdrfaxmifpk (50%)onf vQyfppfrD;tokH;jyKvkdygaomfvnf; puftiftm; rDwmtcuftcJESihf
avmifpmqDtcuftcJwkdYaMumihf rD;r&&SdEdkifonfukd awGU&Sd&ygonf/
odjYk zpf rif;jym;NrKd Ue,f jynfoaYl umifp(D tvkyt
f rIaqmiftzGUJ )\ 13-7-81 &ufaeYwiG f usi;f yjyKvyk f
aom tpnf;ta0;trSwf 8^81qkH;jzwfcsuftykd'f 8^9t& rif;jym;NrdKUe,f vQyfppf"mwftm;aumfykda&;&Sif;
(150)uDvkd0yf&Sd vQyfppf"mwftm;ay;pufwpfvkH; &&Sda&;twGuf 22-7-81 aeYpGJygpmtrSwf 24^reupD;yGm;(1)^81(1140)jzihf txl;tpD&ifcpH mwpfapmifudk &ckid jf ynfe,f jynfoaYl umifpD tvkyt
f rIaqmiftzGUJ okYd
wifjyxm;onfukd awGU&Sd&ygonf/
a&tm;vQypf pfxw
k v
f yk &f eftvm;tvm
rif;jym;NrdKUe,f av;NrdKUacsmif; a&wcGefrSm a&ustm;ESihf a&pD;tm;rSm vQyfppf"mwftm; xkwfvkyfay;
Ekid o
f nfh pGr;f tm;&Sad Mumif; od&&dS ygonf/ if;a&wHceG u
f dk Ekid if aH wmfrpS rD u
H ed ;f jzihf wnfaqmufay;ygu a&tm;
vQyfppfxkwfvkyfEdkif&ef tvm;tvmtrsm;qkH; &SdygaMumif; od&Sd&ygonf/
'DZ,fqDtok;H jyKrItajctae
rif;jym;NrdKUe,f vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;rS okH;pGJvQuf&Sdaom 'DZ,fqDrSm &ckdifjynfe,f
vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;rS cGJwrf;t& &&Sdonhf qDrsm;jzpfygonf/ wvvQifysrf;rQ 'DZ,fqD
(16)yDygrS (20)yDygtwGif; &&SdNyD; if;ukdrlwnf rD;xGef;ay;&jcif;jzpfayonf/ 1971-72 ckESpfrS 198182(7^81)aeYxd 'DZ,fqD&&SdrItajctaerSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
ck ES pf
1971-72
10046
1972-73
10323
1973-74
5360
1974-75
5148
1975-76
3507
1976-77
5719
1977-78
6020
1978-79
9054
&ckid o
f m;BuD;pmay
69
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
ck ES pf
1979-80
6290
1980-81
6338
1981-82
2162
(7^80)xd
vQyfppfu@ vkyfom;tiftm;
rif;jym;NrdKUe,f vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;\ 1971-72 ckESpfrS ,aeYxd vkyfom;tiftm;
tajctaeukd atmufygtwkdif; jzpfaMumif; awGU&Sd&ygonf/
ck E S p f
v k y f o m;t i f t m;
1971-72
8-a, mu f
1972-73
4-a, mu f
1973-74
8-a, mu f
1974-75
9-a, mu f
1975-76
9-a, mu f
1976-77
10-a, mu f
1977-78
10-a, mu f
1978-79
9-a, mu f
1979-80
8-a, mu f
1980-81
9-a, mu f
1981-82
9-a, mu f
aqmufvkyfa&;u@
vrf;wHwm;rsm; aqmif&Gufrnfhtvm;tvm
,mOfoGm;vmrIenf;yg;ojzihf wkd;csJUaqmif&Guf&ef r&nf&G,fyg/
aqmufvkyfa&;vkyfom;tiftm;
ESpfpOfcGJa0ay;onhf &HykHaiGtay: rlwnfNyD; vkyfom;rsm; wkd;csJUjcif; avQmhjcif;rsm; jyKvkyf&ygojzihf
1981-82 ckESpftwGif; &HykHaiGenf;yg;ojzihf tiftm;wkd;&ef rjzpfEkdifyg/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
70
ukeo
f ,
G af &;u@
NrdKUe,ftwGif;ukefoG,frIvkyfief;
(u) jynfolykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f v,f,mukdif;uRef;ESihf O,smOfNcHajrxGufukefypnf; ukefoG,fa&;aumfykda&;&Sif;onf
a&S;OD;pGm (Agriculturcal Project Board trnfrS S,A, MB, U, B, A, M, B ukefoG,fa&;(1)ESihf
,ckukefoG,fv,f,mtrnfodkY tqifhqifh ajymif;vJvmcJhygonf/ EkdifiHawmfaumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJU
taejzihf pyg;0,f,al &;udpu
dk aqmif&u
G pf Ofu awmifov
l ,form;rsm;xH tzGUJ taejzihf wku
d f u
dk 0f ,f,jl cif;
r&SdbJ yk*vduukefonfyGJpm;rsm;xHrS wqifh 0,f,lcJhygonf/ if;jyif or0g,rtoif;rsm;rSwqifh 0,f,lcJh
onfrsm;vnf; &SdcJhonfrsm;vnf; &Sdygonf/
vuf&SdusihfokH;aeaompepfrSm ukefoG,fv,f,monf jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD\ ODaqmif
vrf;TefrIukd cH,lvQuf NrdKUe,fjynfolYaumifpDtvkyftrIaqmiftzGJU\ BuD;MuyfuGyfuJpDrHcsufjzihf awmifol
v,form;rsm;ESifh wkdufkdufpmcsKyfcsKyfqkdvQuf pyg;0,f,lonfh vkyfief;ukd aqmif&Gufaeygonf/
qefjzefYjzL;a&mif;csa&;vkyfief;ukd (1965)ckESpftxd wkdufkdufa&mif;csjcif;rjyKbJ NrdKUe,fukefoG,fa&;
rSwqifh pm;okH;olvkyfom;jynfolrsm;odkY jzefYjzL;a&mif;cscJhygonf/ 1972-ckESpfrSpwif qef? oMum;? *sKH?
pD;u&ufpaom O,sOfNcHajrxGuf ukefypnf;rsm;ukd pm;okH;olvkyfom;jynfolrsm;okdY wkdufkdufa&mif;csjcif;
jyKcyhJ gonf/ 1977-ckEpS rf pS wif qefEiS q
hf efxu
G yf pn;f wpfcw
k nf;uko
d m XmerSwu
dk f u
dk af &mif;csvmonfrmS
,aeYxdyif jzpfygonf/
(c) or0g,rykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f or0g,rtoif;onf &ckdifjynfe,ftoif;pkESifh ukefoG,fa&;aumfykda&;&Sif;rsm;rS
ukefypnf;rsm;ukd 0,f,ljzefYjzL;cJh&m ESpfpOfwefbkd;usyf (5-odef;) cefYrQ&Sdonf[k awGU&Sd&ygonf/
jynfolYb@ma&;
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd bkef^aumfykda&;&Sif;^OD;pD;XmeESihf aumifpDtqifhqifh\ jynfolYb@m &^okH;
pm&if;rSm atmufygtwkdif; awGU&Sd&ygonf/
1/
tcGef&aiG
2/
omref&aiG
3/
omreftokH;p&dwf
4/
aiGvkH;aiG&if;tokH;p&dwf
5/
bPfpkaqmif;aiGrsm;
(u) pkaiGpmtkyfjzifh
(c)
aiGpkvufrSwfjzihf6/
or0g,raiGpkaiGacs;rsm;
&ckid o
f m;BuD;pmay
71
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
1/ tcGef&aiG
pOf
1976-77
476350
364194
1977-78
457150
369104
1978-79
590765
344147
1979-80
307215
308717
1980-81
294550
363155
1981-82
321500
181079
7^81txddom
2/ omref&aiG
pOf
1
usyf
usyf
1 r-e-u
2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfy kda &;&Si f;
100
14353
-
8094
1014873
14453
1022967
1 r-e-u
2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfy kda &;&Si f;
100
81970
-
12997
73291
972728
106220
188290
132750
1059036
100
2871
2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfy kda &;&Si f;
4 pnfy ifo m,m
71970
142370
69221
937950
144243
pkp kaygif;
214440
1050405
rSw f c suf
&ckid o
f m;BuD;pmay
72
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
pOf
4
ck ES pf
aiG pm&if ;acgif ;pOf
cG J a0csxm;aiG
trS ef &aiG
usyf
usyf
1979-80
1 r-e-u
100 -
2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfykda&;&Sif;
26540
-
4 pnfyifom,m
pkpkaygif;
5
37711
1365956
142920
170345
169560
1575012
100
100
45510
34099
1980-81
1 r-e-u
2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfykda&;&Sif;
4 pnfyifom,m
pkpkaygif;
6
rS wf csuf
2048205
157820
210174
203430
2292579
1981-82
1 r-e-u
100
2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfykda&;&Sif;
4 pnfyifom,m
pkpkaygif;
61420
-
135 7^81xd
527675
69253
167270
597063
228795
&ckid o
f m;BuD;pmay
73
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
3/ omreftokH;p&dwf
pOf
1
c k E S p f a i G p m& i f ;
c GJa 0
ac gi f ; p O f
& mx m;ai G
1976-77
1 reu
jyeft yf
1497240
1485761 (-)
11479
jyeft yf
7605770
7640971 (+)
35201
ykdo kH;
4 pn fy ifo m, m
- (-)
9638290
9269171 (-)
289118
jyeft yf
705980
511861 (-)
194119
jyeft yf
1682520
1734084 (+)
51564
ykdo kH;
5172975
5108228 (-)
64747
jyeft yf
4 pn fy ifo m, m
91535
89748 (-)
1787
jyeft yf
7653010
7443921 (-)
289089
jyeft yf
809416
671495 (-)
137921
jyeft yf
1827990
1805607 (-)
22383
jyeft yf
11415737
11611567 (+)
195810
ykdo kH;
4 pn fy ifo m, m
127250
119674 (-)
7576
jyeft yf
14180393
14208343 (-)
24950
jyeft yf
449900
414325 (-)
35575
jyeft yf
1982300
1892657 (-)
89643
jyeft yf
13062740
13162143 (+)
99403
ykdo kH;
4 pn fy ifo m, m
119000
114026 (-)
49748
jyeft yf
15613940
1558351 (-)
30789
jyeft yf
842960
681127 (-)
161833
jyeft yf
2185400
2177052 (-)
108348
jyeft yf
12352128
12518788 (+)
166460
ykdo kH;
4 pn fy ifo m, m
124500
119600 (-)
4900
jyeft yf
15505188
15396567 (-)
108621
jyeft yf
892280
172057
2178080
663229
7^81
2415733
1692436
t x do m
4 pn fy ifo m, m
148800
11647
1977-78
pkp ka ygif;
19779-80
1 reu
pkp ka ygif;
1980-81
1 reu
pkp ka ygif;
6
1978-79
1 reu
u syf
312841
pkp ka ygif;
u syf
222439 (-)
1 reu
u syf
535280
pkp ka ygif;
2
t r S e f u k e f u sai G y k d v QH jy e f t y f a i G r S w f c su f
1981-82
1 reu
pkp ka ygif;
5634893
2539369
&ckid o
f m;BuD;pmay
74
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
4/ aiGvkH;aiG&if; tokH;p&dwf
pOf
1
1 reu
35000
34346 (-)
4 pnfyifo m,m
47500
654
jyeft yf
46846 (-)
654
1977-78
-
1420
1420
3 aumfykda &;&Sif;
4 pnfyifo m,m
20000
20000
21420
21420
1450
1450
3 aumfykda &;&Sif;
13000
12967 (-)
33
jyeft yf
4 pnfyifo m,m
23180
20166 (-)
3014
jyeft yf
37630
34583 (-)
3047
1978-79
1 reu
pkpka ygif;
1979-80
1 reu
1430
1430
3 aumfykda &;&Sif;
4 pnfyifo m,m
22130
21427 (-)
703
23500
22857 (-)
703
pkpka ygif;
jyeft yf
1980-81
1 reu
3 aumfykda &;&Sif;
495000
4 pnfyifo m,m
23000
pkpka ygif;
6
3 aumfykda &;&Sif;
pkpka ygif;
12500
usyf
12500
1 reu
usyf
pkpka ygif;
2
usyf
518000
494680 (-)
320
jyeft yf
23000
517680 (-)
320
1981-82
1 reu
2 OD; pD; Xmersm;
3 aumfykda &;&Sif;
4 pnfyifo m,m
pkpka ygif;
23000
23000
&ckid o
f m;BuD;pmay
75
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
5(u)
(u) aiGpkpmtkyfjzihf ESpftvkduf pkaqmif;onfhaiGrsm;
pOf
ES p f tvd k uf
pk aqmif ;aiG
4 1979-80
482
482291^64
5 1980-81
429
549757^68
6 1981-82
406
781270^95
1 1976-77
2 1977-78
3 1978-79
1317
rS wf c suf
aiGpkbPfukd ppfawGrS
1979 ck ZGGefvrSpwif
vTJajymif;ay;onf/
1981-ck Zlvkdifv
(31)&ufaeYxd
1813320^27
pOf ES p f t vk d u f
pm&if ; OD ; a&
pk a qmif ; aiG
1976-77
418
26235^-
1977-78
120
5795^-
1978-79
135
5105^-
1979-80
211
26260^-
1980-81
393
44710^-
1981-82
467
70910^-
1744
179035^-
rS w f c suf
&ckid o
f m;BuD;pmay
76
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
pOf
toif; trnf
1976-77
1 ynma&;Xme
2 trIxrf;aygif;pkH
3 jynfolY&J
1977-78
1 ynma&;Xme
2 trIxrf;aygif;pkH
3 jynfolY&J
1978-79
1 ynma&;Xme
2 trIxrf;aygif;pkH
3 jynfolY&J
1979-80
1 ynma&;Xme
2 trIxrf;aygif;pkH
3 jynfolY&J
1980-81
1 ynma&;Xme
2 trIxrf;aygif;pkH
3 jynfolY&J
6
1
2
3
4
5
6
7
1981-82
ynma&;Xme
trIxrf;aygif;pkH
jynfolY&J
o^rOD;pD;Xme
o^rtoif;
usef;rma&;
ukefoG,fv,f,m
toif;
1
1
1
3
119
106
58
283
1900 126655 +
2174 67077 +
1180 40226 +
5254 233958 +
1701
717
282
2700
1
1
1
3
247
262
63
572
7370 189465 +
6109 67430 +
1200 57265 +
14679 314160 +
892
959
444
1
1
1
3
261
262
63
586
8190 233835 +
9729 83171 +
1730 74456 +
19649 391462 +
5854
2936
1192
9982
1
1
1
3
283
401
75
759
8550 241455 +
11019 83650
2030 78534
21599 403639
4798
383
1453
6634
1
1
1
3
276
336
87
699
8220
9459
2610
20289 283345
1
1
1
1
1
1
1
7
273
363
88
44
35
58
41
902
8130
10569
2640
1320
1080
1700
1230
26669
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
77
ykaYd qmifqufo,
G af &;u@
a&aMumif;vkyfief;rsm;
(u) jynfwGif;ESihfyifv,furf;kd;wef;a&aMumif;c&D;vrf;rsm;
jynfolykdiftcef;rS jynfwGif;a&aMumif;c&D;vrf;rsm;rSm ppfawG-aygufawm-yef;ajrmif;txd&SdNyD;
or0g,rykdiftcef;rS rif;jym;-aygufawm-ppfawGxd &Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/ yk*vduykdiftcef;rS rif;jym;ppfawG^rif;jym;-ajrykH^rif;jym;-ajrmufOD;^rif;jym;-yef;ajrmif; ponfNrdKUe,ftwGif; oGm;vmEdkifaMumif;awGU&Sd
&ygonf/
(c) oabFmqdyfrsm;
rif;jym;NrdKUe,fwGif oabFmqdyfr&SdaMumif; awGU&Sd&ygonf/
(2) or0g,rykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,for0g,toif;wGif 1978-79 ckESpfrSp a&,mOfBuD;wpfpD;? a&,mOfi,f 2-pD;jzihf
o,f,lykdYaqmifa&;vkyfief;rsm;ukd vkyfukdifcJhygonf/ vkyfief;wGufajcrudkufygojzihf a&,mOfi,f 2-pD;ukd
&yfwefYxm;NyD; a&,mOfBuD;wpfpD;jzihfom rif;jym;-aygufawm-ppfawG c&D;pOfukd wpfywfvQif 2-Budrfus
ajy;qGJay;vQuf&Sdygonf/
yef;ajrmif;aus;&Gm or0g,rtoif;ESihf a&Twrmaus;&Gmor0g,rtoif;wGifvnf; ulbkdwm
pufwwfa&,mOf-2pD; o,f,yl aYdk qmifa&;vkyif ef;rsm;ukd vkyu
f idk cf ahJ omfvnf; wGuaf jcrudu
k yf gojzihf &yfqidk ;f
xm;ygaMumif; od&Sd&ygonf/
(3) yk*vduykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f yk*vduykdif a&aMumif;o,f,lykdYaqmifa&;u@wGif pufwwfa&,mOfBuD;i,f 10pD;cef&Y adS Mumif; od&&dS ygonf/ if;wko
Yd nf ppfawG-ajryk-H ajrmufO;D ESifh wjcm;NrKd Ue,frsm;okYd oGm;vmaeygaMumif;
od&Sd&ygonf/
(C) a&vrf;c&D;wkd;csJUa&;tvm;tvm
(1) jynfolykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,fonf &ckdifjynf\awmifbufykdif; NrdKUe,frsm;ESihf tquftoG,fr&Sdygojzihf vkyfom;
jynfolrsm; oGm;vma&;ESihf ukefypnf;rsm;wifykdYa&;twGuf rsm;pGmtcuftcJ&SdaMumif; od&Sd&ygonf/ ppfrjzpf
rD tcsed u
f mvwGif ppfawG^aygufawm^rif;jym;^ajryk^H ausmufjzL^awmifuek cf &D;pOf&cdS yhJ gaMumif; od&&dS yg
if;c&D;pOfukd jyefvnfzGifhvSpfay;yg&efrif;jym;NrdKUe,f jynfolYaumifpD tvkyftrIaqmiftzGJU\ 11-7-81
aeYpGJygpmtrSwf 24^reu-pD;yGm;(1)^81(194)jzihf jynfe,f^NrdKUe,f yxrokH;vywf pD;yGm;a&;pDrHudef;
dEIdif;tpnf;ta0;wGif wifjyxm;aMumif; od&Sd&ygonf/
(2) or0g,rykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f or0g,rtoif;\ a&,mOfBuD; vkyfief;rS ppfawG^bl;oD;awmifvIdif;wGif wywf
wpfBudrfus wkd;csJUajy;qGJay;&ef pDpOfcJhaomfvnf; yk*vdu a&,mOfrsm;ESihf ,SOfNydKifEdkfifjcif; r&Sdygojzihf
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
78
(3) yk*vduykdiftcef;
yk*vduykdiftcef;rS c&D;vrf;wkd;csJUa&;tvm;tvm &Sdr&Sdrodao;aMumif; wifjyvkdygonf/
(i) oabFmusif;vkyfief;rsm;
rif;jym;NrdKUe,fwGif oabFmusif;vkyfief;r&SdaMumif; awGU&Sd&ygonf/
(2) or0g,rykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f or0g,rykdifa&,mOfrsm;jzihf or0g,rESihf yk*vduykdif ukefypnf;rsm;ukd ESpfpOf
ukefwefcsdef (1200)cefY ykdYaqmifay;Ekdifonfukdvnf; awGU&Sd&ygonf/
avaMumif;c&D;rsm;
rif;jym;NrdKUe,f avaMumif;c&D; r&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/
ukef;vrf;rsm;
(u) ukef;vrf;c&D;rsm;
rif;jym;NrdKUe,frS uefazaus;&Gmtxd armfawmfum; oGm;vmygonf/ ukef;vrf;c&D;wpfckwnf;
&SdaMumif; od&Sd&ygonf/
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
79
pmwkdufrsm;
(u) vuf&Sdtajctae
(c) wkd;csJU&eftvm;tvm
rif;jym;NrdKUe,f yef;ajrmif;pmra0pmwkdufukd pma0pmwkduftqifhodkY wkd;csJUzGihfvSpfay;&ef rif;jym;NrdKU
e,f jynfolYaumifpD tvkyftrIaqmiftzGJUrS oufqkdif&modkY wifjyawmif;cHxm;ygojzihf vmrnfh 198283 ck pwkwav;ESpf pDrHudef;umv\ yxrESpfwGif wkd;csJUzGihfvSpfay;rnf[k od&Sd&ygonf/
aMu;eef;qufo,
G af &;
(u) aMu;eef;vkyfief;tajctae
rif;jym;NrdKUe,f aMu;eef;kH;wpfkH;om&SdNyD; if;ukd wkduftaqmuftOD;yif zGihfvSpfxm;ygonf/
(c) pum;ajymzkef;rsm;tajctae
rif;jym;NrdKUe,fwGif vuf&Sdtajctae pum;ajymzkef;r&Sdaomfvnf; 1981-82ckESpf pDrHudef;umv
twGif; w,fvDzkef;tNyD; wyfqif&ef vkdtyfaomwkdif;wmrIrsm; jyKvkyfcJhygaMumif; od&Sd&ygonf/
rkd;av0oESifh ZvaA'
(u) rkd;av0opcef;rsm;
rif;jym;NrdKUe,f jynfolYaq;kHwGif rkd;av0opcef;wpfckESihf yef;ajrmif;aus;&Gmtkyfpk rkd;a&csdefpcef;
2-cktjyif rif;jym;NrdKUe,f v,f,mpkdufysKd;a&;aumfykda&;&Sif;wGifvnf; NrdKUr rkd;av0opcrf;wpfckESihf e&rf;yifr
txl;txGufwkd; pcrf;wGif rkd;av0opcef;wpfckpD&SdaMumif; od&Sd&ygonf/
r&Syd g
r&Syd g
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
80
tykdif; (5)
,Ofaus;rI
,Ofaus;rIESihf tEkynm
rif;jym;NrdKUe,fwGif ,Ofaus;rItEkynmvuf&mrsm;tjzpf usdef;awmifay:&Sd usddef;awmifbk&m;
(omoemou&mZf 22-ckESpf)? tdrfa&SUrif; eef;&m(ou&mZf 776- avmif;Muufacwf)? ppfuJodrf? 0efodkodrf?
usdef;awmifwufvrf;avSum;wkdY &SdcJhonf/ NrdKUe,ftwGif; tjcm;kyfwkawmfrsm;vnf; &Sdonf/
xif&Sm;aomapwDykxkd;rsm;
usdef;awmifbk&m;
rif;jym;NrdKUe,f&Sd usdef;awmifbk&m;onf &ckdifjynfe,ftwGif; xif&Sm;onhf bk&m;rsm;teuf wpfyg;
tygt0if jzpfayonf/ usdef;awmifbk&m;rSm NrdKU\taemufbuf(414)aytjrifh&Sdonfh usdef;awmifxdyf
wnf&Sdonf/ usdef;awmifbk&m;rSm OmPfawmftjrihf (26)awmif? vkH;ygwfawmf (53)awmif&Sdygonf/
usdef;awmifbk&m;ukd bk&m;\Asm'dwfawmft& ]vQm&if;awmf"mwf}tjzpf omoemou&mZf 222-ckESpf?
taomurif;onf "n0wDacwf ol&,
d pEvrif;xHoYkd "mwfawmfyaYdk qmifNy;D wnfxm;uk;d uG,af wmfrcl o
hJ nf/
xkdYaemuf a0omvDacwf omoemou&mZf 804 ckESpf r[moD&d,mwkdif;pE&m;rif;uvnf;aumif;? &ckdif
ou&mZf 517-ckEpS f oD&pd E&m;rif;uvnf;aumif;? yk&ed Nf rKd Uawmf aumvd,rif;uvnf;aumif;? &ckid o
f u&mZf
485 ckESpf oD&dpE&m;rif; NzdKuGif;? at'D 11-&mpk '&mZmrif;uvnf;aumif;? avmif;Muufacwf ou&mZf
759-ckESpf rif;apmrGefuvnf;aumif;? ajrmufOD;acwf pE0dZ,bGJUcH? usdef;'kH;kduvnf;aumif;? xyfrHrGrf;rH
jyKjyifukd;uG,fawmfrlcJhMuonf/
ausmufpmrsm;
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;rS awGU&Sd&aomausmufpm;rsm;teuf usdef;awmifajc&if;rS &&Sdaom ausmufpm?
jyif,m;okH;uefpkrS &&SdaomausmufpmESifh arvGef;bk&m; "rcPfausmufpmwkdYrSm xif&Sm;aomausmufpmrsm;
jzpfonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
81
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
82
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
83
arvGe;f bk&m;"rcPfausmufpm
xif&Sm;aomtaqmuftOD;rsm;
usdef;awmifwufavSum;
usdef;awmifwufavSum;rSm *r&GmapwDajrmufzuf usdef;awmifajc&if;rSponf/ ,ck ocsKif;0ae&m
rSponf/ ,if;ae&mrS used ;f awmifxyd &f dS avSum;xpfaygif; (650)&SNd y;D ? t&Sn(f 930)ay? tus,f (5)ay&So
d nf/
avSum;wpfbufwpfcsufwGif xk(1aycGJ)? tjrifh (2ay)? &Sd avSum;tkwfabmif&Sdonf/ awmifajc&if;&Sd
avSum;t0 tkwfckHab;wpfbufwpfcsufpDwGif *VKefacgif;ESihf jcaoFhukd,f&SdNyD; tawmifygaom tkyfESpfkyf
&Sdonf/ azmf&SrmrSwfwrf;wGif if;ukd (
)[l a&;om;xm;onf/ &ckdifwkdYu rEkoD[[k ac:qkdMuonf/
avSum;rSm xkdtcsdef jrefrmjynfwGif awmifwufavSum;rsm;teuf t&SnfqkH;avSum;jzpfaMumif; azmf&Srm
rSwfwrf;wGif azmfjyxm;onf/ avSum;ukd rif;jym;NrdKU? NrdKUtkyf OD;yef;vSrS jyKvkyfvSL'gef;cJhaMumif; od&onf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
84
tdraf &SUrif;eef;&m
ppfuJodrfESihf ppfuJuef
i^pnfawmifrS awmifbufoYdk used ;f awmifajc&if;twkid ;f vmvQif awmifyBYdk u;D aus;&GmokYd a&mufrnf/
,if;&GmokYd ra&mufrD &GmOD;rS ta&SUbuf Ncw
d af wmif&mG okYd vrf;&do
S nf/ ,if;vrf;ukd vku
d v
f Qif &GmESirfh a0;aom
awmifurlay:wGif ppfuJodrf&Sdonf/ ,if;ukd tcsKdUu ppfuJrodrf[k ac:onf/ odrfukd ausmuftkwfjzihf
jyKvkyfxm;onf/ ausmuftkwfeH&Hrsm;wGif vuf&majrmufvSaom yef;yk yef;csDrsm; xkvkyfa&;qGJxm;onf/
wnfaqmufyo
Hk PmefrmS odrw
f pfcv
k ;Hk ukd ausmuftw
k jf zihf 0ef;&Hr;dk umvsuf ausmuftyk ef &H w
H w
Ydk iG f yef;ajymuf
yef;EG,frsm;azmfum? axmifhcsKd;ae&mrsm;wGif vSyaom yef;cufrsm;wif txufae&mrsm;wGif uEkwfyef;?
jcL;yef;rsm;jzihf xGif;xkxm;onf/
usdef;awmifwpf0kduf&Sd a&S;a[mif;vuf&mrsm;teuf vuf&mtajrmufjrm;qkH;aom taqmuftOD;yif
jzpfonf/ &ckdifwkdY\ a&S;a[mif;tEkynm? yef;csD? yef;ykvuf&mrsm;ukd awGU&SdEdkifonfh odrfawmfBuD;vnf;
jzpfonf/ ,if;awmifurlatmufwiG f uefBu;D ESpu
f ef&o
dS nf/ ppfurJ uef[k ac:Muonf/ odru
f dk aqmufvyk f
vSL'gef;cJhaom ppfuJBuD;rSm rnfonfhrif;\ ppfuJjzpfonfukd rawGU&ao;ay/ pr0ufNrdKUrS ppfuJBuD;wpfOD;
jzpfvdrfhrnf[k cefYrSef;&onf/ odrf&Sdbk&m;ESihf ausmufqpfvuf&mrsm;rSm ajrmufOD;acwfxuf aemufusrnf
r[kwf[k cefYrSef;Muonf/
85
wkdif;&if;om; kd;&m,Ofaus;rIESihf tEkynmrsm;
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
0wfpm;qif,ifyHk
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; a&S;acwftcguyif &ckdifya'o&mZf\ 0wfpm;xkH;zGJUrIESihfrjcm; 0wfpm;qif,if
cJhaMumif;ukd ppfuJodrf? rsufarSmifawmfodrf ponfawGU&Sdaom kyfxk? kyfvkH;? kyf<u? yef;yk? yef;csDvuf&mrsm;
u acwfaMu;rkHobG,f &Sdaeonf/ &ckdifrdef;rBuD;rsm;rSm txufvTmygaom aemufpxydefukd &ifzkH;txdwif
vQuf tNrJwrf; cg;BudK;pnf;xm;avh&Sdonf/ tusqkdvQifvnf; tEkdY(ac:)wufrwufESifh &ifrdwfudk tokH;jyK
onf/ xydeftqift,ifrSmvnf; t&ifha&mifrsm;ukd ykdNyD;ESpfoufMuNyD; wa&mifcsif;ydef;rS EG,f&pfrefusnf;yGifh
tqifhuefYvefYjzwfrsm;ukd tokH;jyKwwfMuonf/ em;a#mif;rSm pdefjywf? ywfvdyf? bl;zifoPmefponfjzihf
t&G,fudkvkdufNyD; tBuD;ti,f yefqifMuonf/ tysKd&G,frsm;rSm? em;uyf? em;yef? em;AD? em;qGJrsm;ukd 0wfqif
wwfMuonf/ a&S;rdef;uav;i,frsm;rSm bmZkac: (,ck
a,mufusm;BuD;rsm;rSm nmzufrS wzufxGufacgif;aygif;&SmBuD;rsm;ukd &pfywfqif,ifavh&SdMuonf/
ta&mifrSm yef;a&mifESihf teDa&mifukd tokH;rsm;onf/ awmif&Snfykqkd;ac: ukd;awmif'a,mESihf tay:tus
ab;wwfvuf&SnfzGm;zGm;rsm;ukd qif,ifMuNyD; a,mifxkH;avh &SdMuonf/
xl;jcm;aom"avhxkH;wrf;rsm;
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; xl;jcm;aom "avhxkH;wrf;rsm;ESihf ywfouf ESpfopful;r*Fvm? orufwuf
r*Fvm? &SifjyKr*Fvm? tokbtcrf;tem;rsm;ukd &ckdifjynfe,ftwGif; tjcm;a'orsm; jyKvkyfusif;yonfESihf
rjcm; twlwlyifjyKvkyfavh&SdMuonf/ okdY&mwGif wausmif; wpf*gxm w&Gmwpfyk'fqef; qkdouJhokdY
a&ajra'oukd vkduf tenf;i,fom uGJjym;rI&SdaMumif; awGU&onf/
&ckdifjynfe,ftwGif;&Sd tjcm;NrdKUe,frsm;xuf xl;jcm;aom bmoma&; xkH;wrf;"avhwpfckrSm
]used ;f awmfZ0D gS "mwfawmf ylaZmfyBJG u;D }yifjzpfonf/ used ;f uRe;f om;wko
Yd nf used ;f awmifZ0D gS "mwfawmfudk ylaZmfvm
cJo
h nfrmS used ;f awmifZ0D gS wnfp? omoemou&mZf (222)ckEpS rf yS if jzpfayrnf/ aumZmou&mZf (770)ckEpS f
wGif avmif;MuufxD;eef;pkd;pHaom rif;apmrGef rjzpfrD i,fpOftcg usdef;awmif ZD0Sg"mwfawmfukd usdef;uRef;
om;wkdY ylaZmfyGJBuD;odkY ukd&if0wfESifh a&mufbl;aMumif; taxmuftxm;&Sdonf/
usdef;uRef;om;wkdYonf oBuFefrwkdifrD wpfywfcefYuyif pnfukdwD;&ef avhusihfjcif;rSm "mwfawmfukd
pnfoHESihf ylaZmf&efjzpfNyD; "mwfawmf&ifjyif wHcGefESifh 'ufpGefvTihf&mwGif wD;&eftwGuf avhusihfjcif;yifjzpf
onf/ wHcGefESihf pnfylaZmfyGJukd ESpfqef;wpf&ufaeYeHeufwGif usif;yonf/ usdef;uRef;&Sd? iy,ifh(iNyDtif;)?
tonf&m? *r&Gma'gifh(axmifh)acsmif;BuD;? Al;yifponfh aus;&Gmrsm;wGif oBuFefrusrDwpfywfcefYuyif pnfoH
wnHnHjzihf &Gmol&Gmom;rsm; pka0;um wHcGefESihf 'ufpGefwkdYwGif apwDykH? bk&m;ykH? jy'fykHrsm;ukd azmf&ufvkyf
jcif;? tvSL&Sif? &Gmtrnfrsm;ukd pmvkH;azmf &ufvkyfjcif; jyKvkyfMuonf/ wHcGef? 'ufpGefwkdYukd oBuFeftMuwfaeY
wGif q&mawmfausmif;odkY ,laqmifum q&mawmftm; qufuyfonf/ q&mawmfausmif; tjcm;vkdtyf
aom jyKzG,fudpwkdYukd jyKvkyfMuonf/ &ckdifESpfqef;wpf&ufaeYwGif ausmif;xkdifq&mawmfBuD;u OD;aqmifum
wHcGef? 'ufpGefwkdYukd (,ciftac: acgif;wvm;i,f)xrf;pifi,fESifh wif o,faqmifum aemufrS w&m;yGJ
vrf; vkHrysKd? aemufyef;rm vkHrysKdrsm; BuD;pOfi,fvkduf wef;aemufqkH;rS pnform;rsm; wD;cwfvkdufygvm
um used ;f awmifay:okYd wufvmMuonf/ bk&m;ay:okaYd &mufaomtcg used ;f awmif"mwfudk vusmf &pfo;Hk ywf
vSnu
fh m pnfojH zihf "mwfawmfudk ylaZmfoum,jyKMuonf/ wefaqmif;Z&yf pka0;um ig;yg;oDv? &Spyf g;oDv
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
86
aw;*DwESihf 'l&d,m
rif;jym;NrdKUe,fonf "n0wD? a0omvD? av;NrdKU? ajrmufOD; ponfh &ckdifwkdY BuD;us,fxif&Sm;cJhaom
acwfav;acwfpvkH;\ tajcjyK&mt&yfa'ojzpfonfhtjyif av;NrdKUacwfwGifum; t"dutcsuftcsma'o
wpfckjzpfonf/ ,if;aMumihf &ckdifaw;*DwESihf &ckdif'l&d,mrsm;xGef;um;&m NrdKUe,fwpfckjzpfonf/ oQifxGD;qkd
pum;tJ;(oumtJ)t&qkdvQif? &ckdifacwfav;acwfpvkH;? pnftwwfynm&Sifrsm;onf rif;jym;NrdKUe,f
ay:xGef;cJhonf/ pnftrIxrf;rsm;rSmvnf; rif;jym;NrdKUe,fom;rsm;yif jzpfaMumif;od&onf/
&ckdifwl&d,mrsm;wGif cGufcGif? pnf;cwf? armif;? aMu;? pnf? ywvm; ponfhaMu;jzihf jyKvkyfaomt&m
rsm;? apmif;aumuf? rD;ausmif;ponfh BudK;jzihf wwfqifhxm;onfh ud&d,mrsm;? wpfzufydwf? ESpfzufydwf
ponfh ajrmufpnf? oHvGifpnf? rkkd;pnf? pnfykwf? pnfBuD;? pnfyef;awmif;? pnf0ef;wpfzuf? cwfpnf?
pnf&Snf? pnftdk(tkd;pnf)? 'kyg? 'kHrif;? ywfom? ywfr? yef;wsm; paomom;a&Muwf ud&d,mrsm;? c&maumuf?
c&m`rTm? vufwHwkd? vufwH&Snf? aum? jiif;? csnfacgif;? zufvdyf? ESJ? ckoif;? ykavGtrsKd;rsKd; ponfh
avrIwu
f &d ,
d mrsm;? 0g;vufcyk ?f vufajrm uf? vufcyk ?f vufMum;vufcyk ?f ausmufvufcyk f paomud&,
d mrsm;
ponhf'l&d,mtrsKd;rsKd;wkdYukd a&S;,cifuyif rif;jym;NrdKUe,fwpf0kdufwGif &SdaecJhaMumif; taxmuftxm;rsm;
&Sdonf/ rif;jym;NrdKUe,fwGif kd;&maw;oDcsif;rsm;jzpfaom omacsmhaw;? aus;vufaw;? {,if? ,drf;tcsKdUukd
vnf; awGU&Sd&onf/
om;acsmhaw;wGif a&S;&ckdifrdcifrsm;onf uav;ukdcsDvsuf v0ef;ycsdefwGif ]vZeD? vZeDt,if
ajy;vwf ? eysKd ; oD ; ,l c ? oum,l c ? tyk a oQyprS m ? tmavmuf a vmuf a *smuf } [l vnf ; aumif ; ?
]tykaoQradk &ykcu
G u
f ? aMumifaoQjrnfa&? ykyaf xmifu
h }[lvnf;aumif;? Zefyavmif(ZGeyf vGe)f oD;? rk;d rZmvkYd
rBuD;od? rkd;Zmvwfaw tjzLaroQifqkdcfar}[lvnf;aumif;? uefabmifatmufu wDuspfaoQ? w&Gif;,lc
wl;uwfar? armifvmvkdYyif uGrf;raw? ESrrkdufawqkdvwfay}[lvnf;aumif;? ]vufpGyfaoQu ajcaysmuf
ca&? &SmvkrYd & tom;kd vlysKv
d ufrm? b,fbufuav? b,fzufu [lvnf;aumif;? om;acsmah w;trsK;d rsK;d
wkdYudk awGU&Sd&NyD; rif;jym;NrdKUe,f awm&Gma'o &ckdiftrsKd;orD;rdcifrsm;\ yg;pyfrsm;wGif om;acsmhaw;rsm;pGm
ukd ,aeYwkdifoDqkd odyfaeMuqJyifjzpfonf/
{,iftJcsif;rsm;wGif xif&Sm;aomtJcsif;rsm;rSm pmqkdoQifxDG; a&;om;aom 0umtJ(OumtJ) pmqkd
t'lrif;kda&;aom &ckdifrif;orD;tJcsif;? arSmufawmftJcsif;ESihf trnfrodpmqkda&; pE0dZ,ppfatmiftJcsif;
wkdYyifjzpfonf/ (tJcsif; pmayu@wGif azmfjyxm;onf/)
kd;&mtuESifh qef;opfvmaomtursm;
rif;jym;NrdKUe,fonf &ckdif,Ofaus;rI tajcjyK&mt&yfa'ojzpf&um;? &ckdifwkdY\ a&S;tEkynm kd;&m
tursm;jzpfaom yifhultu? ipnftu? [eftu? 'kH;tu? okdif;tu? ,kd;',m;tu? ewftu ponhf
enf;trsKd;rsKd;wkdYonf &SdcJhonf/ ,ckwkdifvnf; &Sdaeao;onf/ kd;&mtursm;teuf txl;rSwfom;zG,faumif;
onfhturSm ipnftuyifjzpfonf/ ipnf&mZ0ifayrl (uEDq&mawmf)wGif yg&Sdaom tcsuftvufrsm;t&
]used ;f awmifav? used ;f awmif? a&Tused ;f awmif? used ;f awmif&mav vufsm? Al;yif&mG ubm&Jz}qkad om pmyk'd t
f &
ipnft&SmxGurf nfh bm&JzrSm rif;jym;NrKd Ue,f Al;yif&mG ZmwdjzpfaMumif; xif&mS ;yg&So
d nf/ xkaYd Mumifh ipnftu
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
87
(earmokawoDaem)
]]wvk;H &mvnf; yef;uef? uaygufpnfum? olw&if;rSm j*
F i ;f &dwv
f ?Ydk BuKd io
f iS ;f &Hau? 0if;pH&mavaysmf
yg;? wawmif & mavS E pf a xmif ? ausmif ; yg;awmif & majrmif 0 uk d ? a&csKd x G u f a u? yef Z if ; armif v nf ; ?
aygufpapmufESihf? a&SmufvkdY&mvnf;yga&? 0if;pH&Sdvnf;? pkHrd&mvnf; pkHyif? &DyvkH;ukd vufqGJiifAsm? &Tifrl&m
vnf; pmqkyf? aemufqkyf&mvnf;tom? yefZif;eDau- xkdNcHKem;ukd? [yfvkdYygau? 0g;rSmxydef? ykd;xufeDukd?
0if;&Dzsifyg;? tomNzDAsm? ckvkdvm;av? NcHKu&mvnf; yefZif;? oJuif;&mvnf; ylavmif? rsufawmifrcwf
oufjywfrI? t&mNydef;e? opfwikwfukd? ESpfzufumESifh? uAsmqGJau? opfikwfwkdau? wkH;rIdqGD;vnf;? &Sm;&?Sm;
vefau? xdwfrSmvnf;ouf? yefZif;armifrSm? owif;uRwfau? uyfua&mvnf;auR;? atmf-rif;pH&SDav?
vla,mifrxif? usm;a,mifxifvkdY? wkH;wkH;&TD&TD? xydefukdrQ r0wfccif? vufwGifusKdufxGD;? 0if;pHkdau? aMumif;
wqkH;ukd? xGufAsmNyD;a&? aMumufcsD;vnf;,kd? 0if;pHkdrSm? vrf;ukdr&? ausmif;cg;NcHKrSm? tkyfpkH&mavuau?
ausmif;eD&mavyk*dKvf? qkdNcHKatmufrSm? yifpkuyfvkdY? opfjrpfay:? bkef;BuD;vkdYjrif? ckyifyufcsuf? twGif;cHukd
jyifukd jyifvkdY&mvnf; [yfaw? bkef;BuD;&mvnf; vlysKdolawmfrrSwf? 0if;pHkdukd pum;pyfvkdY? 0if;pHkdar
qkdvwfawum? *eD&ufrSm &SufrsKd;pkHESihf? aMumufrsKd;pkHukd? tukef&mvnf; ckvkdY? ezl;&mvnf; ylavmif?
xdyfajymifajymifi,f? zapmifkdkdef;? awbkef;BuD;um;? ig;BuD;&mrSm? &SDuxD;a&mif? [kdufykd&mqkdNyD;? 0if;pHkdrSm?
vdyfjymuwfau? uwfuwfwmvnf;usDa&-[lyifjzpfonf/
kd;&myGJvrf;obifrsm;
aumufOD;csyGJ(v,fpMu) xGefydwfyGJ(v,fusyGJ) 12-v&moDyGJ (OumysH\ 12-v&moD &wkbGJUrsm;wGif
yg&Sdonf)ponhf kd;&muyGJrsm;ukd a&S;&ckdifya'o&mZf vufxufuyif wcrf;wem; qif,ifusif;ycJhMuonf/
&ckdifa&S;a[mif;'*Fg;rsm;
(u)
(c)
(*)
(C)
(i)
(p)
(q)
(Z)
(ps)
(n)
(#)
(X)
(!)
()
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
88
kd;&mtm;upm;rsm;
bmoma&;,kHMunfukd;uG,frI? Ak'bmomxGef;um;vmykH
rif;jym;NrdKUe,fodkY Ak'bmomonf omoemou&mZf 222 ckESpf? taomurif;rS? "n0wDacwf
(ol&d,pEv)rif;xHodkY "mwfawmfykdYaqmifNyD; usdef;awmif"mwfawmfbk&m;ukd wnfxm;ukd;uG,fonfh tcsdefrS
pNyD; omoemxGef;vif;vsuf&SdaMumif; od&Sd&ygonf/ a0omvDacwf oGef;vkyfaom aMu;oGef;Ak'kyfyGm;awmf
rsm;ukdvnf; NrdKUe,f apwDykxkd;ysufrsm;rS wl;azmf&&Sdonf/ Ak'bmom ta&mifxGef;ajymifcJhaMumif;ukd
bk&m;"mwfawmf apwDykxkd;wkdYu xif&Sm;azmfjyvQuf &Sdaeayonf/ yk&defavmif;Muufacwfuyif usdef;wkdif
onf aejynfawmf y&dap'jzpfcJh&m? xkdacwfxkdumvuyif Ak'bmomqkdif&mwkdYvnf; txifu& wnfcsvmcJh
&jcif;jzpfonf/ odkYaomf acwfrwkdifrD bk&m;"mwfawmfapwDykxkd;rsm; rawGU& omoemqkdif&mjzpfxGef;rI
r&Sdavjcif;[kum; rrSwfoifhay/ omoema&mufvmjcif;ukdum; orkdif;aMumif;t& a&S;xif&Sm;NyD;jzpfonf/
ajrmufOD;acwfOD;acwf tiftm;BuD;aom rif;wkdYvufxufuyif ykdxGef;ajymifvmcJhMuonf/
pr0ufacwfESihf yxryl&defacwfwGif aumvd,m(480-485)rif;ESifh 'kwd,avmif;MuufNrdKUwnf
tavmrmjzLrif; (612-618)vufxuf qif;xkoGef;vkyfukd;uG,frIrsm; &SdcJhonhftavsmuf xkdrif;acwf
aMu;qif;xkvuf&mbk&m;rsm;vnf; usdef;wkdufodkY ukd;uG,f&ef jyefYESHYvmavonf/
xkdbk&mrsm;rSm r[m*sD? r[mZdefbk&m;qif;xk aMu;oGef;bk&mrsm;vnf; jzpfcJhonf/ xkdacwf
aMu;qif;xkawmfrsm;ukd usdef;wkdufrS ajrxJrS jrKyfESHvnf;aumif;? acsmif;? ajrmif;? tif;tkdifrSvnf;aumif;?
apwDyx
k ;dk wkrYd v
S nf;aumif;? ay:ayguf&&Scd o
hJ nf/ ,ckppfawGNrKd U? acgif;avmif;ausmif;&Sd aMu;oGe;f qif;xkawmf
rsm;vnf; ysHUESHY&mrS&jcif;? XmyemrSay:jcif;wkdYrS &&Sdxm;avonf/ &ckdifrif;acwfoGef; usdef;wkdufrS bk&m;aMu;
qif;xkawmfrsm;vnf; wkdif;jynfrNidrfoufjcif;? ppfab;ppf'PfcH&jcif;? vkHNcHKrIr&Sdjcif;? wkdYaMumihf t&yf&yfodkY
jyefBY uaJ &muf&o
dS mG ;Muavonf/ wcsKUd vnf; uk;d uG,&f efv
dk yif,
h o
l mG ;cJMh uonfvnf; &So
d nf/ xkb
d &k m;wko
Yd m
used ;f wku
d f rlvtwkid ;f zl;ajrmfMu&rnfqydk gu Ak'b
momESifh &ckid rf if;acwf uk;d uG,rf ?I Ak',
Ofaus;rIqidk &f mukd
ykdvufawGUjyo&m a&mufrnfjzpfonf/
xkaYd Mumifh &ckid af cwf wnfxm;uk;d uG,cf o
hJ nfh Ak'q
if;xkawmfvuf&mrsm;ukd uk;d uG,cf o
hJ nfh used ;f wku
d f
um; a0omvDacwf? pr0ufacwf? yl&defacwf? avmif;Muufacwfuyif bmoma&;pnfum;cJhjcif;? t"du&
jzpfvmcJhjcif;?jzpfonf[k cefYrSef;&ygonf/ rif;jym;NrdKUe,fwGif usdef;awmifbk&m;tjyif tjcm;orkdif;0if xif&Sm;
aombk & m; trsm;tjym;&S d y gonf / &wemyk H a pwD ? 0Z,"mwf a ygif ; apwD ? 0ef o k d o d r f ? ppf u J o d r f ?
ta[mif;awmifapwD? ipG,af wmifapwD? av;0*lapwD? ausmuf*"l mwfapwD? OwrawmifapwDac: vGr;f apwD?
bk&m;aygif;bk&m;? r[musefbk&m;? vufId;awmfapwD? awGUrqkwfapwD? ESpfql&SifyifESihf ig;ql&Sifyifbk&m;?
aexGufbk&m;? ae0ifbk&m;? qdwfqkHbk&m;? twGif;&JwJbk&m;ESihf? uefOD;apwDbk&m;rsm;onf usdef;awmifwef;
wpf0kduf ywfvnfwGif wnf&SdNyD;? usdef;'kH;kdrif;vufxufESihf? if;xufapm wnfxm;jyKvkyfcJhMuaMumif;?
cefYrSef;Muayonf/
rif;jym;NrdKUe,f? awmwef; awmifwkdufESihf awmwef;ajrmufwdkufe,fajrtwGif;rSmvnf; xif&Sm;aom
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
89
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
90
tykdif;(6)
pmay
&ckdifpmay qif;oufvmykH jzpfpOforkdif;
&ckdifkd;&m,Ofaus;rIorkdif;t&? &ckdifpmay,Ofaus;rIonf a0omvD? ya'o&mZfacwfwGif tqifhjrifh
vQu&f adS Mumif; awGU&ygonf/ a0omvDacwfxufapmaom "n0wD? &ckid pf maytaMumif;uku
d m; rSww
f rf;rSwf
&m twdtus rawGU&ao;ojzihf azmfjyEdkif&ef cJ,Of;ayonf/
&ckdifya'o&mZfpkd;pHaom a0omvDacwfonf teEp`Em;ausmufpmESihf tjcm;ausmufpmrsm;\
taxmuftxm;t& at'D 327 rS at'D 818 ckESpfxd ESpfaygif; (491)ESpfcefY MumjrifhcJhavonf/ xkdumv
wpfavQmuf &ckdifwkdY\ pmayta&;tom;rSm tdEdf,rS a&muf&Sdvmaom jAr[Dtu&mESihf jAr[DyGm;tu&m
wkdYrSwqifh &ckdif0Ptu&mrsm;ukd wnfxGifum jAr[D0Ptu&mESihf &ckdif0P tu&mwkdYukd a&mokH;pGJ
a&;om;cJhaMumif; ausmufpm? aypm? y&ykdufpmrsm;t& od&Sd&ygonf/ a0omvDacwf ya'o&mZfwkdYonf
,ck&ckidfjynfe,ftjyif b*Fvm;a'hcsfwpfEdkifiHvkH; yg0ifaom &ckdifya'o&mZftifyg,mukd wnfaxmif
a'otoD;oD;wkw
Yd iG f wajy;nDo;Hk pGaJ &;om;Ekid &f eftwGuf jAr[Dtu&m0Pudk tajccH? &ckid 0f Ptu&mrsm;
ukd ynm&Sifrsm;tm; wnfxGifapum? wkdif;oljynfom;rsm;ukd oifMum;wwfajrmufapcJhavonf/ xkdpmay
rsm;rSm aq;usrf;? aA'ifusrf;? euwfusrf;? Adokumusrf;? "rowfusrf;? uAsmvuFmusrf;? t*H&pfusrf;rsm;
ponfwkdYukd jynfhjynhfpkHpkH a&;om;oifMum;ykdYcswwfajrmufapcJhaMumif; od&Sd&onf/
,if;tu&mrsm;jzihf a&;xkd;xm;aom ausmufpm? yDpm? yk&ykdufpmrsm;ukd azmfxkwfay;cJhMuaom
ynm&Sifrsm;teuf txif&Sm;qkH;yk*dKvfrsm;teuf wpfOD;jzpfonfh rMumao;rDu uG,fvGefcJhaom txufwef;
ynmOD;pD;Xme TefMum;a&;rSL;csKyf OD;pHomatmifonf NrdKUa[mif;oQpfaomif;wpf0kdufrS &&Sdaom jA[DyGm;
tu&ma&;ausmufpmrsm;? aMu;y&yku
d rf sm;? oHwv
JG eG ;f armfausmufpm? ausmufjzLrS&&Sad om ausmufpmwku
Yd ydk g?
at'D-600ESihf ,if;rwkdifrD &ckdifjynfokH;tu&m[laompmtkyf? teEp`E&m;ausmufpm? pmtkyfponfwkdYukd
jrefrmbmom? t*FvdyfbmomESpfrsKd;vkH;jzihf xkwfa0cJhonf/ rif;jym;NrdKU? usdef;awmifay:rS &&Sdonfh jA[DyGm;
ausmufpmwpfcsyfukd bwfIavhvmqnf;tcsdef 1981-ckwGif uG,fvGefoGm;cJhonf/
rif;jym;NrdKUe,fonf &ckdifya'o&mZfacwfrsm;jzpfaom "n0wD? a0omvD? av;NrdKUajrmufOD; ponhf
&ckdifwkdY BuD;us,fxif&Sm;cJhaomacwfBuD; (4)acwfpvkH;\ tajcjyK&mt&yfa'ojzpfojzifh ,if;tcsdeftcgrsm;
uyif &ckdif,Ofaus;srI? &ckdifpmayta&;tom;rsm;? ysHUESHYa&muf&SdcJhaMumif;ukd usdef;awmifrSawGU&aom
jA[DyGm;tu&ma&;? ausmufpmt& avhvmod&Sd&ygonf/ if;ausmufpmtjyif ]jyif,m;okH;uefpkausmufpm}
]arvGrf;bk&m;"rcPfausmufpmrsm;onfvnf; rif;jym;NrdKUe,frS awGU&Sd&aom ausmufpmrsm;jzpfNyD;? if;wkdYrSm
rSwfcsuf /
vnf; jA[DyGm;tu&mrsm;jzihf a&;xkd;xm;aomausmufpmrsm;jzpfaMumif; awGU&ygonf/ (rS
jA[Dtu&mo&ESihf Asnf;ykHpHEsihf jA[Da&;ausmufpmjzpfaom a0omvDeDwdp`Em;rif;rdzk&m;ausmufpmwkdYukd
(
)okdY Iyg/)
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
91
OumtJ;
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
92
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
93
pmqkd&Sif OumpH
pmqkd&SifOumpHrSm rif;jym;NrdKUe,f? awGUrtkwf(wkdYrqdwf)&Gmom;ZmwdjzpfNyD; ou&mZf 1200ausmf
cefw
Y iG f xif&mS ;cJyh gonf/ OumZHudk (0umpH)[kvnf; ac:wGiaf o;onf/ ,ckwifjyrnfh iSuo
f rufwufvuFm
(Zmr&D-1)onf pmqkdOumpH\ausmfMum;aom vuFmwpfyk'f jzpfonf/
]iSuo
f rufwufvuFm}
a&Tjynfrwnf? a,avawmifxdyf? u&0dwfxGefanmif;? iSuftaygif;ESihf ZD0pkd;wGefnD? ra[odav?
jrKefwcwefvuf? acguf&SmiSufESihf? vif;uGwfwJ'kwf? acgifbkwfusD;uef;? iSufoGef;Zifa,mf? cka&Smifjymau?
a&;avwcsKUd ? trSiif ,fau? pmacsrsK;d ESihf (cyif;a&;csK)H iSurf sK;d pku
H ?dk tukeaf c:Ny;D ? a*gif;Z&uf0rJ mS ? wGucf saphAsm?
iSuaf ywifusw
d ?f oabmufvyd u
f ?kd aemufu&Guaf y? awmMuufacsrmS ? 'g;&Snu
f x
dk rf;? zsmcsyaf csu?dk 'Jww
k x
f rf;
vkdY? usD;uef;rSmrl? a&Tyef;wlukd ukdif,lvyfpGJ? [if;Zm;uGJacs? a&piftkd;ukd? xrf;ykd;&Gufaqmif? iSufwkdYarmifav?
vSacgifpo
H ;D ? IrnD;au? ESrvdrm ? rauRmaxmifom? omvdumESi?hf aemufrmS woD;? vif;jymN*Kd ;k?d aygif;tysKw
d ?Ydk
OdukdpD? acgif;xufcsD? Zr&Dvkvif? oruf&SifrSm? ,ufajymufukdifum? iSufwefqmukd? ukd,frSmwifavQmif?
pHyg,farSmf? aemufrSmwoD;? 'l&d,mav? AkHvif;cGufukd? aemufuwD;vkdY? tBuD;ti,foG,fMuavau? IbG,f
rqkH;? xuftmumrSm? &ifabmifwef;vkdY? jrefjrefrae? (jrefjrefraee)? ysKdifMuavau? wdrfqDysefajrmuf? ESr
pHau? a0,Heef;ukd? ,dkifwef;a7mufvkdY? rdrzufom;? olwkdYrSm;u? rnDranmif;? &Gm0ifcukd? ig;q,fawmif;vkdY?
a,musfm;zwfom;? 0efv,folBuD;? &Gm0ifcukd? ig;usyfyD;vkdY? ryD;csifvl? wcsKdUvlav? remvkdjim;? vrf;uqD;Asm?
ydwfvkdYxsm;a&/ a,musfm;bufom;? iSufipmu? atmufom;wifaumuf? pdwfrmefaygufau? aigufxvsuf?
iSufwkdYarmifav? vlysKdkdUukduGmvkdYESufau/ /
tysKdawmfav; tazmfvJuGJ? awmokH;axmifrSm? waumifwnf;av? iSufrsm;wJ'kwf? ysKdif;[efvkyfav?
acgif;ykwfukdyif? qGJiifzrf;owf? uJvdwfwG'fu? ynm&Sd[ef? a,mufsm;bufukd ta&;vGef[k? qkdjyefaomtcg?
omvDumav? [oFmkdUrSm? rmefBuD;yga&? aZmif&mjyefau? ,if;Xmeauavh? pkd;&ocif? &GmNrdKUwGifrSwf?
kH;awmfrjrwfukd? vm;uwfygar? qkdvwfw,f[k? pmacsMuufajymuf? a,mfvufarukd ausmausmaMumufaw?
ysKd;a[mufuvsif? qkdwkdifyifau? tcifkdufBuD;? pmacskdUrSm? Nidef;ae[k? ZmvlukdrQ raMumufMuESihf?
rdef;rbufom;? olwkdYrsm;udk? vm;vm;rod? ppfcsif&mrSm? ppfywfpDav? xkdokdYqkdau? pdwfemcgaus? AsKdif;a[muf
acsrSm? awmifa0jzefYum? &ef&Smpum;? armifwkdYajymau? w&m;vdrfrm? ewfolawmf[k? BudK;MumarmifvS?
y@dwrSm? &efrsm;ukq
d ;D ? a'gorD;ukd csi;f usaD tmif? ajymavNy;D rS? pJq;D cufaomf? toGirf mS um;? pkid v
f mrfiu
S b
f 0
rSm? a&TaiGrsm;ukd? r&Sm;yg[k? yef;opfoD;ukd? ESif;NyD;'kefvsuf? orufwuf? vufxyfr*Fvm? jyKNyD;cgrS ESpfazmf
wln?D Zmr&Du?dk ajrmufqaD [0ef? ,if;okyYd saH u? Adrmefom,m? armifwaYdk ysmaf u? a[rmhx;l qef;? &dyrf sK;d uG,af u?
aeopfeef;ok?Yd aevSr;f ysKad wmf? ig;&mausmEf iS ?fh awmifnmxm;Ny;D ? armifoo
Ykd abm? a[0efawmrSm? csvaYdk jymvk?Yd
pkd;pH&au? &mZmrkdYrkdY? a[0efawmrSm om,mpkdYav? om,mpkdY/
/
pmqkdOD;pHjratmif (1233-1300)
pmqkdOD;pHjratmifrSm rif;jym;NrdKU usdef;awmiftaemufajrmufaxmifh&yf? pmwkdifukwkd;qdyf&GmZmwdjzpf
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
94
pmqkd'kdiftmcDomckdif (1923)
pmqkd&Sifonf? rif;jym;NrdKUe,f? acgif;avmif;&Gma[mif;ZmwdjzpfNyD; uH&GmwGif aexkdifcJholjzpfonf/
xkdacwfwkdufpma&;BuD; OD;vSxGef;ay:\ aomif;acgifarmfbk&m;(ukdif;kd;"mwf) tvSLwGif atmufygtwkdif;
a&;kom;xm;cJhonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
95
]xkt
d cgwGi?f uHwu
dk af c:? e'if&mG rS? tvSL'ge? ukovwk?Yd aeYntrSe?f pdw&f nfoefvsu?f BuzH eftm;uk?d
OD;aqmifykd;? aumif;usKd;jyK&ef? pdwftBuHESifh? pDrHEId;aqmf? aomif;acgifarmf0,f? aeausmfrSD0J? wkdufpma&;[k?
xl;uJapwem? vSxeG ;f ay:u? aygif;azmfzufpyf? e&rf;&yfu? rjywfvLS 'g? uefwum[k ynmarT;MuL? ausmx
f eG ;f
jzLESihf? atmufygonf/ 'g,umaygif;? olawmfaumif;wkdY? pkaygif;nDnm? "mwfawmf\/? a0,sm0dp?
[lorQukd? ulr&Gufaqmif? NyD;ajrmufatmif[k pyfqkda&;om;cJhonf/ pmqkd&Siftaejzihf aomif;acgifarmfbk&m;
orkdif;ukdvnf; if;ESpfwGifyif jyKpka&;om;cJhavonf/
pmqkd&Sif OD;udwd
pmqkdtaejzihf tdEd,aMu;rkHusrf;BuD;ukd a&;kom;cJhavonf/ OD;udwdrSm &ckdifjynfe,fwGif xif&Sm;
aom omoemjyKy*k Kd vw
f pfO;D jzpfonfomru? urmo
h moemjyKtzGUJ 0if q&mawmfBu;D wpfyg;vnf; jzpfaMumif;
od&ygonf/ tdEd,aMu;rkHusrf;ukd ,aeYwkdiftxift&Sm; &Sdaeao;onf/ if;jyif tjcm;aomorkdif;usrf;
apmifwkdYudkvnf; jyKpka&;om;cJhaMumif; od&ygonf/ OD;udwd\arG;zGm;&mZmwdrSm rif;jym;NrdKUe,f Ncdwfawmif
&Gmjzpfonf/
pmqkad ':eef;ykH
a':eef;ykHrSm rif;jym;NrdKUe,f [if;r&Gm Zmwdjzpfonf/ 0goemtavsmuf aus;vufuAsmrsm;ukd
pyfqkdcJhaMumif; od&Sd&ygonf/ if;a&;pyfcJhaom uAsmwpfykd'fukd azmfjyygrnf]awmifay:awmifay:? Nydef;awmifay:? awmifay:0ef;O? Nydef;okH;O? okH;Oyifayguf? oQifokH;a,muf?
wpfa,mufauarmifoQif? EGJUvDEGJUaESmif;? bk&m;avmif;? rif;aumif;Muufql? twefql? pdefqGJvufzGJU?
igharmifa,rSm vufuqGJvkdY? kH;cGJpdwfau? tpdwfaueefY? iavmifvifheefY? usifwkdufuwffar? vufremau?
usygcar? armifoQiaf cs/ uif;yGe;f oD;wq,f? tk;d ysOo
f yfeef?Y ocGm;jzLoD;? ,mrSmoD;? toD;wxGm? teHrmS wrku
d ?f
tarBuD;rd? tdrfBuD;u? a'gevrf;xGuf? vef;vef;eefY? tN*dK0ef0ef;? uRJ&yef;? qGrf;yef;auR;r,f? atwvif;ukd?
nufatmifvnf;av? nufatmifav--}
kd;&mykHjyifrsm;ESihf kd;&mpum;ykHrsm;
(u) kd;&mykHjyifrsm;
&ckid w
f w
Ydk iG f k;d &mykjH yif trsm;tjym; &Syd gonf/ xkyd jHk yifrsm;teuf us;D jzL&GmykjH yifonf &ckid pf mayavmu
wGif xif&Sm;aom ykHjyif? vlBudKufrsm;aom ykHjyifwpfckjzpfonf/ usD;jzL&GmykHjyif\ wnf&mXmerSm rif;jym;NrdKU
e,fjzpfaMumif; orkid ;f taxmuftxm;&Syd gonf/ rif;jym;NrKd U\ajrmufbufwiG f us;D jzL&Gmonf ,aeYwidk w
f nf&dS
aeqJjzpfonf/ usD;jzL&Gm0wKjzpfay:ykHrSm bk&m;avmif;usD;rif;onf usdef;awmifay:wGif aus;om;ig;&mESihf
aysmfyg;aepOfumv jzpfygonf/
&ckdifolr ]araxG;a,}qkdolrSm aus;om;rsm;ESihf ESrf;awmif;pm;cJhaomaMumifh? raxG;a,ukd rdcifrS
ku
d Ef u
S o
f nf/ araxG;a,onf aus;om;wk&Yd mG ? aus;NrKd Uoko
Yd mG ;a&mufpOf aus;om;wku
Yd ESr&if;ozG,f jyKpak pmihf
a&SmufNyD; araxG;a, rdrd&yf&GmodkYjyefrnfhtcgwGifvnf; a&TaiG ausmufoHywjrm;ukd vufaqmiftjzpf
xnfhay;vkdufaMumif;wkdYukd ykHjyifqif,ifNyD; ajymqkdMujcif;jzpfonf/
usD;jzL&Gm 0wKwGif usD;jzLwkdYxHajy;vma&mufcJholrSm &ckdifa0omvDrS jzpfonf[kqkdMuonf/
tcsKUd vnf; used ;f awmiftaemufawmifbuf? axmifah csmif;Bu;D t&yf[v
k nf; ajymMuonf/ olrar;jref;cJ&h aom
uRJ? EGm;ausmif;om;wkdY? uRJEGm;ausmif;&mXmewkdYvnf; uRJausmif;ukefykdY? EGm;ausmif;ukefykdY[l ,aeYxd ae&m
trSwftom; usef&Sdaeao;onf/ usD;jzLwkdY a&TavSum;axmif ac:wifaqmifoGm;onfhXmevnf; ,ck
rif;jym; usdef;awmif&Sd ]]wef;wifajrmif;}}uyifjzpfonf[kqkdMu\/ ,ckyifavSum;rJhawmifay:okdYwuf
&ckid o
f m;BuD;pmay
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
96
(c) kd;&mpum;ykHrsm;
k;d &mpum;ykrH sm;tjzpf &ckid jf ynfe,f tESt
YH jym;wGif &ckid w
f Ydk ok;H EIe;f ajymqkrd I trsm;tjym;yif &Syd gonf/
rif;jym;NrdKUe,fwGifvnf; ukd,fha'otavsmuf kd;&mpum;ykHrsm; &Sdygonf/
(1)
vleefYaygif;au? aumufif;aygif;vnf;raumif;/
(2)
a*gif;(acgif;)cszkdY eD&m NcD&moda&/
(3)
EIwfqufau crufjzpfaw/
(4)
a,murvufjcif;ukd rId[if;cl;cguyif oda&/
(5)
eyif;tjcif;ajymMum;a&/
(6)
0ufjzpfNyD;rS csD;a&SmifzkdYvm;/
(7)
awmifatmufuwif;cGef awmifxufr&Tifhauh/
(8)
tN*dKrEkdif e&Gufukdif/
(9)
oD&moDzkdY 0rf;usrwefY/
(10) i,f&mi,fa& pmacsrsKd;/
(11) uRJrSmN*dKodef vlrSmeHydef/
&ckid o
f m;BuD;pmay