dituria islame

NUMER 260 | VITI 25 | MARS 2012 | REBIUL AHIR 1433 | REVIST MUJORE, FETARE, SHKENCORE E KULTURORE | MIMI 1

Kosova, Katr vjet pas shpalljes s pavarsis

IntervIst me ImamIn e restelIcs, shaban haxhI hoxha q u b hero duke I shptuar jetn amsers

ImamI n shrbIm t popullIt

www.dituriaislame.net

Zoti i tyre iu prgjigj lutjes s tyre (e tha): Un nuk ia humb mundin asnjrit prej jush, mashkull qoft apo femr. Ju jeni njri nga tjetri.
(Ali Imran, 195)

Edhe atyre (grave) u takon e drejta si edhe prgjegjsia n bashkshortsi, e burrave u takon nj prparsi ndaj tyre.
(El Bekare, 228)

Burrat jan prgjegjs pr grat, ngase Allahu ka graduar disa mbi disa t tjert dhe ngase ata kan shpenzuar nga pasuria e tyre.
(En-Nisa, 34)

Besimtart dhe besimtaret jan t dashur pr njri-tjetrin, urdhrojn pr t mir e ndalojn nga e keqja, e falin namazin dhe japin zeqatin, respektojn Allahun dhe t drguarin e Tij.
(Et-Tevbe, 71)

O ju njerz! Kinie frik Zotin tuaj q ju ka krijuar prej nj veteje (njeriu) dhe nga ajo krijoi paln (shoqen) e saj, e prej atyre dyve u shtuan burrra shum e gra. Dhe kinie frik Allahun q me emrin e Tij prbetoheni, ruajeni farefisin (akraballkun), se Allahu sht mbikqyrs mbi ju.
(En-Nisa, 1)

dituria islame

Prmbajtja 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

Komentimi i kaptins El-Mutaffifin 4 f6 Regjistri i t devotshmve dhe mirsit e tyre n Xhenet saBrI Bajgora Nga fshehtsit e Kuranit f9 Dr. Zaglul nexHar Rreth akuzs mbi metodologjin e haditheve n vlersimin e prgjithshm t ashabve (3) f12 Dr. musa vIla Sad ibnu Ebi Vekkasi r.a. f14 Dr. faHrusH rexHepI Premtimi hyjnor pr ngadhnjimin e besimtarve f17 seDat IslamI INTERVIST ME IMAMIN E RESTELICS, SHABAN HAXHI IntervIstoI mr. rexHep suma

Bankat islame nevoj e kohs f29 Dr. Islam HasanI ISHUJT KOMORE f31 mr. samIr B. aHmetI Kosova, katr vjet pas shpalljes s Pavarsis f33 BurIm BIBaj `do t bhet, vall, halli im! f35 HamDI nuHIju Divan f38 Junus Emre T drejtat e gruas ndrmjet Islamit dhe konveventave ndrkombtare f39 Dr. samIje menIsI Dita ndrkombtare e gruas f44 Dr. jusuf el-KarDavI Prgjegjsit e nj gruaje- nne n kohn moderne f47 saDBere BeqollI BIKu

Imami n shrbim t popullit f50

Reflektime kuranore f20 Vlera e njeriut sht aq sa i shton jets n mes mr. aDnan sImnIca lindjes dhe vdekjes. (Dr. Mustafa Mahmud) Dispozitat islame rreth ushqimeve t lejuara f22 Kasam muHametI Zekati pr ar, argjend dhe valuta bashkkohore f26 mr. ejup HaZIrI

sht Imami i fshatit Restelic q, kur t tjert i humbn shpresat se mund t kishte t gjall nga shembja e ortekut, pati nj bindje tjetr. Ai komunikoi me nnborn me an t nj gypi, dhe kshtu i pari hetoi shenjat e jets s Amsers dhe ishte Rndsia e familjes n tejet i sigurt se ajo ishte e gjall nn ortekun e bors q mbrtheu Islam f48 lagjen e saj. Hoxha pr dy dit qndroi pran bashkfshatarve, feIm HoxHa por qe edhe koordinator i gjith asaj q u organizua me banort e fshatit, pastaj me FSK-n,PK-n dhe t gjith dashamirt q i doln n ndihm pr t shptuar jet. Imami tr kohn rrezikoi edhe vetveten, vetm e vetm q tu dilte n ndihm viktimave.

dituria islame / revist mujore, fetare, shkencore e kulturore / Boton: kryesia e Bashksis islame t kosovs, Prishtin. Kryeredaktor: Mr. Rexhep Suma / Redaksia: Driton Arifi, Mr.Ejup Haziri, Fitim Flugaj, Mr.Imer Hajdini, Dr. Islam Hasani, Kasim Grguri, Muhamed Mavraj dhe Sedat Islami. Gazetar n redaksi: Ramadan Shkodra / Lektor: Isa Bajinca / Korrektor: Skender Rashiti / Redaktor artistik, teknik dhe operator kompjuterik: Edib Ali Agagjyshi. Adresa: Dituria Islame, rr. Bajram Kelmendi nr. 84, 10000 Prishtin / Tel&Fax: 038 224 024 / email: dituriaislame@hotmail.com / dituriaislame@yahoo.com www. dituriaislame.net /Parapagimi: Evrop 25 / Amerik 40 USA$ / Shtypi: Shtypshkronja Iliri, Prishtin / Dorshkrimet dhe fotot nuk kthehen!

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Editoriali

Siria n mes zgjidhjes dhe ndarjes

E ti kurrsesi mos e mendo Allahun si t pakujdesshm ndaj asaj q veprojn zullumqart; Ai vetm sht duke i ln ata derisa nj dit n t ciln syt shtangen (mbesin t hapur). (Ibrahim,42)

irania, shtypja,dhuna dhe kryengritjet q kan prfshir tr Sirin, kan marr prmasa denigruese dhe njerzore. Masakr, tortura imponim vlerash diktatoriale, imazhe barbare q paraqesin pandrprer mediet dhe rrjetet sociale, q po praktikon regjimi brutal i presidentit Beshar el Esed n shtetin e vet, kan dridhur dhe prekur ndrgjegjen dhe ndjenjat e njerzimit. do dit viktim e ktij pushteti diktatorial bien fmij, gra, pleq, njerz t pambrojtur etj.. Skenat e gjakderdhjes dhe vrasjeve, q po na servohen do dit nga rrugt e Damaskut, Homsit e qyteteve t tjera t Siris, t kujtojn masakrat, dhunn dhe urrejtjen e makineris dhe barbaris serbe t Milosheviit mbi popullin shqiptar t Kosovs n fund t viteve 90 t shekullit t shkuar. Por, fatkeqsia m e madhe n kt rast sht kur edhe zonja e par e Siris, Esma el Esed (e lindur n Homs), n paraqitjen e par n medie, mbshteti burrin e saj si president kundr rebelimit t kryengritsve t regjimit, q filloi para nj viti. Ajo shprehet se Presidenti sht president i tr Siris e jo vetm i nj grupi t sirianve dhe un, si zonja e par, e mbshtes n veprimet e tij dhe n rolin e tij. Revolucioni sirian, i cili deri m tani ka sakrifikuar m shum se 7.000 viktima, nuk do t mbaroj para se t rrzohet regjimi Rusia dhe Kina prdorn veton e tyre n Kshillin e Sigurimit, pr t penguar miratimin e nj rezolute t OKB-s, q dnonte represionin e dhunshm n Siri, kundr popullit t ktij vend. N nj eskalim t paprecedent, regjimi sirian shfrytzoi hezitimin ndrkombtar, me qllim q t qroj hesapet me kundrshtart e tij. Kjo ndodhi pasi siriant, pr her t par pas 30 vitesh, shnuan prvjetorin e masakrs q ishte br kundr Hamasit n shkurt t vitit 1982, e cila konsiderohet nga ngjarjet m t tmerrshme n historin moderne t Siris, kur, si pasoj e bombardimeve dhe tankeve, nga dora e ish-presidenti Hafiz el Esed, mbetn t vrar rreth 30.000 banor t ktij qyteti, e nj numr i prafrt u burgosn, u torturuan dhe u vran npr burgje. T njjtn gj po bn edhe i biri i tij, Beshari. Nga aspekti ndrkombtar, shum analist ngren pyetjen: iu desh Mosks dhe Pekinit q kapen kaq shum pr regjimin e diktatorit sirian? Kto vende me Sirin kan nj bashkpunim shum t ngusht n sfern e siguris dhe at ushtarake. Marrdhniet e Siris me kto dy vende datojn q prej katr dekadash, q nga koha e BRSS-s, q kishte ngritur nj baz ushtarake n Tarus, e cila sht baza e vetme ushtarake ruse jasht Rusis dhe asaj i jep mundsin t ket dalje n ujrat e ngrohta t Mesdheut. Po ashtu, n mes Rusis dhe Siris ka edhe marrveshje pr blerje t armatimit rus n vlera miliardash; vetm marrveshja e fundit n fushn e trajnimit dhe pr blerjen e avionve ushtarak t tipit Yak-130 n vler 550 milion dollarsh. Mbrojtja ruse e regjimit t diktatorit ngrthen edhe frikn e rrzimit t ktij sistemi dhe ardhjen n pushtet t partive me rrnj islame, q do t reflektonte, sipas tyre, negativisht mbi paqen e brisht n Kaukazin e banuar me mysliman, nj vend i pasur me naft dhe gaz. Rusia po ashtu ka ndier edhe rrezikun e ndikimit t Turqis n kto troje, q do t kthente dominimin turk n ato an. Kurse mbrojtja kineze pr Sirin sht si rezultat i marrdhnieve shum t ngushta t Damaskut dhe Teheranit, q sht aleat i fuqishm i saj, importon e nafts nga ky rajon, dhe, nga ana tjetr, Pekini ka humbur investimet n Tripoli pr shkak t rnies s Gadafit, kur mbetn pa pun mbi 20 mij kinez q deri ather kishin punuar n Libi. Kriza n Siri sa vjen e bhet m komplekse. Atje nuk kemi t bjm me nj situat t ngjashme me ato n vendet e tjera arabe. N rrafshin ndrkombtar aty ka interesa perndimor dhe lindor, q ndrlidhen pikrisht n Damask. Po ashtu edhe n rrafshin rajonal interesat e Teheranit, shteteve t Gjirit dhe interesat e Turqis reflektojn patjetr mbi do zhvillim t situats n kt vend. Kurse n rrafshin kombtar nuk bn t bjm krahasim n mes shoqris libiane, egjiptiane me at siriane, sepse shoqria siriane sht m pluraliste dhe ka elemente t shoqris libaneze e t asaj irakiane, edhe pse shumica e popullats jan t drejtimit suni. Shum analist vlersojn se krizs siriane po i vjen fundi dhe mundsia e rrzimit t ktij regjimi sht i ngjashm me at q ndodhi n Libi, Egjipt dhe Tunizi. Mirpo, ka t tjer analist q, pavarsisht nga gjakderdhja ku sht zhytur Siria, zgjidhjen e mundshme e shohin n projektimin e nj marrveshjeje t ngjashme me Marrveshjen e Taifit, t arritur n Taif nn mbikqyrjen e autoriteteve t Arabis Saudite dhe me plqimin e Siris dhe Shteteve t Bashkuara, e cila i dha fund lufts n Liban, n kohn kur trupat siriane shtriheshin n Liban. Kjo lloj marrveshjeje u hapi rrug ndryshimeve kushtetuese dhe vendosi transferimin e disa kompetencave nga Presidenti i vendit n Kshillin e Ministrave q kryesohej nga sunit si dhe nj ndarje t barabart t pozitave ministrore n mes myslimanve dhe t krishterve. Situat e ngjashme mund t jet edhe n rastin e Siris, ku do t mund t zvogloheshin kompetencat e autoritetit t Presidentit dhe fuqizimi i Kshillit t Ministrave q kryesohet nga sunit dhe m pas do t bhej prndarja e posteve ministrore dhe t administrats publike me nj prfaqsim t drejt t t gjitha segmenteve t shoqris. Por, nse eventualisht nuk arrihet nj marrveshje politike, alternativ tjetr do t ishte lufta civile dhe vendi do t ndahej n zona, ku sunit do t pozicionoheshin n zonat ku banojn, alevit dhe bathistt me disa minoritete, do t vendosen n zonn tjetr me disa pakica t tjera (si t krishtert, druzt, kurdt, ismailit) do t prbnin zonn tjetr, pra do t kishim nj emigrim t ktyre etnive, ashtu si po ndodh tash n disa lagje t qytetit t Homsit. Fitorja dhe liria e paqedashsve sirian sht shum afr.Nse Allahu dshiron tju ndihmoj, ska kush q mund tju mposht, e nse Ai ju l pa ndihm, ather kush sht ai pos Tij, q do tju ndihmoj? Pra vetm Allahut le ti mbshteten besimtart. (Ali Imran, 160) Mr. Rexhep Suma

PJESA FETARE 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

Komentimi i kaptins El-Mutaffifin 4

Regjistri i t devotshmve dhe mirsit e tyre n Xhenet Sabri Bajgora

Jo, nuk jan t njjt! Se libri i t mirve gjendet n Il-lijjun! E ku e di ti se sht Il-lijjun? sht nj libr i shkruar (qart). T cilin e dshmojn engjjt q jan m t afrmit. E ska dyshim se veprmirt jan n prjetime e knaqsi (t prhershme n Xhenet). T mbshtetur n kolltuk vshtrojn. N fytyrat e tyre mund t kuptosh knaqsin e prjetimeve. U jepet t pin pije n en t mbyllura. Pije q n fund i vjen era myshk! E pr shprblim t till le t garojn ata q lakmojn t mirn. Dhe przierja e asaj pijeje sht n tesnim (uji m i mir). Krua nga i cili do t pin m t afrmit e Zotit. (El-Mutaffifin, 18-28) Koment: 18. Jo, nuk jan t njjt! Se libri i t mirve gjendet n Il-lijjun! Pas sqarimit t gjendjes s pabesimtarve, veprkqijve dhe sidomos t atyre q masin e peshojn n mnyr t shtrembr, duke u hyr n hak t tjerve, tash jemi n grupin e ajeteve q flasin pr njerzit e mir e t devotshm, t cilt n Ditn e Gjykimit do t jen n pozita fisnike, t respektuar e t lumtur, pr mirsit dhe nimetet e Allahut ndaj tyre. Prandaj, edhe ardhja e ajetit n form kaq t prer tregon se kurrsesi nuk jan t njjt njerzit e kqij dhe ata t mirt. Prderisa n ajetet paraprake pam se emrat e pabesimtarve jan shnuar n mnyr t prpikt n nj Regjistr dhe ruhen n Sixh-xhin, n nj humner t skterrs, tash shohim se edhe emrat dhe veprat e t devotshmve jan shnuar n nj Regjistr q ruhet n nj vend t lart n Xhenet, n Illijjun. Por, pr t ditur se far sht ky libr, do t duhet tu qasemi ajeteve n vazhdim... 19. E ku e di ti se sht Ilijun? 20. sht nj libr i shkruar (qart). 21. T cilin e dshmojn engjjt q jan m t afrmit. Allahu xh.sh. i drejtohet srish t drguarit t Tij me fjalt, nse e di se sht Illijjun? sht realiteti i ktij vendi ku ruhet me kujdes ky Libr fisnik, t cilin n Ditn e Gjykimit, me lejen e Allahut, do ta sjellin engjjt pr ta shfaqur para njerzve veprmir. Rreth fjals Il-lijjun, dijetart kan dhn disa mendime, ndr t cilat do t veonim kto: - Ibn Abbasi e kishte pyetur Kab el Ahbarin rreth: Il-lijjun, e ai i qe prgjigjur: Il-lijjun sht Qielli i shtat, n t cilin qndrojn shpirtrat e besimtarve. - Katadeja thot se Il-lijjun sht vend i lart, pikrisht n ann e djatht t Arshit. - Disa t tjer kan thn se Il-lijjun sht tek Sidretul Munteha etj.. Sidoqoft, pavarsisht se ku gjendet ky vend i fisnikruar i njerzve veprmir, kryesorja sht se ky sht nj vend i lart e i respektuar n Xhenetet e larta, plot mirsi.1 Prshkrimi q ktij Libri i sht br n kto ajete, pr t cilin dshmojn edhe engjjt besnik, tregon pr madhshtin e pozits s t devotshmve, pr t cilt, pas jets s kaluar n kt bot me respektin dhe prulsin ndaj Krijuesit Fuqiplot, tash pr ta do t vij koha e prehjes shpirtrore dhe trupore n Xhenetet plot bukuri e hijeshi, t krijuara enkas pr kta kalors t Njshmris... Ky Libr a regjistr i besimtarve t devotshm, q ruhet n nj vend t lart e t respektuar n Xhenet, sht Libr nderi, q i ka t shnuar emrat e t gjith xhenetlinjve. N t mund t shnohet secili prej atyre q dshmon me gjith zemr Njshmrin e pastr t besimit, pa e prlyer at m asnj shibl t shirkut, dhe ai q ka fatin t skalis emrin e tij n t, do t shijoj t gjitha nimetet dhe begatit e Allahut n kopshtet magjepsse t Xhenetit. 22. E ska dyshim se veprmirt jan n prjetime e knaqsi (t prhershme n Xhenet).

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Tefsir

23. T mbshtetur n kolltuk vshtrojn. 24. N fytyrat e tyre mund t kuptosh knaqsin e prjetimeve. 25. U jepet t pin pije n en t mbyllura. 26. Pije q n fund i vjen era myshk! E pr shprblim t till le t garojn ata q lakmojn t mirn. 27. Dhe przierja e asaj pijeje sht n tesnim (uji m i mir). 28. Krua nga i cili do t pin m t afrmit e Zotit. Tash gjendemi n grupin e ajeteve q flasin rreth knaqsive t veprmirve n Xhenet. Ata pushojn e knaqen me familjet e tyre npr kolltuk t lart, t qndisur n ar dhe margaritar. N fytyrat e tyre mund t vrehet leht iltria dhe lumturia e tyre shpirtrore teksa prjetojn knaqsi pas knaqsie. Pr ta, tash ka prfunduar koha e obligimeve dhe e adhurimeve, dhe ka filluar koha e knaqsive, t cilat i merituan me prkushtimin e tyre n kt bot. Sapo ti shikosh fytyrat e xhenetlinjve, do t vresh se ato shklqejn e shndrisin me nurin e paprshkrueshm t besimit t tyre. Ata ktu prjetojn knaqsin m t madhe, shikimin e madhris s allahut, knaqsi pas s cils do gj tjetr humb kuptimin e saj. Pas shkrirjes n kt ekstaz knaqsie, fytyrat e tyre shkreptijn drit nga prjetimi i ksaj knaqsie t paprshkrueshme. Pr kt prjetim t knaqsis na flasin edhe ajetet 38-39 t kaptins Abese: At dit do t ket fytyra t shndritura, t buzqeshura e t gzuara. Prreth tyre enden shrbtor duke u shrbyer me plot respekt. U japin t pin uj nga en t zbukuruara me margaritar dhe gur t tjer t mueshm. Ky uj ka shijen e nektarit t vulosur t Xhenetit, uj era e t cilit sht myshk aromatik. Prandaj le t garojn pr nj shprblim t till t gjith ata q ende jan n kt jet, sepse, vetm me adhurim t sinqert, mund ta arrijn kt nder dhe privilegj, se, pas vdekjes, m nuk ka mundsi kthimi mbrapa... Ajeti i 26-t i ksaj sureje: E pr shprblim t till le t garojn ata q lakmojn t mirn, sikur u prkujton keqpeshuesve dhe shtrembrmatsve, q t mos garojn n kt bot me pun t ndyra e t shmtuara, po le t garojn me pun t ndershme e me sinqeritet, i cili t afron drejt dashuris dhe knaqsis s Allahut. Garimi n kt bot, me shmtira e gjra t rreme, devalvon qenien e njeriut, i humb atij fisnikrin dhe nderin e mkmbsis, ndrkoh q garimi n pun t mira, t cilat shprblehen n Botn tjetr, e ngren njeriun n piedestalin m t lart t dinjitetit e t krenaris. Mbase, pr kt arsye Allahu xh.sh. edhe n suren Es-Saffat sjell nj ajet t ngjashm (ajeti 61), sipas kuptimit: Pr nj shprblim t ktill le t veprojn vepruesit.

Transmeton imam Ahmedi nga Ebu Seid el Hudrijj, merfuan nga i Drguari i Allahut t ket thn: Cilido prej besimtarve q i shrben vllait t vet besimtar uj, pr tia shuar etjen, Allahu nesr atij do Tia shuaj etjen me uj nga nektari i Xhenetit; cilido prej besimtarve q e ushqen vllan e vet besimtar kur ai sht i uritur, Allahu nesr do ta ushqej at me fruta nga Xheneti, dhe cilido prej besimtarve q vesh nj besimtar t leckosur, q ska as rroba pr t veshur, Allahu do ta vesh at me rroba (gjelbrime e stoli) t Xhenetit.2 Uji q do ta pin xhenetlinjt, buron nga Tesnimi, nj burim i Xhenetit, burim i cili sht i dedikuar enkas vetm pr t afrmitel-mukarrebun. Przierja e ktij uji sht nga nektari i Xhenetit, i cili buron nga lartsit, dhe sht pija me e mueshme e m fisnike e Xhenetit. Kur sht pyetur Ibn Abbasi rreth ktij ajeti: Dhe przierja e asaj pijeje sht n tesnim (uji m i mir)., ka thn: Ky sht nga ato knaqsit pr t cilat Allahu xh.sh. ka thn: Pra, pr ata q kan vepruar, nuk di askush pr at knaqsi (t zemrs e shpirtit), q u sht caktuar atyre si shprblim. - (Es-Sexhde, 17) Pasi ka cekur pozitn e lart t t devotshmve, Allahu i Madhrishm ka dftuar pr prjetimin e knaqsive t tyre n gjersit e Xhenetit, ndrkoh q kjo mnyr e prjetimit t ktyre knaqsive sht tri llojesh: 1. Xhenetlinjt jan t ulur npr kolltuk t lart dhe vshtrojn e sodisin pamje magjepsse para tyre; sodisin vocrrakt e amshueshm t Xhenetit teksa u shrbejn me buzqeshje,

Tefsir 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

han dhe pin nga ushqimet e Xhenetit dhe prjetojn do knaqsi n t. N lidhje me nj nga knaqsit e panumrta t Xhenetit, i drguari i Allahut ka thn: Kur besimtari hedh shikimin prpara, me kt shikim i prthekon prnjhersh t gjitha mirsit q ia ka dhuruar Allahu. M e pakta (mirsi) q i jepet njeriut (besimtarit), sht q vshtrimi i tij prthekon sa tr pamja e ksaj bote me gjersin e saj.3 2. Fytyrat e tyre shklqejn e rrezatojn nga drita-nuri, sepse nuk ka knaqsi m t madhe sesa t shikosh Madhrin e Allahut. Kjo sht pika m kulmore e knaqsis q mund t prjetoj nj krijes. 3. Atyre u shrbehet pija rehikul mahtum q nnkupton nj pije t veant t pastr dhe jodehse, pr t ciln Allahu xh.sh. thot: Prej asaj nuk ka dhembje koke, dhe as q do t dehen prej saj. (Es-Saffat, 47), dhe Prej s cils pije (ver) as nuk u dhemb koka, as nuk dehen. (El-Vakiatu, 19) Pija rehikul mahtum ka katr cilsi: - sht pije e mbrojtur dhe e ruajtur, n shenj respekti e fisnikrie. - N prfundim t pirjes s saj, vjen era e myshkut, e cila t l nj shije t kndshme e t parezistueshme, saq t dshirosh t pish srish prej saj. - Kjo pije sht objekt gare dhe konkurrimi n mes njerzve, se cili prej tyre do ta arrij kt nder, q t jet prej konsumuesve t saj. Por nj nder i till arrihet vetm me prulsin dhe adhurimin e Allahut xh.sh. n jetn e ksaj bote... - Przierja e ksaj pijeje rehikul mahtum sht nga Tesnimi, q sht nj lum q buron

nga lartsit e Xhenetit, dhe sht nj pije q sht m e ndershmja dhe m e vlefshmja prej pijeve t Xhenetit. N lidhje me kt, Abdullah ibn Mesudi thot: Et-Tesnim sht nj krua q buron n Xhenet, nga ujt e t cilit do t pin t afrmit-elmukarrebun, pa e przier me asgj tjetr, ndrsa nga ky burim ashabul jemin i prziejn gotat me ujin tjetr dhe parfumosen. Mbase pr kt arsye Allahu xh.sh. n ajetin vijues ka thn: Krua nga i cili do t pin m t afrmit e Zotit, q do t thot se nga ky krua do t pin banort e Xhenetit Adn, banort e t cilit jan banort m t ndershm dhe m me vler t Xhenetit. Nga krahasimet q mund tu bjm ajeteve kuranore n suren El-Vakiatu, Allahu xh.sh. i ka ndar njerzit n tri grupe: El-Mukarrebun, Ashabul jemin dhe Ashabu-sh-shimal. Kur flet n suren El-Vakiatu rreth shprblimeve t Ashabul jemin, Allahu flet se pija e tyre buron nga nj krua, nga i cili pin s pari t afrmit-elmukarrebun. Nga kjo argumentohet se lumenjt dhe burimet, nga t cilat pin el-mukarrebun, si sht Tesnimi, jan m t vlefshme, sesa t tjerat, prandaj edhe el-mukarrebun jan pa dyshim njerzit m t vlefshm t Xhenetit.4 Porosia e ktyre ajeteve (18-28) - Flett e veprave t t devotshmve jan t ruajtura e t shnuara n nj Libr fisnik, t radhitur e t shkruar qart, i cili gjendet n nj vend t lart t Xhenetit, Il-lijjun. Ky Libr dallohet me shenja t veanta, ndrsa pr t dshmojn engjjt m t afrt t Allahut. Ky Libr sht i kundrt me Librin e mkatarve Sixh-xhin. - Gjat krahasimit n mes ktyre dy Librave, shohim se Librin e t devotshmve, q gjendet n Il-lijun - e karakterizojn lartsia, gjersia, drita, pastrtia dhe lumturia, kurse Librin e mkatarve dhe pabesimtarve, q gjendet n fund t Skterrs Sixh-xhin, e karakterizojn nnmimi, prbuzja, ngushtimi, errsira dhe vuajtja. - Banort e Xhenetit do t jen n knaqsit e prjetshme t Xhenetit, n gjersit e t cilit do t shijojn e prjetojn gjrat m t kndshme e m madhshtore. Ndr kto knaqsi do t jet, pa dyshim, edhe t part e madhris s allahut. - N Xhenet njerzit m t afrt elmukarrebun do t pin uj nga kroi Tesnim, i cili sht uji m i vlefshm dhe m i mir, sepse buron nga lartsit e Xhenetit. Shija e ktij uji sht nektar i vulosur, i cili nuk i ngjason shijes s asnj pijeje tjetr t ksaj bote.(vijon)
(1) Abdulhamid Kishk Fi Rihabi-t-Tefsiri, vll. 30 f. 7923 (2) Po aty, vll. 30, f. 7924 (3) Imam Maturidiu Tevilatu ehlis-Sunneti, redaktuar nga Dr. Mexhdi Basel-lum, vll. 10. f. 466, Bejrut, 2005 (4) Fahru Rraziu Mefatihul Gajb, vll. 30, f. 100

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Ahlak

Nga fshehtsit e Kuranit

Dr. Zaglul Nexhar Mos u martoni me idhujtare deri q ato t besojn (Zotin)! (El-Bekare, 221)

u tekst kuranor, q ka ardhur n pjesn e fundit t sures El-Bekare dhe perqndrohet n nj pjes t mrekullis legjislative pr ndalimin e martess s myslimanve me idhujtare, si dhe pr ndalimin e martess s myslimaneve me idhujtar, ashtu si e prcakton ky ajet i bekuar. Allahu xh.sh. n Kuranin famlart thot: Mos u martoni me paganet, gjersa t bhen besimtare. Skllavja besimtare sht m e mir se pagania, edhe nse kjo e fundit mund tju plqej. Mos i martoni myslimanet me pagan, gjersa ata t bhen besimtar. Skllavi besimtar sht m i mir se pagani, edhe nse ky i fundit mund tju plqej. Ata ju thrrasin n Zjarr, kurse Allahu, me mirsin e Tij, ju thrret n Xhenet e falje (t gjynaheve). Ai ua shpjegon njerzve Shpalljet e Veta, q t mendojn. (El Bekare, 22) N kt ajet kuranor, Allahu xh.sh. i urdhron t gjith meshkujt mysliman q t mos martohen me idhujtare derisa t besojn Zotin, Q sht i Vetm, i pashoq, Q nuk i ngjason asgj, i padiskutueshm e pa fmij dhe dinjitoz nga do prshkrim q i bhet madhris s Tij, dhe t besoj melaiket e tij, Librat e tij, pejgambert e Tij, Ditn e Gjykimit e kadan e kaderin. Kto jan shtyllat e besimit. Ajeti kuranor konfirmon se pr do mysliman martesa e tij me nj robresh besimtare (skllavja n pronsin e tij), sht m mir se martesa me nj t lir idhujtare, pavarsisht nga bukuria, pasuria e pushteti i saj, si dhe nga tundime t tjera, q mund t shtyjn drejt martess me t. Pr kt, Muhamedi a.s. thot: Mos u martoni me grat pr bukurin e tyre, sepse ndoshta bukuria e tyre i shkatrron ato. mos u martoni me to pr shkak t pasuris s tyre, sepse pasuria mund ti bj kryelarta.

Martohuni me ato q jan me fe , qoft t jen edhe robresha t zeza e shterpa, por jan fetare, kjo sht m mir pr ju. (Ibnu Maxhe).Vajza merret pr grua pr katr gjra: pr pasurin e saj, trashgimin e saj, pr bukurin dhe pr fen e saj, zgjidhe at q sht me fe. (Buhariu dhe Muslimi).Dynjaja sht knaqsi,dhe knaqsia m e mir sht nj grua e devotshme. (Muslimi).N qoft se ju propozon ndonjri me fe dhe moral martohuni me t, e n qoft se nuk pranoni, do t jet fitne n tok dhe shkatrrim i madh. (Ibnu Maxhe). N ann tjetr, Allahu i Madhrishm urdhron t gjith myslimant q n asnj mnyr t mos i japin pr idhujtart vajzat grat/ e tyre besimtare derisa kta idhujtar t mos besojn n Allahun e Madhrishm, nj Zot t Vetm, t pashoq, Q nuk i prngjet askujt, Q nuk ka lindur prej askujt dhe sht i pastr prej t gjitha cilsive t krijesave t Tij. T besojn n melaqet e Tij, n librat e n pejgambert e Tij, n Ditn e Gjykimit, n kaderin si dhe n hajrin e sherrin. Ajeti kuranor vrteton q martesa e myslimanes me myslimanin sht m e mir pr t se martesa e saj me jomyslimanin, pavarsisht nga pasuria e jomyslimanit, nga autoriteti dhe nga pozita e tij. Dhe kjo nuk ka t bj me kurrfar fanatizmi fetar, sepse Islami prkrah dhe vrteton vllazrin n mes t njerzve, t cilt e kan prejardhjen nga nj baba (Ademi) dhe nj nn (Havaja), por urtsia nga ky legjislacion sht se lidhja martesore sht lidhja m e thell n mes nj mashkulli e nj femre, sepse ajo mbshtetet n ngritjen e shtylls m t fort dhe m t gjat kohore, q sht shtylla e besimit t vrtet n Zotin e Lartsuar , dhe bazohet n kuptimin e njeriut

Ahlak 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

pr misionin e tij n jetn e ksaj bote: adhurues i Zotit, adhurim vetm t Tij, ashtu si ka urdhruar Ai: Duke ln zvends t Tij n Tok, krkoi q mbizotrimi t jet n nivelin e duhur, duke e rinovuar tokn dhe duke e zbatuar ligjin e Zotit dhe drejtsin e Tij n t gjith meridiant e saj. Kjo fillon pikrisht nga familja, sepse ajo sht baza e shoqris. N qoft se riparohet ajo, riparohet i tr populli, dhe, nse prishet familja ather shkatrrohet e tr shoqria. sistemi i shoqris n Islam sht bazuar n sistemin i familjes. Pr kt arsye, ai i konsideron t ndaluara fardo marrdhniesh n mnyr t prer n mes dy gjinive, jasht ksaj kornize. Familja prmbush t gjitha nevojat e natyrs s njeriut, sepse ajo i mbledh dhe i bn nj nn hijen e saj zemrat e mendjet dhe prodhon kuptimet e ndjenjat. Dhe, n qoft se familja nuk ndriohet n bazn e fes korrekte, ky bashkim nuk ka mundsi t realizohet. Sepse jeta me natyrn e saj sht e mbushur me sprova e me vshtirsi dhe, n qoft se nuk prballohen ato me fen korrekte , kjo marrdhnie martesore shkatrrohet shum shpejt nn presionet e problemeve. Dhe ky shkatrrim sht nga pasojat q nuk i di askush tjetr prve Zotit. Dhe nga kjo prgjigje e shpejt, stuhia e kaluar prball syve t shejtanit, nuk mund t jet e justifikuar pr nj lidhje martesore edhe pse ndryshon feja n mes bashkshortve, sado q t jen tundimet pr ta realizuar at. Prvojat e mhershme q t gjitha, vrtetojn pashmangshmrin e rnies s ktyre marrdhnieve, pa marr parasysh se sa t motivuar do t jen pr t qen trheqse, t arritshme dhe t mundshme, n vendin e par. N qoft se nuk sht n fen e burrit t saj, gruaja mundohet ta ndryshoj shtpin e saj sipas mendimit t saj, dhe kto mendime ndikojn n mendjen dhe n zemrat e fmijve t saj, gj q familjen e on n shkputje nga besimi, adhurimi dhe sjelljet. Gjat rritjes s fmijve, mund t ndodhin kso gjrash: kur t rriten dhe fillojn t kuptojn, ata ndryshojn sjelljet e tyre, fen e tyre e adhurimin e tyre dhe, pr kt arsye, Zoti n ajetin kuranor ka thn: (Shih: El-Bekare, 221). Miqsia e jobesimtarve myslimant i on n zjarr. Qndrimi tek Urdhrat e Zotit: Ndalimi i martess me jobesimtart myslimant i on tek Xheneti i Zotit dhe falja e Tij. Zoti i Lartsuar i qartson arsyet e shtjeve t Tij pr njerzit, q t zgjohen nga rrnojat e pretendimet materiale dhe t bjn dallimin n mes t s mirs dhe t keqes dhe t asaj q u nevojitet n kt dynja e n dynjan tjetr dhe se u bn dm atyre. Zoti thot t vrtetn dhe udhzon pr shptim. Zoti i Lartsuar ka thn: Mos u martoni me paganet, gjersa t bhen besimtare. Skllavja besimtare sht m e mir se pagania, edhe nse kjo e fundit mund tju plqej , q do t thot : Mos lidhni martes me jobesimtaret derisa t besojn nj besim t sinqert dhe t rregullt. Qllimi i kurorzimit sht akt martesor. Zoti i Lartsuar ka thn n ajetin kuranor:

Mos i martoni myslimanet me pagan, gjersa ata t bhen besimtar. Skllavi besimtar sht m i mir se pagani, edhe nse ky i fundit mund tju plqej . Kjo vrteton ndalimin e martess s myslimanes me jobesimtarin, fardo qofshin presionet, prandaj nuk duhet t bni at mkat. Shkaku i ndaless s kurorzimit me jobesimtar nga nj besimtare sht, sepse burri sht i pari i shtpis n familje, dhe n qoft se burri jobesimtar mund t prdor fuqin pr ta fshehur fen e gruas s tij besimtare ose pr ta torturuar at pr shkak t fes s saj dhe ia ndalon ti praktikoj adhurimet e saj, ose e detyron ta lr fen e saj plotsisht e ta kthej n fen e tij, kshtu e shkatrron plotsisht besimtaren n dynjan dhe n Ahiretin e saj. Sidomos pr shkak se myslimania beson tek gjith profett e Zotit dhe t drguarit e tij dhe librat e tij, pa asnj dallim, e kjo jobesimtari nuk i intereson fare, e fmijt e ndjekin zakonisht babain sa do q t jet bindje e kot e shkatrron babain e tyre jetn e tyre plotsisht n kt dynja dhe n ahiret. Zoti i Lartsuar n Kuran thot: Ata ju thrrasin n zjarr, kurse Allahu, me mirsin e Tij, ju thrret n xhenet e falje (t gjynaheve). Ai u shpjegon njerzve shpalljet e Veta, q t mendojn ata . sht e ditur se falja i prin adhuruesit pr t hyr n Xhenet, po n kt ajet sht prdorur fjala xhenet para fjals falje, q t prballohet me fjaln zjarr, pr t plotsuar kuptimin, qllimin dhe t dallohet me lejen e Zotit. Teksti kuranor vrteton q mosbesimi shpie n zjarr. Allahu xh. Sh. n ajetin vijues ka thn: (Shih:En- Nisa, 48). Urtsin e ktij legjislacioni hyjnor e madhshtor, e shohim sot n kohn q po jetojm, e cila e bn t leht lidhjen e myslimanit me jomyslimane dhe t myslimanes me jomysliman prmes telefonit, celularit, internetit, facebook, n udhtime jasht ose n qndrimin n vende t jomyslimanve. Ktu shejtani mund tua prshkruaj mundsin e jetess t dy palve n lidhjen martesore, me gjith ndryshimet q kan n mes tyre n aspektin e fes dhe t adhurimit. mund t prpiqen t dy palt pr t detyruar vetn e tyre pr t jetuar me kto dallime pr nj koh t caktuar. Pas nj kohe qetsohen ndjenjat e infektuara dhe bashkshortt fillojn prballimin e shpenzimeve t jetess s vshtir. Fillon prplasja e pashmangshme me vshtirsit, t cilat t dy palt i konsideronin t lehta nn presionin e ndjenjave t dashuris s verbr, e cila i oi ata n lidhje martesore, edhe pse i dinin ndryshimet e thella, q i ndanin ata pr shkak t fes, adhurimeve, moralit dhe sjelljeve, si dhe pr sa u prket ushqimeve, pijeve dhe zakoneve. Me fillimin e prishjes s marrdhnieve familjare, prishen shpejt ndrrat q kishin imagjinuar dhe planifikimet q kishin br pr t ardhmen. Shum shpejt kto marrdhnie t ndaluara, ballafaqohen me nj tragjedi vrasse. Zakonisht, t shumtn, viktim sht gruaja, sepse tek ajo pasioni i prin mendjes. Fillojn vuajtjet deri n fund t jets n kt dynja. Vetm Allahu i Madhrishm e di se cili do

10

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Ahlak

t jet fati i tyre n Botn tjetr, nse nuk do t ken pasuar pendimi dhe kthimi tek allahu xh.sh. pas vendimit q ishte marr pa menduar fare. Tragjedia do t jet edhe m e madhe, nse kjo lidhje e ndaluar rezulton me martes, e ather fmijt do t jen t humbur n mnyr t pashmangshme pr shkak t ndarjes s prindrve t tyre. Ata do t vuajn nga pasojat e prarjes psikologjike, fetare, intelektuale dhe sjelljes s prindrve dhe kto do ti shoqrojn gjat tr jets s tyre, nj gjendje q mund t jet shkak pr shkatrrimin e tyre t trsishm n kt bot dhe n Botn tjetr. Kt nuk e them pa fakte, vese pr kt m kan kontaktuar me dhjetra t rinj mysliman q u ka ndodhur t jen njohur me gjysmn tjetr me jomyslimane, prmes bisedave telefonike ose internetit. M pyesnin pr vazhdimin e ksaj lidhjeje q t on n martes. Gjithmon i kshilloja t hiqnin dor prej iluzioneve t tilla t humbura q shpien n humbje. Disa prej tyre u bindeshin kshillave t mia, kurse disa t tjer i trhiqte dashuria e verbr dhe realizonin martesn, e cila u shkatrrohej shum shpejt dhe vinin tek un duke qar pr fatin e tyre t keq. N ann tjetr, m kan ardhur nj

numr myslimanesh, t cilat ishin njohur me djem jomysliman nprmes internetit, n ekskursione ose gjat qndrimit jasht. Djemt ishin paraqitur sikur kishin pranuar fen Islame me qllim q t plotsohej martesa, e cila do t shembej shum shpejt. N t tilla raste viktima e par sht femra e shkret, pr t ciln e tham q pasioni sht m i fuqishm se mendja, dhe pasardhsit e pafajshm, t cilt kan ardhur si rezultat i ktyre marrdhnieve, pr t cilat Kurani ka paralajmruar se mund t sjellin rreziqe t tilla. Kurani i madhrishm ka vendosur rregulla morale, t cilat e ruajn rinin nga kto probleme. Ktu qartsohet mrekullia e legjislativit n kt ajet t Kuranit, dhe shpresojm q rinia myslimane ta prsris leximin e ktij ajeti dhe t marrin shembull n t. Allahu thot t vrtetn dhe udhzon n rrug t drejt. Falnderimi i takon Zotit, Zoti i botve dhe selami qoft pr Profetin ton Muhamedin a.s. dhe pr familjen e tij, shokt e tij dhe pr ata q kan ndjekur rrugn e Tij deri n Ditn e Kiametit.
Prktheu nga arabishtja: Desara Vathaj, Marr nga gazeta ElAhram, Kajro, 15.06..2011

Hadith 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

11

Rreth akuzs mbi metodologjin e haditheve n vlersimin e prgjithshm t ashabve (3)

Dr. Musa Vila Nuk lejohet kurrsesi asfar akuze pr kriterin fetar t ashabve n prgjithsi, pa marr parasysh se n Kuran ekziston kaptina El- Munafikun- hipokritt, dhe disa ajete q flasin pr mynafikt. ktij mendimi jan edhe Seid bin El Musejeb dhe nj grup nga seleft. Imam Ebu Hanife ka thn: Pjesza prjashtuese ka t bj vetm me fjalin e fundit, e me kt i pranohet vetm pendimi i veprimit si mkatar, kurse dshmia e tij nuk pranohet. T ktij mendimi jan edhe Shurejhi, Ibrahim En-Nehaij, Ibn Xhubejri, Mekhuli, Abdurrahman bin Zejdi. Esh-shuubiu dhe Ed-dahaku kan thn: Dshmia e tij nuk pranohet edhe nse pendohet, prve nse ai vet e pranon dhe thot se ka shpifur, ather dshmia e tij pranohet.22 Pra, pjesa drrmuese e fukahave t Ymetit kan rn n ujdi pr pranimin e dshmis s shpifsit pasi t pendohet. Po ashtu veprimi i hadithologve tregon se dshmia e shpifsit pranohet pas pendimit, ngase ata i pranuan transmetimet e Hasan bin Thabit-it 23 dhe t Himne bint Xhahshit, duke i radhitur n koleksionet e tyre. duke prkrahur kt mendim, vlen t ceket edhe qndrimi i Omerit r.a., i cili, kur e kundrshtoi Hasan bin Thabitin pr recitime t poezis n xhami, ai (Hasani) tha: Un kam recituar poezi edhe kur ka qen i pranishm Ai q ka qen m i mir se ti. Omeri heshti. Ndonjri nga kundrshtart e Synetit mund t pyes: Si e vrteton ti se ata (shpifsit) jan penduar? Atyre u prgjigjemi me kto fjal: Kush nuk sht penduar prej atyre q kan marr pjes n shpifje ndaj Ajshes r.a., konsiderohet jasht Islamit. Kjo, sepse pastrtia dhe pafajsia e saj kan ardhur nga Allahu xh.sh., i Cili sht i Gjithdijshm dhe Informues pr do gj. E kush e mendon t kundrtn, ai ka dyshuar n Kuran. Zoti na ruajt prej tyre!

undrshtart e synetit than: Pse pretendoni dhe thoni se ashabt kan kriteri t lart fetar, kurse prej tyre ka t atill q kan shpifur ndaj nns s besimtarve - Aishes r.a.. Shpifsi me tekst t kuranit, konsiderohet mkatar i madh nse nuk i sjell katr dshmitar. Pra, ai q shpif, konsiderohet mkatar dhe atij i mohohet kriteri fetar dhe, duke u bazuar n kt, ne nuk mund t themi se ashabt n trsi kan kriter fetar. Kundrprgjigjja ndaj tyre sht sa vijon: Pr sa u prket shpifsve, Allahu xh.sh. e thot m s miri n suren (En-Nur, 4-5) N kt ajet t Kuranit parashihen tri dispozita pr shpifsin, nse ai nuk sjell katr dshmitar: rrihet me tetdhjet t rna dhe t mos pranohet dshmia e tij. T konsiderohet mkatar dhe t trhiqet nga ai (vlersimi) kriteri fetar.21 Pastaj ajeti kuranor vazhdon me kto fjal: Prve atyre q m von pendohen dhe prmirsohen. (En-Nur,5). Sa i prket pjeszs prjashtuese prvese t ajetit kuranor, dijetart nuk jan n ujdi nse kjo pjesz ka t bj vetm me fjalin e fundit, e me kt t pranohet vetm pendimi i veprimit si mkatar, kurse shtja e mospranimit t dshmis t mbetet e till edhe nse pendohet, apo kjo pjesz prjashtuese ka t bj me t dy fjalit - t dytn dhe t tretn. Pr sa i prket rrahjes me tetdhjet t rna, kjo konsiderohet shtje e prfunduar, pavarsisht nse pendohet apo e pranon. Pr pranimin e dshmis Imam Maliku, Shafiu e Ahmedi kan thn: Nse ai pendohet, dshmia e tij pranohet dhe trhiqet vendimi se ai sht mkatar. t

12

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Hadith

Nuk lejohet q ashabt t krahasohen me t tjert, dhe anasjelltas Mohimi i kriterit fetar t ashabve prmes hadithit t kroit t ujit n botn tjetr, duke i prjashtuar disa njerz nga ai, si dhe t kuptuarit e hadithit: Transmetohet nga Ibn Abbasi r.a., i cili ka thn: I drguari i Allahut a.s., duke na kshilluar, tha: O njerz, ju vrtet do t tuboheni tek Allahu i Madhrishm t zbathur, t zhveshur dhe t plot n trup (n krijim) e pastaj lexoi: Ashtu si ju kemi krijuar hern e par, do t prsrisim at (krijim). Ky sht premtimi Yn, ne me t vrtet do ta bjm kt.(El Enbija, 104). Pastaj tha: Njeriu i par q do t vishet Ditn e Gjykimit, sht Ibrahimi a.s., ather do t sillen disa njerz t Ymetit tim, e do t drgohen n ann e majt, dhe un do t them: O Krijuesi im, kta jan shokt e mi! Pastaj do t m thuhet: Ata vazhdimisht kan dezertuar (jan br renegat) qysh se je ndar ti prej tyre. Kurse un do t them si ka thn robi i mir, Isa bin Merjeme: Kam qen dshmitar derisa isha n mesin e tyre, e, pasi m more, ti ishe mbikqyrs i tyre! Dhe Ti je dshmitar i do sendi. Nse i dnon, i dnon robrit e Tu, e nse ua fal, me t vrtet Ti je i Gjithfuqishmi , i Urti.(El Maide, 117-11824 Muhamed bin Jusuf el Ferberij ka thn: Ata ishin renegatt q kan dezertuar n kohn e Ebu Bekrit. E kta i ka luftuar Ebu Bekri r.a..25 Transmetohet nga Enesi r.a. se Pejgamberi a.s., ka thn: Do t vijn pas meje tek burimi njerz nga ashabt e mi, e kur ti njoh, ata do t rrqethen prej meje. E un do t them: Ku mi lat ashabt e mi? Ather thot: Ti nuk e di kan br (shpikur) pas teje.26 Gjithsesi disa njerz do t largohen nga burimi i ujit tim, ashtu si largohet deveja e humbur . Un i thrras ata q t urdhrojn (tek burimi), ather do t m thuhet: Vrtet ata pas teje kan br ndryshime. e un do t them: futini n dnim, futini n dnim (me zjarr). Transmetohet nga Ebu Hurejra, i cili ishte duke treguar se vrtet Pejgamberi a.s. kishte thn: Ditn e Kiametit nj grup nga ashabt e mi vijn pas meje, pastaj ata largohen nga burimi. E un do t them: O Zoti im, ata jan ashabt e mi. E ai thot: Vrtet ti nuk e di se kan br (shpikur) pas teje. Vrtet ata kan dezertuar duke u kthyer. Ska dyshim, kto hadithe jan t vrteta. Por, largimi i disa njerzve nga burimi i ujit ka t bj me ata q kan dezertuar nga Islami pas vdekjes s Pejgamberit a.s.. Nj gj e till sht vrtetuar qartazi n shum transmetime, disa prej t cilave i kemi theksuar m sipr. kshtu i kan kuptuar dijetart e ktij Ymeti kto hadithe, nga t cilt m par theksuam edhe vendimin e El Ferberijit. Dijetart e terminologjis s hadithit kan konsideruar prkufizimin e fjals ashab. Ibn Haxheri lidhur me kt ka thn: Ashabi sht ai q e ka takuar Pejgamberin a.s., besimtar dhe

ka vdekur n fen islame. Ajo q sht e vrtet (n kt prkufizim) sht se ashab sht ai, nse nj her ka dezertuar dhe sht kthye prap. Pr kt sht mbshtetur n dezertimin e El Eshath bin Kajsit, i cili pastaj ishte kthyer n Islam n kohn e Ebu Bekrit, i cili kishte pranuar kthimin e tij. Pra, krcnimet e theksuara n hadith, kan t bjn me personin i cili vdes renegat, po n kohn e Pejgamberit a.s. kishte pranuar Islamin dhe ishte nderuar me epitetin ashab. Bazuar n kt, nuk lejohet akuza e kriterit fetar t ashabve, t cilt vdiqn n fen islame, dhe as dyshime n moralin , vlersimin, drejtsin dhe n epitetin ashab t tyre (ashabillkun e tyre). Si do ta konfirmonte Islamin e tij nj njeri, nse dyshon n Islamin e ashabve, t cilt t lir dhe t shtrenjtn e flijuan n rrugn e ksaj feje?! Pas tr ktyre, n ann tjetr, themi se vendimi n Islam mbshtetet n ann e jashtme. Kt e tregon edhe vrejtja, krcnimi q vinte nga Pejgamberi a.s., duke i prshkruar n fjaln e tij: Nj grup nga ashabt e mi, njerz nga ashabt e mi. Pejgamberi a.s.i kishte quajtur ashab duke u mbshtetur nga ana e jashtme. E, nse Pejgamberi a.s. kishte gjykuar nga ana e jashtme dhe jo nga ana e brendshme, ather edhe hadithologt ashabt n prgjithsi nuk i kan kritikuar sepse ksodore ata ndjekin rrugn (Synetin) e Pejgamberit a.s.. Prfundim: Nuk lejohet kurrsesi asfar akuze pr kriterin fetar t ashabve n prgjithsi, pa marr parasysh se n Kuran ekziston kaptina ElMunafikun- hipokritt, dhe disa ajete q flasin pr mynafikt, sepse n vet Kuranin, ka shum ajete q flasin pr vlern, lvdatn dhe meritat e ashabve. sht e pamundshme dhe joreale q ashabt t trajtohen n lagjen e mynafikve. (vijon)

Oaza e Sahabve 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

13

Sad ibnu Ebi Vekkasi r.a.

Dr. Fahrush Rexhepi Sipas fjalve t fundit t Umerit r.a., kuptohet se ai dshironte ta zgjidhte Sad ibn Ebi Vakkasin pr halif t ardhshm t myslimanve. Ai, duke u kshilluar dhe duke u dhn rekomandime ashabve t tij, kishte thn: Nse e zgjidhni Sadin pr halif, kjo sht mir, e nse zgjidhni ndonj tjetr, ather at le ta ndihmoj Sadi.

ll-llahu xh.sh. n Kur`anin famlart thot: Prej besimtarve kishte burra q vrtetuan besn e dhn All-llahut, e disa prej tyre e realizuan premtimin duke dhn jetn, dhe ka prej tyre q jan duke pritur (ta zbatojn) dhe ashtu nuk bn kurfar ndryshimi. (El Ahzab, 23) Ndrsa Pejgamberi a.s., n hadithin e transmetuar nga Buhariu, Muslimi dhe Ahmedi ka thn: M t mirt njerz jan gjenerata ime (ashabt) pastaj ajo gjenerata q vjen pas gjenerats sime (tabiint), e pastaj ajo q vjen pas tyre (tabi- tabiint). M pas do t vijn njerz q do t dshmojn, por q n dshmin e tyre nuk mbshteten njerz q do t anojn nga mashtrimi dhe do t jen t pabesueshm, q premtojn, por nuk plotsojn dhe n mesin e tyre do t paraqitet majmria (barku i madh-trashsia).1 Nuk ka dilem se shokt e Pejgamberit a.s. ndrtuan nj metodologji t pasur pr brezat q erdhn m von. Pejgamberi a.s. i prshkruante ata me fjalt: Shokt e mi jan si yjet n qiell. Me cilindo q t orientoheni, do t udhzoheni. N kt shkrim do t trajtojm jetshkrimin dhe biografin e Sad ibnu Ebi Vekkasit. Nse do t studionim jetshkrimin e tij n aspektin politik, do t kuptonim se ai ishte nga politikant e shquar. Nse do ta studionim nga aspekti ushtarak, do t zbulonim se ai ishte ushtar trim dhe ekspert i lufts. Ndrkaq, n aspektin shoqror, edukativ dhe familjar, Sad ibnu Ebi Vakkasi ishte njri ndr edukatort m t mir dhe model pr tu ndjekur nga t tjert. Sad ibnu Ebi Vakkasi ishte daja i Pejgamberit a.s. (vllai i nns s t Drguarit a.s.). Gjyshi i tij ishte Uhejb ibn Menafi, xhaxhai i Emines, nns

s t Drguarit a.s.. Sad ibnu Ebi Vakkasi e kishte pranuar Islamin kur ishte 17 vje. Kur fliste pr kalimin n islam, sadi pr vetveten thoshte: m kujtohet dita kur isha i treti n Islam pra , ky ishte personi i tret q kishte pranuar islamin, por kjo n fillim mbahej e fsheht. Burimet dhe literaturat historike e biografike tregojn se arsyeja e kalimit t Sadit n Islam ishte kalimi n Islam i Ebu Bekrit, i cili pastaj e kishte bindur edhe Sadin. N kt grup ishin edhe Uthman ibn Afani, Zubejr ibn Avami, Abdurrahman ibn Aufi dhe Talha ibn Ubejdullahu. Kuptohet q sht fjala pr kohn kur u publikua Islami n mnyr t hapur.2 Sad ibnu Ebi Vakkasi kishte shum virtyte bujare, pr shkak t t cilave mund t ishte krenar. Mirpo, ai nuk qe kurr mendjemadh e as q ishte lavdruar ndonjher pr kto cilsi. ai kishte prmendur vetm dy veprime t veta. E para, se ishte i pari q kishte hedhur shtiz n rrug t Allahut dhe i pari q ishte qlluar. E dyta, se ishte i vetmi pr t cilin Pejgamberi a.s. i ka br dorzan prindrit e tij. Kjo kishte ndodhur n ditn e betejs s Uhudit, kur i Drguari a.s. i tha: Gjuaj, o Sad. Pr ty i jap babn dhe nnn time!3 sht e vrtet se sadi i prmendte prher me krenari kto dy mirsi: Ai gjithmon, duke falnderuar All-llahun xh.sh., thoshte: Pasha All-llahun, un jam i pari q kam gjuajtur shtiz n rrugn e Allahut!.4 N nj rast, kur Umeri r.a. i ftoi myslimant q t kshilloheshin pr t zgjedhur nj njeri q do ti printe ushtris pr tu prleshur me persiant, ata t gjith njzri e pranuan propozimin e Abdurrahman ibn Aufit.

14

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Oaza e Sahabve

Kur Umeri r.a. i pyeti ashabt: Cilin mendoni se sht m s miri ta drgoj n Irak? - t gjith u thelluan n mendime dhe asnjri nuk fliste. Ather Abdurrahman ibn Aufi tha: E di un. Umeri e pyeti: Cili sht ai? Abdurrahmani iu prgjigj: Kthetra e luanit: Sad ibnu Malik ez-zuhri! Ather myslimant e pranuan kt propozim. Umeri r.a. i drgoi njerzit te Sad ibn Malik ez-Zuhriu, i njohur si Sad ibnu Ebi Vekkas, t cilin e emroi administrues t Irakut dhe komandant t ushtris. N fakt edhe Pejgamberi a.s. e donte shum Kthetrn e luanit (Sad ibn Ebi Vakkasin). Sa her q lvizte ai, derisa ishte me ashabt, Pejgamberi a.s. e prshndeste me kureshtje dhe thoshte: Ai sht vllai i nns sime. Nse ndonjri prej nesh ka nj mik, nj shok ose t afrt me autoritet dhe shembull pr t tjert, ather ai ndihet krenar pr kt. Kjo tregon se njeriu prpiqet dhe dshiron t identifikohet me fisnikt dhe njerzit e sfers s lart. Kushdo prej nesh q kontribuon pr t mir n shoqri dhe n shrbim t saj, fmijt e tij dhe e gjith shoqria do t identifikohen me t dhe do ta kujtojn gjithmon. Sad ibn Ebi Vekkasi konsiderohet prej kalorsve m trima n mesin e arabve dhe myslimanve. Ai posedonte dy gjra n luft: shtizn dhe lutjen, sa her q gjuante kundrshtarin, e qllonte. doher q E luste Allahun, Ai i prgjigjej. Ai dhe ashabt besonin gjithmon se kjo shtje ishte kshtu, pr arsye t lutjes s t Drguarit a.s., pr t. Nj dit, kur Pejgamberi a.s. e kishte par si vepronte dika me se ai ishte i knaqur, kishte br kt lutje pr t: All-llahu im! Shtiza e tij le t qlloj pa gabuar dhe prgjigjju lutjeve t tij.5 Si argument pr kt marrim edhe tregimin e prcjell prej Amur ibn Sadit: Njher Sadi kishte par nj njeri q kishte ofenduar Aliun, Talhan dhe Zubejrin, ia trhoqi vrejtjen , mirpo ai vazhdoi me avazin e tij. Ather Sadi i tha: Mbi ty do t thrras zemrimin e Allahut. Njeriu i tha: Ti po m krcnon si t ishe ndonj i drguar. Sadi, pasi mori abdes dhe i fali dy rekate namaz, i ngriti duart dhe bri kt lutje: All-llahu im! Nse e di se ai njeri po i ofendon njerzit, t cilve Ti tashm u ke dhn at q sht m e mira, ndrsa ofendimi i tij ndaj njerzve T ka zemruar, ather bje at shembull pr t tjert.6 Pas ksaj lutjeje nuk kaloi shum koh dhe nj deve erdhi n mnyr t befasishme duke vrapuar e u fut n nj turm njerzish. Pastaj e sulmoi at njeriun dhe ai mbeti n mesin e kmbve t deves. Deveja vazhdoi q ta godiste derisa ai vdiq. Nse kjo ngjarje tregon dika, ather kjo sht pastrtia e shpirtit t tij, dlirsia e besimit dhe thellsia e sinqeritetit t tij. Ai gjithher angazhohej q sinqeritetin ta prforconte me ushqime hallall dhe, krahas insistimit t madh, kishte refuzuar q ti merrte t hollat me prejardhje t dyshimt. Pr kt shkak Allahu i dhuroi shum para hallall.

Pranimi i Islamit dhe reagimi i nns s tij Kur Sad ibn Ebi Vakkasi kishte pranuar Islamin, nna e tij jomyslimane filloi ti bnte presion q ta braktiste at fe t re, pasi, sipas saj, ishte fe e rreme dhe binte n kundrthnie t plot me fen e t parve t tyre. Presionet e nns ndaj t birit, nuk arritn t ndikonin te sadi pr t ndryshuar qndrimin e pr tu kthyer n fen e t parve. Duke e vn re kt, nna e tij prdori nj metod tjetr presioni. Ajo i tha Sadit: Nse nuk do ta braktissh Islamin dhe t kthehesh n fen e par, do t refuzoj do lloj ushqimi dhe pijeje derisa t vdes.7 I ndodhur n kt pozit t vshtir, Sadi zuri t mendonte se si t vepronte: ta respektonte nnn e ti bindej asaj, apo t vazhdonte t ndiqte rrugn e Allahut dhe fen e Tij. Pasi u mendua mir, i tha nns: Oj nn! Un t dua dhe t respektoj, por ajo q po m krkon, sht e pamundur. Pr Zotin! Nse do t kisha njqind shpirtra dhe t gjith t m dilnin njri pas tjetrit, un nuk do ta braktisja kt fe q kam zgjedhur.8 Por ndodhi me nnn e tij, kur ajo e kuptoi se djali i saj nuk do ta braktiste fen e Muhamedit a.s.? Ajo ndrroi mendjen dhe doli nga greva e uris. Duke analizuar jetn shoqrore, edukative dhe familjare t Sad ibn Ebi Vakkasit, zbulojm q ai prfaqsonte nj shkoll edukative, nga e cila prfitojm dhe kemi dobi edhe n ditt e sotme. Qndrimin e Sadit e prcaktoi Allahu xh.sh. n Kuran, kur tha: E nse ata t dy tentojn q ti T m bsh Mua shok, pr se ti nuk ke kurrfar fakti, ather mos i respekto ata... (Llukman,15) Sad ibn Ebi Vakkasi ishte njeri i devotshm, i cili qante shpesh nga frika ndaj Zotit. Ai, kur e dgjonte t Drguarin a.s. si ligjronte a kshillonte, lotonte aq shum, saq i lagej tr gjoksi i tij. Njher, derisa i Drguari a.s. po qndronte ulur me ashabt e tij, i ngriti syt drejt horizontit q ta dgjonte at q i shpallej fsheht dhe me pshpritje. Pastaj i shikoi ashabt e tha: Shum shpejt do t vij nj njeri q do t jet banor i Xhenetit.9 Ashabt filluan t shikonin njri-tjetrin nga t gjitha ant, me qllim q t msonin se kush do t ishte njeriu i lumtur. Nuk kaloi gjat dhe u shfaq Sad ibnu Ebi Vekkasi. Kur e kishin pyetur shokt Sadin se cila sht ajo lutje a vepr q i kishte sjell nj shprblim t till, u kishte thn: Asgj m shum se ajo q bjm t gjith ne dhe lutemi. Por jam i zbukuruar edhe me nj cilsi, e ajo sht se nuk kam kurrfar zemrimi a urrejtjeje ndaj vllait mysliman. Pjesmarrja n beteja Mund t thuhet se Abdurrahman ibn Aufi e prshkroi Sadin me t drejt si Kthetra e luanit. Sadi ishte njeriu q Umeri r.a. e kishte zgjedhur prijs n ditn e madhe t betejs n Kadisije, si e kemi prmendur m sipr. Prijsi i besimtarve ishte i vetdijshm pr meritat e Sadit kur e pati zgjedhur pr detyrn m t rnd, pra q t ishte para myslimanve dhe para islamit. e

Mevlud 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

15

kishte zgjedhur, sepse lutjet e tij pranoheshin nse krkonte fitore prej Allahut xh.sh.. E kishte zgjedhur, sepse ushqimi i tij ishte hallall, gjuha e tij e pastr, mendja e tij e kthjellt dhe ai ishte njri prej banorve t Xhenetit, si e kishte paralajmruar i Drguari i Allahut, Muhamedi a.s.. Pr t gjitha kto arsye, prijsi i besimtarve, Umeri r.a. ia besoi n duar komandn pr udhheqjen e betejs s Kadisijes kundr persianve q kishin prgatitur m shum se 100 mij ushtar, t ushtruar mir dhe t armatosur me armt m moderne t asaj kohe. Sad ibn Ebi Vakkasi, me 30.000 ushtart e tij, q ishin t armatosur vetm me shtiza, po zemrat e tyre ishin t mbushura me vullnetin q u jepte feja e re, u prleshn me ushtart e shumt kundrshtar. Dy ushtrit kishin dal n fushn e mejdanit, po prleshja nuk po fillonte. Sadi priste urdhrat e udhheqsit t myslimanve - Umer ibnu Hatabit. N fund arriti porosia dhe urdhri i Umerit r.a. q t nisej drejt Kadisijes, pra drejt dyerve t Persis. ai, duke e kshilluar sadin, kishte thn: o sad ibn Vehib! Mos u mburr nse t thon: Ti je daja i t Drguarit dhe ashab i tij. Dije se nuk ka raport tjetr ndrmjet njeriut dhe Allahut prve raportit t ndrtuar n baz t nnshtrimit ndaj Tij. Pastaj i tha: M drgo t dhna pr gjithka q ndodh. Ku dhe si ke arritur? Si sht pozita e armikut n dallim prej jush? M njofto njsoj sikur t isha atje duke ju shikuar.10 ather sadi i shkroi umerit r.a. dhe i tregoi gjithka q po ndodhte n fushbetej. Ndr t tjera i shkroi edhe kto fjal: Rrustemi me ushtrin e tij sht vendosur n vendin e quajtur Sabat, i ka marr kuajt e elefantt dhe sht nisur n drejtimin ton. Ather Umeri r.a. ia ktheu prgjigjen me an t s cils e qetsoi. Kur Umeri r.a., halifi i dyt i myslimanve ishte sulmuar, kishte zgjedhur gjasht ashab t t Drguarit a.s., q do t ishin prgjegjs pr zgjedhjen e halifit t ardhshm. Umeri r.a. kishte thn ti zgjidhnin gjasht persona me t cilt kishte qen i knaqur i Drguari a.s. deri sa ishte gjall. Njri prej atyre personave ka qen edhe Sad ibn Ebi Vakkasi. Sipas fjalve t fundit t Umerit r.a., kuptohet se ai dshironte ta zgjidhte Sad ibn Ebi Vakkasin pr halif t ardhshm t myslimanve. Ai, duke u kshilluar dhe duke u dhn rekomandime ashabve t tij, kishte thn: Nse e zgjidhni Sadin pr halif, kjo sht mir, e nse zgjidhni ndonj tjetr, ather at le ta ndihmoj Sadi! 11 Gjat konfliktit ndrmjet myslimanve, pas vdekjes s halifit t tret, Uthmanit r.a., Sadi kryesisht ishte trhequr, madje e kishte urdhruar tr familjen e tij q t mos i tregonin asnj lajm se far po ndodhte. Meq pozicioni i Sadit ishte i njohur, nj i afrm i tij, Hashim ibn Utbe ibn Ebi Vakkasi, i kishte thn: Xhaxhai im, jasht jan 100 mij shpata, njerz t armatosur, q konsiderojn se ti ke m shum t drejta pr kt (d.m.th. pr halifat)! Sadi

ishte prgjigjur : Prej ktyre 100 mij shpatave, dshiroj t shoh vetm nj shpat q pret e qllon armikun, por q nuk bn asnj dm kur e godet besimtarin.12 I afrmi i tij e kishte kuptuar se kishte dashur t thoshte Sadi, prandaj e kishte ln t trhequr n vetmi dhe t qet. Kur kishte prfunduar konflikti n dobi t Muaviut, i cili pati marr fronin, e pyeti Sadin: Pse nuk luftove me ne? Ai ishte prgjigjur: Mbi mua kaloi nj mjegull e zez? Thash: Ik, ik! Nuk vazhdova ta ngisja delen time derisa ajo nuk kaloi . Muaviu tha: N librin e shenjt, pra n Kuran, nuk mund ti gjej fjalt ik,ik!, mirpo Allahu xh.sh. ka thn: Nse dy grupe besimtarsh tentojn t luftojn ndrmjet veti, pajtoni ata, e n qoft se ndonjri prej tyre sulmon tjetrin, ather luftojeni at grup q vrsulet pa t drejt, derisa ti bindet urdhrit t Allahut. (El Huxhurat,9) E ti nuk ishe n asnjrn an. Pra, as n ann e t padrejtit kundr t drejtit, dhe as n ann e t drejtit kundr t padrejtit. Sadi iu prgjigj: Nuk do t luftoja kundr njeriut (d.m.th. Ali ibn Ebi Talibit), pr t cilin Pejgamberi a.s. ka thn: Ti pr dallim nga un je njsoj sikurse ka qen Haruni n dallim nga Musai a.s.. Dallimi sht se pas meje nuk do t ket m t drguar. Sad ibn Ebi Vakkasi i kishte mbushur m shum se 80 vje kur po prgatitej pr tu takuar me Allahun xh.sh.. N lidhje me momentet e fundit t jets s tij, ai zhvilloi nj dialog me t birin, Musabin. astet e fundit t jets s Sadit na i rrfen Musabi. N fjalt e tij do t vresh interesin dhe prkushtimin e babait pr t prcjell tek fmijt e tij vlerat m t larta edukative. Edhe n astet e fundit, ai dshironte ti edukonte ata n frymn e besimit, e optimizmit pr t ardhmen dhe shpresn q kishte n mshirn e Allahut. Musabi tregon: Ndrkoh q babai po vdiste, e kishte mbshtetur kokn n prehrin tim, un fillova t qaja dhe m rridhnin lott. Ai e ngriti kokn dhe tha: Prse qan, o biri im?. Un i thash: Pr gjendjen n t ciln ndodhesh, o baba. Ather ma ktheu: Mos qaj, o bir, Zoti nuk do ta ndshkoj babain tnd, sepse do t jem nga banort e Xhenetit.13 me kto shprehje Sad ibn Ebi Vakkasi dshironte t ngrinte lart moralin e t birit, dshironte t kultivonte tek ai optimizmin dhe shpresn pr mshirn e Allahut. Pas vdekjes, trupi i muhaxhirit t fundit ishte varrosur n Medin, i lshuar me kujdes afr disa ashabve t famshm q kishin vdekur para tij. Trupat e tyre t lodhur, kishin gjetur prfundimisht strehimin dhe prehjen e tyre t sigurt n kopshtin e Atij Q sht i Prhershm.
(1) Buhariu, Muslimi, Ahmedi. (2) Halid Muhamed Halid, Burrat prreth Pejgamberit a.s. (Titulli origjinal: Rixhalu havlerresuli), prktheu nga gj. boshnjake Agim Avdiu, f.92. (3) Po aty. (4) Po aty, f.93. (5) Po aty. (6) Po aty. (7) Xhasim Mutava, T prgzuarit me Xhennet, Shkup,2010,f 183. (8) Po aty. (9) Halid Muhamed Halid, Burrat prreth Pejgamberit a.s.,f 95. (10) Po aty,f.97. (11) Po aty,f.102. (12) Po aty. (13) Xhasim Mutava, Ibid f.191.

Sadi ishte nj kalors i aft, i menur dhe trim. Ishte hero i shum luftrave e betejave. Ai ka qen kalors n ditn e Bedrit, n betejn e Uhudit dhe n do betej, ku kishte marr pjes s bashku me t Drguarin a.s..

16

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Hytbe

Premtimi hyjnor pr ngadhnjimin e besimtarve

Sedat Islami

ligjratn e kaluar premtimin hyjnor pr ngadhnjimin e besimtarve e trajtuam nga perspektiva profetike. krahas atyre msimeve q morm pr realizimin e ktij premtimi, u ndalm dhe tek disa keqkuptime a keqinterpretime tekstesh q kishin t bnin me paralajmrimin e fitores son. Sot shtjen do t mundohemi ta vrtetojm edhe nprmjet dshmive dhe fakteve q na ofron historia. Si e dini, historia ka nj rol dhe rndsi jashtzakonisht t madhe. Ajo sht pasqyr popujsh, n t ciln reflekton e kaluara, prkthehet e tashmja dhe frymzohet e ardhmja Besimtart nuk duhet ta nnvlersojn kurr rolin e saj, pr faktin se ajo paraqet: Prforcim t tyre n rrugn e Allahut (Hud, 120; El Enam, 34); Mundsi pr tu njohur me personalitete t mdha dhe pr ti pasuar ata (El Enam, 90); Marrje msimesh nga fati i gjeneratave t shkuara (Jusuf, 111); Msime pr ligjet e Allahut, nprmjet t cilave arrihet mkmbsia, fitorja dhe triumfi dhe padrejtsis i jepet fundi, nj pik kjo q paraqet edhe thelbin e tems son t sotme. Historia islame sht nga m t bujshmet. Kapitujt e saj jan t mbushur plot e prplot me ngjarje e ndodhi frymzuese, me figura dhe personalitete heroike, me qndrime dhe momente trimruese: sht nj burim force, fuqie dhe shprese...Nj popull q ka nj histori t till, nuk vdes kurr! -thot Dr. Sejjid Affani. Sot, bashkrisht do t shkpusim pjes nga kjo histori madhshtore e islamit dhe e myslimanve, pr t par se rruga e fitores sht e shtruar dhe se

Premtimet nga historia e ardhmja me lejen e Zotit- u takon besimtarve t Tij! Allahu ndihmon t dashurit e Tij Gjat shfletimit t historis, sidomos t asaj t profetve, hasim n msime, t cilat aludojn se Allahu nuk i braktis kurr ithtart e fes s Tij. Ata mund t prjetojn momente nga m t vshtirat, mund t ballafaqohen me sprova nga m t rndat, por Allahu do t jet gjithmon me ta. Rrfimi i Haxheres, gruas s Ibrahimit, a.s., ska si t mos jet frymzues dhe shpresdhns pr ndihmn e Allahut. N t shfaqet nj bindje e thell dhe e fort n Allahun. Ibrahimi, a.s., si transmeton Imam Buhariu n Sahihun e tij, ishte urdhruar ta drgonte t shoqen, Haxheren, n nj vend t pabanuar (Mekn e sotme)...E pati ln vetm me t birin e porsalindur, Ismailin, a.s.dhe vet ishte kthyer. Haxherja kishte krkuar t msonte pse po i braktiste, si po i linte vetm n nj vend t pabanuar, por, meq Ibrahimi nuk kthente kokn dhe vetm ecte, e pati kuptuar se shtja ishte vendosur nga lart, nga Qielli. A t ka urdhruar Allahu pr kt? e pyeti Haxherja. Po! iu prgjigj Ibrahimi, a.s.. Ather Allahu nuk na humb! Haxherja ishte qetsuar. Edhe pse ishte vetm, ndihej m e sigurt se kurr m par, ngase me t ishte Allahu, Q nuk i humb t dashurit e Tij. Nj gj e till sht dshmuar prgjat gjith historis. allahu ndihmoi nuhun, n kohn kur kundrshtart e tij u prmbysn (El Araf, 64); ndihmoi Lutin, ndrsa zhduku popullin e tij mkatar dhe mohues (El Araf, 84)... dhe kshtu vazhdon t ndihmoj t dashurit e Tij gjer n amshim.

Hytbe 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

17

Ndihma n momentet m kritike Ndihma e Allahut pr besimtart vjen zakonisht n momentet m t vshtira pr ta. Kur gjrat t ashprsohen shum, kur situata t jet rnduar tej mase, kur e kota t ket ngritur kokn m s larti,- ather vjen ndihma e Allahut dhe ato i hedh prtok. Nj gj e till sht vrtetuar n vazhdimsi nga historia. 1) Gjat Hixhretit Migrimi n Medin pr Muhamedin, a.s. mbetet nj nga astet m t rrezikshme pr jetn e tij. Pabesimtart i ishin vrsulur pas, sa koh q ai ishte vetm me Ebu Bekrin. Qen strehuar n nj shpell, por frika kishte shpeshtuar rrahjet n zemrn e Ebu Bekrit. aste shum t vshtira. Dukej sikur po binin prfundimisht n duart e armiqve. Armiqt u qen afruar shum, saq Ebu Bekri thoshte sikur ndonjri prej tyre ta ulte kokn posht, do ti kishte par, por muhamedi, a.s., kishte qetsuar shpirtin e trazuar t Ebu Bekrit duke i thn: O Ebu Bekir! mendon pr dy veta, i treti i t cilve sht Allahu!4 Sikur i Drguari i Allahut po i drejtohej Ebu Bekrit: a mos, vall, mendon se me ne nuk sht ndihma e Allahut?! Ne kemi br vetm at q duhet br, sepse Allahu nuk do t lejoj kurr q me fatin ton t luajn armiqt e Tij! 2) N Ditn e Bedrit Beteja e Bedrit sht nj rast tjetr nga historia q dshmon pr ndihmn e allahut pr besimtart. Askush nuk mendonte pr luftn, por ja q caktimi i Allahut ishte ndryshe. Doln pak veta dhe jo mir t prgatitur. Mendonin se kishin pun me nj karvan tregtie, mirpo u doli krejt ndryshe. Bhej fjal pr nj betej t madhe, dhe n horizont nuk shihnin ndonj mundsi pr ngadhnjim. Ata ishin trefish m shum dhe ishin t prgatitur shum. Ne nuk kemi forc ti kundrvihemi armikut! i than Pejgamberit, a.s.,. Imam Ahmedi transmeton nga Omeri se, kur muhamedi, a.s., pa turmn e madhe t armiqve dhe numrin e pakt t ashabve, u kthye nga Kibleja, ndrsa kishte t veshur pelerinn, dhe filloi ta luste Allahun: O Allahu im! Ku sht ajo q m ke premtuar! Zoti im! Plotsoje premtimin q m dhe! O Zoti im! Nse Ti e shkatrron sot kt grup besimtarsh, nuk do t adhurohesh m n kt tok! Vazhdoi ta luste Allahun derisa i ra pelerina nga supet. Ather erdhi Ebu Bekri dhe ia vuri prap supeve pelerinn e tij e i tha: O profet i Allahut! Mjafton kaq sa E lute Allahun, ngase Ai vrtet ka pr t prmbushur premtimin e dhn! (Shih:El Enfal, 9)Ishin pak, por me ndihmn e Allahut, fituan. N ndihm u patn shkuar dhe melekt. Beteja e Bedrit ngeli n histori nj shembull i triumfit t s vrtets ndaj s kots, ajo mbeti nj libr i hapur n t cilin njerzit, gjenerat pas gjenerate, lexojn dhe msojn pr ngadhnjimin e s vrtets.

3) Beteja e Ahzabit Nj tjetr dshmi historike, se si Allahu ndihmon besimtart n momentet m t vshtira t jets s tyre, sht dhe beteja e Ahzabit. Ngjarja kishte ndodhur n Medin. N fakt, Medina ishte rrethuar nga t dy ant, nga posht e lart. Ishin hi m pak se dhjet mij ushtar. Por sikur kjo nuk mjaftonte dhe ifutt nga Beni Kurejdha prishn marrveshjen. Kshtu, rreziku tashm vinte edhe nga brenda. Pastaj, si pr fat t keq, edhe koha ishte me shi dhe shum e ftoht, kurse nata, jo vetm q ishte e ftoht, por ishte dhe e errt aq, sa thot Hudhejfeja nuk shihje as gishtin para syve. Besimtart ndienin nj frik far nuk e kishin ndier kurr m par. Pr t perceptuar rrezikun e situats n t ciln ndodheshin, ndoshta m s miri do ta kuptonim nga mosgatishmria e ashabve pr t prfillur nj urdhr t Pejgamberit, a.s., me gjith garancin pr jetn dhe shndetin e tyre. Pejgamberi, a.s.,u kishte thn: Kush sht ai q shkon t na sjell lajme nga njerzit (armiqt), e un ia garantoj kthimin shndosh e mir!6 Nga frika dhe t ftohtt, asnjri nga ashabt nuk ishte deklaruar pr ta kryer at shrbim. Madje, preokupimi me shtjen e asaj beteje dhe me at situat, kishte br q Pejgamberit, a.s., dhe ashabve tu kalonte ikindia pa e falur, gj q e kishte hidhruar shum Pejgamberin, a.s, saq i pati mallkuar armiqt: Allahu ua mbusht barqet dhe zemrat e tyre me zjarr! Na penguan pr t falur namazin e ikindis! N kt tmerr, frik dhe errsir fshihej edhe fitorja. Zemrat n mesin e ktij tmerri dhe trishtimi u qetsuan, u pajtuan me caktimin e Allahut dhe u bindn pr ndihmn e Tij, kshtu q edhe fituan. Ata kuptuan se fitorja nuk vjen thjesht, porse gjendja e tyre ishte shkak dhe motiv pr ta pritur at. Allahu thot...(Shih:El Bekare, 214) Kur e kuptuan kt, njzri than...(Shih:El Ahzab, 22) Beteja u zhvillua dhe mbaroi n t mir t myslimanve. Fitorja u takoi atyre si vrtetim i ktij parimi...Allahu thot...(Shih;El Ahzab, 25) Fitorja u realizua jo vetm ndaj armiqve t jashtm, po edhe ndaj ifutve (ElAhzab, 26-27). 4) Dezertimi i arabve nga Islami Myslimant nuk do ta harrojn kurr Jevmu-rrrriddeh-un, ditn kur pas vdekjes s Pejgamberit, a.s., arabt q ishin t luhatur n fe, dezertuan. U shfaqn dhe profet t rrem. Ata ishin mbledhur si ujqr prreth Medins, ndrsa Ebu Bekri bnte gati ushtrin, q n fakt e kishte br gati Pejgamberi, a.s., porse vdekja e tij i kishte penguar q t niseshin n betej. Ashabt i sugjeruan Ebu Bekrit q t mos merrej me ata q kishin refuzuar dhnien e Zekatit, kurse Ebu Bekri insistonte pr ti luftuar t gjith ata q nuk e jepnin Zekatin. Situata ishte e rnd, aq sa ishte n pikpamje ekzistenca e tyre, po ditt vrtetuan se Ebu Bekri kishte pasur t drejt. Triumfuan ushtrit e tij dhe, me ndihmn e Allahut, triumfoi Islami.

18

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Hytbe

5) Kryqzatat T krishtert erdhn n Lindje dhe pushtuan pothuajse Shamin n prgjithsi. Kryen krime makabre, t paregjistruara m par n histori t njerzimit. Vran e mbytn hi m pak se 90.000 (nntdhjet mij) veta. Pushtuan ato vise dhe u vendosn n to, saq njerzit krijuan bindjen se epoka e kryqzatave nuk do t mbaronte kurr. Por, nuk zgjati shum e ajo mbaroi, kurse Islami dhe myslimant triumfuan. Vendet islame liroheshin nj nga nj. Sulltani Imaduddin elEtabek Zenki ishte ai q u nderua nga Allahu pr t filluar lirimin e trojeve islame. Rrugn e tij, me shum krenari, do ta vazhdonte edhe i biri, Nuruddini, fitoret e t cilit nuk mund ti harroj historia kurr. Ebu Shameh, at dhe Salahuddinin i krahasonte me Omer Ibn Hattabin dhe Omer Ibn Abdu-l-Azizin. N vitin 559 h. Nuruddini do t shnonte nj nga fitoret m t mdha t tij n betejn e Harimit. N t qen zn rob t gjith mbretrit pjesmarrs n betej. Mbase shkaku kryesor i asaj fitoreje ishte devotshmria dhe lidhja e fort e Nuruddinit me Allahun. Pak para betejs ai ishte veuar nga ushtart, kishte vn kokn n sexhde dhe lutej: O Zot! Kta (myslimant) jan robrit e Tu, q i ke t dashur, ndrsa t tjert (t krishtert) jan robr t Tu, po i ke armiq, prandaj bj q t dashurit e Tu t fitojn ndaj armiqve!...Nuruddini ishte i preokupuar shum me hallet e myslimanve. kishte thn nj fjal, q po ta prfillnin prijsit bashkkohor mysliman, nuk do t mbetej mysliman n bot, q t vuante apo t kishte frik ndonj njeri. Un turprohem t buzqesh e t m shoh Allahu pr aq koh sa myslimant t jen t rrethuar nga t huajt! ishte thnia e tij e famshme, q historia nuk e harroi kurr. Rrugn e Nuruddinit, me nderin dhe prgjegjsin m t madhe, do ta vazhdonte Salahuddini, emri i t cilit jehon edhe sot e ksaj dite. Pas betejs s Hittinit dhe para lirimit t Kudsit, Salahuddini kishte liruar 50 qytete t tjera. liroi Akkan dhe, pr her t par pas plot 72 vjetsh, aty fali xhuman. M 583 h. liroi edhe Kudsin dhe kshtu Fjala e Allahut jehoi gjithandej Shamit. 6) Belaja e Tatarve Tatart u solln t kqija t mdha myslimanve. Ata shkatrruan e vran pa kursyer as grat dhe fmijt. Sikur donin t zhduknin Islamin dhe myslimant, prandaj digjnin, shkatrronin gjithka u dilte para...Shkatrruan edhe thesarin dhe trashgimin shkencore t myslimanve, m t bujshmen dhe m madhshtoren n histori. Hodhn librat n lum dhe kshtu Bagdadin e lan t shkret. U nisn n drejtim t Egjiptit, por Sulltani Kutuzi qe m i shpejt. Kishte dgjuar lajmin pr ta, prandaj u doli prpara, n vendin e njohur - Ajn Xhaluti, dhe, me lejen e Allahut, triumfoi ndaj tyre. Prijsi i tyre u vra dhe ata u shpartalluan. Kutuzi tregoi trimri dhe

devotshmri t rrall. Gjat betejs mbeti pa kal dhe, ndrsa luftonte n kmb, disa princa i kishin thn: Pse nuk merr nj kal, nse vritesh ti, do t jesh shkak pr shkatrrimin e Islamit? Kutuzi, me vizion prej besimtari dhe prijsi t sinqert, ua kishte kthyer: Un isha duke ecur pr n Xhennet, ndrsa pr Islamin mos kini dert ju, se at e mbron Allahu. Jan vrar filani, filani e filani numroi emrat e disa mbretrve- po Islami nuk sht shuar. Allahu ka caktuar t tjer q e kan ruajtur at, prandaj Islami nuk humb! 7) Kolonizimet Rrfimi i kryqzatave mbase mbetet nj kapitull i paprfunduar. Tentativat e herpashershme pr t mbizotruar n Botn Islame jan dshmi e ksaj. N fakt, ata u munduan dhe okupuan shum vende islame pr dekada, e madje edhe pr m shum se nj shekull, por n fund u detyruan ti braktisnin. Rasti m i mir, q na e ruan historia, sht ai i vajzave algjeriane, t cilat pr plot 11 vjet u edukuan n frym evropiane t krishter. Ceremonia e diplomimit t tyre reflektoi msimin, t cilin e shprehn edhe ato, ndonse me keqardhje. Ceremonia pritej me kureshtje dhe aty merrnin pjes njerz nga t gjitha fushat e jets publike. Paraqitja e vajzave n sken shkaktoi shok pr t gjith t pranishmit. Ato doln me veshjet e tyre islame. Kjo bri q gazetart t pyesnin: far bri Franca pr 128 vjet n Algjeri? Lakoste, i cili atkoh ishte ministr i kolonive, tha: far t bjm ne kur Kurani sht m i fort se Franca?!Ky sht msimi. Kurani sht i pamposhtur dhe asgj nuk mund t mbizotroj zemrn dhe bindjet sikur ai. Prfundim Vllezr t nderuar! Dshmit dhe faktet historike nuk mbarojn me kaq. Ato jan t pranishme n do koh dhe, me lejen e Allahut, do t vazhdojn kshtu deri n amshim. Ato, n t vrtet, jan si shenjat n trafik, q flasin pr veprimet dhe sjelljet q duhen br, e t cilat, si prmbledhje n fund t ksaj ligjrate, do t dukeshin si n vijim: Besimi dhe bindja e madhe n Allahun dhe premtimet e Tij; Dhnia e mundit maksimal; Bashkimi dhe uniteti, se, prndryshe, sa t jen t prar, myslimant do t jen larg fitores; Pushtetart e drejt, mu ashtu si pati thn Ibnu-l-Kajjimi: Nse dy grupe njerzish prmirsohen, pushtetart dhe dijetart, ather prmirsohet edhe populli...;7 Roli i dijetarve t sinqert, t cilt luftojn prkrah prijsve t drejt dhe i ndihmojn ata n punt e tyre. Roli i Ibni Tejmijes n luftimin e tatarve nuk mund t harrohet kurr... Kshtu, nse prfillim kto dhe parime t tjera q na msojn dijetart tan, do ta prshpejtojm kt fitore, se prndryshe, ajo do t vonohet aq sa vonohet kthimi yn tek baza, Kurani dhe Syneti.

Tefsir 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

19

Reflektime kuranore
Mr. Adnan Simnica Thuaj (o Muhamed): Udhtoni npr bot e shikoni si ka qen prfundimi i atyre para jush. Shumica e tyre kan qen pabesimtar (idhujtar). (Er-Rum, 42) katastrofa, humbje t bereqetit etj.) n tok dhe n det, d.t.th. ka zvogluar mirsit e Tij ndaj tyre. Kurse n vijim theksoi ajetin e msiprm: Thuaj (o Muhamed): Udhtoni npr bot e shikoni si ka qen prfundimi i atyre para jush, d.t.th. Allahu xh.sh. ju zhduk ju sikurse zhduku ata q ishin para jush, ju krijoi t ekzistoni dhe ju mundsoi t jetoni, por mund tjua marr q t dyja, mundsin pr t jetuar jua merr me shfaqjen e rregullimeve dhe t kqijave, ndrsa ekzistimin jua merr me ndshkim.3 Mbase Zoti Fuqiplot e ka prmendur Tokn me qllimin jo vetm pr siprfaqen e saj dhe ujin, po shprehja Tok e prmendur n Kuran prfshin edhe mbshtjellsin e saj ajror, dhe prandaj edhe rrokulliset bashk me t, dhe pa t nuk ka jet n Tok. Pra, ajri sht pjes e Toks dhe sht nga gjrat m t rndsishme pr t jetuar, nj fakt q e dshmoi Krijuesi kur tha: Ai krijoi n tok male t palvizshme, q ngrihen lart (kodra), e bekoi at dhe prcaktoi t gjitha kushtet pr t jetuar n t... (Fussilet, 10)4. Njeriu sht i privilegjuar nga t gjitha krijesat ee tjera, qofshin ato shtazore, bimore apo bots inorganike, dhe t gjitha jan n shrbim t njeriut. Prandaj, nse njeriu, t cilin e ka fisnikruar Allahu xh.sh., nuk kryen misionin e tij pr far sht krijuar, ather ai bie n nivel m t ult sesa krijesat e tjera, ngase t gjitha ato, n baz t instinktit hyjnor, kryejn nj mision t caktuar nga Krijuesi. Pr t arritur njeriu nivelin e krkuar t misionit tij, Fuqiploti i bn thirrje me fjalt: Udhtoni npr bot e shikoni si ka qen prfundimi i atyre para jush, q nnkupton: Udhtoni npr tok pr turizm, biznes e shtje tjera, por shikoni dhe meditoni argumentet mbi

ajetet paraprake Allahu Fuqiplot vrteton prerazi se Ai sht Zoti i vrtet i botve, ngase vetm Ai absolutisht krijon, furnizon, bn vdekjen e ringjalljen, e zotat e trilluar t pabesimtarve kurr nuk mund t bjn dika t till. Ai sqaron se dukurit negative t njerzve jan shkak i rregullimeve, katastrofave, trmeteve dhe t kqijave t tjera q godasin njerzit. Ndrsa n kt ajet, Krijuesi trheq vrejtjen mos ndoshta do ti godas njerzit ajo q kishte goditur popujt e mparshm, edhe pse ata i shohin gjurmt e tyre t mbetura kur udhtojn npr bot. Prandaj, kur njeriu sheh gjurmt e prfundimit fatal t tyre, ather dekurajohet nga rruga q ndoqn ata dhe nuk i pason t tillt.1 meq allahu i madhrishm sqaroi se shfaqja e rregullimeve sht rezultat i punve t kqija t njerzve, n kt ajet Ai sjell shembullin e atyre t mparshmve q i ndshkoi, ngase veprimet e tyre t kqija ishin t njjta me t tyre, dhe i bri shembull e msim pr t gjith brezat vijues, pra e urdhron Pejgamberin a.s. tua kujtoj kt fakt, n mnyr q t marrin msim2; marrje msim nga popujt q i shkatrroi pr shkak t krimeve dhe t kqijave t tyre, si ishin populli i Nuhut, populli Ad, Themud etj.... Kjo prmbajtje e ktij ajeti paraqet shkalln m t lart t renditjes kuptimore bashk me dy ajetet paraprake, ngase n kohn e mirnjohjes dhe veprimeve t mira t tyre, Fuqiploti dshmoi me fjalt: Allahu sht Ai Q ju krijoi e ju furnizoi, d.t.th. s pari ju krijoi, e pastaj ju mundsoi me furnizim q t mbeteni gjall n tok. Ndrsa, n kohn e mosmirnjohjes, prgnjeshtrimit dhe t kqijave nga ana e tyre, Ai dshmoi me fjalt: Si pasoj e punve t kqija t njerzve, jan shfaqur shkatrrime (skamje,

20

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Tefsir

ekzistimin e Allahut Zotit t Vetm t gjithsis, dhe shikoni e meditoni mbi gjurmt e popujve t mparshm, q u ndshkuan, n mnyr q t merrni msim. Ndshkimi hyjnor ka goditur disa popuj t mparshm pr shkak t mkateve dhe krimeve t tyre, ashtu si konfirmon Kurani: Ju q kaloni pran rrnojave t tyre n mngjes, dhe (n mbrmje) natn, a nuk po mblidhni mend? (Es-Saffat, 137-138). Dhe, ja, me t vrtet gjurmt e kulturs dhe prparimit t lart shkencor t tyre i shohin njerzit n vazhdimsi edhe sot e ksaj dite, si p.sh. t faraonve, ndonse shkenca ende smund t sqaroj sekretin e balsamosjes s trupave t vdekur (mumieve), apo t kallinjve t grurit a elbit, q jan t ruajtura me mijra vjet dhe, nse ato mbillen, ndoshta mund t zhvillohen. Kjo tregon zhvillim shum t prparuar shkencor t atyre popujve q ndshkoi Zoti xh.sh. pr shkak t krimeve t tyre, dhe megjithkt ata nuk munden ti shptonin ndshkimit. allahu fuqiplot pr qytetrimin e faraonve ka theksuar: Dhe me faraonin, i fortifikuar me tenda (ushtarake) (El Fexhr, 10), kurse pr Irimin, Allahu xh.sh. theksoi: T atill q nuk jan krijuar askund tjetr n tok si ata?! (El Fexhr, 8). Shih se far qytetrimi dhe kulture!! Shih far prparimi n t gjitha aspektet e jets!! E ku sht ajo tashti?! Ka prfunduar me ndonj stuhi ndshkimore hyjnore t fuqishme, pr kt arsye hasim shum gjurm t vjetra t gjetura nn rr. Kjo nnkupton se, me gjith prparimin e madh n t gjitha aspektet e jets t atyre popujve t mparshm, ata nuk mundn t mbijetonin, dhe ky sht argument mbi ekzistimin e nj fuqie t jashtzakonshme, q i shkatrroi ata5 pr shkak t kqijave t tyre, e ky sht Zoti i Vetm Allahu xh.sh.. Mohimi i Allahut xh.sh. dhe mkatet rezultojn me ndshkim Pasi Allahu xh.sh. i urdhroi njerzit q t udhtojn npr bot dhe t shikojn e meditojn pr argumentet e ekzistimit t Tij dhe gjurmt e popujve t ndshkuar, n kt pjes vijuese t ajetit: Shumica e tyre kan qen pabesimtar (idhujtar), ai sqaron shkakun e ndshkimit t tyre, q ishte refuzimi dhe prgnjeshtrimi i misionit hyjnor. Me kt Ai dshmon se adhurimi i zotave t trilluar nga ana e tyre, nuk ishte shkak i vetm i ndshkimit ndaj tyre, po edhe mkatet e t kqijat e tjera ishin shkak i ktij ndshkimi6. d.m.th. adhurimi i zotave t trilluar nuk ishte shkak i ndshkimit t t gjithve, por i shumics prej tyre, e shkaku i prfshirjes edhe t pakics, ishin mkatet dhe veprimet e kqija t tyre. Kjo nnkupton se shkak i ndshkimit t tyre ishte dominimi i adhurimit t zotave t trilluar(shirkut), dhe kjo prmban alarmin hyjnor t rrezikut, ngase, kur t ndodh ndshkimi, ai prfshin edhe ndonj q sht veprmir, nj fakt i dshmuar edhe n Kuran: Ruajuni nga e keqja (ndshkimi) q nuk i godet vetm ata q bn mizori prej jush (po edhe t mirt). (El Enfal, 25)7.

Meq kjo pjes e ajetit konfirmon se shumica e tyre ishin pabesimtar, kjo l t kuptohet se pjesa tjetr - pakic mund t jen fmijt dhe t mendurit, sepse, kur ndodh ndshkimi i shpejt, prfshin edhe fmijt dhe t mendurit8. kur allahu xh.sh. i prfshin n ndshkim t tillt, ather Ai e do t mirn pr ta, sepse i shprblen me Xhenet n Botn tjetr. Kjo i prngjan rastit t urtsis s veant q prmend Krijuesi Fuqiplot n suren El-Kehf, kur Hidri, shoku i Musait a.s., kishte mbytur nj fmij prgjat shoqrimit tij n udhtim dhe me at rast u udit Musai a.s. dhe i tha: Prse mbyte nj njeri t pafajshm dhe q nuk ka vrar asknd?! Vrtet ke br nj pun t tmerrshme! (El Kehf, 74). Me at rast Hidri sqaroi urtsin e mbytjes s ktij fmije, duke thn se ai i ka prindrit shum t devotshm dhe se ai, po t rritej, do t prishte fen dhe devotshmrin e tyre e do t sillej shum keq me ta. Hidri veproi mir, ngase i shptoi prindrit nga djali i tyre. N t njjtn koh, ai veproi mir me at djal, ngase e mbyti ende pa hyr n mosh t pjekuris dhe, si i till, ai shkoi pa prgjegjsi n Botn tjetr, prandaj fitoi Xhenetin. E tr kjo ndodhi, sepse Hidri ishte urdhruar kshtu nga Allahu xh.sh., si e konfirmon Kurani fjaln e tij, kur thot: Un nuk e kam br kt sipas gjykimit tim. (El Kehf 82). Ky veprim rezulton i arsyeshm, ngase njeriu n shum raste sprovohet me t keq, ose nga gruaja ose nga fmijt, ashtu si thot Krijuesi: O besimtar! N t vrtet, ju keni armiq nga radht e grave tuaja dhe t fmijve tuaj, prandaj ruajuni prej tyre..! (Et-Tegabun, 14). Prse kjo? Kjo ngase ata krkojn prtej mundsive dhe bjn presion t tepruar pr t realizuar at far dshirojn, qoft edhe n mnyra t paligjshme. Dhe, ja, n kt mnyr Allahu xh.sh. i drejtohet Muhamedit a.s., duke filluar nga vrtetimi hyjnor, se si pasoj e punve t kqija t njerzve, jan shfaqur n bot rregullime dhe katastrofa t ndryshme, ndshkimi i tyre pr shkak t mkateve t tyre dhe konfirmimi hyjnor pr misionin e tij tek njerzit. Kjo nnkupton mbshtetjen e Allahut xh.sh. dhe ndihmn e Tij pr t Drguarin a.s. dhe pr misionin e tij dhe mosnnshtrimin e tij kurrsesi ndaj atyre dhe ndikimit t tyre9. Gjurmt e vjetra arkeologjike, t gjetura npr shum vende t bots, mbesin dshmi e pashtershme pr gjeneratat prjetsisht, n mnyr q njerzit t marrin msim dhe, nse dshirojn t gjejn shptim, le t besojn t vrtetn hyjnore islame.
(1 )Sejjid Kutub, Fi Dhilalil Kuran, vll 5. f. 2773, 1996, Bejrut (2) Ahmed Mustafa El-Meragi, Tefsirul Meragi, pj.21, f. 55, 1946, Kajro (3)Tefsir El-Fahri Err-Rrazi, Mefatihul Gajb, vll 25, f.129, 1981, Darul Fikr, Bejrut(4)Muhamed Muteveli Esh-Sharavi, Tefsir Esh-Sharavi, vll i 18, f.11480, pa vit botimi, Ahbarul Jevm, Kajro (5) Tefsir Esh-Sharavi, f. 11481-11482 (6) Ebi El-Kasim EzZemahsheri, El-Keshaf an Hakaiki Gavamidi Et-tenzil ve Ujunil El-Ekavil fi Vuxhuhi Et-Tevil, vll 4, f. 582, 1998, Rijad (7) Imam Al-Alusi, Tefsir El-Kuran El-Adhim ve Es-Sebul El-Methani, (Xhuzi 21), f, 49, Ihja Et-Turath El-Arabijj, Bejrut (8)Tefsir El-Fahri Err-Rrazi, Mefatihul Gajb, vll 25, f. 129, 1981, Darul Fikr, Bejrut (9) Tefsir Esh-Sharavi, f. 11482-11483

PJESA SHKENCORE 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

21

Dispozitat islame rreth ushqimeve t lejuara

Kasam Muhameti Le t shikoj njeriu ushqimin e vet. Ne lshuam shi t mjaftueshm. Pastaj e am tokn sipas nevojs s bims, Dhe bm q n t t mbijn drithra, Edhe rrush e perime, Edhe ullinj e hurma, Edhe kopshte t dendura. Dhe pem e kullosa, si mjet gjallrimi pr ju dhe pr bagtin tuaj. (Abese, 2432) shqimet e lejuara me tekst; Kuptimi i fjals el-atimeh n aspektin etimologjik dhe terminologjik. Fjala el-atimeh sht shumsi i fjals et-taam, q n kuptimin etimologjik do t thot: ushqim, buk, ngrnie, haje (racion), shije, furnizim, rendiment, rezerv ushqimesh, etj.. Ndrkaq, fjala et-taam rrjedh nga folja taime, q do t thot: ka ngrn, sht ushqyer.1 N aspektin terminologjik t shkencs s Fikhut, kuptimi i fjals et-taam sht: Gjithka q hahet dhe me se forcohet (mbahet gjall) trupi.2 Prkufizimi i fjals et-taam dhe qllimi juridik islam i ksaj fjale Prkufizimi i fjals et-taam, nga aspekti juridik islam, sht q t kuptohet qllimi i gjith atyre gjrave ushqimore me t cilat ushqehemi, nga drithrat, perimet, hurmat, frutat, bimt dhe mishrat.3 N fakt, qllimi kryesor sht q t kuptohet: cili ushqim sht hallall dhe cili sht haram.4 Dispozita e fjals et-taam sht n bazn e konsumimit t ushqimeve t lejuara.5 (Shih:ElBekare, 28) Islami, n mnyr t detajuar, kujdeset pr trupin dhe shndetin. Pr t arriotur kt, nevojitet ngrnia n kufij t caktuar dhe, domosdoshmrish, zgjedhja e ushqimeve pr t ruajtur shndetin, gjegjsisht jetn, si dhe pr ta ruajtur qenien e tij nga shkatrrimi.6 Po ashtu, ushqimi duhet t merret n mas t konsiderueshme pr ti kryer detyrat fetare, si jan: namazi, agjrimi e t tjera.

Dispozita e njohjes s hallallit dhe haramit t ushqimeve Dijetart e katr shkollave juridike, kan sqaruar se njohja e hallallit dhe haramit n ushqime dhe gjithka ka t bj me to, p. sh., far lejohet t prdor besimtari n raste shtrngese kto jan nga parimet kryesore t fes islame, sepse njohja e hallallit dhe haramit n ushqime sht obligim i do besimtari (farzi ajn).7 N t kundrtn, pr ngrnien e ushqimit haram kemi krcnim t rrept n thinien e Muhamedit a.s.: Ngrnsin e cilitdo lloj mishi,q bn pjes n harame (nse konsumohet), zjarri i Xhehenemit sht ai q e pret at .8 Argumenti i ushqimeve q jan t lejuara dhe i atyre q jan t ndaluara Baz pr kt shtje kemi ajetet e Kuranit, ku Allahu xh.sh. thot: (Shih:El Araf, 157,El Maideh,4,El Araf, 32). Gjithashtu n jurisprudencn islame argumente pr ushqimet e lejuara dhe t ndaluara jan edhe hadithet e Muhamedit a.s., pastaj ixhmai (unanimiteti i muxhtehidve) dhe kijasi (analogjia).9 muhamedi thot: hallalli sht i qart, edhe harami sht i qart....10 Urtsia e lejimit dhe ndalimit t ushqimeve nga Ligjdhnsi Duke u nisur nga fakti se Allahu xh.sh. njeriun e krijoi n formn m t prsosur dhe e veoi nga krijesat tjera, Islami n asnj mnyr nuk lejon q kjo krijes e dalluar nga t tjerat njeriu - t bjer n pozita t tilla, q nuk i meriton. Njeriu besimtar n Allahun e Madhruar e di fare mir

22

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Fikh

se, pr ti ndihmuar n ecje rrugs q e shpie drejt shptimit t amshueshm, e ka programin hyjnor Kuranin , dhe Synetin e Muhamedit a.s., q nuk e ln kurr t humb. Krijimi i Allahut xh.sh., e ka filozofin e vet, me se dua t them se njeriu mysliman duhet t pajtohet me vendimet e Krijuesit t Gjithfuqishm, pr sa koh q dihet se t gjitha ato gjra q i ka ndaluar Allahu xh.sh., jan pr t mirn dhe mbrojtjen e qenies njeri. Besimtari duhet ti kushtoj kujdes t duhur ushqimit, t ket parasysh se ai, me udhzimin dhe intelektin q posedon, ka mundsi t zgjedh se sht e mir pr t dhe sht e dmshme. Kurse, nse myslimani thyen vendimin e Zotit t tij, ather duhet ta ket t qart se po ndjek nj rrug, t ciln nuk e dshiron pikrisht Zoti i tij. Ajo sht rruga e shejtanit, t cilin e ka mallkuar Allahu xh.sh., ajo sht rrug e humbur dhe t qon n Xhehenem. Shndetin njeriu e ka dhuratn m t shtrenjt nga Allahu xh.sh., prandaj e ka obligim t domosdoshm, sidomos besimtari, q ta ruaj me tr mundsit e tij, duke E falnderuar njkohsisht e n radh t par Allahun xh.sh.. Ai n Kuranin famlart u drejtohet t gjith njerzve n prgjithsi...(Shih: El Bekare, 168). Kurse urdhri pr besimtart n veanti sht: (El Bekare, 172). Islami n asnj mnyr nuk lejon t dmtohet shndeti dhe as t vritet vetja ose dikush tjetr n mnyr t padrejt. N kt kontekst Allahu xh.sh. thot: (Shih: El Bekare,195 dhe En-Nisa, 29). Ushqimet e lejuara me tekst Allahu i Madhruar krijoi Tokn pr njeriun dhe e bri t prshtatshme pr t. At ia la njeriut q, me diturin dhe me punn e tij t palodhshme, t rregulloj siprfaqen e saj (ta mbjell) me drithra e kopshte, n mnyr q t prodhoj sa m shum pr vetveten dhe shoqrin. I tr universi lviz drejt progresit t prbashkt, sipas ligjeve q krijoi Allahu. Kudo prreth nesh shohim nj harmoni t plot, baraspesh absolute, prandaj Kurani krkon nga ne q t kemi harmoni n tok, n pajtim me knaqsin e Allahut, e jo t krijojm kaos dhe disharmoni, si aludon ajeti kuranor n vijim: (Shih: El Mulk, 15). do gj q ka arritur njeriu, sht vepr e intelektit dhe duarve t tij, prandaj mund t konstatojm se intelekti i njeriut dhe puna e tij mund t ndryshojn faqen e toks, sepse, krahas mirsive t tjera t shumta, njeriun Allahu xh.sh. e bri mkmbs n tok, si thuhet n Kuranin (Shih: El Bekare, 30). Pra, njeriu deri n nj koh t caktuar, tokn e posedon dhe e shfrytzon pr interesat e tij. Kt t vrtet e di dokush, por sht shum e rndsishme q puna e njeriut t kuptohet sipas konceptit t fryms islame, n formn dhe trajtn m fisnike t dashuris pr pun dhe krijimtari, e jo n kuptimin e puns

si lakmi, egoizm i pafund dhe si grumbullim pasurish, si ndodh shpesh sot n shtetet e zhvilluara. Pr kt arsye Kurani shprehet qart se dituria dhe shkenca jan t prbashkta pr t gjith njerzit, por dituria duhet t jet n shrbim t njerzimit, dhe kurrsesi n shrbim t shejtanit t mallkuar, si na mson Allahu xh.sh. (Shih: El Bekare, 168). Gjrat ushqimore, me t cilat mund t ushqehet besimtari, jan: 1. Drithrat N prgjithsi drithrat jan t lejuara t hahen pr besimtart.11 drithra konsiderohen: gruri, elbi, trshra, thekra, orizi, misri, qimnoni etj.. Drithrat q prmend n Kuranin famlart Allahu xh.sh., kan rndsi jashtzakonisht t madhe pr jetn e njeriut. Ato shrbejn pr prodhimin e buks, e cila sht produkti kryesor dhe m i domosdoshmi pr ushqimin e prditshm t njeriut dhe i siguron atij pjesn m t madhe t energjis ditore. Po t shohim

Fikh 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

23

bjn pjes: domatet, specat, qept, hudhrat, shalqiri, karota, lakra, panxharsheqeri, trangulli, patatja,fasulja, grosha, sallata jeshile, spinaqi, rrepa e kuqe etj.. Edhe perimet jan nga mirsit e shumta q i ka krijuar Allahu pr njerzimin. Prveq kan veti ushqyese pr nevoja t prditshme, ato shrbejn edhe si ilae pr shrimin e smundjeve. (Shih: El Bekare, 61). Duhet t kemi kujdes q hudhra dhe qepa, edhe pse kan veti t shumta ushqyese, megjithat, nse i ham ashtu si i kpusim e nuk i frgojm, ather duhet t pastrojm patjetr gojn e dhmbt, n mnyr q t mos i neverisim t tjert me er t rnd. Pr kt arsye, Muhamedi a.s. na e trheq vrejtjen kshtu: Kush ha prej ksaj bime (hudhrs qeps), t mos u afrohet kurrsesi xhamive tona.12 3. Frutat (Pemt) Gjithashtu edhe frutat jan t lejuara pr ti ngrn besimtart.13 fruta konsiderohen: molla, dardha, kumbulla, ftoi, pjeshka, kajsia, mushmolla, arra, portokalli, limoni, mandarina, kivi, ananasi, hurma, rrushi, ulliri, fiku, shega, qershia, vishnja, gshtenja etj.. Begatit q ka krijuar Allahu pr njerzimin, jan t shumta dhe nuk kan t sosur, pr se na trheq vrejtjen edhe Allahu n Kurani (Shih: Ibrahim, 34). Allahu i madhruar n shum vende n kuran prmend drithrat, perimet dhe frutat, jo vetm si dhunti t Tij, po kt e bn pr t nxitur mendjen njerzore pr studimin dhe zbulimin e vetive t tyre ushqyese e shruese, t cilat i zbuloi shkenca sot. Pra, allahu i madhruar nuk i prmend rastsisht kto dhunti q krijoi pr njerzimin. Pr besimtarin do ajet sht frymzim, mirsi dhe ushqim i veant shpirtror i tij, i cili, pasi t lexohet, jo vetm e nxit at pr t menduar, po njkohsisht sht edhe pr t hulumtuar dhe pr t zbuluar. Ajetet q kan t bjn me pemt, jan shum. N vazhdim po theksojm disa prej tyre: (Shih: El Bekare, 22, El Enam, 99, El Enam, 141, Ibrahim, 32, 11, El Haxhxh, 63, El-Muminun, 19, Et-Tin, 1). Pr shartimin e pemve dhe mbjelljen e tyre, Muhamedi a.s. na porosit: Nuk ka mysliman q mblton sharton ose mbjell nj pem, dhe pastaj prej saj han fruta shpezt, njerzit ose kafsht, e q atij t mos i shkruhet Sadaka.14 Pra, prmes ktij hadithi, Muhamedi a.s. na nxit q ta zbukurojm natyrn duke mbjell fidan pemsh, prej t cilave prfitojm shprblim nga Allahu. 4. Bimt e lejuara Edhe bimt n prgjithsi jan t lejuara, prve atyre q jan helmuese, t ndyta dhe i shkaktojn dm organizmit si dhe bimve narkotike.15 Bim t lejuara konsiderohen: luledielli, manaferra, kafeja, lulet e ndryshme, dredhza, boronica, dllinja, krpudhat johelmuese, hithra, bimt mjekuese etj.. Edhe

drithrat, pr prgatitjen e t cilave njeriu kryen pjesn e vet t puns, bindemi se tek ato manifestohet Fuqia e Allahut xh.sh.. Njeriu i mbjell drithrat, kurse Allahu xh.sh. u dhuron atyre t gjitha elementet q u nevojiten pr tu rritur. Edhe pse uji dhe plehrat jan me bollk, po dhe toka mund t jet pjellore, megjithat ndodh q t mbjellat ti godas ndonj smundje e parazitve, t ciln nuk e njeh askush dhe as q ka llogaritur se mund ti godas dika q mund ti shkatrroj. Duhet ta dim se toka nuk jep rendimente vetm sipas kushteve, por me dshirn dhe fuqin e allahut xh.sh., q qndron mbi do shkak e rrethan. Pr rndsin q kan drithrat, ato allahu xh.sh. i prmend n shum ajete (Shih: Jasin, 33, Kaf, 9, Jusuf: 47, ErRahman, 12-13, Abese, 24-27). 2. Perimet Gjithashtu edhe perimet prgjithsisht jan t lejuara pr tu ngrn. N grupin e perimeve

24

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Fikh

bimt prmenden n shum ajete. Kjo tregon pr rndsin q kan ato pr jetn e njeriut. Dihet edhe fakti se sot nga bimt prodhohen barna t ndryshme, t cilat shrbejn si preparate pr ndalimin e smundjeve ose, thn m mir, si terapi pr shrimin e smundjeve. (Shih: Ta Ha, 53, El Haxhxh, 5, El Hixhr, 19, Lukman, 10) 5. Mjalti Mrekullia e Krijuesit t Gjithfuqishm, mjeshtria Tij e prsosur mbizotron n do send, e veanrisht n nj insekt t vogl e t dobt, si sht bleta. Ajo, e frymzuar dhe e pajisur me instikt nga Allahu xh.sh., di t ndrtoj n mnyr t mrekullueshme shtpit gjashtkndshe, t mbledh nektar t pastr nga lloj-lloj lulesh e bimsh johelmuese dhe ta shndrroj at n mjalt, i cili jo vetm q sht ushqyes, por sht edhe ila shrues, bile kaptina e gjashtmbdhjet e Kuranit mban emrin e ktij insekti t urt En-NahlKaptina e Blets.16 (Shih: En-Nahl, 68-69) . Ajeti i msiprm sht mjaft i kuptueshm dhe kto t dhna pr mjaltin jan shpallur para 1.400 vjetsh, kurse shkenctart m von zbuluan dobit e mjaltit dhe intelektin e jashtzakonshm q posedon bleta. Kurani troket prher n portn e mendjes njerzore, me qllim q ta zgjoj dhe ta aktivizoj at, ngase n shembullin e blets ka arsye pr at popull q mendon thell. Ndrsa filozofi i njohur islam, Ibn Sina (Avicena 980 1037) shkruan: Mjalti freskon shpirtin, jep fuqi, ndihmon tretjen, mundson nxjerrjen e klbazs, shton oreksin, ruan freskin rinore, rigjeneron mendjen dhe intelektin.16 6. Mishrat e lejuara Allahu i Madhruar besimtarve u ka mundsuar t ushqehen me t gjitha gjrat q u bjn dobi. Lidhur me kt, Ai n Kuran na porosit (Shih: El Maide, 88). Edhe mishin e shum kafshve Allahu e ka lejuar ta han besimtart, porse sipas rregullave q parasheh jurisprudenca islame. Meq jemi duke folur pr ushqimet e lejuara, me kt rast do t prmendim vetm se far lloje mishi lejohen pr tu ngrn: a) Mishi i lejuar i kafshve t buta t toks Me fjaln kafsh t toks kuptojm kafsht q jetojn n tok. Sipas unanimitetit t dijetarve (ixhmait), prej kafshve t buta t toks, mishi i t cilave lejohet pr tu ngrn, jan: devja, lopa, delja (llojet e saj),17 kali.18. Argument pr kt kemi ajetin kuranor: (Shih: El Maide, 1, En-Nahl 5). b) Mishi i lejuar i kafshve t egra t toks Ndrkaq, nga kafsht e egra t toks, mishi i t cilave lejohet pr tu ngrn, jan ato q nuk

kan dhmb shqyes, si p.sh.: dreri, kaprolli, bizoni etj..19 Muhamedi a.s., ka lejuar gjithashtu ngrnien e lepurit dhe t karkalecit.20 c) Mishi i shpezve i lejuar Prej shpezve lejohet tu hahet mishi vetm atyre q nuk kan kthetra,21 dhe q nuk ushqehen vetm me ndyrsira,22 si jan: pula, pata, rosa, thllza, pllumbi, bilbili, etj.. ) Mishi i lejuar i kafshve t ujit (detit) Mishi i kafshve q jetojn n uj, sipas xhumhurit (malikinjt, shafiinjt, hanbelinjt) n prgjithsi sht i lejuar, prve gjallesave t detit q vrtetohet se kan ndonj lloj smundjeje.23 I ktij mendimi sht edhe dijetari bashkkohor Jusuf el-Kardavi.24 kta, pr baz, marrin kto ajete (Shih:El Maide, 96, En-Nahl,14). Xhumhuri argument marrin edhe hadithin e Muhamedit a.s.: Uji i tij (detit) sht i pastr dhe e ngordhura e tij lejohet t hahet.25 Hanefit jan t mendimit se vetm peshku me llojet e tij sht i lejuar t hahet pa u prer fare (i ngordhur), me kusht q m par t mos ket ngordhur n uj nga ndonj smundje dhe ta ket bartur uji,26 kurse gjallesat e tjera kta i konsiderojn t ndyta.27 Hanefit pr baz marrin hadithin e Muhamedit a.s.: Prej coftinave jan t lejuara dy gjallesa, po ashtu edhe prej gjakut jan t lejuara dy gjra. Prej coftinave jan t lejuara: peshku dhe karkaleci, kurse prej gjakut: mlqia dhe shpretka.28 Vrejtje Kafsht e buta duhet t theren n fyt, duke u prer edhe gabzherrin dhe dy damart e qafs, kurse palca kurrizore nuk rekomandohet t pritet. Deveja theret duke i shpuar zgavrn e gryks n mes fytit dhe gjoksit, afr zemrs.29 Kafsht e egra dhe shpezt e egra mund t mos theren fare, por mjafton t gjuhen me mjet shprthyes (shtiz ose pushk), n mnyr q ajo q gjuhet, t derdh gjak.30 Peshku dhe llojet e tij nuk ka nevoj t theren fare, mjafton vetm znia e tyre; ata, edhe pse ngordhin, jan hallall pr tu ngrn.31
(1) Sadi Ebu Xhejbi El-kamusu-l-fikhijju lugaten ve istilahan, f.229, bot. 1, Damask 1998. (2) Po aty. (3) Ebu Bekr Xhabir el-Xhezair Minhaxhu- l- muslim, f. 507, bot. 1, Medine 1964. (4) Dr. Abdulaziz Muhamed Azam Nidhamu-l-muamelati fi-l-fikhi-l- islamijji, f. 393, Kajro 1998/99. (5) Po aty f. 507. (6) Dr. Vehbetu Zuhajli El-fikhul-islamijju ve edil-letuhu, vll. IV, f. 2593 bot. 4, Damask 1997.(7) Dr. Abdulaziz Muhamed Azam Nidhamu-lmuamelati fi-l-fikhi-l-islamijji, f. 393, Kajro 1998 / 99. (8) Transmeton Nesaiu n Kitabu-l-Biati, hadithi nr. 4136; Ahmedi n Kitabu evveli musnedi-l- kuffijjin, hadithi nr. 17424. (9 Dr. Abdulkerim Zejdani E-l-vexhizu fi usulil-fikhi, f. 179 dhe 194 bot. 5 Bejrut 1996. (10) Sahihu-lBuhari, vll. I, f. 126, nr. 52; Sahihu-l-Muslim, vll. III, f. 1219, nr. 1599. (11) Ibn Rushd El-Kurtubi Bidajetu-lmuxhtehidi ve nihajetu-l-muktesidi, vll. II, f. 911, bot. 1, Bejrut 1995.

Zekati 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

25

Zekati pr ar, argjend dhe valuta bashkkohore

Mr. Ejup Haziri Obligueshmria e nxjerrjes s zekatit prej arit, argjendit dhe valutave bashkkohore, sht e pakontestueshme, prandaj pr kt lloj zekati, t gjith juristt mysliman jan t mendimit se sht i obligueshm

t kaluarn transaksionet e tyre njerzit i kryenin me monedha t ndryshme, q t gjitha pothuaj prej ari dhe argjendi. N historin islame jan t njohura monedhat e arit e argjendit, m drejt, dinari dhe drhemi. Shkmbimet e njerzve kryheshin zakonisht me ato monedha, pr shkak se valutat prej letre nuk njiheshin. N dallim nga e kaluara, e tashmja njeh krejtsisht nj gjendje t kundrt, sepse i njeh valutat q jan prej letre. Duhet theksuar se ari dhe argjendi konsiderohen si vlersues mallrash. Kjo pasuri sht njkohsisht lloji i dyt nga pes llojet e pasuris, nga t cilat nxirret zekati, pr se do t bhet fjal n vijim.

Obligueshmria Obligueshmria e nxjerrjes s zekatit prej arit, argjendit dhe valutave bashkkohore, sht e pakontestueshme, prandaj pr kt lloj zekati, t gjith juristt mysliman jan t mendimit se sht i obligueshm, duke u bazuar n ajete kuranore dhe n hadithe profetike.1 N lidhje me kt, n Kuran thuhet: Ata q grumbullojn ar e argjend dhe nuk e shpenzojn pr hir t Allahut, paralajmroji me dnim t dhembshm. (Et-Tevbe, 34.) Ndrsa i Drguari i Allahut n kt kontekst thoshte: Secilit pronar t arit e argjendit, q nuk e jep t drejtn e tyre q krkohet, kur t vij n Ditn e Gjykimit, ato do ti bhen pllaka prej zjarri, t cilat do t nxehen n zjarrin e Xhehenemit dhe me to do ti frkohen balli, shpina dhe kraht. Sa her q ftohen, nxehen prsri. Kjo i ndodh n nj dit q sht sa pesdhjetmij vjet. (Muslimi nr. 987)

Nisabi i arit dhe argjendit Nisabi i zekatit pr ar sht njzet dinar, dhe kurdo q arrin shumn e caktuar prej njzet dinarsh ari, duhet t jepet zekat nj e katrta e dhjets (2.50%), ose fillon prafrsisht prej 85 gramve sipas shumics s juristve, me prjashtim t hanefive, t cilt jan t mendimit se nisabi sht prej 91 gram e deri n 100 gram, madje disa prej tyre jan t mendimit se nisabi sht n 91.50 gram. Pr kt bazohemi n hadithin: Pr ar jepni t katrtn e t dhjets (2.5%). (Buhariu). ktu duhet theksuar se personi q posedon prgjat nj viti mbi 90 gram ar, sht i obliguar t jap zekatin nga 2.5% t shums, ose kundrvlern e saj me valut bashkkohore. Prderisa jam duke e shkruar kt artikull, vlera e nj grami ar n tregun botror sht 41.56 euro2 ose 52.69 dollar amerikan. Ari prfshin monedhat, arin, unazat, byzylykt, lugt, pirunt e t ngjashme me to. Kjo ka t bj me arin, kurse, pr sa i prket nisabit t argjendit, themi se pr t nuk ka zekat derisa t mos plotsohet kuota dyqind drhem, pr t ciln duhet t jepet zekat 2.5%.3 duke u bazuar n hadithin q e transmeton Aliu, ku, n mes t tjerash, thuhet: ...Kur e arrin argjendi vlern e dyqind (200) drhemve, ather merrni prej tij pes drhem (si zekat). (Ebu Davudi, nr. 1574, Tirmidhiu, nr. 620) Kur themi se nisabi i argjendit sht dyqind drhem, kemi parasysh nisabin baz t prcaktuar, po nse dshirojm ta kuptojm se far vlere kan dyqind drhem, ather ajo vler, sipas hanefive, sht e barabart me

26

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Zekati

shtatqind (700) gram, e sipas xhumhurit prafrsisht 642 gram, kurse, sipas nj mendimi tjetr q sht br pothuajse m i njohuri, 595 gram.Sikurse vlera e arit ka arritur ngritje drastike, po ashtu sht ngritur edhe vlera e argjendit. Sot vlera e nj grami argjend sht 0.75 euro, ose 0.96 dollar amerikan. Zekati i przier pr ar e argjend Juristt mysliman jan t mendimit se, n rast se dikush posedon ar dhe argjend, po sasia e tyre ve e ve nuk e ka arritur nisabin, ather bashkohen t dyja pr ta plotsuar njra tjetrn, dhe, n rast se me bashkimin e t dyjave, sht plotsuar kuota e krkuar, prej tyre duhet nxjerr zekat. Mirpo, n qoft se ari dhe argjendi - t przier dhe t bashkuar kan plotsuar kuotn e caktuar, ather cili duhet t vlersohet pr zekat, ari apo argjendi? Ndonse juristt kan mendime t ndryshme n lidhje me kt shtje, juristt hanefi jan t mendimit se zekati duhet t nxjerr sipas vlers s atij q sht m shum. Pr ilustrim, nse ari sht m shum, zekati duhet t llogaritet sipas vlers s arit, e nse argjendi sht m shum, sipas argjendit. N kt rast llogaritet sikur tr ajo pasuri t jet ar apo argjend.4 Nse i jepet zekati arit dhe argjendit me monedh t vendit, ather duhet t konsultohet kursi i arit dhe argjendit, dhe t jepet zekati n vler t 2.5%. E kur t jepet zekati prej vet arit apo argjendit, ather nuk duhet konsultuar kursi i arit a argjendit, por duhet t jepet 2.5% nga sasia e tyre.5 Zekati pr stoli Pr sa u prket stolive t grave, qofshin ato prej ari a argjendi, juristt mysliman nuk jan t gjith dakord pr dhnien e zekatit pr to. Hanefit jan t mendimit se duhet t nxirret doemos zekati i stolive, duke u bazuar n hadithet vijuese: Transmetohet se nj grua kishte ardhur nga Jemeni tek i Drguari i Allahut me t bijn e saj pr dore. E bija kishte n duar dy hallka t rnda prej ari. I Drguari i Allahut i tha: A jep zekat pr kto (duke sinjalizuar hallkat e arit)? Jo- u prgjigj ajo. Ather i Drguari i Allahut ia ktheu: A je ti e knaqur q Allahu ti vr asaj n duar hallka prej zjarri n Ditn e Kiametit? Transmetuesi thot: Ajo i hoqi ato hallka dhe ia gjuajti t Drguarit t Allahut duke thn: Kto po i jap pr Allahun dhe pr t Drguarin e Tij. (Tirmidhiu, nr. 637, Ebu Davudi, nr. 1563) N nj hadith tjetr thuhet: Aishja rrfen: Hyri i Drguari i Allahut tek un dhe pa n duart e mia disa unaza t mdha prej argjendi e tha: ka jan kto, oj Aishe? Un iu prgjigja: I kam br ato pr tu zbukuruar pr ty, o i Drguar i Allahut?. Mirpo ai mu prgjigj duke thn: A ua jep zekatin atyre? Un i

thash: Jo... (Ebu Davudi, nr. 1565, Bejhekiu 4/139)Ndrkaq, shkollat e tjera juridike jan t mendimit se pr stoli nuk ka zekat, kurse malikit jan t mendimit se, nse stolia merret pr tregti, ather pr t duhet t nxirret zekat.6 Mendim t ngjashm me kt kan edhe hanbelit.7 Shafit jan t mendimit se, nse gruaja e prdor arin pr stolisje, pr t nuk ka zekat, por, nse e ruan dhe e depoziton, ather duhet dhn zekati pr t. Ata q thon se pr to nuk ka zekat, nisen nga parimi se ato jan vetm pr prdorim e stolisje, e jo pr shtim dhe, prve ksaj, argumentojn edhe me faktin se pes ashab nuk kishin nxjerr zekat prej stolive, sikurse q edhe Aisheja i stoliste vajzat e vllait t saj, Muhamed ibn Ebi Bekrit, pr t cilat nuk jepte zekat. Ndrkaq, pr gurt e muar, si diamanti, margaritart e mdhenj, perlat, koralet, kristalet (nj lloj qelqi i prpunuar) e t ngjashme me kto, juristt mysliman jan dakord se nuk ka zekat, prve rasteve kur kto prdoren pr tregti.8 Zekati i valutave n letr (letrave me vler) Pjesa drrmuese e juristve jan t mendimit se zekati pr letra me vler (valuta bashkkohore)

Zekati 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

27

sht obligim i domosdoshm, ngase letrat me vler kan zn vendin e arit dhe argjendit, dhe, nse dshirojm t kmbejm vlern e tyre, kjo sht mjaft e leht, madje as q sht e logjikshme q dikush t ket valuta bashkkohore e zekatin e tyre ta nxjerr n ar a argjend, prandaj tri shkollat juridike e shohin t domosdoshme nxjerrjen e zekatit pr valuta bashkkohore, t cilat kan zn vendin e arit dhe argjendit.9 Ktu duhet theksuar se nisabi i parave t gatshme duhet t llogaritet n vler t arit ose argjendit. Pra, s pari, valuta e letrs duhet t arrij vlern e 90 gramve ari (sipas hanefive, kurse sipas xhumhurit, 85) apo 700 gramve argjendi (sipas hanefive, kurse sipas disa tjerve, 595). Zakonisht vlera e nj grami ar a argjend duhet t bhet publike nga Banka Qendrore e vendit prkats, ose t merret pr baz tregu. N t shumtn e rasteve, n kohn ton, n vendet ku prdoret e njjta valut si Evropa, mimi i arit dhe argjendit sht i prafrt, me pak dallime. Zekati i valutave duhet t jepet sikurse ai pr ar dhe argjend, pra 2.5%, sikurse e kemi diskutuar sipr. Disa nga dijetart mendojn q nisabi i banknotave duhet t vlersohet me ar e jo me argjend. Kjo

pr arsye se nisabi i argjendit sht m i ult n kohn e sotme. kshtu, nse vlersohet me argjend, do t gjenden shum pak njerz q do t mund t liroheshin nga ky obligim. Mu pr kt shkak, m e arsyeshme sht t vlersohet me ar dhe nj vlersim i till sht n dobi t atyre q kan nevoj pr zekat, mirpo nj pjes e juristve aktual dhe modern e shohin m t arsyeshme q prcaktimi i nisabit t bhet n baz t argjendit, ngase kjo sht m e dobishme pr nevojtart dhe ka ardhur n hadithe t shumta autentike. Sido qoft, pr t qen obligim dhnia e zekatit pr para, duhet t plotsohen kushtet n vijim: - Q nisabi t jet i pastr nga borxhi, ashtu q borxhi t mos jet sa vet vlera e nisabit ose ta paksoj at; - T kaloj nj vit nga posedimi i shums, ngase, nse nj person posedon 4.000 n fillim t vitit e deri nga mesi, por n fund nuk i ka aq, ather pr t nuk ka zekat, pr arsye se nuk sht plotsuar viti; - Nisabi t jet mbi vlerat e domosdoshme ose mbi nevojat e domosdoshme si ushqimi, veshmbathja, strehimi e t ngjashme, madje ky kusht prmendet vetm nga hanefit; - Parat duhet t arrijn nisabin e duhur, ngase, nse nuk e arrijn nisabin e prcaktuar, pr t nuk ka zekat. Nse personi gjat nj viti ka poseduar nj shum parash q arrinte nisabin, si fjala vjen ka pasur 3.000 , nga ajo shum duhet t jep 2.5%. Duhet theksuar se n t gjitha rastet lejohet t jepet kundrvlera e arit ose argjendit q posedon, me t holla. E, prve ksaj, juristt kan prfunduar se ai duhet t jap zekat edhe pr parat e depozituara n bank, qofshin n form eqesh apo letrash me vler, sikurse edhe pr parat q i ka dhn dikujt borxh, nse sht shuma e madhe dhe arrin nisabin e zekatit. Ky qe lloji i dyt i pasurive, prej t cilave duhet t nxirret zekati, ndonse ky lloj i pasuris sht shum i rndsishm n kohn ton, megjithse ktu, pr shkak t hapsirs, sht paraqitur n form t shkurtuar, po mjafton, pr faktin se sht paraqitur ajka e ktij lloji.
(1) Ibni Himam, Kemaludin Muhamed ibn Abdulvahid, Fethul Kadir Sherhul Hidajeh, Matbeatu Mustafa Muhamed, Kajro-Egjipt, pa vit botimi, vll I, f. 519-520. (2) N vitin 2003 vlera e nj grami ar kushtonte 10-11 euro, kurse sot kjo vler pr pak vjet sht katrfishuar, ndrsa saktsisht para nj viti nj gram ar kushtonte 32.88 euro. (3) Sabik, Sejid, Fikhus Suneh, vll. I, f. 401. (4) Xhezairi, Abdurrahman, El-Fikhu alel Medhahibil Erbeati, vll. I, f. 467. (5) Sofiu, Flamur, Fikhul Ibadat, f. 183. (6) Muhamed ibn Ahmed elHatib esh-Sherbini, Mugni el-Muhtaxh ila Marifeti Elfadhil Minhaxh, matbeatul babi el-halebij, Kajro-Egjipt, vll. I, f. 390. (7) Ebu Muhamed Muvefikuddin Abdullah ibn Ahmed ibn Muhamed, i njohur si Ibni Kudame, el-Mugni, bot. i III-t, dar el-menareh, Kajro-Egjipt, vll. III, f. 17. (8) Sabik, Sejid, Fikhus Suneh, vll. I, f. 402. (9) T ktij mendimi jan hanefit, shafit dhe malikit, ndrsa hanbelit nuk e pranojn, por sipas tyre valuta duhet t kmbehet me ar dhe argjend.

28

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Ekonomi islame

Bankat islame nevoj e kohs

Dr. Islam Hasani Ashtu si sht theksuar nga studiues t shumt t ekonomis islame, parimet e financave islame nuk jan nj zbulim a risi e shekullit njzet, po jan nxjerr nga Kurani i shenjt dhe Hadithi i Pejgamberit a.s.. truktura e financave islame bazohet n kto burime dhe n interpretimin e tyre nga Pejgamberi a.s. e nga pasuesit e tij, duke iu prgjigjur nevojave t kohs dhe duke zhvilluar kt lm, q t jet konkurrente me krkesat e kohs ashtu si po ndodh edhe tash n kohn ton. Q nga fillimi i viteve 60 t shekullit t kaluar, sht shfaqur nj nga ndodhit m kryesore n lidhje me implementimin me sukses t kornizs ligjore islame n fushn e bankimit dhe financave islame. Shfaqja e bankave islame n kohn kur doln n sken sht, e lidhur ngusht me fitimin e pavarsis s vendeve myslimane nga kolonizatort e tyre dhe me forcimin e ktyre shteteve e me dshirn e myslimanve pr t jetuar do aspekt t jets s tyre n prputhshmri me normat islame. kur t diskutohet pr lejueshmrin n transaksionet komerciale dhe kontratat rreth tyre, rregull e Sheriatit rreth tyre sht se ato jan t lejuara prderisa t mos ket argument t qart q vrteton t kundrtn. Juristt mysliman jan t mendimit se argumenti q anulon supozimin e lejueshmris, duhet t jet shum i qart dhe vendimtar n kuptim dhe transmetim.1 Parimet baz n implementimin e bankimit islam Pr ti kuptuar edhe m mir parimet e bankimit n Islam, sht shum e rndsishme dhe vendimtare t kuptohet dallimi n mes t asaj q konsiderohet Riba (kamat) dhe t asaj Bej (shitje), ashtu si sht theksuar n mnyr eksplicite n Kuranin e madhrishm.

Kjo nuk sht e tra vetm se eliminimi i kamats sht nj pjes e parimeve t biznesit n islam, aty duhet t shtohen edhe parimet e drejtsis shoqrore duke formuar ligje, praktika, procedura dhe mekanizma q ndihmojn n implementimin dhe mirmbajtjen e drejtsis barazis dhe korrektsis.2 Bankat islame duhet t udhheqin transaksione pr t mirn e t dyja palve, t banks e klientve dhe ti prmbahen konceptit t drejtsis. Me aplikimin e ktij koncepti, bankat islame duhet t ken kujdes, kur u ngarkojn pagesa klientve, pr caktimin e prqindjes q duhet ndar n mes t partnerve, dhe t mimit pr shrbimet q ofrojn. N prgjithsi ka pasur keqkuptime rreth financave islame nga studiues t ndryshm, duke iu referuar shtjes kryesore rreth qartsimit se far konsiderohet kamat dhe far jo. Por nj gj sht shum e qart - t gjith studiuesit pajtohen se, sipas normave islame, kamata sht e ndaluar. Ka dijetar q mendojn se kamata me t ciln ngarkojn klientin bankat e sotme, nuk sht e ndaluar, sepse kamata q sht prmendur n kuran, nuk sht e njjt me at q krkojn bankat moderne.3 arsyetimi i tyre sht se kamata q ekzistonte n kohn kur pati jetuar Pejgamberi a.s., ishte shum e lart, arrinte t dyfishohej dhe t shkonte edhe m lart, dhe kjo kishte sjell shfrytzimin e padrejt t t varfrve nga t pasurit. Islami ka ndaluar kt kategori t kamats, bile e ka ndaluar n form shum t prer. Kto mendime jan shum t rralla dhe zakonisht bhen nga ata q nuk i njohin shum mir shtjet e ekonomis dhe t Sheriatit;

Ekonomi islame

260 DITURIA ISLAME MARS 2012

29

shumica e dijetarve t ksaj fushe jan t mendimit se edhe kamata q krkojn bankat konvencionale, sht e ndaluar.4 Ndihma e t varfrve dhe rregullimi i kushteve t tyre shoqrore e ekonomike z nj vend t lart n islam, por limitimi i urtsis s ndaless s kamats vetm n kt qllim, sht gabim dhe i padrejt. Gjat kohs s Pejgamberit a.s. shoqria ishte e organizuar mir, pr nevojat e t varfrve dhe t atyre t pafat, kujdeseshin t pasurit nga shteti i asaj kohe. Prandaj, huazimet bheshin nga tregtar t pasur, prodhuesit dhe biznesment t cilt qeverisnin kompani t mdha aksionare, dhe ata q bnin tregti n distanca t largta e me prmasa t mdha. Ata prdornin mjetet dhe kapitalin e t tjerve, duke i br ata aksionar ashtu si parashihet nga normat e Sheriatit dhe teknikat e financimit. Myslimant patn krijuar mendsin q t fitonin nga kursimet e tyre dhe t siguronin financime pr bizneset e tyre, pa futur n prdorim kamatn, duke aplikuar teknikat e financimit t lejuara sipas Sheriatit.5 Zvendsimi i kamats me tregti Diskutimi rreth kamats dhe tregtis, se far konsiderohet kamat dhe far tregti, ka qen tem diskutimi pr nj koh t gjat. Dijetart e hershm, t cilt jan marr me shkrime rreth fushs s ekonomis islame, kan shpjeguar se n transaksionet me kamat objekti i shitjes sht koha, dhe mimi i saj sht - kamata. Dallimet n mendime jan shum t dukshme kur bhet fjal pr produkte financiare. Pr shembull, Mevdudi, dallimin n mes tregtis dhe kamats, e shpjegon me nj shembull shum t thjesht n kontekstin e shprndarjes s barabart dhe menaxhmentit efikas t rrezikut. N transaksionet me kamat, rreziku transferohet tek kredimarrsi, n mnyrn q i tr kapitali i kredituar bart kamat dhe bhet pa rrezik. Kjo situat, n aspektin shoqror, sht e padrejt dhe ekonomikisht jo efikase. N ann tjetr, biznesi q sht n prputhshmri me normat islame t financave dhe bhet me ndarje rreziku pr pasigurin natyrore, sht i drejt dhe efikas pr shkak t ndarjes s fitimit dhe rrezikut nga t dy palt. Efikasiteti i ksaj forme t financimit shihet edhe n stabilitetin financiar - pr shkak t siguris n kt treg, mimi mbi produktin e shitur nuk mund t ndryshohet, sepse pronsia e asetit t shitur kalon te blersi dhe shitsi humb do t drejt pr t vendosur nj mim tjetr mbi at t parin, kurse n kredit kamatore, pr do vones ka edhe ndryshim mimi, sepse ajo q sht shitur, sht koha. Nj dijetar tjetr, n mes kamats dhe tregtis, e shpjegon dallimin n kt mnyr: Nj person i cili shet rroba q e kan vlern 10 dollar, e

i shet pr 20 dollar, ai e bn kt duke besuar se rrobat jan ekuivalente me at shum. Kur pajtohen pr mimin t dy palt, ather vlera e tyre bhet e barabart, me rezultatin se t dy palt prfitojn nga transaksioni. Mirpo, nse nj person krkon q ti paguhen 20 dollar pr 10 dollar q i ka dhn hua, shtesa prej 10 dollarsh nuk prfaqson asnj prfitim real. Kjo nuk lejohet pr personin q arsyetohet se ai fitoi ndryshimin (e shums) n kmbim t kohs, sepse koha nuk sht komoditet q ka vler ndrrimi dhe as ndonj gj q mund t caktohet si nj pasuri e kmbyeshme.6 Nga shpjegimet e bra nga dijetart mysliman, del e qart se n transaksionet q bazohen n kamat, objekti i shitjes sht koha e mimi i paguar pr t sht kamat dhe, si e till, kamata sht e ndaluar n Islam. Ekzistojn opinione se bankat islame, n t vrtet, ndrmarrin transaksione t bazuara mbi kamat, por ato i quajn me emrtime t ndryshme, si jan: komisione a profite, vetm pr ti ikur termit kamat. N t vrtet, sht nj dallim i madh n mes parimeve t financimit, t prdorura nga bankat islame, dhe atyre t prdorura nga bankat konvencionale, si n teori ashtu dhe n praktik. Ky dallim bhet edhe m i qart gjat implementimit dhe pasojave q dalin n treg gjat prdorimit. Prfundim Financimi sipas parimeve t bankimit islam do t kishte ndikim t madh n zhvillimin ekonomik, sepse n kt sistem paraja nuk konsiderohet produkt n vete, por kapital potencial, q ka vler vetm kur u bashkohet aktiviteteve ekonomike. Kjo bhet n form partneriteti, me bartje rreziku dhe ndarje fitimi n mes banks dhe klientit. Kshtu, njra pal siguron tjetrn dhe, n t njjtn koh, prfitojn m shum persona. Nse fitimi i banks varet nga suksesi i projektit t financuar, kjo siguron q klienti t studiohet mir, para se ti lejohet kredia a financimi. Vitet e fundit disa vende evropiane kan prbrendsuar kt sistem pr shkaqe ekonomike dhe jo fetare, ngase sht treguar i suksesshm dhe stabl.
(1)Muhammad Hashim Kamali, Islamic Commercial La: An-Analysis of Futures and Options, (Kuala Lumpur: Ilmiah Publishers, 2002) f.66-67. (2) Sudin Haron, The Philosophy of Islamic Banking Brenda: Anthology of Islamic Banking (editor) Asma Siddiqi (3) Rasul Shams, A Critical Assessment of Islamic Economics, (Hamburg: Institute of International Economics, 2004) f. 5-6. (4) M. Umar Chapra, Why Islam has Prohibited Interest? Rationale behind the Prohibition of Interest, Revie of Islamic Economics, No. 9 2000. f. 7.(5) Muhammad Nejatullah Siddiqi, Islamic Banks: Concepts, Precepts and Prospects, Review of Islamic Economics, No. 9, 2000. f. 22-23. (6) Monzer Kahf and Tariqullah Khan, Parimles of Islamic Financing: A Survey, (Jeddah: Islamic Research and Training Institute IDB, 1992) f. 19-20.

30

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Bota Islame

ISHUJT KOMORE
epublika Federale Islame e Ishujve Komore, si nj shtet i vogl, prbhet prej tre ishujve: Negarixha, Anzhuan dhe Moheli, t cilt (edhe pse ka shum ishuj t tjer t vegjl n vend) konsiderohen ishujt kryesor n arkipelagun e Komoreve. Arkipelagu i Komoreve bie n Oqeanin Indian, n kanalin e Mozambikut, n mes bregdetit t Afriks dhe pran Mozambikut, Tanzanis dhe Madagaskarit. Republika e Ishujve Komore (q llogaritet vendi i tret m i vogl afrikan - pr nga siprfaqja, dhe vendi i gjasht m i vogl afrikan - pr nga popullsia), nuk ka kufij toksor me asnj shtet fqinj. Duke pasur parasysh siprfaqen toksore t vogl t vendit, Republika e Ishujve Komore llogaritet nj nga vendet m t vogla n bot. Ishujt Komore prfshijn 320 km2 t ujrave territoriale, vargmale t larta dhe kodrina t ulta. Ishulli Negarixha, pr nga siprfaqja toksore, konsiderohet m i madhi n arkipelagun e Ishujve t Komoreve. Prve ksaj, ky ishull llogaritet m i zhvilluari dhe ka nj siprfaqe shkmbore. Ndrkaq, ishulli Moheli, pr nga siprfaqja toksore, llogaritet m i vogli nga ishujt kryesor t vendit. Ishulli Anzhuan ka siprfaqen 224 km2 dhe 250.000 banor, shumica e t cilve jan mysliman. Siprfaqja e trsishme e vendit arrin prafrsisht 2170 km2, dhe e tra sht zon toksore. Vendi, nga t katr ant, kufizohet me ujra: me Oqeanin Indian, n nj gjatsi t prgjithshme detare deri 340 km. Pikn m t ult n Republikn e Ishujve Komore e ka territori n nivelit t detit, n brigjet bregdetare t Oqeanit Indian, kurse

Mr. Samir B. Ahmeti

T dhna statistikore1: Emri ndrkombtar n anglisht: Comoros Islands. Emri zyrtar: Republika Federale Islame e Ishujve Komore. Sistemi i qeverisjes: Republikan. Siprfaqja: 2,235 km. Numri i banorve: 798.000 (2005). Dendsia: 275 (banor n 1 km). Feja: mysliman 98%, t krishter (katolik) 2%. Kryeqyteti: Moroni (konsiderohet qyteti m i madh n vend; prve q sht kryeqyteti i tre ishujve Komore, sht edhe i njrit prej tyre Negarixha). Qytete t tjera: Mutsamudu (kryeqyteti i ishullit Anzhuan), Fomboni (kryeqyteti i ishullit Moheli), Domoni, etj. Grupet etnike: Antalote, Cafre, Makoa, Oimatsaha, Sakalava dhe Arab. Gjuht kryesore: arabe dhe frnge (t dyja zyrtare) dhe shikomoro (gjuh komorase e przier nga dy gjuh: bregdetare vendse dhe arabe). Njsia monetare: Franga komore, (1.00 KMF = 0.0020 EUR). Data e Pavarsis: 6 qershor 1975 (nga Franca). Fest Kombtare: 6 qershor 1975 (Dita e Pavarsis). m t lartn e kan majat e malit Le Karthala, q arrijn lartsin deri 2360 metra mbi nivelin e detit2. Bazuar n t dhnat e vitit 2008, Komore ka 3 aeroporte t asfaltuara. N vend ka edhe nj numr t konsiderueshm portesh detare, prej ti cilave kryesoret jan portet Majotte dhe mutsamudu3. Komoret ka nj numr t konsiderueshm institucionesh t larta arsimore. Prej universiteteve m t njohura n vend, jan: Universiteti La Gran i Komoreve, universiteti La Salle i Komoreve, Universiteti Kombtar i Komoreve, universiteti Francisco de Paula santander, universiteti industrial i santanderit, Universiteti del Atlantico, etj..4 Moroni: Si kryeqytet sht nga viti 1962, nj vit pasi kishte shpallur pavarsin nga Franca. Moroni ndodhet n bregun perndimor t ishullit m t madh t vendit, Negarixha. Ky qytet ka nj popullsi prej 60.200 banorsh (s. 2003). N kt qytet gjendet nj prej porteve m t njohura detare t vendit, i cili bn lidhjen e kryeqytetit me ishujt e tjer t vendit, me Madagaskarin dhe me shtetet e tjera bregdetare afrikane t ksaj zone t Oqeanit Indian. N brendsin e mureve t Moronit gjenden grmadhat e qytetit t vjetr, t cilin e kishin shkatrruar francezt n shekullin XIX.5 Historia e Komoreve Historiant besojn se diku n fillim t ers son nj numr i malgashij-jinve t ardhur nga Indonezia, kishin arritur n Komore. Mandej, duke filluar nga shekulli V, grupe t ndryshme detarsh, si indonezian, indian, persian dhe kinez ishin vendosur n Ishujt Komore. Prania e ktyre t fundit n ato rajone kishte ndodhur kur

Bota Islame 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

31

po zhvilloheshin aktivitete tregtare t ndrsjella n mes Azis dhe Afriks, m drejt n mes t popujve t ktyre dy kontinenteve. Pastaj, duke filluar nga shekulli VII dhe sidomos nga shekulli VIII (i cili prbnte kulmin e periudhs s art pr myslimant) myslimant arab arritn t kontrollonin lvizjet e kmbimit tregtar n ato rajone dhe imponuan monedhn e tyre (dinarin) si valut kmbyese n tregtin e vendit. Shumica e atyre tregtarve mysliman ishin nga Adni, hadramevti qytete n jemenin e sotm dhe nga Meskati kryeqyteti i Omanit t sotm. Me vendosjen e pushtetit t myslimanve n arkipelagun e Komoreve, u arrit q n secilin prej ktyre ishujve t sundonte nga nj sulltan mysliman, si dhe t mbeteshin lidhje t forta midis do sulltani dhe vendit t tij t origjins. Portugezt arritn ti zbulonin Ishujt Komore vetm n fillim t shekullit XVI, por ata nuk qndruan gjat dhe i braktisn ata. Mandej aty u kthye sundimi i sulltanve mysliman, t cilt do t qndronin aty deri n shekullin XVIII, dhe ajo periudh kohore ishte quajtur periudha e sulltanve lufttar, pr shkak t luftrave q kishin zhvilluar n mes tyre. Sulltant mysliman do t zvendsoheshin nga francezt, t cilt i pushtuan kta ishuj, njrin pas tjetrit, pr nj gjysm shekulli, pikrisht n gjysmn e dyt t shekullit XIX. N kta ishuj, n vitin 1904 qe pezulluar tregtia me skllevr, dhe ksodore po merrte fund ajo dukuri e njohur pr kohn dhe e dmshme, q kishte shtrirje n ato rajone. Pastaj, n vitin 1912 ishujt Komore u bashkuan dhe u bn nj koloni franceze, e lidhur me Madagaskarin. M pastaj, n vitin 1947 Ishujt

Komore u bn nj nga krahinat franceze prtej ujrave dhe u shkputn nga Madagaskari. Ndrkaq, n vitin 1961 vendi arriti t fitonte autonomi t brendshme, kurse, n korrik t vitit 1975, Ishujt Komore arritn pavarsin nga Franca (me prjashtim t ishullit Mayotte, i cili ndodhet n juglindje t arkipelagut t Komoreve, sepse populli i tij votoi pr t mbetur pjes e Francs, pr shkak se shumica e banorve jan t krishter, sa koh q shumica e banorve t tre ishujve t tjer t Komorove jan mysliman).6 Historia e prhapjes s islamit Ka nj mendim t historianve, sipas t cilve Feja Islame arriti n Ishujt Komore kishte arritur n shekullin 1 hixhri (VII miladi), prmes tregtarve dhe pedagogve mysliman arab, kryesisht nga Jemeni. Mandej, prhapja e Islamit u zgjerua npr rajonet e vendit n shekullin II dhe vazhdoi t shtrihej n kta ishuj, ku ekziston edhe sot. Ka disa historian q theksojn se si arritja e myslimanve t par n Ishujt Komore t kishte rastisur n nj nat t ndriuar nga reflektimet e bukura t hns, prandaj ishujt do ti quanin Xhuzurul Kamer, q d.m.th. Ishujt e Hns. Kta historian thon q arabt ishin q kishin zbuluar ishujt Komore dhe i quajtn ashtu, sepse ishujt m prpara nuk kishin pasur ndonj emr. Prhapja e Islamit n ishuj mori hov t madh, saq prfshiu t gjith ishujt Komore dhe aty rrnjosi parimet e tij Sheriati Islam. Mandej u formuan edhe qeveri islame, t cilat ekzistuan q nga koha e hyrjes s Islamit n Komore, e derisa u dobsuan dhe erdhi koha e ndrhyrjes s kolonizimit francez aty.7

32

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Bota Islame

Mirpo, sipas nj mendimi tjetr t historianve, prqafimi i Fes Islame nga banort e arkipelagut t Komoreve kishte filluar q nga shekulli IV h. (X miladi), ose m hert, dhe realizohej prmes rrugs s emigrantve t ardhur nga vendet jugore arabe dhe nga Gjiri Arabik Gjiri Persik . Pr shkak t vendndodhjes s ishujve Komore n Oqeanin Indian, vendi i tyre ishte stacion i tregtarve q kaluan npr Oqean, rrug e lidhjeve tregtare n mes bregdetit afrikan, bregdetit arab, bregdetit indian dhe ishujve t Indonezis. Pikrisht pr kt arsye, banort e ishujve Komore prbjn nj przierje racash - arabsh, iraniansh dhe indiansh, si dhe disa komunitetesh afrikane, aziatike dhe, n veanti, malaje. M pastaj ishte zhvilluar/krijuar nj rac e banorve t arkipelagut t Komoreve, nga bantu dhe malajash, e cila ishte przier me arabt dhe me t tjert, pr tu njohur si raca komore. Islami n Ishujt Komore sht feja e shumics drrmuese, sepse myslimant prbjn 98% t popullsis s vendit dhe zbatojn e praktikojn parimet islame me nj prkushtim t madh. Arabishtja sht gjuha e studimeve islame n vend, kurse gjuha vendse prdoret n brigjet e vendit. Pasi u liruan nga kolonizimi francez n vitin 1975, lidhjet e Ishujve Komore u shtuan edhe m shum me Botn Islame, prandaj paraqitn krkesn q zyrtarisht ti bashkoheshin Ligs Arabe, pr tu pranuar antare e Ligs Arabe n vitin 1993.8 Klima Klima n Ishujt Komore karakterizohet si nj klim kryesisht tropikale, e ngroht dhe e that. Kjo pasqyr e klims s vendit mbretron nga muaji maj deri n muajin tetor. Temperaturat n vend arrijn 29-30 grad celsius gjat muajit

mars, kurse stina e shirave n vend zotron nga muaji nntor deri n muajin prill.9 Gjendja ekonomike Ishujt Komore konsiderohen nga shtetet m t varfra n bot. Vendi nuk posedon industri t madhe dhe deri tash nuk i ka prir fati t zbulonte ndonj burim t rndsishm mineral. Ekonomia e Komoreve mbshtetet kryesisht n bujqsi; 80% e popullsis jan bujq, fermer dhe peshkatar. merren kryesisht me kultivimin e t lashtave dhe frutave t ndryshme, si: oriz, banane, arra, bim e fruta t ndryshme pr vajra aromatike etj.. Shkmbimet tregtare t ktij shteti t vogl bhen kryesisht me Francn, Madagaskarin, Pakistanin dhe shtetet e Bashkuara t ameriks. komoret marrin shuma t mdha ndihmash financiare nga Franca. Disa stacione t radios n vend kan transmetuar nj program gjithprfshirs, prmes t cilit synohej luftimi i varfris dhe papunsis. Ky program ishte paraqitur n konferencn me temn: Donatort dhe rritja ekonomike, e cila u mbajt n ishullin e Morhes m 12/08/2005, ku morn pjes Kryetari i Afriks s Jugut, prfaqsuesi i Sekretarit t Prgjithshm t Kombeve t Bashkuara dhe nj numr i biznesmenve t huaj.10
(1) Muhammed Atris; Muxhem Buldan El Alem, f. 314. Mektebetul Adab, 2007, Kajro. Amir B. Ahmeti; Atlas i Bots Islame f. 42, 43. Logos-a, 2009, Shkup. Vladimir Zoto; Enciklopedi gjeografike e bots, f. 122. Dasara, 2007, Tiran. (2) www.moqatel.com (3) www.moqatel.com (4) comoroseducation.info (5) www.marefa.org. (6) Muhammed Atris; f. 315. www.arab.sh2elh.com (7) Mr. Meshhur Hasen Hamud, Dr. Hasen Jusuf Ebu Semur dhe Umer Muhammed El-Armuti, Mevsuatu-l-Alemi-l-Islami, f: 330. boton: Vekaletun-Neiimi Li-l-ilani ve-t-Tibaati, Amman Jordani, 1994 . (8) Dr. Muhammed Mahmud Es-serjani; El Vexhiz fi Gjugrafia El Alem El Islami, f. 155. Dar Alem El Kutub, 1997, Rijad. (9) ejabat.google.com (10) www.marefa.org

PJESA KULTURORE 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

33

Kosova, katr vjet pas shpalljes s Pavarsis

Burim Bibaj
Prpos t arriturave t konsiderueshme t Kosovs, shteti i ri u ballafaqua edhe me ngecje dhe mosrealizime t detyrave t marra nga institucionet prkatse.

bn katr vjet q kur Kosova shpalli Pavarsin, pas gati nj shekulli nn Serbin. Pati reagime t fuqishme nga kjo e fundit pr t penguar pavarsin e kosovs, por ishte e pamundur, pas tr vrasjeve e masakrave ndaj popullsis shqiptare t Kosovs nga ana policis dhe ushtris e forcave paramilitare serbe. Po ashtu, pas dbimit me dhun t afro nj milion shqiptarve nga vatrat e tyre shekullore, si dhe djegies s fshatrave e lagjeve t qyteteve dhe shkatrrimit t gjithkaje. Kto shteti serb i bri gjat viteve 1998-1999 duke i vn kshtu kulmin zullumit mbi nj popull t pambrojtur dhe t pafajshm, vetm sepse ishin t nj nacionaliteti tjetr. M pastaj Kosova kaloi afro 10 vjet nn protektoratin ndrkombtar. N fund, Kosova shpalli Pavarsin e shum merituar dhe t shumpritur, m 17 shkurt 2008 duke u br shteti m i ri n bot. T arriturat e Kosovs gjat ktyre viteve Kosova shpalli Pavarsin n bashkrendim t plot me Brukselin zyrtar dhe me Uashingtonin. Edhe njohjet e para Kosovs i erdhn pikrisht nga ato vende mike, q pothuaj kishin bashkjetuar n ditt m t zymta me Kosovn, kur ajo gjendej n tym dhe flak. Pra, nj e arritur e shtetit t Kosovs konsiderohen 88 njohjet, brenda katr vjetsh. Shpeshher pati edhe kritika n kt drejtim, dhe sidomos mbetn pa fjal, pas opinionit t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis n favor t Kosovs, kur priteshin dhjetra njohje, mirpo, pr udi, shum pak sosh arritn. Sido

q t jet, numri 87 i njohjeve sht nj arritje e knaqshme. E arritur tjetr sht hyrja n fuqi e Kushtetuts s Republiks s Kosovs si dhe miratimi i dhjetra ligjeve n Kuvendin e saj. Po ashtu formimi i Gjykats Kushtetuese, q pati nj histori interesante pas formimit, sepse rrzoi dy president t vendit, pr t dhn nj sinjal t qart n mbrojtjen e Kushtetuts s vendit. Kosova, ndonse shtet i ri dhe pa prvoj diplomatike, megjithat arriti t bhej antare e Fondit Monetar Ndrkombtar (FMN) si dhe e Banks Botrore. Pr antarsimin e Kosovs n kta dy organizma t rndsishm ndrkombtar, rol t madh luajtn shtetet prkrahse t Pavarsis s kosovs, po pr kosovn votuan edhe disa shtete q ende nuk e kishin njohur Kosovn. E arritur e fuqishme ndrkombtare, sht pa dyshim, opinioni i Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, i mirpritur nga t gjith miqt e Kosovs: Shpallja e njanshme e pavarsis s Kosovs nga Institucionet Vetqeverisse t Prkohshme t Kosovs nuk ka shkelur asnj akt t s Drejts Ndrkombtare! Ky ishte momenti m frytdhns n historin e shtetit m t ri n bot, sikurse ishte edhe goditja m e rnd pr inicuesin e ktij opinioni t Gjykats, pr shtetin serb, q u mundua n t gjitha format pr t penguar pavarsin e kosovs. Viti q lam pas, ishte edhe viti i fillimit t negociatave ndrmjet Prishtins dhe Beogradit, t ndrmjetsuara nga BE-ja dhe nn mbikqyrje t ShBA-s. Jan arritur disa

34

marrveshje (teknike), mirpo shpesh ato vazhdojn t shkelen nga pala serbe. Pati edhe investime ekonomike gjat ktyre viteve, por m e rndsishmja ishte fillimi i punimeve n autostradn Vrmic-Merdar, q sht n ndrtim e sipr dhe pritet q kosovn ta bj nj nyj t rndsishme dhe t nxis zhvillimin ekonomik t saj, ndrsa nj pjes afro 40 km t saj jan pruruar nga fundi i vitit t shkuar. Formimi i Forcs s Siguris s Kosovs ishte nj e arritur e radhs. Ajo sht duke ecur hapave t sigurt drejt s ardhmes. Respektin e veant ajo e arriti gjat dy vrshimeve n Shqipri, kur kreu me sukses detyrat e saj. Kosova pati edhe arritje t tjera gjat ktyre katr vjetve. Ngecjet e Kosovs Prpos t arriturave t konsiderueshme t Kosovs, shteti i ri u ballafaqua edhe me ngecje dhe mosrealizime t detyrave t marra nga institucionet prkatse. Si ngecje apo sfid q ka shoqruar Kosovn, ishte dhe sht gjendja n Veriun e vendit. Sipas analistve, institucionet e Kosovs - ICO dhe EULEX - kan br shum pak pr integrimin e komunave veriore me popullat shumic serbe. Atje veprojn banda kriminale dhe mbajn nn presion popullatn. Rol negativ ktu ka luajtur Serbia, q prmes ktyre komunave sht munduar ta paraqes kosovn si shtet t dshtuar n arenn ndrkombtare. Si rrjedhoj e ktyre ngjarjeve, qe ndrhyrja e Policis Speciale t Kosovs, m 25 korrik 2011, pr t rimarr dy pikat kufitare n at pjes si dhe pr t vn rendin dhe ligjin atje. Mirpo realiteti i krijuar me vnien e barrikadave n rrug nga popullata serbe, gjendjen atje e kan br mjaft t tensionuar.Imazh t keq Kosova ka marr n opinionin ndrkombtar edhe pr shkak t korrupsionit t shfaqur n

disa institucione, disa prej t cilave jan nn hetime. Ngecje t shumta pati edhe n gjyqsi, sepse kjo u vu n qendr t kritikave t raporteve t shumta vendore dhe ndrkombtare, pr mosefikasitet t puns dhe shtrirje t madhe t korrupsionit. Nj sfid tjetr q ndjek popullin m optimist n bot, sht varfria e madhe n mesin e popullsis si dhe papunsia n nivel t lart e t rinjve. Kjo edhe pr faktin se Kosova ka popullsin m t re n Evrop, mirpo asaj deri tash nuk iu ofrua ndonj shans pr t dshmuar veten.Ngecje q prmbyti autoritetin e krijuar t Kosovs pr kto vite, ishin parregullsit e krijuara gjat zgjedhjeve t fundit parlamentare, t mbajtura me 12 dhjetor 2010.Tash, n fillim t ktij viti, vrehen paknaqsi t shumta t qytetarve, t shprehura edhe n demonstrata e protesta t ndryshme, t prkrahura nga nj pjes e opozits. Prfundim Kosovn e presin sfida t mdha, vazhdimi i bisedimeve t ndrprera her pas here, n mes Kosovs dhe Serbis. Kjo sht arsyeja pse institucionet e Republiks s Kosovs, si kurr m par, duhet t tregojn vigjilenc e maturi n hapat e tyre t mtutjeshm. Dihet qart q Serbia dshiron t prfitoj far t mundet me kto bisedime. Nj vmendje e veant e Qeveris, duhet t jet edhe prmirsimi i imazhit t Kosovs n skenn ndrkombtare. Po ashtu sfid mbetet dhe agjenda evropiane e Kosovs, kur po vazhdojn bisedimet pr liberalizimin e vizave pr kosovart, prandaj, pr ti arritur kto, Kosova duhet t prmbush disa kushte, si jan luftimi i korrupsionit dhe i krimit t organizuar, po dhe shum kushte t tjera. shtje imediate pr institucionet mbetet edhe krijimi i vendeve t reja t puns si dhe efikasiteti i prgjegjsis pr secilin zyrtar t shtetit.

Ese 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

35

`do t bhet, vall, halli im!

Hamdi Nuhiju Komentim i poeziss `do t bhet, vall, halli im!, nga Divani i Junus Emrs1
M ra nj frik n shpirt: do t bhet, vall, halli im? Po t mos gjej derman, do t bhet, vall, halli im? T jetosh midis friks e shpress dhe t shpresosh n botn e prtejme si nj bot prplot shprblime pr ty, sht nj gj e duhur. Secili shpirt do ta shijoj vdekjen, por askush nuk e di se si do t jet halli i tij n botn e prtejme. Secila mendje mendon, logjikon dhe sfidon vetveten n krkimin e rehatis shpirtrore, por assesi t prshtatet me realitetin e vetdijes. Njeriu bn punn e duhur dhe, n fund, lutet pr at pun nse do t marr shprblimin e duhur apo ndoshta do t dnohet pr ndonj gabim gjat kryerjes s asaj pune. Njihe vetveten, sht nj slogan i prdorur shpesh nga akademik, psikolog, mendimtar, filozof, dijetar e shkenctar. T gjith kta s bashku, nuk e njohin vetveten kur sht fjala pr dermanin. Si do tu prgjigjemi pyetjeve t vshtira, si do t duket fytyra jon e njtur nga prdorimi i ushqimeve t ksaj bote, kur para Allahut do t japim llogari? Shpirti do t prgatitet me hidhrim pr t ikur nga trupi, Kjo trajt do t prishet; do t bhet, vall, halli im? far gzimi ndien shpirti q ndahet nga trupi q ka br shum mkate n kt bot? Ndoshta do t gzohet pse sht liruar prfundimisht nga nj prbindsh, i cili e ka keqorientuar shpirtin e tij drejt punve t mira n kt bot? Halli nuk sht tek shpirti, ngaq pr shpirtin nuk dim gj, sht m shum halli i hidhrimit. Pse punuam q ta hidhronim shpirtin e ai t nisej me hidhrim n atdheun e tij? Atdhe i shpirtit nuk sht toka, vese n nj krijes t krijuar prej toke, ai gjeti prmbajtje dhe form. Shpirtin nuk e shohim, po e dim se ekziston. Si krkojm q ta shohim Krijuesin e shpirtit, dhe t mohojm ekzistencn e tij me arsyen se At nuk po e shohim? Njeriu sht nj krijes shum e habitshme. Ka tr mirsit e ksaj bote, po prapsaprap i paknaqur. Ai krkon ende, pr t mbushur egon dhe trupin e tij. Fillon t mbledh, konsumoj pa ndalim gjra t bukura t ksaj bote duke harruar edhe nj falnderim t vetm ndaj Dhnsit t ktyre mirsive. Njeriu sht mohues dhe kryelart! Kujtoi se, n saje t kontributit t tij, arriti ta prvetsonte trsisht botn, edhe pse e di, se n botn e prtejme nuk e merr (kt bot) , po vetm veprat e tij t mira ose t liga. Dhe shpirti i njeriut nisi udhtimin e pafundm, i hidhruar. Cili sht dermani i tij? Vula e Xhenetit apo e Xhehenemit do t sundoj n t? A varet shpirti nga trupi, apo trupi i prshtatet shpirtit? Trupi m nuk do t ket trajtn e njjt, sikur kishte kur n t ekzistonte shpirti. Trupi pa shpirt, sht i pavlefshm dhe ushqim i krimbave. Sado i bukur t ishte, shpirti prsri sht mbreti dhe sunduesi mbi trupin. Secili njeri n kt bot, si krijes e Allahut, ka mend. Edhe t mendurit jan krijesa t Allahut q kan mend. Por, njeriu i shndosh mendrisht nga njeriu jo i shndosh dallon nga prdorimi dhe mosprdorimi i

36

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Ese

mendjes. Dikujt i funksionon mendja, dikujt nuk i funksionon. Pastaj, edhe n mesin e njerzve t shndosh mendrisht ka dallime dhe kategori. Disa njerz e prdorin mendjen m shum se disa t tjer. Disa e prdorin pr gjra t dobishme t shoqris, e disa t tjer e prdorin pr gjra t dmshme t shoqris. Mendja, trupi dhe zemra e njeriut bhen t pavlefshme nga mungesa e shpirtit. Ata e hidhrojn udhtimin e shpirtit pr n botn e prtejme, ose udhtimin e tij e nisin me gzim dhe vullnet. Kur rrobat t m hiqen, trupi t m ngrij, Kur t m shtien n varr, do t bhet, vall, halli im? Secili njeri duhet ta qaj vetveten. Ai duhet t shoh hallin e tij dhe jo hallet e t tjerve. Ai duhet t haj bukn e tij dhe t qaj hallin e tij. Njeriu nuk bn t prgojoj, t prqesh ose t merret me t tjert, kur veten e ta ket harruar trsisht. Vjen nj dit..., kur rrobat nga trupi do t hiqen dhe trupi do t ngrij. Ashtu i vdekur, ti do t qndrosh para larsit t trupit tnd, dhe do t prgatitesh pr n botn pr t ciln vetm ke lexuar dhe besuar, e nuk di asgj pr t. Ke lexuar se ekzistojn Xhehenemi dhe Xheneti, ke lexuar se ekzistojn shprblimet dhe dnimet, po nuk e di praktikisht se si jan. Tash vjen asti vendimtar dhe halli, halli yt do t jet vetm yti, dhe nuk do t kesh mundsi ta bartsh as hallin e fmijve t tu. T tjert do t ikin, un do t mbetem, i vetm n varr; Munker e Nekir do t vijn: do t bhet, vall, halli im? N botn e Munkerit e Nekirit, ti do t jesh i vetm, pa asknd. Prgjigjet e tua duhet t jen t sakta, sepse nuk do t kesh mundsi t dyt. Skena q krijohet n at bot, vetm me t imagjinuar, sht shum e frikshme, e t mos flasim pr prjetimin e saj. Nj dit, edhe un, edhe ti, patjetr do t kalojm n botn e Munkerit e Nekirit. Edhe sikur t ishim pabesimtart m t mdhenj n kt bot, edhe sikur t ishim t pasurit m t mdhenj n kt bot, Munkeri dhe Nekiri do t ken pun me ne. Ne do t jemi t pafuqishm t qndrojm prball atyre, po t mos i kemi veprat tona t mira, q dalin si dshmi pr shptim at dit. Kmb e duar ngrir, as mend n kok, as gj n mend; Gjuha s`do t prgjigjet dot; do t bhet, vall, halli im Mendoje mir, as mend n kok, as gj n mend, nuk do t kesh. as shtimin e pasuris, as vrapimin pas fams, as vrapimin pas karriers n mend nuk do ti kesh. Nga varri do t ngrihemi, peshorja e drejtsis do t vihet, Bmat do t na gjykohen; do t bhet, vall, halli im? N varr nuk do t qndrojm gjithmon. T gjith ateistt e bots, t gjith artistt e bots, t gjith kngtart e bots, t gjith modelistt e bots, nuk do t mund ti ikin daljes nga varri dhe prballjes me peshoren e drejtsis. Ajo peshore, nuk sht si peshoret e ksaj bote, ku kishim mundsi t tradhtonim, t vidhnim e t bnim padrejtsi t panumrta ndaj njerzve. Ajo sht peshore e drejtsis, q i nxjerr n shesh t gjitha. Ato q kemi fshehur gjat ksaj bote, po edhe ato q i kemi br publikisht! Junusi i varfr flet me syt t prlotur, t prskuqur, Sheh klithmn e vet dhe mendon; do t bhet, vall, halli im? N Gjermani nj vlla mysliman po tregon pr nj grua, e cila kishte drguar fmijt n jetimore

Ese 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

37

dhe, n vend t tyre, donte qenin e saj. Mirpo nj dit t bukur, qeni i racs pitbull qenka trbuar dhe paska ngrn nj fmij t pafajshm n qytet. Gjyqi gjerman paska nxjerr n gjyq kafshn e pronares pr ta dnuar pr vrasje dhe pr t parandaluar dmin e mtutjeshm, sepse dihet sht smundja e trbimit pr kafshn. Po m interesantja dhe tragjikja paska ndodhur kur gruaja paska qar me lot dhe paska thn: M mir m mbytni mua se bebn time, pra qenin!!!! Morali i jomyslimanve q jan fundosur n jetn e ksaj bote, ka rn shum posht; kshtu ndodh kur i largohemi s vrtets, dhe Allahu xh.sh. thot pr ta: Ata jan m keq/posht se shtaza/kafsha. N nj film holivudian q po shikoja, q ishte si projekt mason, urrehej Islami me tr fuqin e mundshme. Pash nj grup amerikansh q po nxeheshin rreth zjarrit prjashta dhe, papritur, si n form loje nj mjekrosh, kinse islamist, i cili n fenotip ishte i tri hebre, u shfaq me dinamit dhe i armatosur e tha: Death to the America!!!. Kamikazllku i tij dhe shakaja nuk funksionuan, dhe t pranishmit e ndoqn pr ta rrahur. Ideja ishte - manipulimi i mass dhe paraqitja e myslimanve para mass si terrorist dhe kamikaz.

Ideja tjetr, m e rrezikshme, sht kinse myslimant urrejn Amerikn apo ndonj popull tjetr t caktuar, por logjika e tyre dshiron q, edhe prmes shakave, t fus kripn dhe inatet n mes popujve, kurse vet t rrin n prapasken, duke qeshur me jett e t pafajshmve dhe me myslimant q vdesin do dit n Botn Arabe. Mirpo, ne nuk do t zhgnjehemi. Allahu xh.sh. n Kuran i prgzon durimtart dhe tregon pr ndshkimin e ashpr dhe hidhrimin e madh q morn nga Allahu xh.sh. benu-Israilt, t cilt thon: Dora e Allahut sht e shtrnguar. Shpifn dhe shpifin pr Allahun xh.sh., shpifin pr hz. Isain a.s., Nnn e tij t ndershme - hz. Mejremen a.s., pr hz. Muhamedin a.s. etj.. Por Allahu xh.sh. sht Es-Sabur - I Durueshmi, dhe i lejon deri n nj ast t caktuar, derisa ti kaploj ndonj dnim katastrofik dhe shum i dhembshm. Kurse Umeti i pastr dhe i vrtet islam, pa ngatrrime, fragmentarizime, ecn pr t mirn e njerzimit. Myslimani e konsideron njeriun si krijesn m t ngritur, si mkmbsin e Allahut xh.sh. n Tok. Krijes e cila ka misione dhe vizione t larta pr t mirn e njerzimit, jo kundr njerzimit. Allahu xh.sh. thot pr Umetin Islam: Ju jeni populli m i dobishm, i ardhur pr t mirn e njerzve, t urdhroni pr mirsi, dhe t ndaloni nga veprat e kqija, dhe tI besoni Allahut. (Ali Imran, 110) Umeti i Resulullahut a.s. sht Umeti m i dobishm pr mbar njerzit, sepse ka detyr dhe obligim t mbaj drejtsin, si n shtjet materiale dhe fizike, ashtu dhe n prmirsimin dhe stabilizimin e jets shpirtrore. Hz. Muhamedi a.s. u drgua si mshir pr mbar njerzimin. Ai sqaroi dhe urdhroi dashurin, bashkimin, vllazrin e krijess me krijesn, duke qen njeriu pr njeriun vrtet njeri dhe jo ujk, si e proklamonte materializmi dialektik, i that, pa ndjenja dhe pa shpirt. Meka, vendi ku myslimant nga mbar bota bjn Haxhin, q sht nj vendtakim vllazror, pa dallim race, ngjyre a etnie dhe kombsie. T gjith bashkohen dhe miqsohen, pr t adhuruar Krijuesin e gjithsis. Veshja e ihramit dhe bardhsia e petkut si dhe lutjet e namazet, jan nj tregues i paqes dhe shpirtbardhsis s myslimanit. Realiteti i Islamit sht paqja, solidariteti, dashuria, dhe jo terrori dhe vllavrasja. I Drguari a.s. ka thn: T vrassh nj njeri padrejtsisht, sht si t vrassh t gjith njerzimin. Viktor Hygo thoshte: T kqijt kan nj lumturi t zez. T till lumturi do t ken edhe ifutt q luftojn me mish e me shpirt pr t njollosur Islamin prmes formave moderniste dhe postmoderniste. Lusim Allahun xh.sh. t na bj prej t mirve dhe fundin t na e bj t mir e t na ringjall me t mirt, edhe pse kt e urrejn jobesimtart.
1) Junus Emre - Divani. Botues, Logos-A, Shkup 2011.

38

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Divan

Lumenjt e ktij xhenneti Shih pa shih lumenjt e ktij xhenneti, Rrjedhin Allah! Allah! duke buitur; Bilbilat islam kan dal nji e nga nji Ia thon Allah! Allah! duke thrritur... Degt e Tubas hapur anemban, Me gjuhn e vet kndojn Kuran; Trndafilat e xhennetit t gjith sa jan, Arom prhapin Allah! duke thrritur... Ca duke ngrn ktej, andej duke pir, Dhe ngjjt thon, prhapin mshir; Profeti Idris rroba duke prer, I qep pastaj Allah! duke thrritur... Trungjet e pemve me ar ndriuar, Gjethet prej argjendi punuar, Degt zgjaten me fruta ngarkuar, Piqen e krenohen Allah! duke thrritur...

junus emre
Duke u nisur nga supozimi se vend-lindja e Junusit sht lokaliteti Sarikoj (Sarky) q prfshihet n zonn administrative t rrethit Eski-shehir, pr rrjedhoj del se Junusi ishte nj bir i Sakarjas. Vepra e tij ka kuptime t thella t vargjeve q i bjn z tr njerzimit, t vargjeve t Junus Emres i cili, duke i trajtuar n poezit e tij tema t tilla, si morali dhe etika, feja, vllazria, dashuria (ashku), aludon pr urtsit q jan nevoja jon n botn moderne t ditve tona. sht nj e vrtet se Junus Emre njihet dhe duhet jo vetm brenda kufijve t shtetit ton, por n tr gjeografin osmane ku sht folur turqisht e poashtue njihet edhe n trojet tona dhe se poezit e tij, q t gjitha filozofikomistike, lexohen nga masat e gjera edhe sot. Sipas rrfenjs q e dim t gjith, n t gjall t Junus Emres, jetonte edhe dikushi q i thoshin Mulla Kasm. Mulla Kasmit ia ojn t shkruara poezit e Junus Emres. Dhe Mulla Kasmi nis ta djeg do poezi q lexonte. Pasi djeg ndonj mij e ca, ato q i mbeten n dor, i hedh n uj. Ndrkaq, i zn syt kto dy vargje: Junus Emre, mos fol mbar e prap, Se vjen nj Mulla Kasm q t merr m qaf... Sapo i lexon vargjet, Mulla Kasmi i fsheh si thesar poezit q kishin shptuar pa u djegur e pa u hedhur n uj!

Fytyrat i kan si hn e lar, Fjalt, t mbla i kan, si sheqer Vajzat - hyri, t nurshme prher, Shtisin me Allah! n goj duke thrritur... Kush pas Zotit sht dashuruar, Lott e syve si kan shterruar; Me nur jasht e brenda qarkuar, Me Allah! n goj prher duke thrritur... t krkosh, prej Zotit krkoje, Rrugn e drejt t Tij vazhdoje; Ashik iu b bilbili asaj trndafileje, Cicron Allah! Allah! duke thrritur... Tapit e qiejve jan shtrir, T gjitha mbushur, veshur me mshir; T tet dyert e xhennetit t dlir Hapen, Allah! Allah! duke thrritur... Engjlli Ridvan i hap nji nga nji, Portat e xhennetit ashtu si di; Vern e mbl t xhennetit pi, Knaqet Allah! Allah! duke thrritur... Shko te i Dashuri, Junus Emr, Punn e sotme pr nesr mos e l; Kur ti dal para Zotit atj, Me emrin e Tij n goj, Allah! duke thrritur!..

Nga Divani- Junus Emre / botoi: Logos-A, 2011. Shkup / prktheu: Mithat Hoxha / przgjodhi E.A.

PJESA FAMILJARE 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

39

T drejtat e gruas ndrmjet Islamit dhe konveventave ndrkombtare

Dr. Samije Menisi Gruaja n Evrop nuk ka arritur t drejtat e saj m hert se fillimi i shekullit njzet, dhe as ather, megjithat nuk ka arritur n at shkall q ka arritur gruaja n Islam.

ruaja ka arritur t drejtat e saj t plota n hijen e Sheriatit islam n do lm, ka ruajtur nderin e saj dhe sht ngritur n pozit t lart derisa ka arritur nivelin m t lart n do shoqri ose civilizim t kaluar a t tanishm...Pavarsisht nga disa zra q jan ngritur e trumbetojn se Islami nuk i ka dhn femrs t drejtn e saj t plot, kjo sht shpifje ndaj Islamit dhe shpifje pr gruan myslimane. Tash kan nisur aktivitete e krkesa pr t drejtat e gruas, e cila ishte ln n harres t madhe n evrop dhe n vende t tjera t bots, pr t arritur shkalln m t ult n Mesjet. N shekujt e fundit, m sakt, gjat shekullit njzet u bn disa hapa politik pr t krkuar t drejtat e gruas, kurse Islami t drejtn e plot t gruas e kishte rrnjosur q nga shekulli i pejgamberllkut, d.m.th. para 14 shekujsh gjat (plotsimit) t Sheriatit islam. Organizatat ndrkombtare, jan munduar t bjn marrveshje pr t mbrojtur gruan dhe pr t arritur t drejtat e saj n t gjitha fushat, po nuk e kan arritur at q kishte arritur gruaja myslimane n Sheriatin islam, q n fillimet e islamit. Gruaja n Evrop nuk ka arritur t drejtat e saj m hert se fillimi i shekullit njzet, dhe as ather, megjithat nuk ka arritur n at shkall q ka arritur gruaja n Islam. Gruaja n Evrop n Mesjet konsiderohej jokompetente. N shekullin 11, Evropa i jepte t drejt burrit ta shiste gruan e tij, dhe ajo e drejt ishte shtrir deri n vitin 1805, dhe gruaja konsiderohej krijes e sherrit. N shekuj t mvonshm jan br prpjekje q ti lejohet gruas e drejta politike

(marrja me politik), por ajo nuk e arrit at deri n kushtetutn e vitit 1946 n Franc (e drejta e votimit e gruas), e pastaj n shtetet e tjera evropiane shkall-shkall. Italia i ka lejuar t votojn grat n vitin 1954, n ShBA t drejtn e votimit grat e kan fituar n vitin 1920, kurse n Bashkimin Sovjetik ajo e drejt (e gruas q s paku t votonte) kishte ngecur deri n vitin 1971. Pr sa u prket kompetencave t gruas, n Franc ka mbetur si e mangt deri n vitin 1942, kurse n Angli gruaja mbeti si e mangt nga kompetenca deri n vitin 1882, e n shtetet e tjera evropiane deri n vitin 1954. N ShBA gruaja furnizonte vetveten edhe nse ishte e martuar. Pr sa i prket puns, n Franc gruas iu lejua kjo e drejt n vitin 1938, e n t tjerat shtete evropiane n vitin 1957, kurse n shtetet socialiste kjo e drejt u lejua n vitin 1936. Gruaja n konventat ndrkombtare: Dy prej konventave pr mbrojtjen e gruas, t ashtuquajturat konventa t Hags t vitit 1904 e 1910, bjn fjal n veanti pr shtje martesore (kurorzim) dhe shkurorzim, prkujdesje pr fmijt e mitur dhe pr mospajtimet e ligjeve vendore - kombtare n kt lm, gjithashtu rezistenca ndaj shtpive publike dhe ndaj tregtis me gra. Ato dy konventa psuan ndryshime protokollare n vitin 1949. Po ashtu ishin miratuar konventa t veanta n Lidhjen e Kombeve pr t pasur (nj) bollk jete t ndershme pr t gjith, n veanti pun pr t dy gjinit dhe pr anulimin e tregtis me gra, pikrisht n nenin 23 (A) nga konventa dhe deri te neni 3/7. Pastaj kan vazhduar konventat e

40

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Etik

veanta n Lidhjen e Kombeve t viteve 19211922 me ndalimin e tregtis me gra. N vitin 1937 sht iniciuar t nxirrej nj ligj kompleks i prgjithshm pr shtjen e gruas, por ishte stopuar puna pr shkak t Lufts s Dyt Botrore. M pastaj u b konventa e Francs, e cila kishte t bnte me punn pr t dy gjinit sipas kushteve t Organizats Ndrkombtare t Puns, e cila u formua n vitin 1919. Dhe, kur shpalln Kombet e Bashkuara (mbrojtjen) e t drejtave t njeriut, n vitin 1948, m e rndsishmja e saj n marrveshje dhe kushtetut ishte se ajo mbronte t gjitha t drejtat qytetare, politike, ekonomike, shoqrore, kulturore pa dallim ndrmjet burrit e gruas dhe pr sa i prket fes, ngjyrs, gjuhs, racs ose mendimit politik etj... Gjithashtu u vrtetua e drejta politike e shoqrore e gruas dhe gjendja e saj civile e plqimi i (saj) pr martes, mbrojtja e grave dhe e fmijve n gjendje t jashtzakonshme dhe n konflikte t armatosura. M 1952 Kombet e Bashkuara publikuan konventn pr t drejtat politike t gruas. Kur u formua Organizata e Kombeve t Bashkuara n vitin 1945, gruaja nuk kishte fuqi t ushtronte t drejtn e saj pr t votuar. Vetm n tridhjet shtete grat kishin t drejt pr t votuar, e shtetet e tjera q ishin antare t Kombeve t Bashkuara, q ishin pesdhjet e nj (51) n at koh nuk e kishin njohur kt t drejt. M 1936, Organizata e prgjithshme porositi t gjitha shtetet antare, t cilat nuk i kishin dhn gruas kt t drejt (dhe porosin) q ta marrin si obligim, pra lejimin e t drejtave t gruas si t burrit, cilatdo qofshin ato - politike a t tjera. N dhjetor 1952, Organizata e Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara mori vendimin 7/ 640 me porosin politike pr gruan n baz t krkess nga komisioni i veant me qendrn e gruas. Marrveshja n fjal u zbatua n korrik t vitit 1954 (por megjithat), ratifikimi i saj sht zvarritur deri n janar t vitit 1978, kur e ratifikuan 84 shtete. Ajo sht konventa e par ndrkombtare pr ti dhn gruas t drejta politike n nivel botror. Ndrkaq, n vitin 1967 Organizata e prgjithshme e Kombeve t Bashkuara lshoi nj deklarat t veant (nr. 2263 (D-22), e cila gjykonte dallimin n baza gjinore (ndaj) gruas, dhe me 7 nntor t atij viti u dha kontributi m i madh pr zbatimin e parimeve t prmendura-pr t drejtn e saj kushtetuese pr t votuar dhe t drejta t barabarta me burrin para ligjit, e po ashtu edhe pr t drejtat e saj n martes, shkollim, n jetn ekonomike dhe shoqrore. M 1968 u lshua deklarata e Teheranit (13 maj), e cila parashihte t domosdoshm eliminimin e diskriminimit t gruas n ato vende ku gruaja ishte ende viktim, e t tilla ishin nj numr i madh vendesh an e knd bots, gj q ishte n kundrshtim me traktatin e Kombeve t Bashkuara; gjithashtu n kundrshtim edhe

me dispozitat e Karts Universale pr t drejtat e njeriut, nga Kombet e Bashkuara, e cila vitin 1975 e konsideroi si vit botror pr gruan. Konferenca e Najrobit (15-26 korrik 1985) ishte e veant pr gruan, sepse aty morn pjes 157 shtete, me sloganin Strategjit e Najrobit t pritshme pr nj rilindje t gruas, q ishte vrtetim i ktyre barazive. Konventat e eliminimit t t gjitha formave t diskriminimit t gruas (dhjetor 1979) Konventa q tejkaloi gjith ato q kishin br Kombet e Bashkuara nga konventat e shekullit

Etik 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

41

shtete. Dhe n shkurt t vitit 1990 arriti numri i palve t konvents n njqind (100). Kjo konvent prfshin tridhjet nene Pjesa e par prfshin detyrimet q morn prsipr shtetet pal t konvents nga neni 1-6, zotimin pr barazi ndrmjet burrit dhe gruas n kushtetutat e tyre kombtare ose n ligjet e tjera dhe garanci q ti zhvillojn ligjet e tyre, me t cilat realizohet barazia ndrmjet dy gjinive n fushat politike, shoqrore, ekonomike dhe kulturore. Kjo konvent anulonte at q ishte thn deri ather se gruaja sht e mangt n do pikpamje dhe q t pasoj burrin, n shkollim familjar e t kuptoj rolin e shndosh pr amsi dhe rritjen e kujdesin e fmijve prgjegjsi t prbashkta ndrmjet dy prindrve. Gjithashtu shtetet pal u zotuan q t merrnin t gjitha masat ligjore pr tu rezistuar t gjitha formave t tregtis me gra dhe t shfrytzimit t saj n amoralitet - prostitucion. Pjess par t konvents i kundrprgjigjemi duke thn: islami e ka kaluar kt sistem ndrkombtar para m shum se 14 shekujsh, kur ka thirrur pr barazi ndrmjet gruas e burrit n t gjitha fushat n t drejta dhe obligime. Me kt veprim i kishte barazuar t dy gjinit n shprblime dhe ndshkime, q nga fillimi i legjislacionit islam. (Shih:El Huxhurat, 13) Krahasimi i vlerave ndrmjet njerzve nuk sht gjinia, por devotshmria. Pr kt nuk ka argument m t mir sesa nderimi q Islami i bri gruas kur Allahu i Lartsuar bri barazin ndrmjet burrave e grave n vepra q kan prball shprblimin dhe nderimin e Allahut t lartsuar. Pr kt, i lartsuari thot... (Shih:En-Nahl, 97). Pr sa i prket detyrimit t grave pr amoralitet, at Islami e ka ndaluar q nga zbritja e Ligjit islam, kur shkuan (Mesika dhe Muadheja), robresha t Abdullah bin Ebi Selulit, tek Resulullahu a.s. e iu ankuan se Abdullahu - pronari i tyre donte ti detyronte pr amoralitet. (Shih:Nur, 32) Pr sa i prket prkujdesjes s fmijve, Islami ka urdhruar pr at, qoft me Librin e Allahut e po ashtu edhe me traditn pejgamberike, gjithashtu prkujdesjen e bashkshortit pr bashkshorten e tij, furnizimin me t gjitha sa ka nevoj ajo, madje edhe n rast ndarjeje (duhet t prkujdeset derisa t bhet i plot shkurorzimi). (Shih: Rrum,21). I Lartsuari nuk l pa prmendur as prkujdesjen dhe edukimin e fmijve: (Shih: El Isra, 31). Edhe n raste shkurorzimi, Allahu ka porositur prkujdesje pr gruan dhe fmijt nga ana e burrit. (Shih:Et-Talak, 6-7). Edhe Pejgamberi a.s. ka porositur pr mirsjellje ndaj grave: Ju porosis t silleni mir me grat. (Buhariu) Dhe nga hadithet e tij me porosi pr (fmijt) djem, dhe n veanti pr vajza, at e ka transmetuar Aisheja r.a., se Pejgamberi a.s. ka thn: Nuk ka

t njzet, dhe prpjekjet e vazhdueshme pr mbrojtjen e gruas dhe prmirsimin e pozits s saj n arritjen e barazis ndrmjet burrit e gruas, n kuptimin m t gjer, ishte konventa e eliminimit t t gjitha formave t dallimit diskriminues ndaj gruas. Kjo konvent konsiderohet nga m t mdhat q kan br Kombet e Bashkuara n kt fush. Asambleja e Prgjithshme e prkrahu kt konvent dhe e paraqiti pr nnshkrim e vrtetim me vendimin e saj nr. 34/ 180 n muajin dhjetor 1979, n mnyr q t niste zbatimi i saj m 3 shtator 1981. Ksaj konvente deri n vitin 1988, iu bashkuan 94

42

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Etik

asnj njeri nga Ymeti im q ushqen (edukon) tri vajza ose tri motra dhe sillet mir me to, e q nuk i bhen perde nga zjarri. (Bejhekiu n Sahihun e tij Xhamiu Sahih nr.(5248). Pjesa e dyt nga konventa (nenet 7-9) Kjo prfshin t drejtat politike t gruas dhe dnon dallimin n mes burrit e gruas n jetn politike dhe n punn e barabart me burrin. T drejtn q t prfaqsoj qeverin n nivel ndrkombtar, barazin me burrin pr fitimin e nnshtetsis, t drejtn pr t votuar n t gjitha zgjedhjet si dhe t drejtn pr punsim n detyra publike. Koment: Gruaja kishte t drejtn politike q nga fillimi i Islamit. Nna e besimtarve, Hatixhja r.a. e kishte besuar e para si Pejgamber Muhamedin a.s. me dshirn e saj; gjithashtu edhe grat e tjera q besuan Muhamedin a.s. si Pejgamber e kishin br bejan besatimin n Mek, n mesin e tyre vajzat e tij, pastaj grat e Ensarve, e edhe grat e tjera t ashabve, se nuk do ti bnin Allahut rival, se nuk do t vidhnin dhe nuk do t bnin amoralitet ... Ajo ka qen bes fetare dhe politike n t njjtn koh (q i dhan) udhheqsit Ymetit Islam - t Drguarit a.s. dhe ajo q prfaqson pjesmarrjen e gruas n fushn politike gjat parlamentarizmit brenda Xhamis s Pejgamberit a.s.. Pjesa e tret nga konventa (nenet 10-14) Kjo konvent paraqet t drejtn e gruas n shkollim e kultur dhe barazin e saj me burrin n kt lm. Konventa krkon nga shtetet antare q t marrin t gjitha masat e duhura pr realizimin e ktyre barazive. koment: islami i ka dhn rndsi msimit t burrit dhe gruas pa dallim. Kurani fisnik dhe Syneti i ndershm i kan nxitur dijetart pr dituri shkenc, si dhe pr msimin e t tjerve. (Shih:El Alak, 1-5 dhe En-Nahl, 43). Gjithashtu Pejgamberi a. s. thot: Krkimi i dituris sht farz - obligim pr do mysliman. Transmetohet nga Enesi r.a. nga Pejgamberi a.s., i cili ka thn: Krkimi i dituris sht obligim (i domosdoshm) pr do mysliman, dhe (pr at) q krkon dituri, pr t krkojn falje do gj deri edhe peshqit n det. Nuk ka dyshim se fjala mysliman prfshin edhe myslimanen . Grat n kohn e Pejgamberit a.s. krkonin dituri dhe takoheshin me Pejgamberin a.s. n xhami dhe e pyesnin pr do gj q i brengoste ato, e ai (Pejgamberi a.s.) u prgjigjej pr at q e pyesnin. Pejgamberi a.s., prve ligjratave t prgjithshme q mbante, pr gra caktonte nj dit t veant, pr tu msuar atyre bazat e fes islame dhe shtjet q kishin t bnin me femrn. Gjithashtu shum ashabijate (bashkohse) kishin zn prmendsh hadithe t Pejgamberit a.s.. Shum prej tyre u bn eksperte t hadithit, juriste, poete edhe lufttare n rrugn e Allahut...

Pejgamberi a.s. i urdhronte ashabt dhe ashabijet t msonin shkrim-leximin; n mesin e tyre ishte edhe gruaja e tij, Hafsa r.a.. N nj hadith q e transmeton Ebu Burde e ai nga babai i tij, Pejgamberi a.s. ka thn: Tre veta kan shprblim t dyfisht: Nj njeri ithtar i librit, q ka besuar pejgamberin e tij dhe m ka besuar mua, dhe nj njeri skllav, i cili e ka kryer detyrn e tij si duhet (mandej lirohet nga robria-Islami ka ndaluar skllavrin), dhe nj njeri q e ka pasur n pronsi nj robresh e ka edukuar dhe i ka msuar (shkrim-leximin) dhe pastaj e ka liruar nga robria, dhe sht martuar me t. Neni i njmbdhjet- bnte fjal pr t drejtn e gruas pr pun Dnimi i diskriminimit kundr gruas n lmin e puns dhe e drejta e saj q t gzoj nj vend pune si burri, dhe at barazi ta ket edhe pr shprblim, siguri detyre dhe garanci shoqrore. Koment: Islami nuk e ka penguar gruan nga puna, ai (Islami) ka vn linja mbrojtse pr gruan dhe dlirsin e saj. Po qndrimin e saj n shtpi pr edukimin e fmijve e preferon dhe e konsideron m me vler. Gruaja, edhe n kohn e Shpalljes ka dal pr pun, por Islami e ka obliguar bashkshortin q t furnizoj bashkshorten e tij dhe ti siguroj asaj jet normale e t ndershme, sipas mundsis s tij (ekonomike). (Shih:Et-Talak, 7 dhe En-Nisa, 34).Pr sa i prket nj gruaje pa burr ose t ve dhe q nuk ka kush ta furnizoj, pr at nuk ka ndales q t punoj, por megjithat Islami urdhron prkujdesje pr gra t veja. Pejgamberi a.s. ka thn: At q kujdeset pr nj t ve dhe pr nj t ngrat, (e konsideroj) si nj muxhahid n rrugn (q e porosit) Allahu. (Buhariu). Neni i dymbdhjet Ky nen v n dukje obligimin e prkujdesjes ruajtjes shndetsore. Gruas duhet ti sigurohen t gjitha shrbimet lidhur me rregullimin familjar dhe ushqimin e bollshm gjat shtatznis dhe dhnies gji (pas lindjes), si dhe ajo t ket n dispozicion shrbimet shndetsore falas. Vshtrim- koment: Legjislacioni islam i ka paraprir ktij detyrimi ndaj gruas. Allahu i Lartsuar i ka urdhruar nnat q tu japin gji fmijve t tyre dhe ti kushtojn kujdes gjidhnies, njhersh paraplqen (q) gjidhnia t jet pr plot dy vite. Legjislacioni islam sht i vmendshm pr shndetin e fmijs dhe nns, i Lartsuari thot: (Shih: El Bekare, 233). Gjithashtu i Lartsuari ka urdhruar (burrat) q tu largohen grave gjat menstruacionit, nj veprim ky i dmshm pr shndetin e dy bashkshortve. I Lartsuari thot: (Shih: El Bekare, 222). Gjithashtu, ka urdhruar t krkohet shrimi dhe largimi nga ajo q dmton shndetin e njeriut, i Lartsuari thot: ... e mos e hidhni veten n rrezik .... (El Bekare, 195).

Etik 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

43

Enesi transmeton se Pejgamberi a.s. ka thn: nuk ka dyshim se allahu i lartsuar, sikurse ka krijuar smundjen, ka krijuar edhe ilain, (prandaj) shrohuni-krkoni ila. (Ahmedi n Musnedin e tij dhe Sujutiu n MuxhemusSagir (nr. 1728) . Neni i trembdhjet obligon pr barazi ndrmjet burrit e gruas n lmenjt ekonomik dhe shoqror Prve ans ekonomike dhe shoqrore, ky nen obligon edhe pr t drejtat familjare, duke i shtuar edhe ant jetsore, kulturore dhe rekreative. Disa shtete deri tash nuk i lejonin gruas s martuar t kishte pasuri t pavarur nga burri i saj, qoft edhe e ndar nga ai, dhe t kishte shtes shoqrore e garanci shoqrore, edhe nse sht e ndar nga burri i saj, ose q sht e privuar (nga t mirat materiale). Kjo ka t bj me gruan puntore (e cila punon jasht shtpis) dhe t shkurorzuar... Vshtrim-koment: Sheriati islam e ka obliguar burrin pr furnizimin e gruas, e nse nuk ka kush t kujdeset pr t nga familja dhe t afrmit, at e merr n prkujdesje arka shtetrore - ministria sociale. Gjithashtu gruan e gjejm me garanci pasurie t pavarur, me t drejt t plot pr administrimin e pasuris s saj. Legjislacioni islam ia bn t ligjshm asaj edhe trashgimin nga babai ose burri, ose edhe nga t tjer. Gruaja mund t jet e fuqishme, e pasur, po prapseprap burri sht i obliguar ta furnizoj. Pr sa i prket puns, nse ajo shpreh dshir t punoj, nuk ka penges n kuadr t Sheriatit islam. T prmendim se nna e besimtarve - Hatixheja- r.a.- ka qen tregtare, u bnte konkurrenc edhe burrave n tregti. Gjithashtu edhe grat e tjera t Pejgamberit a.s. punonin brenda n shtpit e tyre dhe jepnin Sadakalmosh nga prodhimi i puns s tyre. Pjesa e katrt prfshin dy nene (15 dhe 16) Neni i pesmbdhjet: konventa ka vendosur barazin ndrmjet burrit e gruas para ligjit, dhe i obligon shtetet pal q ti japin gruas aftsin gatishmrin ligjore n punt qytetare, si ajo si burri, si ratifikime kontratash dhe administrimi i prons vetjake e trajtimi i njjt n t gjitha masat. Pr sa i prket nenit 16, aty figuron teksti: T gjitha shtetet pal t marrin masat e nevojshme pr dnimin e dallimit kundr gruas n t gjitha punt lidhur me martesn dhe lidhjet familjare n baz t barazis ndrmjet burrit e gruas, n lirin martesore ose zgjedhjen e bashkshortit, gjithashtu edhe pr pronsin. Vshtrim-koment: N Legjislacionin islam gruaja sht barazuar me burrin, ajo ka t drejt q ti nnshkruaj drejtprdrejt t gjitha marrveshjet-kontratat, ajo shet e blen , ka t drejt t autorizoj dik n vend t saj;

gjithashtu ajo ka t drejt t jet e autorizuar nga dikush dhe mund t nnshkruaj t gjitha konventat. Ajo sht e lir n administrimin e pasuris s saj dhe nuk i lejohet burrit t saj t marr asgj nga pasuria e saj pa plqimin e saj paraprak. (Shih: En-Nisa, 32 dhe 11). N injoranc, gruaja nuk trashgonte asgj, prkundrazi ajo trashgohej si nj plakgjsend, e kt e ndaloi Islami. Islami ka obliguar bashkshortin ose baban q ta furnizojn at n rast nevoje. Islami i ka lejuar gruas (garanci pasurie t pavarur), qoft nga trashgimia , puna ose tregtia... Prandaj ajo kishte t drejt t ratifikonte kontrata qytetare, si pr shitblerje, me pasurin e saj por edhe kishte t drejt t garantonte pr tjetrknd, ose t garantonte dikush pr t. Ajo sht njeri i plot me plot kuptimin e fjals. Nga kjo shihet se asnj shoqri a qytetrim nuk i ka plotsuar t drejtat n kt nivel, sikurse e kishte br kt Islami. Islami i ka lejuar t drejtn e zgjedhjes s bashkshortit para 14 shekujsh e m shum. Gjithashtu gruaja myslimane ka t drejtn e mehr-it- dhurat e kurorzimit. I Lartsuari thot: (Shih; En-Nisa, 4). Burri duhet t prgatis shtpin pr martes, duke i shtuar edhe dhuratn. Kundrshtimi q i bri nj grua halifit Omer, i cili deshi ti caktonte-kufizonte mehrin, dhuratn e prmendur m sipr, sht shembulli m i mir. Pr at Halifi Omer thot: Ia qlloi gruaja, e Omeri gaboi. Ktu shohim edhe lirin politike pr tiu kundrvn Halifit-kryetarit t shtetit etj.. Nga nenet 17- 30: Konventa krkoi formimin e komisionit pr zbatimin e saj, gjithashtu vuri edhe modelin e zbatimit t saj... Pr kt (qllim) jan mbajtur katr konferenca botrore n Kombet e Bashkuara me vmendje pr gruan. E para u mbajt n Meksiko-Siti n vitin 1975, e m1979 Organizata e Prgjithshme mbshteti konventn pr dnimin e t gjitha formave t diskriminimit t gruas. N konferenc ishin t prfaqsuara 133 shtete. Konferenca e dyt sht mbajtur n Hag t Danimarks m 1980, q i kushtoi vmendje t veant shkollimit, punsimit dhe shndetit t gruas. Konferenca e tret sht mbajtur n Najrobi t Kenis n vitin 1980, pr t ndjekur Rilindjen e gruas deri m 2000. Ndrsa konferenca e katrt u mbajt n Pekin t Kins, me 14-15 shtator 1995, me qllim t evitimit t t gjitha pengesave q bhen ndryshime pa pjesmarrjen e gruas n mnyr t plot e t barabart n t gjith lmenjt e jets, n veanti n shkollim, zhvillim, shndetsi, pun, ekonomi. Nga tr kjo shohim se Islami u ka paraprir t gjitha ktyre konferencave pr respektimin e gruas, 14 shekuj m hert.
(Marr nga: Minberul-Islam, Gusht 2010 prktheu dhe prshtati: Bajrush Ahmeti)

44

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Etik

Dita ndrkombtare e gruas

Dr. Jusuf El-Kardavi Islami e respekton njerzin e femrs n t drejta, dinjitet dhe obligime. Islami e respektoi femrin e femrs, pasi Allahu xh.sh. dshiroi q pr urtsi, t bj llojin njerzor prej dy gjinive, meq secili prej tyre ka detyrn e vet. a her q vjen 8 Marsi, njerzit flasin dhe shkrimtart shkruajn pr pozitn e femrs n bot. Disa thon se ekzistojn popuj tek t cilt femra persekutohet dhe konsiderohet nn meshkujt. Disa t tjer prmendin nj marrveshje t miratuar nga Kombet e Bashkuara, me dshirn tia imponojn tr bots. Ajo sht e njohur si Marrveshja e CEDAW, e cila bn thirrje pr ndalimin e fardolloj diskriminimi t gruas. Edhe ne myslimant, i kundrvihemi do lvizjeje q sht kundr gruas, sepse ajo sht nn, vajz, grua, motr, teze dhe hall jona. Nuk kemi kurrfar beteje ndrmjet nesh dhe gruas, sepse gruaja sht nga burri dhe burri sht nga gruaja, kjo sht nj shtje islame e qart. Allahu xh.sh. thot: Zoti i tyre iu prgjigj lutjes s tyre (e tha): Un nuk ia humb mundin asnjrit prej jush, mashkull qoft apo femr. Ju jeni njri nga tjetri. (Ali Imran, 195). Mashkulli e kompleton femrn, dhe anasjelltas, ndrmjet tyre nuk ka kurrfar urrejtjeje dhe as armiqsi. Po t mos ishte femra, nuk do ekzistonte as mashkulli, dhe anasjelltas, dhe prej atyre dyve sht shumuar i gjith njerzimi. Nse me diskriminimin ndaj femrs, synohet nj diskriminim armiqsor ndaj saj, shkelja e t drejtave t saj sikur t mos ishte njeri, pa dyshim q kt synim ne e kundrshtojm. Mirpo, nse synohet ndalimi i dallimit t prgjithshm ndrmjet mashkullit dhe femrs, kjo sht e papranueshme; nse synohet imponimi i ngjasimit q femra t jet si mashkulli n do aspekt, kjo sht kundr natyrshmris, realitetit dhe Sheriatit, pasi Allahu njerzit i ka krijuar n dy gjini, meshkuj dhe femra.

Refuzohet ndalimi i dallimit t prgjithshm ndrmjet dy gjinive Allahu ka br dallime ndrmjet dy gjinive, edhe n formn fizike, femra nuk sht e njjt si mashkulli, madje as nga ndjenjat, sepse Allahu e prgatiti femrn pr nj pun pr t ciln nuk e prgatiti mashkullin, q sht amsia, dhe mu pr kt qllim trupi i saj sht i prgatitur pr kt detyr. Prpjekja pr eliminimin e dallimeve n prgjithsi ndrmjet dy gjinive, sht shtje q e refuzon Islami. Nse Kombet e Bashkuara dshirojn tia imponojn bots kt marrveshje, duke shprfillur dallimet fetare dhe kulturore, kjo me siguri refuzohet, pasi do popull i ka t veanta shtjet fetare dhe kulturore, dhe nuk lejohet q tu imponohet ajo q kundrshton fen dhe kulturn e tyre. Prandaj, myslimant duhet t marrin vendim rreth ksaj marrveshjeje. E drejta e gruas pr arsimim dhe punsim, por me kushte Myslimant nuk jan kundr arsimimit t femrs, sepse ata e lexojn hadithin e Pejgamberit a.s.: Krkimi i dituris sht obligim pr do mysliman. (Ibn Maxhe). T tjer e lexojn: Pr do mysliman dhe myslimane q sht interpretim gjithashtu i sakt, meq fjala myslimane nuk sht cekur n hadith, por hadithi nnkupton do mysliman, qoft mashkull a femr, prandaj e drejt e femrs sht q t arsimohet si edhe mashkulli, dhe t mos jetoj analfabete e as injorante pr shtjet e kohs s saj. E drejt e saj sht q t arsimohet, n mnyr q t dij se po ndodh n jet, q ta shoqroj burrin e saj t arsimuar

Etik 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

45

dhe t kontribuoj n edukimin dhe arsimimin e fmijve t saj. Nse ka t atill q ndalojn arsimimin ose punsimin e femrs, duhet ta dim se e drejt e femrs sht q t arsimohet e t punsohet, por me kushte dhe n kufi t caktuar, t punoj - nse ka nevoj materiale dhe nuk ka burime t ardhurash dhe as kujdestar familjar. t bj? T krkoj lmosh prej njerzve, gjersa ajo sht e aft pr pun, dhe nse ajo dhe familja e saj kan nevoj pr pun? Gruaja duhet t arsimohet e t punsohet pr nevojat shoqrore; kur shoqria t ket nevoj pr njerz q i msojn femrat dhe i shrojn grat, ky sht nj rast shoqror. T gjitha kto raste, ia imponojn gruas q t punoj pr veten e saj, pr familjen a shoqrin e saj, mirpo me kusht q tu prmbahet rregullave islame: pr daljen nga shtpia, rrobat e saj, bisedn e saj me t tjert, ecjen e saj, - pr t gjitha kto ekzistojn rregulla islame t njohura pr do mysliman e myslimane. Madje, krahas gjith ktyre, prsri me kusht q puna e saj t jet e lejuar e t mos jet e ndaluar, dhe t jet n llogari t shtpis dhe fmijve t saj, sepse detyra e par e saj sht prkujdesja pr: shtpin e saj, fmijt e saj dhe obligimet bashkshortore. Nse puna e saj sht n kundrshtim me kto rregulla dhe parime, ather asaj nuk i lejohet t punoj. Ne jemi kundr atyre q kundrshtojn krejtsisht arsimimin e femrs ose punsimin e saj, sepse e drejt e gruas sht q t arsimohet dhe t punsohet brenda ktyre kufijve e me kto kushte. Marrveshja e Kombeve t Bashkuara anulon do dallim Pr fat t keq, kt marrveshje t nxjerr dhe t imponuar nga Kombet e Bashkuara, n t ciln krkohet anulimi i do dallimi ndrmjet mashkullit dhe femrs, e kan nnshkruar disa shtete myslimane. Ata dshirojn ta anulojn prgjegjsin e burrit pr gruan, pr t ciln Allahu ka thn: Burrat jan prgjegjs pr grat, ngase Allahu ka graduar disa mbi disa t tjer dhe ngase ata kan shpenzuar nga pasuria e tyre. (En-Nisa, 34) Allahu i ka br prgjegjs burrat pr grat. Nse ekziston ndonj kompani, patjetr q duhet t ket edhe drejtorin e saj, i cili i udhheq punt, sepse kompania nuk mund t lihet pa drejtor. Gjithashtu, nj kompani nuk mund ti ket dy drejtor t barabart n funksionet dhe me kompetencat e tyre, si thot fjala e urt popullore: lundra q ka dy kapiten, fundoset. Prandaj, do institucion ose kompani duhet t ket drejtorin e vet. Allahu xh.sh. e ka ngarkuar burrin me udhheqjen dhe menaxhimin e familjes pr dy shtje: sht m i aft pr ti menduar prfundimet e pasojat; dhe ai shpenzon pr familjen. Allahu e ka ngarkuar burrin pr t paguar mehrin (dhuratn e

martess) dhe pr shpenzimet familjare, madje edhe nse gruaja sht e pasur, burri sht ai q i merr prsipr shpenzimet familjare. Kjo e bn burrin q t kujdeset pr t mbetur dhe qndruar familja e tij, sepse, nse familja rrnohet e shkatrrohet, ather ai ngarkohet me gjobat dhe me themelimin e familjes s re, prandaj prgjegjsia sht ln mbi t. Mirpo, kjo prgjegjsi e burrit nuk nnkupton q gruaja duhet t lihet anash, ai t mos kujdeset fare pr t, t mos konsultohet e t mos bashkpunoj me t pr asgj. Jo, Islami nuk thot kshtu. Allahu xh.sh. thot: Edhe atyre (grave) u takon e drejta si edhe prgjegjsia n bashkshortsi, e burrave u takon nj prparsi ndaj tyre. (El Bekare, 228). T drejtat i kan t barabarta, mirpo burri ka disa prparsi, pr shkak se ai bart prgjegjsin kryesore. Pejgamberi a.s. konsultohej me grat e tij, sepse Allahu xh.sh. edhe pr shtje t thjeshta, si pr gjidhnien fmijs dhe pr ndrprerjen, ka krkuar prej nesh t konsultohemi me grat (Shih: El Bekare, 233). Islami sht fe q nderon gruan Fatkeqsisht, n shum vende t bots ekziston ende diskriminimi ndaj gruas, madje vm re se edhe disa mysliman i keqtrajtojn ende grat, gruan e konsiderojn thjesht si nj shrbtore t burrit, e kjo nuk ka t bj asgj me Islamin, sepse Islami sht fe q gruan e nderoi dhe e trajtoi si njeri, e nderoi si femr, si grua, si nn, si antare t shoqris, e nderoi n t gjitha kto aspekte dhe i prcaktoi t drejtat, obligimet dhe prgjegjsit e saj pa i krkuar ato. Kur erdhi Islami, nuk ndodhi ndonj demonstrat nga ana e grave pr ti krkuar t drejtat e tyre, meq n at koh ato nuk dinin se kishin t drejta, mirpo Ligji i Allahut ishte ai q i vendosi kto t drejta, sepse Ligji i Allahut nuk anon as nga grat dhe as nga burrat, sepse Allahu sht Krijuesi i burrit e i gruas, Zoti i mashkullit e femrs. Sikur t kishte qen ky Ligj i vn nga ndonj komision i disa njerzve, do t thoshim se ata kan anuar nga njra a tjetra gjini, mirpo ky Ligj sht i vn nga Allahu xh.sh.. Prandaj nuk supozohet se Allahu anon nga ndonjri prej robrve t Tij kundr tjetrit. Allahu e nderoi gruan duke e konsideruar njeri, sepse ajo sht e kompletuar n t gjitha aspektet, ka kapacitet pr bartjen e prgjegjsive, e ka t drejtn e vendosjes, posedimit dhe fitimit, si sht e ngarkuar me obligime njsoj si burri, sepse edhe urdhri i par hyjnor ka qen i drejtuar pr burrin dhe gruan bashk, pr Ademin dhe Havan. (Shih: El Bekare, 35). Gruaja sht krijes e kompletuar Ky sht argument pr barazin ndrmjet burrit e gruas n aspektin njerzor dhe bartjen e kompetencave. Prandaj, gruaja obligohet me

46

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Etik

adhurime dhe rite njsoj si burri, prve n disa raste kur bie ndesh me detyrn e saj, si p.sh. namazi i Xhumas nuk sht obliguar pr gruan, pasi ajo sht e zn me punt shtpiake dhe fmijt e saj, mirpo, nse e fal, nuk bn mkat. Ndonjher dallimi ndrmjet burrit e gruas bhet pr interes s saj, si p.sh. pr meshkujt sht e ndaluar veshja e rrobave prej mndafshi dhe stolisja me ar, e pr femra kto jan t lejuara, sepse Islami respekton natyrn e femrave n dashurin q kan pr zbukurim e stolisje. Islami e respekton njerzin e femrs n t drejta, dinjitet dhe obligime. Islami e respektoi femrin e femrs, pasi Allahu xh.sh. dshiroi q pr urtsi, t bj llojin njerzor prej dy gjinive, meq secili prej tyre ka detyrn e vet. Islami kundrshton qytetrimin perndimor Islami respektoi njerzin dhe femrin e gruas ather kur e urdhroi q t ul (shikimin) e saj, ti ruaj pjest e turpshme t trupit, t mos zbuloj stolin e saj prve t gjymtyrve q jan t dukshme dhe t vr shamin mbi supet e saj. T gjitha kto veprime nuk jan kundr gruas, po jan pr mbrojtjen e saj, q mos e rrmbejn dhunuesit, t cilt cenojn nderet. Kur e obligoi mbulesn e femrs, me kt Islami ka dshiruar ta ruaj at ashtu si dshiron Allahu dhe si sht i knaqur burri i saj, e jo t bhet mall pr gjith njerzit. Islami e kundrshton qytetrimin perndimor, q e konsideron femrn mall pr t gjith dhe knaqsi pr t gjith, q t dfrehen me t. Ata dshirojn q femrn ta bjn vegl dhe mjet reklamimi dhe me t t reklamojn gjithka: hajet, pijet, veshjet, madje edhe gjrat e veanta q kan lidhje me meshkujt. Islami kundrshton kt qytetrim, q femrn e konsideron si trup pr dshir seksuale. Islami nuk e pranon kt pikpamje dhe as kt filozofi, prandaj edhe i kundrshton lvizjet e shthurura dhe t oroditura, t cilat sot i shohim n perndim dhe i imitojn shumica e vendeve t tjera. Islami e respekton dhe e mbron femrin e femrs, e ruan femrn q t jet bashkshorte e mir, edukatore dhe zonj shtpie, shoqruese e burrit gjat tr jets s tij. Pra, Islami i dshiron kto. Arabt e konsideronin fatkeqsi lindjen e fmijs femr Allahu xh.sh. tregon pr arabt e kohs s injorancs( Shih:En-Nahl, 58-59). N t shumtn e rasteve realizonin mendimin e dyt. Sikur t mos ishte krenaria e Islamit me ndonj vepr tjetr prve ksaj vepre kriminale q e ndaloi, s cils nuk i mbeti asnj gjurm mbi siprfaqen e dheut, vetm kjo krenari do t mjaftonte. Islami respektoi femrn dhe obligoi prindin e saj q ta ruaj, ta edukoj dhe ta arsimoj dhe, kur prindi dshiron ta martoj t bijn, patjetr duhet t marr mendimin dhe lejen e saj.

Islami e nderoi femrn si bashkshorte dhe nn Islami e nderoi femrn si bashkshorte, madje jetn bashkshortore e ngriti mbi bashkpunimin, kshillimin dhe kmbimin e t drejtave dhe obligimeve: Edhe atyre (grave) u takon e drejta sikurse edhe prgjegjsia n bashkshortsi. (El Bekare, 228). Islami e nderoi femrn si nn, madje nuk ekziston asnj fe q e nderoi nnn si Islami. Dijetart kan thn: Nns i takojn e respektit, duke u bazuar n hadithin e Pejgamberit a.s., kur nj njeri erdhi tek ai dhe i tha: O i Drguar i Allahut, kush sht m i merituari i njerzve pr shoqrimin tim t mir? Tha: Nna jote. Tha: Pastaj kush? (Pejgamberi) tha: Nna jote. Tha: Pastaj kush? Tha: Nna jote. Tha: Pastaj kush? Tha: Babai yt. (Buhariu dhe Muslimi nga Ebu Hurejra r.a.). Ata than se nns i takojn e respektit, sepse ajo e barti dhe sht lodhur gjat shtatznis e lindjes s foshnjs, pastaj e edukoi dhe i dha gji, prandaj t drejtat e saj jan m t mdha sesa t babait. Gjithashtu n mesin e myslimanve thuhet: Xhenneti sht nn kmbt e nnave. Kjo sht e drejt e nns, veanrisht gjat pleqris. Islami e nderoi femrn si antare t shoqris Pr ta kuptuar kt nntitull, na mjafton ky ajet, ku Allahu xh.sh. thot: Besimtart dhe besimtaret jan t dashur pr njri-tjetrin, urdhrojn pr t mir e ndalojn nga e keqja, falin namazin dhe japin zekatin, respektojn Allahun dhe t drguarin e Tij. (Et-Tevbe, 71). Besimtart e besimtaret mbshtesin njri-tjetrin n detyrn e urdhrimit pr t mir dhe ndalimit nga e keqja, sepse kjo detyr nuk sht e kufizuar vetm pr meshkujt, po sht detyr e meshkujve dhe e femrave, besimtarve e besimtareve. Duhet ta msojm fen ton Gruaja e ka pozitn e saj t caktuar n Islam. N librat e historis islame lexojm se si nj grua kundrshtoi Omerin r.a. gjat ligjrimit t tij, e Omeri r.a. tha: E tha t vrtetn gruaja, kurse un kam gabuar. Ky sht Islami dhe qndrimi i tij ndaj femrs, prandaj ne nuk kemi nevoj q t na msojn si ti respektojm t drejtat e gruas, por kemi nevoj q ta msojm fen ton dhe ti kuptojm prej saj t drejtat dhe obligimet q ka gruaja. Burri dhe gruaja duhet ti din t drejtat dhe obligimet q kan ndaj njri-tjetrit, sepse njeriu nuk duhet t krkoj vetm t drejtat q i takojn, e t harroj obligimet q ka ndaj t tjerve. Ndrkaq, qytetrimi perndimor sht ngritur mbi krkimin e t drejtave dhe jo mbi prkujdesjen ndaj obligimeve. Allahu sht Ai Q vendosi t drejtat e gruas, e neve na mbetet vetm zbatimi i ligjeve dhe dispozitave t Sheriatit, prej t cilave jan edhe dispozitat e trashgimis.
Prktheu: mr. faruk ukallo, Burimi: www.qaradawi.net.

Ese 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

47

Prgjegjsit e nj gruaje- nne n kohn moderne

Sadbere Beqolli Biku T kujt jan kta fmij? A sht e pranueshme sjellja q po manifestojn? A e din prindrit se ku i kan fmijt n kt koh? A ka bashkpunim prind-fmij pr shtje t caktuara? Sa her gjat vitit shkollor prindrit i vizitojn fmijt e tyre n shkoll? dhe prkushtim q do pun dhe angazhim maksimal. Duket sikur, derisa fmijt rriten, gruaja lirohet pak prej prgjegjsive, q ka, por ndodh e kundrta. sot sht shum e vshtir t edukosh nj fmij n rrethana e n shoqrin bashkkohore. Dita-dits shkenca po prparon, krahas teknologjis moderne duke hapur rrugn q t rinjt t jen kureshtar dhe t hulumtojn n do fush dhe sidomos n prparsit q ofron bota dixhitale-kompjuterike.do njsi msimore hap rrugn q fmijt, nxnsit t hulumtojn n kompjuter rreth nj njsie msimore a aktiviteti shtes shkollor, por qasja dhe jocensurimi i skenave e artikujve t ekspozuar, t bjn t rrqethesh e t pyessh: do t bhet me fmijt e prindrve t paprgjegjshm - t pakujdesshm, n shum raste t nnave q m nuk jan shum t pranishme e afr fmijve? Sa hap dern e del n rrug, t bien n sy sjellje jo t mira nga t rriturit, q ndikojn drejtprdrejt n shoqrin e tyre dhe veanrisht tek fmijt.N ann tjetr, emisionet joarsimore, q jan t shumta dhe ndjekja e tyre nga t rriturit n prani t fmijve, jan edhe nj arsye m shum pr sjellje t ekuilibruar t gjeneratave t reja. E kto sjellje menjher fillojn t plqehen dhe manifestohen nga fmijt pa ditur rolin dhe efektin e tyre t dmshm e t pavler. T kujt jan kta fmij? A sht e pranueshme sjellja q po manifestojn? A e din prindrit se ku i kan fmijt n kt koh? A ka bashkpunim prind-fmij pr shtje t caktuara? Sa her gjat vitit shkollor prindrit i vizitojn fmijt e tyre n shkoll?

ikur gruaja punonte krahas me meshkujt, e nganjher ishte e detyruar t punonte edhe m shum, sidomos n rastet kur n familje kishte munges meshkujsh t moshs madhore.Barra e madhe binte mbi t, gruaja n pun t fushs, gruaja pr t bartur dru nga mali, e megjithat, prgjegjsia m e madhe pr t ishte kur kthehej n shtpi - prgatiste ushqimin pr antar t shumt q jetonin n nj familje, lante e arnonte n kushte aspak t lehta krahasuar me sot. Prpos detyrimeve t caktuara q kishte, roli i saj ishte mjaft i madh n lindjen, rritjen dhe edukimin e fmijve, nj pun aspak m e leht n munges t gjrave elementare dhe sidomos respektit dhe prkrahjes q i mungonte aq shum brenda n familjen ku jetonte.Sot, gruaja sht m e favorizuar dhe nuk prballet me vshtirsit e mparshme, por koha moderne bn q asaj ti jet lehtsuar roli i saj edukues, por, krahas ksaj, ajo sht e strngarkuar dhe e ka m t ndrlikuar jetn e saj t prditshme. Dikur ajo kishte vetm nj frik - si ti vishte e ushqente fmijt e saj, e sot frika i sht shtuar dukshm.Bashkshorti, t shumtn e rasteve sht nj dor e djatht e saj pr prkrahjen q i jep n tejkalimin e vshtirsive. Respekti i ndrsjell edhe ndihma e kohpaskohshme financiare, kur ndonjri prej tyre sht n marrdhnie pune, e ndihmojn at q ti thyej barrikadat e ta gjej veten n nj shoqri m t mir. Sikur t gjitha t mirat t kombinoheshin e t ndrvepronin n mes tyre, prapseprap vetm roli i gruas n lindjen, rritjen dhe edukimin e fmijve sht nj prgjegjsi

48

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Ese

Rndsia e familjes n Islam

Feim Hoxha Edukimi i fmijs fillon qysh me lindjen e tij. Ai nuk edukohet duke dgjuar, po duke par.

Kto jan disa nga pyetjet q duhet shtroj vetes secili prind. Vetm ather kur ata t jen t vetdijshm pr sjelljen e fmijve t tyre dhe pr rrugn q ata po ndjekin, me komunikimin dhe afrsin me fmijt, vetm ather do t ndodh hapja e nj problemi me t cilin ballafaqohen t dyja palt dhe zhvillimi i ngjarjeve do t vazhdoj m pastaj, kur puna e prbashkt t bhet prditshmri n mes fmijve dhe prindrve. Nuk sht e drejt t sjellsh nj fmij n jet e ta lsh pas dore, si t ishte i huaji. Kjo lnie pas dore nnkuptohet si e llojllojshme, por efektin m t madh e m t rnd e ka ather kur mendohet se fmija po fillon t bhet i zoti i vetes e prindrit nuk i kushtojn vmendje do veprimi t tij. T jemi m vigjilent e t mendojm pr nj t ardhme ton m t ndritur duke i kushtuar kujdes do lvizjeje q bn fmija yn, por pa ngulfatur t drejtat e tyre. do prind nn t kshillohet dhe t kuptoj realitetin e bots moderne, q duket i leht, por n fakt sht i rnd e me prplot pasoja pr ata q nuk din t vlersojn sht e mir e sht e dmshme n kt jet me prplot kurthe t kaprcyeshme pr ata q jan t vetdijshm.

amilja sht shtylla m e rndsishme e shoqris. Forca dhe qndrueshmria e saj sht edhe forca dhe qndrueshmria e kombit dhe e shtetit.1 Nse dshirojm t kemi nj komb dhe shtet t qndrueshm, duhen br prpjekje pr arritjen e ktyre synimeve fundamentale t jets. Brthama e familjes prbhet nga prindrit dhe fmijt e tyre. Detyra e prindrve sht q tu msojn fmijve normat dhe vlerat baz, ti shkathtsojn dhe tu japin disa njohuri themelore.2 Sigurisht, nj fole familjare pa synim, e ngritur mbi dshira, pasione, qejfe, zili apo smir, jo vetm q nuk do t premtoj t ardhme, por do t mbetet n trup t popullit si nj element negativ potencial. Sipas t gjitha gjasave, nj familje e till do t prgatis vazhdimisht endacak rrugsh, rruga.3 Kto elemente shkatrruese t familjes jo vetm q dmtojn jetesn ton n kt koh, prkundrazi ato nuk mund t japin shpres pr nj t ardhme t sigurt. N nj familje, n themel t s cils ka mbarvajtje e begati, domethn n folen familjare ku jan bashkuar femra myslimane me mashkullin mysliman, femra besimtare me mashkullin besimtar, femra dhe mashkulli q i ojn n vend prgjegjsit e tyre, do gj sht n vendin e vet dhe kjo fole familjare sht si nj knd Xhenneti, parajse.4 Duke e trajtuar shoqrin e lumtur me grat e me burrat e saj, Kurani, nja dy fjal t bekuara t t cilit i prekm m lart, e prvijon kshtu shtjen: Pr burrat mysliman e pr grat myslimane, pr burrat besimtar e pr grat besimtare, pr

Ahlak 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

49

burrat q falen e pr grat q falen, pr burrat fjaldrejt e pr grat fjaldrejta, pr burrat q bjn durim e pr grat q bjn durim, pr burrat e thjesht e pr grat e thjeshta, pr burrat q japin sadaka e pr grat q japin sadaka, pr burrat q agjrojn e pr grat q agjrojn, pr burrat q e mbrojn nderin e pr grat q e mbrojn nderin, pr burrat q E prmendin shum Allahun e pr grat q E prmendin shum Allahun, Allahu ka prgatitur nj falje t madhe dhe nj shprblim t madh! (El Ahzab, 33/35) Kta burra e gra jan bashkuar me njri-tjetrin n familjen q sht qeliza m e vogl e kombit, kan besuar Allahun, jan orientuar nga Ai me zemr, jan bashk me T dhe e kalojn jetn me bindje e adhurim. N at shtpi, do gj shkon drejt dhe sht ashtu si duhet. Pr rrjedhoj, ashtu si njeriu q i jep nj rregullim t prgjithshm vetes para pasqyrs n kmb, edhe fmija i ksaj shtpie, para tablove t drejtsis, t fjalve, sjelljeve e veprimeve t drejta e n prputhje me njratjetrn, vazhdimisht ka pr ta korrigjuar e rregulluar veten.6 do gj q ka pr t par fmija n kt shtpi t mbushur plot respekt pr Allahun, ku burri e gruaja dridhen gjithmon nga frikn prej Tij, prpiqen ti prjetojn n mnyrn m t mir prgjegjsit e veta me mendimin se i pret nj jet serioze dhe nj fund i tmerrshm dhe n do ast t jets arrijn n fund t rrugs e presin ftesn pr n jetn tjetr, do gj q ka pr t

par fmija, pra, do t jet gjithmon seriozitet, rndsi, ndjeshmri dhe kujdes.7 Ka fole familjare t bekuara, t ngritura mbi logjikn dhe gjykimin duke u mbshtetur qysh n hapat e par tek Zoti, q funksionojn gjat gjith jets si nj shkoll dhe, me nxnsit q prgatisin, sigurojn vazhdimsin dhe pavdeksin e kombit q i prkasin! N ann tjetr, dihet mirfilli se shum popuj gjat historis s tyre jan zhdukur si pasoj e mosekzistimit t nj sistemi t mirfillt moral. Familja sht nj komb i vogl, kurse kombi, nj familje e madhe. Nj person q ka mundur t arrij me sukses t qeveris nj familje t madhe a t vogl, si dhe ti ngrej pjestart e saj n nivele t larta njerzore, mund t bhet i suksesshm, me pak prpjekje, edhe n organizime m t mdha. Edukimi i fmijs fillon qysh me lindjen e tij. Ai nuk edukohet duke dgjuar, po duke par. Me nj fjal, fmija bn at q sheh e jo at q dgjon. Prandaj, jeta sociale pozitive sht m e dobishme pr fmijn. Sepse, nse shkatrrohet jeta shoqrore, do t shkatrrohet edhe ajo individuale.8
(1) Nga Fara te lisi- Fethullah Gylen-shtpia botuese Prizmi,Tiran 2008 f.49 (2) www.islamgjakova.net. (3) Nga Fara te lisi- Fethullah Gylen-shtpia botuese Prizmi ,Tiran, 2008 f.49 (4) Nga Fara te lisi- Fethullah Gylen-shtpia botuese Prizmi ,Tiran 2008 f.51 (5) Nga Fara te lisi- Fethullah Gylenshtpia botuese Prizmi ,Tiran 2008 f.52. (6) Nga Fara te lisiFethullah Gylen-shtpia botuese Prizmi ,Tiran 2008 f.52 (7) Hekimoglu Ismail-Familja dhe Arsimi -Dituria Islame nr.233

50

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Intervist

INTERVIST ME IMAMIN E RESTELIcS, SHABAN HAxHI

Imami n shrbim t popullit

Intervistoi Mr. Rexhep Suma Vlera e njeriut sht aq sa i shton jets n mes lindjes dhe vdekjes. (Dr. Mustafa Mahmud) sht Imami i fshatit Restelic q, kur t tjert i humbn shpresat se mund t kishte t gjall nga shembja e ortekut, pati nj bindje tjetr. Ai komunikoi me nnborn me an t nj gypi, dhe kshtu i pari hetoi shenjat e jets s Amsers dhe ishte tejet i sigurt se ajo ishte e gjall nn ortekun e bors q mbrtheu lagjen e saj. Hoxha pr dy dit qndroi pran bashkfshatarve, por qe edhe koordinator i gjith asaj q u organizua me banort e fshatit, pastaj me FSK-n,PK-n dhe t gjith dashamirt q i doln n ndihm pr t shptuar jet. Imami tr kohn rrezikoi edhe vetveten, vetm e vetm q tu dilte n ndihm viktimave. .... Kush e ngjall (bhet shkak q t jet ai gjall), sht si ti kishte ngjallur (shptuar) t gjith njerzit... ( El Maide, 32). Nisur nga ky ajet kuranor, mrekullit e allahut nuk kan t ndaluar as t prfunduar n do koh dhe n do vend. Nj e till ka ndodhur edhe n familjen Reka t Restelics s Dragashit. 11 Shkurti i ktij viti nuk do t harrohet kurr nga voglushja pesvjeare, Amsera Avdullah Reka. Orteku i bors, i ardhur nga bjeshka sipr shtpive, ishte fatal pr 10 antart e ksaj familjeje. Allahu deshi q n kt fatkeqsi t mbijetonte vetm Amsera. Kjo sht mrekulli e Allahut xh.sh.. Amsera sht vajza e Avdullah (30) dhe Garka (29) Reks, t cilt tashm kan kaluar n Ahiret. Dy shtpi t vllezrve Fehim dhe Rexhep Reka u rrafshuan me tok. atyre tashm nuk u dihen as themelet. u kan mbetur vetm rrnojat. Banort e Restelics jan t tmerruar nga ajo q pan at dit. Prve dhimbjes q kan pr fqinjt e tyre, ata me t gjitha forcat kan ndihmuar forcat e FSK-s, Policis dhe KFORit, pr t nxjerr nga rrnojat nn ortek trupat e t

vdekurve. N kt tragjedi sht imami i fshatit - Shaban Haxhi, q mori prsipr organizimin dhe koordinimin e tr prpjekjeve pr shptim.E rrethuar nga dajat dhe t afrmit e tjer, voglushja nuk e ka iden se ka ndodhur. Sipas nj njeriu q prezantohet si daja i saj, Amsera nuk i prmend as prindrit, as vllan e saj. Dituria Islame: Pas gjith asaj tragjedie q psoi fshati juaj, si e vlersoni gjendjen aktuale n Restelic? Shaban Haxhi: Elhamdulilah, gjendja sht normalizuar pas gjith asaj tragjedie q kemi prjetuar. Sot un ndiej nj qetsi t madhe shpirtrore pasi i kemi gjetur t gjitha viktimat e ksaj tragjedie, por edhe m i lumtur jam, se arritm t shptonim e t nxirrnim t gjall nga rrnojat e ortekut Amsern e vogl, q mund t them se vetm mrekullia hyjnore e ka shptuar nga kjo fatkeqsi. Ne jemi mysliman dhe e dim se ajo q sht caktuar, edhe do t ndodh... Dituria Islame: M falni, por dua t na tregoni se si mund t orientoheshit dhe t dinit se ku mund t gjendeshin viktimat? Shaban Haxhi: Me t ardhur n vendngjarje, un menjher e kam marr n dor situatn, sepse nevojitej organizimi i mirfillt i asaj situate. Dhe mendoja se nuk sht ndihm q vetm t marrim lopatat n dor dhe t largojm born e ortekut t rn mbi ato shtpi, por n at moment nevojitej t kishim nj strategji, dhe i kam organizuar njerzit. Dhe kemi vrejtur se cilat vende kishin m shum bor dhe nga cila ana kishte rn orteku. Kemi marr informacione nga t afrmit e ksaj familjeje se ku kishin qndruar dhe fjetur, dhe t

Intervist 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

51

gjith i kemi gjetur n shtrat, pra orteku kishte zn n gjum t gjith familjen, prve djalit q e kemi gjetur nj dit m von, sepse ai kishte qen n katin e dyt t shtpis, q sht shkatrruar i tri nga goditja e ortekut dhe fuqia e madhe at e kishte hedhur m larg pr 15 metra n bor. Dituria Islame: Si ndodhi ngjarja dhe si u informuat ? Shaban Haxhi: M 11 shkurt, n orn 08:20, dy fshatart q jan ndodhur afr ortekut, erdhn dhe m informuan se n vendin Visok zavor ka rn nj ortek dhe, sipas tyre, nj numr i konsiderueshm i shtpive ishin mbuluar me bor, kurse n dy shtpi kishte njerz dhe nuk dihej fati i tyre. Un menjher urdhrova myezinin e fshatit ti lajmronte fshatart nprmjet mikrofonit t minares, q tu dilnim n ndihm ktyre njerzve. Pasi jam caktuar koordinator i ksaj tragjedie, jam prpjekur n maksimum t jap kontributin tim, me tr qenien time. Dituria Islame: Si arritt t mobilizoheshit n ato momente? Shaban Haxhi: Fshatart i jan prgjigjur thirrjes masivisht dhe, pasi kemi arritur n vendin e ngjarjes, pam nj imazh shum t tmerrshm: m shum se 25 shtpi ishin t dmtuara, disa pa themele, disa pa nj kat e disa pa pullaz, si pasoj e ortekut q kishte rrshqitur n nj siprfaqe prej 500 metrash. N do an ishin pajisjet e shtpive. Por m shum i kishte prekur shtpit e dy vllezrve t familjes Reka. Njra kishte tre antar: biri - Seldin Reka, nna e tij - Zekije Reka dhe babai i tij - Fehim Reka, ndrsa familja tjetr 8 antar: Rexhep, Fatima, Abdullah, Garka, Resmin, Resmina, Amsera dhe Amar, q t gjith me mbiemr Reka, - ishin thell nn bor, prafrsisht 15 metra.

Dituria Islame: Kur e pat kt situat t tmerrshme, sa ju luhatn ndjenjat se mund t kishte t mbijetuar ? Shaban Haxhi: Disa fshatar, kur pan kt tragjedi, humbn shpresat se tr kjo bor q kishte mbuluar shtpit, mund t largohej me lopata t vogla, por n vesht m tingllonin fjalt e Pejgamberit ton t dashur: Bhuni optimist e jo pesimist, dhe u thash fshatarve se t gjall a t vdekur ne do t mundohemi me i gjet e me i nxjerr nga rrnoja e ortekut..Ajo q m ra n mend n at moment, ishte se nuk mjafton vetm nijeti i mir, por duhet gjetur po ashtu metoda se si dhe ku t hulumtonim. i kam pyetur t afrmit e ksaj familjeje se ku kan fjetur zakonisht njerzit. E larguam born prej dhoms pr t ciln t afrmit e ksaj familjeje na than se aty flinin, dhe pam kmbn e Seldinit 20- vjear, mirpo nuk i lash t groponin m shume po u thash fshatarve t hiqnin, born e cila ishte 10 metra e m shum mbi dhomn ku ishte kjo viktim. N t njjtn dhom kemi gjetur edhe nnn Zekije dhe babain Fehim Reka, t gjith n shtrat. Pasi kaloi nj koh, kan ardhur n ndihm fshatart e tr Gors, nga komuna e Sharrit, vllezrit tan nga Opoja, nga Prizreni dhe rrethina e Prizrenit, nga Zhupa, nga fshatrat e Shqipris q jan afr kufirit me Restelicn... I kemi kontaktuar t gjitha organet e shtetit t Republiks s Kosovs. Dituria Islame: Si koordinator q u ballafaquat pr her t par me kt gjendje, si e organizuat kt aksion? Shaban Haxhi: Njerzit i kam shprndar n disa grupe, mbasi u gjetn tre viktimat e para, por ata edhe m shum humbn shpresn duke menduar se t gjith kishin vdekur. Un personalisht kam besuar se mund t kishte edhe t mbijetuar n fatkeqsi. I kemi vazhduar

52

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Intervist

hulumtimet. Pas disa orsh ka ardhur Policia e Kosovs, Njsitet speciale t Policis nga Gjakova, FSK-ja, Zjarrfiksit, Kfori Turk, Kfori Gjerman etj.. Kur qesh lodhur jashtzakonisht shum, m ra te kmbt nj gyp, dhe m shkoi ndrmend mjeku i fshatit, i cili e prdorte n shtpi gypin e aspiratorit n gropn e oxhakut prej katit t par deri tek i dyti, pr t komunikuar me bashkshorten e vet. E vura gypin npr gropa, pr t dgjuar ndonj z, kur ndodhi dika e pabesueshme: u dgjua zri i voglushes, duke qar me dnes, q po thrriste nnn e saj Mati!, Mati! (Nn, Nn ). Un deri diku kam komunikuar edhe me nnn e Amsers dhe e kam pyetur se a jeni brenda. Ajo m sht prgjigjur me nj gjysm zri: Po. Pas nxjerrjes, vajza tregoi se kishte biseduar me nnn e vet. Shum ndjenja t rnda prjetova n at ast, saq menjher brtita duke thn se vajza dhe nna e saj jan t gjalla, sepse po dgjoj zrin e saj. Pasi dgjova zrin, thash me vete: Sigurisht jan t gjall! Pr ta qetsuar vajzn fillova komunikimin me t nprmjet gypit. Krkova nga ushtart e FSK-s t m ndihmonin dhe u tregova prafrsisht vendin se ku gjendet vajza. Vazhduam krkimet dhe, pas nj pune t lodhshme prej dy orsh, arritm t nxirrnim amsera rekn, por, para se ta nxirrnim, i thash ushtarit q ishte afr meje: Un tash po e ngre llamarinn dhe ti trhiqe ngadal vajzn. Fshatarve u thash t mos brtisnin.. Por t gjith ishin t emocionuar, kshtu q brtitn aq shum, sa nuk munda t qetsoja zrat e tyre. N kt moment mu kujtua ajeti kuranor: Kush e ngjall (bhet shkak q t jet ai gjall) nj njeri, sht si ti kishte ngjallur (shptuar) t gjith njerzit... Lott e gzimit m rridhnin nga syt e mi. E falnderova Allahun q e gjetm vajzn t gjall dhe sikur i thash vetvetes: Po t mos arrija ta shptoja Amsern, zri i saj nuk do t m hiqej sa t jem gjall. Po mbas pak kohe, mbasi e kemi vrtetuar se edhe disa antar ishin afr Amsers, po ata tashm ishin t vdekur : vajza 20- vjeare, djali Amari 2-vjear, babai dhe nna e saj 30vjeare, - na kapluan lott e dshprimit. E kemi vazhduar punn me t gjitha organet shtetrore t Kosovs deri n orn 02.30 (pas mesnats). Kjo ishte pr sa i prket dits s par, pra 11 shkurtit. T nesrmen prsri t gjitha organet shtetrore t Republiks s Kosovs erdhn n orn 7 t mngjesit si dhe fshatart vllezrit ton nga tr Kosova, t shtyr nga vullneti dhe ndjenja humane vllazrore , q buron nga zemra e besimtarve dhe po ashtu erdhn pr t dshmuar vllazrimin -se t gjith jemi vllezr, dhe vetm vllezrit mund t ndajn pikllimin dhe gzimin s bashku dhe se miku shihet n vshtirsi. Vazhduam hulumtimet m 12 shkurt, sepse na mbetn edhe tri viktima t pagjetura. Po hert n mngjes i gjetm prindrit, kshtu q na kishte mbetur vetm djali 20-vjear.

Dituria Islame:Sa ishte i shpejt reagimi i organeve shtetrore duke pasur parasysh relievin malor t Restelics dhe kohn me bor shum t madhe dhe shum vshtir pr t shkuar deri atje? Shaban Haxhi: Po falnderoj organet shtetrore dhe ne, si vends, vlersojm lart kontributin e Kryeministrit dhe organeve shtetrore t Kosovs. At dit erdhi edhe Kryeministri Hashim Thai, pr t ndar dhimbjen me vllezrit e vet dhe pr tu shprehur ngushllimet m t sinqerta e pr t premtuar se shteti do t rrij pran t gjith atyre q kan nevoj dhe se do t ndihmoj edhe materialisht t gjith ata q jan goditur nga kjo fatkeqsi. Krkimet vazhduan dhe, pasi nuk e gjetm viktimn e fundit, vendosm q nnt personat ti varrosnim m datn 13 shkurt, pra t hnn, pas namazit t ikindis, por me premtimin se do t hulumtonim edhe pr viktimn e fundit m 14 shkurt. T hnn sht br varrimi i nnt viktimave t tragjedis q goditi Restelicn. Me gjith kushtet dhe kohn e vshtir, ngase t gjitha rrugt ishin t mbyllura nga bora dhe qarkullimi bhej me vshtirsi, n ceremonin e varrimit qen nj numr i madh i qytetarve nga Gora, Opoja, Prizreni e rrethet e tjera t Kosovs. Dituria Islame: Myftiu Naim Trnava, me bashkpuntor nga Prishtina ishte nisur pr n Restelic, pr t marr pjes n varrimin e familjarve q humbn jetn nga kjo tragjedi. Si sht pritur nga banort e atyshm kjo vizit dhe si e vlersoni rolin e Bashksiss Islame t Kosovs n gjith kt proces? shaban Haxhi: Myftiu i Republiks s Kosovs Mr. Naim ef. Ternava, rregullisht na ka kontaktuar dhe sht interesuar pr gjendjen dhe si po rridhnin punt n krkimin dhe n prgjithsi pr situatn e krijuar n kt fshat pas shembjes s ortekut t bors.Ishte nder i madh pr ne q n at koh t vshtir, sa mezi ecej n kmb, q t vinte nga Prishtina pr t marr pjes n varrim. N Restelic, Myftiu Trnava bisedoi me mua dhe

Intervist 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

53

e njoftova nga afr pr gjendjen n Restelic pas ortekut q mori jetn e 10 pjestarve t familjes reka. Po ashtu, Myftiu Trnava u shprehu ngushllime familjes Reka dhe restelicasve, si dhe u premtoi prkrahjen e nevojshme pr tejkalimin e ksaj situate. N xhamin e fshatit u b falja e namazit t xhenazes, t cilit i priu Myftiu Naim Trnava. Po ashtu mori pjes n ceremonin e varrimit, s bashku me bashkpuntor, ku merrnin pjes edhe zv/kryeministri i Qeveris s Kosovs, Behgjet Pacolli, Ministri i Infrastrukturs, Fehmi Mujota, nnkryetari i Kuvendit t Kosovs, Xhavit Haliti, kryetari i komuns s Dragashit, Salim Jonuzi, pastaj prfaqsues nga FSK-ja e Policia e Kosovs, etj.. Krkimet i vazhduam edhe t martn dhe nga ora 3.30 sht gjetur edhe viktima e fundit, t ciln e varrosm m 15 shkurt. Dituria Islame:Pas ksaj tragjedie q ka prekur ndjenjat e secilit, si duket fati i Amsers s vogl dhe sa jeni n kontakt me t, thn ndryshe, kush prkujdeset pr t? Shaban Haxhi: Pr vajzn kujdesen t afrmit e saj, Imami human, Shaban Haxhi, fshati Restelic, dhe tr kosova. jetimi ka shum nna dhe baballar e mbikqyrs, q t gjith t Ymetit t Muhamedit a.s.. Amsera sht vetm 5 vje dhe ka nevoj pr qetsi shpirtrore pas gjith asaj q i ndodhi dhe prjetoi. Ajo nuk ka nevoj pr njerz t cilt kan pritur nj tragjedi t ktill pr ta politizuar shtjen kinse ia dshirojn t mirn vajzs, por me dshirn q t ndrtojn fatin e vet n fatkeqsi t t tjerve. Dituria Islame: T kalojm n nj rrafsh tjetr. Ju si imam n kt fshat mbi dhjet vjet, far ndikimi keni n rrjedhat e arsimit dhe planprogramet msimore t shkolls s fshatit? Shaban Haxhi: Para disa vitesh jam punsuar si msues i gjuhs angleze n shkolln fillore,

pastaj si msues i gjuhs shqipe. Por, kur pash se jan nj numr i madh i prindrve, t cilt m par kishin kushtzuar q fmijt e tyre t vijonin shkollimin me planprograme t Serbis, me qllim t respektimit t ligjit kam filluar prpjekjet q prindrit t cilt dshironin q fmijt tyre t msonin me planprogram t MASHT-it t Republiks s Kosovs tu mundsohej kjo. Jo vetm prindrit por edhe shum arsimtar e pranuan realitetin dhe dshironin t punonin me planprogram t Kosovs, kshtu q kemi Zyrn e arsimtarve, klasat me gjitha pajisjet dhe, mbasi m kan emruar si zvendsdrejtor me vendim t drejtoratit dhe t drejtorit t shkolls, kemi vendosur q prindrit t nnshkruajn deklarat nse dshirojn q fmijt tyre t punojn me plan program t Kosovs apo jo. N fillim t shtatorit kan nnshkruar shtat prindr dhe vetm pas nj kohe t shkurtr , jan br 230 nxns e po rritet gjithnj e m shum numri i atyre q msojn me planprogram t MASHT-it t Republiks s Kosovs. Un si zvendsdrejtor shpresoj se t gjith do t nisin t punojn mjaft shpejt me planprogram t Kosovs, dhe kshtu t zgjidhet ky problem. Dituria Islame: Cili sht roli juaj n fshat dhe si keni ndihmuar popullin e Restelics n proceset q kemi kaluar pas lufts? Shaban Haxhi: Ka dhjet vjet q po punoj si imam n xhamin e fshatit dhe i kryej t gjitha obligimet fetare, por ajo q dshiroj t theksoj, sht puna ime me rini, organizimi tradicional i Festivalit Islam si dhe i kuizit Islam e programeve t tjera, t cilat realizohen me nxnsit e msimbesimit n xhami. Pr sa i prket msimbesimit, kemi afr 400 nxns t rregullt q msojn katr dit n jav. Nxnsit jan t ndar n grupe sipas moshs dhe msim besimi realizohet me t gjitha mjetet bashkkohore t nevojshme, si prdorimi i kinoprojektorit, i kompjuterit dhe CD-ve t ndryshme, i librave t nevojshm q u blihen nxnsve nga fondi i xhamis. Kto t gjitha ofrohen me qllim q fmijt e Restelices jo vetm t din t lexojn Kuran a t falin namaz, por edhe t edukohen n frymn islame dhe t njohin fen e vet e t mos devijojn nga rruga e drejt, pa marr parasysh se ku do ti shpjer jeta. Dituria Islame: Na thoni si duket fshati juaj pas ksaj fatkeqsie? Shaban Haxhi: I kemi falnderuar t gjitha organet e shtetit t Kosovs pr ndihmn dhe prkrahjen n kto dit t vshtira, por ata po ashtu i jan prgjigjur pr ndihm apelit t popullit t ksaj ane , pra pikrisht fshatarve t Restelics. Qeveria e Kosovs ka br shum po jo aq sa duhet. Pr tua siguruar jetn dhe

54

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Aktivitete

pr t mos u prsritur kjo tragjedi, shpresoj se Qeveria do t realizoj projektin e prhershm, t ngjashm me projekte q ekzistojn n vende t zhvilluara si n Zvicr a n Austri, pr mbrojtjen nga orteqet e mundshme n t ardhmen. N fund, E lus Allahun q t mos i ndodh askujt kjo q ka ndodhur n Restelic, dhe inshaAllah nuk prsritet m asnjher. Kjo ngjarje u b kryelajm n tr shtypin botror q nga Amerika e deri tek Japonia Rrjeti televiziv BBC m 12 shkurt kishte kryelajmin Fmija q shptoi nga orteku n Kosov, N BBC m tutje thuhej se nj voglushe sht nxjerr e gjall nga rrnojat e shtpis s saj pas disa orve, pasiq shtpia e saj qe goditur nga nj ortek, i cili vrau t paktn nnt njerz n jug t Kosovs. Ajo u gjet nn ortekun e dbors n nj lartsi prej 10 metrash. Disa shtpi jan shkatrruar. Vajza e shptuar quhet Amerta Reka dhe mendohet t jet n mes pes e shtat vje dhe tashm po shrohet n spitalin n qytetit n Prizren. Kurse Gjiganti televiziv amerikan CNN, m 13 shkurt hapi lajmet me kronikn nga Kosova: 9 t vdekur nga orteku i bors, fatkeqsin e mbijetoi nj vajz pesvjeare. Ajo sht gjetur e gjall n rrnojat e nj shtpie rrafshuar nga nj ortek masiv, q vrau t paktn nnt persona, prfshir edhe prindrit e saj, n nj fshat t largt malor n jug t Kosovs. Nga ana tjetr portali i foxnews shkruan se vajza pesvjeare shptoi nga orteku vdekjeprurs n Kosov. Shptuesit kan trhequr nj vajz 5-vjeare t gjall nga rrnojat e nj shtpie rrafshuar nga nj ortek masiv q vrau t dy prindrit e saj dhe t paktn shtat t afrmit e saj, n nj fshat t largt malor n jug t kosovs. Kjo ngjarje zuri vend edhe n portalin amerikan shum masiv uffingtonpost, ku tr ato dit pati lajmin kryesor pr kt tragjedi q psoi familja Reka. N fillim t portalit ishte shkruar Orteku kosovar: fmija Amsera Reka shpton, kurse 9 t tjer gjetn vdekjen. Biografia Shaban Haxhi sht lindur m 1973 n fshatin Restelic. Aty kreu shkolln fillore, kurse t mesmen n medresen e mesme Alauddin t Prishtins (1989-1993). I etur pr dituri islame n vitin 1993 studimet i vazhdoi n Fakultetin e sheriatit n medin. ai nuk u ndal me kaq, por masterin e regjistroi n Damask (Siri) m 2001, po dy vjet m von u detyrua t kthehej n fshatin e lindjes (Restelic) dhe u punsua si imam pr t dhn kontributin e vet n shrbim t xhematit dhe fshatit n prgjithsi. N t njjtn koh u angazhua edhe msues dhe para dy vjetsh u emrua zv/drejtor po n shkolln e fshatit.

Telegram ngushllimi T dashur e t respektuar qytetar t Restelics! E nderuara familja Reka! Me dhembje msuam lajmin pr fatkeqsin q dje prfshiu fshatin tuaj, kur nga rrshqitja e ortekut t bores, humbn jetn 9 pjestar tuaj. Humbja e t dashurve tuaj sht e dhimbshme dhe e rnd, jo vetm pr ju, por pr t gjith qytetart e Kosovs. Duke ndar dhembjen me ju , n emrin e Kryesis s Bashksis Islame t Kosovs, n emrin tim dhe n emrin e gjith besimtarve, ju shprehim ngushllimet tona m t sinqerta, duke lutur Zotin q juve tju jap sabr e gajret pr t prballuar kt fatkeqsi dhe kt kader, ndrsa atyre q psuan lndime u dshirojm shrim sa m t shpejt. T dashur qytetar t Restelics! Bashksia Islame e Kosovs dhe t gjitha institucionet e saj, me tr potencialin q kan, do t jen prkrah jush n prballimin e ksaj tragjedie. Edhe nj her lus Zotin q juve tju jap forc e kurajo n tejkalimin e ksaj ngjarjeje t rnd. Ne jemi t Allahut dhe tek Ai do t kthehemi. (Kuran) Me dhembje, Mr. Naim Trnava

Aktivitete 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

55

U B VARRIMI I VIKTIMAVE T RESTELIcS M 13 shkurt, pas namazit t iqindis, sht br varrimi i nnt viktimave t tragjedis q goditi Restelicn mngjesin e s shtuns. Me gjith kushtet e vshtira e motin e ftoht, ngase t gjitha rrugt qen t mbuluara me bor dhe qarkullimi bhej me vshtirsi, n ceremonin e varrimit morn pjes nj numr i madh i qytetarve nga Gora, Opoja, Prizreni e rrethet e tjera t Kosovs. N kt ceremoni qen t pranishm edhe Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava me bashkpuntort, zvendskryeministri i Qeveris s Kosovs, Behgjet Pacolli, Ministri i Infrastrukturs, Fehmi Mujota, nnkryetari i Kuvendit t Kosovs, Xhavit Haliti, kryetari i Dragashit, Salim Jonuzi, pastaj prfaqsues nga FSK-ja e Policia e Kosovs etj.. N Restelic, Myftiu Trnava zhvilloi nj bised me imamin e fshatit, Shaban Haxhiun, nga i cili u njoh nga afr me gjendjen n Restelic pas ortekut q mori jetn e 10 pjestarve t familjes Reka. Po ashtu, Myftiu Trnava u shprehu ngushllime familjes Reka dhe restelicasve si dhe u premtoi prkrahjen e nevojshme pr tejkalimin e ksaj situate. N xhamin e fshatit u b falja e namazit t xhenazes, s cils i priu myftiu Naim Trnava. (R. Shkodra)

MANIfESTIM ME RASTIN E MEVLUDIT Me rastin e 12 rebiul evelit- Datlindjes s Pejgamberit Muhamed a.s., t enjten, Kshilli i Bashksis Islame i Prishtins, n bashkpunim me Departamentin e t Rinjve t Kryesis s BIK-s, organizoi nj manifestim kushtuar ksaj ngjarje t rndsishme n Historin Islame. Manifestimi u mbajt pas namazit t dreks n xhamin Sulltan Mehmet Fatih. Pr rndsin e ksaj data foli kryeimami i BIK-s, Sabri efendi Bajgora, i cili para t pranishmve foli pr jetn e Pejgamberit Muhamed a.s.. Lidhur me rndsin e personalitetit t Pejgamberit Muhamed a.s. dhe kohs kur erdhi ai n jet, Bajgora theksoi: Pejgamberi lindi n nj koh kur njerzimi kishte nevoj pr riprtrirjen e shpalljes hyjnore nga ana e t Madhit Zot. Misioni i Pejgamberit ka qen udhzimi i njerzimit sipas msimeve hyjnore. Ndrsa pr manifestimin e Mevludit, kryeimami theksoi se myslimant n mnyra nga m t ndryshmet kan shnuar datlindjen e Pejgamberit a.s., madje pr kt qllim tek shum popuj jan krijuar e thurur kaside, ilahi, lavde, poezi e deri tek krijime t ndryshme letrare e historike. edhe tek ne, ulemat tan kan shprehur lavde e konsideratn e tyre ndaj Pejgamberit n shum ilahi, kaside e poezi, madje jan shkruar n gjuhn shqipe edhe mbi 20 mevlude, gj q tregon m s miri prkushtimin e ulemas shqiptare pr Pejgamberin tha, ndr t tjera, kryeimami Bajgora. Tradita e shnimit tek ne sht e hershme n familjet dhe institucionet tona. Datlindja e Resulullahit sht shnuar n mnyr madhshtore e me prkushtim t veant. Manifestimi i mevludit n t kaluarn ka pasur nj rndsi t veant pr prhapjen e msimeve dhe parimeve islame, madje edhe gjat sistemit monist ky manifestim luajti nj rol t rndsishm n ruajtjen e fes islame n masn e gjer popullore nga ideologjia moniste. N fund t manifestimit grupi i imamve t Kshillit t BIK-s t Prishtins, kndoi pjes nga Mevludi i Tahir efendi Popovs. (R. Shkodra)

56

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Aktivitete

MyFTIU TRNAVA PRITI AMBASADOREN E TURqIS ZNJ. SONGUL OZAN Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, m 27 janar priti n takim pune Ambasadoren e Republiks s Turqis n Kosov, znj. Songul Ozan, e cila shoqrohej nga Doc. Dr. Ismet Biner - drejtor i Qendrs Kulturore Turke Yunus Emre, q sht hapur n gusht t vitit t shkuar. Myftiu i njohu mysafirt pr projektet e BI-s, t cilat mund t jen me interes t prbashkt pr studiuesit dhe shkenctart e dy vendeve, duke nisur me projektin e dorshkrimeve t vjetra islame n gjuht arabe dhe osmane, pastaj pr t vazhduar me projektin e monografis s xhamive t Kosovs etj.. Myftiu Trnava theksoi se realizimi i ktyre projekteve ka rndsi t veant, ngase po bhen pr t parn her n Kosov dhe kjo tregon m s miri kujdesin pr ruajtjen dhe trajtimin e trashgimis kulturore islame.Ambasadorja turke, znj. Songul Ozan, e inkurajoi Myftiun pr punn e madhe q po bn Bashksia Islame e Kosovs pr ruajtjen dhe mbrojtjen e trashgimis islame. Projektet q po realizoni ju, - theksoi ajo, - jan projekte shum t rndsishme pr t gjith.Me drejtorin e qendrs Yunus Emre, Dr. Ismet Biner, Myftiu diskutoi mundsin e realizimit t projektit t dixhitalizimit t dorshkrimeve t vjetra t Biblioteks s BIK-s. MyFTIU PRITI MARTIN PERScHLER Myftiu i Kosovs, mr. Naim Trnava m 23 janar priti n takim z. Martin Pershlrin (Perschler) - zyrtar i lart pr ruajtjen e trashgimis kulturore pran Departamentin t shtetit, i cili shoqrohej edhe nga Paul Engelstad- zyrtar pr marrdhnie me publikun n Ambasadn e ShBA-s n Prishtin.Myftiu Trnava, pasi e falnderoi pr vizitn, mysafirt i njohu me gjendjen e trashgimis kulturore t Kosovs, n prgjithsi, e me gjendjen e

trashgimis kulturore islame, n veanti, pr se, prpos t tjerash, Myftiu tha: Trashgimia islame n Kosov ka psuar nj humbje t madhe gjat lufts s viteve 98\99, kur qen shkatrruar 218 xhami, shum vakfe, teqe si dhe selia e vet kryesis s Bashksis Islame me Arkivin e saj t pasur e t vjetr mbi 600-vjear. Kjo ka qen humbja m e madhe pr ne, q nuk mund t kompensohet asnjher. Myftiu gjithashtu i njohu mysafirt edhe me arritjen e BIK-s n restaurimin e renovimin e shum xhamive, n bashkpunim me organizata vendore dhe ndrkombtare.Z. Martin Pershlr falnderoi Myftiun pr pritjen e ngroht dhe pr njohjen me gjendjen e trashgimis kulturore n Kosov. Po ashtu ai prgzoi Myftiun pr punn q ka br BIK n ruajtjen e ksaj trashgimie. Z. Pershlr shprehu gatishmrin e shtetit dhe t Ambasads Amerikane q t bashkpunojn edhe m tepr n kt rrafsh. MyFTIU TRNAVA PRITI PRESIDENTIN E UNIVERSITETIT AMERIKAN N KOSOV (AUK) Z. cHRISTOPHER HALL Myftiu Trnava priti m 31 janar Presidentin e AUK-ut , z. Kristofer (Christopher) Hall, t cilin

Aktivitete 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

57

e njohu me organizimin dhe funksionimin e BIK-s dhe t institucioneve t saj, e posarisht me mnyrn e funksionimit t institucioneve arsimore n kuadr t Bik-s .Presidenti i AUK-ut, Christopher Hall e ftoi Myftiun q t marr pjes n Konferencn Ndrkombtare pr dialog ndrfetar, q organizon ky universitet e q pritet t mbahet n Kosov n maj t ktij viti, ku do t marrin pjes personalitetet m eminente t Bots fetare q prfaqsojn fet monoteiste. Nga Kisha Katolike Vatikani, do t marr pjes Cardinali Koch, nga Kisha ortodokse ruse, metropolitani hilarion, imam Rauf- nga Qendra Islame Nju- Jorkut dhe princi i kurors Hasan bin Talal nga Jordania.N kt konferenc do t marr pjes edhe fondacioni pr fe i tony Blerit, ish -kryeministr i Britanis s Madhe.Myftiu Trnava e pranoi me knaqsi ftesn dhe ofroi kontributin dhe gatishmrin e BIK-s pr ndihm n organizimin sa m t mir t ksaj konference.

themelimin e kshillit t Bi-s t fush-kosovs ai tha se sht nj hap i madh pr komunn dhe nj sukses i mir pr t gjith ne dhe rast pr bashkpunim t ndrsjell, si n nivel qendror ashtu dhe n at lokal.

MyFTIU TRNAVA PRITI KRyETARIN E FUSH- KOSOVS BURIM BERISHA Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, m 31 janar priti kryetarin e Fush-Kosovs Burim Berisha, t cilin e njohu me zhvillimet n Bashksin Islame t Kosovs, n prgjithsi, dhe me ecurin e themelimin t Kshillit t BI-s t Fush - Kosovs, n veanti. Myftiu trnava theksoi se themelimi i kshillit t Bi-s t Fush-Kosovs ka qen krkes dhe nevoj e kahershme, por tashm edhe kjo ka prfunduar n mnyrn m t mir t mundshme, dhe kjo me qllim q qytetarve dhe besimtarve atje tu ofrojm mundsi dhe shrbime sa m t mira. kryetari i fush-kosovs, Burim Berisha, uroi n emr t komuns s fush- kosovs pr sukseset e vazhdueshme t BIK-s. Ndrsa pr

MyFTIU TRNAVA PRITI KRyETARIN E GJILANIT qEMAJL MUSTAFA Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, m 27 janar priti kryetarin e Gjilanit Qemajl Mustafa me bashkpuntor, t cilin, pasi e falnderoi pr vizitn, e njohu me sfidat dhe sukseset e Bashksis Islame t Kosovs. Myftiu Trnava vlersoi lart bashkpunimin e komuns s Gjilanit me KBI-n e Gjilanit, bashkpunim ky q mund t shrbej si model dhe shembull edhe pr komunat e tjera.Bashkpunimi, duke pasur parasysh interesin e prgjithshm t qytetarve, sht n t mir t t gjithve, madje sht n t mir edhe t vet shtetit t Kosovstha, ndr t tjera, Myftiu Naim Trnava, pr t vazhuar: Fal bashkpunimit tuaj me BI-n, ne kemi vendosur q n Gjilan t financojm ndrtimin e nj erdheje pr fmij, e cila do t jet pjes e institucioneve edukative e arsimore, q funksionojn n kuadr t BIK-s.Ndrsa kryetari i Gjilanit, z. Qemal Mustafa, tha se komuna e Gjilanit ka kultivuar bashkpunim t shklqyer me Bashksin Islame t Gjilanit n funksion t besimtarve dhe qytetarve tan. Kryetari Mustafa, gjithashtu, falnderoi Myftiun pr przgjedhjen e Gjilanit pr realizimin e projektit t erdhes, sepse . pr ne, - tha ai, kjo ka domethnie t madhe dhe Gjilani realisht ka nevoj pr t. N takim u bisedua edhe pr medresen e Gjilanit pas ndrtimit t godins s re, hapja zyrtare e s cils do t bhet shum shpejt. Kryetari Mustafa me bashkpuntor vizitoi edhe objektin e ri t Fakultetit t Studimeve Islame, ku u pritn nga dekani, Prof. Dr. Qazim Qazimi.

58

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Aktivitete

SESION, AKADEMI E DOKUMENTAR PR MyDERRIZ SADRI EF. PRESTRESHIN M 22 shkurt, n dhjetvjetorin e vdekjes s Myderrizit Sadri efendi Prestreshit, n Prishtin, organizuar nga Kryesia e BIK-s, n kujtim t jets dhe veprs s tij, u mbajtn nj sr aktivitetesh. Paradite, n selin e kryesis s Bik-s, u mbajt sesioni shkencor Myderriz Sadri efendi Prestreshi, jeta dhe vepra (1917-2002). N hapje t sesionit qen t pranishm personalitete t njohura nga fusha e shkencs, kulturs dhe fes, pastaj bashkpuntor dhe ish-nxns t Myderriz Sadri efendiut. Sesioni u hap me nj ashere nga Kurani t lexuar nga Vedat Sahiti, pas s cils t pranishmve iu drejtua Myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, i cili pasi prshndeti kt sesion, prve t tjerash tha: Myderriz Sadri ef. Prestreshi sht vazhdimsi e hoxhallarve dhe e ulemave q u angazhuan, sakrifikuan, luftuan e nj pjes e tyre ran edhe shehid-dshmor pr lirin dhe bashkimin e trojeve shqiptare. Nderi pr mua sht edhe m i madh dhe njkohsisht jam edhe i emocionuar q po m jepet rasti edhe n kt mnyr pr ti thn disa fjal pr Sadri efendiun... Ndrsa duke folur pr rndsin e ndriimit t s kaluars son, Myftiu Trnava ndr t tjerat veoi: Kryesia e Bashksis Islame t Kosovs me kt nuk synon glorifikimin dhe zmadhimin e figurave t kulturs son islame-shqiptare; ajo nuk synon as anatemimin dhe anashkalimin e

t tjerve, por synon, - dhe ksaj do ti mbetet besnik, - paraqitjen dhe njohjen e atyre figurave ashtu si kan qen n t vrtet. Ne do tu jemi gjithmon mirnjohs e falnderues brezave t kaluar pr vlerat e muara q kan ditur ti ruajn, ti kultivojn dhe ti prcjellin deri tek ne. Ne u jemi njkohsisht edhe borxhli paraardhsve tan, prandaj organizimi i sesioneve pr ndriimin e jets dhe veprs s tyre, le t konsiderohet si nj shlyerje e borxhit pr ta. Pas fjals s Myftiut, 17 studiues nga Kosova e maqedonia paraqitn kumtesat e tyre pr

Aktivitete 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

59

jetn, personalitetin, kontributin e myderriz Sadri efendiut n NDSH, pastaj kontributin e tij si msues n shkolln shqipe, kontributin e tij si imam, hatib e vaiz, si dhe kontributin e tij si myderriz n Medrese. Sesioni i zhvilloi punime n dy seanca. N seancn e par referuan: Prof. dr. Ruzhdi Pllana, Te dhna pr jetshkrimin e myderriz Sadri ef. Prestreshit dhe pr familjen e tij, Mr. Sadik Mehmeti, Sadri ef. Prestreshi nxns n medresen Pirinazir n Prishtin, Dr. Qazim Qazimi,Sadri efendi Prestreshi myderriz dhe pedagog n Medresen Alaudin, Prof. Dr. Muhamet Pirraku,Kontributi i Mulla Sadri Prestreshit n NDSH, Prof. dr. Sabile Kemezi-Basha, Kontributi atdhetar i Mulla Sadri Prestreshit, Ramadan Shkodra, Prania e imamve dhe hoxhallarve n NDSH, Dr. Fahrush Rexhepi, Mulla Sadri Prestreshi - (Gjithnj n shrbim t fes dhe atdheut), MA. Nuridin Ahmeti, Gjurmve t veprimtaris arsimore n gjuhn shqipe t Sadri ef. Prestreshit, Akad. Feti Mehdiu, Kmbngulsia e mulla Sadri ef. Prestreshit n mbrojtjen e tradits islame (me shembuj teorik dhe praktik) Ndrsa n seancn e dyt referuan: Mr. Qemajl Morina, Kontributi i Sadri ef. Prestreshit n edukimin e brezit t ri, Sabri Bajgora, Myderriz Sadri ef. Prestreshi imam, mualim e misionar i devotshm, Resul Rexhepi, Sadri ef. Prestreshi dhe dispensa e tij e Ahlakut, Kasim Grguri, Vshtrim dispenss s Ahlakut II t mulla Sadri Prestreshit, Isa Bajinca, Analiz

gjuhsore dispensave t Sadri ef. Prestreshit, Reshat Mexhidi Sadri ef. Prestreshi - hoxha q qndisi fjalt me vepra, Shaqir Fetahu, Pes vite nxns t H. Sadri ef. Prestreshit dhe Ahmet Sadriu, Sadri ef. Prestreshi, model i myderrizit t prkushtuar. Pas kumtesave, pati edhe diskutime t frytshme q vlersuan lart figurn dhe personalitetin e Sadri efendiut, ktu duhet veuar diskutimin e Prof. Dr. Ejup Sahitit, Hajrullah ef. Hoxhs, Idriz Xhigollit etj. Ndrkaq Akad. Feti Mehdiu n fjaln prmbyllse tha se sesioni i sotm solli t dhna t reja pr jetn dhe veprimtarin e Sadri Prestreshit. Nga t dhnat q doln sot nga sesioni mund t konstatojm q kemi shum pun pr t br. Akademi n Medrese Ndrsa, n mbrmje n Medresen e Mesme Alaudin n Prishtin, u mbajt Akademi prkujtimore, kushtuar ktij personaliteti. Fillimisht, akademin e prshndeti myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, e m pastaj edhe drejtori i medreses, Bahri Simnica dhe prfaqsuesi i familjes Prestreshi i biri i Sadri efendiut, Idriz Prestreshi. Pas fjalve prshndetse, pr t pranishmit, u shfaq dokumentari Shpresimi i NDSH-s - Sadri ef. Prestreshi. ky dokumentar, do t transmetohet edhe n rtk. n kuadr t ktyre aktiviteteve, myftiu i Kosovs, Mr. Naim Trnava, n mesdit i shoqruar nga bashkpuntort dhe nga familjart e Sadri efendiut, bri zbulimin e Pllaks n Xhamin e Sofalis n Prishtin, e cila mban emrin Myderriz Sadri efendi Prestreshi.

60

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Info

ideve t njeriut sht relativ prandaj duhet t vendosen pr prioritet dispozitat hyjnore. kto deklarata t sadik shuru jan kritikuar nga shumica e partive liberale t cilt krkojn ndrtimin e nj shteti modern dhe t prshtatshm me kohn bashkkohore. N INDI PROMOVOHET LIBRI TEORIA E KURANIT RRETH POLITIKS ceremonia pr promovimin e librit Teoria e Kuranit rreth politiks i autorit Selman Abdusamed n gjuhn urdu, sht zhvilluar m 14 shkurt n qytetin Lakheneo t provincs utarpradash t indis. ceremonia pr promovimin e ktij libri sht organizuar n pranin e Hafiz Rahman, Aminudin, Xhehangiz Alem dhe nadhir ahmed pran ulemave dhe intelektualve t dalluar si dhe Kutbullah, drejtor i gazets Rashtarija Sehara, Fazl Rahman, drejtor i gazets Revulucioni si dhe Asif Borni, drejtor i revists mujore Trashigimtari i Udes t ktij vendi. Kjo ceremoni ka filluar me kndimin e disa ajeteve t Kuranit ndrsa n vazhdim kan folur edhe disa nga ulemat dhe intelektualt fetar n lidhje me kt se hartimi i librit Teoria e Kuranit rreth politiks ka nj rndsi t madhe sepse zakonisht n lidhje me kt tem bhen m pak hulumtime. TURqIA ME ORGANIZAT PR MBROJTJEN E VLERAVE ISLAMIKE Kjo organizat themelohet me qllim q t i prkrah dhe mbron vlerat islamike dhe forcimit t funkcionit t mediave pr mbrojtjen e sistemit t familjes. aishe Belhixhar, kryetare e Organizats Islamike Botrore pr Familjen dhe Gruan t turqis, qllimet e themelimit t ksaj organizate i ka prshkruar se jan krijimi i nj atmosfere pr t shkmbyer prvoja n sfern e vlerave islamike si

KUSHTETUTA E TUNIZIS T HARTOHET MBI THEMELE T KURANIT, SUNETIT DHE SHERIATIT ISLAMIK Ish-kryetari i Lvizjes Islamike Al-Nahdatu t Tunisit, ka krkuar hartimin e kushtetuts nga Parlamenti i ri ktij vendi dhe ka thn: kushtetuta e Tunisit duhet t hartohet mbi themele t kuranit, sunetit profetik dhe msimeve t sheriatit islamik. sadik shuru gjat fjalimit t tij n ceremonin e promovimit t komitetit pr Kombtarizim, Vendosjen e Parimeve dhe Reformimin e Kushtetutes ka folur rreth ksaj shtje ku ka shtuar: ky komitet ka pr detyr q ta hartoj Kushtetutn e Tunisit n baz t tre standardeve themelore. ai ka sqaruar: kushtetuta e ardhshme duhet t hartohet dhe sistemohet duke iu referuar islamit parimor i cili sht ndrtuar mbi Kuran, Sunet dhe konsensusin e ulemave t umetit islam. shuru n vazhdim ka deklaruar: kto tre parime t rndsishme jan t pranueshme pran t gjith ulemave t fes islame dhe jan n prputhshmri t plot me bindjet e ulemave t umetit islam. ai ka theksuar se gjat ktij procesi duhet t jen prioritet dispozitat e sheriatit islam dhe mendimit e ulemave islam, pastaj ka thn: origjinaliteti i t menduarit dhe

dhe krijimi i rrethanave pr hartimin e nj Karte Morale e cila do t shqyrton dhe analizon problematika t prbashkta n vlerat islamike. Ajo gjithashtu ka sqaruar: Organizata Islamike Botrore pr Familje dhe Grua e Turqis beson se ekziston nevoja e domosdoshme pr unifikimin e prpjekjeve t institucioneve aktive n sfern e familjes dhe gruas dhe bn prpjekje pr t luftuar analfabetizmin fetar n shoqrit arabe dhe islamike. Ajo n fund ka kujtuar: Kjo organizat duke bashkpunuar me aktivistt jo-mysliman q veprojn n fushn e t drejtave t gruas, po i ndjek pikpamjet e moderuara pr realizimin e qllimeve t saja. Organizata Botrore Islamike pr Familje dhe Grua e Turqis ka nj prkushtim t veant rreth problemeve t familjes, gruas dhe fmijve dhe n kt organizat jan t antarsuar institucione dhe personalitete t ndryshme aktive n kt fush. GJERMANIA HAP fAKULTET ISLAM Fakulteti i par i Teologjis Islame n Gjermani ka filluar punn zyrtarisht nga 16 janar 2012, me 36 studentt e par t regjistruar n shkalln bachalor. Ky fakultet sht themeluar n Universitetin Topingen, i cili konsiderohet njri prej katr fakulteteve t islamologjis

Info 260 DITURIA ISLAME MARS 2012

61

n Gjermani. Anet Shavan, Ministre e Arsimit n Gjermani, edhe vet e diplomuar n degn e Teologjis krishtere, n lidhje me kt, ka thn: Promovimi dhe hapja e Fakultetit t Teologjis Islame sht nj iniciativ e rndsishme drejt integrimit t myslimanve n shoqrin e Gjermanis. Ajo, duke theksuar nevojn e t menduarit rreth feve, ka njoftuar se Gjermania sht duke ecur drejt progresit n sfern e teologjis islame. Universiteti i Topinganit sht nj universitet shtetror, i cili konsiderohet ndr institucionet kryesore n evrop n fushn e arsimit t teologjis katolike. N Gjermani tash pr tash ekzistojn fakultete t studimeve islame, por nuk ekzistonte nj fakultet q vepronte n fushn e t msuarit t islamit. studentt e Fakultetit t Teologjis Islame t Universitetit t Topingenit, pas 4 vjetsh studimi, mund t marrin diplomn e shkalls bachalor n fushn e teologjis islame dhe pastaj kan mundsi t punsohen si arsimtar ose imam i ndonj xhamie. AUSTRALIA ME MUZE ISLAMIK kryetari i unionit t kshillave islamik t Australis ka njoftuar pr themelimin e Muzeut Islamik n qytetin Kanberra t ktij vendi. Ikbal Batal, kryetar i unionit t kshillave islamik t Australis, duke njoftuar lajmin pr themelimin e Muzeut Islamik n Kanberra, ka deklaruar: Ky muze do t jet nj burim pr informacione islamik dhe do t forcoj pranin e myslimanve n australi. ai ka shtuar: ndrtimi i Muzeut Islamik n Kanberra ka nj rol t rndsishm n forcimin e marrdhnieve t australis me shtetet islame fqinje n rajonin e Azis Lindore. Gazeta Kanberra Taims e Australis gjithashtu ka raportuar: Zyrtart e Australis gjithashtu projektin

pr themelimin e muzeut n njrin prej sektorve t Qendrs s Qytetrimeve n qytetin Kanberra e ka paraqitur n Bashksin Islame t ktij vendi. N baz t ktij raporti, thuhet se nj projekt i ngjashm pr hapjen e nj muzeu islamik do t implementohet n qytetin e Melburnit n shtetin e Viktorias t ktij vendi, dhe Ahmed fahur, kryetar i kshillit pr marrdhnie islamike t Australis do t bashkpunoj pr implementimin e ktij projekti. THEMELOHET FAqJA E INTERNETIT E ORGANIZATS ISLAMIKE PR MORAL DHE ETIK N SHKENc DHE TEKNOLOGJI Faqja e internetit e Organizats Islamike pr Moral dhe Etik n Shkenc dhe Teknologji u themelua me adresn www.ibest. org.ma. Kjo faqe interneti u themelua me kontributin e Organizats Islamike pr Arsim, Shkenc dhe Kultur (ISESCO) n kryeqytetin e Marokut, n Rabat. Abdulaziz Et-Tuvejxhiri, sekretar i prgjithshm i ISESCO-s, n lidhje me themelimin e ksaj faqeje interneti, ka thn: Kjo faqe islamike e internetit sht themeluar me rastin e prvjetorit t tridhjet t themelimit t isesco-s dhe ka pr qllim informimin e opinionit publik rreth prpjekjeve t Organizats Islamike pr Arsim, Shkenc dhe Kultur n sfern e moralit dhe etiks islame si dhe pozitn e tij n zhvillimin e shkencs dhe teknologjis moderne n nivelet ndrkombtare. Ai ka shtuar: Me themelimin e ksaj faqeje t internetit, programet e komisioneve shkencore q ekzistojn n Botn Islame do t ken nj koordinim m t madh, ndrsa, duke vendosur tema dhe materiale t dobishme n lidhje me moralin dhe etikn n nivel kombtar e ndrkombtar n kt faqe interneti, kjo do

t shndrrohet n nj burim t pazvendsueshm pr dhnien e informacioneve dhe lajmeve t reja pr t gjith t interesuarit. Gjermania v nn kontroll dhe vzhgon faqet e internetit me tematik antiislame Zyrtart e Qeveris s Gjermanis, pr shkak t rritjes s tematikave antiislame n disa uebfaqe t internetit, t grupeve djathtiste, ka vendosur ti vshgoj kto uebfaqe antiislame t internetit m shum pr t hetuar rolin e tyre n rritjen e urrejtjes ndaj myslimanve n evrop. ola Palika, deputete e Partis s Majt n Parlamentin Federal t Gjermanis, m 9 janar deklaroi: Disa uebloga dhe disa faqe t internetit n Gjermani krcnojn dhe vn n pikpyetje t drejtat dhe personalitetin e individve vetm pr arsye t racs dhe fes q kan ata. Vendimi pr vzhgimin e ktyre uebfaqeve sht marr pas ngjarjes s hidhur, kur qen vrar 8 mysliman turq nga nj terrorist neo-nazist, si dhe si rezultat i kritikave q jan br kundr organeve t Qeveris s Gjermanis pr mosvmendje ndaj veprimeve raciste n kt vend. N Gjermani jetojn rreth 4 milion mysliman, t cilt prbjn 5 pr qind t popullsis 82 milionshe t ktij vendi. (Mr. Rexhep Suma)

62

260 DITURIA ISLAME MARS 2012 Argtuese

63

O i Drguar i Allahut, kush sht m i merituari i njerzve pr shoqrimin tim t mir? Pejgamberi tha: Nna jote. Pastaj kush? tha: Nna jote. Pastaj kush? Tha: Nna jote. Pastaj kush? Tha: Babai yt.
(Buhariu dhe Muslimi nga Ebu Hurejra r.a.)

Nnat, ato q duan ta plotsojn gjidhnien, jan t obliguara tu japin gji fmijve t vet dy vjet t plota. I ati i fmijs sht i obliguar pr furnizimin dhe veshmbathjen e tyre (gruas) ashtu si sht rregulli. Askush nuk ngarkohet m tepr, vetm aq sa ka mundsin e tij. Asnj nn nuk bn t dmtohet me fmijn e saj, e as babai me fmijn e tij. Po ashtu sht i obliguar edhe trashgimtari (i fmijs). E nse pas nj konsultimi dhe plqimi (prindrit) shfaqin dshirn pr ndrprerjen (m heret) e gjinit, nuk sht ndonj mkat pr ta. Nse (ju baballart) pr fmijn tuaj dshironi gjidhnse tjetr me kusht q pagesn tia bni n mnyr t duhur, nuk sht ndonj mkat. Kini frik nga Allahu dhe dine se Allahu sheh ka punoni.
(El Bekare, 233)

Meshkujve ju takon pjes nga pasuria q e ln prindrit e t afrmit (pas vdekjes), edhe femrave ju takon pjes nga ajo q ln prindrit e t afrmit, le t jet pak ose shum ajo q ln, ju takon pjes e caktuar (nga Zoti).
(En-Nisa, 7)

dituria islame

64