You are on page 1of 96

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOfrSwfwrf;
Z,wk oAr*FvH
yPmr&wk

a&mifjcnfxGef;ay: odESHYausmfonf rnfac:emr


wk d i f ; "n[k &u r @d K if *k P f y sH U vI d i f o m; &ck d i f G e f Y z l ;
rG e f M unf j rL;onf acwf O D ; xG e f ; ay: Ed k i f i H a usmf u m;
rnf a omf e mr "n0wD a0omvD E S i f h yl & D a vmif ; Muuf
pr0wfESihf yOwfompOf av;NrdKUrnfom; "GefY&Snfumv
vGeNf y;D rS0,f apmrGew
f nfonf vGeMf umomNrKH NrKd UajrmufO;D wkYd
wxl;axGqef; ay:xGef;NyD;rS &yfBuD;omaxG NrdKUppfawG[k
wnf a vNyD ; aomf xG e f ; ay:q,f h c k E S p f Nrd K Ue,f o pf u k d
&pf0ef;axGvm wnfNyD;cg &ujynfr wkid ;f "nukd &ckid w
f idk ;f
ac:rnfopfazmf aMujimwnfaqmuf jyKjyifa&mufu
tHah vmufausmMf um; NrKd Urif;jym;[k pnfum;wk;d wuf "Ge&Yf n
S f
qufonf NrdKUopf&SnfMumapaom0f/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

2
ed'gef;/ /

1/
jynfaxmifpq
k &dk ,
S v
f pforwjrefrmEdik if aH wmfu?dk &ckid jf ynfe,ftwGi;f yg0ifaom? rif;jym; NrKd Ue,fonf
,cktcgrS ay:xGef;vmaom NrdKUe,fr[kwfyJ vGefcJhaomESpfaygif; (100)ausmfu &ckdifjynfe,fukd t*FvdyfwkdY
BuD ; pk d ; pOf u cG J a 0owf r S w f w nf a xmif a y;cJ h a om Nrd K Ue,f w pf c k jzpf \ / ,if ; od k Y t*F v d y f t pk d ; &u
a'otajcxtaet& rif ; jym;Nrd K Uuk d wnf a xmif Nrd K Ue,f t jzpf owf r S w f a y;cJ h a omf v nf ;
NrdKUe,fa'oonfum;? a&S;ya0OPD bDpD 6000cefYavmufu &ckdif "n0wDjynfBuD;xGef;um;vmpOfuyif?
ay:xGe;f pnfum;vmcJo
h nfrpS ,aeYwidk af tmifyif jzpfavonf/ xkrQ t"Ge&Yf n
S pf mG pnfum;xGezf;opfvmcJh
aom rif;jym;NrdKUe,fa'o\ jzpfpOfukd a&;om;jyKpk&onfrSm vG,fulvSonf r[kwfaomfvnf; NrdKUe,fjynfolY
aumifpDonf ynm&Sifrsm;ESifh Xmeqkdif&mtBuD;tuJwkdYukd aygif;pnf;? orkdif;jyKpka&;tzGJYukd zGJUpnf;um
tm;oGefcGefpkduf? BuD;Muyfaqmif&Gufojzihf rif;jym;NrdKUe,fjzpfpOfrSwfwrf; ay:xGe;fvmcJhayownf;/

wnfae&mESit
fh us,t
f 0ef;
2/
rif;jym;NrdKUe,fonf ajrmufvwDwG'f 20H 5J 30J J rS 20H 55J 10J J xd &Snfvsm;NyD;? ta&SUavmif *sDwG'f
93H 64J 43J JrS 93H 20J txd us,f0ef;ygonf/ NrdKU\wnfae&mrSm ajrmufvwDwG'f 20H 23J 30JJ J rsOf; ESihf
ta&SUavmif*sDwG'f 93H 27J 16 JJrsOf;wkdY jzwfoef;oGm;onfh ae&mwGif wnf&Sdygonf/ obm0taetxm;rSm
av;NrdKUjrpf\jrpf0 vusfmbufurf;wGif wnf&Sdygonf/ rif;jym;NrdKUe,f e,fedrdwfESifh qufpyfvQuf&Sdaom
NrdKUrsm;rSm taemufbuf aygufawmNrdKUe,f? awmifbufajrykHNrdKUe,f? ajrmufbuf ajrmufOD;NrdKUe,fESihf
ta&SUbuf apwkw& mNrKd Ue,fwEYkd iS fh qufpyfvsu&f ydS gonf/ rif;jym;NrKd Ue,fonf ajrmufraS wmifoYdk 41.50rkid f
cefY &Snfvsm;NyD;? ta&SUrStaemufokdY 32.25rkdifcefY &Snfvsm;ygonf/ pkpkaygif;tus,ft0ef; {&d,mrSm
(1338.46)pwk&ef;rkdif us,f0ef;ygonf/ rif;jym;NrdKUe,fonf av;NrdKUjrpf0ay:wGif wnf&SdNyD; tedrfhqkH;tykdif;
rSm yifv,fa&rsufESmjyifrS tjrifhay (50)txufwGif &SdMuonf/ rif;jym;NrdKUe,fonf &efukefNrdKUrS
taemufajrmuft&yfwGif wnf&SdNyD; a&aMumif;c&D;tm;jzihf rkdif (480)cefY uGma0;ygonf/

ajrrsuEf mS oGijf yif


3/
rif;jym;NrdKUe,f\ ta&SUbuf&Sd &ckdifkd;rawmifwef;BuD;rS jzmxGufvmaom awmifwef;awmifpG,fwkdY
jzihf jynhfusyfvsuf&SdNyD;? ajrmufbuftaemufbufESihf awmifbufwkdYrSm ajrjyefYvGifjyifrsm; wnf&Sdaeonf/
av;NrKd Ujrpfonf NrKd Ue,f\tv,fA[kw
d u
Ydk dk jzwf ajrmufraS wmifbufoYkd pD;qif;vsu&f o
dS nf/ awmifbufwiG f
jrpfcGJrsm;&Sdonf/ jrpf0ajrEkuRef;ay:rsm; ay:xGef;vQuf&Sdonf/ rsufESmjyifonf ajrmufbufrSjrifh
awmifbufokdY wajz;ajz;edrfhqif;oGm;onf/

(u) awmifrsm;
NrdKUe,f\ta&SUykdif;wGif &ckdifkd;rrS jzmxGufvmaom awmifpG,fawmifwef;rsm;jzihf jynfhMuyfvsuf&Sd
NyD; NrdKUe,f\tv,fykdif;wGif usdef;awmifwef;ESihf awmifykdif;wGif Muyfpifawmifwef;? auovmawmifwef;wdkY
wnf&SdMuonf/

(c) jrpfacsmif;rsm;
av;NrdKUjrpfonf rif;jym;NrdKUe,f\ ajrmufbufcsif;jynfe,frS jrpfzsm;cHum rif;jym;NrdKUe,fukd jzwfoef;
pD;qif;vsuf b*Fvm;yifv,fxo
J Ydk pD;0ifon
G m;ygonf/ ta&SUajrmufbufrS pD;qif;vmMuaom yef;ajrmif;Bu;D
acsmif;ESifh zko
H macsmif;wko
Yd nf 'kBH u;D ewfarmftidk w
f iG f ylaygif;Ny;D pD;qif;vmMuaom xkjd rpfwo
Ydk nf av;NrKd UjrpfEiS fh
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

aouefaus;&GmteD;wGif aygif;qkHMuonf/ rif;jym;NrdKUe,ftwGif; av;NrdKUjrpf\yxrjrpfqkHjzpfNyD; yxr


jrpfus,f[kvnf; ac:qkdEkdifonf/ ,if;\tv,fwGif ykxkd;wpfqlESihf uRef;i,fwpfuRef;&SdNyD; ,if; 0ufjzLuRef;
(&marmifuRef;))[kvnf; ac:onf/ xkdae&monfyifvQif jrpfqkHESihf yxrjrpfus,f tTef;vuPmoabmjzpf
aeonf/ ,if;rSqufvuf pD;qif;vmaom av;NrdKUjrpfonf rif;aMumif;jrpfESihf ZD;yifBuD;aus;&GmteD;wGif
aygif;qkHMuonf/ ,if;'kwd,jrpfqkH[k ac:Edkifonf/ (rif;aMumif;jrpf >yefwpfck&Sdonf/ ,if;>yefonf
auovm>yef0rS pwifcGJxGufNyD; ausmufiEGm;teD;wGif rif;aMumif;jrpfxJokdY jyefvnfpD;0ifvmonf/) 'kwd,
jrpfus,[
f v
k nf; qkEd idk o
f nf/ if;teD; Muyfpifawmifarmf MuyfpifjrpfEiS fh o*FjrpfEpS jf zmcGx
J u
G pf ;D qif;Muonf/
,if;wGif av;NrdKUjrpftrnfjzihf qufvufpD;qif;aom jrpfrSm o*Feufjrpfjzpfonf/ xkdjrpfESpfoG,fukd rif;jym;rS
a&vrf;(12)rkdifcefY uGma0;onfhae&m ig;owpfayguf>yefESihf ul;vl;oGm;vmEdkifonf/ qufvufpD;qif;oGm;
aom av;NrdKUjrpfonf uRJwufaus;&GmteD;wGif anmifajcaxmufjrpftrnfjzihf pD;qif;onfh aygufqdefus
jrpfESifhaygif;qkHonf/ aygufawmNrdKUteD;wGif pGef&JjrpfESihf aygif;qkHMuonf/ ae&monf wwd,jrpfqkHESihf
wwd,jrpfus,fjzpfonf/ av;NrdKUjrpfonf &ckdifjynfe,fwGif 'kw,dtokH;0ifqkH;jrpfjzpfonf/ av;NrdKUjrpfokdY
vma&mufaygif;qkHMuaom acsmif;rsm;rSm ajrmif;bG,fteD; ajrmif;bG,facsmif;? aemfaemf&GmteD; aemfaemf
acsmif;? pravacsmif;ESihf qufpyfvsu&f o
dS nfh oJwef;acsmif;wkjYd zpfonf/ ,if;acsmif;wko
Yd nf ajrmufO;D NrKd Ue,foYdk
wkdufkdufoGm;vmEdkifMuonf/

(*) tkdifrsm;
tif;tkdifrsm;tjzpf rsm;pGm&Sdonf/ yef;ajrmif;teD;wGif o&uftif;ESifh *efYa*:tif;? e*&mtkyfpk
apyw&mtif;ESihf 0'wftkdif? ukvm;rawmifteD; [efcsdyftif;? t0&Gmtkyfpk ajymifa&Stif;ESifh om,mukef;
aus;&Gmtkypf t
k if;rsm;ESifh ptif;&Gma[mif;aus;&GmtMum;&Sd ptif;tif;wko
Yd nf emrnfausmt
f if;rsm; jzpfonf/
NrdKUe,ftwGif; tif;tkdifrsm;\ pkpkaygif;{&d,m(17255){ucefY&Sdonf/

&moDOwk
4/
rif;jym;NrdKUe,fonf ta&SUzufESihfajrmufbufwGif awmifwef;rsm;&SdNyD; taemufbufESihfawmifbuf
wGif awmifwef;rsm; r&Sdoavmufjzpfonf/ awmifbufrS 0ifa&mufwkdufckdufonfh avaEG;onf rif;jym;NrdKUokdY
0ifa&mufwu
dk cf u
dk Ef idk o
f nfudk awGU&Ny;D Owktvku
d af jymif;vJwu
dk cf u
dk af om rkwo
f ek af vrsm;ukv
d nf; &&So
d jzihf
tylykdif; rkwfokef&moDOwkrsKd; &&Sdonf/ wESpfvkH; rkd;a&csdef(100)vufrtxuf &&Sdonf/ ysrf;rQrkd;a&csdef
(145)vufrcefY &&Sdonf/ rif;jym;NrdKUe,ftwGif; rkd;a&csdefwkdif;wmEkdif&ef rkd;a&csdefwdkif;wmpcef;cGJ (3)ck&Sdonf/
arv 'kwd,ywfrS pufwifbmv 'kwd,ywftwGif; rdk;&GmoGef;onf/ rkd;&GmoGef;rItajctaerSm atmufyg
twkdif;jzpfonf/

pOf

ck ES p f

rk d ;a&csd ef & &S d rI tajctae


rk d ;&G m&uf

&&S d vuf r aygif ;

1970

142

170.49

1971

116

133.03

1972

108

75.91

1973

128

70.32

1974

128

55.6

1975

135

55.99

rS wf c suf

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

rk d ;a&csd e f & &S d r I tajctae

pOf

ck E S p f

1976

92

54.52

1967

108

77.13

1978

121

150.67

10

1979

79

100.79

11

1980

126

155.68

12

1981

105

130.86

13

1982

64

121.07

rk d ;&G m&uf &&S d vuf r aygif ;

rS wf c suf

15-8-82

rif;jym;NrdKUe,ftwGif; 1970-71 ckESpfrwkdifrD a&BuD;jcif;rsm;aMumifh pyg;pdkufysKd;rIrsm; ysufpD;cJhonf/


1970-71ckESpf pyg;pkdufysKd;rI&moDtcsdeftwGif; tnma& (2)Budrfwkdif BuD;cJhonf/ 1981-82 ckESpf pyg;pkdufysKd;
csdef a&wufrIaMumihf aus;&Gmtkyfpk(20)cefYwGif wmwrHrsm;usKd;aygufum qm;iHa&0ifcJhonf/ 1977-78
ck E S p f r wk d i f r D rd k ; acgif r I &S d c J h o nf / 1977-78 ck E S p f r k d ; acgif c J h o nf / 1968 ck E S p f arv(10)&uf a eY
avrkefwkdif;'Pfukd wpfNrdKUe,fvkH; cHcJh&onf/

obm0aygufyifrsm;
5/
rif;jym;NrdKUe,fwGif opfawmBudK;0kdif;ESifh BudK;0kdif;jyifywGif aygufa&mufaom opfyifrsm;rSm ysOf;uwkd;?
ukvm;rD;aoG;? carmif;? oajy? zufoef;? zuf0ef;? eoH? Muufkd;? bef;aAG;? rsufikdvdef? awmifbdef;? a*G;?
'D;'l;? vufyH? a&Smjym? b*H? awmifo&uf? awmifykavG? Zif>yef;? &if;rm? opfcg;? unif? pmoli,fOD;
tp&Sdaom tyifrsm;aygufa&mufonf/
obm0aygufyif a&iHykdif;wGif &Sdaomtyifrsm;rSm jyL;? vrkHY? yifv,fZD;? jym? a&pdkY? yeef;? w*kdif
anmifawmuf? a&tkef;? usD;uef;? tp&Sdaomtyifrsm; aygufa&mufonf/

wd&pd m efrsm;
6/
awmwGif;ow0grsm;jzpfonfh qif? ajymif? pkdif? *sD? '&,f? awmacG;? awm0uf? 0uf0H? usm;opf?
arsmuf? awmMuuf? &pf? oHajca>rrsm;ukd awGU&Sd&onf/ BuHh BuHHholawmf? a'gif;rif; awmEGm; awmqdwf?
vl0HESihf a&jrif;rsm;ukdvnf; tcsKdUae&mrsm;wGif awGU&wwfonf/ jrpfacsmif;rsm;wGif rD;ausmif;? zGwf? vykdif
iref;ESihf tjcm;a&ow0grsm;ukd awGU&onf/

vlOD;a&
7/ (u)rif;jym;NrdKUe,f\ vlOD;a&tajctae
1973
1974
1978
1982

ckESpf
(oef;acgifpm&if;)
107950 - OD;
ckESpf
('kwd,tBudrfa&G;cs,fwifajrmufyGJ) 107971 - OD;
ckESpf
(wwd,tBudrfa&G;cs,fwifajrmufyGJ) 110890 - OD;
ckESpf
(vl0ifrIESifh jynfolYtiftm;OD;pD;Xme) 117911 - OD;
rif;jym;NrdKUe,f vlOD;a& pkpkaygif;teuf (14348)rSm NrdKUaevlOD;a&jzpfNyD; (103563)rSm aus;vufae
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

vlO;D a&jzpfonf/ okjYd zpf NrKd UaevlO;D a&rSm vlO;D a&pkpak ygif;\ (12.17)&mckid Ef eI ;f jzpfNy;FD ? aus;vufaevlO;D a&
rSm (87.83)&mckdifEIef;jzpfonf/

(c) ukd;uG,fonhfbmom
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; aexkdifMuonhfvlrsKd;rsm;onf Ak'bmom? tpvrfbmom? c&pf,mefbmom?
[dELbmomESifh ewfwdkYukd udk;uG,fMuonf/ udk;uG,frIt&? &[ef;? omraP? oDv&SifESihf ukd;uG,folOD;a&rSm
atmufygtwkdif;jzpfonf/

pOf

taMumif ;t&m

&[ef ;

omrP oD v&S if uk d ;uG ,f ol

Ak'bmom

259

288

39

101144

tpvrf(AvD)

43

10878

c&pf,efbmom

606

[dEL

16

ewf

5383

(*) vlrsKd;pktvkduf vlOD;a&


rif;jym;NrdKUe,ftwGif; aexkdifMuonfh rsKd;EG,fpkrsm;rSm? ArmvlrsKd;? &ckdifvlrsKd;? csif;vlrsKd;? 'kdif;eufvlrsKd;?
ukvm;vlrsKd;ESifh r&rmBuD;vlrsKd;rsm; jzpfMuonf/ rsKd;EG,fpktvkduf vlOD;a&tajctaerSm&ckdifvlrsKd;
92654
78.58%
csif;vlrsKd;
12390
10.51%
ukvm;vlrsKd;
10297
8.73%
r&rmBuD;vlrsKd;
1511
1.28%
'dkif;eufvlrsKd;
976
1.57%
ArmvlrsKd;
383
0.33%
jzpfonf/
1981-82 ckESpf vl0ifrIBuD;Muyfa&;ESihf jynfolYtiftm; OD;pD;XmerS &&Sdonfhrif;jym;NrdKUe,f vlOD;a&
(117911)teuf usm;OD;a& (59505)jzpf? rOD;a&rSm (58406)jzpfonf/ touftvkduf vlOD;a&rSmtouf (18)ESpfatmufvlOD;a&
52627
touf(18)ESpfrS (60)ESpfxd vlOD;a&
58709
touf(60)ESpftxuf vlOD;a&
6575
jzpfonf/

(*) NAdwdoQrwkdifrDumvacwfOD;xd tajctae


NrKd UpwifwnfaxmifyHk
rif;jym;[laom a0g[m&rSm rif;jym;NrdKUay:aygufvmonfhtcgrS ay:xGef;vmaompum; r[kwfay?
rif;jym;NrdKUray:aygufrDumvuyif rif;jym;[laompum;vkH;ukd awGU&Sd&ayonf/ &ckdif&mZ0if &rf;NAJ
awmifausmif;q&mawmf\ &mZ0ifopf yxrwGJwGif a0omvDaemufqkH;rif;? plvr[m&mZm ac: plvp`Em;
onf a&aMumif;c&D;jzihf wkdif;cef;vSnfhvnfvm&m ,ck pravuRef;ae&m a&jyifBuD;tv,f azmifawmfwif
avonf/ ,if;tcg rif;BuD;tm; vufIdif;Tef ae&mwGif aemifNrdKUBuD;? jyBuD;wnftHhonfukd jrifonf[k
jyqkdonfukdtpGJjyK rif;jyrS rif;jym;jzpfvmonf[k qkdMuayonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

&rf;NAJawmifausmif;q&mawmf a&;om;aom &ckdif&mZ0ifopftwGJ(2)wGif pEok"r&mZmtcef;


rif;jym; uif;pm;? auovmuif;pm;? [lyg&Sdonfukd axmufjcif;tm;jzihf rif;jym;[laom a0g[m&onf
a&S;&ckdifbk&ifpepfuyif &SdcJhaMumif; xif&Sm;ayonf/ tcsKdUokawoDwkdYu t*FvdyfacwfwGif NrdKUwnf&ef
ppfawGta&;ykdif &ckdifwkdYtac: (&myodefowf)a&mfbwfqifu TefjycJhojzihf rif;jyrS rif;jym;jzpfvmaMumif;
zGifhqkdMuonf/

rif;jym;a0g[m& t"dyg,fzGifhqdkcsuf
rif;jym;[laom a0g[m&wGif rif; + jym;[laom pum;vkH;ESpfvkH;yg&Sdonf/ rif; = &Sifbk&if/ jym;=
awm (jrefrma0g[m&tbd"mef)? &ckdifwkdYurl jym;ukd awm[krzGihfbJ jym;awm? jym;ajr[l cGJjcm;owfrSwf
ac:a0:cJhMuonf/ xkdYaMumihf jym;[laom a0g[m&rSm jym;jym;0yfaeaom ae&mwpfckckyif qkd&ayrnf/
qkv
d o
dk nfrmS jzm;a&(pDa&)wufvmvQif jym;ajronfvnf;aumif;? jym;awmonfvnf;aumif;? 'Daezk;H vTr;f jcif;
cH&NyD; 'Da&atmufwGif jym;jym;0yfae&onfukd tpGJjyK xkdae&mrsKd;ukd jym;[kwpfvkH;wnf; ac:jcif;jzpfonf?
,if;aMumifh jym;rSm 'Da&a&mufaom okdYr[kwf a&a&mufajr[k ac:qkdjcif;jzpfonf/ ,if;awmukd 'Da&rwuf
Edkifatmif wmwrHqnfxm;aomajrukdvnf; jym;[kyifqkdMuayonf/ rif;jym;[laom a0g[m&rSm bk&if\
]jym;ajr}
]jym;ajr}(0g) ]&Sifbk&ifu qnffzkdYay;aom}]jym;ajr}(0g) bk&ifhjym;(0g) ]rif;jym;}[l ac:qkdvmcJhjcif;jzpf
ayonf /
,if;wGifv,fvkyfolrsm;ukd csxm; vkyfukdifaponf/ ,if;tpkukdvnf; jym;tpk[k ac:wGifayonf/
,if;rSjzwfpD;aomacsmif;ukdvnf; rif;jym;[l ac:wGifayonf/ &ckdif&mZ0ifwGif ]rif;jym;} ]uif;pm;}
pm;}[lyif
rSwfwrf;wifxm;cJhjcif;rsm; &Sdonfukd awGU&ayonf/

rif;jym;NrKd Uwnfaxmifjcif;
uG,fvGefolaq;q&mBuD; OD;armif<uif;xHrS &&SdaomaywkdrSwfwrf;t&? rif;jym;NrdKUukd jrefrmou&mZf
(1229-ck waygif;vjynfhausmf- 1&uf)c&mZfou&mZf 1867-ckESpf)wGif wnfaxmifonf[k awGU&Sd&ygonf/
xkpd Ofu ppfawGta&;ykid f rpwma&mbwfqifonf ppfawGNrKd UwGif k;H pku
d v
f su&f o
dS nf/ rif;jym;NrKd Uukd ,ckae&m
wGif &yfuGufBuD; (4)uGufcGJ wnfaxmifcJhygonf/ ,if;&yfuGufrsm;rSm (1) bmcH&yfuGuf? (2) aps;a[mif;
ykdif;&yfuGuf (3) tv,fykdif;&yfuGuf? (4) atmuf&Gmykdif;&yfuGufwkdYjzpfonf/ NrdKUukd taemufbuf
usdef;awmifwef; ta&SUbuf rif;jym;acsmif;pyfMum;wGif wnfxm;onf/

xif&Sm;onfh apwDykxkd;rsm;? taqmuftOD;rsm;


rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd xif&Sm;aom apwDykxkd;rsm;teuf usdef;awmifweff;wpf0kdufwGif usdef;awmif
bk&m;(vQm&if;awmf"mwf)? &wemykHapwD? 0Z,"mwf? aygif;apwD? 0efokdodrf? ppfuJodrf? ta[mif;awmif
apwD? ipG,fawmifapwD? av;0*lapwD? ausmuf*l"mwf? OwrawmifapwD(vGrf;apwD)? bk&m;aygif;bk&m;?
r[musefbk&m;? vufId;awmfapwD? awGUrqkwfapwDawmf? ESpfql&SifyifESihf ig;ql&Sifyifbk&m;? aexGufbk&m;?
ae0if;bk&m;? qdwq
f b
Hk &k m;? twGi;f &Jwb
J &k m;ESifh uRe;f OD;apwDb&k m;rsm; &Syd gonf/ if;bk&m;rsm;ukd used ;f 'k;H kd
rif;vufxufESihf if;xufapm wnfxm;cJhaMumif; cefYrSef;xm;Muygonf/
rif;jym;NrdKUe,f awmwef;awmifwkdufESifh awmwef;ajrmufwkdufwGifvnf; xif&Sm;aombk&m;rsm;
&Sdonf/ yef;okH;ckdifbk&m; (yef;ajrmif;)? yg;ysOfawmf"mwf (yef;ajrmif;)? vufrZD0g"mwfawmf (a&Twrmtkyfpk)?
e*&mompnfeef;OD;bk&m;(e*&mompnf&Gm)rif;zl;&Gmbk&m;BuD;okH;ql? oif;ykef;awmif"mwfawmf(taoumv)
Muufapmodrfbk&m;(taoumv)? &Gma[mif;jyifbk&m;? iSufawmf&bk&m;(iSufawmf&&Gm) ausmif;awmifbk&m;
(Zkdifacsmif;aygufawm)? ajrmufBudrfeef;OD;bk&m;(jrif;urf;qdyf)? qifwGif;bk&m;(owkdk;)o&ufESpfxyfbk&m;?
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

bk&m;okH;qlbk&m;? ckepfXmebk&m;? yDyif&if;bk&m;? csif;ykHbk&m;? odrfawmifbk&m;? bdwfawmif"mwfawmf?


aomif;ckaH rm"gwfawmf? wufrukid "f gwfawmf? ovk;H awmf"gwf? rsuaf rSmifawmf"gwf? rsu&f pfawmf"gwf? auovm
aus;awmbk&m;? ausmkd;awmf"mwf? pkd;rJusDapwD(zavmif;jyif)? csJ"gwf(urf;eD)wkdYjzpfonf/ orkdif;0ifbk&m;
rsm;rSm ajrmufOD;acwfESihf av;NrdKUacwfrsm;twGif; wnfxm;cJhMuaom a&S;a[mif;bk&m;rsm;jzpfaMumif;
NrdKUe,ftwGif;rS &&Sdonfh ausmufpmrsm;t& od&Sd&ayonf/

ukd;uG,fonfht,l0g'
rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f aexkid Mf uonfh &ckid v
f rl sK;d rsm;onf ax&0g'rS qif;oufvmonfh Ak'b
momukd
uk;d uG,Mf uonf/ csi;f vlrsK;d rsm;onf c&pf,efbmomukd uk;d uG,Mf uonf/ if;c&pf,efrsm;rSm krd efuufovpf
t,l0g'rsm; jzpfMuonf/ [dELt,l0g'ESihf ewft,l0g'ukd vufcHukd;uG,foltcsKdUukdvnf; awGU&Sd&onf/

NAdwdoQacwftajctae
tkycf sKyfrI
&ckid u
f dk t*Fvyd w
f o
Ydk rd ;f Ny;D 1834 ckEpS t
f xd ppfwaumif;rS tkycf sKyo
f nfph epfrmS &Gmacgif;? acsmif;tky?f
uRef;tkyf? NrdKU0ef? ckdif0eftqifhqifh tkyfcsKyfonfhpepfjzpfonf/ a';0ef;atmifausmf&SD wynhf NrdKUolBuD;
atmifausmfZHESifh NrdKUolBuD; icspfpH(cspfpHa0)wkdYonf t*FvdyfxH 0ifa&muftrIxrf;cJhonf/
at'D 1869 ckESpfwGif rif;jym;NrdKUukd t*Fvdyfrsm; NrdKUopfjyefvnfwnfaqmufNyD;aemuf 'kwd,ajrmuf
NrdKU0efrSm csif;ysH\jrpfawmfol OD;yef;vSjzpfonf/ at'D 18&mpkwGif t*FvdyfwkdYonf wmacgif;? uRef;tkyf?
NrdKU0efpepfukd zsufodrf;NyD; &GmolBuD;? NrdKUykdif? e,fykdifpepfokdY ajymif;vJtkyfcsKyfcJhonf/

vlaerIpepf
NrKd Ue,ftwGi;f vlraI &;tajctaerSm rsm;pGmedru
hf saeonf/ pD;yGm;a&;zlvrHk I r&Sad om NrKd Ue,fvx
l o
k nf
rdrdwkdY0rf;a&;ukdom vkyfukdifaeMu& uav;oli,frsm; ynmoifMum;Ekdifjcif; r&SdcJhay/ vli,fwkdYrSmvnf;
tvkyfvufrJhb0jzihf avvGifhcJhMu&onf/

pD;yGm;a&;b0
t*Fvdyf ukdvkdeDacwf tkyfcsKyfa&; wnfwHhvmaomtcg t*FvdyfwkdYonf tdEd,rS ukvm;vlrsKd;rsm;ukd
ac:,lNyD; ajr,mrsm;ukd pepfwus wkdif;wm ajrykHMurf;rsm;ukd jyKvkyfcJhonf/ ajrtrsKd;tpm;ESihf twef;tpm;
ukdvnf; cGJjcm;owfrSwfay;onf/ xkdpOfu rif;jym;NrdKUe,fwGif &ckifvlrsKd;"e&Sifrsm;ESifh ukvm;vlrsKd; "e&Sifrsm;
u ajr,mrsm;ukd ykdifqkdifMuonf/ ukd,fykdifv,f&Sdol enf;yg;cJhonf/ ajriSm;tvkyform; tqifh&SdcJhonf/
v,fxGef,ufpkdufysKd;rIrsm;tjyif aEG&moDwGif ikyf? c&rf;? ocGm;? z&J? bl;? zkH? MuufoGef? ajymif;? rkHvm?
yJtrsKd;rsKd;wkdYukdvnf; pkdufysKd;Muonf/
pyg;rsm;ukd ukefonfyGJpm;rsm;wkdYu v,form;rsm;xHrS 0,f,lNyD; ppfawGNrdKUay:&Sd ukrPDBuD;rsm;ESihf
pufykdif&SifBuD;rsm;xHokdY oGm;a&mufa&mif;csMuonf/ pyg;aps;rSm yxrurmppfrwkdifrD awmif; (100)vQif
usyf 70d^-? 1930ckESpfaemufykdif; usyf 30d^-rS usyf 45d^-twGif; &SdcJhonf/ NrdKUe,ftwGif; awmifol
v,form;wkdY\pD;yGm;a&;tajctaeukd ukdvkdeDtpkd;&rS jyKjyifxdrf;odrf;ay;jcif;r&Sdacs/ "e&SifESifh ajr&Sifrsm;\
tusKd;ukdomaqmif&Gufay;cJhonf/ xkdYaMumifh awmifolv,form;wkdYrSm qif;&JwGif;eufvsuf &SdcJhMuonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

8
10/ vGwfvyfa&;acwf
tkycf sKyfa&;

1949 ckESpf ZGefv (30)&ufaeYwGif jynfolY&JabmfwyfzGJUrS rif;jym;NrdKUukd odrf;NyD;? NrdKUjytkyfcsKyfa&;ukd


zGJUpnf;um wm0efcHtjzpf OD;zm;acsu tkyfcsKyfcJhonf/ 1950 ckESpf Mo*kwfv(1)&ufaeYwGif rif;jym;NrdKUukdo
ArmhwyfrawmfrS jyefvnfodrf;cJhonf/ ,if;aemuf NrdKUykdifOD;atmifomOD;? q&m0ef OD;ausmfwifwkdY tygt0if
Xmeqkdif&mrsm; a&muf&SdvmNyD; NrdKUjytkyfcsKyfa&;ukd jyefvnftaumiftxnf azmfcJhMuonf/ 1962 ckESpftxd
NrdKUykdifkH;pkdufNyD; tkyfcsKyfcJhonf/

vlaerIb0
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; 1947 ckESpfwGif rlvwef;ausmif; (9)ausmif;&SdcJh&mrS 1960 ckESpftwGif;
rlvwef;ausmif; (62)ausmif;? tv,fwef;ausmif;(2)ausmif;? txufwef;ausmif; (1)ausmif;xd wk;d csUJ zGiv
hf pS f
oifMum;cJrh aI Mumihf ynma&;ukd jynfot
l csKUd oifMum;cGihf &&Scd o
hJ nf/ wpfNrKd Ue,fv;Hk &Sd jynforl sm; ynmoifMum;
cGihf r&&Scd ahJ o;ay/ xkaYd Mumihf pmrwwfoOl ;D a&rSm (40%)&Scd o
hJ nf/ rif;jym;NrKd UwGif (16)ukwifqefY aq;kw
H pfHk
jzihf aq;ukorIvkyfief;rsm;ukd aqmif&GufcJhMuonf/ if;aq;kHukd 1949 ck Zlvkdifv (3)&ufaeYwGif aps;teD;
rS oabFmqdyfokdY ajymif;a&TUzGifhvSpfcJhonf/ 1958 ckESpfwGif yef;ajrmif;aus;vuf aq;ay;cef;ukd zGifhvSpfNyD;
aus;vufjynfolrsm;ukd ukoEkdifcJhonf/ usef;rma&;tqifh edrfhuscJhonf/ NrdKUe,ftwGif;&Sd jynfoltrsm;rSm
v,f,mvkyfief;ukd vkyfukdifpm;aomufMuNyD; tjcm;toufarG;0rf;aMumif;vkyfief;rsm; r&Sdjcif;wkdYaMumihf
vlaerItqifh edrfhuscJhonf/

pD;yGm;a&;b0
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; awmifolv,form;rsm;\ pD;yGm;a&; tajctaerSm tqifhtwef;rDD r[kwf
aomfvnf; tvGeef rd u
hf saomtaetxm;wGif r&SMd uyg/ 'kw,
d urmppfrwkid rf ED iS fh 1959 ckEpS t
f wGi;f awmifol
v,form;rsm;taejzihf pyg;wpfckwnf;ukdom xGef,ufpkdufysKd;cJhMu 0ifaiGrSmvnf; ,if;oD;ESHwpfckwnf;rS
&&Sdonfhwpfckwnf;aom 0ifaiGjzpfygonf/ okdY&mwGif awmifolv,form;rsm;taejzifh ,if;tcsdeftcgESifh
tajctaet&NrdKUe,ftwGif; pm;okH;&ef vlOD;a&uvnf; enf;yg;ao;onfhtavsmuf pm;0wfaea&;oifhwifh
kH tqifajycJhonfhtqifhrSm &SdcJhonf/

1962 ckESpf rsufarSmufacwftajctae


tkycf sKyfa&;
1962 ckESpf aemufykdif;wGif awmfvSefa&;aumifpDtpkd;& wufvmonfhtcg ,cif&Sdaeonfh e,fykdif?
NrdKUykdiftqifhqifh tkyfcsKyfa&;ukd qufvufxm;&SdNyD; wbufNrdKUe,fvkHNcHKa&;ESifh tkyfcsKyfrIaumfrwDESihf
&yfuGuf^aus;&GmtkyfpkvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIaumfrwDrsm; zGJUpnf;tkyfcsKyfcJhonf/ 1974-ckESpfwGif jynfolY
vTwfawmfESihf jynfolYaumifpDtqifhqifh a&G;cs,fwifajrmufyGJrsm; usif;yNyD; NrdKUe,fjynfolYaumifpD pDrHcefYcGJ
a&;t& tkyfcsKyfcJhonf/ rif;jym;NrdKUe,f jynfolYa&;&mpDrHcefYcGJa&;rSm atmufygtwkdif;jzpfonf/

NrdKUe,fjynfolYaumifpD? NrdKUe,fw&m;olBuD;tzGJU? NrdKUe,fvkyfief;ppfaq;a&;tzGJU


rif;jym;NrdKUe,ftwGif; jynfolYvTwfawmfESihf jynfolYaumifpDtqifhqifh a&G;cs,fwifajrmufyGJrsm;
usif;yNyD; &yfuGuf^aus;&Gmtkyfpk jynfolYaumifpDESihf &yfuGufaus;&Gmtkyfpk w&m;olBuD;tzGJUrsm;ukd atmufyg
twkdif; zGJUpnf;cJhonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

yxrtBudrf (42)tkyfpk?
(&yfuGuf 3 cktygt0if)
'kwd,tBudrf (62)tkyfpk?
(&yfuGuf 3 cktygt0if)
wwd,tBudrf (65)tkyfpk?
(&yfuGuf 3 cktygt0if)
jynfolYvTwfawmfESifh jynfolYaumifpDtqifhqifh a&G;cs,fwifajrmufyGJrsm;wGif a&G;cs,fwifajrmufjcif;
cH&aom ukd,fpm;vS,frsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/

pOf

tBud rf

vT wf awmf jynf e,f ^wk d if ;

Nrd KUe,f

&yf uG uf ^aus;&G m

yxrtBudrf

60

700

'kwd,tBudrf

84

593

wwd,tBudrf

87

658

NrdKUe,fjynfolYaumifpD tmPmykdiftzGJUtpnf; (3)&yfukd atmufygtwkdif; zGJUpnf;cJhonf/

pOf

tBud rf

tvk yf trI aqmif w&m;ol BuD ;tzG J U vk yf ief ;ppf aq;a&;tzG J U

yxrtBudrf

'kwd,tBudrf

wwd,tBudrf

NrdKUe,fjynfolYaumifpD tmPmykdiftzGJUtpnf;(3)&yfwGif a&G;cs,fwifajrmufjcif; cH&onfh OuX?


twGif;a&;rSL;rsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/

pOf tBudrf
1 yxr

trI aqmif Ou X
OD;a*guf&

twGif;a&;rSL;

w&m;ol BuD;Ou X

OD;omatmifausmf

OD;bkd;kd

OD;pdefcsrf;OD;

OD;bkd;kd

OD;atmifausmfpdef

OD;omatmifausmf OD;ausmfatmif

vipOu X

2 'kwd, OD;armifpdefOD;

OD;ausmfatmif

OD;bkd;kd

OD;atmifausmfpdef

3 wwd, OD;armifpdefOD;

OD;ZeDOD;

OD;bkd;kd

OD;atmifausmfpdef

&ckid o
f m;BuD;pmay

10

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD\ NrdKUe,ftwGif; pnf;kH;a&;ukd aqmif&GufaeMuonhf rif;jym;NrdKUe,f


ygwD,lepfaumfrwDOuX? twGif;a&;rSL;rsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfonf/
pOf

O u X

t w G i f ; a& ;r S L ;

u mv

Akdv fB u D; v Sa pmat mif OD; armifa pmjzL

pn f; kH; a&;u mv

OD; armifj ro m

OD; b kd; Nifdr f;

t jrLaw u mv

OD; n Dn D

OD; b kdp de f

jyn fo lYy gw Du mv

OD; n n
D D

OD; at mifo mv S

1977 ckE Sp f

r S w f c su f
pn f; kH; a&;rSL;

t w Gi f; a&;rSL;
armifa w majymif;
OD; n Dn D
A[ kda u mfr w D

OD; at mifo mv S

OD; au smfZ Hv S

pw kw t Bu dr f

t jzpfa &G; cs, fc H

ygw Dn Dv mcH

&NyD; a'o ygw D


au mfr w D t jzpf
w m0efa y;jcif; cH&

vlraI &;b0
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; 1982-83 ckESpfumvtxd rlvwef;ausmif; (123)ausmif;? tv,fwef;
ausmif; (5)ausmif;? txufwef;ausmif;(1)ausmif;zGifhvSpfNyD; ynmoifMum;vsuf&Sdonf/ ynmoifMum;ae
onfh ausmif;om;OD;a&rSm 1982-83 ckESpf? txufwef;tqifh (335)OD;? tv,fwef;tqifh (1824)OD;?
rlvwef;tqifh(13723)OD;? pkpkaygif; (15882)OD;&Sdonf/ txufwef;tqifhESihf tv,fwef;tqifhwGif
vli,fha&;&mnausmif;ESihf tvGwfoifausmif;om;rsm;vnf; &Sdonf/ ynma&;XmewGif ausmif;q&mrsm;?
1982-83 ckESpf truq&m(324)OD;? tvuq&m(55)OD;? tquq&m(25)OD;? NrdKUe,fynma&;rSL;(1)OD;ESihf
vufaxmufNrdKUe,fynma&;rSL;(1)OD;&Sdonf/ rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd ausmif;om;OD;a&ESifh &&Sdxm;onfh
ausmif;q&mOD;a&rSm rQwrIr&Sd ynma&;wGif edrfhusonfhtqifhwGif &Sdonf/ 1975-76 ckESpf wuodkvf
pmay;pm,l oifwef;cGJ naetaxmuftuljyKoifwef;ukdvnf; zGifhvSpfoifMum;cJhonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; (16)ukwifqefY aq;kH(1)kH? wkdufe,faq;kH(1)kH? NrdKUrusef;rma&;Xme(1)ck?
rdcifESihfuav;apmihfa&Smufa&;Xme(1)ck? tqkwfa&m*gprf;oyfukoa&;tzGJU(1)zGJUESifh aus;vufusef;rma&;
Xme (4)ck&Sdonf/ NrdKUe,ftwGif;&Sd vlOD;a&ESihf aq;ukorIypnf;rsm; &&SdrItcuftcJ&Sdonf/ NrdKUe,ftwGif;
aexkdifolrsm;onf v,f,mukd t"duvkyfief;tjzpf vkyfukdifpm;aomufMuonf/ NrdKUay:aetcsKdUom ukef
ul;oef;a&mif;0,fa&;vkyfief;rsm;ukd vkyfukdifpm;aomufMuonf/

pD;yGm;a&;b0
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; vlOD;a&wjznf;jznf; rsm;jym;vmonfESihftnD awmifolv,form;rsm;rSm
pyg;wpfcw
k nf;ukd rDct
dk m;xm; r&Ekid af Mumif; awGU&Sv
d mMu pyg;tjyif tjcm;oD;ESrH sm; pku
d yf sK;d vmMuonf/
oD;xyfoD;yf pkdufysKd;vmMuonf/ awmifolv,form;wpfOD; v,f(6.40){uvkyfvQif ysrf;rQtom;wif
0ifaiGusyf 300d^usyfcefY &&Sdonf/ tjcm; ijiKyf? rkHif;? ajryJ ponfh oD;ESHrsm;pkdufysKd;onfh v,form;wpfOD;
rSm ysrf;rQtom;wif0ifaiGrSm usyf 800d^cefY&Sdonf/ ,if;0ifaiGrQESihfyif pm;0wfaea&;ESihf ynma&;? usef;rm
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

11

a&;tpptwGuf okH;pGJaexkdifMu&onf/ awmifolv,form;rsm;rSm rdrdwkdY&&Sdonfh0ifaiGESihf kd;om;pGm aexkdif


pm;aomufonfh tavhtx&Sdonf/ NrdKUay:aetcsKdUrSm ukeful;oef;a&mif;0,fa&;vkyfief;rsm;ukd vkyfukdif
pm;aomufMuonf/ ,cifppfawGNrdKUrS ukefypnf;rsm;ukd t"duxm;NyD; 0,f,la&mif;cscJhaomfvnf; ,cktcg
&efukefESifh tjcm;wkdif;ESihfjynfe,frsm;rS oGm;a&muf0,f,la&mif;cs vkyfukdifpm;aomufvsuf&SdMuonf/
ukeful;oef;oGm;vm&mwGif vrf;yrf;qufoG,fa&;tcuftcJaMumifh wkd;wufoifhoavmuf wkd;wufrIr&Sday/

NrKd Ue,fpnfyifom,ma&;tzGUJ
rif;jym;NrdKUe,f pnfyifom,ma&;tzGJYonf ,cif'dpBwdwfaumifpD vufatmufwGif &SdcJhonf/ 1974
ckESpfrSm NrdKUe,fpnfyifom,ma&;tzGJUrS NrdKUwGif;oefY&Sif;a&;vkyfief;? NrdKUwGif;vrf;vkyfief;? NrdKUe,ftwGif;&Sd
aps;vkyfief;rsm;ESifh vkdifpifpDvkyfief;rsm;ukd aqmif&Gufvsuf&Sdonf/ rdvmxdef;odrf;a&;vkyfief; aqmif&Guf&m
wGif rdrdwkdYvkyfaiGjzihf aqmif&Gufvsuf&Sdonf/ rdvm0efxrf;cefYxm;Edkifonfhtcg pnfyifom,ma&;tzGJUrS
rdvmodrf;qnf;a&;vkyfief;ukd aqmif&GufEkdifrnfjzpfonf/ a&ay;a&;vkyfief;ukd raqmif&GufEdkifao;/ jynfol
rsm;rS ukd,fxludk,fx a&wGif;a&uefrsm; wl;azmfjcif;jzihf a&&&Sda&;vkyfief;ukd aqmif&Gufvsuf&Sdaeonf/
a&&Sm;yg;onfhtcg av;NrdKUjrpfa&csKdcsdef a&uefrsm;wGif jznfhoGif;xm;NyD; tokH;jyKMuonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

12
tykdif; (2)

ya'o&mZfacwf
&ckdifbk&ifwkdY\ ya'o&mZf tkyfcsKyfa&;pepfonf jrefrmou&mZf 1146-c&pfou&mZf 1784wGif
csKyNf ird ;f oGm;Ny;D vQif &ckid w
f rYdk mS jrefrmya'o&mZf bk;d awmfb&k m;vufatmufoYdk usa&mufc&hJ onf/ ,if;umv
ESpfaygif; 40 wavQmuf rif;jym;NrdKUe,f\ vlrIa&;? ynma&;? pD;yGm;a&;wkdYrSm ,cifuJhodkY r&SdawmhbJ IyfaxG;
vmcJo
h nf/ rif;ajymif;rif;vGu
J mvjzpfojzihf wkid jf ynfrNird rf oufrrI sm; rsm;jym;vmojzihf &ckid w
f \
Ydk tajctae
rSm ,kd,Gif;vmcJhavonf/ bkd;awmfbk&m;\ ya'o&mZftkyfcsKyfrIukd rcHvkdaom &ckdiftrsKd;om;wkdYonf rdrdwdkY
vGwfajrmufrItwGuf awmfvSefykefuefvmcJhMuonf/
&ckdifjynf t*Fvdyfvufatmufrusa&mufrD ig;pkdif;acsmif; ZmwDioHawGESihf csif;ysHwkdY\rsKd;EG,fquf
rsm;onfvnf;aumif;? &ckdifvlrsKd;ajrmufrsm;pGmwkdYonfvnf;aumif;? wkdifjynfrNidrfrouf b*Fvm;taemuf
jynfodkY xGufajy;wdrf;a&SmifcJhMu&mwGif rif;jym;NrdKUe,frsm;rSvnf; rsm;pGmyg0ifwdrf;a&SmifcJhMuygonf/ b*Fvm;
e,fonf t*FvdyfMoZmvTrf;rkd;onfhe,fajrjzpfonf/ &ckdifvlrsKd;rsm; t*FvdyfESifh yl;aygif; &ckdifjrefrmNrdKU0efukd
tBudrfBudrf x<uykefuefcJhMuonf/
,if;odYk awmfveS yf ek u
f efraI Mumihf ekid if aH &;tajctaerSm Iyaf xG;vmcJah yonf/ ,if;okYd Iyaf xG;vm&m
rS &ckid af wmfveS af &;orm;rsm;aMumihf tdE,
d Edik if u
H dk odr;f yku
d
f ukv
d edk pD epfxal xmifaeaom taemufEikd if o
H m;
t*FvdyfwkdYESihf jrefrmwkdY roifhrwifhjzpfvmMuonf/ xkdokdY roihfrwifhjzpfvm jrefrmya'o&mZf
bkd;awmfbk&m;\ ppfwyfonf &ckdifwkdYtm; ykdrkd ESdrfeif;vmcJhojzihf rsm;pGmaom &ckdifwkdYrSm t*FvdyfwkdY
pkd;ykdifaom ppfwaumif;e,fxJokdY ajy;0ifcJhMuonf/
txl;ojzihf &ckdifawmfvSefa&;orm;rsm;xJrS ]]Akdvfcsif
si;f ysH
ys}H }}\x<uykefuefrIrSm ta&;yg t&ma&mufcJh
onf/ jrefrmwkdYu ppftiftm; tvkH;t&if;ESihf ]]Akdvfcsif;ysH}}}\ x<urIukd ESdrfeif;onf/ Akdvfcsif;ysHonf
tiftm;csif;rrQ t*Fvdyfykdife,fxJodkY ajy;0ifcJh&onf/ jrefrmwkdYu e,fvGef usL;ausmf0ifa&mufwkdufckduf
jcif;aMumifh t*FvdyfESifh jrefrme,fpyfjyem IyfaxG;vmum t*Fvdyf jrefrm yxrppfyGJ jzpfay:cJh&onf/
ppfyGJwGif jrefrmwkdYuIH; &ckdifa'oonf 1824ckESpfwGif &EmykdpmcsKyft& t*FvdyfukdvkdeDvufatmufcH
b0odkY usa&mufcJh&onf/
&ckid jf ynfonf t*Fvyd ef ,fcsUJ vufatmufoYkd a&mufvmaomtcg olu
Y Rerf cHvadk om &ckid rf sK;d cspyf *k Kd vf
wko
Yd nf t*Fvyd ef ,fcsUJ wku
Yd kd &&m'g;? vufeufwu
Ydk dk ukid q
f
JG x<uykeu
f efcMhJ uonf/ odx
Yk <uykeu
f efcMhJ u&m
wGif rif;jym;NrdKUe,frSvnf; rsKd;cspfyk*dKvfwkdY yg0ifykefuefcJhMuygonf/
&ckdifukd t*FvdyfwkdYodrf;NyD;rSp 1834 ckESpfx t*FvdyfwkdY &ckdifukd ppfwaumif;rS tkyfcsKyfcJh\/
&Gmacgif;? acsmif;tkyf? uRef;tkyf? NrdKU0ef? ckdif0efpepfjzihf &ckdiftrsKd;om;rsm;ukd cefYtyfum tkyfcsKyfcJhonf/
&ckdifawmfvSefa&;orm;rsm;jzpfonfh csif;ysH\a,mufz a';0rf;atmifausmf&SD? a';0rf;BuD;wynfh NrdKUolBuD;
atmifausmZf EH iS fh NrKd UolBu;D i^csppf (H ac:) csppf aH 0wko
Yd nf wkid ;f jynftwGuf tcGit
hf a&; &vk&d jim; arQmv
f ifch suf
jzihf t*FvdyfxH 0ifa&muftrIxrf;cJhonf/
1834 ck? atmufwkdbmv(3)&ufaeYrSp ppfawGNrdKUwGif t*FvdyfvlrsKd;rif;BuD; ('dwfuef&Sef;)onf
k;H pwifppfvmojzihf &ckid t
f rsK;d om; awmfveS af &;orm;wko
Yd nf NAw
d o
d Qw\
Ydk tay:,H ysm;&nfq
f rf;tkycf sKyv
f m
rIukd yGihfyGifhvif;vif;em;vnfvmMuojzihf vGwfvyfa&;ukd vufjzefYawmif;r&aMumif; oabmaygufvmMu
\/
okdYESifh 1835 ck(1195 ck? jymokdvjynfhausmf 10&ufaeY)wGif av;NrdKUolBuD; i^csyfpHonf t*Fvdyf
ay;aom&mxl;rS pwifEIwfxGuf NAdwdoQe,fcsJUtkyfcsKyfrIukd &ckdifzufwGif pwifqEjyawmfvSefcJhaMumif;
od&Sd&onf/ t*Fvdyfe,fcsJUrsm;onf i^csyfpHukd rdatmifzrf; tqkH;pD&ifcJhonf/
,if;aMumifh 1835-ckrS 1890 ckESpftwGif; &ckdifjynftESHYtjym;wGif e,fcsJUawmfvSefa&;rsKd;cspfrsm;
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

13

qufwkdufay:ayguf awmfvSefcJhMuonf/ &ckdifjynfawmifykdif; acgif;aqmifrsm;rSm AkdvfomOD;? a*sm*sDAkdvf?


wdrfMum;Akdvf? AsKdif;Adkvf? rsufuef;Akdvf? Akdvfvmb? armifOD;jzL? armifwif? MumxGef;? ay:xGef;? csif;azmf?
armifay:atmif? wkdYESihf tjcm;NrdKUe,fZmwdjzpfaom Akdvfi^wm? Akdvfausmf0wkdYonf awmfvSefcJhMuonhf
acgif;aqmifBuD;rsm; jzpfMuonf/
&ckdifjynfajrmufykdif; awmfvSefa&;acgif;aqmifrsm;rSm rif;om;BuD;a&Tbef;? a';0rf;atmifausmf&SDESifh
rif;jym;NrdKUe,f Zmwd NrdKUolBuD; atmifausmfZHwkdYjzpfMuonf/
at'D 1869 ckESpfwGif rif;jym;NrdKUukd t*Fvdyfrsm; NrdKUopfwnfNyD;aemuf 'kwd,ajrmuf NrdKU0efrSm
csi;f ys\
H jrpfawmfol OD;yef;vSjzpfonf/ at'D 18 &mpkEpS w
f iG f t*Fvyd w
f o
Ydk nf wmacgif;use;f tky?f NrKd U0efpepfudk
zsufodrf;NyD; &GmolBuD;? NrdKUykdif? e,fykdifpepfokdY ajymif;vJtkyfcsKyfcJhonf/

ukdvkdeDacwf
t*Fvdyfacwf EkdifiHa&;
at'D 1890 ckESpfrS 1931 ckESpftxd &ckdifzuf qufvufqefYusif awmfvSefvQuf&SdcJhMu&m OD;Owr
onf txif&Sm;qkH;yk*dKvfjzpf\/ tcsdeftwGif; e,fcsJUawmfvSefa&;orm;rsm;rSm OD;Owr? OD;i^rJ?
OD;pdev
f aS tmif? OD;ynmoD[? OD;omausm?f AkaH ygufomausm?f a&SUaejrxGe;f ? OD;ausmcf idk ?f OD;zk;d ckid ?f OD;atmifomOD;?
OD;atmifxGef;OD;? OD;pHa&T? OD;bpH? OD;omZHvS? OD;kkdxGef;? AkdvfMumvSatmif? AkdvfpHomausmf? Akdvfarmifuav;?
AkdvfomxGef;atmif wkdYtjyif rif;jym;NrdKUe,f Zmwdjzpfaom OD;pdEmESihf OD;eErmvmwkdYvnf; awmfvSefykefuef
cJhMuonf/
tcsddeftwGif; jynfrbufwGifvnf; 1920 ckESpf ausmif;om;oydwf? 1930-ckESpf awmifol
v,form;ta&;awmfykHrsm;onf awmfvSefa&;pdwf"mwfrsm;ukd EId;qGaeNyD;jzpfovkd &ckdifzufrSvnf; q&mawmf
OD;Owr\ a[mMum;aomw&m;rsm;aMumihf awmfvSefa&;pdwf"mwfrsm; yGm;rsm;apvsuf&Sdonf/ q&mawmf\
wynfh&if; OD;eErmvmonf 1931 ckESpfwGif ]]&ckdifwkdif;vkH;qkdif&m BuD;yGm;a&;tzGJUcsKyf}} ukd xlaxmif
q&mawmf OD;Owr\ e,fcsJUqefYusifa&;w&m;rsm;ukd rif;jym;NrdKUe,f wcGifwGifvnf; jzefYjzL;a[mMum;cJhonf/
q&mawmfOD;pdEmonf rif;jym;NrdKUe,f &if;abGZmwdjzpf 1930 ckESpfuyif awmfvSefa&;vIyf&Sm;rIrsm;ukd
pdwfyg0ifpm;pGm yg0ifaqmif&GufaecJhaMumif; awGU&onf/ ]]&ckdifwkdif;vkH;qkdif&m BuD;yGm;a&;tzGJUcsKyf}}
nDvmcHukdvnf; (3)Budrfusif;ycJh&m rif;jym;NrdKUe,f urf;eDaus;&GmwGifvnf; wpfBudrfjyKvkyfcJhygonf/
jynfrbufwiG f wuov
kd af usmif;om; or*EiS hf 'kAYd rmtpnf;tk;H onf 'kw,
d urmppfrjzpfrD apmapm
ykid ;f uyif e,fcsUJ qefu
Y siaf &; ajratmufvyI &f mS ;rIrsm;ukd jynfrawmfveS af &;orm;rsm;ESihf qufo,
G af qmif&u
G f
aeMuygonf/
1936 ckESpfwGif &ckdifjynf&Sd ausmifol ausmif;om;rsm;onf jynfr&Sd ausmif;om;or*ESihf qufoG,f
uRefynma&;pepfukd qefYusif&ef AkHaygufomausmf OD;aqmif &ckdifausmif;om;or*ukd ppfawGNrdKUwGif
yXrzGJUpnf;NyD;aemuf rif;jym;NrdKUe,ftygt0if &ckdifawmifzuf&Sd NrdKUe,frsm;okdY oGm;a&mufzGJUpnf;xlaxmif
cJhonf/ 1937 ckESpf 'DZifbmvwGif ppfawGNrdKU wef;ckd;ausmif;wkduf &ckdifwkdif;vkH;qkdif&mtpnf;tkH;ESifh
&ckdifom;tpnf;tkH;ESpfckaygif; ]]&ckdifwkdif;vkH;qkdif&m wkdif;&if;om;tpnf;tkH;}}}}tjzpf zGJUpnf;MuNyD;
1939^40 wGif if;tpnf;tkH; nDvmcHukd aygufawmNrdKUwGif usif;y a&S;vkyfief;pOfrsm; csrSwfcJhMuonf/
1937 ck 'DZifbmvcefYwGifyif rif;jym;NrdKUe,f jrif;uqdyfaus;&Gm bkef;BuD;ausmif;wGif OD;i^<uif;?
OD;zkd;pH? ocifpHwifh? OD;pdEm? OD;ynmoD[wkdY uruxjyK vlxktpnf;ta0;wpf&yfukd usif;ycJhMu&m vlxk
(vkyfom;jynfol) 3000(okH;axmif)ausmf wufa&mufcJhonf/ tpnf;ta0;wGif trsKd;om;vGwfajrmufa&;
tzGJUukd zGJUpnf;NyD; rif;jym;NrdKUe,fwGif ocif i^<uif;ukd OuXtjzpf wm0efay;tyfjcif; cH&onf/
1940 ckESpfwGif av;NrdKUacsmif; ta&SUbufurf;ajcrS taemufkd;rtm;vkH;ukd BudK;0kdkfif;cs&ef NAdwdoQwkdY
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

14

pDpOfMuojzihf ocifi^<uif;acgif;aqmif vlxk(3000)ausmfjzihf qEjycJhMuonf/ 1939^40 ckESpf &ckdif


wkdif;vkH;qkdif&m wkdif;&if;om;tpnf;tkH;nDvmcHrS qkH;jzwfcsufrsm;t& e,fcsJUqefYusifa&; tajccsrnfhae&m
rsm;ukd a&G;cs,f&ef &ckdifwkdif;&Sd NrdKUe,ftESHUtjym;odkY c&D;xGufMu&m AkHaygufomausmfESifhtzGJUonf rif;jym;NrdKU
odkY a&mufvmMu\/ rif;jym;NrdKUwGif ausmif;om;or*vli,frsm;ESifh ocifvli,frsm;jzpfonfh OD;i^<uif;?
OD;armifydef? OD;zkd;vS? OD;tkd;avmif? OD;armifpHvS? OD;a&TGeef;OD;? OD;zkd;atmif? OD;csufzm;? OD;armifrJ? OD;zkd;pH?
OD;xGef;pdef (eErmvm)? OD;odef;ausmfatmifESifh armifausmf,wkdYu e,fcsJUqefYusifa&;udp&yfrsm;ukd aqG;aEG;
cJhonf/
1939 ckESpf pufwifbmv (1)&ufaeYonf 'kwd,urmppf(0g)e,fcsJUEkdifiHtcsif;csif; &efyGJpaom
aeYjzpfojzihf 1940 ckEpS u
f mvonf t*Fvyd ef ,fcsUJ wk\
Yd tajctae,dr;f ,kid v
f suf &Sad eonf/ 1940 ckEpS w
f iG f
e,fcsJUtpkd;&\ aoG;cGJtkyfcsKyfrIpHepfaMumifh &ckdifzufwGif ukvm;^&ckdift"dukH;jzpfyGm;cJh&m, rif;jym;?
ajrykHwcGifwGifvnf; jzpfyGm;cJhonf/ ,if;ukvm; &ckdkift"dukH;wGif odef;ausmfatmif? armifausmf,wkdYu
acgif;aqmifajrykH? rif;jym;? NrdKUa[mif;? ausmufawmfwkdYrS ukvm;rsm;ukd wkdufckdufESifxkwfcJhMuonf/ ukvm;
wkdYonf bl;oD;awmif? armifawme,frsm;okdY xGufajy;MuNyD; bl;oD;awmif? armif;awme,fcHukvm;rsm;ESihf
aygif;um; bl;oD;awmif? armif;awm? &aohawmife,fajrrS &ckdifwkdYudk wkdufckdufjyefonf/
'kwd,urmppfonf t&Sdefjrifhvmojzihf t*FvdyftkyfcsKyfa&;rsm;vnf; ysufpD;,kd,Gif;cJh&m &ckdifzuf&Sd
awmfvSefa&;orm;rsm;onf jynfrawmfvSefa&;acgif;aqmifrsm;ESifh qufoG,f vIyf&Sm;rIt&Sdefukd wkd;jrihfMu
awmhonf/ xkaYd Mumihf t*Fvyd t
f pk;d &u rm&S,af vmtrdeu
Yf dk xkw
f wif;MuyfpmG tkycf sKyv
f mcJo
h nf/ Mum;xJ
rS AkaH ygufomausmEf iS t
fh zGUJ onf rif;jym;okaYd &mufvmNy;D ukvm;&cdidk t
f "duk;H awmfveS af &;t&Sed u
f dk *Gi;f qufrrd d
owdxm;aqmif&GufMua&;ukd rif;jym;NrdKUykdif0efaxmufkH; (,ckpkaygif;kH;)ae&mwGif or*tzGJU0ifvli,frsm;?
rif;jym;NrdKUe,f&Sd ocifvli,frsm;? pkpkaygif;vli,ftiftm; 400cefYESihf aqG;aEG;yGJjyKvkyfcJhonf/ xkdYaMumihf
rm&S,favmtrdefYt& tmPm&SifrIdvkdaygufaeonfh rif;jym;NrdKUrS t*Fvdyfvufukdifwkwfrsm;onf AkHayguf
omausmf? OD;omausmf? OD;armifombef;? OD;armifapmxGD;? OD;armifpdefxGef;wkdYukd csufcsif;zrf;cJhonf/
OD;armifombef;ukd tpkd;&0efxrf;ausmif;q&mwpfOD;jzpfvsufESihf odkYyg0if&ovm;[k qkdum rif;jym;NrdKU
NrdKUrabmvkH;uGif;BuD; ,if;tcsdef rif;jym;NrdKU tmPmvTJtyfjcif;cH&ol e,fcsJUtrmcH &ckdiftrsKd;om;
OD;a&T,u pHjytjzpf raorcsif;owf&ef trdefYay;jcif;cH& OD;armifombef;rSm 'g;jzihf tykdif;ykdif; ckwfjzwf
towfcHoGm;&onf/ usefawmfvSefa&; &Jabmfrsm;ukd rif;jym;tcsKyfcef;xJ zrf;qD;xm;&m (2)ygwfcefY
tMumwGif NrdKUykdifarmifomyGihfESifh ajrmif;abGrS ausmif;tkyfq&mBuD; OD;aomufMumatmifwkdY\ tultnD
ay;jcif;aMumihf vGwfajrmufcJhMu&onf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

15
tykdif;(3)

*syefacwf
1942-ckESpf? Zefe0g&Dv(20)&ufaeYwGif *syefwyfr[m trSwf(15)onf jrefrmEdkifiHawmfvSefa&;
acgif;aqmifrsm;ESihf yl;aygif; ppfaMumif;BuD; 4 aMumif;jzihf pwifxkd;ppfqifvsuf&Sd\/ tcsdefumvtwGif;
wGif &ckdifzufqpfe,fcsJUawmfvSefa&;orm;rsm;onf jynfrawmfvSefa&;acgif;aqmifrsm;ESihf tquftoG,f&Sd
Ny;D e,fcsUJ rsm;ukd tjrpfjzKwf ajcrIe;f &ef tm;,laeMuvsu&f o
dS nf/ Mum;xJ t*Fvyd rf sm;uvnf; qefu
Y siv
f yI f
&Sm;aeolrsm;ukd vkdufvHzrf;qD;vsuf&Sd&m? rif;jym;NrdKUe,frS OD;zkd;vS? OD;tkd;avSmif? OD;zkd;atmif? OD;csufzm;?
OD;atmifpv
H ?S OD;zk;d pH? OD;xGe;f pdew
f u
Ydk kd zrf;rd tdE,
d axmifoYkd ykv
Yd u
dk o
f nf/ ocifi^<uif; xGuaf jy;vGwaf jrmuf
usefcJhonf/ 1942 ckESpf arv(4)&ufaeYwGif ppfawGNrdKUukd *syefwkdY odrf;ykdufNyD;aemuf &ckdifjynfe,fwpfckvkH;
onf *syefwkdYvufatmufodkY usa&mufoGm;onf/
,if;tcsdeftwGif;wGif NrdKUe,frsm;ukd NrdKUe,ftkyfcsKyfa&;Xmersm; zGifhum OuX? twGif;a&;rSK;? Xme
wm0efcH[l zGJUpnf;um; tkyfcsKyfcJhonf/ odkYtkyfcsKyfjcif;rSm av;vcefYrQ tcsdefjzpf aemufykdif;wGif
*syefvufatmuf a'gufwmbarmfOD;aqmifaom tpkd;&zGJUNyD;aomtcg ,cifukdvkdeDt*Fvdyf tpkd;&vufxuf
uuJhodkY ta&;ykdif? e,fykdif? NrdKUykdifpepfjzihfyif tkyfcsKyfcJhonf/ &ckdifjynfe,ftwGif;&Sd NrdKU[lorQ r[mrdwfwkdY\
'gPfaMumihf ysupf ;D cJ&h m rif;jym;NrKd Uvnf; yg0ifcahJ yonf/ NrKd Uay:rSvrl sm;onf awm&Gmrsm;okYd ajymif;a&TUaexkid f
cJhMu&onf/
NrdKUe,fukd tkyfcsKyfaom NrdKUykdif? e,fydkifwkdYrSmvnf; aus;&Gmrsm;wGif kH;pkduf tkyfcsKyfMuonf/ xkdpOfu
rif;jym;NrdKUe,f NrdKUykdif? e,fykdifkH;pkduf&m &GmrSm i^NyDtif;&Gmjzpfygonf/
1944-ck ( )wGif OD;kdxGef;onf tdEd,rSjyef0ifvmNyD; &ckdifawmfvSefa&;acgif;aqmifrsm;jzpfaom
OD;ynmoD[? OD;MumvSatmifwkdYESihf wkdifyifpkkH;NyD;vQif zufqpf*syefwkdYtm; r[mrwfwkdY\tultnDukd ,l
pwifawmfvSefwkdufckduf armif;xkwfMuav&m &ckdifjynftESHYtjym; ae&mwkdif;wGif zufqpfawmfvSefa&;BuD;
pwifcJhavonf/
( )ESpfokdY a&mufaomtcg zufqpf*syefwkdY\ jyKrlusihfBuHjcif;ukd rcHr&yfEdkifjzpfvmojzihf OD;kdxGef;
onf &efukefNrdKUrSxGufcGmvmNyD; &ckdifrsKd;cspfacgif;aqmifrsm;ESihf awGUqkHaqG;aEG;&ef tdEd,EkdifiHodkY wdwfwqdwf
oGm;a&mufNyD; r[mrdwfwyfESifh tquftoG,fjyKum zufqpf*syeftm; awmfvSefykefuef&ef ]]avewfom;}}
pmapmifukd xkwfa0 jrefrmEdkifiHtESHYtjym;odkY av,mOfrS csay;cJhavonf/ odkY awmfvSefMu&mwGif
OD;pdEm ESifh AkaH ygufomausmw
f o
Ydk nf jcaoFt
h zGUJ (vkid ;f ,if;ygwD)trnfjzihf rif;jym;? ajrykNH rKd Ue,fwiG v
f nf;aumif;?
AkdvfpHvSESihf AkdvfomausmftzGJUonf NrdKUa[mif;e,fzufrSvnf;aumif;? zufqpfrsm;ukd wkdufckduf &cdkifzuf
zufqpfawmfveS af &;ukd jynfrxufapmpD;pGm awmfveS cf &hJ jcif;rSm awmfveS af &;rprDS OD;pdEm \wynhf OD;ausmZf &H DS
vma&muf owif;ykdYvmvnf;aumif;? tjcm;&ckdifzufqpfqefYusifa&; acgif;aqmifrsm;ukd tusyfukdif&ef
pDpOfvmMuaomaMumihfvnf;aumif;? ,ckvkd rvTJra&Smifom jyKvkyfvkduf&jcif; jzpfonf[k od&ygonf/
OD;pdEmukd OD;i^<uif;vQKd0SufpGm oGm;a&mufpDpOfrIaMumihf rMumrSDjyefvGwfvmEdkifcJhonf/ &ckdifzufrS zufqpf
awmfvSefa&;orm;rsm;onf tdEd,rS OD;odef;azjrifhESihfvnf;aumif;? jynfrawmfvSefa&;acgif;aqmifrsm;ESifh
vnf;aumif;? r[mrdwt
f ultnDudk jyefvnf&,l pDpOfxm;onft
h wkid ;f 1944 ckEpS u
f ek cf geD;wGif OD;xGe;f pde?f
OD;zkd;vS? Akdvfarmifuav;wkdYudk olYvkyfief;twGuf r[mrwfrsm;u uav;NrdKUacsmif;txufykdif;wGif avxD;jzihf
csxm;ay;&m *syefrsm;rdoGm; OD;xGef;pdefESihf Akdvfarmifuav;wkdY xGufajy;vGwfajrmufoGm;onf/ OD;zkd;vSukd
&efukefokdY ,laqmifvmpOf &cdkifkd;rzkd;acgifawmifta&mufwGif tqkH;pD&ifcJhaMumif; od&onf/ &ckdifzufrS
zufqpfawmfvSefa&;orm;rsm;ukd r[mrdwf(wyfr[m-136)\ taxmuftyHh tultnDrsm;ay;vmcJh&m
rif;jym;NrdKUe,fwGif &Sdaeonfh zufqpfpcef;rsm;jzpfaom pGef&Jpcef;? vdyfausmufpcef;? ausmufewfpcef;?
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

16

ukvm;rawmifpcef;rsm;ukd wkdufckdufcJhMuonf/
odkY &ckdifzufwGif r[mrdwfrsm;onf &ckdifawmfvSefa&;orm;rsm;\ tultnDukd tjynfht0&,l
qufvufwdkufckdufvmcJhMu&m 1945-ck? Zefe0g&Dv 'kwd,ygwftwGif;wGif &ckdifr[mrdwfrsm; jyefvnf&&Sd
oGm;onf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

17
tykdif;(4)

ygvDref'Drkdua&pDacwf EkdifiHa&;jzpfpOf
1945-ckESpf? arv(13)&ufaeYwGif zufqpf*syefrsm; vufeufcsNyD; 'kwd,urmppfNyD;pD;oGm;aomtcg
jrefrmEdik if u
H dk t*Fvyd w
f o
Ydk nf ukv
d edk pD eH pfudk jyevnfusio
fh ;Hk um puLjzLpmwrf;t&? qmay:xGe;f acgif;aqmif
aom 0efBuD;tzGJUu tkyfcsKyfavonf/ ,if;aomtcg jrefrmwpfEkdifiHvkH; vGwfvyfa&;BudK;yrf;rI qufvufjzpf
ay:vmonf/ Akv
d cf sKyaf tmifqef; acgif;aqmifaom zqyvtzGUJ csKyBf u;D onf jrefrmwpfEidk if v
H ;Hk wkid ;f &if;om;
pnf;vkH;nDGwfa&;ukd t&,lum NAdwdoQwkdYtm; vGwfvyfa&;ay;&ef awmif;qkdcJhavonf/ NAdwdoQwkdYuvnf;
enf;rsKd;pkHjzihf vGwfvyfa&;ray;Edkifatmif BudK;pm;Muonf/ AkdvfcsKyfatmifqef;ESifh ocifjrwkdYonf &ckdifzufokdY
vma&mufMuNyD; &ckdifacgif;aqmifrsm;ESihf aqG;aEG;jcif; jyKcJhonf/
Akv
dk cf sKyaf tmifqef;onf 1946 ck atNyv
D wGif rif;jym;NrKd Uukd a&mufvmNy;D rif;jym;NrKd Ur awmifausmif;
wGif NrdKUe,fvlxktm; pnf;kH;zdwfac:um jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;twGuf zqyvtzGJUBuD;ESihf yl;aygif;aqmif
&GufMu&ef a[majymNyD;aemuf NrdKUe,fzqyvtzGJUukd wnfaxmifay;cJhavonf/ ,if;tzGJUwGif OuX
OD;armifpdef? twGif;a&;rSL; OD;xGef;pdef? tzGJU0ifrsm;tjzpf OD;a&Teef;OD;? zkd;armif? OD;armifjromwkdYtm; yg0ifzGJU
pnf;ay;cJhavonf/
&ckdifjynfe,ftygt0if jrefrmEdkifiHwpfckvkH;wGifvnf; NrdKUe,fwkdif; zqyvtzGJU zGJUpnf;um AkdvfcsKyf
atmifqef; OD;aqmifaom zqyvtzGJUcsKyfBuD;rS csrSwfay;aom rl0g'twkdif; vGwfvyfa&;ukd BudK;yrf;vmMu
onf/ ,if;odkY BudK;yrf;aepOftwGif; zqyvESifh ylaygif;um vGwfvyfa&;BudK;yrf;aecJhaom ArmjynfuGefjrLepf
ygwDonf tzGJUrScGJxGufum NAdwdoQwkdYtm; vufeufESifh ykefuefrnf[k awmif;qkdcJhavonf/
&ckdifjynf uGefjrLepfrsm;jzpfMuaom OD;ausmfjr? OD;pdEm? AkHaygufomausmfwkdYvnf; awmckdcJhMuavonf/
,if;aemuf zqyvtzGJUonf wkdif;&if;om;vlrsKd;tm;vkH;ukd pnf;kH;pkpnf;EkdifcJh&mn 1948 ckESpf Zefe0g&Dv
(4)&ufaeYwGif t*Fvdyfrsm;xHrS jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&; &&SdcJh\/ okdYESihf ocifOD;Ekonf zqyv0efBuD;csKyf
jzpfvmNyD; ygvDref'Drkdua&pDpepfukd usifhokH;vmcJhonf/ ygvDref'Drkdua&pD tkyfcsKyfa&;pHepfonf t*Fvdyf
ukdvkdeDpHepfzGJUpnf;tkyfcsKyfykHuJhodkYyif NrdKUykdif? e,fykdif? ta&;ykdif? &GmolBuD; pHepfjzihf tkyfcsKyfaompepfyif
jzpfaomaMumifh wkdif;jynfwGif; aexkdifMuaom vlxkrSm pdwf0rf;uGJjym;vmum zqyvtzGJUrS cGJxGuf
&ckdifjynfzufwGif &-w-n tzGJUukd zGJUpnf; trsKd;om;vIyf&Sm;rIrsm; jyKvkyfvmMuonf/ jynfolY&JabmftzGJU
awmckcd o
hJ nf/ tcsKUd yk*Kd vw
f rYdk mS vnf; ygvDref'rD u
dk a&pDtyk cf sKyaf &;ukd rESpo
f ufMuojzihf awmwGi;f ygwDrsm;ESifh
yl;aygif;um awmckdcJhMuonf/
1948 ck? Ekd0ifbmvwGif rif;jym;NrdKUe,frS OD;a0ausmf? OD;OD;yGm; awmckdoGm;cJhonf/ 1949 ckESpf
ZGefv(30)&ufaeYwGif jynfolY&JabmftzGJUS rif;jym;NrdKUukd odrf;ykdufNyD; NrdKUjytkyfcsKyfa&;udk zGJUpnf;um; wm0efcH
tjzpf OD;zmacsu tkyfcsKyfcJhonf/ odkYESifh zqyvtzGJUESihf umuG,fa&;wyfrS OD;a&Teef;OD;? OD;zkd;atmif? OD;rJ
armif? OD;ausmfvSatmif? OD;pHvS? OD;pHabmf? paomyk*dKvfwkdYonf Oya'jyify jynfolY&JabmftjzpfokdY a&muf&Sd
oGm;\/
jynfolU&JabmftzGJUonf ppfawGckdifukd 1949-ck ZlvkdifvwGif rif;jym;NrdKUe,f yef;ajrmif;aus;&Gm
twGi;f usi;f yaom nDvmcHrS zGUJ pnf;cJMh uonf/ xkt
d zGUJ \atmufwiG f wyf&if;(2)&if;&SNd y;D wyfr[m (26)tjzpf
trnfay;xm;onf/ wyf&if;(1)onf ajrmufykdif;ckdifukd wm0ef,l&onf/ wyf&if;(2)wGif AkdvfrSL;rJarmif?
Akv
d Bf u;D pHabmfwYdk uGyu
f t
J yk cf sKyNf y;D used ;f ? uefaz? awmuefajrmufwu
dk Ef iS hf awmuefawmifwu
dk f tcsKUd ae&mrsm;
ukd odrf;ykdufxm;onf/ pwifzGJUpnf;pOfu jynfolY&JabmftzGJU ckdifwm0efcHrsm;tjzpf OD;ausmfvSatmif?
OD;pHvS? OD;zkd;atmif ponfhyk*dKvfrsm; yg0ifcJhMuonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

18

1950-ckESpf? Mo*kwfv(1)&ufaeYwGif rif;jym;NrdKUukd ArmhwyfrawmfrS jyefvnfodrf;ykdufNyD; xdkvqef;


(5)&ufaeYwiG f rif;jym;NrKd Uykid f OD;atmifomOD;? q&m0ef OD;ausmw
f ifwt
Ydk ygt0if Xmeqkid &f mrsm; a&muf&v
dS mNy;D
NrdKUjytkyfcsKyfa&;ukd jyefvnftaumiftxnf azmfMuonf/ 1950-ck? 'DZifbmvwGif AkdvfrSL;rJarmifESifh
OD;a&Teef;OD;? OD;ausmfvSatmif-wkdY Oya'wGif;okdY 0ifa&mufvmMuonf/ zqyvtzGJUtaeESihf ,cifu jynfolY
&JabmftzGJU csxm;cJhaom aps;ajymif;a&;wkdufyGJ0ifNyD; ,ckvuf&Sd aps;ae&mwGif 1952-ckESpf atmufwkdbmv
(8)&ufaeYwGif jynfolY&JabmfwyfzGJUrS rif;jym;NrdKUukd 0ifpD;&m atmifjrifrIr&bJ aemufqkwfoGm;cJh&onf/
zqyvtzGJUonf 1952 ck Ekd0ifbmv(15)&ufaeYwGif rif;jym;NrdKUe,f jynfawmfomuGefz&ifhukd
jyKvkyfNyD; tzGJUacgif;aqmifrsm;tjzpf e,fykdifBudKifomatmif OuX? OD;csufzm; (ygvDreftrwf)? OD;armifpdef?
ponfhyk*dKvfwkdYjzihf zGJUpnf;xm;NyD; pnf;kH;a&;? vlrIa&;? pD;yGm;a&;? ponfrsm;ukd pDrHcefYcGJonhftmPmykdiftzGJU
jzpf\/ 1952-ckESpfrS 1955 ckESpftwGif; awmwGif;aomif;usef;olrsm;wkdYonf tcsif;csif;ppfaMujimum
wkdufyGJ0ifaeMuojzihf e,fvlxkrsm;rSm wxefYwvefY jzpfcJhMuonf/ tvHeDAkHaygufomausmf? OD;armifvlBuD;ESifh
&JeD(100)ausmfcefYwkdYonf vufeufrsKd;pkH(45)vufjzihf 1955-ck? Ekd0ifbmv(18)&uf vufeufcstvif;
0ifonf/ ,if;vufeufcsusif;yonfh rif;jym;NrdKUr abmvkH;uGif;odkY &ckdifwkdif;wyfaygif;pkrSL; 'kwd,AkdvfrSL;BuD;
apmjrodef;? AkdvfrSL;a0vif;? OD;pHjrifh-polwkdY wufa&mufNyD; tvif;0ifrsm;ukd vufcHonf/ ra&S;raESmif;wGif
vufeufcstvif;0ifa&mufvmaom tvHeD0ifrsm;tm; &ckdifwkdif; wyfaygif;pkrSL;rS vufeufjyefvnf wyfqif
NyD; jyLapmxD;tzGJU zGJUpnf;onf/ 1955-ck? 'DZifbmvwpfvvkH; jyLapmxD;oifwef;ay;&mwGf NrdKUay:rS tpkd;&
t&mxrf;? trSLxrf;rsm;vnf; wufa&mufoifMum;cJh\/
1956-ckESpfwGif rif;jym;NrdKUe,f zqyv 2jcrf;uGJNyD; wnfNrJ zqyvtzGJUukd OD;ausmfvSatmif?
OD;armifjrwfom? OD;OD;a&TpdefwkdY acgif;aqmifonf/ xkdtcsdefumv rif;jym;NrdKUe,fwGif &-w-ntzGJU ay:ayguf
vmNyD; OD;armifausmfckdif? OD;armifbBudKif-wkdYacgif;aqmifMuonf/ NrdKUay: (3)ygwDtaejzihf awma&mNrdKUyg
rd r d t zG J Y t pnf ; tif t m;awmif h w if ; vma&;twG u f enf ; rsKd ; pk H j zih f pnf ; k H ; vmMuonf / 1975-ck ?
azazmf0g&D(12)&ufaeYwGif a&G;cs,fwifajrmufyGJ wnfNrJrS OD;ausmfvSatmif? oefY&Sif;rS OD;csufzm;? &wnrS
OD;armifausmfckdif wkdY,SOfNydKif&m &wnrS OD;armifausmfcdkif tEkdif&&SdoGm;onf/
rif;jym;NrdKUe,fwGif vufeufcsyGJtjzpf 1958-ck? Zefe0g&Dv (25)&ufaeYwGif jynfolYvGwfajrmufa&;
ygwFDrS OD;pdEm? OD;atmifjrifh-wkdY BuD;rSL;NyD; wpfygwDvkH; vufeufcstvif; 0ifvmcJhonf/ if;vufeufcsyGJokdY
ocifwif? AkdvfrSL;BuD;rif;odrf;? AkdvfrSL;BuD;atmifBuD;? AkdvfrSL;BuD; bvyf? 'kumuG,fa&;OD;pD;csKyf(Munf;) uvdyf?
'kumuG,fa&;OD;pD;csKyf(a&)oef;az/ tjyif EdkifiHjcm;owif;axmufrsm;? jynfwGif;owif;axmufrsm; pkHnDpGm
wufa&mufNyD; (3)&ufwkdifwkdif rif;jym;NrdKUr abmvkH;uGif;BuD; NcdrfhNcdrfhoJaysmfyGJ&TifyGJrsm; jyKvkyfusif;ycJhonf/
1958-ck? rwfv(28)&ufaeYwGif ausmufawmfNrdKUwGif tvif;0ifcJh&m &ckdife,fa'owGif aomif;usef;ol
t<uif;tusefESihf AuytcsKdUom usef&pfcJh\/
1958-ck? atmufwkdbmvwGif tdrfapmihftpkd;& wufvmNyD; vuf&SdygvDrefukd kyfodrf;vkdufonf/
rif;jym;NrdKUe,fwGif jynfawmfomtzGJUtpm; zGJUNzdK;a&;tzGJUukd zGJUpnf;onf/ ajr-aus;-&Sif; tultnDjzihf
acsmif;&SnfwmwrHukd qnfzkdYcJhonf/
Oya'twGi;f &Sd ygwDtoD;oD;wko
Yd nf vmrnfah &G;aumufyt
JG wGuf tNyKd it
f qkid f pnf;k;H cJMh u&m 1960
ck? azazmf0g&Dv(23)&ufaeYwGif usif;yaom a&G;aumufyGJ rif;jym;NrdKUe,fwGif &wntzGJUrS OD;armifausmfckdif
yif tEkid &f &Scd o
hJ nf/ jrefrmhwyfrawmfuvnf; vufuseaf omif;use;f ol a&mifprHk sm;ukd jynfov
l x
l t
k ultnDjzihf
jyif;xefpGm xkd;ppfqifcJhonf/
txufyguJhodkY a&G;cs,fwifajrmufcJhaomtpkd;&tzGJUonf 1960 ck? Zefe0g&DvrS 1962 ck?rwfv
(2)&ufaeYtxdom wnfwefYEdkifcJhonf/ 1962-ck? rwfv(2)&ufaeYwGif vuf&Sd,drf;,kdifaeaom wkdif;jynf
tajctaeukd rvGJra&SmifEkdifaom orkdif;ay;wm0eft& AkdfvfcsKyfBuD;ae0if; OD;aqmifaom awmfvSefa&;
aumifpDrS wkdif;jynf\tmPmukd xdef;odrf;xm;vkduf&\/
&ckid o
f m;BuD;pmay

19
tykdif;(5)

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

qk&d ,
S v
f pfacwf
qkd&S,fvpfacwfajymif;awmfvSefa&;umv EdkifiHa&;jzpfpOf?
(1) awmfvSefa&;aumifpDumv EkdifiHa&;jzpfpOf
ygwDtoif;tzGJUrsm;ukd zsufodrf;jcif;
awmfvSefa&;aumifpDvufxufwGif jynfolYa&;&m pDrHa&;&mudp&yfrsm;ukd aqmif&GufoGm;Edkif&ef
EkdifiHawmfvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIpDrHudef;wpf&yfukd jynfxJa&;Xmeu a&;om;jyKpkNyD; 1962-ck arv(3)&ufaeY
wGif vkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrI pDrHudef;nDvmcH aqG;aEG;twnfjyKcJhonf/ 1962-ck? arv (9)&ufaeYrSp
Ekid if t
H wGi;f ygvDrefacwfu toif;tzGUJ [lorQudk zsuo
f rd ;f Ny;D tqifq
h ifah om vkNH cKH a&;ESifh tkycf sKyrf aI umfrwD
rsm;ukd wpfEkdifiHvkH;wGif pwifzGJUpnf;apcJhonf/

jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwDESihf tkyfcsKyfa&;,E&m;tzGJUtqifhqifh zGJUpnf;jcif;


tajctae
rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOfygwD0if avQmufxm;a&;ESiyhf wfouf wkid ;f cG(J 13)wkid ;f
Bu;D Muyfa&;aumfrwDrS Akv
d Bf u;D vSapmatmif vma&mufpnf;k;H cJyh gonf/ ygwD0ifavQmufxm;olrsm;tm; jrefrmh
qk&d ,
S v
f pfvrf;pOfygwD oabmw&m;a&; &Si;f vif;yGrJ sm; jyKvyk cf yhJ gonf/ ajrykNH rKd Ue,fygwD,el pfrS pnf;k;H a&;rSL;
Akv
d Bf u;D aX;jrihEf iS fh wuupHomatmifwYdk rif;jym;rS OD;armifpo
H m? OD;vjynf?h OD;iatmif? OD;pHxeG ;f vS? OD;xGe;f omZH
OD;aygapmwkdY tultnD,lNyD; ygwDpnf;kH;a&;pwifcJhMuonf/
awmfvSefa&;aumifpDrS tmPmodrf;NyD; tzGJUtpnf;toD;oD;ukd zsufodrf;vkduf&om Mum;umv
tkyfcsKyfa&;zuf NrdKUykdif? e,fykdifrsm;tm; wm0ef,ltkyfcsKyfae&\/ if;aemufNrdKUe,fvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrI
aumfrwDpDrHudef;t& NrdKUjytkyfcsKyfa&;ukd wyfrawmfrS wyfcGJrSL; AkdvfBuD;wifa&Tukd rif;jym;NrdKUwGif OuXtjzpf
wm0ef,ltkyfcsKyfapcJh\/

jynfolYa&;&m pDrHcefYcGJa&;
NrdKUe,fjynfolYaumifpD? NrdKUe,fw&m;olBuD;tzGJU? NrdKUe,fvkyfief;ppfaq;a&;tzGJU
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; jynfolYvTwfawmf ESihf jynfolYaumifpDtqifhqihf a&G;cs,fwifajrmufyGJrsm;
usif;yNyD; &yfuGufaus;&Gmtkyfpk jynfolYaumifpDESihf &yfuGufaus;&Gmtkyfpk w&m;olBuD;tzGJUrsm;ukd atmufyg
twkdif; zGJUpnf;cJhygonf/
yXrtBudrf
(42)tkyfpk
(&yfuGuf 3 ck tygt0if)
'kwd,tBudrf (62)tkyfpk
(&yfuGuf 3 ck tygt0if)
wwd,tBudrf (65)tkyfpk
(&yfuGuf 3 ck tygt0if)
jynfov
Yl w
T af wmf ESifh jynfoaYl umifpt
D qifq
h ihf a&G;cs,w
f ifajrm ufyrJG sm;wGif a&G;cs,w
f ifajrm ufjcif;
cH&aom ukd,fpm;vS,frsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/

pOf

tBud r f

vT w f awmf jynf e ,f ^ wk d i f ;

Nrd KUe,f

&yf u G u f ^ aus;&G m

yxrtBudrf

60

700

'kw d, tBudrf

84

593

wwd, tBudrf

87

658
&ckid o
f m;BuD;pmay

20

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

NrdKUe,fjynfolYaumifpD tmPmykdiftzGJUtpnf; (3)&yfukd atmufygtwkdif; zGJUpnf;cJhonf/

pOf

tBud rf

tvk y f trI aqmif

w&m;ol BuD ;tzG J U

vk y f ief ;ppf aq;a&;tzG J U

yxrtBudrf

'kwd,tBudrf

wwd,tBudrf

NrdKUe,fjynfolYaumifpD tmPmykdiftzGJUtpnf;(3)&yfwGif a&G;cs,fwifajrmufjcif; cH&onfh OuX?


twGif;a&;rSL;rsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/

pOf

tBud rf

1 yxr

trI aqmif Ou X
OD;a*guf&

twG if ;a&;rS L ;
OD;omatmifausmf

w&m;ol BuD ;Ou X

vipOu X

OD;bk;d kd

OD;pdefcsrf;OD;

OD;omatmifausmf OD;ausmfatmif

OD;bk;d kd

OD;atmifausmfpdef

2 'kwd,

OD;armifpdefOD;

OD;ausmfatmif

OD;bkd;kd

OD;atmifausmfpdef

3 wwd,

OD;armifped Of ;D

OD;ZeDOD;

OD;bk;d kd

OD;atmifausmfpdef

tjrLawumvtwGif; EkdifiHa&;jzpfpOf/
qkd&S,fvpf'Drkdua&pD tajcpkdufpcef;rsm; zGJUpnf;rItajctae
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; NrdKUe,fvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIaumfrwDukd wyfrawmfrS wyfcGJrSL; AkdvfBuD;wifa&T
rS OuXtjzpf aqmif&GufNyD; &yfuGuf^aus;&GmvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIaumfrwD\ vkyfief;wm0ef&yfrsm;ukd
aus;&Gm&Sd ajr,maumfrwDrsm;rS wm0ef,laqmif&GufcJhMuonf/

jynfwiG ;f Nird ;f csr;f a&;zdwaf c:jcif;ESifh ajratmufEidk if aH &;vIy&f mS ;rItajctae


awmfvSefa&;aumifpDrS EkdifiHawmftmPmukd odrf;,lNyD;onfhaemuf t"duEkdifiHa&;ygwDBuD; (3)&yfjzpf
aom jynfaxmifpktzGJU(yxp)? zufqpfqefYusifa&; jynfolYvGwfajrmufa&;tzGJU(zqyv)? ESihf jynfaxmifpk
jref r mEk d i f i H trsKd ; om;nD G w f a &;wyf a ygif ; pk ( yrnw)wk d Y \ acgif ; aqmif r sm;uk d 4-3-62? 7-3-62?
17-5-62 aeYrsm;wGif okH;Budrfwkdifwkdif ac:,lawGUqkHNyD; wkdif;jynfwnfaqmufa&;twGuf nDnDGwfGwf
aqmif&u
G o
f ifyh ?Hk qk&d ,
S v
f pfEikd if H wnfaxmif&mwGif wufnv
D ufnaD qmif&u
G Mf u&ef jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOf
oabmxm;rsm;ukd tBuHay;aqG;aEG;cJhygonf/ if;jyif 1-4-63 aeYwGif vGwfNidrf;csrf;omcGihftrdefYukd xkkwfjyef
Ny;D jynfwiG ;f pnf;vk;H nDw
G rf u
I dk BuKd ;yrf;cJo
h nf/ 1963-ck? ZGev
f (11)&ufaeYwiG f &ufowygwfMumaqG;aEG;&ef
zdwfac:cJhojzihf ocifpkd;OD;aqmifaom tvHeDuGefjrLepfygwDrS &JeDar raiGZHESihf &JeDausmf0if;wkdYonf &ckdifwkdif;
ppfawGNrdKU 'kAkdvfrSL;BuD;xGef;vif;rSwqifh qufoG,fNyD; awGUqkHaqG;aEG;cJhonf/ &JeDausmfZH&SD OD;aqmifaom
&ckdifjynftvHeDygwDwkdYyg aqG;aEG;cJhMuonf/
11-6-63 aeYwGif jynfwGif;Nidrf;csrf;a&; vufawGUaqmif&Guf&ef awmwGif;vufeufukdif tzGJUwkdYtm;
zdwfac:aqG;aEG;cJh&m u&ifawmfvSefa&;aumifpDwpfckwnf;ESihfom Nidrf;csrf;a&;&cJhonf/ if;jyif 29-1068 aeYwGif ,cif EkdifiHa&;wGif yg0ifaqmif&GufcJhonfh yk*dKvf(33)OD;ukd ac:,lawGUqkHcJhNyD; jynfwGif;nDGwfa&;
tBuHay;tzGJU zGJUpnf;aqmif&GufcJhonf/
NrKd Ue,f{&d,mtwGi;f &Sd ArmjynfueG jf rLepfygwD(tvHjzL)? ocifp;dk OD;aqmifaom tvHeED iS fh ausmZf &H DS
OD;aqmifaom &ckdifjynftvHeDwkdYtaejzihf awmfvSefa&;aumifpDwufvmpOf jynfolvlxktMum;wGif rw&m;
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

21

oykwfavvGifh enf;trsKd;rsKd;jzihf 0g'jzefY pnf;kH;vIHYaqmfrIrsm; jyKrlvmcJhMuonf/ awmfvSefa&;aumifpDtaeESihf


jrefrmEdkifiH\orkdif;ay;wm0eft& ,kd,Gif;aeonfh aemufqkH;tajctaeukd vufykdufMunhfraebJ xdef;odrf;
vkduf&onhfjzpf&yfukd zkH;zdvSnhfpm;Edkif&eftwGuf jynfolvlxkMum;wGif OmPfeDOmPfeufqif awmfvSefa&;
aumifpDukd tmPm&Sifpepfxlaxmifaeonf[k 0g'jzefYrIrsm;? jynfolYb@maiGjzihf tukeftuscHxm;&aom
jynfolykdifypnf;rsm;ukd zsufqD;jcif;? vlowf0g'jzihf wkdif;jynfqlylrIukd jyKrlaeMuonfESihf rwif;wdrfbJ
v,fw{uvQif 25d^-EIef; awmifolv,form; OD;BuD;rsm;okdY tpkd;&rSxkwfacs;aiGtay: v,fwpf{uukd
10d^-EIef; twif;t"r rkdufaMu;aumufcHjcif; acs;aiGukd jyefrqyf&ef aESmifh,Sufonfhtzsufvkyfief;rsm;
vkyfjcif;? pyg;t0,f'kdifokdY pyg;a&mif;csjcif;ukd ydwfyifjcif;? pyg;a&mif;cs&ef wifaqmifvmaom avSorefrsm;
ukd zsufqD;jcif;? pyg;rsm;ukd odrf;jcif;? vlowfjcif; ponhftzsufvkyfief;rsm;ukd aqmif&GufaeMuonf/

jynfolYygwDumv EkdifiHa&;tajctae
jynfolYygwDtjzpf zGJUpnf;vIyf&Sm;rItajctae
1971-ckEpS ?f Zlvidk v
f (4)&ufaeYwiG f jrefrmhq&dk ,
S v
f pf vrf;pOfygwDudk tjrLawygwDb0rS jynfoyYl gwD
b0okdY ul;ajymif;zGJUpnf;cJhouJhodkY rif;jym;NrdKUe,fygwD,lepf rsufESmpkHnDtpnf;ta0;udk 1971-ckESpf? {NyDv
(9)&ufaeYESihf (10)&ufaeYwkdYwGif jynfolYygwDb0 ul;ajymif;zGJUpnf;cJh&m ygwDpdwf(5)ck? uvyfpnf;(26)ckESifh?
tzGJU0if(240)? rdwfaqGpk (99)pk? tzGJU0if 894 OD;&Sdygonf/ NrdKUe,fygwD,lepfOuXrSm OD;nDnD jzpfygonf/
,if;rSqufvuf jynfolYygwDtjzpf vIyf&Sm;rIrsm;ukd qufvufaqmif&Gufvm&m 1971-ck? ZGefvtwGif;
usif;yonfh yXrtBudrf ygwDnDvmcHukd NrdKUe,frS nDvmcHukd,fpm;vS,ftjzpf OD;nDnD? t&Hukd,fpm;vS,f
tjzpf AkdvfBuD;wifa&TwkdY wufa&mufcJhMuonf/ NrdKUe,f ygwD,lepfonf yXrtBudrfESihf 'kwd,tBudrf
ygwDnDvmcHoufwrf; 1971-ckESpf 1973-ckESpftwGif; ESpfpOfykHrSef ygwD,lepfrsufESmpkHnD tpnf;ta0;3Burd f usi;f ycJo
h nf/ 1973-ckEpS w
f iG f wwd,tBurd f rsuEf mS pkn
H D tpnf;ta0;ukd usi;f ycJ&h m ygwD0iftiftm;
pkpkaygif; (510)OD;&Sd&m t&efygwD0if (420)OD;? wif;jynhfygwD0if (90)OD;? ygwDrdwfaqG (976)OD; &Sdygonf/
ygwD,el pfOuXtjzpf OD;nDnyD if ta&G;cH&ygonf/ 1973-ck? atmufwb
dk mvwGif usi;f yaom 'kw,
d tBurd f
ygwDnDvmcHokdY nDvmcHukd,fpm;vS,fESpfOD;&&Sd&m OD;nDnD? OD;bkd;pdefwkdY wufa&mufcJhMuygonf/
'kwd,tBudrfESihf wwd,tBudrf ygwDnDvmcH oufwrf;umvtwGif; (1973-ckrS 1977 ckxd)
rif;jym;NrdKUe,f ygwD,lepf rsufESmpkHnDtpnf;ta0; 4BudrfjyKvkyfcJhNyD; 1977 ckESpfwGif rif;jym;NrdKUe,f owr
tBudrf ygwD,lepfrsufESmpkHnD tpnf;ta0;ukd usif;y&m ygwD0iftiftm; (956)OD;&SdNyD; ygwDpdwf 16 ckESihf
uvyfpnf; 103 ck&SdcJhygonf/ ygwDwnfwHhckdifNrJa&;ESihf &Sifoefxufjrufa&;wkdYtwGuf ygwDoefYpifa&;jyKvkyf
&m rif;jym;NrdKUe,f ygwD,lepfe,fajrrS wif;jynhfygwD0if 25OD;ESihf t&efygwD0if 124 OD;? uif;uGmt&ef
22OD;yg&Sdygonf/ xkdYaMumihf trSefwu,f&Sd ygwD0iftiftm;rSm wif;jynfh 177OD;ESihf t&ef 640OD;&Sdygonf/
if;tpnf;ta0;rSyif ygwD,lepfOuXtjzpf OD;nDnDyif ta&G;cs,fcHcJh&ygonf/ 1977-ckESpf azazmf0g&DvESihf
rwfvtwGif; usif;ycJhaom wwd,tBudrf ygwDnDvmcH ukd,fpm;vS,ftjzpf OD;nDnDESihf OD;atmifomvSwkdY
wufa&mufcJhMuygonf/
wwd,tBudrfESihf pwkwtBudrfygwDnDvmcH oufwrf;umvtwGif; (1977rS 1981xd) NrdKUe,f
ygwD,lepf rsufESmpkHnDtpnf;ta0; 4Budrfusif;yjyKvkyfcJh&m 1981 ckESpfwGif rif;jym;NrdKUe,f 11Budrfajrmuf
ygwD,lepfrsufESmpkHnDtpnf;ta0;ukd usif;ycJh&m ygwD0iftiftm; 1505 OD;&SdNyD; ygwDpdyf 24 ckESifh uvyfpnf;
136 ck&SdcJhonf/ if;tpnf;ta0;wGif ygwD,lepfOuXtjzpf OD;nDnDyifta&G;cH&NyD; pwkwtBudrfygwDnDvm
cHodkY nDvmcHukd,fpm;vS,ftjzpf NrdKUe,frS OD;nDnDESihf OD;atmifomvSwkdY ta&G;cH&ygonf/ tqkdyg
pwkwtBudrf ygwDnDvmcHrS rif;jym;NrdKUe,f ygwD,lepfOuX OD;nDnDtm; A[kdaumfrwD0iftjzpf a&G;cs,fcH&
NyD; &ckdifjynfe,f a'oygwDaumfrwD0iftjzpf wkd;jrifhjcif;cH&ygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

22

zGJUpnf;ykHtajccHOya' a&;qGJtwnfjyKjcif;ESihf EkdifiHawmftzGJUtpnf;rsm; zGJUpnf;jcif;


EdkifiHawmfzGJUpnf;ykH tajccHOya'(rlMurf;) a&;qGJa&;twGuf rif;jym;NrdKUe,f vkyfom;jynfolrsm;\
qEoabmxm;&,l&ef 11-8-71 aeYwGif &ckdifwkdif;okdY AkdvfrSL;BuD;oef;pdef acgif;aqmifaom tBuHay;tzGJU
tzGJUcGJ(8)vma&mufNyD; &Sif;vif;cJhygonf/ NrdKUe,frS vlxkvlwef;pm; ukd,fpm;vS,f(11)OD;u vkdtyfaom
tBuHOmPfrsm;ukd ay;Muygonf/ tqkdyg yXrrlMurf;tm; vkyfom;jynfolrsm; em;vnfoabmaygufNyD;
qEoabmxm;ay;Ekdif&ef NrdKUe,f&Sd xyfqifh&Sif;vif;a&;tzGJU (68)zGJU zGJUpnf;&Sif;vif;cJhygonf/
1972-ck? arv(30) (31)&ufaeYwkdYwGif ,if;tzGJU0ifrsm; ppfawGNrdKU jyKvkyfonfh rlMurf;&Sif;vif;a&;
tcrf;tem;okdY wufa&mufcJhMuNyD; 1972-ck? ZGefvrS atmufwkdbmvxd &yfuGuf? Xme? aus;&Gmtkyfpk(40)
wGif xyfqifh&Sif;vif;yGJ jyKvkyfEdkifcJhMuonf/ tqkdyg&Sif;vif;yGJodkY vkyfom;jynfol (644)OD;wufa&mufNyD;
(67)OD;u tBuHOmPfay;cJhMuonf/
'kwd,rlMurf;ukdvnf; Xmeqkdif&m? &yfuGufaus;&Gm(52)tkyfpk&Sd vkyfom;jynfolrsm;tm; &Sif;vif;cJh&m
vkyfom;jynfol 13785 OD;wufa&mufMuNyD; 157 OD;u tBuHOmPfay;cJhMuonf/
wwd,rlMurf; xyfqifh&Sif;vif;a&;tzGJUcGJ (43)zGJU zGJUpnf; Xme? &yfuGuf aus;&Gmtkyfpk 57 tkyfpk
wkdYtm; tBudrfaygif; 62 Budrfxd xyfqifh&Sif;vif;wifjyEdkifcJhonf/ ,if;wwd,rlMurf;ukd 'kwd,tBudrf
ygwDnv
D mcHwiG f twnfjyKjyXmef;vku
d o
f nft
h wkid ;f pDrcH surf sm; a&;qGNJ y;D jynfv;Hk uRwq
f Ec,
H yl w
JG iG f atmifjrif
rI&&Sda&;twGuf NrdKUe,fygwD,lepfrS OD;aqmifpnf;kH;vIyf&Sm;cJhMuonf/ aus;&Gmtkyfpk 65 tkyfpkwGif qEcH,lyGJ
usif;ycJh&m qErJay;aom vkyfom;jynfol 5067OD;teuf (44725)OD;rSm axmufcHqErJ ay;cJhMuonf/
NrdKUe,fqErJay;Edkifol OD;a&\ 82.86 &mckdifEIef; axmufcHrJ &&SdcJhygonf/
jynfaxmifpk qk&d ,
S v
f pforwjrefrmEdik if aH wmf zGUJ pnf;ykt
H ajccHOya'ESit
fh nD yXrtBurd f jynfov
Yl w
TG f
awmf? jynfe,f^wkid ;f ? NrKd Ue,f? &yfuu
G ^f aus;&Gmtkypf k jynfoaYl umifpt
D qifq
h ifu
h dk zGUJ pnf;&ef aus;&Gm^&yfuu
G ?f
NrKd Ue,f? jynfe,f^wkid ;f jynfov
Yl w
T af wmfu,
dk pf m;vS,rf sm;ukd jynfov
l x
l u
k ,
dk w
f idk f qErjJ zihf a&G;cs,w
f ifajrm uf
cJh&mwGif NrdKUe,ftwGif; aus;&Gmtkyfpk 64tkyfpk&Sdonfhteuf aus;&Gmtkyfpk 3tkyfpkESihf &yfuGuf 3 ckwGif
jynfolUaumifpDzGJUpnf;EkdifcJhNyD; aus;&Gmtkyfpk 23tkyfpkukd vkHNcHKrItajctaeaMumifh rzGJUpnf;bJ csefvSyfxm;cJh
ygonf/
aus;&Gmtkyfpk &yfuGuf jynfolYaumifpD0if 1087OD;? NrdKUe,fjynfolYaumifpD0if 60OD;ESifh jynfe,f
uk,
d pf m;vS,f 5OD;? jynfov
Yl w
T af wmfu,
dk pf m;vS,f 2 OD;ukd vkyo
f m;jynforl sm;\ qEjzihf a&G;cs,w
f ifajrm ufEidk f
cJhMuonf/ NrdKUe,faumifpDOuXrSm OD;a*guf&? OD;omatmifausmfwkdYjzpfNyD; jynfe,fukd,fpm;vS,frSm OD;bdk;pdef?
OD;atmifausmfZH? OD;b&if? OD;pHOD;ckdifESihf OD;atmifBuD;omwkdYjzpfonf/ vTwfawmfukd,fpm;vS,frSm OD;nDnDESihf
AkdvfrSL;BuD; xGef;atmifausmfwkdYjzpfonf/
'kwd,tBudrf jynfolYvTGwfawmfESihf jynfolYaumifpDtqifhqifhukd (1-1-78)aeYrS (8-1-78) aeY
twGif;a&G;cs,fwifajrmufchJ&m NrdKUe,fwGif vlOD;a&pkpkaygif; (108246)OD;&SdNyD; qErJay;ykdifcGifh&Sdol OD;a&
(52119)OD;jzpfygonf/ &yfuGuf^aus;&Gmtkyfpkaygif; (62)ck? jynfolYvTwfawmfukd,fpm;vS,f 2OD;? jynfe,f
ukd,fpm;vS,f 5 OD;? NrdKUe,fukd,fpm;vS,f 87 OD;ESifh aus;&Gmtkyfpk ukd,fpm;vS,f 658 OD;wkdYukd dEIdif;&&Sdvsuf
&Sdygonf/

vlxkvlwef;pm;tzGJUtpnf;rsm; zGJUpnf;vIyf&Sm;rItajctae
ygwD\tajccHtiftm;pkrsm;jzpfaom tvkyform;? v,form; vlwef;pm;rsm;tm; ekdifiHa&;t&
OD;aqmifNyD; pnf;kH;vIyf&Sm;&mwGif rif;jym;NrdKUe,ftwGif; NrdKUe,ftvkyform;aumifpDukd 13-3-68 aeYwGif
pwifzGJUpnf;cJhonf/ zGJUpnf;p XmecGJ(33)ckESifh tajccH (7)ckukd cGJjcm;owfrSwfcJhonf/ vlxkvlwef;pm;
tzGUJ tpnf;rsm;tm; qk&d ,
S v
f pf'rD u
dk a&pD taqmuftOD;ESifh avsmn
f pD mG ajymif;vJzUJG pnf;a&;twGuf ygwDnv
D m
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

23

cHqkH;jzwfcsufESihftnD tvkyform;aumifpDukd tvkyform;tpnf;tkH;tjzpf ajymif;vJzGJUpnf;&m rif;jym;NrdKU


e,ftwGif; tajccH (16)ckukd 16-5-77 aeYrS 29-5-77 aeYxd zGJUpnf;a&;vkyfief;rsm;ukd aqmif&GufcJhNyD;
NrdKUe,ftvkyform;tpnf;tkH;ukd 21-6-77aeYwGif zGJUpnf;EkdifcJhygonf/
,cifu tvkyo
f rm;wkid ;f tvkyo
f rm;aumifp0D ifjzpfaomfvnf; tpnf;tk;H zGUJ pnf;pu rdru
d ,
dk w
f idk f
qEjyKNyD; tqifhqifhaxmufcHcsufjzihf tzGJU0iftjzpf vufcHtwnfjyK zGJUpnf;cJh&m zGJUpnf;p tpnf;tkH;0if
tiftm;rSm 1836 OD;om&SdcJhonf/ ,cktcg 'kwd,tBudrfNrdKUe,f tvkyform;tpnf;tkH;a&G;cs,fwifajrmuf
yGJ usif;y&eftwGuf pkdif;jyif;aeMuNyDjzpfNyD; um,OmP tvkyform;tpnf;tkH;0ifaygif; (1466)OD;&SdNyD;
tajccH (16)ck? XmecGJ (86)ckjzihf zGJUpnf;wnfaqmufvsuf&Sdygonf/
tvm;wlyif NrdKUe,fawmifolv,form;aumifpDukd 17-8-68 aeYwGif zGJUpnf;cJhNyD; aus;&Gmtkyfpk
16ckukd aus;&Gmawmifolv,form;aumifpDokdY zGJUpnf;cJhygonf/ awmifolv,form; tpnf;tkH;ajymif;vJ
zGJUpnf;&mwGif NrKdUe,ftwGif;&Sd aus;&Gmtkyfpk-63 ck&Sdonfhteuf aus;&Gmtkyfpk 56 tkyfpkukd 1977 ck?
ar(1)&ufaeYrS (30)&ufaeYtwGi;f aus;&Gmtkypf k awmifov
l ,form;tpnf;tk;H zGUJ pnf;cJNh y;D NrKd Ue,fawmifol
v,form;tpnf;tkH;zGJUpnf;cJhNyD; NrdKUe,fawmifolv,form; tpnf;tkH;ukd 30-6-77aeYwGif tpnf;tkH;
0ifaygif; 18560 OD;? NrKd Ue,fu,
dk pf m;vS,f 130OD;ESifh nDvmcHu,
dk pf m;vS,f 4OD;a&G;cs,cf yhJ gonf/ NrKd Ue,ftvkyf
trIaqmiftzGJUukd 11OD;jzihf zGJUpnf;cJhygonf/ ,cktcg 'kwd,tBudrfa&G;cs,fwifajrmufyGJukd aus;&Gmtkyfpk
62 tkypf Ek iS fh NrKd Urtkypf w
k pfct
k ygt0if(63)tkypf u
k kd zGUJ pnf;oGm;rnfjzpfygonf/ vuf&t
dS pnf;tk;H 0iftiftm;
rSm 19409OD;&SdNyD; NrdKUe,fukd,fpm;vS,f 146 OD;&Sdygonf/
rif;jym;NrdKUe,f vrf;pOfvli,fpnf;kH;a&;aumfrDwDukd wwd,tqifhwGif zGJUpnf;cGihf&&SdcJh&m 1974
ck? azazmf0g&Dv 5&ufaeYwGif aumfrwD0if (5)OD;jzihf pwifzGJUpnf;cJhygonf/ zGJUpnf;p vrf;pOf^a&SUaqmif
vli,ftqkjd yKvmT rsm; ra&muf&adS o; vli,fvyI &f mS ;rIwu
Ydk dk ausmif;? Xme? tvkyXf metvku
d f pk;Hk Ny;D wm0efay;
aqmif&GufcJhygonf/ tqkdjyKvTmrsm; a&muf&SdvmNyD;aemufykdif;wGif tqkdjyKvTmrsm; wifoGif;apNyD; pDppfvufcH
aqmif&u
G v
f mcJ&h m ,cktcg vrfpOfvil ,ftzGUJ 0if 1528 OD;? a&SUaqmifvil ,ftzGUJ 0if 893 OD;ESifh awZvli,f
tzGJU0if 11462OD;&SdNyD; NrdKUe,fvrf;pOfvli,f pnf;kH;a&;aumfrwD0if 7OD;jzihf ygwDOD;aqmifrIukd cH,lvsuf
vli,fvIyf&Sm;rIrsm;ukd aqmif&Gufvsuf&Sdaeygonf/
,aeYxd A[kdrSzGifhvSpfaomoifwef;ESifh &yfa0;vkyftm;ay;pcef;rsm;ukd apvTwfcJhaomvli,frsm;rSm
atmufygtwkdif;jzpfygonf/
1/
vrf;pOfvli,facgif;aqmifrGrf;rHoifwef; 3 - OD;
2/
vrf;pOfvli,facgif;aqmifoifwef;
- 18 - OD;
3/
vli,fpkduf^arG;oifwef;
- 46 - OD;
4/
&yfa0;vli,fvkyftm;ay;
- 25 - OD;
NrdKUe,fzGihfvSpfaom vrf;pOf^a&SUaqmif^awZ vli,foifwef;rsm;ESihf 0goemyg&m vli,foifwef;
rsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
1/
awZacgif;aqmif
- 4 - Budrf
2/
tajccHppfynm
- 4 - Budrf
3/
vli,fusef;rma&;
- 1 - Budrf
4/
vli,fyef;csD
- 1 - Budrf
5/
a&SUaqmifvli,facgif;aqmif
- 2 - Budrf
6/
a&SUaqmifvli,ftzGJU0if
- 2 - Budrf
7/
vrf;pOfvli,facgif;aqmif
- 1 - (wywfoifwef;)
8/
vrf;pOfvli,ftzGJU0if
- 6 - Budrf
9/
vli,ftajccHrD;owf
- 2 - Budrf
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

24

vufeufukdif aomif;usef;rItzGJUtpnf;rsm; csKyfNidrf;rItajctae


rif;jym;NrdKUe,ftwGif; vufeufukdifaomif;usef;aeMuaom tzGJUtpnf;rsm;rSm AuyckdifcGJrS
ckdifaumfrwD atmifxl; (ac:) atmifomOD;ESihf ckdifcGJppfa&;wm0efcH atmifpdefxGef; wkdYtiftm; 20
cefjY zihf 0ufacsmif;? oefacsmif;wku
Yd dk tajccHvsuf vIy&f mS ;vsu&f adS eMuygonf/ Auy aumif;pHv?S eDomxGe;f wkYd
acgif;aqmifvsuf vufeufukdif 20cefY yef;ajrmif;BuD;acsmif;? zkHpmacsmif;wkdYukd tajccHvsuf vIyf&Sm;aeMuyg
onf/ AuyckdifaumfrwDat;vIdif? NrdKUe,faumfrwDxGef;wifwkdYvnf; tiftm; 20cefY ausmufckwf? ptif;?
pGef&JwkdYukd tajccHvsuf vIyf&Sm;aeMuonf/
NrdKUe,fawmifykdif;wGif tvHeDarmif[efESihf ausmfZH&SDwkdY pifNydKifvIyf&Sm;aeMuonf/ tiftm; 20cefY
&SdNyD; qufaMu;awmif;cHjcif;? vljyefay;qGJjcif;? tcsKdUaus;&Gm trmcHarG;xkwfaeMuonf/
zko
H macsmif;wGif csi;f barmifacgif;aqmifNy;D vufeufuidk f 10 ausmf opf? 0g;? Burd ?f EG,f tcGeaf umuf
rif;rlaeMuonf/ tvHeaD usmpf &H u
DS dk aemufcpH cef;tjzpf xm&So
d nf/ ,if;uJo
h Ykd aomif;use;f oltzGUJ tpnf;rsm;
csKyNf ird ;f a&;twGuf wyfrawmfrS tqufrjywf ppfqifa&;vkyaf eMuonf/ e,fajrpk;d rk;d a&;twGuf NrKd Ue,fygwD
,lepfrv
S nf; ,lepfaumfrwD0ifrsm;u wm0efcaJG 0,lNy;D e,fajrat;csr;f om,ma&;wku
Yd dk aqmif&u
G cf MhJ uonf/
trSwf(2) ppfAsL[m? cv&(34)wkdYESihf ygwDaumifpDdEIdif;NyD; wyf? ygwD? aumifpD? Xmeqkdif&m?
vlwef;pm;tzGJYtpnf;rsm; yg0ifaom ppfaMumif;BuD;ig;aMumif;rS 25-7-79 rS pwifNyD; urf;eDodkY xGufcGmum
aus;&GmtusKd;jyKvkyfief;rsm;ukd 3-vwm aqmif&GufcJhMuonf/ aus;&GmvlxkrSvnf; aomif;usef;olIyfcsyGJ
rsm; aqmif&GufcJhMuygonf/ qufvufNyD; i^pkdif;acsmif;ESihf zkHomtkyfpkwkdYwGif aqmif&GufcJh&m jynfolrsm;
ukd,fwkdif wyfrawmfESifh vufwGJaqmif&Gufvm ykdrkdatmifjrifrI &&SdcJh&m jynfolrsm;ukd,fwkdif wyfrawmfESihf
vufwGJaqmif&Gufvm ykdrdkatmifjrifrI&SdcJh&m 1979-ck? Mo*kwfvwGif i^pkdif;acsmif;uRef;rS aomif;usef;ol
IyfcsyGJ tcef;tem;ukd pwifusif;yNyD; NrdKUe,ftwGif; 13Budrfwdkifwkdif usif;yjyKvkyfcJhMuonf/
aomif;usef;ol csKyfNidrf;a&;twGuf jzwf (4)jzwfjzihf aqmif&GufcJh&m ygwD? aumifpD? wyfwkdYdEIdif;
csuft& 1980-ckESpf OD;ykdif;rSp yef;ajrmif;BuD;acsmif;? zkHomacsmif;? av;NrdKUjrpfta&SUbufjcrf;&Sd aus;&Gmrsm;?
urf;eD? arvGef;? tkyfpkrsm; &dumxdef;csKyfa&;tykdif; aqmif&GufcJhMuonf/ 0rf;pmESihf aumufrsKd;pyg;wkdYukd
pyg;*kda'gif pkpnf;NyD; tdrfaxmifpktvkduf xkwfay;cJhMuonf/ awmifajcuGif;pyfaus;&Gmrsm;ESihf awmawmif
twGif;&Sd aus;&GmwkdYudk a&TUajymif; pkpnf;um aus;&Gmrsm; wnfaqmufay;cJhMuygonf/ wa,Gacsmif;zsm;rS
&Gmaygif; 24 &Gm? yef;ajrmif;rS 1 &Gm? xdefyifrS 1 &Gm? t0&GmtkyfpkrS 1 &GmESihf txufiSufaysmacsmif;tkyfpk
rS 2&GmwkdYukd vkHNcHKa&;eD;pyfonfhae&mokdY ajymif;a&TUakpcJhonf/
aomif;usef;olrsm;ESihf aus;&Gmvlxk tquftoG,f rjyKEkdifap&ef &GmNcHpD;kd;rsm; um&Hjcif;? uif;apmifh
jcif;? t0iftxGufrsm; ppfaq;jcif;? awmawmifxJodkY toGm;tvmuefYowfjcif;wkdYaMumihf aomif;usef;olrsm;
&dumjywfvsuf iwfaoMuonhftjzpfrsKd; a&mufcJhMu&onf/ wcsKdUaus;&GmwkdYokdY aomif;usef;olrsm; &dum
0ifa&mufvMk uonf/ okaYd omfvnf; wyfEiS jfh ynfow
l Ydk 0kid ;f 0ef;aqmif&u
G jf cif;jzihf aomif;use;f olrsm; tvif;0if
a&mufvmMuNyD; jynfolvlxkxH 0efcsawmif;yefyGJrsm; jyKvkyfay;cJhMuonf/ 28-5-80 aeY EdkifiHawmfaumifpD\
vGwfNidrf;csrf;omcGifhtrdefY 2^80ukd xkwfjyefcJh&m rif;jym;NrdKU a&T0gajrcef;r 10-6-80 aeYwGif tqkdygtrdefY
xkwfjyefNyD;aemuf jyefa&mufvmolrsm;rSm AuyNrdKUe,fppfa& wm0efcHckdif t&efaumfrwDatmifpdefxGef;?
Auytaemufajrmufykdif;wkdif;rSL; AkdvfoufxGef;ESihf tzGJU0if 64 OD;onf vufeuf 65 ckjzihf 16-7-80 aeY
nae (5)em&DwGif a[aZmfav; pcef;rSwpfqifh jyefvnfa&muf&Sdvmygonf/
&ckdifjynf tvHeDuGefjrLepfygwDOuX OD;ausmfZH&SDonf rif;jym;NrdKUe,ftwGif; acG;awmufacsmif;?
vdyfausmuf&awm? v[mus,f? ajrykHNrdKUe,foif;*eufwkdYwGif vSnfhvnftajcpkdufaexkdif&mrS rif;jym;ygwD?
aumifpDwkdYpnf;kH;NyD; wyfjynfolwkdY yl;aygif;yg0if qufvufaexkdifcGihfr&&Sd aygufawm? acsmif;apmokdY
ajymif;a&TUoGm;avonf/ if;rSwqifh aygufawmygwD? aumifpDwkdYESihf qufoG,f eycrSwqifh jyefvnf
a&muf&Sdvmygonf/ vGwfNidrf;csrf;omcGifhtrdefY rxkwfjyefrD NrdKUe,fokdY tvif;0ifvmol 31 OD;ESihf trdefY
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

25

xk w f j yef N yD ; aemuf jyef a &muf v mol 105OD ; jzpf y gonf / epf e D a rmif [ ef t zG J U ? csif ; barmif t zG J U ES i h f
ocifpkd;vufusefaomf'gtzGJUwkdYrSm yvuf0NrdKUe,fodkY xGufajy;wdrf;a&SmifoGm;Muonf/
1980jynhfESpf Mo*kwfvwGif rif;jym;NrdKUe,fonf aomif;usef;ol vkH;0uif;pifonfhtjzLa&mife,fajr
tjzpfoYdk ajymif;vJvmcJo
h nf/ ,cktcg tjzLa&mife,fajrrS trmcHe,fajrwnfaqmufa&; ppfaMumif;rsm;jzihf
0ifa&mufpnf;kH;vsuf &SdaeMuygonf/

EkdifiHawmfwnfaqmufrIvkyfief;rsm;wGif &ckdifjynfolvlxk yg0ifvIyf&Sm;rItajctae


rif;jym;NrdKUe,ftwGif; vlxkvIyf&Sm;rItoGifjzihf vrf;? wHwm;? wmwrHqnfzkdYjcif;vkyfief;rsm;ukd
aqmif&GufcJhMuonf/ if;aqmif&Gufcsufrsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
1/
rif;jym;Ncdwfawmifvrf;
2/
qyfusm? 0if;Zm;vrf;
3/
yef;ajrmif;? 1yg;xm;vrf;
4/
yef;ajrmif;? jyifa,mif;vrf;
5/
usdef;wywfvrf;
6/
rif;jym;? 0rf;wavvrf;
7/
oif;*eufwmwrH
8/
acG;awmufacsmif;tkyfpkawmuefacsmif;ydwfvkyfief;

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

26
tykdif; (3)

vlrIa&;
ynma&;
ukdvkdeDacwf ynma&; (t*Fvdyfacwf)
1824 ckESpfwGif &ckdifjynfe,fonf t*Fvdyftpkd;&vufatmufodkY usa&mufcJhonf/ t*FvdyfwkdYonf
yxrwGif &ckdifwkdY\rl&if;tajctaetwkdif; ynmoifMum;rIukd jyKvkyfapcJhonf/ &ckdifwkdYonf bk&ifrsm;BuD;pkd;
pOf acwfuyif ynmoifMum;rIukd bkef;awmfBuD;ausmif;rsm;yif? ynmoifMum;Muonf/ tcsKdUbkef;awmfBuD;
ausmif; r&Sdaom &Gmrsm;wGif oufBuD;&G,ftkd pmwwfyk*dKvfrsm;u &Gmausmif;rsm; zGihfvSpf oifMum;ay;
Muonf/
umvtwefMumaomtcg t*Fvyd w
f o
Ydk nf rdrw
d \
Ykd ukv
d edk pD epfcidk Nf rv
J map&eftwGuf t*Fvyd pf moif
ausmif;rsm;ukd zGifhvSpfoifMum;ay;Muonf/ c&pf,efomoemjyKrsm;ukdvnf;? NrdKUe,ftoD;oD;odkY apvTwfum
omoemjyKvkyfief;ESihf t*FvdyfpmoifMum;a&;vkyfief;rsmukd vkyfukdifaponf/ &ckdifpmoifMum;aeaom
bkef;awmfBuD;ausmif;rsm;ukdvnf; todtrSwfjyKum qGrf;qHawmftjzpf aiGrsm;axmufyHh xkdausmif;rsm;ukd
ppfaq;&eftwGuf e,fvSnhfq&mrsm; cefYxm;um BuD;MuyfuGwfuJaponf/
rif;jym;NrdKUe,fwGifvnf;? twkdif;yif bkef;awmfBuD;ausmif;rsm;ukd todtrSwfjyK rlvwef;ynm
jzpfaom ta&;tzwfwkdYudk oifMum;apum e,fvSnhfq&mwpfOD;cefYxm; BuD;MuyfuGyfuJaponf/ t*Fvdyf
ukdvkdeDtpkd;&onf &ckdifjynfe,fwpfckvHk;tESHYtjym; NrdKUrsm;ESifh awm&GmBuD;rsm;wGif rlvwef;ausmif;rsm;ukd
zGifhvSpfcJhonf/ ,if;odkY zGifhvSpf&mwGif rif;jym;NrdKUe,f jyifaomif;&Gm bkef;awmfBuD;ausmif;onf yxrqkH;
zGifhvSpfaomausmif;jzpfonf/ if;aemuf rif;jym;NrdKUe,f rlvwef;ausmif; (13)ausmif;xd zGihfvSpfcJhonf/
,if;ausmif;rsm;rSm rif;jym;? pGef&J? ausmufckwf? uef;eD? jrif;uqdyf? taoumv? Ncdwfawmif? Murf;awm?
&if;abG? auovmwkdYjzpfMuonf/ rif;jym;NrdKU rlvwef;ausmif;ukd tv,fwef;ausmif;tjzpf wkd;jrifhzGihfvSpf
awmifaumfrwDac:? NrdKUay:tkyfcsKyfa&;aumfrwDu tkyfcsKyfcJhonf/ ausmif; (13)ausmif;ukdvnf;
zGJUpnf;tkyfcsKyfykHrwlbJ rif;jym;NrdKU tv,fwef;ausmif;ukd awmifaumfrwDuvnf;? jrif;uqdyfESihf urf;eDrlv
wef;ausmif;ukd ynmrif;BuD;u wkdufkdufvnf;aumif;? usefrlvwef;(10)ausmif;ukd 'Dpw&dwfaumifpDu
vnf;aumif; BuD;MuyfuGyfuJtkyfcsKyfonf/ xkdausmif;tm;vkH;ukd ynmtkyf? ynm0efwkdYu ppfaq;BuD;Muyfay;
onf/
oifMum;aombmom&yfrsm;rSm rlvwef;ausmif;rsm;wGif (1) jrefrmbmom? (2) ocsFm (3) yx0D
(4) 0wKypnf;usrf;rmjcif; paom bmom(4)rsKd;ukd oifMum;&NyD;? tv,fwef;ausmif;wGif ,if;bmomrsm;
tjyif t*Fvdyfq&mwpfOD;cefYxm; t*?Fvdyfpmukd 'kwd,wef;rS pwifoifMum;aponf/

e,fvSnfhq&mESifh tv,fwef;ausmif;tkyfq&mBuD;rsm;
bkef;awmfBuD; rlvwef;ausmif;rsm;ESifh tpdk;&rlvwef;ausmif;rsm; pwifzGifhvSpfpOfu tpkd;&cefY
ppfaq;a&; e,fvSnfhq&mrSm OD;ausmfZHvSjzpfonf/ rif;jym;NrdKU tpkd;&tv,fwef;ausmif;? ausmif;tkyfq&m
BuD;rsm;rSm (1) ODa&TvkH; (2) OD;bkd;BudKif (3) OD;pdefomxGef; (4) OD;bkd;pH (5) OD;xGef;{ (6) OD;jzLxGef;atmif
wkdYjzpfMuonf/ yxrqkH;todtrSwfjyK bkef;awmfBuD;ausmif;rSm jyifaomif;ausmif;jzpfNyD;? aemiftcg
if;ausmif;rSm tv,fwef;ausmif;tjzpf todtrSwfjyKcJhonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

27
*syefacwf

NrdKUe,ftwGif; vlrIa&;? bmoma&;ESihf ,Ofaus;rItajctaersm;rSm rsm;pGmedrfhusaom tqifhokdY


a&mufcJhayonf/ pD;yGm;a&; zlvkHrIr&Sdaom NrdKUe,fvlxkonf rdrdwkdY\ 0rf;a&;ukdomvk vkyfukdifaeMu&onf
txd zufqpf*syefw\
Ydk aw;uyfac: ulvx
D rf;jcif; 'gPfudk tvl;tvJcMH u&onf/ rsm;pGmaom uav;vli,f
rsm;rSm ynmoifMum;Edkifjcif;r&SdMubJ vli,fwkdYrSmvnf; tvkyfvufrJhb0jzihf avvGifhcJhMu&ayonf/ NrdKUe,f
vlxk\ pdwfESvkH;at;csrf;azsmfajz&m yGJvrf;obifrsm;onfvnf;aumif;? ukokdvfaumif;rIjyKvkyfaom
tvSL&moDtvkdufyGJwkdYonfvnf;aumif;? usif;yjyKvkyfjcif;tvsif; r&SdcJhay/ odkYaomtajctaersKd;wGif
zufqpf*syefonf vlrqefaom tjyKtrlrsKd;rsm; tpGrf;ukefjyKrlusihfBuHvmjcif;ukd NrdKUe,fvlxkwpf&yfvkH;ESihf
&ckdifjynfe,ftygt0if jrefrmwpfEkdifiHvkH; cHpm;Mu&onf/

ynma&;
rif;jym;NrdKUe,fukd zufqpf*syefrsm; 0ifa&mufvmNyD;aemuf tkyfcsKyfa&;acwfumv (4)vwmrQ
tcsdeftwGif;wGif NrdKUay:rlvwef;ausmif;ESihf? aus;&Gmrsm;wGif ,cifukdvkdeDacwfu zGifhvSpfcJhaomausmif;rsm;
ukd zGihfvSpfoifMum;cJhMu\/ ,if;ukd NrdKUe,fynma&;rSL;ac: ynma&;wm0efcHwpfOD;u BuD;MuyfcJhavonf/
a'gufwmbarmif OD;aqmifaom *syefvufatmufcH tpdk;&vufxufokdY a&mufaomtcg wpfjynfvkH;&Sd
ausmif;rsm;ukd ocifuv
dk edk aD cwfypHk t
H wkid ;f zGiv
hf pS af pcJah omfvnf;? ppfab;ppf'Pfxal jymaom rif;jym;NrKd Ue,f
tygt0if? &ckdifjynfe,fajrmufykdif;wGif tenf;i,frQaom rlvwef;ausmif;rsm;ukdom zGifhvSpfEdkifcJhayonf/
,if;ausmif;rsm;ukd ynma&;Xmeu ynma&;t&m&SdwpfOD; cefYxm;um BuD;MuyftkyfcsKyfaponf/ rlvwef;
ausmif; vkH;0zGifhvSpfoifMum;Edkifjcif; r&SdcJhay/ a&Smfacsmif;? ausmufckwf? Ncdwfawmif paom rif;jym;NrdKUe,f&Sd
aus;&GmwkdYwGif *syefbmomoifausmif;rsm;ukd zGifhvSpf *syefbmomukd oifMum;ay;cJhonf/

ppfNyD;acwf ynma&;
rlvwef;vGefausmif;ESifh rlvwef;ausmif;rsm;ukd jyefvnfzGihfvSpfEdkifcJhonf/ 1947-48 pmoifESpfwGif
rif;jym;NrKd Ue,f rlvwef;ausmif;wpfausmif;ESifh rlvwef;(9)ausmif;ukd tpk;d &rS pnf;urf;wusjyefvnfziG v
hf pS f
EkdifcJhonf/

vGwv
f yfa&;acwfynma&;
rlvwef;qifh atmifjrifcJhaom ausmif;om;rsm;tm; yOrwef;rS ESpfpOftwef;wufvmcJh&m rlvwef;
vGefausmif;tjzpf owfrSwfcJhonf/ 1949 ckESpf ynma&;Xme\TefMum;csuft& wpfjynfvkH;wGif rlvwef;
vGefausmif;rsm;ukd tpkd;&tv,fwef;ausmif;tjzpf todtrSwfjyKcJhonf/ ,if;tpkd;&tv,fwef;ausmif;ukd
1952-ESpfwGif txuausmif;tjzpf wkd;jrifhcJhNyD; q&mBuD;ukd OD;ausmfZHvS (bDat)tm; cefYtyfcJhonf/
(,cife,fvSnfhq&m)
rlvwef;ausmif;rsm;rSm 1948 ckESpfwGif (9)ausmif;&SdcJh&mrS 1960-61 pmoifESpfwGif rlvwef;
ausmif; (61)xd wkd;csJUcJhygonf/ rlvwef;q&m\tiftm;rSmvnf; 1948 ckESpfwGif 28a,muf&SdcJh&mrS
1961 ckESpfwGif (174)a,mufwkd;wufvmcJhonf/

awmfvSefa&;tpkd;&vufxuf ynma&;jyKjyifajymif;vJrIrsm;
tv,fwef;ausmif;&Sd owrwef;ukd tXrwef;? twef;wwef;ukd wk;d jri Nhf y;D tajccHynmtv,fwef;
[k ac:wGiaf pNy;D ? xkt
d ajccHynmtv,fwef; pmar;yGu
J dk jrefrmEdik if pH mppftzGUJ rS usi;f yay;cJo
h nf/ if;pmar;
yGJwGif (u)tqifhrSatmifjrifvQif odyHwGJrSvnf;aumif;? (c)tqihfrSatmifjrifvQif 0dZmwGJrSvnf;aumif;?
&ckid o
f m;BuD;pmay

28

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

qufvufoifMum;cGifhay;onf/ 0dZmoifjyaomq&mESihf odyHoifjyaomq&m[l cGJjcm;vmcJhygonf/


ausmif;xGufvufrSwf& wef;jrifhausmif;xGufe0rwef;qifh tpkd;&bkwfpmar;yGJudk zsufodrf;NyD;? e0rwef;udk
ausmif;wGif;pmar;yGJtjzpf usif;yonf/ wuokdvf0ifwef;ukd tajccHynmtxufwef;okdY ajymif;vJcJhNyD;
,if;pmar;yGJatmifjrifolrsm;tm; odyHwGJ? 0dZmwGJ(u)tqihf (c)tqifh[k oD;jcm;xkwfjyefcJhonf/ (u)tqifh
jzihf atmifjrifvQif wuokdvfodkY ynmoifcGifh&NyD; (c)tqifhrSatmifjrifolrsm;rSm vkyfief;cGifhodkY 0ifEdkifonf/

pHepfopfynma&;
tajccHynma&;tv,fwef;ukd pmppfO;D pD;XmerS pmar;yGJ rusi;f yawmhbJ NrKd Ue,fpmppfbw
k t
f zGUJ tae
jzihfvnf;aumif;? pwkwwef;tqifhukd NrdKUe,frS OD;pD;rppfaq;bJ tkyfpktvkdufppfaq;cJhonf/ tajccHynm
tv,fwef;ukd 1978-79 wGif tajccH t|rwef;tjzpf ajymif;vJac:wGicf o
hJ nf/ tajccHynmtv,fwef;ukd
(u) (c)tqifh cGjJ cm;rI r&Sad wmhacs/ tajccHynmtxufwef;ukv
d nf; (u)(c)tqifrh cGjJ cm;awmhyg/ xked nf;wl
pGm tajccHynmtxufwef;udkvnf; 0dZm? odyHrcGJjcm;bJ aygif;pnf;oifMum;cJhonf/ xkdrSwqifh tajccHynm
txufwef;ukd 1979 ckESpfwGif tajccHynmtqifhjrifhwef;jzihf trnfajymif;vJcJh&m odyHbmom&yfwGif
"mwkaA'ESihf lyaA'ukdvnf;aumif;? 0dZmbmom&yfwGif abm*aA'ESihf yx0Dukdvnf;aumif;? ar;cGef;wpfck
wnf;tjzpf jyKjyifajymif;vJcJhonf/ rif;jym;NrdKUe,fwGifvnf; xkdpepfopfynma&;t&o jyKjyifajymif;vJcJh
ygonf/ rif;jym;NrKd Ue,f yef;ajrmif;tvuwGif pku
d yf sK;d a&;bmom&yfudk BuKd ^owfO;D pD;Xme pku
d yf sK;d a&;txl;jzihf
qif;aom tv,fwef;jyq&mwpfOD;? OD;pD; 1977 ckESpfrS pwifNyD; yl;wGJoifjycJhonf/ ,cifrlvwef;rsm;ukd
ynmtkyf (c)e,fu OD;pD; tkyfcsKyfcJhaomfvnf; pepfopfynma&;t&? ynmtkyf(c)e,fae&mwGif
vufaxmufNrdKUe,fynma&;rSL; tjzpfvnf;aumif;? NrdKUe,ftqifh ynma&;Xmeukd NrdKUe,fynma&;rSL;u
vnf;aumif;? pDrcH efcY rJG jI yKco
hJ nf/ NrKd Ue,fynma&;rSL;onf rdrNd rKd Ue,fuv
dk nf;aumif;? txuausmif;tkyt
f jzpf
vnf;aumif;? yl;wGJaqmif&GufcJh&m 1981 ck ZGefvqef;rSp NrdKUe,fynma&;rSL;ESihf txuausmif;tkyf?
oD;jcm;aqmif&Gufaponf/ tajccHynmOD;pD;XmerS pm&dwynmoifMum;a&;ukd NrdKUe,fwGif 1977-78
ckESpfrS pwifoifMum;cJhonf/

acwftqihfqifhzGifhvSpfcJhaom ausmif;OD;a&
(1) txu
(2) tvu
(u)
(c)
(*)
(C)
(i)

(1) ausmif;
(5) ausmif;
jym;acsmif;tvu
rif;&Gmtvu
yef;ajrmif;
NrdKUr tvu
Budrfacsmif;tvu

1952-ckESpf zGifhvSpf
1-8-59-

zGifhvSpf

1952
1970-ckESpf zGifhvSpf
1-8-81
zGifhvSpf

(3) rlvwef;ausmif;rsm;
1947-48
1951-52
1954-55
1958-59
1959-60

ckESpfwGif
ckESpfwGif
ckESpfwGif
ckESpfwGif
ckESpfwGif

rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;

9
3
10
25
62

ausmif;
ausmif;
ausmif;
ausmif;
ausmif;
&ckid o
f m;BuD;pmay

29

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81

ckESpfwGif
ckESpfwGif
ckESpfwGif
ckESpfwGif

rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;

86
86
90
108

ausmif;
ausmif;
ausmif;
ausmif;a[mif;

(c) q&mrsm;OD;a&
(1) t x u
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81

ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf

12
12
12
11

txjy
txjy
txjy
txjy

ausmif;tkyf(1)
ausmif;tkyf(1)
ausmif;tkyf(1)
ausmif;tkyf(1)

(2) t v u
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81

ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf

24
29
30
30

tvjy
tvjy ausmif;tkyf(3)
tvjy ausmif;tkyf(3)
tvjy ausmif;tkyf(4)

(3) t r u
1947-48 ckESpf
1951-52 ckESpf
1954-55 ckESpf
1958-59
1959-60
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81

ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf

28
39
96
70
174
180
152
157
156
306

trujy
trujy
trujy (ta[mif;)
trujy (topfcefY)
trujy
trujy
trujy
trujy -q&mBuD; (83)
trujy -q&mBuD; (86)
trujy

(c) q&mrsm;OD;a&
(1) txufwef;tqifh
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81

ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf

162
229
316
415

a,muf
a,muf
a,muf
a,muf

&ckid o
f m;BuD;pmay

30

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

(2) tv,fwef;tqifh
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81

ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf

1364
1501
1595
1705

a,muf
a,muf
a,muf
a,muf

(1) rlvwef;tqifh
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81

ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf

11502
12021
12882
12853

a,muf
a,muf
a,muf
a,muf

pmar;yGaJ tmifjrifrI
1980 ckESpf rif;jym;NrdKUe,f\ tyx^tyv^trv^pmar;yGJatmifjrifrIrsm;ukd atmufygtwkdif;
awGU&Sd&ygonf/

twef ; ajzqk d ol atmif jrif ol

&mck d if EI e f ;

tyx

367

38

10.36

tyx

355

210

58.5

trv

830

747

89.8

ynma&;tokH;p&dwf
rif;jym;NrdKUe,ftwGuf 1980 ckESpf 1981 ckESpf ynma&;tokH;p&dwfrsm;ukd atmufygtwkdif; awGU&Sd&
ygonf/

pOf

taMumif ;t&m

1 pDrHtkyfcsKyfa&;

Ek d i f iH awmf rS ES pf tvk d uf &if ;ES D ;jrKyf ES H r I


1979-80

1980-81

18223

23191

100

3965

3 txufwef;ausmif;rsm;

104191

103479

4 tv,fwef;ausmif;rsm;

215920

115532

62222266

616145

960700

862312

2 ppfaq;a&;

5 rlvwef;ausmif;rsm;
pkpkaygif;

wGJbufausmif;rsm;
wGJbuftxufwef;ausmif;rsm;
tpk;d &w&m;0ifusr;f (1) ausmif; (yef;ajrmif;)ESifh w&m;0ifjzwf&efavQmufxm; aq;ausmif;wausmif;
(rif;&Gm)wkdYjzpfygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

31
wGJbuftv,fwef;ausmif;rsm;

tpkd;&w&m;0if;ausmif; (2)ausmif; &Sdygonf/ ,if;wkdYrSm


(1)
i^ykuG wGJbuftvu
(2)
vufrwGJbuftvu
tpkd;&okdY w&m;0iftodtrSwfjyK&ef avQmufxm;aom wGJbuftvuwausmif;&Sdygonf/ ,if;rSm
rif;zl;tvu jzpfygonf/
yef ; ajrmif ; txuuk d 1977-78 ck E S p f w G i f pwif z G i f h v S p f c J h a omf v nf ; 1981 ck E S p f w G i f r S
tpkd;&rSw&m;0if twnfjyKjcif;cH&ygonf/
rif;&Gmtxuukd 1979 ckESpfwGif pwifzGihfvSpfcJhygonf/ twef;vkdufausmif;om;OD;a&rSm
198 zwfr& ckESpf tajctaeukd atmufygtwkdif; awGU&Sd&ygonf/
yef;ajrmif;txuwGif
txufwef; 25 OD;
rif;&GmtxuwGif
9wef;
17
OD;
10wef;
4
OD;
i^ykuG tvufwGif ausmif;om;OD;a& (113)OD;jzpfygonf/
yef;ajrmif;wGJbuftxuwGif 0dZm+odyH
q&m(2)OD;
rif;&GmwGJbuftxuwGif
0dZm+odyH
q&m(2)OD;
i^ykuGwGJbuftruwGif
0dZm+odyH
q&m(4)OD;
yef;ajrmif;wGJbuftxu\ atmifcsuf&mEIef;ukd 1977^78 ckESpf(2)ESpftwGuf atmufygtwkdif;
awGU&Sd&ygonf/

1976-77 ckESpfwGif
10-wef;wGif odyH (7)OD;teuf atmifjrifolr&Sdyg/
10-wef;0dZmausmif;om; (9)OD;teuf (4)OD;atmifjrifcJhygonf/
9-wef;odyHausmif;om; (5)OD;teuf (3)OD;atmifjrifcJhygonf/
9-wef;0dZmausmif;om; (6)OD;teuf (5)OD;atmifjrifcJhygonf/

1977-78 ckESpfwGif
10-wef;wGif 0dZmausmif;om; (3)OD;teuf (1)OD;atmifjrifygonf/
10-wef;odyHausmif;om; (5)OD;teuf (1)OD;atmifjrifygonf/
9-wef;0dZmausmif;om; (5)OD;teuf (5)OD;atmifjrifygonf/

tvGwyf nmoifausmif;rsm;
1962 ckESpfrSp rif;jym;NrdKUe,fwGif r&Sdyg/ 1962 rwkdifrD tpkd;& w&m;0if(7)wef;tvGwfynmoif
ausmif;wausmifukd q&mBuD; OD;a&TausmfatmifrS zGihfvSpfoifMum;cJhonf/

vli,fa&;&mnausmif;
NrdKUe,fwGif txuzGifhvSpfonfh vli,fha&;&mnausmif;wpfausmif; wnf&SdcJhygonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

32

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

twef ; vk d uf ausmif ; om;OD ; a&


twef ;vk d uf O D ;a&
pOf

ck ES p f

8-wef ;

9-wef ;

1 1967-67

2 1968-68

rS wf csuf

10-wef ;
od y H

0d Z m

aygif ;

50

39

39

30

47

47

3 1969-69

14

53

53

4 1970-70

107

17

0dZmwGJ&Sdonf/

5 1975

56

85

141

10-wef;pmppf&onf

6 1976

14

18

32

tvGwfajz

7 1977

27

21

48

0dZm (81)

8 1978

55

40

19

59

odyH (57)aygif; 126

9 1979

55

19

40

59

rSwcf su/f
/10wef;ukd vli,fa&;&mnausmif;wGif wufa&mufoifMum;aomfvnf; ppfawGodkY oGm;a&mufajzqkd&yg
ojzihf tcsKdUausmif;om;wkdY tvGwfajzMuonf/ txufazmfjyyg ausmif;ol^om;wkdYonf vli,fa&;&m
nausmif;rS 0ifa&mufajzqkdcJhMuonhf (10)wef;pm&if;t& azmfjyxm;jcif;om jzpfygonf/
vli,fa&;&mnausmif; e0rwef;ukd ,cifu ppfawGckdif? ppfawGNrdKUrS ppfaq;cJh&m? ppfawGckdif0efu
25-3-69 aeYwGif e0rwef;nausmif; pmppfXmeukd BuD;Muyfa&;rSL; OD;atmifrif;? v^x BuD;Muyfa&;rSL;
OD;atmifausmfrif;tm; cefYtyfum {NyDv(1)&ufaeYrS (4)&ufaeYxd pwifusif;ycJh\/

tajccH ynmtxuf wef ;tqif h pmar;yG J atmuf


ckEpS f

atmifjrifrI
ajz atmif

0dZm wGJ
(u)qifh

rSwfcsuf

odyw
H JG
(c)qifh

(u)qifh

(c)qifh

EIe;f ajz atmif EIe;f ajz atmif EIe;f ajz atmif EIe;f ajz atmif

1968^69 47

42

47

95

47

5 11.9

1978^79 19

15

19 1 5.21 19 4 20.84

40

18

40

15

40 12

30

odyHr&Sd

&ckid o
f m;BuD;pmay

33
rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
e0rwef ; pmar;yG J atmif j rif rI &mck d if EI ef ; jyZ,m;
pOf

ck ES pf

ajzqk d ol atmif jrif ol &mEI ef ;

rS wfcsuf
pmar;yGJajz&mwGif (47)OD;jzpfNyD; pmar;yGJwGif

1967-68

46

23

50% (1)OD; xkwfyg,fcH&onf/ ckdifpmppftzGJUrS


xkwfyg,fygonf
rif;jym;vli,fha&;&mnausmif;rS
ausmif;om;wkdYonf ppfawGckdif?

1977-78

85.71%

ppfawGNrdKUwGif 0ifa&muf
tjcm;pmajzolrsm;ESihf 0ifa&mufajzqkdjcif;
dtjcm;tvGwfrS 0ifa&mufajzqkjd cif;aMumifh
atmifjrifrIpm&if;Z,m;r&SdcJhyg/

t ajc c H t v , f w e f ; p mar ;y G J a t mi f j r i f r I & mE I e f ; jy Z , m;


pOf

c kE Sp f

1977-78

ajz q k d o l at mi f j r i f o l
55

42

& mE I e f ;

r S w f c su f

72.73%

ausmif;om; (19)a,muf apwemvli,fa&;&mnausmif;rS pm&if;oGif;ajzqkdNyD;? usefausmif;om;


(40)OD;rSm jyifyrS ajzqkdMuygonf/ vli,fa&;&mnausmif;wGif wufa&mufoifMum;cJhaom ausmif;om;OD;a&
rSm (59)a,mufjzpfygonf/

aiGaMu;okH;pGJrItajctae
1967-68 ckESpf aiGpm&if;&Sif;wrf;
ausmif;om;xHrS aumufcH&&SdaiG
xkkdESpfokH;pGJaiG
vufusefaiG
1968-69 aiGpm&if;&Sif;wrf;
1967-68 vufusefaiG
ausmif;om;rsm;xHrSaumufcH&&SdaiG
pkpkaygif;
xkdESpfokH;pGJaiG
vufusefaiG
pkpkaygif;

4350d ^ 3810d^55g;
531d^45g;

531d^45g;
4561d ^ ------------5093d^45g;
4935d ^ 156d^05g;
-------------5092d^45g;
&ckid o
f m;BuD;pmay

34

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

vli,fa&;&mnausmif;ukd nausmif;rsm; tkyfcsKyfrI A[kdaumfrwDrS zGJUpnf;ygonf/ xkdA[kdaumfrwD


\ TeMf um;csujf zihf a'oqkid &f m ausmif;tkycf sKyrf aI umfrwDzUJG pnf;ygonf/ xkt
d zGUJ tpnf;rS ausmif;om;q&m
&&Sad &;? tkycf sKyaf &;ponfwu
Ydk dk tcgtm;avsmpf mG pDrcH efcY aJG vonf/ nausmif;&HyaHk iGrsm;? q&mrsm;OmPfyal Zmf
c? a&? rdD;p&dwf? ausmif;pma&;axmufyHhaiG? ausmif;okH;ajrjzLtwGuf ukefusp&dwf wefbkd;rsm;ukd wkdif;ckdif
NrdKUe,f ynma&;BuD;MuyfrIaumfrwDrS a'otkyfcsKyfrIaumfrwDwkdYjziuhf dEIdif;twnfjyKokH;pGJcJhonf/

wuokdvfpmay;pm,loifwef;rsm;
wuodkvfpmay;pm,loifwef;cGJukd rif;jym;NrdKUe,f 1975-76 ckESpf pwifcxJhNyD; nae taxmuf
tuljyKoifwef;wpfckukd apwemq&mrsm;jzihf ygwDOD;aqmifrI jynfolYaumifpDBuD;MuyfrIwkdYjzifh 1975-76
ckwGif txu zGihfvSpfEkdifcJhygonf/
pOf

c kE Sp f

t w e f;

o dy H

0 dZ m

1975-76

(y)ESp f

10

o i f w e f ; o m;
ay gi f ;
22

1977-78

(y)ESp f

19

13

44

('k) ESp f

13

31

(w )ESp f

16

(y)ESp f

16

32

('k) ESp f

16

33

(w )ESp f

11

23

(p)ESp f

14

(y)ESp f

20

30

('k) ESp f

14

30

(w )ESp f

11

25

(p)ESp f

19

yOr ESp f

1978-79

1980-81

p D ; y G m ; O y a'

1977-78 ck E S pf ajzqk d atmif j rif ol S E S i h f atmif j rif r I &mEI e f ;


ck ES pf twef ;

od y H

atmif

0d Z m

atmif

pD ;yG m;

atmif

pD ;yG m;

atmif

ajz

atmif

jrif

ajz

atmif

jrif

ajz

atmif

jrif

ajz

atmif

jrif

qkd

jrif

rI %

qkd

jrif

rI %

qkd

jrif

rI %

qkd

jrif

rI %

yESpf

100

14

12

86

50

10

70

'kESpf

80

13

12

92.3

40

42

wESpf

100

67

100

86

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

35

wuokdvfynmawmfoif axmufyHha&;tzGJY
1972 ckESpf pufwifbmv(3)&ufaeYwGif atmufygaumfrwDrsm;jzihf pwifzGJUpnf;cJhygonf/
1/ OD;atmifBuD;om
OuX
2/ OD;OD;a&Tpdef
'k-OuX
3/ OD;pdefcsrf;OD;
twGif;a&;rSL;
4/ OD;bkd;kd
'k-twGif;a&;rSL;
5/ OD;ausmfvSatmif
tzGJU0if
6/ OD;wkyfjzL
tzGJU0if
7/ OD;armifvlBuD;
tzGJU0if
8/ OD;apmvSOD;
tzGJU0if
9/ OD;bkd;ndrf;
tzGJU0if
10/ OD;ausmfjrOD;
tzGJU0if
11/ OD;atmifvSausmf
tzGJU0if
NrdKUay:rS apwem&Sifrsm;ESihf o^rtoif;? Xmeqkdif&m0efxrf;rsm;rS apwemtavQmuf &efykHaiGrsm;
aumufcHcJhygonf/ apwem&Sifrsm; (67)OD;&SdNyD; 1976 ckESpfxd &efykHaiGrSm 10119d^05g; &SdcJhygonf/ 1976
ckESpfxd ausmif;om;wpfOD;vQif wpfv 75d^-EIef;jzihf ausmif;om;(3)OD;tm; (1)atmifausmfodef; (2)
ausmfjrom (3) rpef;vStm; axmufyHhEkdifcJhygonf/ ,if;okH;OD;vkH;rSm wuokdvfwGif bGJUtoD;oD;qGwfcl;&&SdcJh
ygonf/
1977-ckESpfrS ,aeYxd jynfolYbPfwGif tyfESHxm;onfh ynmoifaxmufyHhaMu; &efykHaiGrSm 6000d^cefY&Sdygonf/ 1977 ckESpfrS ,ckxd wuokdvfausmif;om;(2)OD; (1)armifausmfodef;? (2) armifvSxGef;odef;?
wkdYukd wpfvvQif (75d^-)EIef;jzihf wuokdvfynmoif&ef axmufyHhEdkifcJhygonf/ odkYaxmufyhHrIaMumifh
if;wkdYrSm wuokdvfynmukd qufvufoif,lEkdifcJhygonf/
rS w f c suf /
/ ,ckynmoifaxmufyHhaMu;cHpm;cJholwkdYrSm bGJU&NyD;aemuf vkyfief;cGifrS olwkdY\
&&Sad omvpmEIe;f xm;tvku
d f axmufyahH Mu; cHpm;cJo
h nhu
f mvtxd (100vQif 10d^-) EIe;f wuov
dk yf nmoif
axmufyhHaMu;tzGJU\ &efykHaiGukd wkd;wufvmap&eftwGuf jyefvnfay;vSL xnfh0ifMuygonf/

ynm&nfcReq
f ak y;a&;
tyx^tyv^tru pmar;yGJrsm;wGifvnf;aumif;? ausmif;wGif;pmar;yGJrsm;wGifvnf;aumif;?
xl;cRefpGm atmifjrifcJhMuonfh ynm&nfcRef ausmif;ol^ausmif;om;rsm;tm; oufqkdif&m ausmif;rsm;rS
qkrsm;toD;oD; ESpfpOf? ESpfqufcsD;jrifhcJhMuygonf/ rif;jym;NrdKUe,fwGif &SdcJhaom wuokdvfynmoif
axmufyHhaMu;tzGJUrSm ynm&nfcRefolrsm;ukdvnf; qkcsD;jrifhcJh&m 1977 ckESpfwGif tyxpmar;yGJukd xl;cRefpGm
atmifjrifcJhMuonfh armifausmfZHvS a&Tom;wHqdyfukdvnf;aumif;? roef;oef;Munftm; aiGom;wHqdyfqkukd
vnf;aumif; toD;oD;ay;tyfcJhygonf/ xkdYjyif ynm&nfcRefolrsm;tm; ,cifu o[m,ESihf pmzwftoif;rS
vnf;aumif;? yk*dKvfa&;qkdif&mrsm;rSvnf;aumif; toD;oD;csD;jrifhcJhMuygonf/ xkdYjyif ckdifwkdif;jynfrsm;wGif
xl;cRefpGmatmifjrifMuonhf ausmif;ol^om;rsm;tm; ckdif^wkdif;rsm;rS toD;oD;qkrsm; ay;tyfcJhMuygonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

36

usef;rma&;
aq;ynmESihf aq;0g;ukoa&;
(u) aq;ynm
&ckdifbk&ifwkdY BuD;pkd;aom "n0wDacwfrS ajrmufOD;acwfxdumvwpfavQmufwGif usef;rma&;ESihf
ywfouf xl;xl;axGaxGrw
S w
f rf;rsm; rawGU&S&d ay/ tajccHaq;ynmrsm;ukd ynma&;wGif azmfjycJo
h nft
h wkid ;f
bkeaf wmfBu;D ausmif;rsm;uyif oifMum;wwfajrmufcMhJ uojzihf rdrw
d \
Ykd vufo;Hk aq;0g;rsm;ukd tdrw
f idk ;f vkv
d ydk if
wkdif;jynfrSxGuf&Sdaom aq;yifrsm; aq;jrpfrsm;xm;&Sdum usef;rma&;ukd apmifha&Smuf*kjyKMuonf/ wkdif;jynf
twGif;aexkdifaom vltrsm;wkdYrSm usef;rma&;aumif;rGefaomolrsm;&SdouJhodkY csKdUwJholrsm;vnf; &SdMuonf/
if;acwfwpfavQmufvkH;wGif usef;rma&;ESihfywfouf axGaxGxl;xl;aq;kHBuD;rsm;? aq;ukcef;rsm; csNyD;
ukonfukd rawGU&Sd&ay/ okdY&mwGif wkdif;jynftwGif; aexkdifaomvlwkdY\ usef;rma&;ukd &yf&GmtwGif;&Sdaom
&ckid af q;orm;ac: aq;q&mrsm;u ukoapmihaf &SmufMuonf/ Bu;D us,x
f if&mS ;aom aq;orm;Bu;D rsm;vnf;
&SdMuayonf/ ,if;aq;orm;BuD;rsm;xHodkY a&m*gukovdkolrsm;onf oGm;a&mufaomfvnf;aumif;? ajccsD?
ajc<uay; rdrdaetdrfodkY ac:,lukoay;jcif;ukdaomfvnf;aumif;? jyKvkyfMuonf/ aq;q&m? aq;orm;wkdY
rSm uyfa&mufaoma&m*gtrsKd;rsKd;wkdYukd aq;usrf;? AdaEmusrf;rsm;twkdif; rdrdwdkYwkdif;jynfjzpf aq;yifrsm;jzihf
ukoMuygonf/ c&pfou&mZf (1600)ausmf oD&d"r&mZmrif; (ajrmufOD;) vufxuf a&mufvmaomf
ay:wl*Dbkef;BuD;? rmefe&dwfonf tvGefzsm; rdrdwkdY\ taemufEdkifiH? aq;0g;jzifh aomufokH;aomfvnf;?
raumif;cJh&m oD&dok"r&mZmrif;u rdrd\orm;awmfukd apvTwf ukoapcJh&m aumif;rGefaMumif;
ol\rSwfwrf;wGif a&;om;xm;onfukd awGU&Sd&ayonf/ oD&dok"r&mZmrif;\ orm;awmfBuD;onf
rmefe&dwftm; prf;oyfMunfhINyD; wcGufwnf;aomaq;ukday; a&m*gaysmufuif;onf[k ol\rSwfwrf;wGif
azmfjyxm;onfukd awGU&Sd&ojzihf &ckdifaq;0g;ynmonf tvGeftpGrf;xufaMumif; od&Sd&ayonf/ odkYjzihf
&ckdifbk&ifwkdYtkyfpkd;aom ya'o&mZf acwfwpfavQmufvkH;wGif &ckdifaq;q&m aq;orm;rsm;uyif? &ckdifjynf
twGif; rSDwif;aexkdifaom wkdif;oljynfom;rsm;tm; usef;rma&;ukd wm0ef,l aq;0g;ukoay;cJhaMumif;
awGU&Sd&ayonf/ odkY&mwGif usef;rma&;ESifh ywfouf tkyfcsKyfa&;XmecGJu? apmifha&SmufjyKvkyfonf[k
rawGU&Sday/

(c) aq;0g;ukorItajctae
aq;0g;ukorItajctaeESihfywfouf a&m*gjzpfolwkdYtbkdY aq;0g;ukorI &SdcJhayonf/ odkY&mwGif
aq;kBH u;D rsm;? aq;ukcef;rsm;aqmuf ukoonfuu
dk m;? rSww
f rf;rSw&f m rawGU&ay/ tenf;qk;H wpf&mG wpfO;D
uspD &Sad omaq;q&m? aq;orm;wku
Yd ? rdrw
d &Ydk mG wGijf zpfymG ;aom a&m*gtrsK;d wku
Yd kd rdrw
d w
Ykd wfuRr;f &m aq;usr;f ?
AdaEmusrf;rsm;twkdif; wkdif;jynfjzpf aq;yifaq;0g;rsm;jzihf ukoonfukd awGU&Sd&ayonf/ oD&dok"rm&mZm
rif;\ aq;q&monf rmefe&dwfxHvma&mufNyD;? vufukdudkifum? prf;oyfMunhfINyD;vQif rdrd\qGJvG,ftdyfrS
aq;jrpfwpfcu
k x
dk w
k ,
f
l ausmufysOw
f iG f aoG;Ny;D vQif xkad q;uko
d m wku
d cf NhJ y;D jyefomG avonf/ aemufwpfaeY
wGif rmefe&dwfwGif tzsm;aysmufoGm;onf[k a&;om;xm;ayonf/ onfukdaxmufvQif &ckdifaq;ukorI
onf tvGet
f pGr;f xufaMumif; awGU&S&d ayonf/ &ckid b
f &k ifwt
Ydk yk pf ;dk aom ya'o&mZfacwfwpfavQmufv;Hk wGif
&ckdifaq;ukorItajctaeonf &Gmaq;q&mrsm;? xif&Sm;aom tjcm;aq;q&mrsm;u wkdif;oljynfom;rsm;
tm; aq;0g;ukoay; usef;rma&;ukd wm0ef,lxm;aMumif; awGU&ayonf/

udv
k edk Dacwfuse;f rma&;
ppfBudKacwf usef;rma&;zGJUpnf;ykHESihf vkyfief;aqmif&Gufcsufrsm; 1911 ckESpfwGif oabFmqedyfteD;
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

37

ESpx
f yfwu
dk f aq;kw
H pf&Hk cdS o
hJ nf/ aq;k0H efxrf;rsm;tjzpf q&m0efwpfO;D ? aq;pyfueG af ygif'gwpfO;D ? aq;xnfh
olwpfOD;ESihf oefY&Sif;a&;tvkyform;wpfOD;? aygif;(4)OD;&SdcJhonf/ if;aq;kHtwGuf vkdtyfonfh aq;0g;rsm;?
aq;kHodkY ypnf;u&d,mrsm;ESifh aq;kH0efxrf;rsm;twGuf vpmcsD;jrifhaxmufyHhaiGrsm;ukd awmifaumfrwDrS
axmufychH o
hJ nf/ q&m0efwpfO;D uko
d m tpk;d &rSvpmaxmufyo
Hh nf/ xku
d se;f rma&;Xme twGi;f vlemrsm;tjyif
tjyifvlemrsm;ukdvnf;? aq;0g;ukoay;cJhonf/ xkdaq;kHBuD;rSm 'kwd,urmppftwGif; bkef;BuJcH&jcif;aMumifh
ysufpD;oGm;cJh&onf/

*syefacwf usef;rma&;tajctae
*syefacwfwGif aq;kHysufpD;oGm;jcif;aMumifh jynfolYusef;rma&;twGuf vlemrsm;onf/ eD;pyf&m
*syefaq;cef;rsm;wGif oGm;a&mufukocJhMuNyD; trsm;pkrSm &ckdiform;awmfrsm;jzihf aq;0g;ukorIukd cH,lcJhMu
onf/ rif;jym;NrdKUay:&Sd vltrsm;pkrSm aus;&Gmrsm;odkY wdrf;a&SmifcJhMu&NyD;? awm&Gmrsm;wGif emrusef;jzpfu
&ckdiform;awmfrsm;jzihf aq;0g;ukocHcJh&onf/

pD;yGm;a&;
zufqpf*syefacwfwGif NrdKUe,ftygt0if &ckdifjynfe,fajrmufykdif; ppfab;ppf'gPf tvGefxlajym
vGef;ojzihf r,fr,f&& pD;yGm;a&;vkyfukdifrI r&SdcJhay/ NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;wkdYrSm rdrdwkdY\
0rf;pmtwGuf tydktvQHtenf;i,frQavmufom xGef,ufpkdufysKd;rI &SdMuonf/ rSwyg; ul;oef;a&mif;0,frI
jyK&ef pyg;pkdufysKd;rI rjyKcJhMuay/ odkYaom tajctaeaMumihf NrdKUe,f\pD;yGm;a&;rSm tvGefedrfhus NrdKUe,f
twGif;aexkdifaom vlwkdYrSm t0wfcsKdUwJh? tpm;csKdUwJhrIwkdYudk zufqpf*syefacwfwpfckvkH; cHpm;cJhMuonf/

ygvDrefacwfusef;rma&;
vGwfvyfa&;acwfrSp usef;rma&;Xmevkyfief;tqifhqifhwkd;wufajymif;vJvmcJhykH
1949 ckESpf Zlvkdifv(1)&ufaeYwGif aps;teD;&Sdaom aq;kHukd oabFmqdyfacsmif;teD;wGif wzef
aqmufvkyfcJhygonf/ ukwif (16)vkH;qefYjzpf "edrkd;? ysOfcif;? 0g;x&Hum? taqmuftOD;jzpfygonf/ 1948
ck vGwfvyfa&;&NyD;aemuf NAdwdoQaq;wyfrS q&m0efrsm;tpm;? aq;kHrsm;wGif EkdifiHjcm;om; tdEd,q&m0ef
rsm;ESifh jrefrmq&m0efrsm;ukd cefYxm;cJhonf/ vGwfvyfacwfrSp aq;kHrsm; 0rf;qGJq&mrwpfOD;tm;
wkd;csJUcefYxm;cJhonf/ a,musfm;vlemapmihfwpfOD;ESihf rdef;rvlemapmifhwpfOD; wkd;csJUtm;jznhfcefYxm;cJhonf/
vGwfvyfa&;&NyD; (10)ESpfumv 1958 ukefcgeD;wGif yef;ajrmif;aus;vufaq;ay;cef;ukd zGifhvSpfcJhonf/
if;aq;ay;cef;wGif vufaxmufusef;rma&;XmerS vpmaxmufyhHcJhonf/ xkdaq;ay;cef;wGif jyifyvlemrsm;
ukdom OD;pm;ay;ukocJhNyD;? ta&;BuD;onfh vlemrsm;ukd NrdKUe,faq;kHokdY xyfqifhykdYay;cJhygonf/

rsufarSmufumv usef;rma&;vkyfief;aqmif&Gufcsufrsm;
(u) jynfe,fusef;rma&;OD;pD;Xme
r&Sdyg
(c) wkdif;tqifhaq;kHBuD;
r&Sdyg
(*) NrdKUe,faq;kHrsm;
1964 ckESpfwGif ,cifaq;kHa[mif;ukd rif;jym;NrdKU taemufbufokdY ajymif;a&TUcJhNyD; ukwif (16)vkH;
qefY aq;kHwpfxyfwkdufukd aqmufvkyfcJh&m? 1965 ckESpfwGif NyD;pD;cJhonf/ 1970 ckESpfwGif ukwif (6)vkH;
qefYoCFmaq;kHwpfckukd jynfolvlxkrS apwemjzihf xnfh0ifvSL'gef;aiGrsm; rwnfNyD;aqmufvkyfcJhygonf/
1972 ckEpS w
f iG f ukwif(10)vk;H qefY rde;f rvlemaqmif (1)aqmifuv
dk nf; NrKd Ue,fvx
l u
k n
l yD yhH ;dk rIjzifh aqmufvyk f
EkdifcJhygonf/ 1974 ck rwfv(2)&ufaeYrS 1978 ck rwfv(2)&ufaeYxd (4)ESpfwmumvtwGif; twGif;vlem
&ckid o
f m;BuD;pmay

38

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

rsm;\vlemapmifha&Smufonfh yk*dKvfrsm; wnf;ckd&ef wnf;ckdaqmifwpfaqmifukd ygwD\ vrf;TefrI? aumifpD\


BuD;MuyfrIjzihf ukd,fxlukd,fx aqmufvkyfEdkifcJhygonf/ 1978 ckESpfrSp usef;rma&;0efBuD;Xme\
cGihfjyKTefMum;csuft& a&m*gprf;oyf&SmazGaom "mwfcGJcef;wpfckukd zGihfvSpfNyD;? a&m*gykdk;rsm;ukd prf;oyf&SmazG
EdkifcJhygonf/ 1979-80wGif ygwD\OD;aqmifrIukd cH,lum vlxkxnfh0ifaiGrsm;jzihf jrif;aumifa& (9^10)
&Sad om vQypf pfr;D tm;ay;pufwpfv;Hk ukd aq;ko
H Ykd vSL'gef;ojzihf ta&;Bu;D onfh cGpJ w
d v
f el mrsm;tm; tcsed rf a&G;
cGJpdwfukoEdkifcJhonf

trsKd;tpm;tvkduf0efxrf;tiftm;
0efxrf;tiftm;pm&if;ukd NrdKUe,fusef;rma&;OD;pD;XmerS ay;ykdYonfhpm&if;Z,m;ukd ylwGJazmfjyygonf/

uk oay;onf h vlemrsm;
pOf

ck ESpf

twG if;vl em

tjyif vlem

cG J pdyfrIrsm; rS wfcsuf

1964

996

21694

183

1965

992

21924

242

1966

994

36318

403

1967

998

41108

434

1968

1293

30657

465

1975

2010

34055

1976

2484

41057

1977

2083

23355

1978

2494

19734

10

1980

1912

15867

978

(c) pnfyifom,musef;rma&;vkyfief;
NrdKUe,fusef;rma&;OD;pD;XmerS wm0ef,laqmif&Gufonf/ NrdKUe,fq&m0ef\ wm0efay;csuft&?
NrdKUe,fusef;rma&;t&m&SdESihf if;\wm0efay;csuf& NrdKUe,fusef;rma&;tp yawmfwkdYu NrdKUe,fpnfyifom,m
a&;tzGJUESihf yl;aygif;aqmif&Gufygonf/ if;wkdYrSm NrdKUrusef;rma&;0efxrf;rsm;;yif jzpfygonf/

(i) wkdufe,faq;kH
rif;jym;NrdKUe,f yef;ajrmif;aus;vufaq;ay;cef;ukd wkdufe,faq;kHtjzpf 1975 ckESpfwGif wkd;csJUvsuf
&Sdonf/ aus;vufusef;rma&;rSL;tpm; q&m0efwpfOD;? tpm;xkd;cefYxm;cJhonf/ 0efxrf;tiftm;ukd yl;wGJay;ykdY
ygonf/
rS w f c suf /
/ ukoay;onfh vlemrsm;pm&if;ukd azmfjyrIr&Sdyg/

(p) aus;vufusef;rma&;Xme
rif;jym;NrdKUe,fwGif&Sdaom aus;vufusef;rma&;Xmersm;wGif q&m0efrsm;r&Sdyg/ aus;vufusef;rma&;
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

39

Xme (4)ck&Sdygonf/
(1)
jym;acsmif;aus;vufusef;rma&;Xme
(2)
Ow&maus;vufusef;rma&;Xme
(3)
arvGef;aus;vufusef;rma&;Xme
(4)
rif;&Gmaus;vufusef;rma&;Xme

1969-zGifh
1977-zGifh
1980-81 zGifh
1981-zGihf&efavQmufxm;

rS w f c suf /
/ yef;ajrmif;wGif (
)yl;wGJxm;&SdNyD; BuD;Muyf(1)rS tkyfcsKyfonf/
aus;vufusef;rma&;Xme\ 0efxrf;tiftm;jyZ,m;ukd yl;wGJazmfjyygonf/

aqmif&u
G rf t
I ajctae
xkdaq;ay;cef;rsm;wGif jyifyvlemrsm;ukd ukoay;NyD; ta&;BuD;onfhvlemrsm;ukd NrdKUe,faq;kHodkY
vnf;aumif;? wkdufe,faq;kHokdYvnf;aumif;? apvTwfay;ykdYcJhygonf/

(q) a'oE&usef;rma&;Xme
NrdKUe,fq&m0ef\ wm0efay;csuft& NrdKUrusef;rma&;XmeESihf rdcifESifh uav;wkdYapmihfa&Smufa&;
toif;wkdY yl;aygif;wm0ef,lcJhMuygonf/

(Z) rdcifESihfuav;apmihfa&Smufa&;toif;
(1)

rdcifESihfuav;apmifha&Smufa&;Xmeukd 1967 ck {NyDvwGif rif;jym;NrdKU jynfolYaq;kH


zGihfvSpfcJhygonf/ ,ck rdcifESihfuav;aq;ay;cef;ukd oD;jcm;taqmuftOD;tjzpf
aqmufvkyfqJ jzpfygonf?
(2)
rdcifESihfuav;apmihfa&Smufa&;0efxrf;tiftm;ukd yl;wGJazmfjyxm;ygonf/
(3)
zGifhpESpfrSp ,cktxd ESpfpOfESpfwkdif; atmufwGifazmfjyxm;onfhta&twGuftwkdif; jyKpk
apmihfa&SmufEkdifcJhygonf/
ukd,f0efaqmifrdcif
1300 - ausmf
arG;NyD;rdcif
350 - ausmf
arG;ay;&aomuav;
290 - cefY
5-ESpfatmufapmifha&Smufuav;rsm;
410 - cefY
5-ESpftwGif;t&G,f uav;apmihfa&SmufrI
426 - cefY
aq;ay;cef;zGihf&uf
243 - &uf
aq;cef;odkY vma&mufukool
3000 - ausmf
1980-81 b@ma&;ESpw
f iG f rdcifEiS u
hf av;apmihaf &Smufa&;Xme q&m0efwpfO;DF cefx
Y m;cGi?hf cGijfh yKred Yf
vsmxm;NyD;jzpfygonf/

(ps) ausmif;usef;rma&;Xme
oD;jcm;r&Sdyg/ pDrHudef;0ifNrdKUe,fjzpfojzihf 1981 ckESpfwGif pwifoifwef;ay;jcif;? NrdKUe,fynma&;
rSL;tm; &efukeftajccHOD;pD;Xme dEIdif;aqG;aEG;rIjzihf yrmPaqmif&Gufvsuf &Sdygonf/ ausmif;usef;rma&;

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

40

Xme oD;jcm;r&Sad omfvnf; rdcifEiS u


fh av;apmihaf &Smufa&;Xmers use;f rma&;q&mrrsm;jzihf ausmif;use;f rma&;
vkyfief;rsm;ukd aqmif&GufcJhygonf/

(n) pDrHudef;ESihf a&m*gwkdufzsufa&;vkyfief;rsm;


pDru
H ed ;f tzGUJ rsm;
iSufzsm;a&m*gwkdufzsufa&;XmeESihf tqkwfa&m*gwkdufzsufa&;Xme(2)ck &Sdygonf/

aq;ay;cef;rsm;
jynfolYaq;kHBuD;wGif tqkwfa&m*gwkdufzsufa&; tzGJUacgif;aqmiftjyif? vufaxmufusef;rma&;rSL;
OD;pD;vQuf vufatmuf(2)OD;? pm&if;xdef;(2)OD;aygif; trIxrf;(3)OD;jzihf aqmif&Gufaeygonf/

a&m*gwku
d zf suaf &;Xme
oD;jcm;Xmer&SdbJ? aq;kHBuD;wGif yl;wGJzGihfvSpfygonf/ iSufzsm;wkdufzsufa&;vkyfief;ukd usef;rma&;
t&m&SdvufatmufwGif xm;NyD; tNrJwef;aq;jzeform;(2)OD;jzihf vkyfief;aqmif&Gufygonf/

usef;rma&;ynmay;vkyfief;rsm;
NrdKUe,fq&m0ef usef;rma&;t&m&SdwkdY OD;aqmifvQuf wpfNrdKUe,fvkH;wGif bufpkHa[majymyGJrsm;? ynm
ay;rIrsm;ukd usef;rma&;0efxrf;tm;vkH;u tcsdef&oa&GU? ynmay;aqmif&GufvQuf&Sdygonf/ aus;vufaq;
ay;cef;rsm;wGiv
f nf; aus;vufaevlxk use;f rma&;twGuf ukoa&;? umuG,af &;? use;f rma&;? ynmay;jcif;
rsm;ukd aqmif&Gufygonf/

jzpfymG ;wwfaoma&m*grsm;
iSufzsm;a&m*g? 0rf;ESihfywfoufaoma&m*grsm;? toufIvrf;aMumif;ESihfywfoufaoma&m*grsm;?
0ufoufa&m*g? wkwfauG;a&m*g? OD;aPSmuftarS;a&mifa&m*gESihf kd;kd;tzsm;rsm; jzpfyGm;wwfygonf/ vlaerI
tqifhtwef;edrfhusrIaMumihf jzpfyGm;aoma&m*grsm; (Oyrm) oHaumifa&m*g? 0rf;ukduf0rf;ysufa&m*gwkdYjzpfyg
onf/
1980 ckrSpwif rif;jym;NrdKUe,fwpfckvkH;onf tjzLa&mife,fajrjzpfvmNyD; jzpfojzihf ausmufaq;
rxkd;ESH&ao;aomolrsm;ukd wESpftwGif;rSp vpOfvwkdif; usef;rma&;XmerS ausmufaq;rsm; xkd;ESHvQuf&Sd
ygonf/
rS w f c suf /
/pDru
H ed ;f csrw
S Nf y;D wku
d zf suaf eygonf/ (Oyrm) 1979 ckrpS pDru
H ed ;f csrw
S Nf y;D ( )aq;jzef;
jcif;wkdY jzpfygonf/

(#) zGm;aopm&if;
ck E S p f
1976
1977
1978
1979
1980
1981

zG m ;jrif o l
200
98
182
136
176
56

aoqk H ; ol
98
97
61
42
69
13 (Mo*kwfvxd)
&ckid o
f m;BuD;pmay

41

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

rS w f c suf /txufyg zGm;onfpm&if;rSm zGm;onfpm&if;rSwfykHwifxm;olrsm;om jzpfygonf/ zGm;aomtcg


pm&if;ray;aomolrsm;ESihf aoqkH;onfhtcg taMumif;raMumif;onfh olrsm; ryg0ifay/
1981-82 ckESpfrSp pDrHudef;csvQuf xkdzGm;onfpm&if;ukd pHepfwus taumiftxnfazmf aqmif&GufEdkif&ef
pDpOfaqmif&GufvQuf &Sdygonf/

NrdKUe,ftvkduf usef;rma&;0efxrf;tiftm;jyZ,m;
NrdKUe,ftvkduf usef;rma&;0efxrf;tiftm;pm&if;ukd yll;wGJazmfjyygonf/

NrdKUe,ftvkduf usef;rma&;twGuf &if;ESD;jrKyfESHrI


1966-67
1977-78
1978-79
1979-80
1980-81
1981-82

144337d ^ 175683d ^ 236700d ^ 206477d ^ 212163d ^ 78805d ^ -

(yxrav;vokH;pGJaiGom)

or0g,raq;ay;cef;
(1)
(2)
(3)

(4)

1980 ck azazmf0g&Dv(7)&ufwGif pwifzGihfvSpfcJhonf/


0efxrf;OD;a&rSm q&m0efwpfOD;? olemjyKwpfOD;? pma&;0efxrf;wpfOD;ESihftwl tul0efxrf;wpfOD;
aygif; (4)OD;jzpfygonf/
ukoay;onfhvlem
(7-2-80)rS (30-1-81)aeYxd vlemaygif; 8783OD;&SdcJhNyD; wpfvtwGif;ysrf;rQvlemOD;a&rSm (550)rS
(600)txd &SdcJhygonf/
aiGaMu;okH;pGJa&;tajctae
aq;cef;q&m0efukd ykHaovpm(600d)usyftjyif vlemprf;oyfc&aiG\ 50%ukd ay;ygonf/
aq;cef;0efxrf;rsm;ukd EkdifiHawmfrS owfrSwfonfhtwkdif; csdefEIef;vpmjzihf cefYxm;vQuf&Sdygonf/
aq;cef;twGuf vkdtyfonfh tokH;p&dwfrsm;ukd oufqkdif&mNrddKUe,for0g,r toif;pDrHa&;&mrS
cGifhjyKcsufawmif;cHjcif;jzihf okH;pGJygonf/
aq;cef;BuD;Muyf&mwGif tzGJU0ifokH;OD;yg0ifaom aq;cef;BuD;Muyfa&;tzGJUrS BuD;Muyfygonf/

tjcm;vlrIa&;vkyfief;rsm;
tvkyform;a&;&m
1960 ckESpfwGif tvkyform;aumifpDukd pwifzGJUpnf;cJhNyD; 1977 ckwGif tvkyform;tpnf;tkHukd
tqifhqifhjyefvnfzGJUpnf;cJhonf/ 1978 ckESpfwGif tvkyform;rsm; tvkyf&&Sda&;twGuf pwifaqmif&GufcJh
onf/ tvkyftukdif&&Sda&; tajctaejyZ,m;ukd yl;wGJazmfjyygonf/

&ykid cf iG rhf sm;


(avsmfaMu;? 0gPdZESihf tjcm;Oya'yg tcGihfta&;rsm;)
txufiSufaysmacsmif;&GmrS OD;apmvSjzL\om;? apmvSkd touf(36)ESpfjzpfolonf &Srf;jynfe,f
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

42

armfcsD;owKwGif;wGif rkdif;vkyfom;tjzpf vkyfukdifcJh&m rdkif;aygufuGJ rsufvkH;(2)zufuG,foGm;onfhtwGuf


avsmfaMu; 85%ukd &&SdcJh&m rif;jym;NrdKUe,f tvkyform;aumifpDrS wzefjyef avsmfaMu;aiG&vkdaMumif;
avQmufxm;cJ&h m NrKd Ue,ftvkyo
f rm;aumifp\
D aqmif&u
G cf sujf zihf avsmaf Mu;(100%)xd tjynht
f 0 cHpm;cJ&h
ygonf/

tvkyo
f rm;oufomacsmifcsrd t
I ajctae
tvkyform;oufomacsmifcsda&;ukd &nf&G,f rif;jym;NrdKUe,f oufomacsmifcsda&;tzGJU (2)zGJU&SdcJh
ygonf/ ,if;wkdYrSm
(1)
pkaygif;kH;oufomacsmifcsda&;tzGJU
(2)
ynma&;rdom;pk oufomacsmifcsda&;tzGJUwkdYjzpfygonf/
pkaygif;kH;oufomacsmifcsda&;tzGJU wkd;wuf&eftwGuf atmufygqyfaumfrwD (4)ckzGJUpnf;NyD;?
aqmif&GufcJhygonf/ if;wkdYrSm (1)toif;qkdifvkyfief; (2) usef;rma&;ESifhtm;upm; (3) oma&; ema&;
(4) pmayESihf ,Ofaus;rIwkdYjzpfygonf/
vpOfaMu;rsm;ukd
vpm
200d^-xd
1d^-EIef;
201d^-rS 400xd
2d^-EIef;
401d^-rS 700xd
3d^-EIef;
701d^-rS 1000d^-xd
4d ^ -EI e f ; xm;jzih f aumuf c H c J h & m ,ck x d &ef y k H a iG
8000d^-cefY &&SdcJhygonf/ toif;qkdif&mvkyfief;wGif vbuf&nfqkdifwpfqkdifukd kH;teD;wGif 1975 ckESpfrS
pwifzGihfvSpfcJhNyD;? tvkyform;rsm; aomufokH;Ekdif&ef aqmif&GufcJhygonf/
oma&;? ema&; qyfaumfrwDrS toif;om;(1)OD;? tdraf xmifjyKvQif 50d^-usy?f trsK;d orD;yg toif;0if
jzpfvQif 100d^- toif;0ifwpfOD;\ om;ukd &SifjyKvQif 50d^-usyf? toif;om;wpfOD;\ZeD; uG,fvGefvQif
150d^-? rdbaoqkH;vQif-100d^-? toif;om;wpfOD;\ (1)ESpftxufuav; qkH;vQif 75d^-usyf? wpfESpf
atmuf uav;qkH;vQif 50d^-usyf? tzGJU0ifwpfOD; (5)ESpfqufwkduf tzGJU0ifjzpfNyD; yifpif,lvQif 100d^axmufyhHygonf/
pmayESihf,Ofaus;rIaumfrwDrS toif;om;rsm; zwfIEkdif&ef pme,fZif;rsm;ukd vpOfrSm,l
vbuf&nfqkdifwGif xm;&Sdygonf/
ynma&;rdom;pk oufomacsmifcsda&;tzGJUonf tvkyform;tpnf;tkH;\ rl0g't& pkaygif;kH;
oufomacsmifcsda&;tzGJUuJhodkYyif aqmif&Gufygonf/

MuufajceDvyk if ef;
NrdKUe,fMuufajceDtzGJUukd 1968 ck 'DZifbmv(2)&ufaeY pwiftvkyftrIaqmiftzGJUukd atmufazmf
jyygyk*dKvfrsm;ESihf zGJUpnf;cJhygonf/
1/
a'gufwmausmfvS
NrdKUe,fq&m0ef
OuX
2/
OD;apmarmif
w&m;rw&m;olBuD;
'kOuX
3/
OD;ausmfvSatmif
atmuf&Gmykdif;
'kOuX
4/
OD;armifjzL
rD;owft&m&Sd
twGif;a&;rSL;
5/
OD;odef;atmif
ynmtkyf
wGJbuftwGif;a&;rSL;
6/
OD;armifa&Tausmf
aiGwkdufpma&;
aiGxdef;
7/
OD;armifvkH;
aps;a[mif;ykdif;
tzGJU0if
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

43

8
9
10/
11/

OD;vGef;omatmif
atmuf&Gmykdif;
tzGJU0if
OD;armifausmfol
*rf;r&Gm
tzGJU0if
a':rpdefvS
tv,fykdif;
tzGJU0if
a':at;omcsKd
tv,fykdif;
tzGJU0if
1968 ckESpfwGif toif;0ifESihf olemjyKwyfzGJU0if pkpkaygif; (120)&SdcJhNyD; wyfzGJUrSL;rSm tpkd;&txuf
wef;ausmif;rS? txufwef;jyq&m OD;atmifrif;u wm0ef,laqmif&GufcJhygonf/ if;ESpfwGifyif yxrtBudrf
oifwef;q&m(8)OD;ESifh oifwef;om; (120)OD;jzifh oifwef;zGihfvSpfcJhygonf/ xkdjyif 'kwd,tBudrf MuufajceD
oifwef;ukdvnf; zGihfvSpfEkdifcJhygonf/
MuufajceDwyfzGJUrSL;tygt0if MuufajceDwyfzGJU0ifrsm; 0wfpkHjynfh wyfqifEkdifcJhygonf/ MuufajceD
twGuf aq;0g;ypnf;ukd NrdKUe,fjynfolYaq;kHrS ulnDcJhygonf/ MuufajceDwyfzGJUrSm NrdKUe,fabmvkH;yGJrsm;wGif
olemjyKtjzpf aqmif&GufcJhygonf/ MuufajceDwyfzGJUukd ygwDOD;aqmifrI? NrdKUe,fjynfolYaumifpD\ BuD;MuyfrIjzihf
NrdKUe,fygwD,lepfwGif 3-10-80 aeYwGif jyefvnfzGJUpnf;cJhygonf/
NrdKUe,folemjyKwyfzGJU? wyfpk(2)pk? wyfpdyf(4)pdyf? &Jabmftiftm; (44)OD;jzihf t&m&Sdtqifhukdvnf;
aumif;? wyfzGJUzGJUpnf;ykHtwkdif; &efukefNrdKU MuufajceDA[kdXmecsKyfokdY tpD&ifcHNyD; zGJUpnf;EkdifcJhygonf/
1981ck aEG&moDwGif MuufajceDtajccHtqifh oifwef;ukd tpkd;&txufwef;ausmif;wGif zGihfvSpfEdkif
cJhygonf/ xkdoifwef;ukd oifwef;om;rsm; tcsdefjynfhwufa&mufcJhNyD; atmifjrifaMumif; oifwef;vufrSwf
rsm;ukd w&m;0ifMuufajceDtoif; OuXrS cs;D jri chf yhJ gonf/ wwd,tBurd f jynfov
Yl w
T af wmfEiS fh jynfoaYl umifpD
tqifq
h ifah &G;cs,w
f ifajrm ufyw
JG iG f ygwD\OD;aqmifr?I aumifp\
D Bu;D MuyfrI vrf;pOfvil ,f pnf;k;H a&;aumfrwD
\ pnf;kH;vIHYaqmfrIjzihf rJqE&Sifvkyfom;jynfolrsm;tm; tvkyftauR;jyK&ef (14-9-81)aeYu wm0efay;tyf
yGJ usif;yEdkifcJhygonf/ yxrtBudrfESihf 'kwd,tBudrf jynfolYvTwfawmfESifh jynfolYaumifpDtqifhqifh a&G;cs,f
wifajrmufyGJwGifvnf; NrdKUe,ftwGif; rJqEykHrsm;tm; o,f,ljcif;? oufBuD;&G,ftkdrsm;tm; ulnDjcif;rsm;ukd
tm;BudK;rmefwuf aqmif&GufcJhygonf/

NrKd Ue,frD;owfwyfzUJG
1952 ckEpS w
f iG f rif;jym;NrKd U apwemh0efxrf; t&efr;D owfwyfzUJG ukd pwifzUJG pnf;cJo
h nf/ wyfzUJG tiftm;
(10)jzihf zGUJ pnf;cJo
h nf/ t&efr;D owfwyfzUJG onf Bu;D Muyfa&;aumfrwD\ OD;aqmifru
I dk cH,al omtzGUJ jzpfonf/
Bu;D Muyfa&;aumfrwDukd NrKd Uay:rSvBl u;D rsm;jzihf zGUJ pnf;xm;onf/ t&efr;D owfwyfzUJG zGUJ pnf;&onfh &nf&,
G cf suf
rsm;rSm NrdKUay:&Sdvli,frsm;taejzihf rD;ab;BudKwifumuG,fa&;vkyfief;rsm;? rD;avmifuRrf;rIjzpfyGm;vmygu
rD;Nidrf;owfrIvkyfief;rsm;ukd vkyfaqmifMu,if; tjcm;vlrIa&;vkyfief;rsm;ukd aqmif&GufEdkifa&;twGuf vli,f
rsm;ukd avhusihfay;&ef jzpfayonf/ vIyf&Sm;rIvkyfief;rsm;wGif trJa&mifwlnD0wfpkHukd 0wfqifMuonf/
vIyf&Sm;rIvkyfief;rsm;wGif pepfwusjzpfap&ef ppfa&;jyoifwef; zGihfvSpfavhusihfay;cJhonf/ NrdKUay:wGif
rD;ab;BudKwifumuG,fa&;vkyfief;rsm;ukd BudK;yrf;aqmif&GufMujcif; rD;Nidrf;owfa&;vkyfief;rsm;rSm tpGrf;ukef
yg0ifaqmif&Gufjcif;wkdYaMumihf 1965 ckESpfwGif wkdif;rif;BuD;rS qkawmfaiGusyf (200d^-)csD;jrifhcHcJh&onf/
1975 ckESpf rwfv(1)&ufaeYu wpfNrdKUvkH; rD;avmifuRrf;&mwGif rD;owfum; rD;owftaqmuftOD;?
rD;owfum;kHESihf rD;owfypnf;rsm; rD;avmifuRrf;jcif;cH& usyf(5700d^-)zkd; qkH;IH;cHcJh&onf/ t&efrD;owf
wyfzGJUvnf; taMumif;trsKd;rsKd;aMumihf NydKuGJcJh&onf/ 1976 ckESpfwGif t&efrD;owfwyfzGJUukd wyfzGJU0if(24)OD;?
wyfpkrSL;(1)OD;? wm0efcH(1)OD;? aygif;tiftm; (26)OD;jzihf jyefvnfzGJUpnf;cJhonf/ NrdKUe,fygwD,lepfESihf NrdKUe,f
jynfolYaumifpDwkdY\ vrf;TefBuD;MuyfrIukd cH,lcJhonf/ wyfzGJU0ifrsm;ukd rD;owfoifwef;zGihfvSpfNyD; avhusifhay;
cJhonf/ vuf&SdwyfzGJU zGJUpnf;ykHrSm NrdKUrwGif wyfpk(2)pk wyfpkrSL;(2)OD;? wyfMuyfBuD; (2)OD;? wyfpdwfrSL;
(8)OD;? 'kwyfpdwfrSL; (8)OD;? wyfzGJU0if (32)OD;aygif; (52)OD;jzihf zGJUpnf;xm;NyD;? yef;ajrmif;aus;&GmtkyfpkwGif
wyfpkwpfpk? wyfpkrSL;(1)OD;? wyfMuyfBuD;(1)OD; wyfpdwfrSL; (4)OD;? 'kwyfpdwfrSL; (4)OD;? wyfzGJU0if (16)OD;?
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

44

aygif; (26)OD;jzihf zGJUpnf;xm;onf/ NrdKUrt&efrD;owfwyfzGJUwGif taqmuftOD;(1)ck? arQmfpif(1)ck? tayghpm;


rD;owfpuf(1)vkH;? (rMumcPysuf rD;owf&mwGif tokH;r0if rD;owfa&pkwfykdufay (300) (pkwfNyJae
tokH;r0if) a&AkH;i,f(20)ck vufqifhurf;rD;Nidrf;owf&ef) rD;owfaygufqdef(15)ck &Sdonf/
1952 ckESpfrS 1975 ckESpftwGif; rD;owfwyfzGJUrSL;wm0efukd OD;ausmfZHvS(w&m;Od;pD;Xme) OD;armifjzL
(ynma&;) ESifh OD;atmifZHa0 (atmuf&Gmykdif;&yfuGuf)wkdYrS tqifhqifhvTJajymif; wm0ef,laqmif&GufcJhMuonf/
1976 ckESpfrS 1981 ckESpftwGif; wyfzGJUrSL;wm0efukd OD;atmifausmfodef; (NrdKUe,fjynfolYaumifpDkH;)ESihf
OD;a&Tausmaf tmif (NrKd Ue,fo^rOD;pD;Xme) wkrYd S wm0ef,al qmif&u
G cf MhJ uNy;D 1982 ckEpS rf S ,aeYxd OD;vSarmifom
(NrdKUe,fjynfolYaumifpDkH;)rS wm0ef,laqmif&GufvQuf&Sdonf/

tm;upm;ESihfajy;ckefypf
ppfBudKacwf tm;upm;vIyf&Sm;rI/
abmvk;H uefjcif; tm;upm;om&Scd NhJ y;D ? tjcm;abmfvaD bm? bwfpuwfabm? Muufawmifu
dk jf cif;rsm;
r&SdcJhyg/

ausmif;wGif; tm;upm;ESihf um,ynm/


1934-1942xd/ &yfuu
G af bmvk;H yGrJ sm;? NrKd Ue,faygif;pkaH bmvk;H yGrJ sm;ukd ppfawGNrKd UodYk oGm;a&mufupm;
cJhMuygonf/ &JXmersm;ESihf ausmif;wGif;rsm;wGif ajy;yGJNydKifyGJrsm; &SdcJhygonf/

NrdKUe,ftqif/h 1948 ck aemufykdif;


1948ckESpfrSp vGwfvyfa&;aeYajy;yGJ? NydKifyGJrsm;ukd rif;jym;NrdKUe,fwGif pOfqufrjywf usif;yvmcJhyg
onf? 1948 ckrS 1951 ckESpftxd &yfuGufabmfvkH;NydKifyGJ? Xmeqkdif&mabmvkH;NydKifyGJrsm;ukd usif;ycJhMuonf/
ausif;wGif;abmvkH;NydKifyGJrsm;ESihf ausmif;wGif;ajy;ckefypf NydKifyGJrsm;ukdvnf; ESpfpOfESpfwkdif; usif;yvmcJhygonf/
1952ckESpfwGif ppfawGckdif&Sd NrdKUe,ftvkduf abmvkH;NydKifyGJrsm;ukd pwifusif;yvmcJhygonf/ odkY
ppfawGNrdKUwGif rif;jym;NrdKUe,f vufa&G;piftoif; (1952)rS pyif 0ifa&muf,SOfNydKifvmcJh&m 1959 ckESpfwGif
rif ; jym;vuf a &G ; pif t oif ; onf pwif A k d v f p G J c J h y gonf / 1961-62 ck E S p f r S p 1965-66ck E S p f t xd
(5)ESpfqufwkduf AkdvfpGJcJhygonf/
NrdKUe,ftm;upm;orm;rsm;taejzihf wkdif;ESifhjynfe,fabmvkH;yGJrsm;wGif abmvkH;orm;rsm; ukd,fpm;
jyK a&G;cs,fcHcJh&ygonf/
(1) armifapmvS
(1953-1954)
(2) odef;acs
(1963-1964-1966)
1966 ckESpf atmufjrefrmjynfvufa&G;pif
1969 ckESpf &efukefpnfyifom,ma&; yxrwef;abmvkH;toif;
(3) pkdif;jrifhatmif
(1975-1976)
1976 ckESpf wkdif;ESihfjynfe,f abmvkH;vl&nfcRef(33)OD;wGif yg0ifonf/
(4) armifa&Tom
(1976 ckESpf)
(5) apmvSarmif
(1979-1980)
NrdKUe,fabmvkH;oifwef;om; enf;jytaejzihf 1966 ckESpf EkdifiHjcm; k&Sm;enf;jyq&m? Akd*ifaumhESihf
jrefrmvufa&G;pifenf;jyq&m OD;apmvuf&Da'G;wkdY OD;aqmifzGihfvSpfaom oifwef;odkY rif;jym;NrdKUe,frS
OD;odef;acs wufa&mufcJhNyD;? 1979 ckESpf jrefrmhvufa&G;pif OD;armifarmifwifESihf jynfe,ftm;^umrS
OD;pD;zGihfvSpfaom abmvkH;enf;jyoifwef;odkY OD;atmifpHomESihf OD;vSodef;wkdY wufa&mufcJhMuygonf/
1966 ckESpf &efukef'kdifvlBuD;tzGJUOuX OD;bodef;zGifhvSpfcJhonhf 'kdifoifwef;okdY rif;jym;NrdKUe,frS
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

45

OD;ode;f acswufa&mufcNhJ y;D ? 1978 ckEpS f OD;wifE(k oHw)JG / 1981 ck Mo*kwv


f (26)&ufaeYrS &efuek Nf rKd U 'kid v
f Bl u;D 0
tzGUJ 0if OD;wifatmif(tm&Svufa&G;pif*;dk orm;)OD;aqmifziG v
fh pS o
f nfh oifwef;odYk OD;armifnyD Ek iS fh OD;armifEak cs
wkdY wufa&mufcJhMuygonf/
tm;upm;NydKifyGJrsm;ukd ,cifcdkifvkduf usif;ycJhNyD; 1974 ckESpfrSpwif ZkHe,fvkdufowfrSwf,SOfNydKif
cJhygonf/ rif;jym;NrdKUe,fonf ajrmufOD;? ykPm;uRef;? ausmufawmfponfhNrdKUe,frsm; tygt0if ZkH(2)wGif
yg0if,SOfNydKifcJh&ygonf/ ykH(2)tm;upm;NydKifyGJukd NrdKUe,f(4)NrdKUe,fwGif tvSnhfus,SOfNydKifvmcJh&m (1977)ckESpf
wGif rif;jym;NrKdUe,frSm pnfum;okdufNrdKufpGm vufcHusif;yEkdifcJhygonf/ wzef 1981 ckESpfrSp rif;jym;NrdKUe,f
ZkH(2)twGif;? rif;jym;? ajrykH? aygufawmNrdKUe,frsm;yg0ifaom ZkH(5) yg0if,SOfNydKif&ef tpDtpOf&SdcJhygonf/
ZkH (5)abmvk;H NyKd iyf u
JG dk rif;jym;NrKd Ue,fwiG f pnfum;oku
d Nf rKd upf mG usi;f yEdik &f ef vkt
d yfrnfh qyfaumfrwD
wpf&yfukd zGJUpnf; wuf<upGm vIyf&Sm;vQuf&SdMuygonf/
tjcm;tm;upm;taejzihf rif;jym;NrdKUe,frS OD;atmifausmfodef;ESihf OD;armifausmfxGef;? OD;ausmfrif;wkdY
onf? 1973 ckESpf? 1975 ckESpfrsm;wGif NrdKUe,ftvkduf ]]ppfwk&if}}NydKifyGJwGif 0ifa&muf,SOfNydKifcJhNyD; 1975ckESpfwGif tzGJUvkduf'kdif;qkESihf wpfOD;csif; ]]yxrqk}}ukd OD;atmifausmfodef;u csD;jrifhjcif;cHcJh&NyD; &ckdifjynfe,f
ppfbk&iftm;upm;orm;tjzpf &efukefNrdKUokdY oGm;a&muf,SOfNydKifcJh&ygonf/
1979 ckESpf NrdKUe,faygif;pkH ajy;ckHypfNydKifyGJwGif rif;jym;NrdKUe,frS ajy;ckHypftm;upm;orm; ra&TckdifGefY
onf rDwm(400)vufqihu
f rf; tajy;orm;tjzpf wkid ;f ESijhf ynfe,fajy;ckeyf pf NyKd iyf u
JG kd uk,
d pf m;jyK a&G;cs,jf cif;
cHcJh&ygonf/ 1977 ckESpfwGif jynfolY&JwyfzGJUrS jrifhodef;onf vkduf(z)0dwfwef;vufa0SUNydKifyGJwGif ]]yxrqk}}
&&SdcJhNyD; wkdif;ESihfjynfe,fvufa&G;piftjzpf a&G;cs,fjcif; cHcJh&ygonf/ jrefrmhqkd&S,fvpf vrf;pOfygwDu
OD;aqmifrIjzihf 'DZifbmvukd tm;upm;vtjzpf owfrSwfcJhNyD;aemuf ESpfpOfESpfwkdif; vkyfom;jynfolwpf&yfvkH;
yg0ifaom vlxkvIyf&Sm;rItoGif jyKvkyfcJhMuygonf/

vlxkynmay;vkyfief;
1960 ck arvwGif jynfolYpmMunhfwdkufukd pwifzGifhvSpfcJhonf/ tcsKdU&yfuGufrsm;? 0goemyg&m?
ukd,fxlukd,fxpmMunhfwkdufi,frsm;vnf; tESHYtjym;wnf&SdcJhygonf/
Oyrm ]]apmjynfkd}}
trsKd;orD;pmMunhfwkduf
txu pmMunhfwkduf
NrKd Ur pmMunhw
f u
dk rf sm; jzpfMuygonf/ ,if;uk,
d x
f u
l ,
dk x
f pmMunhw
f u
dk w
f iG f
0goemygvkyfief;t& pmzwftxkH&Sdonfh vkyfom;jynfolrsm;? rdrdwdkY\&if;ESD;&m eD;pyf&mpmMunhfwkdufwGif
MunhfIavhvmMuonf/
jynfe,frS xkwfa0onfh owif;pm? r*Zif;? pmapmifrsm;taejzihf &ckdifwefaqmif]]r*Zif;}}tjyif
&ckdifjynfe,fpmapmifrsm;ukd vlxkynmay;vkyfief;taejzihf zwfIavhvmMuygonf/

a&'D,kdynmay;vkyfief;
kyf&Sif? Zmwfobif? aw;oHomtzGJUrsm;
vlxak zsmaf jza&;vkyif ef;rsm;
1966 ckESpfcefYwGif &marmifaw;oHwD;0kdif; &SdcJhygonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

46

pD;yGm;a&;
v,f,mu@
ajr,mESihf awmifolv,form;rsm;
ajr,mpepf
(u) ya'o&mZfacwftajctae
&Sib
f &k ifrsm;acwfu v,fajrtcGeaf wmfudk uRe;f tkyrf sm;xHrS wku
d f u
dk af umufcyH gonf/ uRe;f tkyrf sm;
u wpfzef v,f,mvkyfukdifaeMuolxHrS aumufcHygonf/ aumufcHonfh EIef;xm;rSm ajrtrsKd;tpm;tvkduf
aumufcHjcif;r[kwfbJ ajrtus,ft0ef;ay:wGifom aumufcHygonf/ &ckdif&Sifbk&ifacwfukefNyD; t*Fvdyf
tkyfcsKyfvmaomtcg ajrtwef;tpm; ajrtrsKd;tpm;ay:wGif rlwnfum ajypmrsm;xkwfNyD; ajrtrsKd;tpm;
tvkduf ajrtwef;tpm;tvkduf EIef;xm;rsm; owfrSwfum aumufcHapygonf/ xkdtcsdefu &yf&Gmtvkduf
olBuD;rsm;cefYxm;NyD; olBuD;rsm;ukd aumufckdif;ygonf/ olBuD;rsm;u aumufcHctwGuf 10%jzihf ckdifaMu;aiG
ukd cHpm;cGi&hf ydS gonf/ ppfrjzpfrD tcsed u
f mvtxd ,if;uJo
h Ykd tcGeaf wmfaumufco
H nhpf epfudk usio
hf ;Hk cJyh gonf/

(c) ppfNyD;acwf tajctae


1940-41 ckESpf t*FvdyfwkdY xGufcGmNyD;aemufykdif; zqyvtpkd;&acwfwGif v,fykdif&Sifrsm;ukd v,fiSg;
rpm;& v,fcray;aqmif&[k trdefYaMumfjimpmxkwfNyD; ajrwGif vuf&SdvkyfukdifolwkdYtm; v,fajrrsm;
aumif;rGev
f map&eftwGuf ajrm ufpm;vmygonf/ v,fajrrsm;ukd wk;d csUJ vkyu
f idk Ef idk &f eftwGuf v,fwpf{uukd
75d^-EIef;xkwfacs;jcif; &SdcJhonfhtwGuf v,f,majrrsm; topfay:xGufvmcJhygonf/ awmajrzkH;ajrrsm;ukdrl
xkwaf cs;jcif;rjyKcahJ omfvnf; ckwx
f iG &f iS ;f vif; ok;H ESpw
f idk w
f idk f tcGev
f w
G f vkyu
f idk pf m;aomufciG fh jyKcyhJ gonf/
,if;okdYjzihf v,f,majrrsm; ay:xGufvmcJhygonf/ tcGefawmfukdrl tpkd;&u ajrtrsKd;tpm; ajrtwef;tpm;
tvkduf EIef;oifhum aumufcHcJhygonf/ aumufcHjcif;ukd olBuD;rsm;rSwqifh aumufcHay;oGif;apNyD; olBuD;rsm;
tm; 10%jzihf ckdifaMu;aiGcHpm;apygonf/

(*) qkd&S,fvpfacwftajctae
1962 ckESpf awmfvSefa&;aumifpDwufvmNyD; qkd&S,fvpfacwfukd xlaxmifaomtcg ajr,mpepfukd
topfwzefjyKvkyfum usihfokH;vmcJhygonf/ v,f,majrrsm; ykdifqkdifcGifhukd kwfodrf;vmygonf/ okdYjzihf
v,f,majrykdifqkdifol[l r&SdawmhbJ v,f,mvkyfukdifcGihfomvQif &SdvmcJhygonf/ vuf&Sdvkyfukdifaeol
vkyfukdifEkdifolrsm;ukdom v,fvkyfukdifcGihfay;NyD; awmifolv,form; vlwef;pm; tzGJUtpnf; zGJUpnf;jcif;?
ajr,maumfrwDrsm; zGJUpnf;jcif;jzihf awmifolv,form;rsm; tcGifhta&; &ykdifcGifhrsm;ukd a&;qGJumpepfwus
jyKvkyfvmcJhygonf/ awmifolv,form;rsm;tm; xGef,ufp&dwf pkdufysKd;p&dwf &dwfodrf;p&dwf ponfjzihf
tvDvyD idk ;f jcm;um acs;aiGrsm; xkwaf cs;rI jyKvyk v
f mcJyh gonf/ odjYk zihf awmifov
l ,form;rsm; pdw"f mwfwuf
<uEk;d <um;vmum v,f,majrrsm;ukd tifwu
dk t
f m;wku
d f azmfxw
k v
f yk u
f idk v
f mcJyh gonf/ v,f,majrajrmufrsm;
pGm ay:xGuv
f mcJMh uygonf/ pku
d yf sK;d oD;ESrH sm;ukv
d nf; a&ajrobm0tavsmuf ok;H oyfum pDru
H ed ;f pDrcH surf sm;
jyKvkyf pkdufysKd;vmapcJhygonf/ pyg;twGufrl txGufwkd;pyg;rsm;jzpfaom rsKd;aumif;rsKd;oefYpyg;rsm;tm;
odyeH nf;us pku
d yf sK;d vmapcJyh gonf/ wpfo;D pku
d rf S ESpo
f ;D pku
d ?f oD;xyfo;D ypf u
dk f ponfjzihf wk;d csUJ vkyu
f idk v
f map
cJo
h jzihf v,form;rsm; aiGaMu;acsmifvnfvmMuygonf/ tpk;d &rSvnf; ,ckqv
dk Qif pku
d yf sK;d p&dwx
f w
k af cs;aiGudk
kd;kd;pyg;twGuf 70d^-EIef;jzifhvnf;aumif; txGufwkd;pyg;twGuf 140d^-EIef;jzihf xkwfacs;vmcJhojzihf
v,form;rsm; acsmifvnfpGm xGef,ufpkdufysKd;vmEdkifMuNyD; pyg;txGufwkd;um pdwfcsrf;omrIrsm; &&SdvmcJhyg
onf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

47

ajrcGefawmfukdrl ajrtrsKd;tpm;? twef;tpm;tvkduf wGufcsufum ajypmxkwfNyD; &yfuGufaus;&Gm


aumifprD sm;tm; wm0ef,al umufcaH pygonf/ aumufccH twGuf 10%tjzpf ckid af Mu;aiGudk cHpm;cGijhf yKonf/

ajrtok;H csrt
I ajctae
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd v,f,majrrsm;ukd &ckdif&Sifbk&ifrsm; vufxufu pyg;pkdufysKd;jcif;? pm;okH;oD;
yifrsm; pkdufysKd;jcif;wkdYukd jyKvkyfcJhygonf/ okdYaomfvnf; pm&if;Z,m; wduspGm rSwfwrf;wifxm;jcif; r&SdcJhyg/
t*Fvdyftpkd;&tkyfcsKyfvmaomtcgrSomvQif tdEd,jynfrS ajrwkdif;ynm&Sifrsm;ukd ac:,lvQuf pepfwus
wkdif;wmjcif; pm&if;ajrykHrsm; jyKpkjcif;wkdYukd jyKvkyfvmcJhygonf/ ,if;tcsdefrSpwif ajr,mtokH;csrItajc
taeudk wduspmG rSww
f rf;wifum pm&if;jyKpx
k m;vmEdik cf yhJ gonf/ ajr,mtok;H csrI tajctaerSm acwftvku
d f
trsKd;rsKd;tajymif;tvJrsm; &SdcJhygonf/

(u) t*Fvdyfpkd;ykdifcsdef
t*Fvdyfpkd;ykdifcsdeftcgwGif NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;wkdYrSm oufarG;0rf;ausmif;twGuf
v,f,majrukd t"duxm;NyD; vkyfukdifpm;aomufMuygonf/ if;tcsdeftwGif; vkyfukdifrI tajctaerSm
v,fukd uRJEGm;wkdYjzihf xGef,ufNyD; pyg;ukd BuJyufMuygonf/ ysKd;axmifNyD; pkdufysKd;jcif; tavhtvmr&SdonfrSm
1978ckESpfwkdifcJhygonf/ pkdufysKd;onfh pyg;wkdYrSmvnf; pmypDpyg;^ig;&mbkdpyg; iBudrfoD;pyg;^yef;eDvmpyg;
wkdYukdom 0rf;pmxm;&efESifh a&mif;cspm;&ef pkdufysKd;Muygonf/ aemufpyg;pkdufysKd;NyD; aEG&moDtcsdeftwGif;
rdrpd m;ok;H &eftwGuf ocGm;^ zk^H a&Tzk^H bl;^uif;pGe;f ^csOaf ygif^uif;pGe;f ajrmufO;D ^MuufoeG ^f ajymif;zl;^
c&rf;^ikyf^ rkHvm^ yJokH;rsKd; av;rsKd; rkHif;pkdufavhpkdufx &SdMuygonf/ a&iHykdif;wGif pyg;rSwyg; tjcm;oD;ESH
rsm; pkdufysKd;cif;rsm; vkyfukdifaomfvnf; atmifjrifrIr&Sd pkdufysKd;jcif;rsm; r&SdMuyg/

(c) zqyvpkd;ykdifcsdef
zqyvpk;d ykid cf sed t
f cgwGiv
f nf; v,f,mvkyu
f idk Mf uaom awmifov
l ,form;wkrYd mS t*Fvyd pf ;dk ykid cf sed f
tcgwGif pkdufysKd;vkyfukdifaom pyg;rsm;ukdom xGef,ufpkdufysKd;Muygonf/ [if;oD;[if;&Gufrsm;ukdvnf; rdrdwkdY
pkdufysKd;aom [if;oD;[if;&Gufukdom pkdufysKd;Muygonf/

(*) qkd&S,fvpfacwftcsdef
qkd&S,fvpfacwftcsdefwGif v,f,mvkyfukdifMuaom awmifolv,form;wkdYrSm odyHenf;usus
ysK;d axmifNy;D ysK;d pku
d Mf uygonf/ pyg;pku
d yf sK;d onfh pyg;trsK;d tpm;rSm txufcsed t
f cgu pku
d yf sK;d aom pyg;rsm;ukd
y,f ,cka&T0gxGe;f ^pD 4-63^pdew
f av;^&mausm^f a&Twqky^f zk;d aumfBu;D ^ qifo&D ^d pyg;rsm;ukd ysK;d axmif
NyD; pkdufysKd;Muygonf/ aqmif;oD;ESHrsm;wkdYrSmvnf; trsKd;aygif;ajrmufrsm;pGm pkdufysKd;vQuf&SdMuygonf/ okdYaomf
vnf; tjcm;e,frsm;okdY a&mif;csEdkifatmif r&Sdyg i^kyfoD;ESHwpfckwnf;om NrdKUe,frS wjcm;e,fajrodkY
a&mif;csEdkifaMumif; wifjyygonf/
,ckvuf&SdtajctaewGif rif;jym;NrdKUe,f pyg;oD;ESHukd t"duxm;NyD; NrdKUe,fvkH;uRwf pyg;txl;
txGufwkd;vkyfief;ukd vkyfukdifvQuf&Sdygonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

48
ajr,mtok H ;csrI tajctaerS m atmuf ygtwk d if ; jzpf ygonf /

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

pOf
1
u
c
*
C
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

taMumif ;t&m
pk d ufysKd ;{&d ,m
v,fajr{&d,m
,majr{&d,m
O,sOf
"ed

tom;wif pk d uf{u vS yf ajr{&d ,m

oD;oefYopfawmBudK;0kdif;
oD;oefYr[kwfaomopfawm
pkdufysKd;Ekdifaomajrkdif;
pm;usuf{&d,m
vrf;ajr
qnfajrmif;
jrpfacsmif;a&atmuf
pufkHajr
&Gmajr
omoemokeftaqmuftOD;
trsKd;tpm;cGJjcm;jcif;rjyKEdkifajr
pkpkaygif;{u

66742
826
786
1261
69615
8439
302400
13742
13715
240
739
17255
10
2182
185
405182
856616

21854
117
515
426
22912

ta&;BuD;aomoD;ESHrsm;\ pkdufysKd;rItajctae
'kwd,urmppfrwkdifrDup rif;jym;NrdKUe,ftaejzifh pyg;onf t"du ta&;BuD;qkH;oD;ESHjzpfonhf
tjyif pkduf{&d,mtaejzihfvnf; trsm;qkH;jzpfygonf/ pyg;tjyif? ikyf? rkHnif;? ajryJ? tmvl;ESihf yJtrsKd;rsKd;
vnf; tenf;i,fpD pkdufysKd;Muygonf/

pyg;
pyg;onf NrdKUe,f\ta&;tBuD;qkH;ESihf pkduf{&d,m{u trsm;qkH;pkdufysKd;oD;ESHjzpfNyD; NrdKUe,fpkduf {&d,m
{utm;vkH;\ (93.5%)cefYjzpfonf/ 'kwd,urmppfrwkdifrDu NrdKUe,f\pyg;pkduf{&d,m{urSm &Spfaomif;ESpf
axmifausmfjzpfNyD; 'kwd,urmppfNyD;aemufykdif;wGif ajcmufaomif;ajcmufaxmifausmf &Sdygonf/
NrdKUe,ftwGif; pyg;pkdufysKd;xkwfvkyfrI tajctaerSm 'kwd,urmppfrwkdifrDESihf ppfNyD;acwf rSmzuf
txd NrdKUe,ftwGif; pm;okH;&ef jynfhpkHvkHavmufonfomru tjcm;okdYyg wifykdYa&mif;csEkdifonfh tajctae
&Sdygonf/ NrdKUe,ftwGif; rDSwif;aexkdifMuaom vlOD;a&tm;vkH;\ t"durSDckdtm;xm;&onfh oD;ESHjzpfygonf/
'kwd,urmppfrwkdifrDuqkdvQif pyg;oD;ESHwpfckwnf;ukd t"duxm; pkdufysKd;cJhMu&m rkd;av0oESihf
&ckid o
f m;BuD;pmay

49

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

&moDOwkaumif;rGef pyg;txGufrsm;aom ESpfrsm;wGif awmifolv,form;rsm;tm;vkH; pm;0wfaea&;ESihf


tjcm;vlrIa&;vkdtyfcsufrsm; jynhfpkHzlvkH om,mat;csrf;Muovkd NrdKUe,f&Sd tjcm;vlwef;pm;rsm;taejzihf
vnf; qefpyg;ukd aps;EIef;csKdompGmjzihf 0,f,lpm;aomuf&ojzihf pm;aomufaexkdifa&; tqifajyMuygonf/
tu,frkd;av0oESihf &moDOwk ykd;rTm;a&m*gponfwkdY azmufjyefzsufqD;usa&muf pyg;txGuftBuD;
tus,f usqif;cJo
h nfEh pS rf sm;wGiu
f m; awmifov
l ,form;rsm;ESifh NrKd Ue,fvx
l w
k pf&yfv;Hk rSm a<u;wifNru
D sjzpf
NyD; pm;0wfaea&;tcuftcJrsm;ESihf xdyfwkdufawGUcJhMu&ayonf/ onfrSm NrdKUe,fvlxkwpf&yfvkH;twGuf
qefpyg;pkdufysKd;a&;vkyfief;onf rnfrQta&;ygt&ma&mufaMumif; odomxif&Sm;ayonf/
NrdKUe,ftwGif; qefpyg;pkdufysKd;xkwfvkyfrItajctaeukd ESpftvkduf atmufygtwkdif; azmfjy
tyfygonf/
c kE Sp f

p kdu f{ u

at m i f { u

t x Gu fE Ie f; t x Gu fw i f;

r S w f c su f

1937-38

1937-38ESSi fh 1945-46

1962-63

65637

65637

ckE Sp f rsm;t w Gu f

1963-64

71690

71690

pm&if; Z, m;rsm;r&Sdy g/

1964-65

66208

65571

35.38

2319727

1965-66

65208

65155

36.22

2359618

1966-67

65510

58881

36.59

1801240

1967-68

61645

58995

33.16

1956109

1968-69

61442

58875

34.49

2030715

1969-70

63587

62361

34.69

2063619

1970-71

63252

61692

34.66

2130246

1971-72

63573

62467

34.77

2172001

1972-73

63561

62629

33.37

2089259

1973-74

63674

63352

35.08

2222335

1974-75

64189

62444

35.16

2195178

1975-76

64284

64074

35. 9

2300247

1976-77

64286

61073

35.34

2158320

1977-78

64035

64015

35.33

2261549

1978-79

65642

65279

37.09

2422758

1979-80

66188

65688

42.07

2763231

1980-81

66240

65740

56.21

3695259

NrdK Ue, fv kH; u Rw f


t x l; t x Gu fw kd;

txufyg Z,m;rsm;ukd avhvmMunhfjcif;tm;jzihf rif;jym;NrdKUe,f\ESpftvkduf pyg;pkduf{&d,m{urSm


wpfESpfESihfwpfESpf rsm;pGmjcm;em;rI r&Sdyg/ 1968-69 ckESpf&ckdifjynfe,favrkefwkdif;BuD;aMumifh um&dwmwrHrsm;
usKd;aygufysufpD;jcif;? v,fajrrsm; qm;iH&nfvTrf;rdk;jcif;? uRJEGm;ESihf ysKd;pyg;rsm; aoausysufpD;jcif;rsm;aMumihf
pkduf{&d,m{u tedrfhqkH;okdY a&muf&SdcJh&NyD; wjznf;jznf;jyefvnfjyKjyif wkd;csJUpkdufysKd;vmEdkifcJhygonf/
pyg;wpf{utxGufEIef;rsm;rSmvnf; (33.35)wif; ywf0ef;usifwGif &SdaecJhNyD; txl;txGufwkd;{u
waxmifaqmif&Gufonfh 1978-79ckESpfrS pNyD; wpfNrdKUe,fvkH; txl;txGufwkd;ukd vkyfukdifaqmif&Gufonfh
ESpftxd (37.56)wif;xd wjznf;jznf;wkd;wuf&&SdvmcJhygonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

50
ikyf

ikyfonf NrdKUe,ftwGif; pyg;NyD;vQif toifhtwifh0ifaiGaumif;aom pkdufysKd;oD;ESHwpfck jzpfygonf/


vGefcJhaom 15-20ESpfavmufrSp ikyfukd wpfESpfwpfESpf pD;yGm;jzpf wkd;csJUpkdufysKd;vmcJhMuygonf/
'kwd,urmppfrwkdifrD ikyfukd rif;jym;NrdKUe,ftwGif; ,ckuJhodkY pD;yGm;jzpf trsm;tjym;pkdufysKd;Mujcif;
r&SdMuao;yg/ rdrdwkdYtdrfwGif; pm;okH;&efrQ 10%cefYaom awmifolrsm;u tenf;i,fpDom pkdufysKd;rI &SdMuyg
onf/
'kwd,urmppftNyD; 1945 ckESpfaemufykdif;wGif ikyfukd wjznf;jznf; tenf;i,fpDwkd;csJUpkdufysKd;vmcJh
Muygonf/ ikyfwpf{upkdufysKd;ukefusp&dwf BuD;jrifhaomfvnf; pkdufysKd;xkwfvkyfol awmifolrsm;twGuf
pD;yGm;a&;wGuaf jcudu
k rf I 0ifaiGaumif;rIwaYdk Mumifh wpfEpS x
f ufwpfEpS yf rdk dk wk;d csUJ pku
d yf sK;d vmcJMh u&m pku
d {f &d,mrSm
vnf; 1980-81 ckESpfwGif {uwpfaxmifhokH;&mausmftxd &SdvmcJhygonf/
1980-81ckESpf ikyfpkdufysKd;xkwfvkyfrI tajctaerSm axmifhokH;&mig;q,f{u pkdufysKd;cJhNyD;
axmihfokH;&mav;q,f {u atmifjrifNyD; w{uvQif (tajcmuf) wpf&m&Spfq,f{uEIef;jzihf tajcmuftwGuf
ydmaygif; (241280)xkwfvkyfcJhygonf/
ikyfoD;ESHonf NrdKUe,ftwGif; pm;okH;&ef vkHavmufonfomru wpfjcm;NrdKUe,frsm;okdYvnf; ESpfpOf
wifykdYa&mif;csEkdifonfh tajctaewGif &Sdygonf/ ikyfukd NrdKUe,ftwGif;&Sd ukdif;uRef;ajrrsm;wGif trsm;tjym;
pkdufysKd;MuNyD; pyg;&dwfodrf;NyD;aemuf v,fajrrsm;wGif oD;xyftjzpfvnf; pkdufysKd;Muygonf/ NrdKUe,f0ifaiG
toifhtwifh&&Sdaom oD;ESHwpfckjzpfygonf/

rkHif;
rif;jym;NrdKUe,ftwGuf pm;okH;&efvkdtyfaomqDukd toifhtwifh taxmuftuljyKaom oD;ESHwpfck
jzpfygonf/ rif;jym;NrdKUe,f\ajryJtjyif wpfckwnf;aom qDxGufoD;ESHvnf; jzpfygonf/
'kwd,urmppfrwkdifrD NrdKUe,ftwGif; rkHif;pkdufysKd;rIrSm ajymyavmufatmif r&SdcJhyg/ 'kwd,urm
ppfaemufykdif; jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;&&SdNyD; 1948 ckaemufykdif;wGif wpfpwpfp tenf;i,fpD wkd;csJUpkdufysKd;vm
cJMh uygonf/ rk
H i ;f pku
d yf sK;d &eftwGuf x,fa&;xGeaf &; vG,u
f o
l ufomjcif; wpf{upku
d yf sK;d ukeu
f sp&dwef nf;yg;
jcif; pm;ok;H &ef qDravmufijcif;? qDaps;Bu;D jrifv
h mjcif; ponfwaYdk Mumihf rk
H i ;f ukd awmiforl sm; ykrd t
dk av;xm;
pkdufysKd;vmcJhMuygonf/
NrdKUe,ftwGif; ,ckvuf&Sd rkHif;pkduf{&d,m{uESihf xGuf&SdonfhqDrSm NrdKUe,ftwGif; pm;okH;&efrvkH
avmufao;yg/ NrKd Ue,frx
S u
G &f o
dS rQ rk
H i ;f aphrsm;ukd qDtjzpf tenf;i,fom Buw
d cf aJG &mif;cs pm;ok;H Muygonf/
rkHif;aphtjzpfESihfyif tjcm;NrdKUe,frsm;okdY a&mif;csMuygonf/
qDxGufoD;ESHjzpfonfh rkHif;ukd pm;okH;qD zlvkH&eftvkdYiSm oufqkdif&mwkdYrS wkd;csJUpkdufysKd;&ef pDpOf
aqmif&GufvQuf &Sdygonf/ 1980-81 ckESpf rif;jym;NrdKUe,f rkHif;pkdufysKd;rI tajctaerSm (1388) {u
pkdufysKd;cJhNyD; rkHif;aphwif;aygif; (9543)xGuf&SdcJhygonf/

ajryJ
'kw,
d urmppfrwkid rf u
D ajryJudk rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f pku
d yf sK;d rIr&Sad o;yg/ 'kw,
d urmppfaemufyikd ;f
1954-55 ckESpfwGifrS ajryJukd prf;oyfpkdufysKd;&ef NrdKUe,ftwGif; pDpOfaqmif&GufcJhygonf/ rsKd;rSm pkdufysKd;a&;
XmecGJrS xkwfvkyfonfh rsKd;oefYodyH 121 yifaxmifajryJ jzpfygonf/ ,if;ESpfwGifyif pkdufysKd;a&;XmecGJrS
awmifolv,form;rsm;okdY ajryJpkdufysKd;ynmay; pnf;kH;aqmif&GufNyD; 5{ucefY pwifprf;oyfpkdufysKd;cJhygonf/
ajryJpkdufysKd;rItajctaeaumif;rGefaomfvnf; awmifolrsm; pdwfyg0ifpm;rI r&SdcJhao;yg/ 195455 ck aemufykdif;rSp oufqkdif&mrS ajryJukd wkd;csJUpkdufysKd;&ef tpOfwpkduf pnf;kH;aqmif&GufvmcJh&m
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

51

1965-66 ckESpfavmufwGif NrdKUe,ftwGif; ajryJpkduf{&d,m{urSm (30)cefY &Sdvmygonf/


rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f ajryJudk txl;ojzihf ajrEkuRe;f ay:rsm;wGif pku
d yf sK;d avh&MdS uygonf/ oufqidk &f m
rS pnf;k;H aqmif&u
G rf aI Mumihf v,fajr^udik ;f ajrrsm;wGiv
f nf; wjznf;jznf;wk;d csUJ pdu
k yf sK;d vmcJMh uygonf/ 198081 ckESpf aqmif;&moDwGif ajryJpkdufysKd;rItajctaerSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
pk d u f
atmif
EI e f ;
xG u f ( wif ; )
200
195
39.20
7644
vuf&adS jryJpu
dk f {&d,m{uESifh xkwv
f yk rf t
I wkid ;f twmt& NrKd Ue,ftwGi;f pm;ok;H &ef rvkaH vmufao;
yg/ pm;okH;qDzlvkHa&;twGuf NrdKUe,ftwGif; ajryJukd wkd;csJUpkdufysKd;&ef vkdtyfao;aMumif; awGU&Sd&ygonf/

tmvl;
rD;zkdacsmif;pm;okH;oD;ESHwpfckjzpfonfh tmvl;ukd rif;jym;NrdKUe,ftwGif; BuD;rm;us,fjyefYpGm pkdufysKd;jcif;
r&Sdyg/ 'kwd,urmppfrwkdifrDu tmvl;ukd rif;jym;NrdKUe,ftwGif; pkdufysKd;Mujcif;r&Sdao;yg/ urmppfaemufykdif;
1949-50ESpfavmufwGifrS tmvl;ukd rdrdwkdYtdrfwGif; pm;okH;&efrQ tenf;i,fpDpkdufysKd;cJhMuaMumif; awGU&Sd&yg
onf/ 1960-ckESpf aemufykdif;rSp tmvl;ukd wjznf;jznf;wkd;csJU pkdufysKd;vmcJhMuygonf/ odkYaomfvnf;
tvGeBf u;D Bu;D rm;rm; pku
d yf sK;d vmcJjh cif;um; r&Sad o;yg/ rif;jym;NrKd Ue,f\ vuf&t
dS mvl; pku
d {f uESifh xkwv
f yk rf rI mS
vnf; rif;jym;NrdKUe,ftwGif; zlvkHpGm pm;okH;&ef rvkHavmufao;yg/
1980-81 ckESpf aqmif;&moDwgif rif;jym;NrdKU\ tmvl;pkdufysKd;rI tajctaerSm atmufygtwkdif;
jzpfygonf/
pk d u f { u
120

atmif { u
118

txG u f E I e f ;
920

txG u f ( yd m)
108560

BuH
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; BuHpkdufysKd;rI{&d,mrSm tenf;i,frQom &Sdygonf/ 'kwd,urmppfrwkdifrSDu
rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f Buu
H dk pD;yGm;jzpf pku
d yf sK;d MurI r&Sad o;yg/ tdrw
f iG ;f pm;ok;H kH tenf;i,frQ pdu
k yf sK;d Muygonf/
,cktcsdefwkdifatmifxdyif &mckdifEIef;tenf;i,frQaom awmifolrsm;u {u0uf^w{u avmufom pD;yGm;
oabmtjzpf pkdufysKd;xkwfvkyfa&mif;csMuygonf/ oa&pmtjzpf pm;okH;&eftqifhom pkdufysKd;xkwfvkyfMujcif;
jzpfygonf/

yJtrsKd;rsKd;
'kw,
d urmppfrwkid rf ED iS hf ppfNy;D aemufyidk ;f wGiv
f nf; tdrw
f iG ;f pm;ok;H kH tenf;i,frQ pku
d yf sK;d Muygonf/
pD;yGm;tjzpf atmifjrifpGm wkd;csJUpkdufysKd;Mujcif;r&Sdao;yg/ pkdufysKd;onfh yJrsm;rSm rwfyJ^bkdudwfyJESihf yJBuD;wkdY
jzpfMuygonf/ 1980-81 ckESpf rif;jym;NrdKUe,f yJtrsKd;rsKd;(rwfyJ^bkdudwfyJESihf yJBuD;)pkduf{&d,m{urSm
(30)cefYjzpfygonf/
1980-81 ckESpf ukvm;yJ wkd;csJUpkdufysKd;a&;tpDtpOft& rif;jym;NrdKUe,ftwGif; {u(80)cefYukd
wkd;csJUpkdufysKd;cJhMuygonf/ xkwfvkyfrIESifh 0ifaiGtrsKd;tpm;tajctaet& ,cktcsdefwGif awmifolrsm; pdwfyg
0ifpm;rItm;enf;Muygao;onf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

52

awmifolv,form;rsm; tajctae
'kwd,urmppfrwdkifrDSsu rif;jym;NrdKUe,fwGif awmifolOD;a&rSm (8500)cefYjzpfNyD; 'kwd,urmppfNyD;p
1945 ESifh 1950 ckESpf ywf0ef;usifavmufwGif (10000)cefY &Sdygonf/ NrdKUe,ftwGif; vlOD;a&onf
wpfESpfxufwpfESpf wkd;yGm;rsm;jym;vmonfESihftnD awmifolv,form;OD;a&rSmvnf; ,ckrsufarSmuftcsdef
wGif (11549)txd &Sdvmygonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;\ v,f,mvkyfukdifEkdifrI&&SdrI tajctaerSmvnf;
oifhwifhaomtaetxm;wGif &Sdygonf/ 'kwd,urmppfrwkdifrDu NrdKUe,ftwGif; oD;ESHpkduf{&d,m{urSm
(85000)cefYjzpfaomaMumihf awmifolwpfOD;ysrf;rQv,f,mvkyfykdifcGifh &&Sdaom{urSm (10){ujzpfNyD;
,ckrsufarSmufawmifolwpfOD;ysrf;rQv,f,mvkyfukdifcGifh &&Sdaom{urSm (6.16)jzpfygonf/
NrKd Ue,ftwGi;f &Sd awmifov
l ,form;rsm;rSm a,bl,stm;jzihf a&S;qefMuygonf/ tpOftvmtm;jzihf
vnf; &orQavmufESihf a&mihf&Jawmifhw,frI &SdMuygonf/ 'kwd,urmppfrwkdifrDESihf 1958-59ESpfrsm;wkdif
atmifxd awmifolv,form;rsm;rSm pyg;wpfckwnf;ukdomvQif xGef,ufpkdufysKd;vkyfukdifMuNyD; awmifol
v,form;xkwpf&yfvkH;\ wpfckwnf;aom 0ifaiG&&SdrIESihf toufarG;rIyif jzpfonf/
1960-ckaemufykdif;ESpfrsm;rS tpjyK awmifolv,form;rsm;rSm v,f,mu@wGif pyg;tjyif
tjcm;0ifaiG&&Sdonfh ikyf^ajryJ^rkHif;ponfh oD;ESHrsm;ukd xGef,ufpkdufysKd;vmcJhMuonf/
oD;ESHxGef;,ufpkdufysKd;&mwGif tpOftvmtm;jzihf wnf&SdvmcJhaom a&S;kd;rdkd;zvmpkdufpepfrSonf
acwfraDS om odyeH nf;us xGe,
f ufpepfrsm;ukd wjznf;jznf;,kMH unfvufcH aqmif&u
G v
f mcJMh uygonf/ awmifol
v,form;rsm;taejzihfvnf; ,if;odyHenf;us xGef,ufpepfrsm;ukd vkyfukdifaqmif&GufcJhMuonfESihftnD
vufawGUwGiv
f nf; oD;ESw
H pf{utxGuEf eI ;f ykrd w
dk ;dk wuf&&Sv
d mcJyh gonf/ a,bl,stm;jzihf qk&d vQif ,cktcsed f
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;rSm oD;ESHwpf{utxGufEIef; ykdrkdwdk;wuf&&Sdapaom odyH
enf;us pdkufysKd;pepfrsm;ukd ykdrkdtmkHpl;pkdufvQuf pdwfyg0ifpm;rI &SdvmMuonf[k qkdEdkifygonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;\ pD;yGm;a&;tajctaerSm tqifhtwef;rDS
r[kwfaomfvnf; tvGefedrfhusaomtaetxm;wGif r&SdMuyg/ 'kwd,urmppfrwkdifrDESihf 1958-59 ckESpftxd
awmifolv,form;rsm;taejzihf pyg;wpfckwnf;ukdom xGef,ufpkdufysKd;vmcJhMu &&Sdonfh0ifaiGrSmvnf;
,if;oD;ESw
H pfcw
k nf;rS&&So
d nfh wpfcw
k nf;aom 0ifaiGjzpfygonf/ ok&Yd mwGif awmifov
l ,form;rsm;taejzihf
,if;tcsdeftcgESihf tajctaersm;t& NrdKUe,ftwGif;pm;okH;&ef vlOD;a&vnf; enf;yg;ao;onfhtavQmuf
pm;0wfaea&;wGif oifhwifhkHtqifajycJhMuonfom jzpfygonf/
,cktcsdeftcg tajctaersKd; NrdKUe,ftwGif; vlOD;a&uvnf; wjznf;jznf;wkd;wufrsm;jym;vmonf
ESit
fh nD awmifov
l ,form;rsm;rSm tajctaet&yif pyg;wpfcw
k nf;uko
d m t"durScD t
dk m;xm; r&Edik af wmh
aMumif; oabmayguf awGU&Sv
d mcJMh uygonf/ pyg;wpf{utxGuEf eI ;f wk;d wuf&&Sad &;? wpfjcm;0ifaiG&&Sad prnfh
oD;ESHrsm;pkdufysKd;a&;? woD;rSESpfoD;^okH;oD;pm; oD;xyf^oD;yf^pkdufysKd;jcif; ponfh0ifaiGykdrkd&&Sdaprnfh
enf;vrf;rsm;ukd vkdufemaqmif&GufvmcJhMuygonf/ pD;yGm;a&;ppfwrf; pm&if;Z,m;rsm; aumuf,lcsuft&
a,bl,stm;jzihf pyg; (6.40{u) pkdufysKd;aom awmifolwpfOD;tzkdY wpfESpfysrf;rQ tom;wiftjrwfaiGrSm
tenf;qkH; (300)usyfcefY &Sdayonf/ wjcm; ikyf^ajryJ^rkHif;ponfh oD;ESHrsm;rS 0ifaiGESihfygqkdvQif aiG
(800)usyfcefYjzpfvmayrnf/
txufyg 0ifaiG (800)usyfonf rdom;pkOD;a& (5)OD;cefY&Sd awmifolrdom;pk wpfpktwGuf 0rf;pmpyg;
tjynht
f pk&H ydS gu wESppf m;ok;H &eftwGuf tvQirf DS t
Hk ajctaewGif &Syd gonf/ xkaYd Mumihf rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f
&Sd awmifolv,form;rsm;taejzihf oD;ESHwpf{utxGufEIef; ykdrkdvmonfESifhtrQ 0ifaiGonf ykdrkd&&SdapEkdifrnf
ukd oabmaygufcH,lvmMuum txGufwdk;pkdufysKd;pepfrsm;ukd pdwfyg0ifpm;pGmjzihf vkyfukdifaqmif&GufvmcJhMu
onfh tajctaewGif&Sdygonf/ rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;taejzihf rdrdwkdYvkyfukdif&onfh
0ifaiGtay:wGif rlwnfNyD; kd;om;pGmaexkdifpm;aomufavh &SdMuNyD; rdrdwdkY\ ywf0ef;usif oma&; ema&;ESihf
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

53

vlraI &;vkt
d yfcsurf sm;ukd 0kid ;f 0ef;ulnu
D m tpOftvmtm;jzihf at;csr;f pGm aexkid pf m;aomuf vmcJMh uygonf/
vuf&Sdrif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd vuf&Sdawmifolv,form;OD;a&rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
pkpkaygif;awmifolv,form;OD;a& 11549
OD;
5 {uatmuf 5997
OD;
5 {uESihf 30 {uMum;
3658
OD;
20 {urS 50 {utxd
147
OD;

pm;usuaf jrrsm;tajctae
rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f pm;usuaf jr(13715){u&Syd gonf/ aus;&Gmtvku
d f toD;oD;owfrw
S &f ydS gonf/
if;pm;usufajrrsm;ukd txuftcsdeftcgwGif pm;usufykdif&Sif &Gmom;rsm;wkdYu rdrdwdkYpm;usufrnfa&GU rnfrQ
&SdonfukdodvkdonhftwGuf ykdif&Sifrsm;u pkpnf;NyD; ajrpm&if;XmerS oufqkdif&majrwkdif;pma&;ukd ac:,lum
pm;usufajrukd jyockdif;ygonf/ ajrwkdif;pma&;u aocsmpGm pm;usufajrtrSefukd wpfuGif;vkH;oGm;vmNyD;
jyoygonf/ aemufykdif;wGif jyoonfhae&mrsm;wkdYukd oHwkdifaomfvnf;aumif;? oyfwkdifaomfvnf;aumif;?
pkdufxlxm;Muygonf/ aemuf oufqkdif&mrSwqifh pm;usufajrykHa&;ul;NyD; olBuD;&SdonfwGif olBuD;odkY
vnf;aumif;? ajryku
H dk tyfxm;&SMd uygonf/ wpfpw
Hk pfa,mufou
l usL;ausm0f ifa&mufNy;D pm;usuaf jrtwGi;f
v,f,mvkyfukdifcJhaomf csufcsif;qkdif&modkY csufcsif;taMumif;Mum;NyD; oufqkdif&mrSta&;,lzrf;qD;NyD;
jypf'gPfay;avh&SdaomaMumihf if;pm;usufajronf yuwd&SdNrJtwkdif; &SdMuygonf/ ,ckwvtwGif;rS wpfpkH
wpfa,mufu 0ifa&mufvkyfukdifcJhaomfvnf; wkdifMum;rIr&SdbJ aemufxyfvlrsm; pyg;pkdufxm;onfhtwGuf
pm;usuaf jryuwdtwkid ;f r&Sb
d J {&d,mavsmeh nf;vmygonf/ wcsKUd v,form;wkrYd mS uREJ mG ;rsm;ukd xde;f ausmif;
&ef oGm;onfh pm;usuftwGif; pyg;yifrsm;&Sdjcif;aMumihf roGm;0efYbJ &SdMuygonf/ pm;usufwGif uRJEGm;
xdef;ausmif;&ef tcuftcJ&SdMuaom tcsKdUv,form;wkdYrSm rdrdwkdYv,fajrrS uRJEGm;pm;&ef v,frsm;ukd csefvSyf
xm;Ny;D ausmif;&ygonf/ pm;usuo
f nf uREJ mG ;rsm; touf&iS &f eftwGuf tvGew
f &mta&;Bu;D yg pm;usuaf jr
{&d,mavsmhenf;qkH;IH;rI r&Sd&atmif aqmif&Gufoifhayonf/

yefYykd;rIrsm;
pku
d yf sK;d p&dwaf cs;aiG
(u) ppfrjzpfrD/
ppfrjzpfrDtwGif; pkdufysKd;p&dwfacs;aiGukd v,fajrwpfckwnf;twGufom xkwfacs;yg onf/
xkwfacs;ykHrSm ukd,fykdifv,fvkyfpm;olrsm;ukd if;ajrykdif&Sifrsm;u rdrdwkdYvkyfrpm;bJ wpfjcm;vlrsm; twGuf
wESpfvQif (6.40{u)ukd pyg;(200)awmif;jzihf iSg;pm;&SdolwkdYtm; rdrdv,fukd vkyfukdif&SdolwkdYukd ar;jref;NyD;
,ck E S p f w G i f v,f t wG u f ok H ; pG J & ef r nf r Q uk e f u srnf u k d ar;jref ; NyD ; pum;&&S d r S v,f y k d i f & S i f r sm;u
ppfawGNrdKUwpfckdifvkH; wm0efcHor0g,r NrdKUtkyfa&muf&Sdvmaomtcg rdrdwkdYukd tcGefaiGrsm;ESihf vkdtyfrnfh
aiGukd avQmufvTmwGifa&;om;NyD; avQmufxm;Muygonf/ avQmufxm;aiG &&SdonfhtcgwGif rdrdwkdYv,fukd
vkyu
f idk o
f w
l t
Ydk m; ac:Ny;D vkad iGudk xkwaf y;avh&MdS uygonf/ wpfEpS af pha&muf pyg;ay:Ny;D a&mif;csonft
h csed f
wGif v,fykdif&Sifrsm;tm; xkwfay;aiGrsm;ukd jzwfawmuf,lNyD; tpkd;&xHwGif twkd;t&if;yg aiGay;tyfMuyg
onf/ ESppf OfEpS w
f idk ;f aiGacs;tavhtvm&Scd yhJ gonf/ tcsKUd uk,
d yf idk v
f ,fvyk o
f rm;wkrYd mS wpfEpS t
f wGi;f acs;aiG
tvk;H t&if;ukd ray;qyfEidk cf ahJ omf twk;d ay; tpk;d &uvufccH yhJ gonf/ aemuftwk;d t&if;yg ray;aqmifEidk f
aomv,form;wkdYrSm v,fajrrsm;ukd tpkd;&u odrf;ykdufxm;NyD; aus;&Gm&SdvlBuD;rsm;tm; tyfxm;ygonf/
if;vlBuD;oabmESihf iSg;pm;Edkifygonf/ wcsKdU twdk;ESihft&if;yg ay;qyfEkdifygu jyef rdrdv,fukd rdrdykdifyg
onf/ tqkH;cHaom v,fajrpm&if;wGif tpkd;&[k trnfjzihf odrf;qnf;xm;aMumif; wifjyygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

54

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

(c) ppfNyD;acwf pkdufysKdp&dwfxkwfacs;jcif;


ppfNyD;acwf tcsdefumvwGif rif;jym;NrdKUe,f rkd;&moDpyg;pkdufysKd;p&dwf acs;aiGESihf aqmif;&moD
oD;ESHpkdufysKd;p&dwfrsm; xkwfacs;vQuf&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/
pkdufysKd;p&dwf trsKd;tpm;taejzihf (1) pyg;pkdufysKd;p&dwf (2) &dwfodrf;p&dwf (3) pyg;0,f,l&ef
BudKwifay;aiGESihf (4) uRJEGm;0,f,lEkdifa&;twGuf acs;aiGrsm;vnf; &SdcJhonfukd awGU&Sd&ygonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; ppfNyD;acwf? awmfvSefa&;tpkd;&wufvmNyD;acwfESihf ,ckrsufarSmufqkd&S,fvpf
orwjrefrmEdkifiHawmf tpkd;&umv vufxuf ESpftvkduf pkdufysKd;p&dwf trsKd;tpm;tvkduf xkwfacs;aiG
toD;oD;rSm atmufygtwkdif; jzpfaMumif; awGU&Sd&ygonf/

acs;aiG trsKd ;tpm;

pOf

1 a<u;a[mif;

acs;aiG

qyf aiG

usef aiG

290509

81990 05

208518 95

3400

2990 -

410

64 - aqmif;

65 - rdk;

158025

73493 -

86532

66 - rdk;

33925

9815 -

24110

67 - rdk;

194375

45291 -

149084

68 - rdk;

19750

19750 -

69 - rdk;

19900

19900 -

70 - rdk;

19050

19050 -

71 - rdk;

21950

21625 -

325

10 72 - rdk;

21525

19030 -

2495

1150

1150 -

20135

- -

20135

11 72 - &dwfodrf;
12 68 - ESpfwkd(uRJ^EGm;
pkpak ygif;

803694 312084 05

rS wf csuf

491609 95

pkdufysKd;p&dwf acs;aiGrsm;ukd 1966-67b@ma&;ESpfrsm;txd pepfa[mif;tkyfcsKyfa&;(NrdKUykdife,fykdif


0efaxmuf)rSwqihf xkwfacs;cJhNyD; 1967-ck Zefe0g&Dv(1)&ufaeYwGif rif;jym;NrdKU pkdufysKd;a&;bPfzGifhvSpf
vmonfhtcg ,if;bPfrSwqifh xkwfacs;cJhygonf/
1974-75 ckESpfrS 1977-78ck b@ma&;ESpftxd rif;jym;NrdKUe,f ukefoG,fv,f,mrS pyg;0,f,l&ef
BudKwifaiGrsm;ukd xkwfacs;cJhonfjzpf pkdufysKd;a&;bPfrSm ,m,Dkwfodrf;cJhygonf/ rif;jym;NrdKUe,f ukefoG,f
v,f,mrS w{u 70d^-EIef;jzihf xkwfacs;cJhonfukd awGU&Sd&ygonf/ ,if; 70d^-usyfrSm pkdufysKd;p&dwftjzpf
35d^-jzpf &dwfodrf;p&dwftjzpf 35d^-jzpfaMumif; od&Sd&ygonf/
rif;jym;NrdKUe,f ukefoG,fv,f,mrS ESpftvdkuf BudKwifxkwfacs;aiGrSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
pOf

c kE Sp f

ac s;ai G a y gi f ;

u se f a i G a y gi f ;

1974 - 75

1091701

- 70

107284

- 57

1975 - 76

2300943

- 00

273563

- 56

1976 - 77

3424157

- 45

245216

- 95

1977 - 78

3247050

- 00

526610

- 70

r S w f c su f

&ckid o
f m;BuD;pmay

55

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

1978-79 ckESpfrSp pkdufysKd;p&dwf acs;aiGrsm;ukd rif;jym;NrdKUe,f pD;yGma&;bPf pkdufysKd;a&;bPf


ukd,fpm;vS,fXmewpfck zGifhvSpfum acs;aiGsrsm;ukd aiGacs;tzGJUrsm;jzihf &yfuGuf^aus;&Gmtkyfpk bPfaumfrwD
rsm;rSwqifh awmifolv,form;rsm;okdY xkwfacs;cJhonfjzpf ukefoG,fv,f,mrS pyg;BudKwif0,f,l&ef
xkwfacs;aiGpepfukd &yfwefYcJhygaMumif; awGU&Sd&ygonf/
ukefoG,fv,f,mrS a<u;usefrsm;ukdvnf; pkdufysKd;a&;bPfcGJXmeokdY vTJajymif;ay;cJhonfukd
awGU&Sd&ygonf/
rif;jym;NrKd Ue,f jrefrmhp;D yGm;a&;bPf(pku
d yf sK;d a&;bPfcXJG me)rS ESpt
f vku
d x
f w
k af cs;aiGrsm;rSm atmufyg
twkdif; jzpfygonf/

pOf

acs;aiG trsKd ;tpm;

acs;aiG

qyf aiG

usef aiG

1978

rkd;

(pyg;) 3623130

3728678

194443

1979

rkd;

(pyg;) 3959700

3846603

113097

1980

rkd;

(pyg;) 3701300

3681218

20082

1981

rkd;

(pyg;) 6333650

rS wf csuf

1980-81ckESpftxd pkdufysKd;p&dwfacs;aiGukd wpf{uvQif 70d^-EIef;jzihf xkwfacs;cJhNyD; 1981-82


ckEpS rf pS txl;txGuw
f ;dk pku
d {f ursm;twGuf wpf{u 140d^-usyEf eI ;f jzihaf omfvnf;aumif;? k;d k;d pyg;pku
d cf
rsm;twGuf wpf{uvQif 70d^-EIef;jzihfaomfvnf;aumif;? wpfcsdefwnf; wpfBudrfwnf; xkwfacs;onfukd
awGU&Sd&ygonf/
pku
d yf sK;d p&dwf xkwaf cs;csed rf mS arvqef;(1)&ufaeYrS Mo*kwv
f (31)&ufaeYxd jzpfNy;D jyefvnfaumufcH
&rnfhtcsdefrSm pyg;a&mif;csdefumvjzpfaom ekd0ifbmv(1)&ufaeYrS {NyDv(15)&ufaeYxd jzpfaMumif; awGU&Sd&
ygonf/

(*) ckdif;uRJ? EGm;rsm;ESihf v,fvkyfu&d,mrsm;


v,f,mu@wGif oD;ESHpkdufysKd;a&;ukd aqmif&Gufvkyfukdif&m pufrIrxGef;um;ao;onfh tajctae
wGif ckdifuRJEGm;onf t"duta&;BuD;onf u@rS yg0ifaeayonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;ykdif ckdif;uRJEGm;rsm;rSm 'kwd,urmppfrwkdifrDSu ckdif;uRJ
aumifa&(25000)cefY&SdcJhygonf/ ppfNyD;aemufykdif; ckdif;uRJEGm;rsm;ukd oD;ESHpkdufysKd;a&;wGif ykHrSeftwkdif; tokH;jyK
vmcJhMu&m 1980-81 ckESpf rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;ykdif ckdif;uRJEGm;(29053)aumif&Sdyg
onf/
a,bl,stm;jzihf rif;jym;NrdKUe,ftwGif; awmifolrsm;rSm v,fw&Sdef; (6.40){uukd uRJw&Sdef;jzihf
vnf;aumif; EGm;qkdvQif 2&Sdef; (4)aumifjzihfvnf;aumif; wyfqifxGef,ufMuygonf/ v,f,mvkyfud&d,m
taejzihf wkd;wufacwfrDaom xGef,ufud&d,mrsm;ukd tokH;jyKrI tm;enf;csuf &Sdaeygao;onf/
rif;jym;NrdKUe,ftaejzihf a&S;kd;pOfvmtwkdif; tokH;jyKwnf&SdvmcJhaom (tyf) &ifukd,fx,f^ ukdyif
vQif t"duxm;NyD; okH;pGJvmcJhMuygonf/ xGef,ufvkyfukdif&mwGif tyfjzifhxkd;NyD; opfom;abmifokH;ckjzihf
cyf0kduf0kdufwyfqifxm;aom(usrf;)jzihfvnf;aumif; vkdtyfovkd jyeftkyfygonf/ v,fwGift"dutyfESihf
usrf;aygifukd tokH;jyKMuNyD; aqmif;oD;ESH ukdif;^uRef;xGef,uf&mwGif tyf^urf;aygifESihf usrf;xkH;rsm;avmuf
ukdom tokH;jyKvkyfukdifMuygonf/
oufqkdif&mrS pnf;kH;aqmif&Guf ynmay;rIwkdYaMumifh ,cktcsdefwGif odyHenf;us jyKvkyfxm;aom
odyHxnf^xGefESihf uGif;qufrsm;ukdyg tokH;jyKvmMuNyD;aemufwGif wkd;csJUwyfqiftokH;jyKMu&ef vkyfief;tpOf
rsm;jzihf csrSwfaqmif&Gufvsuf&Sdygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

56

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

(C) xGefpufESihf a&pkyfpufrsm;


rif;jym;NrdKUe,fwGif awmifolv,form;rsm;taejzihf xGefpufESihf a&pkwfpufrsm;ukd us,fus,fjyefYjyefY
okH;pGJMujcif; r&Sdao;yg? rif;jym;NrdKUe,ftwGif; 1980-81 ck aqmif;&moDESifh 1981-82 (rkd;) pyg;pkduf&moDwkdY
wGif pufrIv,f,mrS xGefpufav;pD;jzihf xGef,uftokH;jyKcJhMuygonf/ 1981-82 aqmif;oD;ESHpkdufysKd;&moD
wGif v,fxGef;pufjzihf xGef;,ufMu&ef pDpOfaqmif&GufvQuf &Sdygonf/
a&pkwpf ufrsm;udk v,f,mukid ;f uRe;f wkw
Yd iG f awmiforl sm;taejzihf vkt
d yfovkd iSm;&rf;ok;H pGMJ uygonf/

ajrMoZmtokH;jyKrI
(u) "mwfajrMoZm
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm;taejzihf oD;ESHpdkufysKd;rIwGif ajrMoZmukd pepfwus
pkdufysKd;jcif;jzihf oD;ESHwpf{utxGufEIef; ykdrkd&&SdaMumif; em;vnfoabmaygufvmMuonfESihftrQ wpfESpfxuf
wpfESpf ykdrkdwkd;wufokH;pGJvmcJhMuygonf/
'kwd,urmppfrwkdifrD rif;jym;NrdKUe,ftwGif; "mwfajrMoZmokH;pGJcJhrI r&Sdao;yg/ ppfNyD;aemufykdif;
1957-58 ckESpfavmufwGif "mwfajrMoZmukd tenf;i,f pwifokH;pGJvmcJhMuygonf/ okH;pGJMuaom ajrMoZm
trsK;d tpm;rsm;rSm trk;d eD;,m;azmhpzdw(f Amonium Phosphate) ac:aom omulaphajrMoZmESifh trk;d eD;,m;
qmvzdwf(Amonium Sulphate)ac: "mwfajrMoZmrsm; jzpfMuygonf/ 1965-66 ckESpfaemufykdif;rS tpjyK
wjznf;jznf; us,fus,fjyefYjyefY okH;pGJvmcJhMuygonf/ okH;pGJMuaom "mwfajrMoZmtrsKd;tpm;rsm;rSmvnf;
,l&D;,m; wDqlyg? ykdwufcsfESihf ausmufrIHY"mwfajrMoZmrsm;jzpfygonf/ ausmufrIHY"mwfajrMoZmrSm 198182 pkdufysKd;&moDwGifrS rif;jym;NrdKUe,fokdY a&muf&SdvmcJygonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; "mwfajrMoZmtokH;jyKrIrSm pm&if;&&SdaomESpfrsm;tvkduf atmufygtwkdif;
jzpfygonf/
tok H k H ;jyKaom "mwf a jrMoZm
ck E S p f
rS w f c suf
,l & D ; ,m; wD q l y g yk d w uf ausmuf r I H Y

1971-72

1966

458

16

wESSpfv kH;

1972-73

2880

79

1973-74

406

41

1974-75

3549

19

1975-76

2195

184

1976-77

3889

292

1977-78

3508

340

1978-79

6198

348

1979-80

16781

1700

1980-81

21430 3719

1981-82
21334 2645 200
987 31^8^81aeYx d
"mwfajrMozmukd pyg;wGif xnfhoGif;okH;pGJcJhMuNyD; tjcm; ikyf? rkHnif;? ajryJ ponfhoD;ESHrsm;wGifvnf;
tokH;jyKMuygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

57

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

(c) obm0ajrMoZm
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; tokH;jyKMuaom obm0ajrMoZmrSm EGm;acs;ukd t"duxm; okH;pGJMuygonf/
EGm;acs;tjyif zGJEk? ESrf;zwf? rkHnif;zwfponfwkdYukdvnf; tenf;i,f tokH;jyKMuygonf/ obm0ajrMozm
tokH;jyKrItwkdif;twmrSm enf;yg;ygao;onf/ obm0ajrMoZmrsm;ukd us,fus,fjyefYjyefY pepfwus
okH;pGJvmMu&ef oufqkdif&mrS dEIdif;pDpOf aqmif&Gufvsuf&Sdygonf/

(*) ykd;owfaq;rIefY
pyg;ESifh aqmif;oD;ESrH sm;wGif usa&mufzsuq
f ;D wwfaom yk;d rTm;a&m*grsm;ukd ESrd ef if;umuG,&f eftwGuf
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd awmifolv,form;rsm; 0,f,lokH;pGJcJhMuaom ykd;owfaq;ta&twGufrsm;ukd ESpf
tvkduf atmufygtwkdif; azmfjytyfygonf/

ES S pftvk d ufokH;pG J aom aq;ta&twG uf

a&
pOf yk d ;owf aq;trnf wG uf
yk H
1 'D'DwD 75%

1976-77 1977-78 1978-79 1979-80 1980-81 1981-82

aygif

1000

1115

523

280

99

2 tif'&if; 19.5 % *gvH

56

22

17

3 Zifazmfhpfzkd'f

uDvkd

18

14

17

21

4 'kdifrDc&Gef 50%

vDwm

10

5 'kdif,mZDEGef 40%

*gvH

6 'kdkif,mZDEGef 10%

aygif

112

7 t,ffvfqef 50% *gvH

8 tDyDtif 45%

*gvH

9 atmf'&if; 5%

aygif

1232

448

112

10 atmf'&if; 5%

aygif

224

560

112

112

11 vif'def;yD 130

aygif

224

12 vif'def;yD 65

aygif

672

txufygESpftvkduf ykd;owfaq;tokH;jyKrI tajctaet& ykd;owfaq; ta&twGufrsm;rsm; okH;pGJ


aomESpfrsm;wGif ykd;rTm;a&m*gusa&mufrI tajctaersm;cJhNyD; ykd;rTm;a&m*gusa&mufrI tajctaersm;cJhNyD;
ykd;rTm;a&m*gusa&mufrI tajctaersm;cJhNyD; ykd;rTm;a&m*gusa&mufrI enf;yg;aomESpfrsm;wGif ykd;owfaq;
0,f,lokH;pGJrIta&twGufrSmvnf; enf;yg;ygonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

58
xGef,ufpkdufysKd;rIpepf

(u) vufrIpepf (ppfrjzpfrSDESihf ppfNyD;acwftajctae)


rif;jym;NrdKUe,ftwGif; tokH;jyKcJhaom xGef,ufpkdufysKd;rIpepfrSm tpOftvmt& tokH;jyKcJhMuaom
a&S;kd;rdkd;zvm xGef,ufpkdufysKd;pepfyif jzpfygonf/ xGef,ufpkdufysKd;pepfukdyif rif;jym;NrdKUe,ftwGif;
ppfrjzpfrDS tcsdefxd tpOfwpdkuf vkyfukdifaqmif&GufvmcJhMuayonf/
v,f,mxGef,uf&mwGif a&S;kd;tyf(&ifwkdufx,f)jzihf 4-5 pyfxkd;NyD; usrf;abmifukd vkdtyfovkd
tBudrfBudrfcGJ0ifNyD; ajrnufwref;&onftxd aqmif&GufMuygonf/ pkdufysKd;&mwGif ysKd;axmifNyD; aumufpkduf
jcif; tavhr&SdbJ uJcif;pepfukdom tokH;jyKMuygonf/ xGef,ufpkdufysKd;pepfukd wpfqufwnf;tokH;jyKvm
MuonfrSm ppfrjzpfrDtcsdefESifh ppfNyD;acwf rSmbuf 1977-78 ckESpfrwkdifrDtxd wnf&SdcJhonf[k qkdEkdifyg
onf/
'kwd,urmppfaemufykdif;ESihf 1976-77 ckESpfxd umvrsm;twGif; oD;ESHxGef,ufpkdufysKd;enf;pepfukd
awmifolrsm; odyHenf;uspepfwus xGef,ufpkdufysKd;vmMu&ef EkdifiHawmfrS pDrHudef;trsKd;rsKd; csrSwfNyD; tpOf
wpku
d f aqmif&u
G v
f mcJMh uygonf/ ,if;odyeH nf;us xGe,
f ufpu
dk yf sK;d pepfrsm;onf awmifov
l ,form;xkxo
J Ykd
wjznf;jznf; pdrfh0ifwefoavmuf pdrfh0ifcJhNyD; vufawGUvkdufemaqmif&Gufjcif;jzifh oD;ESHwpf{utxGufEIef;
wkd;wuf&&SdcJhMuonfrsm; &SdcJhMuygonf/ okdYaomfvnf; v,form;xkwpf&yfvkH;taejzihf us,fus,fjyefYjyefY
vkdufemaqmif&GufcJhMujcif;rsKd;um; r&Sdao;ay/
rif;jym;NrdKUe,ftaejzihf pyg;ukd txl;txGufwkd; pDrHudef;t& 1976-77 ckESpfrS pwifNyD; aqmif&Guf
vmcJhygonf/
xGef,uf&mwGif kd;kd;(&ifwkdufx,f)tpm; odyHx,fESihf xGef*Gif;pufponfrsm;ukd ajymif;vJwyfqif
okH;pGJMu&ef pDpOfaqmif&GufcJhMuygonf/ ajrnufwref;aumif;&NyD; aygif;jrufuif;&Sif;onftxd odyHx,fESifh
xGefwkdYukd tokH;jyKxGef,ufa&;okdY ajymif;vJcJhygonf/
wpf{utxGuEf eI ;f aumif;rGev
f map&eftwGuf ,if;uJo
h aYkd jrukd aumif;rGeaf Munufatmif xGe,
f uf
jcif; wpf{utxGufEIef;aumif;aom txGufaumif;rsKd;rsm;ukd us,fus,fjyefYjyefY okH;pGJpkdufysKd;vmMujcif;/
ysKd;oufrSefrSefjzihf pdyfpdyfpkdufysKd;vmapjcif;? "mwfajrMoZm obm0"mwfajrMoZmrsm;ukd tcsKd;ususrSefrSef
uefuef tokH;jyKvmMuapjcif;? aygif;jrufESdrfeif;NyD; wref;EId;um a&ukdvkdtyfovkd xdrf;odrf;jyKjyifapjcif;
ykd;rTm;a&m*gBudKwifumuG,fjcif;? ESdrfeif;jcif;ESihf tavtvGifhr&Sd&atmif armif;kdcsdefwGif &dwfodrf;apjcif;
ponfh wpf{utxGufEIef; wkd;wuf&&Sdvmap&ef vkdtyfonfh tajccHtcsuftvufrsm;ukd ynmay;jcif;?
pnf;k;H aqmif&u
G jf cif;ESifh oufqidk &f mwdrYk S Bu;D MuyfNy;D aqmif&u
G v
f mcJah pjcif;rsm;aMumihf rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f
(pyg;)wpf{utxGufEIef;rSm 1977-78 ckESpfrSpwifNyD; wjznf;jznf; wkd;wuf&&SdcJhygonf/
pyg;txl;txGufwkd; pDrHudef;t&? rif;jym;NrdKUe,ftwGif; ESpftvkduf aqmif&GufcJhcsufrsm;rSmm
atmufygtwkdif; jzpfygonf/
1976-77 ckESpf rif;jym;NrdKUe,f yef;ajrmif;tkyfpkwGif {u(100)yxrqkH;prf;oyfpkduf ysKd;cJhonf/
1977-78 ckESpf e&rf;tkyfpkwGif {u(200)ukd pDrHudef;csrSwf aqmif&GufcJhygonf/
1978-79 ckESpf? e&rf;? prav? qyfusmtkyfpkrsm;wGif {u(1000)ukd pDrHudef;csrSwfvQuf
vkyfukdifaqmif&GufMu&m wpfESpfxufwpfESpf vkyfief;atmifjrifrIukd &&SdvmcJhygonf/
1979-80 ckESpf aus;&Gmtkyfpk (16)tkyfpk txl;txGufwkd; pDrHudef; (15000)ukd pDrHudef;csrSwf
taumiftxnfazmf aqmif&GufcJhygonf/ NrdKUe,f\pyg; wpf{utxGufEIef;rSmvnf; (42.07)wif;
xd &&SdvmcJhNyD;?
1980-81 ckESpfwGifum; wpfNrdKUe,fvkH; pyg;txl;txGufwkd;ukd pwifaqmif&GufcJhygonf/ ,if;ESpf
wGif (66240){u pkdufysKd;cJhNyD; (65740){u atmifjrifum? wpf{u (56.21)wif;EIef;xGuf&SdcJhNyD;
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

59

txGuf wif;aygif; (3695259)xd xGuf&SdcJhygonf/ 1981-82 ckESpfwGifvnf; wpfNrdKUe,fvkH;


txl;txGufwkd; pDrHudef;ukd 'kwd,ESpfajrmuf aqmif&GufqJ&Sdygonf/ pDrHudef;vsmxm;csufrSm
(66240)pkdufNyD; (65740){u atmifjrif&efESifh txGufEIef;&nfrSef;csufrSm (65)wif;EIef;ESihf
wpfNrdKUe,fvkH;twGuf wif;aygif; (4273100) &Sdrnfjzpfygonf/
odkYtm;jzihf tpOftvmt& wnf&SdcJhaom rif;jym;NrdKUe,f\ a&S;kd;pOfvm pkdufpepfa[mif;rSonf
wpf{utxGufEIef; wkd;wufaponfh odyHenf;us pepfwus pkdufysKd;xGef,ufenf;pepfokdY tqifhqifhajymif;vJ
vmcJhygonf/

(c) v,f,m pufrIwyfqifokH;pGJvmrI


rif;jym;NrdKUe,ftwGif; v,f,mu@oD;ESHpdkufysKd;a&; pufrIwyfqifokH;pGJrIrsm; us,fus,fjyefYjyefY
r&Sdao;yg/
'kwd,urmppfrwkdifrDSESihf ppfNyD;acwfrS ,ckwkdifatmif xda&mufaom pufrIvufrI wyfqifrIrsKd;r&Sd
ao;yg/ 1981-82 pkdufysKd;&moDtwGif; pufrIv,f,mrS v,fxGefpuf(5)pD;jzihf NrdKUe,ftwGif; pyg;pkduf{&d,m
{u (
)ukd xGef,ufay;cJhygonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; a&pkyfpuf yk*vduykdif tvkH;aygif; (
)vkH; &Sdygonf/ if;wkdYukd oD;ESHESihf
aqmif;&moD oD;ESHpdkufcif;wkdYwGif vkdtyfovkd iSg;&rf;okH;pGJcJhMuygonf/

obm0ab;tE&m,frsm;
jzpfay:wwfonfh obm0ab;tE&m,frsm;ESifh umuG,frIrsm;
v,f,mu@ oD;ESpH u
dk yf sK;d wGif t[eft
Y wm; txdtcku
d &f adS tmifjzpfay:wwfonfh obm0ab;tE
&m,frsm;rSm a&BuD;jcif;^rkd;acgifjcif;^avrkef;wkdif;usa&mufjcif; ponfrsm; jzpfygonf/

BuHKawGUcJh&onfh ab;tE&m,fESihf jyefvnfxlaxmifa&;vkyfief;


(u) a&BuD;jcif;
1970-71 rwkdifrDu NrdKUe,ftwGif; pyg;pkdufysKd; &moDtcsdef a&BuD;cJhonfhESpfrsm; &SdcJhNyD; pyg;tysuf
tpD;rsm; &SdcJhaomfvnf; pm&if;Z,m;rsm; r&&Sd tao;pdwfrazmfjyEkdifyg/
1970-71 ckESpf pyg;pkduf&moDtwGif; tnma&(2)Budrf BuD;cJh pkdufysKd;xm;cJhaom pyg;yifi,frsm;
a&epfjrKyfysufpD;&m NrdKUe,frS tpDtpOfjzihf v,fpkduf&Sif;rS pyg;rsKd;wefbkd; (3430d^05g;)ukd ta<u;pepfjzifh
xkwfay;jzefYjzL;cJhygonf/
,if;rsKd;pyg;rsm;jzihfyif a&BuD;epfjrKyfysufpD;cJhaom ae&mrsm;wGif jyefvnftpm;xkd; pkdufysKd;EdkifcJyg
onf/

(c) rkd;acgifjcif;
1977-78 ckESpfrwkdifrDu jzpfysufcJhaom rkd;acgifrIab;rsm;ukd pm&if;Z,m;rsm; r&&Sd razmfjyEdkifyg/
1977-78 ckESpf rif;jym;NrdKUe,ftwGif; rkd;acgifrI'gPfukd cHcJh& pyg;txGufwGif xdckdufrI&SdcJhygonf/ Mo*kwfv
'kw,
d ywfwiG f pwifNy;D rk;d jywfpo
J mG ;cJyh gonf/ NrKd Ue,ftwGi;f &So
d rQ a&pkwpf ufrsm;jzihf a&wifoiG ;f cJ&h ygonf/
NrdKUe,ftwGif; ygwD? aumifpDwkdYrS pnf;kH;aqmif&GufBuD;MuyfNyD; vlxkvIyf&Sm;rIrsm;jzihf a&&&Sda&;ukd BudK;pm;
aqmif&GufcJhygonf/ okdYygaomfvnf; pyg;yifrsm; vkdtyfonfhtwkdif;twmtxd a&udkr&&SdcJh txGufwGif
xdckdufcJhygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

60
(*) avrkefwkdif; usa&mufjcif;

avjyif;rkew
f idk ;f usa&mufjcif;aMumihf oD;ESpH u
kd yf sK;d &mwGif xdcu
kd w
f wfygonf/ 1968-ckEpS f avrke;f wkid ;f
aMumihf NrKd Ue,ftwGi;f oD;ESpH u
dk yf sK;d a&;wGif tawmfuav;xdcu
dk cf yhJ gonf/ txl;ojzihf NrKd Ue,fawmifyidk ;f a'o
rsm;wGif um&DwmwrH usKd;aygufjcif;^qm;iHa&0ifjcif;rsm;aMumifh if;ESpfpyg;pkdufysKd;&moDwGif pkduf{&d,m{u
ESihf txGufEIef;yg usqif;cJh&ygonf/
NrdKUe,fvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIaumfrwDrS tkyfcsKyfNyD; avab;u,fq,fa&aumfrwDrsm;ESifh avab;
'kuo
nfrsm;tm; txnftvdy?f oGyt
f ;dk oGycf u
G rf sm;ESifh tok;H aqmifypn;f rsm; ay;urf;axmufycHh MhJ uygonf/
(pm&if;Z,m;rsm; r&&Sdyg) 1968 ck arv avrkef;wkdif;BuD;aMumifh a&aMumif;ykdYaqmifa&; aumfykda&;&Sif;ykdif
uvdefawmif(ESpfxyf)oabFmonf rif;jym;jrpfwGif 1968-ck? arv ( )&ufaeY eHeuf(
)em&DtcsdefwGif
epfjrKyfcJh&ygonf/
if;ESpfNrdKUe,fv,f,mpkdufysKd;a&; aumfykda&;&Sif;rS avab;'kuonf awmifolrsm;odkY rsKd;pyg;ESihf
xGef,ufu&d,mrsm; wefbkd; (19950d^50g;)ukd ta<u;pepfjzihf jzefYjzL;ay;cJhygonf/

v,f,mu@vkyfom;rsm;ESihf &if;ESD;jrKyfESHrI
(u) v,f,mvkyfom;rsm; (ppfrjzpfrSDESihf ppfNyD;acwf tajctae)
v,f,mu@wGif yg0ifvkyfukdifMuaom v,f,mvkyfom;rsm;rSm rif;jym;NrdKUe,ftaejzihf ppfrjzpfrSD
ESihf ppfNyD;acwf rSmbuf 1978-79 ckESpfrwkdifrDtxd vkHavmufaomtiftm; &SdcJhygonf/
1978-79 ckESpf pyg;txl;txGufwkd;vkyfief;ukd pwifaqmif&GufvmonfrSp aumufpkdufrIvkyfief;
aMumifh v,f,mu@ pyg;pkdufysKd;&moDwGif v,f,mvkyfom; rvkHavmufrI tcuftcJrsm;awGU&ygonf/
NrdKUe,fygwD? aumifpDESihf Xmeqkdif&mwkdYrS pnf;kH;aqmif&GufBuD;MuyfrIjzihf tpDtpOfrsm;csrSwfum
aumufpkdufrIvkyfief;wGif vkdtyfaom vkyfom;tiftm;ukd rdef;raumufpkduforrsm;tm; yg0ifaqmif&Guf
aumufpkdufapjcif;jzihf jznfhwif;aqmif&GufcJhMuygonf/

(c) uRrf;usifol0efxrf;
v,f,mu@wGif awmifolrsm;tm; pkdufysKd;ynmyHhykd;&eftwGuf rif;jym;NrdKUe,f v,f,mpkdufysKd;a&;
aumfykda&;&Sif;twGif;&Sd 0efxrf;tiftm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
(1)
NrdKUe,frefae*sm
1-OD;
(2)
aus;&Gmtkyfpkrefae*sm
3-OD;
(3)
aus;&Gmrefae*sm
10-OD;
(4)
ykwfjywfiSg;&rf;0efxrf;
7-OD;
(5)
tBuD;wef;pm&if;ukdif^ppf
1-OD;
(6)
ti,fwef;
1-OD;
(7)
*kda'gifapmifh
3-OD;

&ckid o
f m;BuD;pmay

61

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

txufyg0efxrf;tiftm;jzihf NrdKUe,ftwGif; aqmif&GufvQuf&Sdygonf/ txl;txGufwkd;vkyfief;


twGuf zGihfvSpfxm;onfh pcef;(10)ckwGif atmufygtwkdif; wm0efay;csxm;vQuf &Sdygonf/

pOf

pcef ; trnf

0ef x rf ; tif t m;
pcef ; wm0ef c H

tk y f p k 0 ef x rf ;

rS w f c suf

yifrpcef;

1-OD;

7-OD;

pcef; wm0efcHu kd

NrdKUrpcef;

1-OD;

7-OD;

tkyf^ *sm

yef; ajrmif; pcef;

1-OD;

4-OD;

tm;vnff; aumif;

rif; zl; pcef;

1-OD;

2-OD;

wm0efa y;NyD;

'kHBuD; pcef;

1-OD;

2-OD;

tkyfpk0efx rf; ukd

t0&Gm pcef;

1-OD;

6-OD;

aus;^*smtm;

Budrfa csmif; pcef

1-OD;

4-OD;

vnff; aumif;

o*Feufpcef;

1-OD;

3-OD;

ykw fjywf0eft m;

acsmif; &Sn fpcef;

1-OD;

3-OD;

vnf; aumif;

10

tkdif0ef; pcef;

1-OD;

2-OD;

wm0efa y;csxm;ygo

or0g,rykid v
f ,f,mrsm;
rif;jym;NrdKUe,fwGif &marmifa&SUajy;or0g,rv,f,m(tqifhedrfh)toif;ukd toif;om; (87)OD;ukd
pkpnf; 1977-ck? Ekd0ifbmv(29)&ufaeYwGif zGJUpnf;cJhygonf/ v,fajr{urSm (290)eD;yg;&Sdygonf/
i^yvkdif; a&SUajy;or0g,rv,f,m(tqifhjrifh)toif;ukd 1977-ck? 'DZifbmv(27)&ufaeYwGif toif;om;
(100)ausmfjzihf pwifzGJUpnf;cJhygonf/ toif;e,ferdwftwGif; v,fajr{&d,m{u wpfaxmifausmf&Sd
toifhpkdufysKd;Edkifonfh v,fajr{u (400)ausmf&Sdygonf/ &marmifa&SUajy;or0g,r v,f,mtoif;rS ESpfpOf
v,fajr{u (290)eD;yg;pkdufysKd;EdkifcJhaomfvnf; i^yvkdif;toif;u vltiftm;tajctae? v,f,mvkyf
ud&d,mtajctaeESihf toif;\b@ma&;tajctaersm;t& ESpfpOf{u(200)ywf0ef;usifom pkdufysKd;EdkifcJh
ygonf/

pkdufysKd;a&;O,smOfNcHrsm; ausmif;ESihf oifwef;rsm;


rif;jym;NrdKUe,ftwGif; rsKd;yGm;pkdufysKd;a&;NcHwpfck &Sdygonf/ oifwef;ausmif;r&Sdyg/ rif;jym;NrdKUe,f
twGi;f &Sd rsK;d yGm;pku
d yf sK;d a&; O,smOfNcu
H dk t*Fvyd v
f ufxufup zGiv
hf pS x
f m;&Scd yhJ gonf/ pyg;oD;ESw
H pfcw
k nf;ukd
om t"duxm; pkdufysKd;vmcJhygonf/ A[kdO,smOfNcHwkdYrS xGuf&Sdvmonfh pyg;rsKd;aumif; rsKd;oefYrsm;ukd
awmifolrsm;xJ ra0iSbJ if;O,smOfNcHajrwGif rsKd;yGm;NyD;rS wqifh awmifolrsm;vufxJodkY a0iS&ef &nf&G,fyg
onf/
pyg;rsK;d aumif;rsK;d oefrY sm;ukd pDru
H ed ;f t& csrw
S af om (pyg;)prf;oyfuu
G rf sm;twGuf NyKd ipf rf;oyfuu
G ?f
"mwfajrMoZmprf;oyfuGuf? pkdufpepfprf;oyfuGuf ponfhprf;oyfuGuftrsKd;rsKd; jyKvkyfprf;oyfjcif; ponhf
vkyfief;rsm;ukd aqmif&GufcJhygonf/
rsK;d yGm;O,smOfNcaH jr {&d,m{upkpak ygif;rSm (98.50)&Syd gonf/ (80.80){uukd oD;pm;tjzpf awmifol
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

62

rsm;tm; vkyfudkifapNyD; usef(17.70){uukd XmerS OD;pD;vkyfukdifcJhygonf/ cGifhjyK&efykHaiG r&&SdcJh


if;(17.70){uukdvnf; vGefcJhaom (10)ESpfrSp XmerSOD;pD;vkyfukdifjcif; rjyKawmhbJ awmifolrsm;tm;
oD;pm;csvkyfukdifapcJhonfrSm ,ckwkdifjzpfygonf/

om;ig;u@
om;ig;u@
a&S;ya0oPDacwfu vlwkdYonf awmwd&pmefrsm;ukd pm;okH;&eftwGuf awmawmifrsm;ukd pkaygif;
trJvkdufMuonf/ awmaumifrsm;ukd a0iSpm;aomufMuonf/ t&Sifzrf;&aom wd&pmefrsm;ukd tdrfrSm
arG;jrLMu aemufwajz;ajz; ,Ofyg;vmMuonf/ MuufarG;jrLa&;onf wkyfjynfrS ay:aygufvmonf[k
qkdMuonf/ wkyfjynf awmawmif&Sd ayg<u,faom awmMuufrsm;ukd zrf;,lNyD; tdrfwGifarG;jrLxm; ,Ofyg;
vmonf/ vlw,
Ydk Ofaus;odraf rGU vkyu
f idk pf m;aomufwwfaomtcg v,f,mu@twGuf EGm;rsm;ukd arG;jrLNy;D
pm;aomuf&eftwGuf wd&pmefrsm;ukd wEkdifarG;jrLMuygonf/ ya'o&mZfacwfu ppfwkduf&eftwGuf qifjrif;
rsm;ukd woD;woefY arG;jrLMuygonf/
ppfrjzpfrSD ('kwd,urmppf) jrefrmEkdifiHwGif jynfolykdifESihf or0g,rykdif arG;jrLa&;NcHrsm; r&SdcJhacs/
yk*vduykdif arG;jrLa&;tenf;i,fom &SdcJhygonf/ okdYaomf tdrfwGif;pm;aomuf&eftwGufom jzpfygonf/
tpkd;&uvnf; arG;jrLa&;ukd aqmif&Gufray;cJhacs/ xkdtcg ppfwGif tokH;jyK&eftwGuf jrif;? vm;? jrnf;rsm;ukd
woD;woefYarG;jrLMuygonf/ ppftwGif; 1942-1945 txd arG;jrLa&;ukd tenf;tyg; jyKvkyfMuygonf/
(OKURAC SANJO R-R)[k a c:aom *syef a rG ; jrLa&;uk r P D w pf c k u k d wnf a xmif c J h o nf / ok d Y a omf
tcsKdUwkdawmif;ojzihf ratmifjrifcJhacs? *syefppfzufqkdif&m tzGJUtpnf;rsm;uvnf; arG;jrLa&;ukd aqmif&Guf
Muygonf/ wd&pmefrsm; usef;rma&;twGuf Armjynf wd^ukXmeESihfwGJzuf ppfzufwd^ukarG;XmerS
aqmif&GufcJhavonf/
1948 ck vGwfvyfa&;&NyD; z-q-y-v vufxufwGif (A.R.D.C) ajraus;&Sif;tzGJUukd zGJUpnf;
EkdYpm;ESihf tom;pm; arG;jrLa&;NcHrsm;ukd wnfaxmifcJhavonf/ tdEd,jynfrS rsKd;aumif;rsKd;oefYrsm;ukd 0,f,l
cJ
h rsK;d yGm;apcJo
h nf/ Ekid if jH cm;okv
Yd nf; avhvma&;tzGUJ rsm; apvTwcf o
hJ nf/ yk*v
u
d arG;jrLa&;NcrH sm; ay:ayguf
vmavonf/
1962 ckESpf awmfvSefa&;tpkd;&vufxufwGif arG;jrLa&;udprsm;ukd txl;aqmif&GufcJhMuonf/
or0g,NcHESihf pkaygif;arG;jrLa&;NcHrsm; ay:aygufvmonf/ oufqkdif&mXmeqkdif&m 0efxrf;rsm;ukdvnf; wkd;csJU
cefYtyfvmygonf/ pD;yGm;a&;pDrHudef;rsm;ukd u@tvkduf a&;qGJvmygonf/
1974-ck aumifpDtqifhqifh ay:aygufvmaomtcg or0g,rarG;jrLa&;NcHrsm; ay:aygufvmyg
onf/ pD;yGm;a&; (4)ESpfpDrHudef;rsm;ukd csrSwfcJhygonf/ wEkdifarG;jrLa&;udpukd tifwkduftm;wkduf aqmif&Guf
apygonf/ oufqidk &f mXmersm;wGiv
f nf; 0efxrf;rsm;ukd wd;k csUJ ceft
Y yfygonf/ wd&pmefarG;jrLa&;aumfyafdk &;&Si;f
ukd zGJUpnf; arG;jrLa&;NcHrsm;ukd zGifhvSpfygonf? rsKd;aumif;rsKd;oefYrsm;ukd jzefYjzL;ay;ygonf/ EkdifiHjcm;okdY
avhvma&;tzGJUESihf ynmoifrsm; ykdYay;ygonf/ arxkHrJhom;pyfvkyfief; pcrf;(40)zGihfvSpfvmygonf/ wd&pmef
a&m*gumuG,frIESihf ukorIrsm;ukd txl;aqmif&GufcJhygonf/ pDrHudef;csrSwf aqmif&Gufygonf/ wd&pmef
ypnf;xkwfvkyfrI atmifjrifvmygonf/ EkdifiHawmfrS &if;ESD;jrKyfESHrI BuD;rm;vmygonf/ urmbPfacs;aiGjzihf
aqmif&u
G Mf uygonf/ vlxo
k Ykd arG;jrLa&;oifwef;rsm; ykcYd scyhJ gonf/ wyfrawmftaejzihv
f nf; arG;jrLa&;udpr sm;
ukd txl;aqmif&u
G Mf uygonf/ uJo
h Ykd aqmif&u
G v
f mMujcif;aMumihf aemiftem*wfumvwGif v,f,mu@
ESifh om;ig;u@wkdYwGif zlvkHEkdifrnf[k arQmfvifhMuygonf/ okdYrSom EkdifiHawmfom;rsm;om tpm;tpmrsm;ukd
zlvkHpGm pm;aomufEkdifMurnf jzpfayonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

63
opfawmu@

aygufa&mufaeaom opf0g;rsm; tajctae


rif;jym;NrdKU opfawme,ftwGif; opfawmtajctaerSm ysOfuwkd;? ukvm;rD;aoG;? carmif;? zufoefY?
befabG? Muufkd;? ajrmufikd? ESpfbJ? vdef? a*G;? 'DEl;vuf? paomtyifrsm; aygufa&mufvQuf &Sdonf/
0g;awmtajctaerSm av;NrdKUacsmif;zsm;ESifh zkHomacsmif;zsm;txufykdif;wGif c&if0g;tajrmuftrsm;
aygufa&mufvQuf&Sdygonf/ 0g;rsm;ukd awmifolv,form;rsm;onf wpfESpfvkH;vkdvkd 0ifa&mufckwf,lNyD;
aygufawm? ajrmufOD;? ppfawGNrdKUrsm;okdY oGm;a&muf a&mif;0,fazmufum;rI jyKvkyfMuygonf/ if;0g;onf
vlokH;ukefjzpfonfhtavQmuf &ckdifjynfe,fwGif trsm;tm;jzihf ta&mif;t0,f jyKvkyfaeMuygonf/

opfawmESiBfh uKd ;0kid ;f rsm;tajctae


rif;jym;NrdKUe,ftwGif; AEKvBudK;0kdif;BuD;[k trnf&Sdaom tuGuftrSwf
-1
3668-{u
-2
1782-{u
-3
568-{u
-4
196-{u
-5
1625-{u
tuGuf {&d,m{uaygif; (8439){u &Sdygonf/
BudK;0kdif;tajctaerSm ,cktcsdefwGif BudK;0kdif;twGif; opfyifBuD;rm;onfh tyifrsm; r&Sdoavmuf
jzpfaeygonf/ vkH;ygwftwef;tpm;tm;jzihf 3-ayrS 4-aytwGif;om wnf&Sdygonf/ tyifBuD;rsm;rSm vGefcJh
aom (10)ESpfcefYavmufu rormolrsm; 0ifa&mufckwf,lrIaMumihf tyifBuD;rsm; r&Sdawmhyg/ ao;i,faom
tyifrsm;om &Sdygonf/
,cktjzLa&mife,fajrjzpfNyD;rS rMumcPqkdovkd opfawmtrIxrf;rsm;onf NrdKUe,fygwDaumifpDrsm;
ESifh opfawmOD;pD;XmerS tcGit
fh rderYf &Sb
d J opfawmBuKd ;0kid ;f twGi;f rw&m;0ifa&mufrckw,
f &l ef aus;&Gmrsm;okYd
ynmay;aqG;aEG;jcik;f opfawmOya'ukd usL;vGeo
f w
l t
Ydk m; opfawmOya'vkyx
f ;Hk vkyef nf;t& ta&;,laqmif
&Guf&ygonf/ opfawmBudK;0kdif;ESihf opfawmBudK;jyifawmwkdYukd Oya't&xdef;odrf;NyD; BudK;jyifawmrS wm;jrpf
&mrygaom opfukd enf;Oya'-25t& vkyfxkH;vkyfenf;t& cGihfjyK opfawmxdef;odrf;rIrsm; jyKvkyfxm;
ygonf/

uRef;? ysOf;uwkd;? opfrmyifrsm; pkdufysKd;rItajctae


AEKvBudK;0kdif;tuGuf-1wGif 1909-20 ckESpfESifh 1921 ckESpf uRef;{u (100) pkdufysKd;cJhygonf/
if;uRef;cif;rSm vGefcJhaom (10)ESpfcefYu rormolrsm; 0ifa&mufckwf,lrIaMumihf uRef;awmrSm vkH;0ysufpD;
oGm;onftxd awGU&Sd&ygonf/ 1969-70 ckESpf uRef;? ysOf;uwkd;? ,luvpf pkdufcif;rsm;ukd rif;jym;aygufawm
BudK;jyifckwfuGuf 14 ay:wGif {u 54 {ua&maESmpkdufysKd;xm;ygonf/ if;tcif;rSm aumif;rGefpGm wnf&Sdyg
onf/ tyiftaetxm;rSm tjrifhay 38? vkH;ywfay 22 vufr&SdaMumif; ppfaq;awGU&Sd&ygonf/

opfxkwfvkyfrI? cGJpdyfrIESihf jzefYjzL;rItajctae


rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f us,u
f s,jf yefjY yefY r&Sad o;yg/ okaYd omfvnf; BuKd ;jyifcw
k u
f u
G f NrKd Ua[mif;tuGuf
13? aygufawm 14? yef;ajrmif; 15? ausmufckwf 16? wa,GckwfuGuf 17? *ufacsmif; 10? oHacsmif; 19?
rdacsmif; 20? tuGurf sm;ukd NrKd Ue,fjynfoaYl umifpD cGijfh yKcsut
f & opfwef 20ukd wm;jrpf&mrygrpfjzLopfrsmukd
pkaygif; ema&;ysOftjzpf wpfOD;wefcsdef 20wefrQom cGifhjyK&ygonf/ wpfESpfywfvkH;twGufqkdygu
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

64

opfwefcsdef 40cefYukdom xkwfvkyfrI&Sdygonf/ okdYaomfvnf; rif;jym;NrdKUe,ftwGif; opfcGJom;&&Sda&;ukd


opfxkwfvkyfa&mif;0,fa&; aumfykda&;&Sif;rS jzefYjzL;a&mif;csvQuf &Sdygonf/

0g;xkwv
f yk rf t
I ajctae
0g;xkwfvkyfrItajctaerSm rif;jym;NrdKUe,ftwGif; wpfESpfywfvkH; 0g;vkH;a&aygif; (700000)rS
(1000000)cefY xkwfvkyfrI&Sdygonf/

opfawmxGuyf pn;f xkwv


f yk rf t
I ajctae
xif;? rD;aoG;? Budrf(avQmf)? "edrsm;ukd toifhtwifh vlokH;tjzpf xkwfvkyfrI &&Sdygonf/

opfawmtcGeaf wmf
wESpf0ifaiGrSm (Z,m;uGufwGif yg&Sdygonf/)

opfawmvkyfom;tiftm;
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; 4-OD;ESihf pkdufcif;wm0efus trIxrf; (4) OD;aygif; (8)OD;om&Sdygonf/

pufrIvufrIu@
ppfrjzpfrDESifh ppfNyD;acwfpufrIvkyfief;rsm;ESihf pufkHtvkyfkHrsm; tajctae
(u)
ppfrjzpfrD tcsdefumvwGif rif;jym;NrdKUe,f pufrIvufrIvkyfief;rsm;ESihf pufkHtvkyfkH
rnfonhf rnfrQ&Sdonfukd twdtus rod&ao;yg/
(c)
ppfNyD;acwfrS ,aeYxd rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd pufrIvufrIvkyfief;rsm;rSm atmufygtwkdif;
&Sdonfukd pm&if;t& od&Sd&ygonf/
(1) qefpufvkyfief;(tdrfwGif;puftygt0if)
26-ck
(2) qDBudwfpufvkyfief;
1-ck
(3) trIefYBudwfpufvkyfief;
2-ck
(4) rkHYvkyfief;
2-ck
(5) acgufqGJvkyfief;
2-ck
(6) aq;vdyfckHvkyfief;
7-ck
(7) yef;xdrfvkyfief;
15-ck
(8) oHjzLvkyfief;
10-ck
(9) tyfcsKyfvkyfief;
8-ck
(10) ESD;zsmvkyfief;rsm;vnf; &Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; pufkHtvkyfkHrsm; r&Sdyg/

pufkHrsm;ESifh ukefxkwfypnf;rsm;tajctae
rif;jym;NrdKUe,f pufkH[kac:Edkifavmufonfh pufkHtvkyfkHrsm; r&Sdygojzifh ,if;vkyfief;rsm;rS
xkwfvkyfrIvnf; r&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

65
qm;vkyfief;

rif;jym;NrdKUe,f acwftqufqufrS qm;csufvkyfief;rsm; vkyfukdifvmcJhonfukd rawGU&Sd&yg/ NrdKUe,f


twGif; okH;pGJaeaom qm;rsm;onf rsm;aomtm;jzihf ajrykHNrdKUe,frS vma&mufonfh qm;rsm;jzpfaMumif;
awGU&Sd&ygonf/

&ckid f ;dk &mvkcH snv


f yk if ef;
rif;jym;NrdKUe,f &ckdifkd;&mvkHcsnfrsm;ukd ppfrjzpfrDacwfrS awmfvSefa&;aumifpD wufvmonftxd
yk*v
u
d &ufuef;vkyif ef;&Sirf sm;u tdrw
f iG ;f rIvufryI nm&yftaejzihf xkwv
f yk v
f Qu&f o
dS nfudk awGU&S&d ygonf/
awmfveS af &;aumifpw
D ufvmNy;D aemufyikd ;f rSp NrKd Ue,fuek o
f ,
G af &;jzpfvmonft
h cg NrKd Ue,fuek o
f ,
G af &;onf
&ufuef;ukefxkwfor0g,rtoif;ESifh pmcsKyfcsKyfvQuf ukefMurf;ay; ukefacsm,lpepfjzihf xkwfvkyfcJhonfukd
awGU&Sd&ygonf/
NrdKUe,fukefoG,fa&;ysufonfhaemufydkif;? NrdKUe,for0g,rtoif;rS &ufuef;ukefxkwfor0g,r
toif;rsm;ESihf pmcsKycf sKyq
f v
dk Quf txufyg NrKd Ue,fuek o
f ,
G af &;pepftwkid ;f qufvuf&ufvyk v
f Quf &So
d nfudk
awGU&Sd&ygonf/
rif;jym;NrdKUe,f &ufuef;ukefxkwfor0g,rtoif;(2)oif;&Sdygonf/
(1) rif;jym;NrdKUr &ufuef;ukefxkwfor0g,rtoif;
(2) yef;ajrmif;aus;&Gmtkyfpk &ufuef;ukefxkwfor0g,rtoif;wkdY jzpfygonf/
rif;jym;NrdKUr &ufuef;ukefxkwfor0g,rtoif;wGif toif;0if&ufuef;vkyfom;tiftm; (446)OD;
&SdNyD; if;ukd 1975-ck pufwifbmv (15)&ufaeYwGif zGJUpnf;wnfaxmifcJhygonf/
yef;ajrmif;aus;&Gmtkyfpk &ufuef;ukefxkwfor0g,rtoif;ukd 1977-ck pufwifbmv (22)&ufaeY
wGif toif;0if&ufuef;vkyfom;tiftm; (37)OD;jzihf zGJUpnf;wnfaxmifcJhygonf/
rif;jym;NrdKUe,f or0g,rtoif; csnfxnfvkyfief;pDrHudef;\ ESpftvkduf xkwfvkyfrIukd rod&ao;yg/
1980-81 ckumvtwGif; 2^64 trsKd;om;0wf vkHcsnfacsm(14250)xd &ufvkyf&ef &nfrSef;cJhaomf
vnf; (7626)xdom xkwfvkyfEdkifcJhonfukd awGU&Sd&ygonf/ pDrHudef;&nfrSef;csuftwkdif; tjynfht0rxkwfvkyf
Edkifjcif;rSm ukefMurf;jzpfaom csnfrsm;r&Sdjcif;aMumifh jzpfonf[k od&ygonf/
1981-82 ck pDrHudef;umvtwGif; atmufygtwkdif; xkwfvkyfoGm;&ef &nfrSef;xm;onfukd awGU&Sd
&ygonf/
(u) 1^20
trsKd;om;0wfvkHcsnf
15000-xnf
(c) 2^42
trsKd;om;0wfvkHcsnf
15000-xnf
(*) 2^64
trsKd;om;0wfvkHcsnf (AkHBuD;qif)
12000-xnf
(C) 2^64
trsKd;orD;0wfvkHcsnf(vufxkd;yef;)
3600-xnf
(i) 2^64
trsKd;om;0wfvkHcsnf(kd;&m)
1500-xnf

avmifpmqD^"mwfqD^acsmqD^rD;xkd;qD&&Sda&;ESifh zGHUNzdK;rItajctae
ppfrjzpfrDumvtwGif; rif;jym;NrdKUe,f avmifpmqD^"mwfqD^acsmqDokH;pGJrIukd twdtus pm&if;
r&Sdao;ygojzihf razmfjyjcif;jzpfygonf/
ppfNyD;acwfrS ,aeYxd avmifpmqD? acsmqD? rD;xkd;qD ponfrsm;ukd t"duokH;pGJonfh Xmersm;rSm
(u) vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;
(c) pufrIv,f,mOD;pD;Xme
(*) aMu;eef;Xme
(C) yk*vdua&,mOfESihf armfawmf,mOfrsm; jzpfygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

66

(u) vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;
rif;jym;NrdKUe,f? vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;\ 1971-72 ckESpfrS 1981-82 ckESpftxd
(31-7-81)aeYxd avmifpmqDokH;pGJrItajctaeukd atmufygtwkdif; awGU&Sd&ygonf/
ck E S p f
'D Z ,f * gvH
acsmqD * gvH
1971-72
10046
326
1972-73
10323
537
1973-74
5361
170
1974-75
10120
400
1975-76
9046
399
1976-77
12262
405
1977-78
10091
956
1978-79
12622
464
1079-80
10999
399
1980-81
10396
362
1981-82 (7^81)
2603
17

(c) pufrIv,f,mOD;pD;Xme
rif;jym;NrdKUe,f pufrIv,f,mOD;pD;Xme\ qD&&SdrI okH;pGJrItajctaerSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
ck E S p f
'D Z ,f * gvH
tif * sif 0 k d i f
trJ q D
b&d w f q D
(*gvH )
(aygif )
(yk v if ; )
1979-80
1074
8
20
r&S d
1980-81
2484
17
40
5
1981-82
1932
10
20
2
(8^81 xd)
rif;jym;NrdKUe,f or0g,rtoif; ,ckb@ma&;ESpftwGif; wpfvvQif 'DZ,fqD (10)yDygESifh a&eHqD
(6)yDyg &&Sdygonf/ if;ukd NrdKUe,fjynfolYaumifpD(tvkyftrIaqmiftzGJU)\ tpDtpOfjzihf oifhawmfovkd
jzefYjzL;a&mif;cscJhygonf/

EkdifiHawmftwGuf tusKd;&Sdrnfh pufkHtvkyfkHrsm;tvm;tvm


rif;jym;NrdKUe,fonf pkpkaygif;{&d,m (856616){u&Sdonfhteuf oD;oefYopfawmBudK;0kdif;{&d,mrSm
(8439){uESihf tjcm;opfawmajr{&d,mrSm (302400){u&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/ pkpkaygif;ajr{&d,m\
(40%)onf opfawmajr{&d,mjzpfygojzihf opfawmxGufypnf;rsm; <u,f0onfukd awGU&Sd&ygonf/ ESpfpOf
0g;vkH;a&wpfoef;ausmfxGufonfh NrdKUe,fwpfNrdKUe,fjzpfonfhtm;avsmfpGm tao;pm;puLpufwpfvkH;
wnfaqmuf&ef tvm;tvm&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/
tvm;wl av;NrdKUacsmif; a&wHcGefonfvnf; a&us^a&pD;tm;aumif;NyD; rMumcP avhvma&;tzGJU
rsm; a&muf&SdvQuf avhvmwkdif;wmaeonfukd awGU&Sd&ygojzihf a&tm;vQyfppf"mwftm;puf wnfaqmufEkdif
rnfhtvm;tvm&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/

pufrIvufrIu@rS vkyfomrsm;tiftm;
pufrIvufrIu@ jynfolykdiftcef;rS vkyfom;tiftm; r&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/ or0g,rykdif
tcef;rS qDBudwfpufvkyfom; (3)OD;ESihf &ufuef;vkyfom;(483)OD;&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/ yk*vduykdiftcef;
&ckid o
f m;BuD;pmay

67

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

rS vkyfom;tiftm;pm&if;ukd r&&Sdao;aMumif; wifjyvkdygonf/

ykdifqkdifrItcef;u@tvkduf pufrIvufrIu@\ tom;wifxkwfvkyfrI


rif;jym;NrdKUe,f\ or0g,rykdiftcef;rS pufrIvufrIu@\ ESpfpOftom;wifxkwfvkyfrIwefbkd;rSm
usyf (246000)cefY&SdaMumif; awGU&Sd&ygonf/

pufrIvufrIu@wGif EkdifiHawmf\ &if;ESD;jrKyfESHrIrsm;


pufrIvufrIu@wGif EkdifiHawmfrS &if;ESD;jrKyfESHrIr&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/

vQyfppfu@
wyfqifxm;aom vQyfppf"mwftm;ESihf puftiftm;tajctae
rif;jym;NrdKUe,f ppfrjzpfrD tcsdefumvwGif vQyfppf"mwftm; &Sd^r&Sdukd rod&ao;aomfvnf; 1946
ckESpfrSp bk&m;rD;om xGef;cJhonfukd awGU&Sd&ygonf/ rif;jym;NrdKUe,f vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;
ukd 1955-ck azazmf0g&Dv(7)&ufaeYu AkdvfrSL;oef;pdef OD;aqmifaom aeY&Sif;bkwfrD;vif;a&;tzGJUrS (6uDvkd0yf)&Sd rD;pufjzihf rD;vif;ay;cJhygonf/
1956-ckESpfwGif 25-uDvkd0yf&Sd ruvm&Dpufjzihfvnf;aumif;? 1962-ckESpfwGif 54-uDvkd0yfr
vm&Dpufjzihfvnf;aumif;? 1967-ckESpfwGif 25 uDvkd0yf&Sd wukd'gpufjzihfvnf;aumif;? 1980 jynfhESpfwGif
58 uDvkd0yf&Sd tpukdwmpufjzihfvnf;aumif; toD;oD; "mwftm;ay;vsuf &Sdygonf/
rif ; jym;Nrd K Ue,f \ vuf & S d w yf q if x m;aom vQyuf p pf p uf t if t m;rS m (137)uD v k d 0 yf & S d N yD ;
wyfqifxm;aom puftiftm;rSm (3)vkH;&SdaMumif; awGU&Sd&ygonf/

tokH;jyKrItrsKd;rsKd;tajctae
rif;jym;NrdKUe,f vQyfppf"mwftm;aumfykda&;&Sif;\ 1971-72 ckESpfrS vQyfppf"mwftm; tokH;jyKrI
trsKd;rsKd;tajctaerSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/

ck E S p f

rD w mok H ; pG J r I rD ;ok H ;pG J r I

vrf ;rD ;

,m,D

1971-72

6044

12

1484

1972-73

4987

12

1389

1973-74

2785

698

1974-75

5148

16

1357

1975-76

3507

12

1326

1976-77

5719

12

2154

r&Sd

1977-78

6020

12

2300

10

1978-79

6054

12

2109

10

1979-80

6290

12

2028

1980-81

6338

12

1759

1981-82

2162

500

r&Sd

&ckid o
f m;BuD;pmay

68

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

vQyfppf"mwftm; wkd;csJUrIvkyfief;rsm;
rif;jym;NrdKUonf &yfuGufaygif; (3)ck? tdrfaxmifpkaygif; (1511)ck &Sdonfhf NrdKUwpfNrdKUjzpfygonf/
NrdKUay:&Sd tdrfaxmifpk (50%)onf vQyfppfrD;tokH;jyKvkdygaomfvnf; puftiftm; rDwmtcuftcJESihf
avmifpmqDtcuftcJwkdYaMumihf rD;r&&SdEdkifonfukd awGU&Sd&ygonf/
odjYk zpf rif;jym;NrKd Ue,f jynfoaYl umifp(D tvkyt
f rIaqmiftzGUJ )\ 13-7-81 &ufaeYwiG f usi;f yjyKvyk f
aom tpnf;ta0;trSwf 8^81qkH;jzwfcsuftykd'f 8^9t& rif;jym;NrdKUe,f vQyfppf"mwftm;aumfykda&;&Sif;
(150)uDvkd0yf&Sd vQyfppf"mwftm;ay;pufwpfvkH; &&Sda&;twGuf 22-7-81 aeYpGJygpmtrSwf 24^reupD;yGm;(1)^81(1140)jzihf txl;tpD&ifcpH mwpfapmifudk &ckid jf ynfe,f jynfoaYl umifpD tvkyt
f rIaqmiftzGUJ okYd
wifjyxm;onfukd awGU&Sd&ygonf/

a&tm;vQypf pfxw
k v
f yk &f eftvm;tvm
rif;jym;NrdKUe,f av;NrdKUacsmif; a&wcGefrSm a&ustm;ESihf a&pD;tm;rSm vQyfppf"mwftm; xkwfvkyfay;
Ekid o
f nfh pGr;f tm;&Sad Mumif; od&&dS ygonf/ if;a&wHceG u
f dk Ekid if aH wmfrpS rD u
H ed ;f jzihf wnfaqmufay;ygu a&tm;
vQyfppfxkwfvkyfEdkif&ef tvm;tvmtrsm;qkH; &SdygaMumif; od&Sd&ygonf/

'DZ,fqDtok;H jyKrItajctae
rif;jym;NrdKUe,f vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;rS okH;pGJvQuf&Sdaom 'DZ,fqDrSm &ckdifjynfe,f
vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;rS cGJwrf;t& &&Sdonhf qDrsm;jzpfygonf/ wvvQifysrf;rQ 'DZ,fqD
(16)yDygrS (20)yDygtwGif; &&SdNyD; if;ukdrlwnf rD;xGef;ay;&jcif;jzpfayonf/ 1971-72 ckESpfrS 198182(7^81)aeYxd 'DZ,fqD&&SdrItajctaerSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/

ck ES pf

'D Z,f qD *gvH

1971-72

10046

1972-73

10323

1973-74

5360

1974-75

5148

1975-76

3507

1976-77

5719

1977-78

6020

1978-79

9054
&ckid o
f m;BuD;pmay

69

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
ck ES pf

'D Z,f qD*gvH

1979-80

6290

1980-81

6338

1981-82

2162

(7^80)xd

vQyfppfu@ vkyfom;tiftm;
rif;jym;NrdKUe,f vQyfppf"mwftm;ay;a&;aumfykda&;&Sif;\ 1971-72 ckESpfrS ,aeYxd vkyfom;tiftm;
tajctaeukd atmufygtwkdif; jzpfaMumif; awGU&Sd&ygonf/
ck E S p f

v k y f o m;t i f t m;

1971-72

8-a, mu f

1972-73

4-a, mu f

1973-74

8-a, mu f

1974-75

9-a, mu f

1975-76

9-a, mu f

1976-77

10-a, mu f

1977-78

10-a, mu f

1978-79

9-a, mu f

1979-80

8-a, mu f

1980-81

9-a, mu f

1981-82

9-a, mu f

aqmufvkyfa&;u@
vrf;wHwm;rsm; aqmif&Gufrnfhtvm;tvm
,mOfoGm;vmrIenf;yg;ojzihf wkd;csJUaqmif&Guf&ef r&nf&G,fyg/

aqmufvkyfa&;vkyfom;tiftm;
ESpfpOfcGJa0ay;onhf &HykHaiGtay: rlwnfNyD; vkyfom;rsm; wkd;csJUjcif; avQmhjcif;rsm; jyKvkyf&ygojzihf
1981-82 ckESpftwGif; &HykHaiGenf;yg;ojzihf tiftm;wkd;&ef rjzpfEkdifyg/

aqmufvkyfa&;u@wGif EkdifiHawmfrS &if;ESD;jrKyfESHrI


aumfyadk &;&Si;f wGif Edik if aH wmfrS &if;ES;D jrKyEf rHS aI iGr&Syd g vkt
d yfonfah iGtiftm;ukd Edik if aH wmfp;D yGm;a&;
bPfrS acs;,ljcif;? vkyfief;&Sifrsm;rS vkyfief;tvkduf bDvfawmif;cHNyD; &aiGjzihf aqmif&Gufygonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

70

ukeo
f ,
G af &;u@
NrdKUe,ftwGif;ukefoG,frIvkyfief;
(u) jynfolykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f v,f,mukdif;uRef;ESihf O,smOfNcHajrxGufukefypnf; ukefoG,fa&;aumfykda&;&Sif;onf
a&S;OD;pGm (Agriculturcal Project Board trnfrS S,A, MB, U, B, A, M, B ukefoG,fa&;(1)ESihf
,ckukefoG,fv,f,mtrnfodkY tqifhqifh ajymif;vJvmcJhygonf/ EkdifiHawmfaumufyJoD;ESHa&mif;0,fa&;tzGJU
taejzihf pyg;0,f,al &;udpu
dk aqmif&u
G pf Ofu awmifov
l ,form;rsm;xH tzGUJ taejzihf wku
d f u
dk 0f ,f,jl cif;
r&SdbJ yk*vduukefonfyGJpm;rsm;xHrS wqifh 0,f,lcJhygonf/ if;jyif or0g,rtoif;rsm;rSwqifh 0,f,lcJh
onfrsm;vnf; &SdcJhonfrsm;vnf; &Sdygonf/
vuf&SdusihfokH;aeaompepfrSm ukefoG,fv,f,monf jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD\ ODaqmif
vrf;TefrIukd cH,lvQuf NrdKUe,fjynfolYaumifpDtvkyftrIaqmiftzGJU\ BuD;MuyfuGyfuJpDrHcsufjzihf awmifol
v,form;rsm;ESifh wkdufkdufpmcsKyfcsKyfqkdvQuf pyg;0,f,lonfh vkyfief;ukd aqmif&Gufaeygonf/
qefjzefYjzL;a&mif;csa&;vkyfief;ukd (1965)ckESpftxd wkdufkdufa&mif;csjcif;rjyKbJ NrdKUe,fukefoG,fa&;
rSwqifh pm;okH;olvkyfom;jynfolrsm;odkY jzefYjzL;a&mif;cscJhygonf/ 1972-ckESpfrSpwif qef? oMum;? *sKH?
pD;u&ufpaom O,sOfNcHajrxGuf ukefypnf;rsm;ukd pm;okH;olvkyfom;jynfolrsm;okdY wkdufkdufa&mif;csjcif;
jyKcyhJ gonf/ 1977-ckEpS rf pS wif qefEiS q
hf efxu
G yf pn;f wpfcw
k nf;uko
d m XmerSwu
dk f u
dk af &mif;csvmonfrmS
,aeYxdyif jzpfygonf/

(c) or0g,rykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f or0g,rtoif;onf &ckdifjynfe,ftoif;pkESifh ukefoG,fa&;aumfykda&;&Sif;rsm;rS
ukefypnf;rsm;ukd 0,f,ljzefYjzL;cJh&m ESpfpOfwefbkd;usyf (5-odef;) cefYrQ&Sdonf[k awGU&Sd&ygonf/

jynfolYb@ma&;
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd bkef^aumfykda&;&Sif;^OD;pD;XmeESihf aumifpDtqifhqifh\ jynfolYb@m &^okH;
pm&if;rSm atmufygtwkdif; awGU&Sd&ygonf/
1/
tcGef&aiG
2/
omref&aiG
3/
omreftokH;p&dwf
4/
aiGvkH;aiG&if;tokH;p&dwf
5/
bPfpkaqmif;aiGrsm;
(u) pkaiGpmtkyfjzifh
(c)
aiGpkvufrSwfjzihf6/
or0g,raiGpkaiGacs;rsm;

&ckid o
f m;BuD;pmay

71

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

1/ tcGef&aiG

pOf

ck ESpf cG J a0csxm;aiG trS ef0if aiG rsm; rS wfcsuf

1976-77

476350

364194

1977-78

457150

369104

1978-79

590765

344147

1979-80

307215

308717

1980-81

294550

363155

1981-82

321500

181079

7^81txddom

2/ omref&aiG
pOf
1

ckE Sp fa iGp m&if;


cGJa 0csxm;aiG
acgif; pOf
- 1976-77

trSe f& aiG

usyf

usyf

1 r-e-u
2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfy kda &;&Si f;

100
14353
-

8094
1014873

4 pnfy ifo m,m


pkp kaygif;
1977-78

14453

1022967

1 r-e-u
2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfy kda &;&Si f;

100
81970
-

12997
73291
972728

4 pnfy ifo m,m


pkp kaygif;
1978-79
1 r-e-u

106220
188290

132750
1059036

100

2871

2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfy kda &;&Si f;
4 pnfy ifo m,m

71970
142370

69221
937950
144243

pkp kaygif;

214440

1050405

rSw f c suf

&ckid o
f m;BuD;pmay

72

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;
pOf
4

ck ES pf
aiG pm&if ;acgif ;pOf

cG J a0csxm;aiG

trS ef &aiG

usyf

usyf

1979-80
1 r-e-u

100 -

2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfykda&;&Sif;

26540
-

4 pnfyifom,m
pkpkaygif;
5

37711
1365956

142920

170345

169560

1575012

100

100

45510

34099

1980-81
1 r-e-u
2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfykda&;&Sif;

4 pnfyifom,m
pkpkaygif;
6

rS wf csuf

2048205
157820

210174

203430

2292579

1981-82

1 r-e-u

100

2 OD;pD;Xmersm;
3 aumfykda&;&Sif;
4 pnfyifom,m
pkpkaygif;

61420
-

135 7^81xd
527675
69253

167270

597063

228795

&ckid o
f m;BuD;pmay

73

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

3/ omreftokH;p&dwf
pOf
1

c k E S p f a i G p m& i f ;

c GJa 0

ac gi f ; p O f

& mx m;ai G

1976-77
1 reu

jyeft yf

2 OD; pD; Xmersm;

1497240

1485761 (-)

11479

jyeft yf

3 au mfy kda &;&Si f;

7605770

7640971 (+)

35201

ykdo kH;

4 pn fy ifo m, m

- (-)

9638290

9269171 (-)

289118

jyeft yf

705980

511861 (-)

194119

jyeft yf

2 OD; pD; Xmersm;

1682520

1734084 (+)

51564

ykdo kH;

3 au mfy kda &;&Si f;

5172975

5108228 (-)

64747

jyeft yf

4 pn fy ifo m, m

91535

89748 (-)

1787

jyeft yf

7653010

7443921 (-)

289089

jyeft yf

809416

671495 (-)

137921

jyeft yf

2 OD; pD; Xmersm;

1827990

1805607 (-)

22383

jyeft yf

3 au mfy kda &;&Si f;

11415737

11611567 (+)

195810

ykdo kH;

4 pn fy ifo m, m

127250

119674 (-)

7576

jyeft yf

14180393

14208343 (-)

24950

jyeft yf

449900

414325 (-)

35575

jyeft yf

2 OD; pD; Xmersm;

1982300

1892657 (-)

89643

jyeft yf

3 au mfy kda &;&Si f;

13062740

13162143 (+)

99403

ykdo kH;

4 pn fy ifo m, m

119000

114026 (-)

49748

jyeft yf

15613940

1558351 (-)

30789

jyeft yf

842960

681127 (-)

161833

jyeft yf

2 OD; pD; Xmersm;

2185400

2177052 (-)

108348

jyeft yf

3 au mfy kda &;&Si f;

12352128

12518788 (+)

166460

ykdo kH;

4 pn fy ifo m, m

124500

119600 (-)

4900

jyeft yf

15505188

15396567 (-)

108621

jyeft yf

892280

172057

2 OD; pD; Xmersm;

2178080

663229

7^81

3 au mfy kda &;&Si f;

2415733

1692436

t x do m

4 pn fy ifo m, m

148800

11647

1977-78

pkp ka ygif;
19779-80
1 reu

pkp ka ygif;
1980-81
1 reu

pkp ka ygif;
6

1978-79
1 reu

u syf
312841

pkp ka ygif;

u syf
222439 (-)

1 reu

u syf
535280

pkp ka ygif;
2

t r S e f u k e f u sai G y k d v QH jy e f t y f a i G r S w f c su f

1981-82
1 reu

pkp ka ygif;

5634893

2539369

&ckid o
f m;BuD;pmay

74

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

4/ aiGvkH;aiG&if; tokH;p&dwf
pOf
1

ck E S p f a cgif ; pOf cG J a 0csxm;aiG trS e f o k H ; aiG yk d v QH jyef t yf a iG rS w f c suf


1976-77

1 reu

35000

34346 (-)

4 pnfyifo m,m

47500

654

jyeft yf

46846 (-)

654

1977-78
-

1420

1420

3 aumfykda &;&Sif;

4 pnfyifo m,m

20000

20000

21420

21420

2 OD; pD; Xmersm;

1450

1450

3 aumfykda &;&Sif;

13000

12967 (-)

33

jyeft yf

4 pnfyifo m,m

23180

20166 (-)

3014

jyeft yf

37630

34583 (-)

3047

1978-79
1 reu

pkpka ygif;

1979-80
1 reu

1430

1430

3 aumfykda &;&Sif;

4 pnfyifo m,m

22130

21427 (-)

703

23500

22857 (-)

703

2 OD; pD; Xmersm;

pkpka ygif;

jyeft yf

1980-81
1 reu

2 OD; pD; Xmersm;

3 aumfykda &;&Sif;

495000

4 pnfyifo m,m

23000

pkpka ygif;
6

3 aumfykda &;&Sif;

pkpka ygif;

12500

2 OD; pD; Xmersm;

usyf

12500

1 reu

usyf

2 OD; pD; Xmersm;

pkpka ygif;
2

usyf

518000

494680 (-)

320

jyeft yf

23000
517680 (-)

320

1981-82
1 reu
2 OD; pD; Xmersm;
3 aumfykda &;&Sif;
4 pnfyifo m,m
pkpka ygif;

23000
23000

&ckid o
f m;BuD;pmay

75

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

5(u)
(u) aiGpkpmtkyfjzihf ESpftvkduf pkaqmif;onfhaiGrsm;

pOf

ES p f tvd k uf

pm&if ;OD ;a&

pk aqmif ;aiG

4 1979-80

482

482291^64

5 1980-81

429

549757^68

6 1981-82

406

781270^95

1 1976-77
2 1977-78
3 1978-79

1317

rS wf c suf
aiGpkbPfukd ppfawGrS
1979 ck ZGGefvrSpwif
vTJajymif;ay;onf/

1981-ck Zlvkdifv
(31)&ufaeYxd

1813320^27

(1) aiGpkvufrSwfjzihf ESpftvkduf pkaqmif;onfhaiGrsm;

pOf ES p f t vk d u f

pm&if ; OD ; a&

pk a qmif ; aiG

1976-77

418

26235^-

1977-78

120

5795^-

1978-79

135

5105^-

1979-80

211

26260^-

1980-81

393

44710^-

1981-82

467

70910^-

1744

179035^-

rS w f c suf

1970 ckZlv kdifv


(31)&ufa eYx d

&ckid o
f m;BuD;pmay

76

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

6/ aiGpkaiGacs;rsm; or0g,toif;rsm; tajcjypm&if;


b@ma&;ESpf

pOf

toif; trnf

1976-77
1 ynma&;Xme
2 trIxrf;aygif;pkH
3 jynfolY&J
1977-78
1 ynma&;Xme
2 trIxrf;aygif;pkH
3 jynfolY&J
1978-79
1 ynma&;Xme
2 trIxrf;aygif;pkH
3 jynfolY&J
1979-80
1 ynma&;Xme
2 trIxrf;aygif;pkH
3 jynfolY&J
1980-81
1 ynma&;Xme
2 trIxrf;aygif;pkH
3 jynfolY&J

6
1
2
3
4
5
6
7

1981-82
ynma&;Xme
trIxrf;aygif;pkH
jynfolY&J
o^rOD;pD;Xme
o^rtoif;
usef;rma&;
ukefoG,fv,f,m

toif;

oif; om;OD; a&

tpka iG omrefa cs; tom;wif tjrwf


yrmP aiG yrmP tom;wif tIhH;

1
1
1
3

119
106
58
283

1900 126655 +
2174 67077 +
1180 40226 +
5254 233958 +

1701
717
282
2700

1
1
1
3

247
262
63
572

7370 189465 +
6109 67430 +
1200 57265 +
14679 314160 +

892
959
444

1
1
1
3

261
262
63
586

8190 233835 +
9729 83171 +
1730 74456 +
19649 391462 +

5854
2936
1192
9982

1
1
1
3

283
401
75
759

8550 241455 +
11019 83650
2030 78534
21599 403639

4798
383
1453
6634

1
1
1
3

276
336
87
699

8220
9459
2610
20289 283345

1
1
1
1
1
1
1
7

273
363
88
44
35
58
41
902

8130
10569
2640
1320
1080
1700
1230
26669
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

77

ykaYd qmifqufo,
G af &;u@
a&aMumif;vkyfief;rsm;
(u) jynfwGif;ESihfyifv,furf;kd;wef;a&aMumif;c&D;vrf;rsm;
jynfolykdiftcef;rS jynfwGif;a&aMumif;c&D;vrf;rsm;rSm ppfawG-aygufawm-yef;ajrmif;txd&SdNyD;
or0g,rykdiftcef;rS rif;jym;-aygufawm-ppfawGxd &Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/ yk*vduykdiftcef;rS rif;jym;ppfawG^rif;jym;-ajrykH^rif;jym;-ajrmufOD;^rif;jym;-yef;ajrmif; ponfNrdKUe,ftwGif; oGm;vmEdkifaMumif;awGU&Sd
&ygonf/

(c) oabFmqdyfrsm;
rif;jym;NrdKUe,fwGif oabFmqdyfr&SdaMumif; awGU&Sd&ygonf/

(*) a&,mOfrsm; (ykdifqkdifrIu@tvkduf)


(1) jynfolykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f jynfolykdiftcef; o,f,lykdYaqmifa&;,mOfr&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/

(2) or0g,rykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,for0g,toif;wGif 1978-79 ckESpfrSp a&,mOfBuD;wpfpD;? a&,mOfi,f 2-pD;jzihf
o,f,lykdYaqmifa&;vkyfief;rsm;ukd vkyfukdifcJhygonf/ vkyfief;wGufajcrudkufygojzihf a&,mOfi,f 2-pD;ukd
&yfwefYxm;NyD; a&,mOfBuD;wpfpD;jzihfom rif;jym;-aygufawm-ppfawG c&D;pOfukd wpfywfvQif 2-Budrfus
ajy;qGJay;vQuf&Sdygonf/
yef;ajrmif;aus;&Gm or0g,rtoif;ESihf a&Twrmaus;&Gmor0g,rtoif;wGifvnf; ulbkdwm
pufwwfa&,mOf-2pD; o,f,yl aYdk qmifa&;vkyif ef;rsm;ukd vkyu
f idk cf ahJ omfvnf; wGuaf jcrudu
k yf gojzihf &yfqidk ;f
xm;ygaMumif; od&Sd&ygonf/

(3) yk*vduykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f yk*vduykdif a&aMumif;o,f,lykdYaqmifa&;u@wGif pufwwfa&,mOfBuD;i,f 10pD;cef&Y adS Mumif; od&&dS ygonf/ if;wko
Yd nf ppfawG-ajryk-H ajrmufO;D ESifh wjcm;NrKd Ue,frsm;okYd oGm;vmaeygaMumif;
od&Sd&ygonf/

(C) a&vrf;c&D;wkd;csJUa&;tvm;tvm
(1) jynfolykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,fonf &ckdifjynf\awmifbufykdif; NrdKUe,frsm;ESihf tquftoG,fr&Sdygojzihf vkyfom;
jynfolrsm; oGm;vma&;ESihf ukefypnf;rsm;wifykdYa&;twGuf rsm;pGmtcuftcJ&SdaMumif; od&Sd&ygonf/ ppfrjzpf
rD tcsed u
f mvwGif ppfawG^aygufawm^rif;jym;^ajryk^H ausmufjzL^awmifuek cf &D;pOf&cdS yhJ gaMumif; od&&dS yg
if;c&D;pOfukd jyefvnfzGifhvSpfay;yg&efrif;jym;NrdKUe,f jynfolYaumifpD tvkyftrIaqmiftzGJU\ 11-7-81
aeYpGJygpmtrSwf 24^reu-pD;yGm;(1)^81(194)jzihf jynfe,f^NrdKUe,f yxrokH;vywf pD;yGm;a&;pDrHudef;
dEIdif;tpnf;ta0;wGif wifjyxm;aMumif; od&Sd&ygonf/

(2) or0g,rykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f or0g,rtoif;\ a&,mOfBuD; vkyfief;rS ppfawG^bl;oD;awmifvIdif;wGif wywf
wpfBudrfus wkd;csJUajy;qGJay;&ef pDpOfcJhaomfvnf; yk*vdu a&,mOfrsm;ESihf ,SOfNydKifEdkfifjcif; r&Sdygojzihf
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

78

c&D;pOfukd rwdk;csJUEkdifcJhyg/ odkYaomf rif;jym;^ajrmif;bG,f^yef;ajrmif; c&D;pOfwkd;csJUajy;qGJ&ef tpDtpOf&Sdyg


aMumif; od&Sdygonf/

(3) yk*vduykdiftcef;
yk*vduykdiftcef;rS c&D;vrf;wkd;csJUa&;tvm;tvm &Sdr&Sdrodao;aMumif; wifjyvkdygonf/

(i) oabFmusif;vkyfief;rsm;
rif;jym;NrdKUe,fwGif oabFmusif;vkyfief;r&SdaMumif; awGU&Sd&ygonf/

(p) ykdifqkdifrIu@tvkduf ukefoG,fykdYaqmifrIvkyfief;


(1) jynfolykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f a&aMumif;ykdYaqmifa&;aumfykda&;&Sif;rS ESpftvkduf ukefoG,fykdYaqmifa&;vkyfief;rsm;
rnfonfhrnfrQ &Sdonfukd rawGU&Sd&ao;yg/

(2) or0g,rykdiftcef;
rif;jym;NrdKUe,f or0g,rykdifa&,mOfrsm;jzihf or0g,rESihf yk*vduykdif ukefypnf;rsm;ukd ESpfpOf
ukefwefcsdef (1200)cefY ykdYaqmifay;Ekdifonfukdvnf; awGU&Sd&ygonf/

avaMumif;c&D;rsm;
rif;jym;NrdKUe,f avaMumif;c&D; r&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/

ukef;vrf;rsm;
(u) ukef;vrf;c&D;rsm;
rif;jym;NrdKUe,frS uefazaus;&Gmtxd armfawmfum; oGm;vmygonf/ ukef;vrf;c&D;wpfckwnf;
&SdaMumif; od&Sd&ygonf/

(c) ukef;vrf;,mOfrsm; (ykdifqkdifrIu@tvkduf)


rif;jym;NrdKUe,f jynfolykdiftcef;ESihf or0g,rykdif armfawmf,mOfrsm;r&Sdonfukd awGU&Sd&ygonf/
yk*vduykdifarmfawmfum; (5)pD;om&SdNyD; if;jzihf ukef;vrf;c&D;oGm;vmolrsm; c&D;oGm;vmaMumif; awGU&Sd&yg
onf/

(*) ukefvrf;wkd;csJU&ef tvm;tvm


rif;jym;NrdKUe,f armfawmfum;rsm; oGm;vmEdkifatmif wkd;csJUvrf;c&D;rsm;tjzpf usdef;wpfywfvrf;^
rif;jym;-NcDawmifvrf;^rif;jym;-pravvrf;azmufvkyf taumiftxnfazmfqJjzpfaMumif; awGU&Sd&ygonf/

(C) ukefpnfykdYaqmifa&;vkyfief; (ykdifqkdifrIu@tvkduf)


yk*vduykdifykdYaqmifa&;vkyfief;rsm; jzpfygojzihf rod&&SdygaMuif; wifjyvkdygonf/

rD;jywkdufESihf a&aMumif;wkdif;wma&; tcsufjyu&d,mrsm;


rif;jym;NrdKUe,fwGif rD;jywkdufESihf a&aMumif;wkdif;wma&; r&SdaMumif; od&Sd&ygonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

79
pmwkdufrsm;
(u) vuf&Sdtajctae

rif;jyNrdKUe,f pmwkdufXmeukd rnfonfhESpfwGif pwifzGifhvSpfcJhonfukd twdtus rod&cJhaomfvnf;


ESpfaygif;(4)ESpfausmfcefYrSp zGifhvSpfcJhonfukd awGU&Sd&ygonf/ pwifzGihfvSpfcsdefwGif tv,fykdif;&ufuGuf
zGifhvSpfcJhNyD; 1950-ckESpfrS 53 ckESpftxd tv,fykdif;&yfuGuf&Sd rcifaxG;aetdrf zGihfvSpfcJhaMumif; od&Sd&yg
onf/ 1953-ckESpfrS 1959-ckESpftxd tv,fykdif;&yfuGuf OD;MumyGifhBuD;aetdrfwGif zGihfvSpfcJhaMumif;
od&Sd&ygonf/ 1959-ckESpfrS 1967 ckESpftxd aps;a[mif;ykdif;&yfuGuf&Sd OD;ausmfxGef;OD;aetdrf zGihfvSpfcJhNyD;
1967-ck atmufwb
dk mvrSp ,cktaqmuftOD;odYk ajymif;a&TUzGiv
fh pS cf yhJ gonf/ jrefrmEdik if t
H wGi;f &Sd pmwku
d f
aMu;eef;ESifh w,fvzD ek ;f tm;vk;H ukd pkpnf; 1975-ck rwfvrSp qufo,
G af &;aumfyadk &;&Si;f [k trnfajymif;
vJcJhygonf/ rif;jym;NrdKUe,fwGif NrdKUrpmwkdufESihf yef;ajrmif;pmra0pmwkduf 2-ckom&Sdygonf/

(c) wkd;csJU&eftvm;tvm
rif;jym;NrdKUe,f yef;ajrmif;pmra0pmwkdufukd pma0pmwkduftqifhodkY wkd;csJUzGihfvSpfay;&ef rif;jym;NrdKU
e,f jynfolYaumifpD tvkyftrIaqmiftzGJUrS oufqkdif&modkY wifjyawmif;cHxm;ygojzihf vmrnfh 198283 ck pwkwav;ESpf pDrHudef;umv\ yxrESpfwGif wkd;csJUzGihfvSpfay;rnf[k od&Sd&ygonf/

aMu;eef;qufo,
G af &;
(u) aMu;eef;vkyfief;tajctae
rif;jym;NrdKUe,f aMu;eef;kH;wpfkH;om&SdNyD; if;ukd wkduftaqmuftOD;yif zGihfvSpfxm;ygonf/

(c) pum;ajymzkef;rsm;tajctae
rif;jym;NrdKUe,fwGif vuf&Sdtajctae pum;ajymzkef;r&Sdaomfvnf; 1981-82ckESpf pDrHudef;umv
twGif; w,fvDzkef;tNyD; wyfqif&ef vkdtyfaomwkdif;wmrIrsm; jyKvkyfcJhygaMumif; od&Sd&ygonf/

rkd;av0oESifh ZvaA'
(u) rkd;av0opcef;rsm;
rif;jym;NrdKUe,f jynfolYaq;kHwGif rkd;av0opcef;wpfckESihf yef;ajrmif;aus;&Gmtkyfpk rkd;a&csdefpcef;
2-cktjyif rif;jym;NrdKUe,f v,f,mpkdufysKd;a&;aumfykda&;&Sif;wGifvnf; NrdKUr rkd;av0opcrf;wpfckESihf e&rf;yifr
txl;txGufwkd; pcrf;wGif rkd;av0opcef;wpfckpD&SdaMumif; od&Sd&ygonf/

(c) omrefpcrf;ESifh acwfrSDa&'gpcef;


(*) ZvaA'vkyfief;rsm;

r&Syd g
r&Syd g

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

80
tykdif; (5)

,Ofaus;rI
,Ofaus;rIESihf tEkynm
rif;jym;NrdKUe,fwGif ,Ofaus;rItEkynmvuf&mrsm;tjzpf usdef;awmifay:&Sd usddef;awmifbk&m;
(omoemou&mZf 22-ckESpf)? tdrfa&SUrif; eef;&m(ou&mZf 776- avmif;Muufacwf)? ppfuJodrf? 0efodkodrf?
usdef;awmifwufvrf;avSum;wkdY &SdcJhonf/ NrdKUe,ftwGif; tjcm;kyfwkawmfrsm;vnf; &Sdonf/

xif&Sm;aomapwDykxkd;rsm;
usdef;awmifbk&m;
rif;jym;NrdKUe,f&Sd usdef;awmifbk&m;onf &ckdifjynfe,ftwGif; xif&Sm;onhf bk&m;rsm;teuf wpfyg;
tygt0if jzpfayonf/ usdef;awmifbk&m;rSm NrdKU\taemufbuf(414)aytjrifh&Sdonfh usdef;awmifxdyf
wnf&Sdonf/ usdef;awmifbk&m;rSm OmPfawmftjrihf (26)awmif? vkH;ygwfawmf (53)awmif&Sdygonf/
usdef;awmifbk&m;ukd bk&m;\Asm'dwfawmft& ]vQm&if;awmf"mwf}tjzpf omoemou&mZf 222-ckESpf?
taomurif;onf "n0wDacwf ol&,
d pEvrif;xHoYkd "mwfawmfyaYdk qmifNy;D wnfxm;uk;d uG,af wmfrcl o
hJ nf/
xkdYaemuf a0omvDacwf omoemou&mZf 804 ckESpf r[moD&d,mwkdif;pE&m;rif;uvnf;aumif;? &ckdif
ou&mZf 517-ckEpS f oD&pd E&m;rif;uvnf;aumif;? yk&ed Nf rKd Uawmf aumvd,rif;uvnf;aumif;? &ckid o
f u&mZf
485 ckESpf oD&dpE&m;rif; NzdKuGif;? at'D 11-&mpk '&mZmrif;uvnf;aumif;? avmif;Muufacwf ou&mZf
759-ckESpf rif;apmrGefuvnf;aumif;? ajrmufOD;acwf pE0dZ,bGJUcH? usdef;'kH;kduvnf;aumif;? xyfrHrGrf;rH
jyKjyifukd;uG,fawmfrlcJhMuonf/

ausmufpmrsm;
rif;jym;NrdKUe,ftwGif;rS awGU&Sd&aomausmufpm;rsm;teuf usdef;awmifajc&if;rS &&Sdaom ausmufpm?
jyif,m;okH;uefpkrS &&SdaomausmufpmESifh arvGef;bk&m; "rcPfausmufpmwkdYrSm xif&Sm;aomausmufpmrsm;
jzpfonf/

usdef;awmif awmifajc&if;rS &&Sdaomausmufpm (at'D 5-&mpk)


ausmufpmukd uG,fvGefol txufwef;ynmOD;pD;Xme? TefMum;a&;rSL;csKyf OD;pHomatmifu at'D
5&mpk a&;xk;d onfh ausmufpmjzpfEidk o
f nf[k vufa&;vufom;cefrY eS ;f csut
f & azmfjyygonf/ a&;xk;d xm;onf
tu&mrSm jAr[Dtu&mjzpfNyD;? bmompum;rSm ou# (0g) ygVd[l cGJjcm;r&ao;aMumif; azmfjycJhygonf/
ausmufpmtxufykdif;rSm a,"r*gxmjzpfNyD; atmufykdif;wGif qkawmif;ESihf wnfcJhonfh rif;trnfygrnf[k
cefYrSef;cJhonf/ ausmufpmukd zwfaeqJrSmyif OD;pHomatmif uG,fvGefcJhojzihf ausmufpmtqkH;wkdif
zwfr&ao;yg/ ausmufpmukd axmufxm; rif;jym;NrdKUe,fonf at'D ig;&mpkrwkdifrDuyif BuD;us,f
pnfum; vlrIa&;? ynma&;? bmoma&; tqifhjrifhaeNyDjzpfaMumif; xif&Sm;ayonf/
(ausmufpmrSm ,cktcg ppfawGNrdKU? ppfawGaumvdyfausmif;tkyfBuD; OD;atmifjrifhxH &Sdaeonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

81

,if;ausmif;tkyfBuD;xH a&mufae&jcif;rSm ausmufpmukd q&mODatmifrif;xHrS OD;pHomatmifu jynfe,f


jynfolYaumifpDtwGif;a&;rSL; OD;a&TZHrS wqifh rSm,lojzihf ay;ykdY&mrS OD;pHomatmif uG,fvGefoGm;ojzihf
ausmif;tkyfBuD; OD;atmifjrifh jyefvnf,laqmifvmum xdrf;odrf;xm;&Sdjcif; jzpfonf/)

used ;f awmifapwDatmuf awmifajc&if;rS&&Sad omausmufpm

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

82

jyif,m;ausmufpm (jyif,m;okH;uefpk ausmufpm- ou&mZf 918)


ausmufpmrSm teHwpfawmif? tvsm;okH;awmif? xkwxGm&Sd pmaMumif;a& ESpfq,fygonf/ (--------)jyxm;aomtpufrsm;rSm "m;aoG;ojzifh ysufaeonf/ ,ck ,if;ausmufpmrSm jyif,m;bkef;awmfBuD;
ausmif;atmufwGif &Sdonf/ ausmufpmrSm ou&mZf 938 ckESpf eef;wufaom ajrmufOD;bk&if rif;apmvS?
bk&m;wnf? odrfaqmufNyD; v,fajrvSLcJhaomtaMumif;ukd a&;xkd;xm;jcif; jzpfayonf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

83
arvGe;f bk&m;"rcPfausmufpm

ausmufpmrSm arvGef;aus;&Gm bkef;awmfBuD;ausmif; &SdaomaMu;qif;kyfyGm;awmf "rcPf


a&;xkd;xm;jcif;jzpfonf/ ou&mZf (893-915)rif;Ambk&ifvufxuf jzpfonf/

ausmufpmeHygwf (1)(2)(3)taxmuftxm;rsm;t& rif;jym;NrdKUe,f acwfOD;orkdif;onf a0omvD


acwfrS ajrmufOD;acwf ukefqkH;onftxd vlaerItqifhjrihfjrifhjzihf? vlrIa&;? bmoma&; ,Ofaus;rI pmaywkdY
ay:xGe;f um Bu;D us,cf ahJ om e,fajrwpfcjk zpfonf/ xkjYd yif av;NrKd Uacwf ae&O&m? awmifiNl rKd Uawmfonfvnf;
aumif;? avmif;Muufacwf tdrfa&SUOy&mZm apmrGefuJhodkYaom tdrfa&SUrif;wkdYonfvnf;aumif;? av;NrdKUjrpf
(tOee'D) t0if0cHwyfBuD; (0g) usdef;cHwyfBuD; (0g) &marmifcHwyfBuD;ukd apmihfxdrf;tkyfcsKyf&mXme (,ck
rif;jym;NrdKUtaemufbuf ra0;vSaomae&mwGif&Sdonfh tdrfa&SUrif;eef;&m)wkdYu oufaocHvsuf&Sdonf/
(&marmifewfBuD;? jyifuqD;onf? &efrD;wpfcg? rjyKvm)[laom a&S;pum;pOfvmrsm;vnf; &Sdayonf/
ajrmufOD;'kwd,acwf? &ckdifya'o&mZf tifyg,mukd wnfaxmifEdkifcJhaom 0Z&&mZmac: (pE0dZ,
rif;)rif;'k;H ko
d nf? rif;jym;NrKd Ue,f used ;f uRe;f i^a0&GmarG;zGm;Ny;D used ;f wkid ;f NrKd Uudk wnfaxmifum &ckid jf ynf
rNidrfroufonfukd Nidrf0yfydjym;apNyD; ajrmufOD;a&Teef;ukd odrf;jref;pkd;pH ,ck b*Fvm;a'csfEkdifiHjzpfaom
b*Fg(12)NrdKUudk jyefvnfodrf;,lNyD; &ckdifNrdKU\aemufqkH; ya'o&mZftifyg,mukd xlaxmifEdkifcJhonfu
vnf;aumif;? &ckdifrif;orD;{csif;(0g) arSmufawmfcsif;a&;q&m NrdKUolBuD; atmifausmfZH ZeD; rdoEma0?
0um{J; (Oum{J;)ukd a&;om;cJhol rif;apmrGef rdzk&m;&SifxGD;jzL tp&Sdaom ynm&SdpmqkdwkdYonfvnf;aumif;?
rif;jym;NrKd Ue,fwiG yf if wnf&jdS cif;? arG;zGm;ay:xGe;f cJjh cif;wku
Yd kd &ckid &f mZ0ifu txift&Sm;azmfjyxm;cJo
h nf/
2

xif&Sm;aomtaqmuftOD;rsm;
usdef;awmifwufavSum;
usdef;awmifwufavSum;rSm *r&GmapwDajrmufzuf usdef;awmifajc&if;rSponf/ ,ck ocsKif;0ae&m
rSponf/ ,if;ae&mrS used ;f awmifxyd &f dS avSum;xpfaygif; (650)&SNd y;D ? t&Sn(f 930)ay? tus,f (5)ay&So
d nf/
avSum;wpfbufwpfcsufwGif xk(1aycGJ)? tjrifh (2ay)? &Sd avSum;tkwfabmif&Sdonf/ awmifajc&if;&Sd
avSum;t0 tkwfckHab;wpfbufwpfcsufpDwGif *VKefacgif;ESihf jcaoFhukd,f&SdNyD; tawmifygaom tkyfESpfkyf
&Sdonf/ azmf&SrmrSwfwrf;wGif if;ukd (
)[l a&;om;xm;onf/ &ckdifwkdYu rEkoD[[k ac:qkdMuonf/
avSum;rSm xkdtcsdef jrefrmjynfwGif awmifwufavSum;rsm;teuf t&SnfqkH;avSum;jzpfaMumif; azmf&Srm
rSwfwrf;wGif azmfjyxm;onf/ avSum;ukd rif;jym;NrdKU? NrdKUtkyf OD;yef;vSrS jyKvkyfvSL'gef;cJhaMumif; od&onf/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

84
tdraf &SUrif;eef;&m

tddrfa&SUrif;eef;&monf usdef;awmif? awmifbuf,Gef;,Gef; tdrfa&SUrif;&GmteD;wGif &Sdonf/ ou&mZf


776(avmif;Muufacwf)ckESpf &mZol\om;awmf tdrfa&SUrif;om; rif;apmrGef aexdkifcJhNyD;? 0dZ,bGJUcHudef;
'k;H krd if;\om;awmf &Jabmfaotdraf &SUrif;om;b0jzihf aexkid cf o
hJ nf/ ,ckeef;awmf&mtxufwiG f apwDwpfql
bk&m;kyfxkawmfwpfql &Sdygonf/ awmifwef;wpf0kdufukd dtkwfwHwkdif;jzihf um&Hxm;onfukd awGU&onf/
eef;awmf&mrSm tvsm; 770 ay? teH 40ay? &Sdonf/ wHwkdif;\tjrifhrSm 5aycefY &Sdygonf/ 0ifvrf; 2 ck&Sd
onf/

ppfuJodrfESihf ppfuJuef
i^pnfawmifrS awmifbufoYdk used ;f awmifajc&if;twkid ;f vmvQif awmifyBYdk u;D aus;&GmokYd a&mufrnf/
,if;&GmokYd ra&mufrD &GmOD;rS ta&SUbuf Ncw
d af wmif&mG okYd vrf;&do
S nf/ ,if;vrf;ukd vku
d v
f Qif &GmESirfh a0;aom
awmifurlay:wGif ppfuJodrf&Sdonf/ ,if;ukd tcsKdUu ppfuJrodrf[k ac:onf/ odrfukd ausmuftkwfjzihf
jyKvkyfxm;onf/ ausmuftkwfeH&Hrsm;wGif vuf&majrmufvSaom yef;yk yef;csDrsm; xkvkyfa&;qGJxm;onf/
wnfaqmufyo
Hk PmefrmS odrw
f pfcv
k ;Hk ukd ausmuftw
k jf zihf 0ef;&Hr;dk umvsuf ausmuftyk ef &H w
H w
Ydk iG f yef;ajymuf
yef;EG,frsm;azmfum? axmifhcsKd;ae&mrsm;wGif vSyaom yef;cufrsm;wif txufae&mrsm;wGif uEkwfyef;?
jcL;yef;rsm;jzihf xGif;xkxm;onf/
usdef;awmifwpf0kduf&Sd a&S;a[mif;vuf&mrsm;teuf vuf&mtajrmufjrm;qkH;aom taqmuftOD;yif
jzpfonf/ &ckdifwkdY\ a&S;a[mif;tEkynm? yef;csD? yef;ykvuf&mrsm;ukd awGU&SdEdkifonfh odrfawmfBuD;vnf;
jzpfonf/ ,if;awmifurlatmufwiG f uefBu;D ESpu
f ef&o
dS nf/ ppfurJ uef[k ac:Muonf/ odru
f dk aqmufvyk f
vSL'gef;cJhaom ppfuJBuD;rSm rnfonfhrif;\ ppfuJjzpfonfukd rawGU&ao;ay/ pr0ufNrdKUrS ppfuJBuD;wpfOD;
jzpfvdrfhrnf[k cefYrSef;&onf/ odrf&Sdbk&m;ESihf ausmufqpfvuf&mrsm;rSm ajrmufOD;acwfxuf aemufusrnf
r[kwf[k cefYrSef;Muonf/

0efokduef? 0efokdodrf? 0efokd*l


0efokd[lonfrSm 0efokdtrwfukd ac:jcif;jzpfonf/ 0efokdtrwfonf &Sifbk&if\0ef(0g) ypnf;yp,
wkdYukd okdavSmifxm;aomwkdufukd apmihf&onfhtrwfjzpfonf/ jrefrma0g[m&jzihf ajym&ygrl a&Twkdufpkd;rif;
jzpfayvdrrhf nf/ 0efot
dk rwfuefrmS xl;qef;onf/ tvsm; teHpwk&ef;ykjH zpfonf/ tem;wpfbuf tawmif
(120)cefYpD&Sdonf/ uefukd ajrtkwfeDrsm;jzihf av;bufav;wefeH&Hrsm;ESihf atmufajcMurf;jyifygrusef pDxm;
onfukd awGU&onf/ uefabmifkd;ukdvnf; tkwfjzihfyif pDzkdYxm;onfukd awGU&onf/ uefqif;vrf;? wufvrf;
ukdvnf; tkwfjzihfyif jyKvkyfxm;onfukd awGU&onf/
0efokduefESihf ta&SUawmifaxmifhuefESihf ra0;aomukef;ajray:wGif ,if;trwf wnfxm;cJhaom
odrfawmfwpfck&Sdonf/ odrfawmfukd ausmuftkwfjzihf wHwkdif;ESpfxyf um&HjyKvkyfxm;onf/ yxrwHwkdif;rSm
tjrifh 5ay&Sd? 'kwd,wHwkdif;rSm tjrifh 4ay&Sdonf/ 'kwd,wHwkdif;wGif odrforkwf ,if;twGif;wGif
odrfaqmufum odrftwGif; ausmufqif;xk wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/ qif;wkawmfatmufajcyvifrSm
ausmufqpfvuf&majrmufvSaom yvifawmfwpfckjzpfonf/ odrfawmftwGif; wHwkdif;Murf;jyifESihf
tjyifwHwkdif;Murf;jyifESpfckvkH;ukd ausmuftkwfjzihf cif;usif;xm;onf/
0efokdodrf\awmifbufwGif *lBuD;wpf*l&Sdonf/ ausmuftkwfjzifh jyKvkyf wHwkdif;ukdyg ausmuftkwf
wkjYd zihf um&Hxm;onf/ twGi;f wGif ausmufq
f if;xkb&k m;Bu;D wpfq&l o
dS nf/ vusmf &ef vuf0&J ef bk&m;av;yg;
ESihf *lBuD;ywfvnfwGif OmPfawmftBuD;ti,f ausmufqif;xkbk&m;rsm; eH&HwpfavQmufwGif ae&mwus
jyKvkyfxm;cJhonf/ okdY&mwGif ,cktcg ,if;*lBuD;rSm NydKusysufpD;vsuf&Sdonf/ *lBuD;ukdvnf; 0efokdtrwfyif
wnfxm;ukd;uG,fcJhjcif;jzpfonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

85
wkdif;&if;om; kd;&m,Ofaus;rIESihf tEkynmrsm;

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

0wfpm;qif,ifyHk
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; a&S;acwftcguyif &ckdifya'o&mZf\ 0wfpm;xkH;zGJUrIESihfrjcm; 0wfpm;qif,if
cJhaMumif;ukd ppfuJodrf? rsufarSmifawmfodrf ponfawGU&Sdaom kyfxk? kyfvkH;? kyf<u? yef;yk? yef;csDvuf&mrsm;
u acwfaMu;rkHobG,f &Sdaeonf/ &ckdifrdef;rBuD;rsm;rSm txufvTmygaom aemufpxydefukd &ifzkH;txdwif
vQuf tNrJwrf; cg;BudK;pnf;xm;avh&Sdonf/ tusqkdvQifvnf; tEkdY(ac:)wufrwufESifh &ifrdwfudk tokH;jyK
onf/ xydeftqift,ifrSmvnf; t&ifha&mifrsm;ukd ykdNyD;ESpfoufMuNyD; wa&mifcsif;ydef;rS EG,f&pfrefusnf;yGifh
tqifhuefYvefYjzwfrsm;ukd tokH;jyKwwfMuonf/ em;a#mif;rSm pdefjywf? ywfvdyf? bl;zifoPmefponfjzihf
t&G,fudkvkdufNyD; tBuD;ti,f yefqifMuonf/ tysKd&G,frsm;rSm? em;uyf? em;yef? em;AD? em;qGJrsm;ukd 0wfqif
wwfMuonf/ a&S;rdef;uav;i,frsm;rSm bmZkac: (,ck
a,mufusm;BuD;rsm;rSm nmzufrS wzufxGufacgif;aygif;&SmBuD;rsm;ukd &pfywfqif,ifavh&SdMuonf/
ta&mifrSm yef;a&mifESihf teDa&mifukd tokH;rsm;onf/ awmif&Snfykqkd;ac: ukd;awmif'a,mESihf tay:tus
ab;wwfvuf&SnfzGm;zGm;rsm;ukd qif,ifMuNyD; a,mifxkH;avh &SdMuonf/

bmompum;ESihf a'oE&tvkduf ajymaompum;rsm;


rif;jym;NrdKUe,fwGif trsm;qkH;ajymaompum;rSm &ckdifpum;yif jzpfygonf/ a'otvkduf tcsKdUae&m
rsm;wGif 'dkif;eufpum;? crD;ESihf NrdKpum; ponfwkdYukd ajymqkdol tenf;i,fukd awGU&Sd&ygonf/

xl;jcm;aom"avhxkH;wrf;rsm;
rif;jym;NrdKUe,ftwGif; xl;jcm;aom "avhxkH;wrf;rsm;ESihf ywfouf ESpfopful;r*Fvm? orufwuf
r*Fvm? &SifjyKr*Fvm? tokbtcrf;tem;rsm;ukd &ckdifjynfe,ftwGif; tjcm;a'orsm; jyKvkyfusif;yonfESihf
rjcm; twlwlyifjyKvkyfavh&SdMuonf/ okdY&mwGif wausmif; wpf*gxm w&Gmwpfyk'fqef; qkdouJhokdY
a&ajra'oukd vkduf tenf;i,fom uGJjym;rI&SdaMumif; awGU&onf/
&ckdifjynfe,ftwGif;&Sd tjcm;NrdKUe,frsm;xuf xl;jcm;aom bmoma&; xkH;wrf;"avhwpfckrSm
]used ;f awmfZ0D gS "mwfawmf ylaZmfyBJG u;D }yifjzpfonf/ used ;f uRe;f om;wko
Yd nf used ;f awmifZ0D gS "mwfawmfudk ylaZmfvm
cJo
h nfrmS used ;f awmifZ0D gS wnfp? omoemou&mZf (222)ckEpS rf yS if jzpfayrnf/ aumZmou&mZf (770)ckEpS f
wGif avmif;MuufxD;eef;pkd;pHaom rif;apmrGef rjzpfrD i,fpOftcg usdef;awmif ZD0Sg"mwfawmfukd usdef;uRef;
om;wkdY ylaZmfyGJBuD;odkY ukd&if0wfESifh a&mufbl;aMumif; taxmuftxm;&Sdonf/
usdef;uRef;om;wkdYonf oBuFefrwkdifrD wpfywfcefYuyif pnfukdwD;&ef avhusihfjcif;rSm "mwfawmfukd
pnfoHESihf ylaZmf&efjzpfNyD; "mwfawmf&ifjyif wHcGefESifh 'ufpGefvTihf&mwGif wD;&eftwGuf avhusihfjcif;yifjzpf
onf/ wHcGefESihf pnfylaZmfyGJukd ESpfqef;wpf&ufaeYeHeufwGif usif;yonf/ usdef;uRef;&Sd? iy,ifh(iNyDtif;)?
tonf&m? *r&Gma'gifh(axmifh)acsmif;BuD;? Al;yifponfh aus;&Gmrsm;wGif oBuFefrusrDwpfywfcefYuyif pnfoH
wnHnHjzihf &Gmol&Gmom;rsm; pka0;um wHcGefESihf 'ufpGefwkdYwGif apwDykH? bk&m;ykH? jy'fykHrsm;ukd azmf&ufvkyf
jcif;? tvSL&Sif? &Gmtrnfrsm;ukd pmvkH;azmf &ufvkyfjcif; jyKvkyfMuonf/ wHcGef? 'ufpGefwkdYukd oBuFeftMuwfaeY
wGif q&mawmfausmif;odkY ,laqmifum q&mawmftm; qufuyfonf/ q&mawmfausmif; tjcm;vkdtyf
aom jyKzG,fudpwkdYukd jyKvkyfMuonf/ &ckdifESpfqef;wpf&ufaeYwGif ausmif;xkdifq&mawmfBuD;u OD;aqmifum
wHcGef? 'ufpGefwkdYukd (,ciftac: acgif;wvm;i,f)xrf;pifi,fESifh wif o,faqmifum aemufrS w&m;yGJ
vrf; vkHrysKd? aemufyef;rm vkHrysKdrsm; BuD;pOfi,fvkduf wef;aemufqkH;rS pnform;rsm; wD;cwfvkdufygvm
um used ;f awmifay:okYd wufvmMuonf/ bk&m;ay:okaYd &mufaomtcg used ;f awmif"mwfudk vusmf &pfo;Hk ywf
vSnu
fh m pnfojH zihf "mwfawmfudk ylaZmfoum,jyKMuonf/ wefaqmif;Z&yf pka0;um ig;yg;oDv? &Spyf g;oDv
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

86

,lMuNyD;? wHcGef? 'ufpGefrsm;ukd vSL'gef;um a&pufcstrQay;a0 tawmif 40 jrifhaom wkdifwGif tawmif


20 &Snfaom wHcGef? 'ufpGefwkdYukd vTifhxlNyD; om"kokH;Budrfac:Muonf/
wHcGef? 'ufpGefvTifhxljcif;rSm a&S;&ckdifpum;t& wkdif;jynkfEkdifiHat;csrf;pnfyifapaMumif; jzpfonfh
tjyif? at;csrf;pnfyifom,maeaMumif;ukdvnf; &yfa0;&yfeD;rS od&Sdatmif vTifhxlMujcif; &nf&G,fcsufyif
jzpfonf/ &nf&,
G cf sujf zihf rif;jym;NrKd Ue,ftwGi;f &Sd used ;f uRe;f om;rsm;rSm bk;d pOfabmifqufuyif jyKusiv
fh m
Muaom xl;jcm;onfh "avhwpfckukd ,aeYxufwkdif usif;yvsuf&Sdonf/

aw;*DwESihf 'l&d,m
rif;jym;NrdKUe,fonf "n0wD? a0omvD? av;NrdKU? ajrmufOD; ponfh &ckdifwkdY BuD;us,fxif&Sm;cJhaom
acwfav;acwfpvkH;\ tajcjyK&mt&yfa'ojzpfonfhtjyif av;NrdKUacwfwGifum; t"dutcsuftcsma'o
wpfckjzpfonf/ ,if;aMumihf &ckdifaw;*DwESihf &ckdif'l&d,mrsm;xGef;um;&m NrdKUe,fwpfckjzpfonf/ oQifxGD;qkd
pum;tJ;(oumtJ)t&qkdvQif? &ckdifacwfav;acwfpvkH;? pnftwwfynm&Sifrsm;onf rif;jym;NrdKUe,f
ay:xGef;cJhonf/ pnftrIxrf;rsm;rSmvnf; rif;jym;NrdKUe,fom;rsm;yif jzpfaMumif;od&onf/
&ckdifwl&d,mrsm;wGif cGufcGif? pnf;cwf? armif;? aMu;? pnf? ywvm; ponfhaMu;jzihf jyKvkyfaomt&m
rsm;? apmif;aumuf? rD;ausmif;ponfh BudK;jzihf wwfqifhxm;onfh ud&d,mrsm;? wpfzufydwf? ESpfzufydwf
ponfh ajrmufpnf? oHvGifpnf? rkkd;pnf? pnfykwf? pnfBuD;? pnfyef;awmif;? pnf0ef;wpfzuf? cwfpnf?
pnf&Snf? pnftdk(tkd;pnf)? 'kyg? 'kHrif;? ywfom? ywfr? yef;wsm; paomom;a&Muwf ud&d,mrsm;? c&maumuf?
c&m`rTm? vufwHwkd? vufwH&Snf? aum? jiif;? csnfacgif;? zufvdyf? ESJ? ckoif;? ykavGtrsKd;rsKd; ponfh
avrIwu
f &d ,
d mrsm;? 0g;vufcyk ?f vufajrm uf? vufcyk ?f vufMum;vufcyk ?f ausmufvufcyk f paomud&,
d mrsm;
ponhf'l&d,mtrsKd;rsKd;wkdYukd a&S;,cifuyif rif;jym;NrdKUe,fwpf0kdufwGif &SdaecJhaMumif; taxmuftxm;rsm;
&Sdonf/ rif;jym;NrdKUe,fwGif kd;&maw;oDcsif;rsm;jzpfaom omacsmhaw;? aus;vufaw;? {,if? ,drf;tcsKdUukd
vnf; awGU&Sd&onf/
om;acsmhaw;wGif a&S;&ckdifrdcifrsm;onf uav;ukdcsDvsuf v0ef;ycsdefwGif ]vZeD? vZeDt,if
ajy;vwf ? eysKd ; oD ; ,l c ? oum,l c ? tyk a oQyprS m ? tmavmuf a vmuf a *smuf } [l vnf ; aumif ; ?
]tykaoQradk &ykcu
G u
f ? aMumifaoQjrnfa&? ykyaf xmifu
h }[lvnf;aumif;? Zefyavmif(ZGeyf vGe)f oD;? rk;d rZmvkYd
rBuD;od? rkd;Zmvwfaw tjzLaroQifqkdcfar}[lvnf;aumif;? uefabmifatmufu wDuspfaoQ? w&Gif;,lc
wl;uwfar? armifvmvkdYyif uGrf;raw? ESrrkdufawqkdvwfay}[lvnf;aumif;? ]vufpGyfaoQu ajcaysmuf
ca&? &SmvkrYd & tom;kd vlysKv
d ufrm? b,fbufuav? b,fzufu [lvnf;aumif;? om;acsmah w;trsK;d rsK;d
wkdYudk awGU&Sd&NyD; rif;jym;NrdKUe,f awm&Gma'o &ckdiftrsKd;orD;rdcifrsm;\ yg;pyfrsm;wGif om;acsmhaw;rsm;pGm
ukd ,aeYwkdifoDqkd odyfaeMuqJyifjzpfonf/
{,iftJcsif;rsm;wGif xif&Sm;aomtJcsif;rsm;rSm pmqkdoQifxDG; a&;om;aom 0umtJ(OumtJ) pmqkd
t'lrif;kda&;aom &ckdifrif;orD;tJcsif;? arSmufawmftJcsif;ESihf trnfrodpmqkda&; pE0dZ,ppfatmiftJcsif;
wkdYyifjzpfonf/ (tJcsif; pmayu@wGif azmfjyxm;onf/)

kd;&mtuESifh qef;opfvmaomtursm;
rif;jym;NrdKUe,fonf &ckdif,Ofaus;rI tajcjyK&mt&yfa'ojzpf&um;? &ckdifwkdY\ a&S;tEkynm kd;&m
tursm;jzpfaom yifhultu? ipnftu? [eftu? 'kH;tu? okdif;tu? ,kd;',m;tu? ewftu ponhf
enf;trsKd;rsKd;wkdYonf &SdcJhonf/ ,ckwkdifvnf; &Sdaeao;onf/ kd;&mtursm;teuf txl;rSwfom;zG,faumif;
onfhturSm ipnftuyifjzpfonf/ ipnf&mZ0ifayrl (uEDq&mawmf)wGif yg&Sdaom tcsuftvufrsm;t&
]used ;f awmifav? used ;f awmif? a&Tused ;f awmif? used ;f awmif&mav vufsm? Al;yif&mG ubm&Jz}qkad om pmyk'd t
f &
ipnft&SmxGurf nfh bm&JzrSm rif;jym;NrKd Ue,f Al;yif&mG ZmwdjzpfaMumif; xif&mS ;yg&So
d nf/ xkaYd Mumifh ipnftu
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

87

onf rif;jym;NrdKUe,f\ kd;&mtuwpfckjzpfaMumif; od&SdEdkifonf/


Al;yif&Gmom; bm&JzESihf ausmufjzLom;wkdY ipnft&m,pnfoDqkdcJhaom pmykd'fukd (uEDq&mawmf)\
ipnf&mZ0ifayrltwkdif; azmfjy&vQif-

(earmokawoDaem)
]]wvk;H &mvnf; yef;uef? uaygufpnfum? olw&if;rSm j*
F i ;f &dwv
f ?Ydk BuKd io
f iS ;f &Hau? 0if;pH&mavaysmf
yg;? wawmif & mavS E pf a xmif ? ausmif ; yg;awmif & majrmif 0 uk d ? a&csKd x G u f a u? yef Z if ; armif v nf ; ?
aygufpapmufESihf? a&SmufvkdY&mvnf;yga&? 0if;pH&Sdvnf;? pkHrd&mvnf; pkHyif? &DyvkH;ukd vufqGJiifAsm? &Tifrl&m
vnf; pmqkyf? aemufqkyf&mvnf;tom? yefZif;eDau- xkdNcHKem;ukd? [yfvkdYygau? 0g;rSmxydef? ykd;xufeDukd?
0if;&Dzsifyg;? tomNzDAsm? ckvkdvm;av? NcHKu&mvnf; yefZif;? oJuif;&mvnf; ylavmif? rsufawmifrcwf
oufjywfrI? t&mNydef;e? opfwikwfukd? ESpfzufumESifh? uAsmqGJau? opfikwfwkdau? wkH;rIdqGD;vnf;? &Sm;&?Sm;
vefau? xdwfrSmvnf;ouf? yefZif;armifrSm? owif;uRwfau? uyfua&mvnf;auR;? atmf-rif;pH&SDav?
vla,mifrxif? usm;a,mifxifvkdY? wkH;wkH;&TD&TD? xydefukdrQ r0wfccif? vufwGifusKdufxGD;? 0if;pHkdau? aMumif;
wqkH;ukd? xGufAsmNyD;a&? aMumufcsD;vnf;,kd? 0if;pHkdrSm? vrf;ukdr&? ausmif;cg;NcHKrSm? tkyfpkH&mavuau?
ausmif;eD&mavyk*dKvf? qkdNcHKatmufrSm? yifpkuyfvkdY? opfjrpfay:? bkef;BuD;vkdYjrif? ckyifyufcsuf? twGif;cHukd
jyifukd jyifvkdY&mvnf; [yfaw? bkef;BuD;&mvnf; vlysKdolawmfrrSwf? 0if;pHkdukd pum;pyfvkdY? 0if;pHkdar
qkdvwfawum? *eD&ufrSm &SufrsKd;pkHESihf? aMumufrsKd;pkHukd? tukef&mvnf; ckvkdY? ezl;&mvnf; ylavmif?
xdyfajymifajymifi,f? zapmifkdkdef;? awbkef;BuD;um;? ig;BuD;&mrSm? &SDuxD;a&mif? [kdufykd&mqkdNyD;? 0if;pHkdrSm?
vdyfjymuwfau? uwfuwfwmvnf;usDa&-[lyifjzpfonf/

kd;&myGJvrf;obifrsm;
aumufOD;csyGJ(v,fpMu) xGefydwfyGJ(v,fusyGJ) 12-v&moDyGJ (OumysH\ 12-v&moD &wkbGJUrsm;wGif
yg&Sdonf)ponhf kd;&muyGJrsm;ukd a&S;&ckdifya'o&mZf vufxufuyif wcrf;wem; qif,ifusif;ycJhMuonf/

&ckdifa&S;a[mif;'*Fg;rsm;
(u)
(c)
(*)
(C)
(i)
(p)
(q)
(Z)
(ps)
(n)
(#)
(X)
(!)
()

rif;jym;NrdKUe,ftwGif;rS &&Sdonfh &ckdif'*Fg;rsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfonf/


0D&p`E'*Fg;
at'D 575
(0D&)
aqmfvdrfoQm
&ckdif-1007
(e&m"dywdaqmvfoQm)
owkdk;rif;w&m;
&ckdif-1014
(qifeDocif qifjzLocif owkdk;rif;w&m;)
pEok"r
&ckdif-1014
a&Teef;ocif pEok"r&mZm
umvrmef"mwf
&ckdif-1059
a&Teef;ocifumvrmef"mwfrif;w&m;
pE0dZ,
&ckdif 1072
a&Teef;ocif pE0dZ,&mZm
pEol&d,
&ckdif 1093
a&Teef;ocif pEol&d,&mZm
e&y&0
&ckdif 1097
a&Teef;ocif e&y&0&mZm
e&tb,
&ckdif 1104
a&Teef;ocif e&tb,&mZm
pEokre
&ckdif 1135
a&Teef;ocif pEokre&mZm
&mrm,e
ou&mZfryg
wbufrS &mrvuPmav;xrf;ykH wbufrS oD'ga'0DEiS hf
r*FvmaqmifykH(pma&;xkd;ryg)
yg&Sefpmxkd;'*Fg;
ESpfbufpvkH; yg&Seftu&mpmwef;rsm; a&;xkd;xm;onf/
bkd;awmfrif;w&m; &ckdif 1146
tr&yl&qifjzL&SifEkdifiH
rif;wkH;rif;'*Fg;
1224
&wemykHaejynfawmf
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

88
kd;&mtm;upm;rsm;

usifyGJESihfavSNydKifyGJrsm;ukd ,cif&ckdifya'o&mZfacwfuwnf;uyif ESpfpOfusif;ycJhaMumif; od&Sd&yg


onf/ &ckdifjynfe,ft0Srf; tjcm;a'oenf;wl pnfum;okdufNrdKufpGm usif;ycJhygonf/ tvGeftm;&aysmfp&m
aumif;aom kd;&mtm;upm; NydKifyGJrsm;yif jzpfygonf/
a'otvkduf upm;ckHpm;enf;rsm;ukd ,cif&ckdifya'o&mZfacwfuwnf;uyif &SdaecJhygonf/ if;wkdY
rSm atmifvx
l ;dk wef;? wDx;dk wef;? 'k;d yku
d w
f ef;? txkwaf jrm ufwef;? uGr;f oD;0Suw
f rf;? cwfausmufo;D cwfwef;?
vSHypfwef;? a'gif;ajymufckHwef;? oligpD;eyif;BuD;ajymwef;? wkdiful;wrf;? qdwfacsckd;wef;? NrdKifacs,kd;wef;
ponfwkdY jzpfygonf/

bmoma&;,kHMunfukd;uG,frI? Ak'bmomxGef;um;vmykH
rif;jym;NrdKUe,fodkY Ak'bmomonf omoemou&mZf 222 ckESpf? taomurif;rS? "n0wDacwf
(ol&d,pEv)rif;xHodkY "mwfawmfykdYaqmifNyD; usdef;awmif"mwfawmfbk&m;ukd wnfxm;ukd;uG,fonfh tcsdefrS
pNyD; omoemxGef;vif;vsuf&SdaMumif; od&Sd&ygonf/ a0omvDacwf oGef;vkyfaom aMu;oGef;Ak'kyfyGm;awmf
rsm;ukdvnf; NrdKUe,f apwDykxkd;ysufrsm;rS wl;azmf&&Sdonf/ Ak'bmom ta&mifxGef;ajymifcJhaMumif;ukd
bk&m;"mwfawmf apwDykxkd;wkdYu xif&Sm;azmfjyvQuf &Sdaeayonf/ yk&defavmif;Muufacwfuyif usdef;wkdif
onf aejynfawmf y&dap'jzpfcJh&m? xkdacwfxkdumvuyif Ak'bmomqkdif&mwkdYvnf; txifu& wnfcsvmcJh
&jcif;jzpfonf/ odkYaomf acwfrwkdifrD bk&m;"mwfawmfapwDykxkd;rsm; rawGU& omoemqkdif&mjzpfxGef;rI
r&Sdavjcif;[kum; rrSwfoifhay/ omoema&mufvmjcif;ukdum; orkdif;aMumif;t& a&S;xif&Sm;NyD;jzpfonf/
ajrmufOD;acwfOD;acwf tiftm;BuD;aom rif;wkdYvufxufuyif ykdxGef;ajymifvmcJhMuonf/
pr0ufacwfESihf yxryl&defacwfwGif aumvd,m(480-485)rif;ESifh 'kwd,avmif;MuufNrdKUwnf
tavmrmjzLrif; (612-618)vufxuf qif;xkoGef;vkyfukd;uG,frIrsm; &SdcJhonhftavsmuf xkdrif;acwf
aMu;qif;xkvuf&mbk&m;rsm;vnf; usdef;wkdufodkY ukd;uG,f&ef jyefYESHYvmavonf/
xkdbk&mrsm;rSm r[m*sD? r[mZdefbk&m;qif;xk aMu;oGef;bk&mrsm;vnf; jzpfcJhonf/ xkdacwf
aMu;qif;xkawmfrsm;ukd usdef;wkdufrS ajrxJrS jrKyfESHvnf;aumif;? acsmif;? ajrmif;? tif;tkdifrSvnf;aumif;?
apwDyx
k ;dk wkrYd v
S nf;aumif;? ay:ayguf&&Scd o
hJ nf/ ,ckppfawGNrKd U? acgif;avmif;ausmif;&Sd aMu;oGe;f qif;xkawmf
rsm;vnf; ysHUESHY&mrS&jcif;? XmyemrSay:jcif;wkdYrS &&Sdxm;avonf/ &ckdifrif;acwfoGef; usdef;wkdufrS bk&m;aMu;
qif;xkawmfrsm;vnf; wkdif;jynfrNidrfoufjcif;? ppfab;ppf'PfcH&jcif;? vkHNcHKrIr&Sdjcif;? wkdYaMumihf t&yf&yfodkY
jyefBY uaJ &muf&o
dS mG ;Muavonf/ wcsKUd vnf; uk;d uG,&f efv
dk yif,
h o
l mG ;cJMh uonfvnf; &So
d nf/ xkb
d &k m;wko
Yd m
used ;f wku
d f rlvtwkid ;f zl;ajrmfMu&rnfqydk gu Ak'b
momESifh &ckid rf if;acwf uk;d uG,rf ?I Ak',
Ofaus;rIqidk &f mukd
ykdvufawGUjyo&m a&mufrnfjzpfonf/
xkaYd Mumifh &ckid af cwf wnfxm;uk;d uG,cf o
hJ nfh Ak'q
if;xkawmfvuf&mrsm;ukd uk;d uG,cf o
hJ nfh used ;f wku
d f
um; a0omvDacwf? pr0ufacwf? yl&defacwf? avmif;Muufacwfuyif bmoma&;pnfum;cJhjcif;? t"du&
jzpfvmcJhjcif;?jzpfonf[k cefYrSef;&ygonf/ rif;jym;NrdKUe,fwGif usdef;awmifbk&m;tjyif tjcm;orkdif;0if xif&Sm;
aombk & m; trsm;tjym;&S d y gonf / &wemyk H a pwD ? 0Z,"mwf a ygif ; apwD ? 0ef o k d o d r f ? ppf u J o d r f ?
ta[mif;awmifapwD? ipG,af wmifapwD? av;0*lapwD? ausmuf*"l mwfapwD? OwrawmifapwDac: vGr;f apwD?
bk&m;aygif;bk&m;? r[musefbk&m;? vufId;awmfapwD? awGUrqkwfapwD? ESpfql&SifyifESihf ig;ql&Sifyifbk&m;?
aexGufbk&m;? ae0ifbk&m;? qdwfqkHbk&m;? twGif;&JwJbk&m;ESihf? uefOD;apwDbk&m;rsm;onf usdef;awmifwef;
wpf0kduf ywfvnfwGif wnf&SdNyD;? usdef;'kH;kdrif;vufxufESihf? if;xufapm wnfxm;jyKvkyfcJhMuaMumif;?
cefYrSef;Muayonf/
rif;jym;NrdKUe,f? awmwef; awmifwkdufESihf awmwef;ajrmufwdkufe,fajrtwGif;rSmvnf; xif&Sm;aom
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

89

orkid ;f 0ifb&k m;rsm; &Syd gonf/ yef;ok;H ckid b


f &k m;(yef;ajrmif;) yg;ysO;f awmf"mwf(yef;ajrmif;)? vufrZD0g"mwfawmf?
jr0g"mwfawmf(a&Twrmtkyfpk)? e*&mompnfeef;OD;bk&m;(e*&mompnf&Gm) rif;zl;&Gmbk&m;BuD;okH;ql? oif;ykef;
awmf " mwf a wmf ( taoumv) Muuf p mod r f b k & m; (taoumv) &G m a[mif ; jyif b k & m;?
iSufawmf&bk&m;(iSufawmf&&Gm) Zkdifacsmif;aygufawmfausmif;awmifbk&m; ajrmufBudrfeef;OD;bk&m;(jrif;urf;
qdyf)? qifwGif;bk&m;(owkd;tkyfpk) o&ufESpfxyfbk&m;? bk&m;okH;qlbk&m;? ckepfXmebk&m;awmifbk&m;?
yDyif&if;bk&m;? csi;f ykb
H &k m;? odraf wmifb&k m;? bdwaf wmifb&k m;? aomif;ckaH rmf"mwfawmf? wufrukid "f mwfawmf?
ovkH;awmf"mwf? rsufarSmifawmf"mwf? rsuf&pfawmfapwD? auovmaus;awmbk&m;? ausmkd;awmf"mwf?
pk;d rJusaD pwD(zavmif;jyif) cs"J mwf(urf;eD&mG )wko
Yd nf xif&mS ;aomorkid ;f 0ifb&k m;rsm; jzpfayonf/ orkid ;f 0if
bk&m;rsm;rSm ajrmufOD;acwfESihf av;NrdKUacwfrsm;twGif; wnfxm;ukd;uG,fcJhMuaom a&S;a[mif;bk&m;rsm;jzpf
aom NrdKUe,ftwGif;rS &&Sdonfh ausmufpmtaxmuftxm;rsm;t& avhvmod&SdEdkifonf/

Ak'bmomt"du*kdPf;rsm;ESihf xif&Sm;ausmfMum;onfh *kdPf;csKyfq&mawmfrsm;


&ckdifjynfe,f? rif;jym;NrdKUe,ftwGif;&Sd Ak'bmomt"du*kdPf;rsm;rSm -iwefysif;*kdPf;rsm;rSmiwefysif;*kdPf;? e&rf;*kdPf;? vSefaysmuf*kdPf;? uef;eD*kdPf;ESihf rlv'Gg&*kdPf;wkdYjzpfonf/ *kdPf;csKyfq&mawmfrsm;
rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
(u) iwefysif;*kdPf;csKyfq&mawmf OD;aomronf iwef;ysif;ausmif;xkdifq&mawmfBuD; jzpfonf/
rif;jym;NrdKUe,f iwefysif;ausmif;wGif ausmif;xkdifonf/ ZmwdajrrSm? Armjynf? pvif;NrdKUjzpfonf/
ausmif;aygif; (90)ausmfukd tkyfcsKyfcJhonf/
(c)
e&rf;*kdPf;csKyfq&mawmf OD;awZdEonf e&rf;ausmif;xkdifq&mawmfBuD; jzpfonf/ ZmwdajrrSm
awmifwGif;BuD;NrdKUjzpfonf/ ausmif;aygif;(60)ausmfukd tkyfcsKyfcJhonf/
(*)
vSefaysmuf*kdPf;csKyfq&mawmf OD;0drvAk'donf vSefaysmuf*kdPf;csKyfq&mawmfjzpfonf/ ZmwdajrrSm
aqmNrdKUjzpfonf/ ausmif;aygif;(60)ausmfcefYukd tkyfcsKyfcJhonf/
(C) uef;eD*kdPf;csKyfq&mawmf OD;ukovrS uef;eD*kdPf;csKyfq&mawmfBuD;jzpfonf/ ZmwdajrrSm rif;jym;NrdKU
e,f? iwefysif;aus;&GmZmwdjzpfonf/ ausmif;aygif;(60)ausmfukd tkyfcsKyfcJhonf/
(i)
rlv'Gg&*kdPf;csKyfq&mawmfBuD; OD;nmPonf rlv'Gg&*kdPf;csKyfq&mawmfBuD;jzpfonf/
pmrsm;quf v uf r yg&S d y g/

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

90
tykdif;(6)

pmay
&ckdifpmay qif;oufvmykH jzpfpOforkdif;
&ckdifkd;&m,Ofaus;rIorkdif;t&? &ckdifpmay,Ofaus;rIonf a0omvD? ya'o&mZfacwfwGif tqifhjrifh
vQu&f adS Mumif; awGU&ygonf/ a0omvDacwfxufapmaom "n0wD? &ckid pf maytaMumif;uku
d m; rSww
f rf;rSwf
&m twdtus rawGU&ao;ojzihf azmfjyEdkif&ef cJ,Of;ayonf/
&ckdifya'o&mZfpkd;pHaom a0omvDacwfonf teEp`Em;ausmufpmESihf tjcm;ausmufpmrsm;\
taxmuftxm;t& at'D 327 rS at'D 818 ckESpfxd ESpfaygif; (491)ESpfcefY MumjrifhcJhavonf/ xkdumv
wpfavQmuf &ckdifwkdY\ pmayta&;tom;rSm tdEdf,rS a&muf&Sdvmaom jAr[Dtu&mESihf jAr[DyGm;tu&m
wkdYrSwqifh &ckdif0Ptu&mrsm;ukd wnfxGifum jAr[D0Ptu&mESihf &ckdif0P tu&mwkdYukd a&mokH;pGJ
a&;om;cJhaMumif; ausmufpm? aypm? y&ykdufpmrsm;t& od&Sd&ygonf/ a0omvDacwf ya'o&mZfwkdYonf
,ck&ckidfjynfe,ftjyif b*Fvm;a'hcsfwpfEdkifiHvkH; yg0ifaom &ckdifya'o&mZftifyg,mukd wnfaxmif
a'otoD;oD;wkw
Yd iG f wajy;nDo;Hk pGaJ &;om;Ekid &f eftwGuf jAr[Dtu&m0Pudk tajccH? &ckid 0f Ptu&mrsm;
ukd ynm&Sifrsm;tm; wnfxGifapum? wkdif;oljynfom;rsm;ukd oifMum;wwfajrmufapcJhavonf/ xkdpmay
rsm;rSm aq;usrf;? aA'ifusrf;? euwfusrf;? Adokumusrf;? "rowfusrf;? uAsmvuFmusrf;? t*H&pfusrf;rsm;
ponfwkdYukd jynfhjynhfpkHpkH a&;om;oifMum;ykdYcswwfajrmufapcJhaMumif; od&Sd&onf/
,if;tu&mrsm;jzihf a&;xkd;xm;aom ausmufpm? yDpm? yk&ykdufpmrsm;ukd azmfxkwfay;cJhMuaom
ynm&Sifrsm;teuf txif&Sm;qkH;yk*dKvfrsm;teuf wpfOD;jzpfonfh rMumao;rDu uG,fvGefcJhaom txufwef;
ynmOD;pD;Xme TefMum;a&;rSL;csKyf OD;pHomatmifonf NrdKUa[mif;oQpfaomif;wpf0kdufrS &&Sdaom jA[DyGm;
tu&ma&;ausmufpmrsm;? aMu;y&yku
d rf sm;? oHwv
JG eG ;f armfausmufpm? ausmufjzLrS&&Sad om ausmufpmwku
Yd ydk g?
at'D-600ESihf ,if;rwkdifrD &ckdifjynfokH;tu&m[laompmtkyf? teEp`E&m;ausmufpm? pmtkyfponfwkdYukd
jrefrmbmom? t*FvdyfbmomESpfrsKd;vkH;jzihf xkwfa0cJhonf/ rif;jym;NrdKU? usdef;awmifay:rS &&Sdonfh jA[DyGm;
ausmufpmwpfcsyfukd bwfIavhvmqnf;tcsdef 1981-ckwGif uG,fvGefoGm;cJhonf/
rif;jym;NrdKUe,fonf &ckdifya'o&mZfacwfrsm;jzpfaom "n0wD? a0omvD? av;NrdKUajrmufOD; ponhf
&ckdifwkdY BuD;us,fxif&Sm;cJhaomacwfBuD; (4)acwfpvkH;\ tajcjyK&mt&yfa'ojzpfojzifh ,if;tcsdeftcgrsm;
uyif &ckdif,Ofaus;srI? &ckdifpmayta&;tom;rsm;? ysHUESHYa&muf&SdcJhaMumif;ukd usdef;awmifrSawGU&aom
jA[DyGm;tu&ma&;? ausmufpmt& avhvmod&Sd&ygonf/ if;ausmufpmtjyif ]jyif,m;okH;uefpkausmufpm}
]arvGrf;bk&m;"rcPfausmufpmrsm;onfvnf; rif;jym;NrdKUe,frS awGU&Sd&aom ausmufpmrsm;jzpfNyD;? if;wkdYrSm
rSwfcsuf /
vnf; jA[DyGm;tu&mrsm;jzihf a&;xkd;xm;aomausmufpmrsm;jzpfaMumif; awGU&ygonf/ (rS
jA[Dtu&mo&ESihf Asnf;ykHpHEsihf jA[Da&;ausmufpmjzpfaom a0omvDeDwdp`Em;rif;rdzk&m;ausmufpmwkdYukd
(
)okdY Iyg/)

a&S;a[mif;xif&Sm;aom pmqkdawmfrsm;ESifh pmaytaxmuftxm;


rif;jym;NrdKUe,fwGif a&S;a[mif;xif&Sm;aom pmqkdawmfrsm;&Sdonf/ if;wkdYxJwGif txif&Sm;qkH;yk*dKvf
(2)OD;rSm pmqkdoQifxDGESihf pmqkdawmfBuD; t'lrif;kdwkdYyif jzpfygonf/ if;jyif pE0dZ,{csif;ukd a&;pyfcJhonhf
yk*dKvfwpfOD;&SdcJhygonf/ trnfukd twdtus rod&ao;yg/ pmqkdoQifxDG;onf rif;jym;NrdKUe,f &Gmjyifaus;&Gm
tkyfpk Zmwdjzpfonf/ if;a&;om;pyfqkdcJhaom &wk? uAsm? vuFmrsm;teuf uAsm&wkESihf pum;tJ;wkdYrSm
xif&Sm;aompmayrsm; jzpfMuonf/ pmqkdoQifxGD; pum;tJ(OumtJ;)ukd atmufygtwkdif; cefYnm;pGma&;om;cJh
onf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

91
OumtJ;

tJ;rSm {csif;[kqkd&aomfvnf;? {;tptqkH; rowfyJ? av;tp tqkH;owfaom uAsmjzpfayonf/


ou&mZf 766 ckESpfwGif avmif;MuufNrdKUawmf eef;pHawmfrlaom bk&ifrif;apmrGefonf tdrfa&SUrif;om;b0
u usdef;uRef;usdef;awmif&Suifbk&m; ajc&if;teD;wGif av;NrdKUjrpf0if0 cHwyfBuD;jzpfaom cHwyfukd tkyfcsKyf
aepOfu vufxyfcahJ om tdraf &SUrdz&k m;oQix
f ;DG jzLpyfqcdk ahJ om umac: OumtJ;rS aumufEw
I
f ok;H yk'af zmfjy
vkdufygonf/
1/
aZ,EK/ /av;--vGrf;aomolonf? vGrf;olcqGJ? &ifEGJMuifwH? rif;apmum;? usdef;awmifvusfm?
jrpfawmifvuf0J? EG,fkd;oefYpif? tdrf&SdoQifukd? vGrf;awylqm? armifr[dcg? aysmfygESr? okH;aqmifajymifonf?
axmifa,mifjywif;? jrqGJvif;eef;? ig;aqmifajymifonf? w''vnf;? *lwrNyD;? jrqGJvrSm? ydwfvkdYeDa&?
oQix
f ;DG jymoGm;? vSjim;Muifw?H rif;apmrGeu
f ?dk w''av? *lwrNy;D ? 0if;q,fxyfrmS ? ywfveYdk aD &? cGmjzLa,mifwef;?
usD;a,mif0ef;a&? usD;a,mifvJtm;? eef;av;axmifhrSm? rsufpd&SmvkdY? pdrf;jrcJhcsrf;? wkdufavxJrSm? vGrf;vJhvGrf;
vkdY? wbufu,fyk0g? ykd;omcgukd? rsuf&nfrSwf? okH;axmihfonf? rjywfMuifem? 0goemaMumihf? ylqmESvkH;?
rkd;aqGtkH;kdU (okdY) tdrfBuD;okH; okH;yg;ajymifvkdY? tdrfjzihfacgifqkduf? ZrL&pf[k? e*g;&pf0rf;? ig;aqmifjrifcGmjzL
0ifavSmuf? wufjyLwif;rSm? qGJvif;aygufeefY? N*dK;jzL0ifavmuf? jrjyKwif;rSm? qGJvif;aygufukd? NyDaygufNyDNyD?
oQpfq,fpDvkdY? arQmfIwifau? ckwifomrSm? eDvwfawav---eDvwfaw----{J;/
2/
vGr;f avolau-vGr;f avcqGJ (caqG;)? &ifEyJG ef;yif? rT;D oQiv
f mrnf? yviaf nmifapmif;? rS&D maumif;rSm?
ausmif;ESihfonfav? cif;oif;awmifrGH? ig;&mwefwGif? oifbkHokH;axmif? tkrf;&TDa&mifwGif? vJavsmif;0gwif?
vGrf;wJholoQif? BuDGyGJ0ifvkdY? NyHK;&TifpzG,f? &TDawmifeef;rSm? eDvwfawum;? tcif;owf? ajrm0g;aumif;ukd?
&T;D vkYd cGwaf ,mif? oufjAuf&o
DT ;D ? arsmufom;xG;D [k? vS0g;Muifwef? jynfuydk idk o
f nf? rif;apmrGeu
f m;? &To
D m;yef;uk;H ?
jrOD;vkH;wD? twlrSDfvsuf? eDvwfawav;-eDvwfaw---{J;/
3?
vSjim;MuifwH? jynfukdykdifonf? xD;apmrGefav? eef;&Hvkvif? t&Sifa&mufrnf? okH;aqmifajymifonf>?
axmifa&mifjywif;? rqGv
J m;rSm? ONcKd ;om;ES,?f &TOD ,smOfrmS ? qGwrf QMuLonf? ,if;ykeH nf;oQn;f ? pdwu
f jdk yifvnf;?
Id;vSo*? awmifaqmifeef;rSm? vGrf;rNyDwnfh? pkHvD&ef;ayguf? ajrmufvDavQmufu? qHxkH;MumyGwf? rkdUcsum?
rGwfpGmava,mif? qif&TDarmifvnf;? ajymifajymifxGef;y? ryga'ol? &ckdifolonf? i,farsmufom;av;i,farsmufom;---{J/
OumtJ;[kac:aomtJ;uk?d apmrGeu
f v
dk rG ;f waomtJ;? [k ac:qkMd uonf/ taMumif;rl? oQix
f ;DG jzLonf
apmrGeftaemufb*FgodkYajy;&onfhtcg oQifxGD;ESifh apmrGefwkdYrSjrifaom om;awmfarmifOumukdvnf; tif;0
wyfrS zrf;qD;,laqmifoGm;ojzifh oQifxD;onf vifukdvnf;vGrf;? om;ukdvnf;vGrf;jzpfum pyfqkdaomtJ;
jzpfonf/ ,if;tJ;\tpykid ;f wGif apmrGet
f aMumif;ukq
d
dk tv,fyidk ;f wGif om;awmfOumtaMumif;ukq
d o
dk nf/
,if;aemufwiG u
f m; armifOumom;oQix
f ;DG \ajr;? ]xr&mtaMumif;ukd qufvufzUJG qkjd yefonf? xkjYd yif oQix
f GD
jzLu apmrGefrif;okdYay;ykdYaoim uAsm&wkrSm atmufygtwkdif; jzpfonf/
(1) oQifxD;rl;rIdif? ,yfawmifukdifav;--aysmif;,kdifum? r,frTD;csif BuHwufav &TDMuKwfxJwGif pmukd
rjfiau--tcifonf ruwfav---oljrwfom;avmif;awmfrGef--ywjrm;ukdrkHumtomysH--pHaysmfygpD&rnf
jzpf--oQifxGD;jzLukd qGJ,lajymygvm;av-tpfrrsm;Id;ylavmif-uwpl;ukd vrf;OD;u&mapwif--qmylavmifNcD
wGif pl; okH;vvkH;pif rjrifumvus--wxl;xl;pD;ol&yfNrD-rdbukd,fcspf? uRefukdyifau? avmif;ppf,if&yfNrdK;av;--eD;eDygavpD? Id;pdESr? rif;om;eef;&yfjzL<uif;olESr-tvSId;pD? qkdpDId;ol armifwnfav---/
(2) neDp?D eDcsp0f ? &D;tk;d cGuaf jympif? cg;xufwiG ?f r,fvsi&f cD yf<u? &Sad emufu0D cG;D rsm;jzih?f Bu;D i,ferd hf
jrif?h qif*h &ifah u? vSawmifv
h aS wjrif vku
d cf sipf u
D ,
dk rf cs?d vSyk o
f iG u
f jdk rifcsiEf v
S ;Hk [D;--r,fepD aD wmifcgapmif;?
armifepD q
D ,fjyef&iS yf ifausmif;? qifEmS armif;vrf;aMumif;pD? o&ufyifBu;D &dyNf rKd iaf pmifxpd ;D ? us;D &TaD pvsuyf g
pD? vSjzmolukd rqef;ygpDcsif\av-&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

92

(3) atmifjzpfwefaqmif? EGUJ EGUJ ajymifaZ? wefaqmifvrkcYd si


f ? vQyaf &mifpMD uufo&D? xkad jcmufxyfu?dk
rjywftyk pf ;dk eD? oD&ad pMuufoaAG? tvSarav? pm;awmfaumufcsu?f &Gu
f --&T,
D idk pf aD wmifyef;rSm? tckid cf idk f
aZ? vSD,kdifwufjcif;jy-eD&ufxufyifvkdifukdjrif? vufeefYpDwzsif;zsif; &Gmjyif&yfolwnf;av---/
(4) vQyfvdyfvufaZm? NydK;jyufajymif;? &,fNAD&,fjyK? aemufqHxkH;rSm &TDukH;&TDyef;qif? jrpdefvQH?
pdepf v
D ufpyG ?f y&if;Elb?d rsurf sK;d pDaZm? tusw
pl0wf? kpH pHk mG rSeu
f spu
f sp?f peyf&zDT si?f pHyg ,fwif? aemufjyif&;DT usr;f
wyf? vlpifppfuyrSef? ewfEG,fazsmau? oabmrsKd;Muifwefav---/
ou&mZf 840 ckEpS w
f iG f &ckid jf ynfBu;D ukd pnfw;D ESiw
hf uG tkycf sKyaf wmfral om bapmjzL (uvrmoQm;)
rif;vufxufwiG f rif;\orD;awmfyck ufwif r*Fvmtcrf;tem; a&;om;qufoiG ;f aom &ckid rf if;orD;{;csi;f
ac:arSmufawmf{;csi;f ukd a&;om;ol t'lrif;kb
d UJG cH ]armif}dk rSm rif;jym;NrKd Ue,f&dS used ;f awmifwef; ajrmufbuf
qkH;teD; taemufbuf awmifajc&if; ,ck Muufoa&jyif[k txift&Sm;ac:a0:aom ae&mtxuf
awmif&n
S jf yif wnf&adS om oa&&GmZmwdyifjzpfonf/ ,if;&Gmysut
f a&SUbufurlay:wGif t'lrif;ku
d ;dk uG,cf hJ
aom av;0*lapwDwqlrSm ,ckwkdiftxift&Sm; &Sdaeayonf/ &Gmonf t'lrif;kdESihf tjcm;&ckdifynm&Sdrsm;
arG;zGm;&mae&mtjzpftvm ajymqkMd uonf/ t'lrif;kad &;om;aom &ckid rf if;orD;D {;csi;f rS aumufEw
I cf suu
f dk
a&;om;wifjyygonf/
]ap---vsufysHUysL;? kdufumusL;ydrfhpay:OD; urm? Mumig;yGifhvkduf? jzpfOmPfjzL? ig;qloQifenf;? yGihfrnf
csn;f wGi?f rdwn
;f ra&muf? av;yg;aemuf0,f? 0g;axmufawmifom? omoemwGi?f ig;pif;tjrwf? e00wfa&us?
om;? upye'D rnfomnmrGef? ,Ofwefwzuf? yifv,fxGuf? ESpfzufwrf;jzm;&DrSD0,f? a&SUnDjAKAm? tmumrSD
ckdif;? awmifNydKif;NydKif;ESihf? qkdif;qkdif;&ckdifGefYzl;? rGefMunfjrL;odkY ajrmufOD;&TDeef;? wnfvwfxGef;onf? uRef;
ZrLav-/
xl;wnfharSmufawmf? [kwfwnfhaMomf? ausmfoJwql? ausmfoJwql? ZrL'Dy? uRef;vkH;ponf?
rif;Mum;wnfh&ifaoG;? arSmufawmfaxG;? {vJh,ifh,ifh{--/
xkdYjyif aemufxif&Sm;aom {csif;wpfyk'frSm pE0dZ,('kH;kd)acwf? ou&mZf 1072 ppfatmifjrif&m
atmifjrifaMumif; txdrf;trSwftjzpf? ppfatmif{csif;wpfyk'fukd pyfqkdcJhaMumif; awGU&Sd&ayonf/ {csif;ukd
pE0dZ,ppfatmif{csif;[k ac:wGifNyD;? {csif;ukd a&;om;olrSm rif;jym;NrdKUe,f? Muufoa&&Gmom;Zmwdjzpf
onf/ trnfukdum; rod&ay/ ppfatmifcsif;rS wpfykd'fukd a&;om;azmfjyygrnf/
]]qEurm? wnfvmtp? e&momrd? blywdusi?f rkead vmif;vsm? r[morw? xku
d EG,v
f m? qufp;dk bd?
tdEd,? a'owkdYwkdif;? ,SOfEIdif;tp? t,kZESihf? &ur@Kdif? pkd;ykdifMuXef;? Ekeef;ESihfwD;pnf? jynfESifhrif;quf?
rysufruGJ? eef;yGJjrifhMum;? ,if;odkY&mwGif? ewfoQifbkef;&Sd? oD&dok"r&mZm? nmaysmfpHNrJ? eef;yGJraESm? trpm
aoG;? qifNidrfav;ukd? cspfa<u;a&S;0wf? a&Tpif&wem? onf;csmvnf;wkH;? ukd,fvnf;IH;? a&S;xkH;wdrf;yg;?
avmif;Muufpm;vQi?f xGuzf sm;a&mufav? Mu,frsm;a<uok?Yd tjrLawqD? omuDjrwfrsK;d ? rl;dk jrwfreG ?f aovGeyf suf
jyKef;? Id;okef;NrdKU&Gm? aemufrsufESm? b*Fgukvm;? oufrsm;vnf; kdif;/ vlwkdif;xGuf0if? obiftvGJ? eef;yGJ
rausmf? awmifay:ESpfck? N*dK[fpkudef;a&muf? rif;pkd;aysmuf? pnfaygufxD;usKd;? rwfrsKd;zGihfvSpf? wq,fhESpfwGif?
wufopfaev? 0dZ,vQif? axmifrSpGef;w,f? ckepfq,fESpf? ou&mZfwGif? &mckdufpkd;tkyf? EkdifiHcsKyfonf.
rIyfwnfhjynfa&;? a&ES,fat;/ / {vnf;,if;,if {---/
ukv
d edk aD cwf? rif;jym;NrKd Ue,fwiG v
f nf; xif&mS ;aompmqkad wmfrsm;&Scd yhJ gonf/ tcsKUd xif&mS ;aom pmqkd
awmfrsm;\arG;&mZmwdESihf pmaytaxmuftxm;rsm;ukd awGU&aomfvnf;? tcsKdUrSm &Gufykef;oD;pmqkd&Sifrsm;
tjzpf a&mufoGm;Mu&&Smonf/ taxmuftxm;awGU&SdNyD; xif&Sm;aom pmqkd&SiftcsKdUukd azmfjyygrnf/

pmqkd&Sif rdoEma0 (1197)


&ckdifpmqkd&Sif rdoEma0rSm NAdwdoQukdvkdeDwkdYtm; awmfvSefykefuefcJhaom NrdKUolBuD;atmifausmfZH\

&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

93

ZeD;yifjzpfygonf/ rdoEma0\ ZmwdajrrSm rif;jym;NrdKUe,f? Muufoa&&Gmyifjzpfonf/ rdoEma0onf


usdef;uRef;olyDyD rdrda'oywf0ef;usif\tajctaersm;ukd uAsm? vuFmrsm; pyfqkdcJhaMumif; awGU&onf/
if;pyfqkdcJhaom uAsmykd'ftcsKdUukd wifjyygrnf/ ]usdef;awmif? usdef;awmif? a&Tusdef;awmif? usdef;awmifwuf
vrf;? Muufkd;yifrSm oZifyef;? ESreef;wkH? armifeef;wkHvnf; &SDvD,ifhtJ/

pmqkd&Sif OumpH
pmqkd&SifOumpHrSm rif;jym;NrdKUe,f? awGUrtkwf(wkdYrqdwf)&Gmom;ZmwdjzpfNyD; ou&mZf 1200ausmf
cefw
Y iG f xif&mS ;cJyh gonf/ OumZHudk (0umpH)[kvnf; ac:wGiaf o;onf/ ,ckwifjyrnfh iSuo
f rufwufvuFm
(Zmr&D-1)onf pmqkdOumpH\ausmfMum;aom vuFmwpfyk'f jzpfonf/

]iSuo
f rufwufvuFm}
a&Tjynfrwnf? a,avawmifxdyf? u&0dwfxGefanmif;? iSuftaygif;ESihf ZD0pkd;wGefnD? ra[odav?
jrKefwcwefvuf? acguf&SmiSufESihf? vif;uGwfwJ'kwf? acgifbkwfusD;uef;? iSufoGef;Zifa,mf? cka&Smifjymau?
a&;avwcsKUd ? trSiif ,fau? pmacsrsK;d ESihf (cyif;a&;csK)H iSurf sK;d pku
H ?dk tukeaf c:Ny;D ? a*gif;Z&uf0rJ mS ? wGucf saphAsm?
iSuaf ywifusw
d ?f oabmufvyd u
f ?kd aemufu&Guaf y? awmMuufacsrmS ? 'g;&Snu
f x
dk rf;? zsmcsyaf csu?dk 'Jww
k x
f rf;
vkdY? usD;uef;rSmrl? a&Tyef;wlukd ukdif,lvyfpGJ? [if;Zm;uGJacs? a&piftkd;ukd? xrf;ykd;&Gufaqmif? iSufwkdYarmifav?
vSacgifpo
H ;D ? IrnD;au? ESrvdrm ? rauRmaxmifom? omvdumESi?hf aemufrmS woD;? vif;jymN*Kd ;k?d aygif;tysKw
d ?Ydk
OdukdpD? acgif;xufcsD? Zr&Dvkvif? oruf&SifrSm? ,ufajymufukdifum? iSufwefqmukd? ukd,frSmwifavQmif?
pHyg,farSmf? aemufrSmwoD;? 'l&d,mav? AkHvif;cGufukd? aemufuwD;vkdY? tBuD;ti,foG,fMuavau? IbG,f
rqkH;? xuftmumrSm? &ifabmifwef;vkdY? jrefjrefrae? (jrefjrefraee)? ysKdifMuavau? wdrfqDysefajrmuf? ESr
pHau? a0,Heef;ukd? ,dkifwef;a7mufvkdY? rdrzufom;? olwkdYrSm;u? rnDranmif;? &Gm0ifcukd? ig;q,fawmif;vkdY?
a,musfm;zwfom;? 0efv,folBuD;? &Gm0ifcukd? ig;usyfyD;vkdY? ryD;csifvl? wcsKdUvlav? remvkdjim;? vrf;uqD;Asm?
ydwfvkdYxsm;a&/ a,musfm;bufom;? iSufipmu? atmufom;wifaumuf? pdwfrmefaygufau? aigufxvsuf?
iSufwkdYarmifav? vlysKdkdUukduGmvkdYESufau/ /
tysKdawmfav; tazmfvJuGJ? awmokH;axmifrSm? waumifwnf;av? iSufrsm;wJ'kwf? ysKdif;[efvkyfav?
acgif;ykwfukdyif? qGJiifzrf;owf? uJvdwfwG'fu? ynm&Sd[ef? a,mufsm;bufukd ta&;vGef[k? qkdjyefaomtcg?
omvDumav? [oFmkdUrSm? rmefBuD;yga&? aZmif&mjyefau? ,if;Xmeauavh? pkd;&ocif? &GmNrdKUwGifrSwf?
kH;awmfrjrwfukd? vm;uwfygar? qkdvwfw,f[k? pmacsMuufajymuf? a,mfvufarukd ausmausmaMumufaw?
ysKd;a[mufuvsif? qkdwkdifyifau? tcifkdufBuD;? pmacskdUrSm? Nidef;ae[k? ZmvlukdrQ raMumufMuESihf?
rdef;rbufom;? olwkdYrsm;udk? vm;vm;rod? ppfcsif&mrSm? ppfywfpDav? xkdokdYqkdau? pdwfemcgaus? AsKdif;a[muf
acsrSm? awmifa0jzefYum? &ef&Smpum;? armifwkdYajymau? w&m;vdrfrm? ewfolawmf[k? BudK;MumarmifvS?
y@dwrSm? &efrsm;ukq
d ;D ? a'gorD;ukd csi;f usaD tmif? ajymavNy;D rS? pJq;D cufaomf? toGirf mS um;? pkid v
f mrfiu
S b
f 0
rSm? a&TaiGrsm;ukd? r&Sm;yg[k? yef;opfoD;ukd? ESif;NyD;'kefvsuf? orufwuf? vufxyfr*Fvm? jyKNyD;cgrS ESpfazmf
wln?D Zmr&Du?dk ajrmufqaD [0ef? ,if;okyYd saH u? Adrmefom,m? armifwaYdk ysmaf u? a[rmhx;l qef;? &dyrf sK;d uG,af u?
aeopfeef;ok?Yd aevSr;f ysKad wmf? ig;&mausmEf iS ?fh awmifnmxm;Ny;D ? armifoo
Ykd abm? a[0efawmrSm? csvaYdk jymvk?Yd
pkd;pH&au? &mZmrkdYrkdY? a[0efawmrSm om,mpkdYav? om,mpkdY/
/

pmqkdOD;pHjratmif (1233-1300)
pmqkdOD;pHjratmifrSm rif;jym;NrdKU usdef;awmiftaemufajrmufaxmifh&yf? pmwkdifukwkd;qdyf&GmZmwdjzpf
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

94

onf/ OD;pHjratmifonf pmwkdifukwkd;qdyforkdif; erdwfacsmif;orkdif;paom rdrda'oe,fyg,forkdif;wkdYukd


vnf;aumif;? oHcsyBf u;D ? oHcsyif ,frsm;pGmwku
Yd v
dk nf;aumif;? a&;cJo
h nf[q
k \
dk / tm0Ze;f &Tiaf om yk*Kd vx
f ;l jzpf
onf/ OD;pHjratmif\tzGJUtEGJUrSm &ckdifa0g[m&a&maESm jzwfvwfrIvnf; &SdvSayonf/
q&monf uAsmvuFmrsm;ukd EIwfwkdufvufwef; pyfqkdEkdifpGrf;&Sdonf[kvnf; ausmfMum;onf/ Ak'
bmom0if y D y D omoemawmf E S i h f qef Y u sif r I r sm;twG u f owf r S w f a y;csuf r sm; omoemawmf q k d i f & m
w&m;awmif;? omoemawmfavQmufxkH; pmwrf;rsm;vnf; a&;pyfcJhavonf/ usrf;urHpmayrsm;wGifomru
&ckdif&mZ0iforkdif;vnf; avhvmwwfuRrf;onfhtavsmuf oD&dp`E&rif;ukd oHCm,em'g,um[l a&pyfcJh
avonf/ rif;jym;NrdKU? NrdKUykdif OD;omAef;vufxuf usdef;awmif awmifajc&if; tkwfuefwnf ukokdvfusKd;ykH?
aumZm 1260 wGif uyfqkdufvmrnf[k a[mudef;xkwfcJhonf/
rif;jym;NrKdUwGif vlrsKd;jcm;ukvm;csrf;om (aiGacs;pm;olrsm;) em;aygufus,fcH '0gvDNrDuscH&rnfh
taMumif;ygpkHvSayonf/ q&mwGif om;ESpfa,muf orD;wpfa,muf&SdcJhonf/ om;jzpfol jzLoD;rSm ,cktcg
touf(60)ausmfNyDjzpfonf/
q&ma&;om;cJ h o nf h v uf & mrsm;teuf &yf u G J & G m uG J ? ausmif ; uG J r jzpf M uap&ef t wG u f
ausmif;wumrsm;ukd owday;&mwGif]],cktcg/ ausmif;wumwkdY? orm,Gif;cRwf? w&m;vGwf? 0#fESifhruif;? &GmESpfoif;? t&if;tp?
bkef;BuD;u? t&yfukdarT? vlAvaAG? Mu,fz,ftaumif? yapmiftrsKd;? OmPftqkd;ESihf? wefckd;BuD;vS? ax&f
jrwfoHCm? t&d,mukd? o'gBudKif&Gef;? o'gqGrf;ukd? rpm;&atmif? BuHaqmifpNrJ? usrf;0denf;"kd? rMunhfyJyif?
vlizifrSm OmPfjrifpufqkyf? uGrfwdrfjrKyf? vl,kwfOmPfqef;? wuxGef;wkdY A&rf;Awm? xkd&yf&GmrSm}}[l
a&;om;cJhonf/
pmqkdOD;pHjratmif\ omoemavsmufxkH; pmwrf;ukd aemufqkH;aumufEIwfwifjy&v?Qif&mZwd&mZm? a'0gwda'0g? jA[mwjA[m? rkedtppf? "r&mZfrSeful jzpfawmfrlaom? ormorm?
orK'twkv? tpdEu&arjrwfbk&m;onf? ukoDemkH? arT;aygi;fpkHaom? &*kHtifMuif;? O,smOfwGif;0,f? Zvm
rif;wkEYd iS w
fh uG ewfjA[mt&yf&yf ylaZmfru
I dk cHawmfrNl y;D aemuf? aemifom;aemifvmwk\
Yd tusK;d iSm xm;awmfrcl hJ
aom omoemjrwfig;axmifwGif? &ckdifjynfjrwf0,f? pMum&Hrif;jrwfq,fqufwGif wpfyg;tygt0if
jzpfawmfrlaom? o*Fg&wem'g,umtaygif;awmf oD&dp`Em;rif;Mum;BuD;onf? aqyOudef;ukdjyKNyD;aemuf
vGefavNyD;aomtwdwf omoemjrwfou&mZfonfum; 2519 ckESpf vGefavNyD;? bk&m;aemifvmvwHUaom
tem*wfomoemjrwfonfum; 2418 usefygao;onfbk&m;---ponfjzihf a&;om;cJhygonf/

auovmuRef;om;pmqkd armifxGef;OD; (1260-cefY)


rif;jym;NrdKUe,f auovmuRef;rS pmqkdarmifxGef;OD;onfvnf; &wkrsm; a&;om;cJhaMumif; awGU&yg
onf/ if;&wkrsm;txJrS aumufEIwfcsufwpfckukd wifjyygrnf/
]]r*FvmA[kd? av;a&mifpkdom;? jrif;rkd&fvufom? 'udPwGif? 'Dygay:xGef;? MuwfpifuRef;? wnfxGef;
ay:vm? auovm[k/ r[m*grH? "ebGJUcHonf/ vSNyHKqefpGm? tpkHxm;vsuf/ csrf;ompnf;pdrf? tdrfeDtdrfjzL?
ausmuf*0if;0if;? &GmvkH;vif;vsuf? qEGif;pkdpkd? yif&dyfckdom;? e*kdomom? auovmwGif? e0goabFm? vm;vm;
rpJ? oJoJoHoH? a&mif;0,foHjzihf? ac:cHrpJ? woJoJ[k? arQmfbG,ftxl;? wkdYuRef;OD;}}

pmqkd'kdiftmcDomckdif (1923)
pmqkd&Sifonf? rif;jym;NrdKUe,f? acgif;avmif;&Gma[mif;ZmwdjzpfNyD; uH&GmwGif aexkdifcJholjzpfonf/
xkdacwfwkdufpma&;BuD; OD;vSxGef;ay:\ aomif;acgifarmfbk&m;(ukdif;kd;"mwf) tvSLwGif atmufygtwkdif;
a&;kom;xm;cJhonf/
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

95

]xkt
d cgwGi?f uHwu
dk af c:? e'if&mG rS? tvSL'ge? ukovwk?Yd aeYntrSe?f pdw&f nfoefvsu?f BuzH eftm;uk?d
OD;aqmifykd;? aumif;usKd;jyK&ef? pdwftBuHESifh? pDrHEId;aqmf? aomif;acgifarmf0,f? aeausmfrSD0J? wkdufpma&;[k?
xl;uJapwem? vSxeG ;f ay:u? aygif;azmfzufpyf? e&rf;&yfu? rjywfvLS 'g? uefwum[k ynmarT;MuL? ausmx
f eG ;f
jzLESihf? atmufygonf/ 'g,umaygif;? olawmfaumif;wkdY? pkaygif;nDnm? "mwfawmf\/? a0,sm0dp?
[lorQukd? ulr&Gufaqmif? NyD;ajrmufatmif[k pyfqkda&;om;cJhonf/ pmqkd&Siftaejzihf aomif;acgifarmfbk&m;
orkdif;ukdvnf; if;ESpfwGifyif jyKpka&;om;cJhavonf/

pmqkd&Sif OD;udwd
pmqkdtaejzihf tdEd,aMu;rkHusrf;BuD;ukd a&;kom;cJhavonf/ OD;udwdrSm &ckdifjynfe,fwGif xif&Sm;
aom omoemjyKy*k Kd vw
f pfO;D jzpfonfomru? urmo
h moemjyKtzGUJ 0if q&mawmfBu;D wpfyg;vnf; jzpfaMumif;
od&ygonf/ tdEd,aMu;rkHusrf;ukd ,aeYwkdiftxift&Sm; &Sdaeao;onf/ if;jyif tjcm;aomorkdif;usrf;
apmifwkdYudkvnf; jyKpka&;om;cJhaMumif; od&ygonf/ OD;udwd\arG;zGm;&mZmwdrSm rif;jym;NrdKUe,f Ncdwfawmif
&Gmjzpfonf/

pmqkad ':eef;ykH
a':eef;ykHrSm rif;jym;NrdKUe,f [if;r&Gm Zmwdjzpfonf/ 0goemtavsmuf aus;vufuAsmrsm;ukd
pyfqkdcJhaMumif; od&Sd&ygonf/ if;a&;pyfcJhaom uAsmwpfykd'fukd azmfjyygrnf]awmifay:awmifay:? Nydef;awmifay:? awmifay:0ef;O? Nydef;okH;O? okH;Oyifayguf? oQifokH;a,muf?
wpfa,mufauarmifoQif? EGJUvDEGJUaESmif;? bk&m;avmif;? rif;aumif;Muufql? twefql? pdefqGJvufzGJU?
igharmifa,rSm vufuqGJvkdY? kH;cGJpdwfau? tpdwfaueefY? iavmifvifheefY? usifwkdufuwffar? vufremau?
usygcar? armifoQiaf cs/ uif;yGe;f oD;wq,f? tk;d ysOo
f yfeef?Y ocGm;jzLoD;? ,mrSmoD;? toD;wxGm? teHrmS wrku
d ?f
tarBuD;rd? tdrfBuD;u? a'gevrf;xGuf? vef;vef;eefY? tN*dK0ef0ef;? uRJ&yef;? qGrf;yef;auR;r,f? atwvif;ukd?
nufatmifvnf;av? nufatmifav--}

kd;&mykHjyifrsm;ESihf kd;&mpum;ykHrsm;
(u) kd;&mykHjyifrsm;
&ckid w
f w
Ydk iG f k;d &mykjH yif trsm;tjym; &Syd gonf/ xkyd jHk yifrsm;teuf us;D jzL&GmykjH yifonf &ckid pf mayavmu
wGif xif&Sm;aom ykHjyif? vlBudKufrsm;aom ykHjyifwpfckjzpfonf/ usD;jzL&GmykHjyif\ wnf&mXmerSm rif;jym;NrdKU
e,fjzpfaMumif; orkid ;f taxmuftxm;&Syd gonf/ rif;jym;NrKd U\ajrmufbufwiG f us;D jzL&Gmonf ,aeYwidk w
f nf&dS
aeqJjzpfonf/ usD;jzL&Gm0wKjzpfay:ykHrSm bk&m;avmif;usD;rif;onf usdef;awmifay:wGif aus;om;ig;&mESihf
aysmfyg;aepOfumv jzpfygonf/
&ckdifolr ]araxG;a,}qkdolrSm aus;om;rsm;ESihf ESrf;awmif;pm;cJhaomaMumifh? raxG;a,ukd rdcifrS
ku
d Ef u
S o
f nf/ araxG;a,onf aus;om;wk&Yd mG ? aus;NrKd Uoko
Yd mG ;a&mufpOf aus;om;wku
Yd ESr&if;ozG,f jyKpak pmihf
a&SmufNyD; araxG;a, rdrd&yf&GmodkYjyefrnfhtcgwGifvnf; a&TaiG ausmufoHywjrm;ukd vufaqmiftjzpf
xnfhay;vkdufaMumif;wkdYukd ykHjyifqif,ifNyD; ajymqkdMujcif;jzpfonf/
usD;jzL&Gm 0wKwGif usD;jzLwkdYxHajy;vma&mufcJholrSm &ckdifa0omvDrS jzpfonf[kqkdMuonf/
tcsKUd vnf; used ;f awmiftaemufawmifbuf? axmifah csmif;Bu;D t&yf[v
k nf; ajymMuonf/ olrar;jref;cJ&h aom
uRJ? EGm;ausmif;om;wkdY? uRJEGm;ausmif;&mXmewkdYvnf; uRJausmif;ukefykdY? EGm;ausmif;ukefykdY[l ,aeYxd ae&m
trSwftom; usef&Sdaeao;onf/ usD;jzLwkdY a&TavSum;axmif ac:wifaqmifoGm;onfhXmevnf; ,ck
rif;jym; usdef;awmif&Sd ]]wef;wifajrmif;}}uyifjzpfonf[kqkdMu\/ ,ckyifavSum;rJhawmifay:okdYwuf
&ckid o
f m;BuD;pmay

rif;jym;NrdKUe,f jzpfpOforkdif;

96

ra&mufjzpfaeygonf/ usD;jzL&Gm ,ckum; rnfokdYqkdap &ckdifwGif a&S;aus;vufvlwkdif;ajymcJhMuaom


ykHjyif0wKwpfcktjzpf xif&Sm;&Sdaeygao;onf/

(c) kd;&mpum;ykHrsm;
k;d &mpum;ykrH sm;tjzpf &ckid jf ynfe,f tESt
YH jym;wGif &ckid w
f Ydk ok;H EIe;f ajymqkrd I trsm;tjym;yif &Syd gonf/
rif;jym;NrdKUe,fwGifvnf; ukd,fha'otavsmuf kd;&mpum;ykHrsm; &Sdygonf/
(1)
vleefYaygif;au? aumufif;aygif;vnf;raumif;/
(2)
a*gif;(acgif;)cszkdY eD&m NcD&moda&/
(3)
EIwfqufau crufjzpfaw/
(4)
a,murvufjcif;ukd rId[if;cl;cguyif oda&/
(5)
eyif;tjcif;ajymMum;a&/
(6)
0ufjzpfNyD;rS csD;a&SmifzkdYvm;/
(7)
awmifatmufuwif;cGef awmifxufr&Tifhauh/
(8)
tN*dKrEkdif e&Gufukdif/
(9)
oD&moDzkdY 0rf;usrwefY/
(10) i,f&mi,fa& pmacsrsKd;/
(11) uRJrSmN*dKodef vlrSmeHydef/

&ckid o
f m;BuD;pmay

You might also like