dituria islame

NUMER 258 | VITI 25 | JANAR 2012 | sAfER 1433 | REVIsT MUJORE, fETARE, sHKENCORE E KULTURORE | MIMI 1

Krcnimi hyjnor pr ata q masin e peshojn shtrembr

Komentimi i Kaptins el-mutaffifin
sabri bajgora

feja dhe diplomacia n sheKullin 21 modeli turK

Zija meral

pranvera arabe nj vit pas

qemajl morina

www.dituriaislame.net

Pra ju m kujtoni Mua (me adhurime), Un ju kujtoj juve (me shprblim). M falnderoni e mos m mohoni.
(El Bekare, 152)

Nuk ka dyshim se pr muslimant e muslimanet, besimtart e besimtaret, adhuruesit e adhurueset, t sinqertit e t sinqertat, durimtart e durimtaret, t prvuajturit e t prvuajturat, sadakadhnsit e sadakadhnset, agjruesit e agjrueset, ruajtsit e nderit e ruajtset e nderit, shumprmendsit e Allahut e shumprmendset e Allahut, Allahu ka prgatitur falje (mkatesh) dhe shprblim t madh.
(El Ahzab, 35)

O ju q besuat, prkujtoni Allahun sa m shpesh. Dhe madhrojeni At mngjes e mbrmje.

(El Ahzab, 41-42)

dituria islame

Prmbajtja 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

Krcnimi hyjnor pr ata q masin e peshojn shtrembr f5 SaBri Bajgora Reflektime kuranore f9 Mr. adnan SiMnica Rreth akuzs mbi metodologjin e haditheve n vlersimin PRANVERA ARABE NJ VIT PAs f39 Mr. qEMajl Morina e prgjithshm t sahabve f12 E tra filloi n Tunizi, nj t premte n mngjes, dr. MuSa vila Betimi - ligjshmria, dispozitat dhe pasojat f16 juSuf ziMEri Durimi n sprova f19 fidan Bilalli Zubejr ibnu Avami r.a. f22 dr. faHruSH rExHEpi Premtimi hyjnor pr ngadhnjimin e besimtarve f24 Sadat iSlaMi sistemi monetar dhe karakteristikat e monedhave n Botn Islame f27 dr. iSlaM HaSani INTERVIsT ME AsTRONAUTIN DR. fARUK EL-BAZ Mos ndani fen dhe shkencn nga njra-tjetra f52
Dr. faruk el-Baz sht nj shkenctar i njohur n bot nga Egjipti.

Norma e zekatit dhe kushtet e tij f30 Mr. Ejup Haziri smundjet e zemrs sipas Kuranit f32 Mr. avdyl rraHMani KAZAKIsTANI f34 Mr. SaMir B. aHMEti feja (Religjioni) dhe Diplomacia n shekullin 21 - Modeli Turk f37 zija MEral Letrsia dhe kmbimet kulturore f41 atdHE iBraHiMi Gjurmt... f42 Mr. Sc. afriM juSufi DIVAN f44 Lufta pr ekzistenc n ,,xhungln e urbanizuar f45 priM. dr. MEd. Sc. ali f. iljazi Dlirsia, vetprmbajtja dhe ndershmria f48 dr. juSuf El-Kardavi Bixhoz, drog e alkool f51 SadBErE BEqolli

saktsisht nj vit m par, shitsi 26 vjear, Muhamed Buazizi e lagi veten dhe u dogj.

dituria islame / revist mujore, fetare, shkencore e kulturore / Boton: kryesia e Bashksis islame t kosovs, Prishtin. Kryeredaktor: Mr. Rexhep Suma / Redaksia: Driton Arifi, Mr.Ejup Haziri, Fitim Flugaj, Mr.Imer Hajdini, Dr. Islam Hasani, Kasim Grguri, Muhamet Mavraj dhe Sedat Islami. Gazetar n redaksi: Ramadan Shkodra / Lektor: Isa Bajinca / Korrektor: Skender Rashiti / Redaktor artistik, teknik dhe operator kompjuterik: Edib Ali Agagjyshi. Adresa: Dituria Islame, rr. Bajram Kelmendi nr. 84, 10000 Prishtin / Tel&Fax: 038 224 024 / email: dituriaislame@hotmail.com / dituriaislame@yahoo.com www. dituriaislame.net /Parapagimi: Evrop 25 / Amerik 40 USA$ / Shtypi: Shtypshkronja Iliri, Prishtin / Dorshkrimet dhe fotot nuk kthehen!

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Editoriali

oroditje intelektuale
rkestrimi i shkrimeve q n shnjestr kan ofendimin, fyerjen, shpifjen, prgnjeshtrimin, prbuzjen, lndimin e ndjenjave fetare dhe krijimin e nj opinioni publik sa m negativ pr fen islame, po merr prmasa shqetsuese n shoqrin ton postkonfliktuoze. Kopjimi i nocioneve fyese nga disa intelektual tan prej t huajve, sht shndrruar n mod n mos edhe n nj gar t paskrupullt. Njeriu mbetet armik i prjetshm i asaj q nuk e di a nuk e njeh. Ata japin vlersime t tilla t pabaza, t paargumentuara mir, ku myslimant paraqiten si fashist, terrorist, vehabist, etj. etj. , q po dmtojn rnd jetn dhe tolerancn fetare t kultivuar nga shumica myslimane n kto troje pr m shum se gjashtqind vjet me radh. Situata rndohet edhe m keq kur kta krijues t opinionit publik bhen predikues fetar dhe na msojn se sht Islami tradicional e sht Islami minimalist, soft islami etj. Shum qesharake. Nj shpikje se jo mahi!. . Injoranca e tyre q ushqejn ndaj Islamit, tashm ka kaluar n fazn e rrezikshme, sepse me shkrime t tilla po minojn tolerancn fetare n Kosov. Ska dyshim, kushdo q dmton varrezat t kujtdo qofshin dhe punon kundr njerzimit, duhet t dal e t prballet me drejtsin. Drejtsia e thot fjaln e vet dhe jo ne si individ t dalim me qndrime para institucioneve tona. Po ashtu, intelektualt tan bjn edhe shprfilljen e institucioneve tona q i kemi krijuar me mund, kur nxitojn me vlersime t gabuara pr etiketime dhe bindje se kt vepr apo at e ka kryer filan fisteku apo ky grup a ai grup etj. etj. . Kjo sht nj loj shum e rrezikshme. Opinione t tilla po hapin plag dhe mbjellin pasiguri n shtetin ton. Organet e rendit jan duke hetuar ende kt ngjarje pr ti gjetur autort e dmtimit t varrezave t hebrenjve dhe t prballen me drejtsin. Nxitimi i elits intelektuale pr t dhn nj hukm- vendim- mbi kt ngjarje jonjerzore, sht nj abstraksion i pashembullt i llojit t vet. N kontekstin e tezs s prplasjes s civilizimeve, t zhvilluar nga Samuel Huntington dhe t inspiruar nga Bernard Levis, termi Islamofobi u prodhua si nj definicion mbshtets n Perndim. Termi i ri q e kompleton at, sht Fashizmi Islamik. Nocioni fashizm drejtprdrejt lidhet shum ngusht me fushn e politiks dhe ska t bj fare me fen, cilado qoft ajo. Duke iu referuar fjalorve filozofik, nocioni fashizm (ital. fascismo-duaj nga fascio shkopinj t lidhur tok s bashku me spatn). Pra sht kjo nj doktrin dhe lvizje socialepolitike e pjess m reaksionare, m agresive dhe ekstreme t klass kapitaliste n periudhn imperialiste. Edhe si lvizje politike, fashizmi zuri fill n dhjetvjetshin e tret t shekullit XX, s pari (n vitin 1922) n Itali, kurse m von n Gjermani (1933), n Spanj, Japoni, Portugali, Rusi dhe n vende t tjera. Si doktrin dhe lvizje politike ishte shprehje e krizs ekonomike dhe sociale q kishte kapluar shoqrin kapitaliste pas Lufts s Par Botrore (1914-1918), po pikrisht fashizmi qe shkaktar i Lufts s Dyt Botrore (1939-1945), n t ciln, pr pasoj, prve shkatrrimeve t mdha materiale, humbn jetn mbi 50 milion njerz. Keqprdorimi i liris s shprehjes dhe mendimit si duket, do t na kushtoj si shoqri demokratike q po synojm ti ndrtojm institucionet e shtetit ton. Edhe m keq kur kjo liri po keqprdoret dhe po vazhdon t shfaqet n shkrime t ndryshme n t prditshmet tona. Disa filozof e shkenctar, po edhe t tjer, si prioritet e kan, q nga mngjesi e deri n mbrmje, e disa vazhdojn edhe natn, q me do mundsi e mjet, t sulmohen vlerat islame t popullit ton. Nuk ka m keq se kur nj profesor t marr rolin e gjykatsit dhe prokurorit e t dal me qndrime t prera se Islami sht e keqja e ktij populli. Intelektualt luajn, ose s paku duhet t luajn, rolin e pishtarit tek nj popull. Prdhosjen dhe dmtimin e varrezave t hebrenjve, e ndodhur n Prishtin, i ka dnuar edhe kreu i BIK-s, Mr. Naim ef. Trnava duke theksuar se prdhosja, dhunimi dhe atakimi i varrezave, prvese sht i dnueshm sipas parimeve fetare, nuk ka t bj as me traditn e popullit t Kosovs. Sipas msimeve islame, t atakosh vendin e t vdekurve, sht vepr e urryer. Prkitazi me kt, i drguari Muhamed a.s. ka thn: Kush shkel mbi varr, shkel n zjarr. Ne jemi msuar dhe edukuar nga t part tan q t respektojm e t vlersojm fen, prkatsin dhe traditn e tjetrit, prandaj kt vepr e konsiderojm edhe atak mbi vlerat dhe frymn e tolerancs e t mirkuptimit ndrfetar q populli i Kosovs i ka kultivuar pr shekuj me radh. Dashuria n mes feve dhe popujve nuk arrihet asnjher duke urryer, fyer a sulmuar. T rrezatojm energji pozitive e t jemi me sy hapur dhe t forcojm tolerancn fetare dhe kulturn qytetare n mesin ton, po edhe m gjer. Mr. Rexhep Suma

PJEsA fETARE 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

Komentimi i kaptins El-Mutaffifin 2

Krcnimi hyjnor pr ata q masin e peshojn shtrembr

Sabri Bajgora T mjert ata q masin e peshojn (shtrembr), t cilt krkojn tu plotsohet kur blejn prej njerzve, po kur t tjerve u matin ose u peshojn, u ln mangut. A nuk mendojn t tillt se kan pr tu ringjallur? N nj dit t madhe, n ditn kur njerzit ngrihen (prej varrezave) pr t dal para Zotit t botve. - (El-Mutaffifin, 1-6) 1. T mjert ata q masin e peshojn (shtrembr). Bashksia njerzore mund t ekzistoj si nj bashksi e shndosh vetm duke respektuar ligje dhe rregulla t prcaktuara, t cilat rregullojn raportet n mes individve dhe shoqris. Nj shoqri e cila nuk sht e sendrtuar n baza morale, dhe nuk respekton individualitetin dhe interesin e secilit pjestar t saj, sht e gjykuar t dshtoj. Nj prej ktyre normave t mirsjelljes sht edhe kodeksi moral i shitblerjes. Njerzit, prgjithsisht, duhet t jen t kujdesshm n kto raporte, sidomos n gjrat kur mund t dmtohet interesi i tjetrit. Mbase kjo sht arsyeja q Islami i ka kushtuar vmendje t posame sistemit ekonomik, i cili tash e 14 shekuj sht treguar shum efikas dhe i patejkalueshm deri n ditt tona, n raport me sistemet e tjera shoqrore dhe ekonomike. Individi n shoqrin islame sht i mbrojtur nga t gjitha kto anomali dhe shtrembrime gjat tregtis, sepse ekzistojn normat e prcaktuara, t cilat i garantojn atij siguri gjat shitblerjes Fjala Vejlun n fillim t ktij ajeti, e cila n kuran sht prmendur shpesh, sipas shumics s dijetarve do t thot: krcnim, mjerim, ndshkim i dhimbshm, shkatrrim, prfundim i keq, trishtim, dshprim dhe. prgjithsisht do gj e keqe e ligsi, q do ta mbrthej njeriun e keq, nga do an, n Xhehenem. Disa dijetar mendojn se fjala Vejlun nnkupton nj lugin t Xhehenemit, q sht nj gremin e skterrs, e cila do t jet e veant me llojet e adhabit, vetm pr ata q masin e peshojn shtrembr, ndonse ky, si mendim, nuk ka ndonj mbshtetje t madhe. Gjat komentimit t ksaj fjale Vejlun, dijetart kan debatuar nse sht fjala pr krcnim, mallkim t vrtet apo vetm pr nj informim nga i Plotfuqishmi, se far do tu ndodh atyre q masin e peshojn shtrembr. mendimi m i sakt dhe m i pranuar n kt rast sht se n rastin konkret, kemi krcnim, mallkim dhe informim nga Vet Allahu xh.sh., se mjerimi dhe dshprimi do ti kaploj shtrembruesit, nga Ai q praktikisht ka fuqi dhe kompetenc pr ta realizuar at kur t doj, n kt bot ose n Ditn e Gjykimit.1 Kurse fjala El-Mutaffifin nnkupton personat t cilt, gjat matjes ose peshimit t ndonj malli a gjsendi, i hyjn n hak njritjetrit, duke ln mangut, gj q konsiderohet vjedhje dhe cenim i s drejts s konsumatorit. Ndrkaq, n kuptimin m t gjer, nnkupton t gjith ata njerz (tregtar) t cilt, kur u shesin t tjerve, gjithmon u ln pak mangut, qoft n matje a peshoj, kurse, kur blejn vet prej t tjerve, krkojn me ngulm q t marrin hakun e tyre t plot, madje edhe me pakz shtes. Kjo sht arsyeja kryesore q Allahu qysh n ajetin e par t ksaj kaptine, krcnon me ndshkim t ashpr e t pamshirshm, t gjith ata q, gjat shitjes, masin dhe peshojn shtrembr, sepse nuk sht e ndershme q gjat matjes ose peshimit, t bjm hile e t dmtojm tjetrin. i lartmadhrishmi m par kishte shkatrruar popullin e Shuajbit a.s. mu pr kto gjra t pandershme, kur thot:

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Tefsir

O populli im, veproni drejt gjat matjes dhe peshimit, e mos i dmtoni njerzit n asgj dhe mos shkaktoni rrmuj n Tok! (Hud, 85) Ska dyshim q shtrembrimi n matje dhe peshim, sht nj ves i keq dhe gjest i ndyr, q prek pastrtin e zemrs dhe t dors, ashtu si prek sedrn, burrrin dhe ndershmrin e njeriut. Kurse populli i Medjenit mashtrimin e njerzve n matjen dhe n peshimin e gjsendeve e konsideronte si nj lloj shkathtsie e gjeturie t tyre gjat shitblerjes. Pr kt arsye Shuajbi a.s. ua bri me dije se kjo ishte vjedhje dhe keqprdorim, dhe, pr pasoj t atij veprimi, ata s shpejti do ti godiste dnimi nga qielli.... 2. t cilt krkojn tu plotsohet kur blejn prej njerzve, 3. po kur t tjerve u matin ose u peshojn, u ln mangut. Kto dy ajete n vazhdim sqarojn qart se pr cilat kategori t njerzve bhet fjal pr krcnimin hyjnor. Fjala sht saktsisht pr ata q, kur blejn dika prej njerzve, insistojn t marrin m shum se u takon, ndrsa kur u matin ose u peshojn t tjerve, ua ln mangut n peshoj. Qasja kuranore ndaj keqmatsit dhe keqpeshuesit, n kt mnyr t drejtprdrejt, madje n nj sure mekase, gjithsesi trheq vmendjen, aq m par kur dihet se synim parsor i sureve mekase ishte interesimi pr bazat themelore t besimit, si: besimi n Allahun - Sunduesin dhe Mbikqyrsin e ktij Universi, besimi n Vdekjen, Ringjalljen, Ahiretin, Llogarin etj., si dhe kujdesi pr mbjelljen dhe formimin e ndjenjs morale n shpirtrat e njerzve n prgjithsi. Ndrkoh, me Ligj, normat e caktuara fetare n sfera t ndryshme t jets, kan ardhur vetm n medin, pikrisht n suret m t vonshme, ather kur ishin vn bazamentet e jets shoqrore t shtetit islam. Pikrisht pr kt arsye, surja El-Mutaffifin ka trhequr vmendjen e komentuesve t Librit t Allahut, pr t hulumtuar rreth shkaqeve dhe arsyeve pse i Lartmadhrishmi, normn e shtrembrimit n matje dhe peshim, e ka cekur n suret mekase. Ndr arsyet kryesore mund t cekim se Islami, qysh n Mek, u ballafaqua me nj ambient t prishur moralisht, sidomos kur dihej se atbot, tregtin e kishin trsisht n dor aristokracia, t cilt kishin krijuar monopol dhe vet i diktonin normat e tilla devijuese. Prandaj, edhe krcnimi hyjnor n kt sure ndaj mutaffifinve sht shum me pesh, sepse myslimant e vrtet gjithsesi duhet t jen larg shtrembrimeve dhe mashtrimeve t tilla, meq shteti islam, q do t formohej shum shpejt, n Medin, nuk mund t ndrtohej me t tilla parime devijante q mbretronin n shoqrin mekase, ku i varfri

dhe ai q nuk kishte pozit a familje autoritative, persekutohej dhe shfrytzohej pa mshir. Nprmjet ktyre ajeteve, Allahu xh.sh. ka dashur tua trheq vmendjen njerzve edhe pr Ringjalljen dhe Llogarin q do ti pres nesr n Ahiret. Madje, shtja nuk kufizohet vetm n shtrembrimin n matje dhe peshim, vese sht shum m gjithprfshirse. N kt sfer hyjn t gjitha mashtrimet e mundshme, si f.v. npunsi n vendin e tij t puns, nuk e kryen punn me prkushtim, edhe kjo konsiderohet tatfif shtrembrim, ose puntori n fabrik, msuesi n shkoll, furrtari n furr, nse bjn hile n sasin e buks, ndrtuesi i nj ndrtese etj.. T gjitha kto gjra hyjn n sfern e kuptimit t ktyre dy ajeteve, prandaj secili duhet t ket kujdes pr ndrgjegjen e vet. Respektimi i ktij kodi moral n tregti nga ana e myslimanve, ka br q Islamin ta pranojn shum popuj t bots, sepse tregtart mysliman, kudo q tregtuan npr bot, lan gjurm dhe mbresa t mira tek ata popuj, t cilt pa hezitim prqafuan Islamin, ndonse n tokat e tyre nuk kishte shkelur kurr kmba e ndonj ushtari mysliman; kshtu kishte ndodhur n Indonezi, Malajzi, Kin etj.. Kta tregtar t ndershm mysliman, ishin t vetdijshm se ishin prher nn mbikqyrjen e Allahut, prandaj me devotshmrin m t madhe tregtonin dhe fitonin, pa harruar edhe lutjet dhe prkushtimin ndaj Krijuesit t tyre. Pr t tillt ka folur Allahu xh.sh. n Kuran, kur thot: Ata jan

Tefsir 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

din se i pret nj Llogari e vshtir n Ditn e Gjykimit, ndonse me plot t drejt shpresojn n mshirn e Allahut. N kt kontekst vjen edhe hadithi i Resulullahut s.a.v.s., i cili, pasi u kishte lexuar banorve t Medins suren El-Mutaffifin, kishte thn: Pes gjra do t sjellin pes t tjera: Nse nj popull e thyen besn dhe premtimin e tij, Allahu do tua drgoj armiqt si nnshtrues t tyre; ai popull q gjykon jasht ligjeve q i ka zbritur Allahu, n mesin e tyre do t prhapet varfria; n at popull n mesin e t cilve prhapen t shmtuarat dhe amoraliteti, do t prhapet vdekja; nse ata bjn shtrembrime n matje dhe peshim, atyre do tu paksohen (t mirat) dhe do t privohen nga t mbjellat (perimet) madje pr disa vjet, ndrsa, nse nuk e japin zekatin, ata do t privohen nga shiu.3 4. A nuk mendojn t tillt se kan pr tu ringjallur? 5. N nj dit t madhe, 6. N ditn kur njerzit ngrihen (prej varrezave) pr t dal para Zotit t botve. Pas qortimit hyjnor pr ata q matin e peshojn keq e shtrembr, n kto ajete vijuese, shohim se si Allahu u drejtohet ktyre njerzve me fjal edhe m krcnuese. Allahu thuajse u drejtohet n form pyetse atyre q bjn hile n matje e peshim: A nuk po llogaritni, o t mjer, q nj dit do t ringjalleni dhe do t pyeteni pr shmtit tuaja n kt bot? A nuk i friksoheni takimit me Allahun dhe ballafaqimit me T n nj Dit t Tmerrshme, si sht Dita e Gjykimit? A nuk i friksoheni ksaj dite kur m nuk do t ekzistoj mundsia e rikthimit t tyre n kt bot pr t prmirsuar dika nga veprat e tyre? sht kjo Dita e vshtir pr jobesimtart dhe pr mkatart, kur ata, s bashku me tr njerzimin, do t ngrihen nga varret e tyre, t tmerruar e t friksuar, duke pritur gjykimin e allahut fuqiplot. ata q keqpeshuan dhe matn keq, do t jen n ankth dhe t turpruar duke qen objekt ironie dhe prqeshjeje, pr shkak t tradhtis s tyre dhe ngrnies s pasuris s tjetrit pa t drejt. Fytyrat e tyre do t jen t nxira nga turpi dhe prbuzja q do tu bhet atyre n Ditn e Gjykimit. Ata, prve ksaj, do t ndshkohen tmerrshm, e ky ndshkim do t jet aq i dhimbshm, saq do gjymtyr e trupit do ta prjetoj at me dhembje t tmerrshme. At dit njerzit do t presin gjat, duke pritur gjykimin. Secili prej tyre do t jet i preokupuar me vetveten. At dit do t ik vllai prej vllait, djali e vajza nga babai e nna, dhe anasjelltas. At dit Dielli do t jet aq afr kokave t njerzve, saq ata do t jen t zhytur n djerst e tyre, n varsi nga veprat e kqija q kan br. Madje ka prej tyre q do t jen t zhytur n djers deri n laprat e veshve.

njerz q nuk i pengon as tregtia (e largt) e as shitblerja (n vend) pr ta prmendur Allahun, pr ta falur namazin dhe pr ta dhn zeqatin, ata i friksohen nj dite kur do t tronditen zemrat dhe shikimet. (ata luten) q Allahu Ti shprblej m s miri pr at q punuan dhe pr Tua shtuar t mirat nga Ai. Allahu i dhuron pa mas atij q do. (En-Nur, 37-38) Qllimi i tyre gjat tregtis nuk ishte q vetm t shtonin pasurin, po edhe t shfaqnin ndershmrin dhe dlirsin e zemrave t tyre. Ata tregtin e kuptonin si shrbim ndaj shoqris ku jetonin, duke qen plotsisht t bindur se jeta sht nj ndrmarrsi dhe bashkndihmes e prbashkt, e bazuar n parime t kooperimit t ndrsjell e jo t shfrytzimit t njri-tjetrit.2 Porosit kuranore, q kan t bjn me matjen dhe peshimin, t ardhura n shum ajete t Librit t allahut, si: Masn mbusheni kur matni (me en) dhe peshoni me peshoj t drejt (t sakt). Kjo sht m e dobishme dhe ka prfundim m t mir (El-Isra, 35); ...Zbatoni me drejtsi masn dhe peshojn. Ne nuk ngarkojm asnj njeri prtej mundsive t tij... (El-Enam, 152); Edhe ju mbani me drejtsi peshojn, e mos lini mangut n peshoj! (Err-Rrahman, 9), jan mishruar thell n shpirtrat e pastr t myslimanve, t cilt tregtuan dhe vazhdojn t tregtojn me sinqeritetin m t madh, sepse n radh t par kan dron e allahut dhe e

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Tefsir

Mirpo, ballafaqimi m i vshtir do t jet gjykimi para Madhris s Allahut-Zotit t botve dhe tr ekzistencs, para t Cilit, kokat e tyre do t jen t prulura e t nxira. Porosia e ktyre ajeteve: - Shprdorimi i peshimit dhe i matjes gjat shitblerjes sht nj prej vetive m t urryera tek Allahu xh.sh., sepse nj gj e till n mnyr t drejtprdrejt dmton pasurin e tjetrit. Kta njerz jan krcnuar nga Allahu xh.sh. se nesr, n Ditn e Gjykimit, do t jen prej atyre q do t shijojn ndshkimin e dhimbshm t Allahut. - Matja dhe peshimi i shtrembr konsiderohet nj ndr mkatet e mdha pr besimtart mysliman, dhe pr kt shkak ata edhe do t dnohen, nse nuk pendohen pr kt gjynah t madh. - Nxitja e njerzve q t besojn n Ringjalljen e Ditn e Gjykimit dhe largimi nga gjynahet (mkatet). - Dita e Gjykimit do t jet nj dit e rnd dhe e vshtir pr t gjitha krijesat, sepse na pret gjykimi para Allahut xh.sh.. At dit, t mjer e fatkeq do t jen ata q nuk i besuan Allahut, mendjemdhenjt dhe mynafikt. - sht e plqyeshme ngritja n kmb n shenj nderimi pr disa njerz, kshtu q n kontekst t ajetit N ditn kur njerzit ngrihen (prej varrezave) pr t dal para Zotit t botve., dijetart, lidhur me ngritjen e njerzve n kmb pr prindrit, msuesin, dijetarin (hoxhn), pr sunduesin e drejt dhe pr njerzit e devotshm e fisnik, kan dhn mendime t ndryshme. Disa prej tyre kan lejuar nj gj t till pr kategorit e prmendura, kurse disa t tjer e kan ndaluar. Ata q kan lejua, u referohen disa veprimeve t resulullahut s.a.v.s. dhe t ashabve. Ata transmetojn se i Drguari i Allahut sht ngritur pr Xhafer ibn Ebi Talibin dhe e ka prqafuar at, kur kishte arritur n Medin, nga Abisinia. sht ngritur pr Fatimen r.a., sa her q ajo ka hyr n dhomn e tij, e ka prqafuar, puthur dhe e ka ulur pran vetes. Njsoj ka vepruar edhe Fatimja r.a., kur i Drguari i Allahut hynte n shtpin e saj, ngrihej, e prqafonte, e puthte dhe ulej pran tij.4 Pastaj, Talha Ibn Zubejri ishte ngritur pr Kab ibn Malikun. Pastaj, transmetohet se i Drguari a.s. u kishte thn ensarve, kur para tyre kishte dal Sad ibn Muadhi, ashtu si transmeton Ebu Davudi nga Ebu Seid el Hudriu: Ngrihuni dhe prshndeteni (nga afr) zotrin tuaj! M tutje, sht e plqyeshme q t respektohen, duke u ngritur n kmb n shenj nderimi, sidomos pr prindri dhe dijetart etj.. Ndrkoh ata q ndalojn nj gj t till, i referohen nj hadithi t Resulullahut s.a.v.s., i cili ka thn: Ai i cili ndien knaqsi q njerzit ti ngrihen n kmb n shenj respekti, le ta prgatis ulsen e tij prej zjarri.5

I Drguari i Allahut n disa raste ua ka ndaluar ashabve t ngrihen pr t, jo pr dika tjetr, prvese nga frika e rrshqitjes n gabime dhe e madhrimit t tij,6 gj q do ti kishte zhytur n shirk, ashtu si kan vepruar t krishtert me isain a.s.. Nga tr kjo, mund t prfundohet se pr dijetart, prindrit dhe t moshuarit, ngritja n kmb dhe prshndetja e tyre n shenj respekti, sht e lejuar, madje e plqyeshme, ndrsa nse kjo bhet nga mendjemadhsia, sht e paplqyer, madje edhe e ndaluar. (vijon)
(1) Shih Muhamed Mutevel-li Sharavi Tefsir Xhuz Amme f. 206, Kajro 2008. (2) Abdulhamid Kishk Fi Rihabi-t-Tefsir vll. 30, f. 95. (3) E transmeton Taberiu (13/482); Ibn Maxhe (2/748) dhe Nesaiu (6/508) nga Ikrimja e ky nga Ibn Abbasi. Ky hadith sht sahih. Shih: El-Lubabu fi Ulumil Kitabi vll. 20 f. 206, nga Ibn Adil el Hanbelij, Bejrut 1998. T njjtin hadith, por sipas kuptimit e kan transmetuar edhe Ebu Bekr el Bezzari, dhe Malik ibn Enesi nga Ibn Umeri. (4) Suneni i Tirmidhiut El-Mukennez, nr. 4246 (hadith hasen). (5) Po aty, hadithi nr. 2979 (hadith hasen). (6) Suneni i Ebu Davudit nr. 5232 (hadith daif)

Tefsir 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

Reflektime kuranore
Mr. Adnan Simnica Allahu sht Ai Q ju krijoi e ju furnizoi, pastaj ju sjell vdekjen e pastaj ju ringjall. A ka ndonj nga zotat (idhujt) tuaj q mund t bj dika t till? I pastr dhe pa t meta sht Ai, i lartsuar mbi gjithka q ia shoqrojn dhe trillojn (n adhurim). (Er-Rrum 40)

kuadr t ajeteve t siprme, Allahu Fuqiplot paraqet gjendjet e njeriut n situata t ndryshme: kur sht i furnizuar me begati, gzohet, e, kur sprovohet nga ndonj gj, dshprohet. N t njjtn koh, njeriut ia trheq vrejtjen qartazi q duhet t jet doemos mirnjohs dhe falnderues ndaj Zotit t gjithsis e t mos E mohoj At n asnj situat. Krijuesi trheq vmendjen se gjithsesi duhen ndihmuar t afrmit dhe t varfrit, si maksim pr shtimin e pasuris, dhe duke trhequr vrejtjen q t mos e humb shpresn n raste sprovash dhe pr shtimin e pasuris n mnyr t paligjshme, si sht kamata etj. . Dhe, ja, n kuadr t kontekstit mbi fitimin dhe furnizimin, Allahu i Madhrishm sqaron shtjen e mohimit t Tij nga njerzit dhe adhurimin e dikujt tjetr prve Tij, si dhe pasojat e saj n jetn njerzore, duke prezantuar prfundimin e keq t pabesimtarve dhe duke br thirrje q njerzit t marrin msim prej tyre1.

Krijimi, furnizimi, vdekja dhe ringjallja ... kompetenc e kujt jan? Allahu xh.sh. i sfidon njerzit qartazi me gjendjen reale t tyre dhe me t vrtetat e prditshmris s tyre, t cilat jan prova bindse se Zoti i vetm n ekzistenc sht Allahu, dhe se pabesimtart nuk mund t vrtetojn se zotat e fantazuar q adhurojn ata, mund t bjn at far bn Ai. I sfidon njerzit duke ua br me dije se vetm Ai i ka krijuar, vetm Ai i furnizon, vetm Ai i bn t vdesin dhe vetm Ai i ringjall. Njerzit besimtar t Zotit t vrtet e vrtetojn kt fakt, e pabesimtart nuk mund

t pretendojn se zotat e tyre t trilluar u sjellin furnizimin, kurse pr vdekjen si proces q e shohin n vazhdimsi tek njerzit, nuk mund t argumentojn dika tjetr prve asaj far ka konfirmuar Kurani. Edhe jetn dhe fillimin e saj tek njerzit e prjetojn n prditshmrin e tyre. Me kto prova t vrteta dhe faktike, Allahu - Zoti i do sendi, ua trheq vmendjen njerzve duke u konfirmuar n vetveten e tyre t vrtetn absolute t Krijuesit, i Cili i fton pr t vrtetn dhe sqaron pasojat e mosbesimit dhe t prgnjeshtrimit.2 Para shtjes s krijimit njerzit jan dorzuar, sepse, me gjith mohimin dhe kryenesin e tyre, nuk gjejm asnj prej tyre q t pretendoj se ka krijuar dika nga asgjja. Prandaj, edhe mbreti Nemrud, i cili prmendet n Kuran tek polemizoi me Pejgamberin Ibrahim a.s. , mbase pretendoi se sht krijues i jets dhe vdekjes, Ibrahimi a.s. e dinte fare mir se ai kt gj e bnte nga kryenesia dhe se ai bnte dredhi bishtnim, ngase smund t jet dikush krijues i vdekjes kur urdhron pr mbytjen e dikujt, ose krijues i ringjalljes kur fal dik!! Atij q mund t pretendoj nj gj till, i themi: far sht shtja e atyre q jetuan dhe vdiqn para jush? Nga kjo rezulton se njeriu nuk mund t krijoj ose t ringjall asknd! Allahu xh.sh. n Kuran ka br dallim n mes vdekjes dhe vrasjes, ngase me vdekje nnkuptohet s pari largimi i shpirtit e pastaj pason dorzimi a rrzimi i trupit, ndrsa me vrasje nnkuptohet q s pari ndodh dorzimi a rrzimi i trupit, e n proces e sipr pason largimi i shpirtit, ngase shpirti nuk mund t rrij prve n trupin q prmbush

10

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Tefsir

kushtet shndetsore. sa pr ilustrim, t marrim shembull poin elektrik, i cili digjet ndonjher, po mos kjo do t thot q nuk ka rrym? Jo assesi, ngase rrym ka, por nevojitet plotsimi i kushteve, q nnkupton se n momentin q ndrrojm poin, ai do bj drit. Allahu xh.sh. ka sqaruar dallimin n mes vdekjes dhe vrasjes, prandaj tha: (Shih:Ali Imran, 144). Kshtu, edhe rasti i mbretit Nemrud, i cili nuk mundi t ringjallte asgj dhe as ta vdiste dik, prvese me an t vrasjes s dikujt. E pejgamberi Ibrahim a.s. iu prgjigj duke e sfiduar me nj qasje tjetr, kshtu q Nemrudi nuk mundi t fabrikonte dika e t rezistonte, prandaj iu drejtua me fjalt si i gjejm n Kuran (Shih:El-Bekare, 258).3 Me kt dhe me shembuj t tjer n Kuran, allahu xh.sh. i ka shpallur t dshtuara t gjitha pretendimet e rrejshme t dikujt prgjat shekujve, mbi krijimin, furnizimin, jetn dhe ringjalljen. Kjo sht madhshtore dhe mposht sfidantt nga t gjitha llojet. Allahu sht i vetmi Zot dhe ska zot tjetr ve Tij, dhe askush nuk meriton t adhurohet me t drejt prve Tij. Ai krijoi do gj n gjithsi n mnyr precize dhe madhshtore, prandaj e dshmoi kt kur tha: Ai ka prsosur do gj q ka krijuar. (EsSexhde, 7)4. Ka prsosur n gjithsi do krijes dhe gjalles, t cilat jan t panumrta; i krijoi duke mos pasur shembull paraprak dhe nga asgjja, i bri ift dhe ka plot e plot argumente t tjera, t cilat vrtetojn ekzistimin e Krijuesit Nj - Allahut. Fjala hyjnore n kt ajet vrteton dy shtje baz: ringjalljen dhe besimin n Zotin nj, ringjalljen me pjesn e ajetit e pastaj ju ringjall, dhe argument pr kt sht krijimi i do gjje q ka br Allahu xh.sh. pa pasur shembull dhe model t mhershm, dhe sht vrtetuar Njshmria e Krijuesit me fjalt: A ka ndonj nga zotat (idhujt) tuaj q mund t bj dika t till?5 Krijimin, furnizimin, vdekjen dhe ringjalljen ... zotat e trilluar nuk mund ti bjn ja, kshtu allahu fuqiplot ka vrtetuar se sht absolutisht me plot t drejt i vetmi Zot i krijimit, furnizimit, vdekjes dhe ringjalljes, duke konfirmuar Njshmrin e Tij dhe duke mohuar do mundsi q zotat e fantazuar nga pabesimtart t mund t bjn dika t till, si jan krijimi, furnizimi, vdekja ose ringjallja.6 Gjithashtu edhe shtja e furnizimit (rriskut), pr se askush nuk mund t pretendoj se mund ta bj prve Allahut, i Cili e konfirmoi kur tha: e ju furnizoi, me argument se Ai bri disa rajone t tra t thata - djerrina dhe shkrettir, n t cilat mund t gjenden i urituri i varfri dhe i pasuri, prandaj, nse ekziston ndonj furnizues tjetr prve Allahut xh.sh., ather le ti gjallroj ato rajone prnjher!! M tutje thot: ... pastaj ju sjell vdekjen e pastaj ju ringjall, ku drejtprdrejt prdor shprehjen vdekje e jo

mbytje, ndrsa n vijim theksoi: A ka ndonj nga zotat (idhujt) tuaj q mund t bj dika t till?, q nnkupton fjalt: drejtoju atyre kt pyetje dhe lri t prgjigjen: Idhujt q adhuroni ju si zota, a mund t bjn dika t till, si jan krijimi, furnizimi, vdekja ose ringjallja? Ju i fantazoni ata zota duke i gdhendur dhe skulpturuar si t doni! far ndodh kur i godet ata ndonj stuhi dhe i rrzon ose dmton ata, e ju pastaj vraponi pr ti rregulluar!! A nuk mendoni fare ju, o pabesimtar!!?? Pr kt shkak Allahu xh.sh. deklaroi fuqishm: (Shih: En-Nahl, 20)7 Dikush q sht i krijuar, a thua mund t krijoj dika nga asgjja?! Patjetr q jo! Pyetja hyjnore e parashtruar ndaj pabesimtarve: A ka ndonj nga zotat (idhujt) tuaj q mund t bj dika t till?, nnkupton pamundsin e prgjigjes nga ana e tyre dhe qortimin (nnmimin) ndaj pabesimtarve8. Pyetja e till realisht madje nuk do koment.9 Allahu xh.sh. sfidon dhe mposht pabesimtart e t gjitha kohve, kur dshmon dhe garanton se zotat e tyre t fantazuar nuk mund t krijojn asgj, madje as edhe insektin m t vogl n gjithsi, prandaj thekson (Shih: El-Haxh, 73). Madje Krijuesi i universit shkon edhe m larg n kt sfidim, kur u drejtohet me fjalt (Shih: El-Haxh, 73). Pabesimtart dhe zotat e tyre t imagjinuar dhe t trilluar, lre m q smund t krijojn as edhe nj miz, por madje nuk mund as tia marrin ndonj gj q u merr ajo, ngase ajo ikn shpejt; natyrisht q mund tia marrin vetm me mjete ndihmse. Kto jan prova prova t

Tefsir 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

11

qarta hyjnore dhe argumente bindse me sfidim decidiv ndaj mohuesve dhe mposhtje t plot ndaj tyre deri n Kiamet. Krijimi, furnizimi, vdekja dhe ringjallja ... argumente pr Zotin Nj - Allahun Jan kompetenc absolute e Allahut xh.sh. krijimi, furnizimi, vdekja dhe ringjallja, prandaj rezulton Njshmria e Tij, ngase Ai sht i pastr nga ajo far i trillojn, Ai nuk ka shok konkurrenc dhe askush nuk mund t barazohet me T, sht i pashembullt, ska fmij e as prind, Ai sht Nj, sht absolut, do krijes I mbshtetet Atij, as ka lindur k dhe as sht i lindur, ai sht i pakrahasueshm.10 Madje edhe Ibrahimi a.s. kur foli pr idhujt - zotat e tyre, tha: N t vrtet, ata jan armiqt e mi (Esh-Shuara, 77), d.m.th. ju, o pabesimtar, edhe zotat tuaj q i trilloni, jan armiqt e mi, mbase edhe pr kt arsye Ibrahimi a.s. veoi Zotin e vrtet - Allahun kur tha n vazhdim: prve Zotit t botve, i Cili m ka krijuar dhe Ai m udhzon (n rrug t drejt). (Esh-Shuara, 77 78). Ktu vrejm se n pjesn e par t ktij ajeti i cili m ka krijuar nuk ka prdorur pjesz prforcuese dhe as n fillim premrin Ai - (Allahu), ngase nuk sht e nevojshme, meq ktu flitet pr krijim natyrshm, sepse askush n gjithsi nuk mund t pretendoj se sht krijues. Ndrsa, meq n vijim t ajetit flitet pr udhzimin, Krijuesi ka prdorur premrin Ai (Allahu), pr t konfirmuar se vetm Ai mund ti udhzoj njerzit n rrug t drejt, ndonse ekzistojn disa q pretendojn udhzimin e njerzve, prandaj Ai e prjashtoi kt dhe tha: dhe Ai m udhzon (n rrug t drejt). Kjo sepse ekzistojn njerz dhe sisteme t ndryshme q prpilojn e formojn ligje dhe kushtetuta kinse pr ti br njerzit t knaqur dhe t lumtur, por rezultojn t pasuksesshme, kurse Ligji hyjnor i Krijuesit sht absolut n do sfer t jets njerzore dhe, si i till, mbetet prgjithmon. Njsoj sht edhe shtja e furnizimit, kur Ibrahimi a.s. tha: (Ai) i Cili m ushqen dhe m jep t pi (Esh-Shuara 79), nnkupton kufizimin, d.m.th. vetm Allahu sht furnizues, prandaj edhe ka konfirmuar prforcuar duke prdorur premrin lidhor (i Cili) dhe premrin n veten e tret (Ai). Pr ilustrim, t theksojm: Prindrit prgatisin ushqimin dhe ushqejn fmijt e tyre, prandaj ata jan drejtprdrejt vetm shkaktar t t ushqyerit t tyre, por jo edhe furnizues. M pastaj Ibrahimi a.s. tha: Ai i Cili do t m bj t vdes e pastaj do t m ringjall (Esh-Shuara 81), n origjinal ka ardhur pa pjeszn prforcuese, sepse vdekja dhe jeta natyrshm jan vetm kompetenc e Allahut, ashtu si n shtjen tjetr tek ajeti: dhe i Cili, shpresoj se do t mi fal gabimet e mia n Ditn e gjykimit! (Esh-Shuara, 82). Prandaj,

nga kjo rezulton maksima I pastr dhe pa t meta sht Ai, i Lartsuar mbi gjithka q i shoqrojn dhe trillojn (n adhurim), d.m.th. nuk ka zot tjetr prve Allahut dhe zotat e tjer q adhurohen, jan t trilluar, ngase askush nuk pretendon pr vetveten se sht zot. Por nse dikush thot se ka zot tjetr, ku sht ai? Prse nuk mbron t drejtn e tij pr t qen zot? Nse ai nuk e di kt gj, ather ai sht i kot; nse e di e nuk ballafaqohet me kt fakt, ather sht frikacak. Pra, n kt rast i tilli nuk meriton t quhet zot, pr kt arsye Zoti yn dhe i gjithsis gjykoi me nj gjykim t qart kur tha:Thuaj: Nse prve Atij do t kishte edhe zota t tjer, si thon ata, ather ata do t krkonin rrug pr mbizotrim ndaj t Madhruarit (pr tia marr pushtetin). (El-Isra 42) Allahu xh.sh. konfirmon mohimin e plot ndaj adhurimeve t kota q bjn pabesimtart, meq ata adhurojn dik tjetr ose I shoqrojn Atij dik tjetr n adhurim, prandaj thekson: i pastr dhe pa t meta sht ai, i lartsuar mbi gjithka q i shoqrojn dhe trillojn (n adhurim). T shprehurit e ktij fakti n origjinal me kohn e tashme, dfton pr udin e ktyre adhurimeve t kota ose sinjalizon pr vazhdimin e adhurimeve t kota nga ana e tyre. Fjala hyjnore n origjinal subhane i pastr dhe pa t meta sht Ai, nnkupton: Adhuroni Zotin Nj, d.m.th. mos i mveshni Atij dika tjetr n adhurim, kurse shprehja n origjinal teala i Lartsuar mbi gjithka q i shoqrojn, nnkupton: Nuk lejohet assesi ti shoqrohet dika tjetr n adhurim. N pjesn e par t ajetit vrejm edhe prdorimin e prsritur n origjinal t premrit min, q ka pr qllim ndonj apo dika pjesrisht, dhe kjo nnkupton se zotat e trilluar q adhurojn pabesimtart, nuk arrijn assesi t bjn as edhe m t vogln gj n krijim, furnizim, vdekje apo ringjallje. Pr kt arsye rezulton formula absolute q sdo koment: i pastr dhe pa t meta sht ai, i lartsuar mbi gjithka q i shoqrojn dhe trillojn (n adhurim). Nga kjo rezulton se Allahu distancon veten e Tij dhe pastron Qenien e Tij nga kjo shpifje e pabesimtarve, t cilt adhurojn zota t tjer t trilluar, duke thn kinse ai ka shok.
(1) Sejjid Kutub, Fi Dhilalil Kuran, vll. 5, f. 2772, viti 1996, Bejrut. (2) Po aty, f. 2772 (3) Muhamed Muteveli esh-Sharavi, vll 18, f. 11468, pa vit botimi, Ahbarul Jevm, Kajro (4) Muhamed Mahmud Hixhazi, Tefsir El-Vadih, vell. 3, f. 33, 1992, Zekazik, Egjipt (5) Tefsir El-Fahri Err-Rrazi, Mefatihul Gajb, vll i 25, f. 128, viti 1981, Darul Fikr, Bejrut (6) Imam Al-Alusi, Tefsir El-Kuran El-Adhim ve Es-Sebul El-Methani, pjesa 21, f. 47, Ihja Et-Turath El-Arabijj, Bejrut (7) Tefsir EshSharavi, f. 11468 (8) Ibni Xherir Et-Taberij, Tefsiru Et-Taberij, Xhamiul Bejan an tevili Aj El-Kuran, vll i 18, f. 509, viti I bot 2001, Kajro. (9) Sejjid Kutub, Fi Dhilalil Kuran, vll i pest, faqe 2773 (10) Ibni Kethir, Tefsir El-Kuran El-Adhim, vll. 3, f. 450, El-mektebetu Et-tevfikifije, pa vit botimi, Kajro.

12

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Hadith

Rreth akuzs mbi metodologjin e haditheve n vlersimin e prgjithshm t sahabve

Dr. Musa Vila kuzat kundr hadithilogve dhe metodologjis s tyre rrjedhin nga orientalistt me pikpamje antiislame dhe nga disa njerz t veshur me petkun islam, t cilt n fakt ishin lojal ndaj orientalistve dhe kundrshtar t Synetit t Pejgamberit a.s. . Ata u munduan q ti irritonin dhe skandalizonin shum pikpamje t hadithologve n metodologjin e tyre. Kundrshtart e Synnetit demagogjin dhe intrigat e tyre i shpreh n kt form: (a) Pr sa u prket ashabve, ne pr ta nuk mendojm ndryshe prvese ashtu si kan menduar ata pr vetveten e tyre. E ata vetveten e tyre e kan menduar si njerz q jan t ngjashm me t tjert q bjn gabime dhe mkate. Ata kan akuzuar njri-tjetrin me akuza t rrezikshme. Disa prej tyre tjetrin e kan akuzuar pr mosbesim (kufr) dhe mkate t mdha. sht br e ditur se Ammar bin Jasiri Othmanin r.a. e kishte akuzuar pr mosbesim dhe gjakun e tij e kishte konsideruar si t lejuar. Po ashtu Ibn Mesudi, kur ishte n Kufe, gjakun e Othmanit r.a. e kishte konsideruar t lejuar.1 (b)sht shum e qart se ashabt n kohn e tyre, kishin kritikuar njri-tjetrin dhe disa prej tyre pr nga pozita dhe autoriteti i konsideronin disa t tjer m t ult se t tjert. Por megjithat , ajo q na brengos sht t vepruarit e shumics s kritikve (ekspertve) t hadithit, n veanti dijetart kritik t mvonshm, t cilt n prgjithsi ashabt i kan vlersuar me kriter t lart fetar, pa akuzuar asnjrin prej tyre pr gnjeshtr dhe shpifje t haditheve, kurse t tjert, q patn ardhur pas ashabve, i kishin akuzuar ashpr.2;

(c)Dijetart kan shtruar si detyr t domosdoshme hulumtimin e transmetuesve t hadithit, mirpo ata kan qen t kufizuar dhe nuk kan ndrhyr n gjendjen e ashabve duke ikonsideruar t gjith ata t drejt e t paprekshm dhe kan ndaluar kritikn dhe do akuz n drejtim t tyre. Prej thnieve t tyre, sht edhe kjo:Dosja e tyre sht mbyllur hert. Ajo q sht pr tu uditur, sht qndrimi i tyre n kt mnyr, n kohn kur ashabt vet kishin kritikuar njri-tjetrin dhe kjishin hedhur n mosbesim ...3 Ky i fundit nuk u mjaftua vetm m kt, po shkoi edhe m larg duke u shprehur n qndrimin e ehlu suneh: N mesin e ashabve ka pasur t atill q Pejgamberin a.s. e kan mashtruar n shtjen e zekatit. Disa prej tyre e kishin ofenduar, e disa prej tyre e kishin ndrtuar mesxhidu darin. Disa prej tyre kishin paraqitur arsyetim dhe nuk kishin marr pjes n betejn e Tebukut. Numri i tyre ka qen m tepr se tetdhjet veta. Pastaj ata ishin penduar dhe Pejgamberi a.s. kishte pranuar haptazi pendimin e tyre. Pr ta zbriti ajeti kuranor( Et-Tevbe,95), pr kt q n Kuran sht nj kaptin q quhet kaptina e mynafikve.4 ata than kush dshiron ti dij emrat e mynafikve (hipokritve) t fiseve Hazrexh dhe Evs, le t shoh vllimin e par t librit Ensabul Eshraf, aty do t gjej dhjetra faqe t mbushura me emrat e tyre, duke filluar nga faqe 274 deri n 283. 5 Pastaj vazhduan e than: Nse shumica absolute e dijetarve than se ashabt n prgjithsi jan t drejt nga kriteri i lart fetar, nuk pranuan kurrfar kritike dhe akuze ndaj tyre, duke i konsideruar t gjith ata

Hadith 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

13

t ruajtur nga mkati, gabimi dhe harresa, ndrsa transmetuesit e tyre iu nnshtruan kritiks dhe akuzs, ather mund t themi se shumica e hulumtuesve ... nuk e pranuan kriterin e lart t ashabve n mnyr t prgjithshme, por than ashtu si ka thn dijetari El Mukbilij, se pjesa drrmuese e ashabve, e jo ashabt n prgjithsi kan qen t mbrojtur dhe ndaj tyre lejohen mkati, gabimi dhe harresa ashtu, si lejohet edhe ndaj t tjerve . Madje lejohet edhe pasioni (epshi pr ta). Allahu e di ku ta vr mesazhin (risalen) e vet. (El Enam, 124) Ashabt n prgjithsi kishin kriter t lart fetar Mendimin e tyre e mbshtetin n faktin se edhe ata ishin njerz, ndodh tek ata ajo q ndodh edhe tek t tjert, e kjo sht nj gj q kthehet tek natyrshmria njerzore. Dhe vrtet Zotria i tyre, t cilin Allahu e kishte zgjedhur:Allahu e di ku ta vr mesazhin (risalen) e vet, (El-Enam, 124) ka thn: Vrtet un jam njeri, e qlloj dhe gaboj. Hulumtuesit vendimin e tyre e mbshtesin n ata persona q kan jetuar n kohn e Pejgamberit a.s. - prej hipokritve dhe gnjeshtarve, nj shumic pre t cilve m pastaj patn dezertuar nga feja e tyre, pasi ishte transferuar Pejgamberi a.s. tek Allahu i Lartsuar.6 Pastaj ktyre fjalve u bashkngjiti disa transmetime, prej atyre q ka transmetuar Muslimi: Disa njerz prej ashabve q do t vijn pas meje, do t dezertojn, e kur do ti njoh ata, do t rrqethen prej meje. Ather do t them (Ditn e Kiametit) Ku mi lat ashabt e mi. Ather do t thon: Ti nuk e di kan shpifur ata pas teje.7

Nga kjo q u theksua, mendimet dhe argumentet e tyre mund ti prmbledhim n kto pika: (a) Bindja se ashabt n prgjithsi kishin kriter t lart fetar, sht mendim i shumics s dijetarve, e jo mendim i hulumtuesve t rangut t hulumtuesit El Mukbili, Ahmed Emin, Taha Husejn dhe Ebu reje; (b) Bindja se ashabt kishin kriter t lart fetar bie n kundrshtim me at q ka ardhur n Kuran pr nnmimin e ashabve, sepse n mesin e tyre ka pasur mynafik (hipokrit) , gnjeshtar, ka pasur prej atyre q Pejgamberin a.s. e kishin ofenduar dhe, n kontekst me kt, ka zbritur n Kuran kaptina e quajtur El Munafikun- hipokritt; (c) Ashabt veten e tyre nuk e konsideronin t pastr nga kritika dhe akuza. Disa prej tyre i hodhn pr mosbesim disa t tjer. E disa t tjer kishin prgnjeshtruar njri-tjetrin. E si mund ti konsiderojm ata ndryshe prvese ashtu siq e konsideronin veten e tyre; ) Kjo bindje (e shumics s dijetarve pr pastrtin e ashabve) bie n kundrshtim m natyrshmrin njerzore, ngase ata nuk ishin tjetr prvese njerz, tek ata ndodh ajo q ndodh edhe tek t tjert, e kjo kushtimisht kthehet tek natyrshmria njerzore e cila prmban gabim, harres , mkat , pasion etj. . Kt e mbshtesim n faktin se vrtet Pejgamberi a.s. ka qen njeri. Ai ka thn: Vrtet un jam njeri, e qlloj dhe gaboj. Pr t vlersuar mendimet dhe forcn e argumenteve t tyre, kto pika do ti shqyrtojm, diskutojm dhe replikojm radhazi njrn pas tjetrs.

14

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Hadith

Shqyrtimi dhe polemizimi i piks s par: Mendimi se ashabt n prgjithsi kan kriter t lart fetar, nuk rrjedh nga drejtimi i hulumtuesve. Kriteri i lart fetar i ashabve dhe kush jan ata q e thon kt mendim: Nuk ka dyshim se bindja se ashabt n prgjithsi kan kriteri t lart fetar, sht mendimi i shumics s dijetarve t rangut t katr drejtimeve- imamve, Ebu Hanifes , Malikut, Shafiut, Ibn Hanbelit, hadithologve si Buhariu, Muslimi, Ebu Davudi, Termidhiu, Nesaiu , Ibn Maxhe, Ibn Meini, Ibn Elmedini, Ebu Zerah, Ebu hatim, Ibn Hiban, Ibn Tejmije, ose t themi shkurtimisht se t ktij mendimi jan n prgjtihsi t gjith dijetart e e Ehlu suneh vel xhemaah. Kt e prkrahin seleft e Ymetit dhe shumica e jotradicionalistve. E nse kta nuk jan hulumtues, ather mund t pyesin kush mund t jen prve ktyre? Po, disa grupe kan kundrshtuar shumicn e Ymetit islam, si jan muatezilt, havarixht, shiat dhe disa t tjer t tipit el Mukbilij el Mutezilij. Po astu Taha Husejn, i cili shfrytzon mendimet e orientalistve duke i prvetsuar pr veten e tij.8 I till sht edhe Ahmed Emin, t cilin me mjeshtri e ka orientuar Dr. Alij Hasen Abdul Kadir, duke i thn: Rruga m e mir pr publikimin e mendimeve t orientalistve, sht q ato ti orientosh qartazi tek folsit e tyre, por ato mendime ti mbrosh sikur t ishin studimi dhe hulumtimi yt dhe vish petkun e holl, q t mos i shqetsosh ata, ashtu si kam vepruar un n librin Fexhrul Islami dhe duhal islami.9 I till ishte edhe Ebu Reje, i cili sht prpjekur vazhdimisht pr shkatrrimin e kalas s fort t Synetit, duke pretenduar se puna e tij sht n mbrojtjen e Syunetit. Sa i uditshm q sht?! Pavarsisht nga kto q u theksuan, mund t themi se ata q kundrshtuan shumicn e dijetarve, nuk posedojn argumente vrtetuese n pretendimin e tyre. Argumentet nga Kurani dhe Syneti q vrtetojn kriterin e lart t ashabve Shum tekste q kan mbshtetje n Kuran, n librat e gjuhs arabe dhe m gjer, tregojn se fjala (e drejt me kriterin e lart fetar), kur ka t bj me ashabt dhe tabiint prdoret n kuptimin i knaqur plotsisht. E knaqsia sht parcipiale e pjesshme, q ndryshon me ndryshimin e kohs dhe vendit. E ashabt n prgjithsi, tek Allahu xh.sh. kan epitetin e knaqsis, d.m.th. allahu ka qen i knaqur me veprat , fjalt dhe qndrimet e tyre n prgjithsi. N kontekst t ksaj, Allahu xh.sh. thot n ajetet e fundit kan t bjn me betejn e Tebukut, q ishte prej betejave t fundit t Pejgamberit a.s. . Ktu morn pjes t gjith muhaxhirt dhe ensart. Nga ata q ishin n Medin, askush

nuk mbeti pa marr pjes , me prjashtim t t dobtit , ose ai q shte urdhruar t rrinte, ose ai person q ishte i njohur pr hipokrizi (nifak), ose disa prej atyre q, nga prtacia, nuk morn pjes e q edhe Kurani i ka prmendur. Pavarsisht se si ka qen gjendja, pjesa drrmuese e medinasve morn pjes n at betej. Gjithashtu Allahu xh.sh. i fali ata (ashabt) dhe ishte i knaqur me ata, ashtu si ishte i knaqur me pjesmarrsit (ashabt) e betejs s Bedrit dhe me zotuesit n Hudejbije. Po ashtu edhe Pejgamberi a.s. ishte i knaqur me ta. N kontekst t ksaj, Ai tha: Mos i ofendoni ashabt e mi. Pasha at n dorn e t Cilit sht shpirti im, sikur vrtet ndonjri prej

Hadith 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

15

jush t shpenzonte ar sa kodra e Uhudit , vlera e tij nuk do t arrij sa nj grusht (ar) i tyre e as sa gjysma (e grushtit) t tyre.10 me t vrtet m i miri prej jush sht brezi im (ashabt) , pastaj ata q pasojn, pastaj ata q pasojn. Pastaj vijn njerz q dshmojn pa u krkuar dshmia e tyre ...11 N kt prizm kemi shum hadithe q flasin pr rolin. pozitn, vlern dhe trimrin e ashabve. Lidhur me kt, dijetari El hatib el Bagdadi tha: Informatat (hadithet) n kt drejtim jan t shumta. Kto jan n prputhshmri me tekstet kuranore. T gjitha kto (informata) tregojn pr pastrtin e ashabve. N mnyr t prer tregojn pr kriteri e tyre t lart fetar (drejtsin e tyre) dhe dlirsin e tyre. Nuk ka nevoj askush prej krijesave (njerzve) t merret me fshehtsin dhe vlersimin e tyre , prderisa Vet Allahu xh.sh. i ka vlersuar (dhe pastruar) ata. Ata - ashabt mbeten t till (t vlersuar) prvese nse konfirmohet q ndonjri kishte br ndonj vepr q nuk ka dimension tjetr prvese sht mkat, ose ndonjri prej tyre sht mbshtetur n komentimin e teksteve q shpien n bashkngjitjen e kryengritsve (havarixhve) e pastaj pr kt t gjykohet n trheqjen nga imuniteti i kriterit t lart fetar, q Allahu i ka pastruar dhe ka ngritur shtjen e tyre prej ksaj. Dhe, sikur nj gj e till, q e theksuam, t mos vinte nga Allahu xh.sh. dhe nga Pejgamberi i Tij pr dika rreth tyre (ashabve), ather gjithsesi ata duhet t vlersohen n baz t pozits q patn n hixhret (migracion), xhihad, n mbshtetje pa rezerv t Pejgamberit a.s. , n angazhim dhe me shpenzim maksimal t pasuris, n luft pr hir t fes edhe kundr t afrmve, kontributin e veant e misionin fetar , n forcn e besimit dhe bindjes q kishin. Dhe kshtu, n mnyr t prer, t gjykojm pr kriterin e lart fetar dhe t jemi t bindur pr pastrtin e tyre dhe vrtet ata (ashabt) kan vlern dhe pozitn m t vlefshme se t gjith dijetart q japin vlersime dhe konfirmime pas tyre deri n mbarim.12 e n realitet, at q e ndrtuan dhe realizuan ashabt me pejgamberin a.s. pr kt Ymet, nuk mund ta bj askush tjetr. Mu pr kt arsye, dijetari Ibn Hiban, duke argumentuar pr vlersimin e ashabve dhe pastrimin e tyre nga akuza n prgjithsi, tha: Nse vrtet dikush thot pr se i ke akuzuar ata q vijn pas ashabve, ndrsa akuzat rreth ashabve i ke refuzuar? E harresa dhe gabimi jan pjes e atyre, ashtu si gjenden edhe pas tyre tek hadithologt, atij i thuhet: Vrtet Allahu i Lartsuar i ka pastruar ata nga do e met e mangsi, i ka ruajtur ata nga do gabim q ul prestigjin e tyre dhe ata i ka br sikur yje, q prmes tyre, t udhzohemi. Allahu i Lartsuar thot: (Ali imran, 68). N nj ajet tjetr thuhet: ... at dit kur Allahu nuk e poshtron pejgamberin e s bashku me t as ata (ashabt) q kan besuar ...(Et-Tahrim,8).

Pra , pr ata q Allahu na ka informuar se Ditn e kiametit nuk do t poshtrohen e as do t turprohen dhe pr ta ka dshmuar se jan pasardhs t fes s pastr t Ibrahimit , nuk lejohet q ata t akuzohen pr gnjeshtr, ngase vrtet do t ishte e pamundshme q allahu i lartsuar t thot: at dit kur allahu nuk e poshtron pejgamberin, e s bashku me t as ata (ashabt) q kan besuar ... dhe lidhur me kt Pejgamberi a.s.: Kush bn gnjeshtr qllimisht ndaj meje, le ta prgatis pr veten e tij ulsen prej zjarrit.13 Sipas tekstit t ktij hadithi , zjarri do ti kap ata pr t cilt Allahu na ka lajmruar se nuk do ti poshtroj Ditn e Kiametit. Mirpo ky tekst i hadithit nuk ka t bj me ashabt, po me gjeneratat q vijn pas tyre. E pr sa u prket atyre (ashabve), t cilt dshmuan dhe jetuan zbritjen e Kuranit dhe Pejgamberin a.s. e q e shoqruan, kritika ndaj tyre sht e refuzuar, akuza ndaj tyre sht n kundrshtim me besimin, mangsia e ndonjrit prej tyre sht frymzim i hipokrizis, ngase ata (ashabt) ishin njerzit m t vlefshm t do shekulli pas Pejgamberit a.s., i cili nuk fliste nga hamendja, por nga ajo q inspirohej. Pra, asnjri prej tyre nuk meriton akuz, sepse Pejgamberi a.s. atyre (ashabve) nuk ia trashgoi misionin dhe ti urdhroj q ai q sht prezantues (n Haxhin lamtumirs) tia komunikoj atij q nuk prezanton, po vetm ata q tek ai ishin t sinqert e t prgatitur pr ta dshmuar dhe jetsuar misionin . Dhe sikur ashabt t mos ishin t atill, Pejgamberi a.s. nuk do ti urdhronte q at q e kan dshmuar gjat jets s tij, ta komunikojn pas tij, dhe sikur vrtet t ishin kshtu t paurdhruar pr komunikim t misionit, - ather ky do t ishte sulm dhe akuz pr misionin profetik. At q Pejgamberi a.s. e ka vlersuar, atij i mjafton ky nder. E ato gjenerata q vijn pas ashabve nuk jan sikur kta , ngase ashabi, kur e prcjell misionin tek tjetri pas tij, mund t jet hipokrit ose bidati i njollosur, q lajmit i shton ose i mungon dika vetm pr t devijuar njerz pas tij dhe, pr hir t ksaj, ne kemi br dallime n mes tyre dhe ashabve, t cilt Allahu i ka mbrojtur nga bidatet (risit) dhe devijimi.14 Pra, me t gjith ashabt Allahu ishte i knaqur, po ashtu edhe Pejgamberi a.s. dhe, bazuar n kt, fjaln t drejt pa fije dyshimi mund tua mveshim ashabve. (Vijon)
(1) Advau ala suneti el Muhamedije, f. 361. (2) Fexhrul islami, f. 217. (3) Advau ala sunet muhamedije, f 342. (4) Po aty f:353 (5) Po aty f. 353 (6) Advau ala sunneti muhamedije, f. 353-354. (7) Sahihu Muslim, vll. 15, f 53-54. (8) Tahte riajetil Kuranli er-rafij, f. 94. (9) Es-sunetu ve mekanetuha. Dr. Sibaij, f. 214 (10) Sahihul muslim, vll. 5, f. 221. (11) Fethul bari, vll. 6. F. 187. Shih m gjer: Komentimi i haditheve, mr. Musa Vila, f. 392-393. (12) El Kifaje fi ilmi rivaje lil bagdadi, f. 48-49. (13) Refu ve tekmil. (14) El mexhruhine minel muhadithine li ibn Hiban, f. 11-12

16

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 fikh

Betimi ligjshmria, dispozitat dhe pasojat

Jusuf Zimeri Imam Kurtubiu, po ashtu n shpjegimin e ajetit 224 t sures El Bekare, thot: E mos E bni Allahun peng t betimeve tuaja (kur betoheni n T), kur doni t bni vepra t mira, t silleni mir dhe t bni pajtim ndrmjet njerzve. Allahu i dgjon t gjitha dhe i di Mufesirt thon se ajeti n fjal i udhzon besimtart islam t mos shtojn betimin e tyre, sepse nj veprim i till sht smundje pr zemrn. Ky sht edhe qllimi kur Allahu xh.sh. thot: Ruani betimet tuaja. a m shum q t humbas ekuilibrimi, besnikria, sinqeriteti e pse jo edhe besimi n mes njerzve, aq m shum shtohet betimi, sepse n sken shfaqen mashtrimi, mosbesimi dhe gnjeshtra. Pr kt shtje mendoj se nuk duhen sjell argumente, sepse n parim, kur njeriu pr t vrtetn nuk ka nevoj pr argument shtes, q t bind dik se ajo q thot, sht e vrtet, mirpo, kur humbet besimi, humbin vlerat fetare dhe njerzore, ather ndihet nevoja q fjalt a shprehjet tona ti shoqrojm gjithnj me argument shtes, si sht betimi pr t bindur dgjuesin se po flasim t vrtetn. Kt shtje, Islami dhe e drejta islame e kan trajtuar nga kndvshtrime t ndryshme, dhe kan dhn konkluzione t qarta rreth betimit. E drejta islame, duke marr parasysh nevojn dhe natyrshmrin e njeriut, q kalon npr faza t caktuara t veprimtaris s tij, betimin nuk e ndaloi trsisht, po prkundrazi e pranon si argument edhe n procedurn gjyqsore, q nnkupton se e ligjsoi duke sistemuar prdorimin e betimit. Argument se betimi sht i lejuar, krahas shum argumenteve t tjera pr ligjshmrin e betimit n t drejtn islame, sht edhe imperativi kuranor q i drejtohet Pejgamberit a.s. ,. pr betim, duke i thn(Shih: Junus, 53) Pra, vrehet qart se Allahu xh.sh. krkon nga Pejgamberi a.s. q, prmes betimit, tu vrtetoj atyre pr dnimin e bots tjetr, i cili nuk mund t pengohet assesi. Betimi n terminologjin e s drejts islame njihet me nocionin el jemin, q n aspektin linguistik gjuhsor ka s paku tri kuptime kryesore, q jan:

- Fuqi, forc, e ky kuptim vrtetohet prmes ajetit kuranor, ku Allahu xh.sh. thot: Ne do ta kapnim at (Muhamedin a.s.) me fuqin ton. (El Hak-ka,45) - Nocioni Jemin nnkupton dorn e djatht ose ann e djatht, pr shkak t fuqis q mban ajo n krahasim me dorn e majt. - Gjithashtu kjo shprehje nnkupton edhe betimin. Nocioni El jemin, n kuptimin terminologjik t Sheriatit islam, nnkupton Shprehjen (betimin) pr nj kontrat a veprim, q vrteton vendimin e betuesit pr nj veprim ose mosveprim. Nga ky prkufizim nnkuptohet se betimi zakonisht prdoret n rastet dhe shtjet vitale, q rregullojn marrdhnie ndrnjerzore, si jan kontratat dhe shtjet q rregullojn t drejtat dhe detyrimet/obligimet e individit. Andaj, duke marr parasysh rndsin e ksaj shprehjeje, ajo nuk lejohet t jet do e dyta a e treta fjal e folsit, t prdoret pr shtje t imta mediokre, sepse prdorimi sa m i shpesht i betimit, nuk rrit besimin e opinionit te betuesi, po jep efekt t kundrt, q nnkupton se minimizon besimin dhe autoritetin e tij, kurse n aspektin fetar islam, sipas konkluzionit t juristve islam, sht veprim i urryer. Mendimi i juristve islam Kur shpalosim konkluzionin e juristve islam - se betimi i panevojshm sht veprim i urryer, t theksojm patjetr se bhet fjal pr betimin e vrtet, kurse betimi i rrejshm sht veprim i ndaluar, i cili sjell pasoja juridike jo

fikh 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

17

vetm n jetn e ksaj bote, po edhe n jetn e bots tjetr. Kt e vrteton ajeti kuranor, ku Allahu xh.sh. thot: ( Shih:Ali Imran,77) Imam Kurtubiu n Tefsirin e tij, n komentimin e ajetit 89 t sures El Maide, thot: Ruani betimet tuaja, nocionin ruani e shkoqit me largim, sugjerim pr mosbetim, sepse, nse njeriu nuk ka fituar shprehi t betohet, ai nuk i nnshtrohet imperativit ruani betimet tuaja, ngase me kt detyrim obligohet vetm betuesi. Pastaj Imam Kurtubiu, po ashtu n shpjegimin e ajetit 224 t sures El Bekare, thot: E mos E bni Allahun peng t betimeve tuaja (kur betoheni n T), kur doni t bni vepra t mira, t silleni mir dhe t bni pajtim ndrmjet njerzve. Allahu i dgjon t gjitha e i di. Mufesirt thon se ajeti n fjal i udhzon besimtart islam t mos shtojn betimin e tyre, sepse nj veprim i till sht smundje pr zemrn. Ky sht edhe qllimi kur Allahu xh.sh. thot: Ruani betimet tuaja.1 N ann tjetr, i Drguari i Allahut xh.sh. na ndalon q, gjat shitblerjes dhe tregtis, si nj dukuri m t shpesht t prdorimit t betimit, sepse betimet e shumta humbin jo vetm autoritetin e individit, po edhe vlern e pasuris. Ebu Katadete el Ensariu transmeton hadithin e tij, duke thn: E kam dgjuar t drguarin e Allahut a.s., duke thn: Kujdes, mos u betoni shum n shitblerje, sepse betimi i shumt ngjall dilem pr pasurin dhe humb vlern dhe bereqetin e pasuris.2 N nj transmetim tjetr nga Ebu Dherri, Pejgamberi a.s., ka thn: Njerzve t tri kategorive Allahu xh.sh. nuk do tu flas, nuk do ti shikoj (mshiroj) e as nuk do ti pastroj prej mkateve t tyre, porse pr ta do t ket dnime t dhembshme. Kt hadith Pejgamberi a.s. e prsriti tri her, ather Ebu Dherri tha: Ata jan t humbur dhe t zhdukur, o i Drguari i Allahut, po kush jan ata, o i Drguari i Allahut? Pejgamberi a.s. tha: Personi q rrobat e tij i lshon t gjata prtok (nn zogun e kmbs nga kryenesia), ai q i bn nj t mir tjetrit dhe ia prmend pandrprer, dhe ai q e shet mallin e tij duke u betuar rrejshm.3 I nxitur nga kto argumente, Imam Ebu Hamid El Gazali thot: Tregtart asnjher nuk duhet t fitojn shprehi betimin, sepse nse betimi i tij sht i rrejshm, ai ka br nj betim fundoss, q do ta fundos n Xhehenem, e ky sht nj mkat prej mkateve t mdha, e nse sht i vrtet ajo n se betohet, ather betimin e tij e ka ekspozuar pr shitje, e nse betimi i tij sht me karakter lavdrimi t mallit t tij edhe sht e vrtet ajo q e lavdron, ather sht nj veprim i urryer, sepse asgj nuk i shton n furnizimin e tij.4 I nxitur nga kto argumente, imam Shafiu r. a ka thn: Nuk jam betuar n Allahun xh.sh. asnjher, as bindshm e as rrejshm.

N se duhet betuar Nga ajo q tham deri tsah, pam se pr ne besimtart islam nuk sht e preferuar t betohemi pr do send, por vetm ather kur krkohet betimi nga ne. N rastet kur duhet t betohemi, sipas parimeve t Sheriatit Islam pr betim, konsiderohet vetm betimi n Allahun xh.sh. dhe n Emrat e Tij t bukur, kurse betimi n shtje t tjera prve Allahut xh.sh., si sht betimi n prindrit, fmijt, Diellin, Tokn etj. , jo vetm q nuk arrin efektin e duhur t betimit, por ky lloj i betimit konsiderohet edhe mkat. N kontekst t ksaj, Pejgamberi a.s., n hadithin q transmeton omeri r.a., ka thn: vrtet allahu jua ndaloi juve q t betoheni n prindrit tuaj, andaj, kush betohet, le t betohet n Allahun ose le t hesht.5 Pra, nse besimtari islam, betohet n dika tjetr prve n Allahun xh.sh. dhe n Emrat e Tij t bukur, si p.sh., t betohet n fen e Tij, pejgambert, melaiket, Qaben, namazin, agjrimin a haxhin, prindrit, fmijt, Diellin, Hnn etj, etj. , sipas konsensusit t juristve islam, ky lloj betimi nuk konsiderohet betim dhe sht betim i urryer (Mekruh), kurse imam Shafiu r.a. shkon edhe m larg pr kt lloj t betimit dhe thot: Kam frik se t mos jet edhe mkat, e pr kt nuk ka kefaret. Pr sa i prket betimit n Kuranin famlart, shumica e dijetarve t shkollave juridike islame, edhe kt lloj betimi e trajtojn si betim, prej t cilit pasojn obligime dhe pasoja konkrete si sht kefareti. Llojet e betimit Duke marr parasysh faktin se njeriu ballafaqohet me sfida dhe sprova t ndryshme n jetn e tij t prditshme, dijetart islam, duke studiuar betimin dhe argumentet autentike q kan t bjn me t, nga t gjitha kndvshtrimet, arritn q betimin, n varsi nga pasojat q rrjedhin, ta klasifikojn n tre lloje, q jan: 1- Betimi fundoss Ky betim quhet me kt emr pr shkak se ky lloj betimi ka pasoja serioze, veanrisht n jetn e Bots tjetr, sepse pronarin e saj e fundos n zjarrin e Xhehenemit. Ky sht betim i rrejshm me qllim, q bhet pr nj shtje n t kaluarn apo n t tashmen. Betuesi n kt rast sht i vetdijshm se, me betimin e tij, me t cilin mohon ose vrteton dika, sht i rrejshm. Ky lloj i betimit, sipas parime t jurisprudencs islame, konsiderohet prej mkateve t mdha, nj mkat q e fundos pronarin e tij n zjarrin e Xhehenemit. kt e vrteton hadithi i Pejgamberit a.s. , kur njher kishte ardhur nj njeri te Pejgamberi a.s. , dhe e kishte pyetur: Cilat jan mkatet e mdha, o i Drguari i Allahut xh.sh.? Pejgamberi a.s. , tha: Ti bhet shok Allahut xh.sh. , pastaj cilat jan?: Tha: Mosrespektimi i prindrve, pastaj cilat, o i Drguari i Allahu? Tha: Betimi i rrejshm

18

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 fikh

fundoss.6 Juristt islam pr kt lloj t betimit, jan t mendimit se betuesi nuk obligohet me kefaret, por konsiderohet mkatar, kurse ai q dshiron ta largoj hidhrimin e Allahut ndaj tij dhe t prfitoj nga mshira e Allahut xh.sh. n jetn e ksaj dhe t Bots tjetr, ai detyrohet t pendohet (teuvbe) dhe t krkoj falje t sinqert (Istigfar) nga Allahu xh.sh.. 2- Betimi i gabuar Sipas shumics s juristve islam, betim i gabuar sht ather kur njeriu betohet pr dika n t kaluarn a n t tashmen duke menduar se vrtet shtja sht ashtu si betohet, por realiteti sht tjetr nga ajo pr se betohet. N transmetimin e Ibni Omerit, t Ibni Abasit dhe Aishes r.a., thuhet se ky lloj betimi sht thnia e njerzve po, pr Zotin, pra duke shpejtuar gjuht e tyre pa qllim betimi. Sipas Imam Shafiut, ky lloj i betimit sht ather kur betuesi betohet duke mos pasur pr qllim betimin, ose, me fjal tjera, kur shpejton gjuhn e tij pa qllim, pa dashur t betohet. Pr kt lloj t betimit, Allahu xh.sh. thot: (Shih: El Bekare, 225) Dijetart islam, duke u mbshtetur n kt ajet kuranor, jan t mendimit se pr kt lloj t betimit nuk ka kefaret. Pr kt lloj betimi, mendoj se duhet theksuar mendimi i dijetarve t medhhebit Hanefij, t cilt, n dallim nga shkollat e tjera, zbrthejn shtjen duke thn se ky lloj i betimit, nse prdoret pr t ardhmen, konsiderohet betim q ka kefaret, pavarsisht se a ka pasur pr qllim betimin apo jo. 3- Betimi i lidhur-i prforcuar Betimi i lidhur a i prforcuar sht kur betuesi betohet pr nj send, pr t ardhmen, se do ta veproj ose nuk do ta veproj. Dispozita e ktij lloji t betimit sht ose obligueshmria e plotsimit t betimit, ose obligueshmria e kefaretit, n rastin kur nuk e plotson betimin. Allahu xh.sh. n Kuranin famlart ka thn: (Shih: El Maide, 89). Pr kt lloj t betimit juristt islam jan unik n mendimet e tyre se, nse betuesi nuk i prmbahet asaj pr se sht betuar, pason kefareti si form e sanksionit, pavarsisht nse shtja pr t ciln sht betuar, sht obligative (Vaxhib) apo pr veprim t lnies s vaxhibit. Mund t jet q t jet betuar pr t vepruar ndonj mkat, q n kt rast nuk do t thot se duhet ti prmbahet betimit, por duhet ti nnshtrohet detyrimisht kefaretit pr moszbatimin e premtimit. Nse shkoqisim n hollsi veprat dhe dispozitat e tyre, pr t cilat jemi betuar, nse detyrohemi ti prmbahemi betimit apo detyrohemi t prishim betimin dhe ti nnshtrohemi kefaretit, na paraqiten disa raste, q jan: - Nse betimi bhet pr veprim t farzit, sikur dikush t betohet duke thn: Pr Zotin, do t fal namazin e dreks, ose do t agjroj Ramazanin, ather betuesi n kt rast detyrohet t

plotsoj betimin, e kt e vrteton hadithi i Pejgamberit a.s. , ku thot: Kush premton (betohet) se do ti nnshtrohet Urdhrit t Allahut, le ti nnshtrohet.7 Nga kjo nnkuptohet se, nse betuesi n kt rast nuk zbaton betimin e br, prveq ka ln pa kryer farzin, q ka trajtim n vete, ai konsiderohet mkatar edhe pr moszbatimin e betimit dhe detyrohet ti nnshtrohet sanksionit t kefaretit. - Nse betuesi betohet se nuk do ta kryej farzin, ose betohet se do t bj mkat sikur t thot: Pr Zotin, nuk e fali namazin e dreks, ose t thot Pr Zotin do t pi alkool, apo do ta mbys filanin, ose nuk do ti flas prindrve etj. n kt rast betuesi detyrohet me prishjen, pra mosrespektimin e betimit, dhe me pendim dhe istigfar, kurse pr prishjen e betimit detyrohet edhe me kefaret. Kt e vrteton hadithi i Pejgamberit a.s. , ku ka thn: Kush betohet pr dika e pastaj t kundrtn e betimit e sheh m t mir, le ta veproj at q sht m e mir pr te, kurse pr betimin e tij le t paguaj kefaret. 8 - Nse betimi bhet pr lnien e suneteve, sikur t thot: Pr Zotin nuk e fal namazin nafile, ose nuk e vizitoj t smurin, ose nuk e prcjell xhenazen etj. , n kt rast sht m e preferuar t thyej betimin e tij dhe t zbatoj synetin, kurse pr thyerjen e betimit t paguaj kefaret. - Nse betimi bhet pr kryerjen e ndonj veprimi t urryer (mekruh), edhe n kt rast sht m mir q t thyej betimin dhe t mos kryej veprn e urryer (mekruhin), e pr thyerje t paguaj kefaret. Kefareti i betimit Pasi e sqaruam se pr dy llojet e para t betimit nuk ekziston sanksioni i kefaretit, po nj sanksion i till parashihet vetm pr llojin e tret, q sht betimi i prforcuar, ather duhet t sqarojm patjetr se cili sht kefareti i ktij betimi. Kefareti i ktij lloji t betimit prcaktohet n Kuranin famlart, ku Allahu xh.sh. thot (Shih: El Maide, 89) Nga ky ajet kuranor nnkuptohet se kefareti i betimit sht: 1. Ushqimi i dhjet t varfrve brenda nj dit ose 2. Veshmbathja e tyre, ose 3. Lirimi i nj robi. Meq kto tri lloje t kefaretit jan t nj kategorie, thyesi i betimit mund t zgjedh njrn prej ktyre tri sanksioneve, por meq kto jan t lidhura me shtjen materiale ekonomike dhe nse betuesi nuk mund t zbatoj njrn nga kto tri kefarete, - vetm ather kalon n kefaretin e katr, q e obligon me agjrimin e tri ditve radhazi pandrprer. (vijon)
[1] Tefsiri i Kurtubiut 3/97 [2] Muslimi [3] Muslimi [4] Ebu hamid El Gazali, Ihjau Ulumud-din 2/77 [5] Buhariu- Muslimi [6] Buhariu, Muslimi [7] Buhariu [8] Muslimi Ahmedi

Etik 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

19

Durimi n sprova
Fidan Bilalli Omer Ibn el Hatabi ka thn: Ditt m t mira t jets son qen ato q i kaluam me durim. urimi nnkupton qndrueshmrin dhe gatishmrin pr tu prballur me sfidat dhe vshtirsit, me t cilat ballafaqohet njeriu, nprmjet t cilit arrihet lumturia dhe knaqsia e Allahut xh.sh. . Sabri sht prej virtytrve m t larta t fes islame, prandaj n Kuran sht prmendur n m shum se 90 vende, ka tregon pr rndsin dhe pr shkalln e tij t lart. Fillimisht sht prmendur n suren El-Bekare, ajeti 45, pr t prfunduar me ajetin 3 t sures El-Asr. Durimi sht domosdoshmri pr myslimanin, pr faktin se sht virtyti m i lartsuar n Islam, dhe i vetmi pr t cilin shprblimi sht i pakufizuar. Allahu, xh.sh. thot: ndrsa durimtarve u jepet shprblimi i tyre pa mas! (Zumer, 10). Durimi sht nj prej thesarve t Xhennetit dhe, si t till - durimtart n Xhennet do t ken grada t larta dhe do t prshndeten me selam, pr shkak t durimit n sprovat dhe vshtirsit e ksaj bote. Allahu xh.sh. Thot: (Shih: Er-Rad, 24) T kujtojm durimin e nj robi t madh t Allahut, nj pejgamberi t ndereshm e t respektuar. sht fjala pr Ejubin a.s. , durimin e t cilit e admiroi i Madhi Allah, dhe si rezultat, Allahu xh.sh. dyfishoi shprblimin e tij. Allahu, xh.sh. thot: (Kujto) Edhe Ejubin kur iu drejtua Zotit t vet me lutje: M gjeti belaja, e Ti je m Mshiruesi ndr mshiruesit!. Ne iu prgjigjm atij nga mshira Jon, ia hoqm ato vshtirsi q kishte, i dham familjen e tij dhe aq sa ishin ata. dhe e bm prkujtim pr t devotshmit! (ElEnbija, 83-84). Kurani famlart, n shembullin e siprprmendur, na mson se durimi sht nj

cilsi dhe tipar i pandashm edhe i profetve dhe i t drguarve t Zotit, prandaj shembujt q flasin pr durimin e pejgamberve, jan shum. E tra kjo rezulton se myslimani, me durimin e tij, arrin ti tejkaloj t gjitha sfidat dhe vshtirsit e ksaj bote n mnyrn m t leht t mundshme, duke menduar shprblimet e mdha, takimin me Allahun xh.sh. dhe hyrjen n Xhennet. Nga Suhejbi r.a. , transmetohet se i Drguari i Allahut a.s. , ka thn:E uditshme sht shtja e besimtarit! do gjendje q ai prjeton, sht e mir pr t, e kt nuk e arrin askush tjetr prve besimtarit. Nse besimtarin e qllon nj e mir, ai falnderon (Allahun), e kjo i sjell dobi, kurse nse e godet e keqja, ai bn durim (sabr), e edhe kjo i sjell dobi. (Ahmedi) Ska dyshim se kjo bot nuk sht gj tjetr prvese nj aren e sprovave, n t ciln njeriu prballet me sfida t natyrave t ndryshme. allahu xh.sh. thot: (Shih:El-Ankebut, 1-3) Meq sht nj krijes e dobt dhe me t meta, njeriu sht normale t ket probleme nga m t ndryshmet. Ai sprovohet me lloj-lloj sfidash, pr t testuar i Madhi Allah imanin dhe prkushtimin e robit t Tij. Prandaj n t gjitha kto momente dhe situata t pakndshme, myslimani duhet t mbshtetet n Allahun xh.sh. dhe me durimin e tij, ti tejkaloj sa m leht ato vshtirsi. Nga kjo rezulton se besimi i fuqishm n allahun xh.sh. i mundson myslimanit q, me fuqin e durimit, ti kundrvihet do lloj fatkeqsie q mund ta godas. Allahu xh.sh. thot: (Shih: El-Bekare, 155) Nga ajeti i lartcituar kuptojm qart se, nse arrijm ti tejkalojm me durim sfidat dhe vshtirsit e ksaj bote, ska

20

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Etik

dyshim se shprblimet dhe mirsit e Allahut jan t pakufishme. Shprblimi m i madh sht pr sprovat m t mdha Durimi n fatkeqsi nnkupton qndrueshmrin dhe kmbnguljen e myslimanit n sprova, me t cilat sht prballur, duke e kuptuar se tashm nuk i mbetet gj tjetr prve t duroj dhe t shpresoj n shprblimet e allahut xh.sh. . me kt nnkuptohet edhe durimi pr t prballuar fjal dhe ofendime t ndryshme, madje edhe n raste t mungess s t mirave dhe mirsive. Sprovat me t cilat prballet njeriu n kt bot, si: humbja e nj antari t familjes, smundjet e ndryshme, humbjet e paparashikuara financiare, problemet familjare dhe sprova t ndryshme, - q t gjitha myslimani i mirpret me durim dhe bindje n shpirt, se jan nga Allahu xh.sh. . Nga Ebu Seidi dhe Ebu Hurejre transmetohet se Pejgamberi a.s. ka thn: kado q e godet myslimanin, qoft lodhje, pikllim, breng, hidhrim, mundim nga smundje a fatkeqsi, madje edhe shpimi nga ferra - me seciln prej ktyre Allahu ia shlyen mkatet atij. (Buhariu dhe Muslimi). Problemet dhe sfidat mund ti tejkalojm me durim dhe gjakftohtsi, por edhe duke u kshilluar me t tjert q kan njohuri dhe prvoj. Duhet t jemi t vetdijshm se problemet me t cilat ballafaqohemi sot, nuk jan vetm probleme tona dhe t shekullit q po jetojm, vese edhe para nesh shum t tjer ishin ballafaquar me probleme t tilla. Edhe pejgambert n t kaluarn, po edhe Pejgamberi yn a.s. , prjetuan sfida t shumta e vshtirsi t ndryshme n realizimin e misionit hyjnor. T kujtojm vuajtjet, peripecit, shpifjet dhe akuzat ndaj ResulAllahut a.s. , por, duke qen se qndresa dhe durimi ishin t kalitura thell n zemrn e tij, arriti ti sfidonte t gjitha ato sprova. Edhe ashabt prjetuan prsekutime e tortura njerzore, por, me durimin e tyre dhe qndresn e fort, u bn besimtar t denj, duke qen i knaqur allahu me ta dhe duke u premtuar xhenete nn t cilat rrjedhin lumenj. Allahu xh.sh. thot: ( Shih:Ali Imran, 142). Omer Ibn el Hatabi ka thn:Ditt m t mira t jets son qen ato q i kaluam me durim. Nuk na lejohet t dorzohemi pas fatkeqsis q na ndodh, po duhet t mbshtetemi fuqimisht n Allahun, sepse edhe nga fatkeqsia besimtari prfiton gjithmon dhe kt dhunti Allahu nuk ja ka dhuruar askujt tjetr vetm besimtarit. I Drguari i Allahut a.s. thot:Allahu kur nj robi t Tij ia do t mirn, ia shpejton dnimin n kt bot e,nse Allahu nj robi t Tij nuk ia do t mirn ,e l at (t vazhdoj) n mkat derisa t vij Dita e Kiametit, dhe pr at ndshkohet. (Tirmidhiu nr. 2396.) N nj hadith tjetr Pejgamberi a.s. thot: Shprblimi m i madh

sht pr sprovat m t mdha. nse allahu e do nj popull, e sprovon at, kush sht i knaqur (me at sprov), me at sht knaqsia e allahut, e kush sht i paknaqur, edhe allahu do t jet i paknaqur m t. Si prfundim, Allahu xh.sh. urdhroi t mbshtetemi fort n T, nga goditja e fatkeqsive dhe sprovave t ndryshme, pavarsisht nga rrethanat me t cilat mund t prballemi n kto situata jo t kndshme. I Madhi Allah thot: (Shih: El-Bekare, 153). T knaqurit me Caktimin e Allahut xh.sh. N kt bot do t ndeshet gjithsesi me t papritura, sprova e vshtirsi t ndryshme. Gjja e par q krijoi Allahu, sht lapsi, t cilit i tha: Shkruaj! far t shkruaj? - pyeti lapsi. Allahu i tha: Shkruaj fatin e do gjje deri n Ditn e Gjykimit! (Ahmedi dhe Tirmidhiu)Knaqsia me caktimin e Allahut sht edhe nj prej qllimeve prioritare t myslimanit, pr faktin se

Etik 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

21

sht edhe nj prej fundamenteve t besimit. T jesh i knaqur me Allahun, do t thot t pranosh me knaqsi at q Allahu ka caktuar pr ty. Kjo nnkupton q myslimani, me gjith vuajtjet nga varfria dhe skamja, madje edhe pa shpres pr nj t ardhme m t ndritshme, ose, me gjith vuajtjet nga smundjet e ndryshme, - ai duhet t jet i knaqur pasi ky sht caktim i Allahut. N nj situat t till, t vazhdosh ta duash Allahun me zemr, sht nj prej treguesve m t mir q sinjalizon knaqsin e Allahut, ngase shum njerz, n rast se ballafaqohen me sfida t tilla, largohen nga udhzimi i Allahut. Zaten ky sht edhe momenti kur n prballje me fatkeqsit dhe sprovat dallohet i miri nga i keqi, i ndershmi nga i pandershmi, ai q sht i knaqur me caktimin e Zotit, nga ai q sht i mbushur plot mllef dhe paknaqsi. T mos harrojm, lexues i nderuar, brezin e par t myslimanve, q knaqeshin me caktimin e Allahut. N nj rast

Muhamedi a.s. i kishte thn Sad ibn Vekasit se, pr do gj q I lutet Allahut, Ai do tia pranoj. Para se t vdiste, i humbi t part dhe ai vazhdimisht lutej pr t tjert. Nj i ri e ndali nj dit dhe i tha: O Sad, ty t pranohet lutja, prse nuk E lut Allahun q t ta kthej t part? e Sadi i tha: O djalosh, vullneti i Zotit sht m i dashur pr mua se t part tim. Si t mos jem i knaqur me dika q Zoti ka dashur pr mua? Prandaj nuk lutem. - Natyra e njeriut n kt bot sht se nj dit ndihet mir e i lumtur, dhe ditn tjetr ndihet keq dhe i zhgnjyer. Kurse myslimani, ashtu si sht i knaqur kur ndihet i qet e i lumtur, ashtu knaqet edhe kur sht i sprovuar dhe n gjendje jo t mir. Shrimi i zemrave dhe qetsia shpirtrore arrihen m s miri me knaqsin n caktimin e Allahut. Musai a.s. e pyeti Allahun: O Zot, m trego nj mnyr q ta kuptoj se Ti je i knaqur me mua! Zoti i thot: Knaqsia Ime ndodhet kur ti je i knaqur me caktimin Tim. A nuk E ke dgjuar Allahun t ket thn: e sikur t knaqeshin me at q ua dha Allahu dhe i drguari i Tij, e t thoshin: Neve na mjafton Allahu, q nnkupton se atij q pajtohet dhe sht i knaqur me at q i ka caktuar Allahu, do ti mjaftoj Allahu, sa Mbshtets dhe Mbikqyrs i mir sht Ai! Kt m s miri na e tregon rasti i Muaviut r.a. , kur i shkroi nj shkres Ajshes r. anha, n t ciln i tha: M shkruaj nj mesazh, m kshillo dhe mos e zgjat (mesazhin). Aisheja i shkroi Muaviut: Shptimi dhe paqja qoft pr ty! Kam dgjuar t Drguarin e Allahut duke thn: Kush krkon q Allahu t jet i knaqur me t, duke qen njerzit t hidhruar, mjafton q Allahu e mbron at nga njerzit. Kush krkon q t jen njerzit t knaqur me t, duke qen i hidhruar allahu, Allahu e l n duart e njerzve. Ve selamun alejkum . (Ibn. Haxheri) Knaqsia me caktimin e allahut sht porta m e madhe e allahut, port e cila t on drejt mshirs dhe knaqsis s Tij, dhe nprmjet s cils myslimani arrin grada t larta tek Allahu xh.sh.. Nga kjo rezulton se, sikurse zemrimi q sht shkak i fatkeqsis dhe i sprovave n dynja dhe ahiret, ashtu edhe knaqsia me allahun sht shkaku m i fort q Allahu t bn t lumtur n dynja dhe Ahiret. Dhe knaqsin m t madhe robi i Allahut do ta prjetoj n Xhenet, kur do t thrras Allahu: O banort e Xhenetit, a jeni t knaqur? - do t pyes i Lartsuari. Banort e Xhenetit do t prgjigjen: Si t mos jemi t knaqur, pasi na sht dhn ajo q se ka askush prej krijesave t Tua. - Allahu do t thot: Do tju jap nj gj m t mir se kjo. - Ata do t pyesin Cila sht ajo gj q sht m e mir se kjo gjendje n t ciln jemi? - Allahu do t thot: Mbi ju do t lshoj knaqsin Time dhe asnjher m nuk do hidhrohem me ju. (Buhariu dhe Muslimi).

22

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Oaza e sahabeve

Zubejr ibnu Avami r.a.

Dr. Fahrush Rexhepi Jeta e Zubejr Ibnu Avamit i ngjan shum jets dhe vuajtjeve t nj figure tjetr t prgzuar me Xhenet, q ishte Talha ibnu Ubejdullah. Pr kt arsye, vet Muhamedi a.s. i prgzoi t dy njkohsisht me Xhennet, duke u thn: Ata do t jen dy fqinjt e mi n Xhennet j nga figurat me t shquara t ashabve t Pejgamberit a.s. ishte edhe Zubejr ibnu Avami. Ky ashab i Pejgamberit a.s. ishte po ashtu njri nga dhjet t prgzuarit me Xhennet. Zubejr ibnu Avami qysh n mosh t re kishte pranuar fen islame dhe pr kt shkak ai u torturua dhe u keqtrajtua nga xhaxhai i tij. Ai e mbshtillte Zubejrin me rrogoz dhe i vinte flakn rrogozit, me qllim q t`ia bllokonte frymmarrjen dhe ta detyronte q ta braktiste Islamin. Zubejri qysh i ri, madje n moshn 8 vje, u qndronte torturave dhe persekutimeve q i vinin nga ana e pabesimtarve. Zubejr ibnu Avami prqafoi Islamin bashk me katr shokt e tij t lojs dhe argtimit. Shokt e tij q pranuan Islamin s bashku me Zubejrin, ishin: Aliu r.a., Talha ibnu Ubejdullahu dhe S`ad ibnu Ebi Vekasi. Kta q t gjith prafrsisht ishin t s njjts mosh.1 Ebu Bekri r.a. ishte person me autoritet dhe i dashur n popull pr shkak t mirsjelljes s tij. Njerzit krkonin kshilla nga ai, sepse ishte i ditur, i urt dhe me prvoj. Ai filloi t`i thrriste n fen e re islame, ata q i njihte dhe tek t cilt kishte besim. Nga Ebu Bekri, prve Uthman ibni Afanit, Abdurr-rrahman bin Avfit, S`ad bin ebi Vekasit dhe Talha bin Ubejdullahu, Islamin e pranoi edhe Zubejr ibnu Avami. Ky grup ishte pararoja e par q u prinin t tjerve q kishin pranuar islamin m par.2 ndrsa, si shkak personal q e kishte shtyr Zubejr ibnu Avamin pr ta pranuar islamin, ishte dashuria e madhe q ndiente ai pr Pejgamberin a.s. . Afr moshs dymbdhjet vje, Zubejri kishte dgjuar nj dit dik q po e fyente Pejgamberin a.s. . Kjo e shqetsoi tejmase, saq Zubejri mori shpatn dhe shkoi tek i Drguari i

Allahut. Kur e pa i Drguari i Allahut me shpat n dor e t shqetsuar, i tha: `e mir t solli, o Zubejr? Zubejr ibnu Avami i tha: Filani t ka fyer, o i Drguar i Allahut, dhe un dua ta vras.3 Jeta e tij familjare dhe shoqrore Zubejr ibnu Avami u lind dhe u rrit n nj shtpi t thjesht, t ndrtuar me balt, qerpi e me themelet me gur. sht interesant t themi se si nga shtpi t tilla u edukuan dhe doln shum nga ashabt e Pejgamberit a.s. pr t prhapur dritn hyjnore n t katr ant e bots. N shtpi t tilla lindn dhe u rritn figura t edukuara shpirtrisht dhe moralisht, q arritn t rrnonin prtok dy perandorit m t fuqishme t asaj kohe, at perse dhe at romake. ata arritn t prmbysin fuqit ushtarake dhe politike t asaj kohe, arritn q fuqin e dy shteteve jomyslimane ta shndrronin n fuqin e nj shteti t vetm mysliman, shteti i cili udhhiqej nga ligjet hyjnore. Edhe pse t thjesht, t varfr dhe t rritur n kushte t rnda, ata ndiheshin krenar pr fen e tyre t re. Ishte Rebij ibnu Amri ai q i thoshte me krenari komandantit pers: ne kemi ardhur ti nxjerrim njerzit nga adhurimi i njerzve n adhurimin e Zotit t njerzve. Kemi ardhur t`i nxjerrim ata nga ngushtsia e ksaj bote n gjersin e saj dhe nga zgjedha e feve n drejtsin islame.4 Pra ashabt jan ata q kan ln gjurm t tilla q nuk mund t fshihen nga dekadat dhe shekujt. Zubejr ibnu Avami ishte i martuar me Esmn, t bijn e Ebu Bekrit r.a. . Ai njihej shum pr xhelozin q kishte pr gruan e tij Esma. Nj dit n dern e shtpis t Zubejrit pasksh trokitur dikush. Esma nga brenda e pasksh

Oaza e sahabeve 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

23

pyetur se kush ishte, kurse nj z burri i ishte prgjigjur: Un jam nj burr dhe dua t shes mallin tim ktu pran ders suaj. Esma, duke parandier xhelozin e burrit t vet Zubejrit, nse do t shihte nj burr n pragun e shtpis s tyre, i pasksh thn: Largohu nga dera dhe mos shit ktu! Ndrkoh q burri vazhdonte t trokiste srish, paska ardhur Zubejri dhe e paska gjetur te dera. N at ast Zubejri i pasksh thn s shoqes: Lre, oj Esma, t shes far t doj! dhe njkohsisht i ishte drejtuar shitsit t varfr me fjalt: Ulu dhe shit ktu.5 Nga kjo ngjarje kuptojm se reagimi i Esms ishte paramenduar mir me qllim q t shmangte xhelozin e t shoqit. Ajo e trajtoi at problem me zgjuarsin m t madhe dhe shmangu konfliktin q mund t kishte lindur n mes tyre. sht e vrtet se grat, t cilat jan shkaktare konfliktesh dhe znkash bashkshortore, pr shkak se nuk din si t reagojn n raste t tilla, - jan t shumta. Nj dit tjetr, derisa Esma po kthehej nga ferma e palmave n shtpi me nj en t mbushur me fara palmash pr kafsht e tyre, t ciln e mbante mbi kok, e pa i Drguari i Allahut, i cili ishte hipur mbi deve. Pejgamberi a.s. u afrua dhe i krkoi t hipte n deve, q t mos lodhej. N at ast Esms iu kujtua xhelozia e Zubejrit dhe ngurroi, duke menduar `t bnte. N fund ajo refuzoi t hipte n deve dhe i Drguari i Allahut u largua me shokt e tjer. Me t shkuar n shtpi, ajo ia tregoi burrit ngjarjen, duke i thn: Doja t respektoja ndjenjat dhe xhelozin tnde, prandaj nuk hipa n deven e Pejgamberit a.s. . Zubejri, duke buzqeshur, i tha: T mbash fara hurmash mbi kok, sht m e rnd pr mua sesa t kishe hipur n deven e t Drguarit t All-lahut.6 Pa dyshim, nj gjuh e till n mes dy bashkshortve sht gjuh e dashuris, mirkuptimit dhe respektit t ndrsjell. Esma si grua e ndershme dhe e sjellshme, nuk mund t`i fliste burrit t saj me gjuh t ashpr e qortuese, gjuh e cila sikur sht br mod dhe e zakonshme pr shum gra t ditve tona. Trimria e tij Zubejr ibnu Avami ishte i prkushtuar n edukimin e fmijve n frymn islame dhe n at t guximit e t trimris. Rasti konkret ndrlidhet edhe me t birin, Abdullah ibnu Zubejrin, n nj betej lufte t myslimanve kundr romakve. Nj dit para betejs, Zubejri u krkoi lufttarve mysliman q t`ia mbronin kraht, pasi kishte vendosur t deprtonte n rreshtat e ushtris armike. duke par se askush nuk merrte prsipr nj mision t till vetflijimi, Zubejri iu drejtua t birit, Abdullahut, q asokohe ishte vetm dhjet vje: M mbro kraht nga pas, o bir!7 kshtu u nis Zubejr ibnu Avami mbi kalin e tij pr t ar rreshtat e ushtris romake duke goditur n t gjitha drejtimet me shpatn e tij. At e pasonte shum afr edhe i biri, Abdullahu, q prpiqej t`i mbronte kraht t atit. Ata vazhduan kshtu derisa arritn

n skajin tjetr t ushtris. Me nj veprim t till, Zubejri prpiqej t kultivonte tek i biri trimrin dhe guximin. T kujtojm me kt rast se Abdullah ibnu Zubejri nuk kishte arritur ende moshn madhore derisa i Drguari i Allahut ishte gjall. Mirpo kontaktet e tij t afrta me t Drguarin a.s. n kohn e fmijris, i garantuan bazn pr njerzishmri. Ai ishte msuar me parimet e jets, pra me parimet pr t cilat njerzit do t flasin dhe do t mahniten.8 N baz t ktyr ngjarjeve mund t themi se Zubejr Ibnu Avami ishte nj shkoll , prej s cils djali i tij msoi dhe u edukua me guximin dhe trimrin n jet. Guximi dhe trimria jan dy cilsi t ndrthurura n mes tyre dhe asnjra nuk mund t bj pa tjetrn. Nuk mund t gjesh trimri pa guxim dhe as guxim pa trimri. I till, pra, ishte Zubejr Ibnu Avami, i cili prjetoi plot dhembje dhe vuajtje, po asnjher nuk u thye dhe nuk iu dobsua guximi e qndresa n rrugn e drejt dhe t vrtet. Sipas burimeve t besueshme, Zubejr Ibnu Avami, guximin, trimrin dhe edukatn e kishte trashguar nga vet i Drguari i allahut, muhamedi a.s. . ishte ai q nxiste dhe prpiqej t kultivonte guximin dhe trimrin tek myslimant n prgjithsi dhe tek t rinjt dhe fmijt n veanti. Njher, Muhamedi a.s. kaloi pran nj grupi djelmoshash t rinj, t cilt po gjuanin me shigjeta. Profeti a.s. u tha: Qlloni me shigjet, o bijt e Ismailit, pasi vet babai juaj ka qen shigjetar! Ktu shihet qart stimulimi dhe kultivimi i guximit, trimris dhe forcs. Dijetari i nderuar mysliman, Ali Tantavi, prmend shum ndodhi reale n librat e tij, mbi temn rreth s cils po diskutojm. N nj nga kta libra, ai tregon se ishte prpjekur gjithmon q t kultivonte guximin tek fmijt dhe niprit e tij. Ai kishte nj nip n mosh t vogl, po migjithat e nxirrte t falej si imam. Kjo, vetm pr t kultivuar tek ai guximin dhe iniciativn. Zubejr ibni Avami kishte marr pjes n shum beteja me Pejgamberin a.s. dha pa t. Nj pjesmarrje e till n gjith kto beteja, e kishin burimin dhe frymzimin guximi dhe trimria e tij e rrall. Me t drejt ai konsiderohet si nj nga heronjt dhe kreshnikt e myslimanve dhe t brezit t ashabve. Ai sht po ashtu njri nga gjasht personat q zgjodhi Umer ibnul Hatabi pr t zgjedhur halifen pasues pas Umerit. N Luftn e Uhudit, Zubejri qndronte n krahun e djatht t Profetit a.s. , ndrkoh q n t majtn e Profetit a.s. qndronte Mikdad ibnu Amri. Profeti a.s. i mbshtetej forcs dhe fuqis s Zubejrit n kt betej.
(1) Xhasim Mutava, T prgzuarit me xhennet , (prktheu Elmaz Fida), Furkan, SHB Furkan ISM, Shkup, 2010, f. 154155. (2) Nektari i vulosur i xhennetit, Safijurrahman El-mubarek Elkfuri. (3) Xhasim Mutava, Ibid f. 155. (4) Po aty, f. 156 (5)Po aty, f. 156. (6) Po aty, f. 159. (7) Po aty, f. 161. (8) Halid Muhamed Halid, Burrat prreth Pejgamberit, Orienti, Shkup, 2008, f. 437. (Titulli origjinal: Er-Rixhal Haule-r-Resul). (9) Xhasim Mutava, Ibid f. 167.

Jeta e Zubejr Ibnu Avamit i ngjan shum jets dhe vuajtjeve t nj figure tjetr t prgzuar me Xhennet, q ishte Talha ibnu Ubejdullah. Pr kt arsye, vet Muhamedi a.s. i prgzoi t dy njkohsisht me Xhennet, duke u thn: Ata do t jen dy fqinjt e mi n Xhennet9

24

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Hytbe

Premtimi hyjnor pr ngadhnjimin e besimtarve

Sadat Islami Premtimet profetike

ligjratn e kaluar premtimin hyjnor pr ngadhnjimin e besimtarve e trajtuam nga perspektiva kuranore. Pam se sa madhshtor sht islami, sa i fuqishm dhe rezistues sht ai prball sfidave. Sikurse msuam edhe pr shkaqet q mundsojn jetsimin a realizimin e ktyre premtimeve pr triumf n praktik. Po kshtu, patm rastin edhe t portretizonim deri diku besimtart, me t cilt kto premtime do t bhen realitet. Kjo, sepse jo t gjith besimtart do t ken nderin dhe privilegjin e realizimit t nj fitoreje dhe triumfi t till. Edhe ligjrata e sotme shtjellon tematik t njjt. Edhe n kt hytbe do t kemi n fokus premtimin hyjnor pr fitoren e besimtarve, vetmse ksaj radhe pik referimi do t kemi Synetin (Sunnetin) ose traditn e t Drguarit t Allahut, Muhamedit, alejhis selam. Preferoj -t nderuar- q hapjen e ksaj teme ta bjm duke ndaluar tek nj hadith profetik, i cili jo vetm sqaron nj ajet kuranor, por paralelisht me kt sjell dhe nj rregull shum t rndsishm, q sht: Fitorja nuk sht realizuar trsisht n t kaluarn Duke lexuar ajetin kuranor: Ai (Allahu) sht q e drgoi t drguarin e Tij me udhzim t drejt e fe t vrtet, e pr ta br q t dominoj mbi t gjitha fet, edhe pse e urryen idhujtart. (Et-Teubeh,33). . . dikush mbase mund t mendoj gabimisht- se fitorja e apostrofuar e Islamit sht realizuar. Islami ka ngadhnjyer n t kaluarn ndaj idhujtaris dhe me t sht mbyllur kapitulli i fitores s

premtuar. Pr ajetin dhe shtjen n fjal, Shejhu Muhamed Nasiruddin el-Albani jep nj koment brilant, i cili nuk l vend as pr keqkuptimin m t vogl. Ky ajet kuranor shkruan ai, - prgzon se e ardhmja i takon Islamit dhe kjo me mbizotrim, lartsim dhe gjykim ndaj feve t tjera. Disa mendojn se ky triumf sht realizuar n kohn e Pejgamberit, a.s. , Halifve t drejt dhe mbretrve t sinqert, por nuk sht kshtu. Realizimi i fitores n fakt ka qen i pjesrishm, ose ajo q sht realizuar, ka qen vetm nj pjes e premtimit t vrtet, mu ashtu si ka aluduar Pejgamberi, a.s. , n thnien e tij: Nuk do t ndodh kataklizma para se t mos adhurohen Lati dhe Uzzaja (dy idhuj)! O i Drguari i Allahut! Kam menduar se kur Allahu ka shpallur ajetin: Ai (Allahu) sht q e drgoi t drguarin e Tij me udhzim t drejt e fe t vrtet, e pr ta br q t dominoj mbi t gjitha fet, edhe pse e urryen idhujtart. (Et-Teubeh, 33), fitorja do t jet e trsishme e plot ( prhershme) pyeti Aisheja me habi. Pejgamberi, alejhis selam i tha: Jo, kjo do t jet (fitorja do t realizohet) aq sa t doj Allahu ...1 Nga ky hadith dhe hadithe t tjera t ngjashme, q ne, me lejen e Allahut, disa prej tyre do ti prmendim n vijim, - dijetart, si Shejh Albani dhe t tjer, e kan kuptuar se fitorja e Islamit nuk sht realizuar ende trsisht. Fitorja do ta prshkoj botn n trsi Pejgamberi, alejhis selam, paralajmroi se Islami do t prhapet fuqishm n tr botn. Thuajse nuk do t mbetet vend ku Islami nuk do t deprtoj. Ja se detaje na sjell i Drguari i

Hytbe 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

25

Allahut. Imam Ahmedi transmeton nga sahabiu i nderuar, Temim ed-Darijj, i cili e kishte dgjuar Pejgamberin, alejhis selam, duke thn: Vrtet, kjo fe do t deprtoj atje ku kan deprtuar nata dhe dita. allahu nuk do t lr qytet as fshat pa e futur kt fe, o me krenari t krenarit, o me poshtrim t kundrshtarit (t t poshtruarit); krenari me t ciln Allahu nderon Islamin, dhe poshtrim me t ciln poshtrohet jobesimi.2 Ngjashm me kt hadith transmetojn edhe Imam Muslimi, Ebu Davudi, Tirmridhiu, Ibni Maxheh dhe Imam Ahmedi nga Theubani, se Pejgamberi, a.s. , ka thn: Vrtet, Allahu ma ofroi tr tokn para syve, kshtu q pash lindjen dhe perndimin e saj. Gjithsesi, pushteti i Ymetit tim do ta prfshij tr at q pash ... Megjithkt, triumfi sht i kushtzuar N Sunnet, gjegjsisht n paralajmrimet prkatse pr triumf, aludohet edhe pr veprime q duhen ndrmarr paraprakisht pr realizimin e tij. Imam Ahmedi dhe t tjer transmetojn nga Ebu Kabili, i cili thot: Ishim tek Abdullah ibn Amr el Asi, t cilin e pyetn pr qytetin e par q do t lirohet - n ishte Konstantinopoja (Stambolli) apo Roma? Abdullahu krkoi tia sillnin nj snduk nga i cili nxori nj libr (me hadithe) e tha: Derisa ishim tek Pejgamberi, alejhis selam, duke shkruar (hadithe), ai u pyet: Cili nga dy qytetet (e prmendura sipr) lirohet i pari, Konstantinopoja (Stambolli) apo Roma? Pejgamberi, alejhis selam, tha: Qyteti i Hiraklit lirohet i pari. d. t. th. Konstantinopoja (Stambolli).3 Ky paralajmrim ka ndodhur n t kaluarn, pothuaj tet shekuj pas thnies s tij, n kohn e sulltan Muhamed Fatihut. Ndrsa, me lejen e Allahut, do t ndodh prap. Por, si dhe kur? Shpjegimet i gjejm tek kolosi bashkkohor i Hadithit, Shejhu M. N. Albani, i cili thot: Po kshtu, nuk ka dyshim se lirimi i dyt (do t ndodh dhe) parashtron nevojn e rikthimit t Hilafetit t drejt n ummeti islam. Kjo sht ajo pr se na paralajmron prgzon Pejgamberi, a.s. .... Reformatort shekullor dhe pala e pamposhtur e besimtarve t sinqert Prej paralajmrimeve profetike pr t ardhmen e Islamit dhe myslimanve, jan edhe hadithet q flasin pr drgimin pr do kryeshekull t nj reformatori q zhduk keqkuptimet, shpifjet dhe akuzat kundr Islamit, sikur q udhheq paln apo grupin e mir t besimtarve, t cilt ndonse jo me shifr t madhe, vazhdojn t ekzistojn n do gjenerat. Pejgamberi, alejhis selam, ka thn: Vrtet, Allahu pr do kryeshekull i drgon ktij Ymeti njerz q ia riprtrijn fen atij.4 Ka thn Munaviu: Pr do shekull hixhrijj

ose tjetr (gregorian), Allahu drgon (nj ose m shum) njerz, t cilt ndajn Sunnetin nga bidati, ndrsa si rezultat shtohet dija, prkrahen dijetart, kurse risimtart novatort (bidatinjt) poshtrohen. Ndrkaq, pr grupin e mir q bartin t vrtetn gjenerat pas gjenerate, jan dhn shpjegime se ata do t vazhdojn t qndrojn n mesin e njerzve deri n mbarim t ksaj bote. Imam Muslimi transmeton nga Xhabir ibn Abdullahu se Pejgamberi, a.s., ka thn: Nj grup nga Ymeti im do t vazhdojn t luftojn pr t vrtetn dhe t jen triumfues deri n Ditn e Kiametit. Ndrsa n nj version nga Ebu Davudi, autentik po kshtu, qndron dhe kjo shtes: ... derisa i fundit prej tyre ta luftoj Mesihun Dexhxhallin! Pra, mandati i tyre sht deri n kt koh, kur edhe do ta luftojn Dexh-xhallin e mallkuar prkrah isait, a.s. . Arma e dijes Jetgjatsia e ktij grupi n skenn njerzore, nuk sht sepse ata i kan armt m t sofistikuara, prkundrazi, ata vazhdojn t ekzistojn duke qen se posedojn dituri. Shum dijetar kan thn se me kto pal aludohet pr dijetart, kurse Imam Ahmedi nnvizon se ata jan hadithologt ata q merren me hadithet e resulullahit, a.s.,. Shfaqja e Mehdiut dhe zbritja e Isas, alejhis selam Prej paralajmrimeve profetike pr triumfin e myslimanve dhe rikthimin e Hilafetit t drejt, jan edhe hadithet q flasin pr shfaqjen e Mehdiut dhe, m pas, zbritjen e Isait, a.s. ,. Bezzar, Taberaniu dhe t tjer transmetojn se Pejgamberi, a.s., ka thn: Toka do t mbushet me shtypje dhe padrejtsi, e kur t ndodh nj gj e till, ather Allahu ka pr t drguar nj burr prej meje (familjes sime), emri i t cilit sht sikur emri im, dhe emri i babait t t cilit sht sikurse emri i babait tim. Me t Allahu do ta mbush tokn me drejtsi dhe barazi, mu ashtu si sht mbushur me shtypje dhe padrejtsi ....5 Pas shfaqjes s Mehdiut, ather kur prfundimisht sprovat do t jen m t mdhat dhe m t vshtirat, t cilat do ti sfidoj ai me ndihmn e Allahut, do t zbres Isai, a.s. , zbritja e t cilit paraqet triumfin m t madh. Kjo nnkupton se: Pr fitoren e madhe duhet prgatitja shpirtrore m e larta Besimtart q do t presin t Drguarin e Allahut, Isan, alejhis elam, do t jen n majat m t larta t besimit. Kt e dshmon edhe hadithi autentik nga Buhariu dhe Muslimi: Si do t jet puna juaj kur n mesin tuaj t zbres Isai, a.s., ndrsa Imami do t jet prej jush? Kur t zbres Isai, a.s., myslimant do t jen

26

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Hytbe

n namaz, prandaj edhe ai do t lidhet pas imamit t myslimanve, si nder dhe respekt pr kt Ymet. Me Isan, alejhis selam, nuk do t arrihet vetm fitorja kundr t mallkuarit, Dexh-xhallit, por po kshtu do t triumfoj dhe teoria islame pr isan, se ka qen vetm i Drguar i Zotit dhe jo se ka qen biri i Zotit, ose vet Zoti Allahu na ruajtt nga shpifjet e jobesimtarve! Allahu ka thn: Nuk ka asnj nga ithtart e librit vetmse ka pr ti besuar atij (Isait) para vdekjes s vet, e n Ditn e Gjykimit ai dshmon kundr tyre. (En-Nisa, 159)Ndrsa Pejgamberi, a.s. , ka thn: Pasha At, n dorn e t Cilit sht shpirti im, ka gjasa q (s shpejti) n mesin tuaj t zbres Isai, a.s., si gjykues i drejt, q thyen kryqin, mbyt derrin, largon xhizjen dhe shtohet pasuria aq sa askush nuk e pranon at. (Buhariu). I Drguari i Allahut po kshtu ka paralajmruar lirimin e tokave palestineze. Buhariu dhe Muslimi transmetojn se Pejgamberi, a.s., ka thn: Nuk do t ndodh kataklizma pa i luftuar ifutt, derisa t flas edhe guri prapa t cilit fshihet ifuti e t thot: O mysliman! Ja ky sht nj ifut pas meje, eja dhe mbyte! lirimi i Konstantinopojs dhe vrasja e Dexh-xhallit Prej thnieve profetike q paralajmrojn triumfin e myslimanve, jan dhe ato q kan t bjn me rilirimin e Konstantinopojs a Stambollit, si folm pak m par, dhe po kshtu edhe vrasja e Dexh-xhallit, si qndron n hadithin e Nafi ibn Utbe-s, t shnuar nga Muslimi: Do ta luftoni Gadishullin Arabik e Allahu do ta liroj at, pastaj do ta luftoni Persin dhe Allahu do ta liroj at, pastaj do ta luftoni Romn dhe Allahu do ta liroj at, e pastaj do ta luftoni Dexh-xhallin dhe Allahu do ta mbys at. Hadithe t keqkuptuara Nga hadithet q trajtojn kt shtje, sigurisht q ka edhe hadithe q siprfaqsisht mund t kuptohen si kundrthnse me temn e shtjelluar nga shumica e haditheve t tjera ktu. Pejgamberi, alejhis selam, ka thn: Bni durim, ngase nuk ka koh q ju vjen e t mos jet m e dmshme se koha paraprake, dhe kjo derisa ta takoni Zotin tuaj. Hadithin e transmeton Buhariu nga Enes ibn Maliku. Disa kt hadith e marrin si argument pr t mos punuar, pr t mos u prpjekur pr prmirsimin e gjrave, sepse -sipas tyregjrat do jen n degradim vazhdimisht. Por, Shejhu M. N. Albani porosit q ky hadith duhet t kuptohet n dritn e haditheve t tjera, q argumentojn se ky hadith nuk sht i prgjithshm ... Hafidh Ibni Haxheri ndan mendimin se me kohn paraprake aludohet koha e sahanve, q sdo mend se sht m e

mir se do koh tjetr. Ndrkaq, hadithi tjetr sht ai i gurebave t huajve, i transmetuar nga Muslimi n Sahihun e tij. Islami ka filluar si i huaj, dhe po ashtu do t kthehet si i huaj, pra, lum pr ata t huaj! Islami ka filluar me pak veta, dhe n nj gjendje t till do t kthehet prap, prandaj prgzime pr ata njerz q do ta mbajn fen n kohn kur t tjert do t jen t dhn pas dynjas. Ky hadith nuk nnkupton Perndimin dhe shuarjen e Islamit, dhe ky prshkrim nuk sht i prgjithshm dhe i prhershm. Ka thn Ibnu-l-Kajjimi: Ky prshkrim mund t jet n nj dhe jo n vendin tjetr, n nj dhe jo n kohn tjetr, n nj dhe jo n popullin tjetr ....
(1) Transmeton Imam Muslimi n Sahihun e tij. (2) Hadithin Shejhu M. N. Albani e ka klasifikuar si autentik. Shih: EsSilsiletu-s-Sahihah, nr. 1. (3) Hakimi e cilson hadithin autentik, pr gj pajton edhe Dhehebiu. (4) Transmeton Ebu Davudi n Sunenin e tij, ndrsa M. N. Albani e ka klasifikuar autentik. (5) Albani e ka klasifikuar autentik.

PJEsA sHKENCORE 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

27

Sistemi monetar dhe karakteristikat e monedhave n Botn Islame

Dr. Islam Hasani Ky shkrim diskuton aspektin historik t shtypjes s monedhave dhe karakteristikat e monedhave n Botn Islame.

konomia si nj shkenc e cila sht e lidhur ngusht me jetn e njeriut, sht diskutuar nga dijetart m t njohur t Bots Myslimane. Ata kan folur pr parime dhe koncepte t ekonomis. Njra nga konceptet ekonomike q sht diskutuar prej tyre, sht edhe largimi nga ekonomia bartare dhe rndsia e monetarizimit t ekonomis si nj prej elementeve t drejtsis n ekonomi. Prvese sht diskutuar pr monetarizimin e ekonomis, vmendje e veant i sht kushtuar edhe llojit t kaligrafis pr nga aspekti artistik dhe mbishkrimeve se far prmbajtjeje do t kishin, para se t shfaqeshin, n monedhat e shtypura nga udhheqsit e shtetit mysliman. ky shkrim diskuton aspektin historik t shtypjes s monedhave dhe karakteristikat e monedhave n Botn islame. Karakteristikat e monedhave n Botn Islame ndryshimet e para n sistemin monetar ishin ndrmarr n kohn e hilafetit gjat shekullit t 7. N at koh ekzistonin tri sisteme t ndryshme monedhash t argjendit, Baxhli - drhem n Persi, Rumi - drhem pr kmbim me arin bizantin dhe Tabari - drhem n Azin Qendrore. Pesha e drhemit ishte vendosur n nj mesatare t 14 karatve. Halifi Omer r.a. (634 644) ishte i pari q autorizoi standardizimin e peshs s monedhave t argjendit, edhe pse dinari i arit i Bizantinve dhe drhemi i argjendit i Sasanidve vazhdoi t tregtohej n rajonin e tyre t origjins. Aliu r.a. (656-661) provoi nj reformim shum t madh n Basra n vitin 660, duke futur n prdorim drhemin e shtetit mysliman me mbishkrime islame.1

Monedhat e Emevinjve Sundimtari i Emevinjve, Abdul Meliku, ishte i pari q prezantoi dhe na njohu me monedhn islamike si pjes t politiks s tij, pr ti identifikuar rajonet q kishte nn sundimin e tij. monedha e par ishte shtypur n mes t viteve 691-692 t ers son. Kjo arritje shkaktoi konflikte me bizantint, t cilt refuzuan ta pranonin monedhn arabe t arit, e cila ishte e njjt n pamje dhe n pesh me monedhn bizantine, por prmbante mbishkrimin arab n vend t atij bizantin, si dhe quhej dinar. N ballin ishin t vendosura tri figura, identiteti i t cilave nuk dihej, ashtu si ishte dhe n monedhn bizantine, kurse n faqen tjetr kryqi bizantin ishte zvendsuar me tri shkall n krye me nj rreth. N margjinat prreth disenjit ishte shkruar, N emr t Zotit, nuk ka zot tjetr prve Allahut, Ai sht Nj, Muhamedi sht i drguari i Tij. Monedha e re arabe theksonte Njshmrin e Zotit, q t ballafaqohej me doktrinn e trinitetit t krishter, dhe emri i halifit nuk ishte i prmendur. Perandori bizantin, Justiniani II, u prgjigj duke shtypur nj monedh t re me figurn e Krishtit, dhe veten e tij, duke mbajtur nj kryq.2 Abd al-Malik nga ana tjetr u prgjigj duke shtypur nj dinar t ri n vitin 693. N njrn an t monedhs ishte kalifi me kapeln tradicionale arabe, duke mbajtur nj shpat, dhe n margjinat e tij ishte vendosur dshmia e Islamit (Shehadeti) e n ann tjetr ishte ruajtur i njjti rresht me tri shkallt dhe rrethin, npr margjina ishte shkruar N Emr t Zotit. Perandori bizantin reagoi prsri duke paraqitur nj monedh t

28

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Ekonomi Islame

re t njjt me at arabe, e cila me sukses rriti inatin e Abd ul Malikut. N vitin 697 halifi paraqiti monedhn e par islame, duke hequr prezantimin e figurave (pa ikonografi) , n t dy ant kishte t shkruar ajete nga Kurani. Halifi lshoi nj dekret q dinari i ri duhej t ishte monedha e vetme n shtetin e Emevinjve dhe bri thirrje pr trheqjen e t gjitha monedhave t mhershme. kto ishin t destinuara pr thesarin shtetror, q t shkriheshin dhe t shtypeshin srish. Dinart e rinj t arit ishin m t leht se monedha e bizantinve. Ata ishin gjysm- dhe nj e treta e dinarit, pr nga madhsia ishin m t vegjl dhe m t shkurtr dhe prmbanin mbishkrim m t shkurtr. Dinart emevit t Afriks Veriore dhe t Spanjs ishin t ngjashm dhe mbanin emrin e qytetit dhe datn e shtypjes. Halift ishin prgjegjs pr sigurimin dhe standardizimin e pastrtis dhe peshn e monedhs. N prgjithsi monedhat islame tregonin vendin dhe datn ku ishin shtypur, emrin e sunduesit dhe t babait t tij. Sa her q n pushtet vinte nj sundues i ri, ai nxirrte monedha t reja me emrin e tij, pr t ndryshuar rregullat zyrtare. Monedhat Abasite Damasku ishte qendra e par e shtypjes s monedhave n Perandorin Abasite, m von Bagdadi mori pushtetin dhe u b qendr e perandoris dhe n t njjtn koh u b qendr edhe pr aktivitete ekonomike. standardi pr peshn dhe pastrtin e monedhs s arit, u prdor ashtu si prdorej n kohn Emevinjve pa ndonj ndryshim, deri n prdorimin e drhemit t argjendit. Halifi Memun bri eksperiment me lloje t ndryshme monedhash, me shijen e tij artistike t lart, ai e prmirsoi edhe m shum pamjen me shkrimin kufik. Dinari i ri u punua me rrath m t gjer, kshtu q mund t prfshinte dy legjenda margjinale. Stili i monedhave filloi n kt periudh dhe vazhdoi pr shekuj n kt mnyr gjat sundimit abasit si dhe pr dinastit e tjera n vazhdim.3 Dinastit gjysm t pavarura shtypnin monedhat e tyre n qendrat e tyre, duke shtuar emrat e udhheqsve dhe komanduesve t ushtris, duke njohur udhheqsin e Hilafetit Abasit dhe duke ndjekur modelin e njjt. Kto dinasti gjysm t pavarura ishin n Egjipt, Iran dhe Palestin. Kur kto dinasti u bn t pavarura, vazhduan me stilin e Memunit t tekstit n monedha. Monedhat e Memlukve Stili i monedhave t Memlukve filloi n rajonin e al-Zahir Bejbers. Monedha m e hershme e asaj periudhe mbante titullin e sundimtarit si melik mbreti, si e kishin

paraardhsit e tij. Gradualisht, nn sundimtart pasues, legjenda margjinale u zhduk, emri dhe data e prodhimit u transferuan n hapsirn kryesore. Kaligrafia n monedhat e hershme, shpesh her shquhej pr stilin e saj, duke pasqyruar cilsi t shklqyer t Kuranit t famshm t Memlukve, t gjetura n t njjtn periudh. Megjithat, q nga viti 1350 e tutje, ato u bn baz zbatuese e zhvillimit n prputhje me rnien e prgjithshme n standardin artistik n fund t mesjets egjiptase. N vitin 1402, standardi i dinarit tradicional me peshn monetare 4. 25 gram, ishte ringjallur. Kta dinar ishin t disenjuar n nj mnyr q i dalloi ata menjher nga monedha konvencionale. Pjesa e prparme kishte Shehadetin (dshmia se nuk ka zot tjetr prve Allahut), ndrkoh q emri i sundimtarit ishte vn i vetm brenda nj rrethi n pjesn e prapme. Legjenda margjinale e pjess s prapme prmbante q t dyja, protokollin mbretror dhe formuln me datn e shtypjes. Kto monedha erdhn disi befasisht n disa

Ekonomi Islame 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

29

siguroi pranimin e saj t menjhershm n zonat mediterane dhe n lindje, n drejtim t Indis. Disenji i ksaj monedhe ishte ndryshe nga do monedh tjetr e deriathershme, qoft t ishin myslimane ose jomyslimane, dhe kishte nj respekt t jashtzakonshm, sepse ishte me natyr laike. N faqen ku zakonisht ndodhej Shehadeti, u shfaq nj formul e cila lavdronte sundimtarin. N prgjithsi, kjo ishte njra prej dy formave: Sulltani i dy tokave (kontinenteve) - Evrops e Azis dhe sundimtar i dy deteve, Detit t Zi dhe detit Mesdhe, sulltan dhe bir i sulltanit. N faqen tjetr u shfaq protokolli mbretror si dhe vendi dhe data e shtypjes. Kjo mori formn e zakonshme sulltani . . biri i . Khanit. Ndihma e Zotit mund t sjell madhshti n t! shtypur n vendin . . . . dhe n vitin . . . . Monedhave t reja iu dha emri eshrefi, m i ndershmi, n vend t t vjetrave sherefi i nderuar ose sulltani, nj term q u prdor n katalog. Eshrefi peshonte njsoj sa monedha e deriathershme. Edhe tek udhheqsit e tjer gjat dinastive t ndryshme, q ekzistonin n kohn kur osmant sundonin shumicn e vendeve myslimane, monedhat e shtypura n vendet prkatse kishin karakteristikat e veta identifikuese. Prfundim Dijetart e hershm kan diskutuar edhe pr monetarizimin e ekonomis dhe nevojn e largimit nga ekonomia bartare (ekonomi e ndrrimit t mallrave) duke e shpjeguar kt n mnyr shum t thjesht me nj arsyetim ekonomik. Njri prej m t dalluarve q i takon kohs s vjetr, ishte Ebu Hamid Gazali, dhe ai konsiderohet me t drejt edhe njri nga ekonomistt e par q kishte diskutuar kt problematik dhe mendimet e t cilit m von qen pasuar nga ekonomist t tjer. Njri prej ekonomistve t mdhenj, i cili konsiderohet si baba i ekonomis moderne, ka huazuar mendimet e Gazalit pr t shpjeguar nevojn e monetarizimit t ekonomis 6 shekuj m von se Gazali. Gazali dhe dijetar t tjer pas tij kan diskutuar pr organizimin e kmbimeve, tregjeve dhe tregtis si dhe pr funksionin e paras si mjet i ndrrimit t mallit. Ai gjithashtu ka shpjeguar edhe nevojn dhe organizimin e tregtis s brendshme dhe ndrkombtare.4 Ky shkrim i shkurtr synon t jap vetm nj pasqyr t shkurtr rreth ksaj teme, e cila meriton m shum vmendje dhe studim m t gjithanshm.
(1)The Islamic World to 1600, www. britanica. Com (2) Justin McCarthy, The Ottoman Turks An introductory History to 1923, London & New York, Longman, 1997, p. 8 (3) www. encyclopedia. wikipedia. Org (4) Sabri Orman, Abu Hamid al-Ghazali on the Formation and Development of Economic, Social and Political Life , Al-Shajarah, Vol. 10, No. 1, 2005. F. 15.

vlera t dinarit: gjysm, t vetme, dyshe dhe t trefishta. Reforma e dyt e ksaj periudhe nn sundimin e tyre ishte kthimi tek monedhat e dalluara shufra t metalta (t cilat u prodhuan n form t gjysmproceduara) t cilat vazhduan deri n vitet 1407-1408, kur u vendos pesha pr dinarin e ri t arit 3. 40 gram, standardi i arit u b monedh e njohur tregtare e pranuar ndrkombtarisht. U deshn pothuaj njzet vjet para se pasardhsi i tij ta pranonte prgjithsisht at standard, por n fund qe miratuar dhe u b model pr sistemin e monedhave t arit pr Osmanet dhe Safavidet. Monedha osmane sundimtart osman nuk patn shtypur monedha ari n emrin e tyre deri n vitin 1478. Para ksaj kohe ata kishin prdorur monedhat q ishin n prdorim deri n at koh. Monedha e re prej ari e osmanve ishte prer n standardin e monedhs q peshonte prafrsisht 3. 50 gram prej ari t pastr. Kjo

30

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Zekati

Norma e zekatit dhe kushtet e tij

Mr. Ejup Haziri T drejtat n Islam nuk jan absolute, vese ato duhet t ushtrohen n at mnyr q t mos dmtojn t drejtn e askujt. s zekatit ka thn: . . . Pastaj ai e sheh rrugn e tij, ose pr n Xhenet ose pr n Zjarr.2 nse ky ishte kafir, ather nuk do t kishte pr t rrug pr n Xhenet. Njeriut t ktill pushteti duhet tia marr zekatin me detyrim dhe duhet ta disiplinoj duke e ndshkuar. Nse lufton pr ta mbrojtur at pjes t pasuris, ather duhet t luftohet derisa ti nnshtrohet Urdhrit t Allahut dhe ta jap zekatin.3 allahu thot: Por, nse pendohen, falin namazin dhe japin zekatin, ather i lini t qet! (Tevbe, 5) Ebu Bekri i luftoi mohuesit e zekatit Kur vdiq i Drguari i Allahut, disa grupe njerzish mohuan t jepnin zekatin. Ebu Bekri u shpalli luft atyre, kurse Omeri u udit nga veprimi i Ebu Bekrit, prandaj edhe e pyeti kt t fundit: Si po i lufton njerzit, kur dihet q i Drguari i Allahut ka thn: Jam urdhruar ti luftoj njerzit prderisa t mos deklarojn se nuk ka Zot tjetr prve Allahut, e kush e deklaron kt, ather pasuria dhe jeta e tij do t jen t mbrojtura, prve n rast se bn ndonj delikt, i cili e rrezikon jetn dhe pasurin e tij, e gjykimi prfundimtar sht ai i Allahut. (Buhariu, nr. 1399). Ndrsa prgjigjja e Ebu Bekrit qe kjo: Pasha Allahun, do t luftoj kundr atyre q kan br dallim ndrmjet namazit dhe zekatit. Vrtet zekati sht e drejt q i takon pasuris. Nse e mohojn dhnien e vetm nj dashi t vogl, do t luftoj kundr tyre, pr shkak t atij delikti. Omeri pastaj deklaroi: Pasha Allahun, kjo nuk ishte dika tjetr prvese udhzim i Allahut q ia mbushi gjoksin Ebu Bekrit dhe e dija se kjo ishte e vrtet. (Buhariu, nr. 1400).

Pr sa i prket dnimit t parapar prej prijsit mysliman, Pejgamberi a.s. ka thn: Kush e jep zekatin me qllim t shprblimit, ai do t shprblehet. Por, nse nuk e jep, ne do tia marrim at dhe nj pjes t pasuris.... (Nesaiu)

ekati konsiderohet obligim i prer: ai q e jep at, merr shprblimin e Allahut t Madhruar, kurse mohuesi i zekatit konsiderohet i dal nga besimi, e ai q nuk e jep at, trajtohet si mkatar. E dnimi pr ata q nuk e japin zekatin, sht dy llojesh: -dnim n kt bot, dhe -dnim n Botn tjetr. Dnimet n kt bot pr mosdhnien e zekatit jan dnime t caktuara prej Allahut xh.sh. dhe dnime prej prijsit t myslimanve. Se far dnimi sjell Allahu tek ata q nuk e japin zekatin, e vrejm shum qart nga kto fjal t Pejgamberit a.s.1. : Nj popull q nuk e jep zekatin, do ta dnoj Allahu me thatsira. Sikur t mos ishin kafsht, nuk do t reshte asnj pik shiu. (Ibni Maxheh) Pr sa i prket dnimit n Botn tjetr pr ata q nuk e kan dhn zekatin, i Madhrishmi thot: Ata q bjn koprraci me at q nga t mirat e Veta u dha Allahu, t mos mendojn kurrsesi se ajo sht n dobi t tyre. Jo, ajo sht n dm t tyre. Ajo e mir me se bn koprraci, n Ditn e Kiametit do tu mbshtillet n qafn e tyre. Allahut i mbesin trashgim qiejt dhe Toka, Allahu sht i njohur mir pr at q veproni. (Ali Imran, 180) Dispozita ndaj atij q nuk e jep zekatin pr shkak t koprracis Kush nuk e jep zekatin pr shkak t koprracis, duke qen i bindur se ai sht obligim, ai sht mkatar, mirpo kjo nuk e nxjerr prej Islamit, ngase zekati sht nj prej degve t Fes dhe lnsi i saj nuk del prej Islamit vetm pr shkak t lnies. Pejgamberi a.s. , pr lnsit e dhnies

Zekati

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

31

Ebu Bekri nuk bri dallim n mes namazit e zekatit, prandaj ai i kundrshtoi haptazi mohuesit e zekatit, madje edhe ata q nuk e jepnin pr zekat gjn m t vogl, i trajtoi sikurse ata q nuk jepnin pr pasuri t madhe. Zekati n shoqrin ton shtja e zekatit n shoqrin ton sht nj qasje q meriton t hulumtohet dhe t studiohet nga aspekte t ndryshme, si kur t flitet pr t kaluarn, ashtu edhe pr t tashmen, pr arsye se kjo shtje sht anashkaluar dhe ksaj nuk i sht kushtuar rndsi e posame, ndonse, pr nga obligimi e vlera, radhitet me namazin e me obligime t ngjashme. N t kaluarn sht dhn zekati pr prodhime bujqsore, por jo n mas t madhe e t knaqshme, e pr sa i prket kohs aktuale, mund t themi se zekati mbetet nj obligim i harruar dhe i anashkaluar n mas t madhe, ndonse duhen hulumtuar shkaqet dhe arsyet pr se ky obligim mbetet vetm n t shkruar, kurse n realitet prfillet shum pak. A sht problematika tek ligjruesit e fes, q nuk flasin pr t sa duhet, apo sht esenca e problemit tek shoqria, q nuk jan vetdijsuar ende pr t kryer kt obligim madhor e tepr t rndsishm, q bn socializimin dhe vllazrimin e njerzve. Por, mund t ndodh q kto dy problematika t jen t grshetuara n mes tyre pr mosfunksionalizimin e ktij obligimi sublim. Por nuk duhet harruar edhe nj gj, se pr t shkruhet pak, ndoshta nga pes shtyllat e fes islame, pr zekatin flitet m s paku. Kushtet e obligueshmris s zekatit Pr t qen zekati obligim, duhet t plotsohen kushte t caktuara, pr t cilat do t flasim n vijim: 1- T jet n moshn madhore, ngase i mituri nuk obligohet t jap zekatin. 2- T jet mysliman, ngase nuk pranohet dhnia e zekatit nga jomyslimani. 3- T jet i aft nga ana e tij mendore, ngase i menduri nuk obligohet t jap zekat pr shkak t paaftsis s tij mendore.4 4- T jet i lir, ngase robi nuk e ka obligim zekatin, pr faktin se ai nuk posedon. 5- Sasia e pasuris (nisabi), ngase nuk obligohet dhnia e zekatit nse nuk sht arritur kuota e caktuar (nisabi).5 6- T kaloj nj vit i posedimit t kuots s pasuris. 7- Q pasuria t jet e pastr nga borxhet. Pr tu dhn zekati, dhnsi duhet t mos jet i futur n borxhe. Nse ka borxhe, nuk obligohet ta jap zekatin, por duhet ta paguaj borxhin. 8- Pasuria t jet tepric dhe t jen t plotsuara nevojat e domosdoshme t jets. Me kt nnkuptohet q ai q do ta jap zekatin, duhet ti ket plotsuar t gjitha gjrat elementare t jets, si f. v. t ket shtpi, rroba, orendi etj.6

Pasurit pr t cilat jepet zekati Zekati sht obligim t jepet pr pes lloje t pasurive: 1- Zekati i kullotave apo bagtive. Ktu hyjn devet, lopt, dhent e dhit. N lidhje me kt i Drguari i Allahut ka thn: Secili pronar i deveve, lopve dhe dhenve, q nuk e ka dhn zekatin e tyre, do t dal n Ditn e Gjykimit dhe do ti vijn ato m t mdha e m t majme sesa kan qen e do ta godasin me brirt e do ta shkelin me kmbt e tyre. Sa her q kalon e fundit, kthehet e para, dhe kshtu vazhdon derisa t mbaroj gjykimi n mes njerzve. (Muslimi nr. 987) 2- Ari, argjendi dhe valutat bashkkohore. Ari dhe argjendi dhe do gj q z vendin e tyre, si jan valutat n letr q prdoren n kohn aktuale. N lidhje me kt, n Kuran thuhet: Ata q grumbullojn ar e argjend dhe nuk e shpenzojn pr hir t Allahut, paralajmroji pr dnim t dhembshm. (Tevbe: 34. ) Ndrsa i Drguari i Allahut n kt kontekst thoshte: Secili pronar i arit dhe argjendit, q nuk e jep t drejtn e tyre q krkohet, kur t vij n Ditn e Gjykimit, atij do ti bhen pllaka prej zjarri, t cilat do t nxehen n zjarrin e Xhehenemit dhe me to do ti frkohen balli, shpina dhe kraht. Sa her q ftohen, ato nxehen prsri. Kjo i ndodh n nj dit q sht sa pesdhjet mij vjet. (Muslimi nr. 987) 3- Malli i tregtis. Konsiderohet secili send q sht br gati pr shitblerje me qllim prfitimi. N lidhje me kt, Kurani proklamon: O besimtar! Jepni pa u kursyer nga t mirat q keni fituar. . . . (Bekare, 267). Shumica e dijetarve thon se qllimi sht pr zekatin e mallit t tregtis. 4- T vjelat dhe t korrurat. Bhet fjal pr prodhimet q vilen dhe q korren, pr t cilat Kurani thot: . . . dhe nga ato q jua kemi nxjerr Ne nga toka! (Bekare, 267). Jepni at q sht detyr (zekatin) n ditn e vjeljes s tyre! (Enam, 141). 5- Pasurit nntoksore dhe thesaret e fshehura. Pasurit nntoksore nnkuptojn mineralet xeherore, pasurit e ndryshme q gjenden n brendsi t toks dhe thesaret e ndryshme, si ari, argjendi, bakri e t ngjashme. I Madhrishmi, n lidhje me kt, thot: Jepni pa u kursyer nga t mirat q keni fituar dhe nga ato q jua kemi nxjerr Ne nga toka! (Bekare, 267) I Drguari i Allahut ka thn: Pr thesaret jepet nj e pesta. (Buhariu, nr. 1499 dhe Muslimi nr. 1710).7
(1) Sofiu, Flamur, Fikhul Ibadat, Kryesia e BIK, Prishtin 2009, f. 170. (2) Muslimi n Sahihun e tij, nr. 987. Kjo sht nj pjes e hadithit t gjat q flet pr mkatin e mosdhnsit t zekatit, n t cilin, n mes t tjerash, thuhet: Ai q nuk e jep zekatin e arit dhe t argjendit, me to do t dnohet n zjarrin e Xhehenemit, pastaj do ta shoh rrugn e tij, pr n Xhenet ose pr n Xhehenem. (4) Grup dijetarsh, Shpjegim i shkurtr i Legjislaturs Islame n dritn e Kuranit dhe Sunnetit. Shkup, 2008, f. 154. (5) Xhezairi, Abdurrahman, El-Fikhu alel Medhahibil Erbeati, vll. I, f. 451452. (7) Sabik, Sejid, Fikhus Suneh, bot. II-t, Darul Feth, KairoEgjipt, vll. I, f. 395

32

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 shndetsi

Smundjet e zemrs sipas Kuranit

Mr. Avdyl Rrahmani Llojet e smundjeve t zemrs ashtu si i prshkruan Kurani, jan t shumta, por un do t prpiqem ti prmend disa prej tyre dhe t jap sqarime pr to n pika t shkurtra. Llojet e zemrs s smur n Kuran jan t shumta, ato cilsohen kshtu: 1. Smundje y lloj cilsimi i zemrs n Kuranin fisnik ka nj specifik t veant. Allahu i Madhrishm n Kuran thot (Shih: ElBekare, 100, Et-Tevbe, 125, Elmudethir, 31) Ibn Mesudi dhe disa shok t tjer t Pejgamberit a.s. , Zoti qoft i knaqur me ta, thon pr kt ajet: (n zemrat e tyre ka smundje ) ka dyshim dhe Zoti edhe m shum ua shton dyshimin e tyre.1 2. Mbyllje Lidhur me mbylljen e zemrs, Kurani ka folur n shum ajete. Kjo cilsi e zemrs ka trajtim t veant dhe sht prmendur disa her n Kuranin fisnik, madje duke filluar nga ajeti tet i kaptins s dyt n Kuranin fisnik, ku Allahu i Madhrishm thot( Shih: ajetet El Bekare, 7, El- Enam, 46). N lidhje me mbulesn e zemrs, Allahu i Madhrishm gjithashtu thot: Shih: (Shuraa, 24)Pr sa i prket komentimit t ajetit kuranor, n t cilin Allahu i Madhrishm thot: Allahu ua mbylli atyre zemrat, dhe vesht e tyre. . . , Imam Taberiu n tefsirin e tij thot: Zemra e njeriut lirisht mund t thuhet se i ngjason nj vendi n t cilin depozitohen gjrat, sepse n t mblidhen njohuri me t cilat arrijm ti kuptojm gjrat. Nga ky kuptim ne mund t themi se mbyllja e zemrave dhe e t dgjuarit do t thot q kto dy pjes t trupit i humbin funksionet e tyre pr t cilat jan krijuar, sepse ato nuk jan n gjendje ti kuptojn gjrat n esencn e tyre. Ndrsa Muxhahidi thot n tefsirin e tij se zemra sht sikur nj shuplak e dors, sa her q zemra gabon, nga ajo (shuplaka) bie nj gisht, derisa ti bien t gjith gishtrinjt.2

3. Mbulesa me perde Nj nga smundjet e zemrs sht edhe mbulesa me perde. Kjo smundje n Kuranin fisnik prshkruhet si shum e rrezikshme pr zemrn e njeriut, pasi ajo ndikon drejtprsdrejti n t dhe e mbulon me nj perde, e cila pengon pranimin e rrugs s drejt dhe pranimin e argumenteve t allahut fuqiplot. lidhur me kt, allahu i Madhrishm n Kuranin fisnik thot: (Shih: EnNisa, 155 dhe Gafir, 35) Ndrsa n nj ajet tjetr Allahu prshkruan gjendjen e zemrave t atyre q jan t luhatshm n besimin e tyre dhe pr pak interesa t ksaj bote ndrrojn besimin e tyre. Allahu thot: (Shih: El Munafikun, 3). 4. Vrazhdsia Edhe vrazhdsia sht nga smundjet e zemrs, e cila ndikon n mospranimin e argumenteve t Allahut t Madhrishm. Vrazhdsia e saj n kaptinn El Bekare cilsohet edhe m e madhe se vrazhdsia e gurit, sepse ekzistojn lloje gursh q n prbrjen e tyre jan m t but, po edhe gur nprmes t cilve dalin uji edhe bimt. Lidhur me kt, allahu i madhrishm n kuran thot: (Shih: El-Bekare, 74 dhe Hadid, 16). 5. Dyshimi Edhe dyshimi prmendet n Kuranin fisnik si nj nga smundjet e zemrs, q ka ndikim t madh n shtrembrimin e saj nga rruga e drejt. Zoti i Madhrishm n Kuranin fisnik thot: Jo, nuk sht ashtu! Por t kqijat q i punuan, zemrat e tyre ua mbuluan. (El Mutafifin, 14). Dyshimi m s shumti paraqitet tek zemrat e pabesimtarve. Kt e sqaron edhe hadithi

shndetsi

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

33

i Pejgamberit a.s. , t cilin e transmeton Ebu Hurejra:Nse njeriu bn nj mkat, ather n zemrn e tij ngjitet nj pik e zez, e, po qe se pendohet, ather zemra e tij pastrohet, po nse bn mkate pandrprer, ather zemra e tij mbushet me pika t zeza derisa arrin n at q thot Allahu i Madhrishm. (Muslimi): Jo, nuk sht ashtu! Por t kqijat q i punuan, zemrat e tyre ua mbuluan. Ndrsa Hasen El Basriu thot: Dyshimi me t cilin mbushet zemra, nuk sht asgj tjetr prvese kur njeriu bn mkat mbi mkat, derisa zemra e tij t mbushet me dyshim dhe t vdes trsisht. 6. Verbrimi i zemrs Verbrimi i zemrs gjithashtu sht nj smundje q e pengon at pr t pranuar argumentet e Allahut. Allahu i Madhrishm n Kuranin fisnik thot: Shih: El -Haxh, 46). Ibn Kethiri, n komentimin e ktij ajeti, thot: Ata nuk kan dobi prej ktyre gjymtyrve t trupit, edhe pse ato kryejn funksionin e tyre, si vesht pr dgjim, syt pr shikim, - ata prapseprap nuk i shfrytzojn pr at q jan krijuar, kto gjymtyr nuk jan krijuar pr asgj tjetr prvese pr ta adhuruar allahun e madhrishm dhe prmes tyre njeriu ta njoh Krijuesin e tij duke i shikuar argumentet e Tij n gjithsi dhe duke dgjuar at q ka lejuar Allahu i Madhrishm. Ata q nuk i shfrytzojn gjymtyrt e trupit pr at q jan krijuar, ata degradohen n shkall edhe m t ult se shtaza, sepse shtaza, edhe pse nuk i kupton fjalt e bariut ose t njeriut n prgjithsi, ajo i dgjon ato dhe, me instinktin q ka, shkon nga i thot bariu, kshtu q ai q i nnshtrohet ligjit t Allahut, ngrihet n shkall edhe m t lart se melaiket, ndrsa ai q kundrshton ligjin e Allahut, degradohet edhe m posht se shtaza. lidhur me kt allahu i madhrishm thot3 (Shih: El- Araf, 179) 7. Animi nga e shtrembta Animi nga e shtrembta, duke mos i prfillur argumentet e Allahut dhe duke mos i pranuar ato fare, ndikon shum n smundjen e zemrs. Allahu i Madhrishm thot n Kuranin fisnik: (Shih: Ali Imran, 7 dhe 8 si dhe Saff, 5) 8. Hipokrizia Hipokrizia sht gjithashtu nj smundje q ndikon n zemr dhe prhapet prej individit deri n shoqri. Ajo ndikon n smundjen e zemrs, q ajo t mos i pranoj argumentet e Allahut. Zemra me virusin e hipokrizis, vetm shtiret se i pranon argumentet e Allahut, por ajo n realitet nuk i pranon ato. Kt smundje mund ta quajm edhe m t rrezikshmen pr zemrn, sepse ajo vepron gjra t cilat, n t vrtet, nuk jan ashtu. Allahu i Madhrishm n Kuranin fisnik, lidhur me hipokritt dhe hipokrizin, thot: (Shih: Tevbe, 77) Pasuesit e Islamit jan

t shumt; n mesin e tyre ka edhe hipokrit, t cilt Islamin e shfaqin si veprim q duket, ndrsa n brendin e tyre ata jan hipokrit. Hipokritt jan t shumt n t gjitha koht dhe vendi i tyre n Ahiret do t jet shkalla m e thell e zjarrit. Ndodh q njeriu t ket vetm nj pjes hipokrizi dhe mosbesimi, edhe pse ai ka nj pjes t imanit n rregull. Lidhur me kt, Pejgamberi a.s. thot: Nse tek nj njeri gjenden katr cilsi, ai sht hipokrit i vrtet, ndrsa nse tek ai gjendet vetm njra prej tyre, ather ai sht mynafik vetm n at cilsi derisa ta braktis at, e ato jan: kur flet, gnjen; kur i besohet, tradhton; kur premton, nuk zbaton dhe, kur ka mospajtime me dik, e tepron. Ktu vlen t theksohet se hipokritt jan njerzit t cilt shfaqin at q nuk e kan n brendi t tyre dhe gjithher e thon t kundrtn e asaj q kan n zemr. Kurtubiu n ajetin kuranor:((Shih: El- Bekare ,8)thekson q njerzit , t cilt prmenden n kt ajet kuranor jan hipokrit, sepse fjala e tyre bie n kundrshtim me veprn e tyre, brendia e tyre bie n kundrshtim me sjelljet e jashtme t tyre.4 9. Zilia Zilia sht smundje q i shkakton probleme t mdha zemrs. Disa e cilsojn si nj dm q mund ti shkaktoj atij q ka pasuri, kurse nj grup tjetr e cilsojn at si t shpresuarit e njeriut t varfr pr t marr nj dhunti dhe nj pasuri, me t cilin sht furnizuar tjetri. Pejgamberi a.s. thot: Nuk ka zili prve n dy raste: ndaj njeriut t cilit Allahu i ka dhn dituri dhe urtsi e ai punon me t, gjykon e ua mson t tjerve at, dhe nj njeriu t cilit Allahu i ka dhn pasuri dhe ai nuk ka rrug n t mir prvese e jep n rrugn e Allahut. 10. Egot Egoja gjithashtu sht nga smundjet shum t rrezikshme pr zemrn. Ather kur zemra u nnshtrohet egove, medoemos q edhe trupi dhe mendja do tu nnshtrohet atyre. Lidhur me kt, Allahu i Madhrishm thot: (Shih: Ahzab, 32) Kshtu, pra egot duhet t edukohen dhe nuk duhet t nnmohen, ato edukohen prmes zemrs, e cila luan rol ky n edukimin e tyre. Kshtu, po qe se njeriu nuk u nnshtrohet egove dhe epsheve t tij dhe largohet nga puna e keqe vetm pr hir t allahut ather ai sht brenda Fjals s Zotit, i Cili thot:(Shih: Naziat 40-41) Egot, pra, kur dshirojn nj gj, ato edhe prpiqen ta arrijn at, por duhet t kemi kujdes. Nse ajo gj sht prej t ndaluarave, ather t largohemi prej saj, e nse sht prej t lejuarave, ta veprojm at sepse do t shprblehemi.5
(1) Emradul kulubi e Ibn Kajim El Xhevzijeh Darul Mearif, Kajro 1989. (2) Emradul kulubi Ibid. (3) Emradul kulubi li ibnul kajim elxhevzije, Ibid f. 164. (4) Tefsiri i Ibn Kethirit, pjesa e par 98. (5) Sekinetul Imani Muhamed Kemali, f. 80 dar ibnu kethir, jemen.

34

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Bota Islame

KAZAKISTANI
Mr. Samir B. Ahmeti
Pozita gjeografike Kazakistani, si nj shtet me siprfaqe t madhe, pjesa m e madhe e t cilit i takon kontinentit t Azis dhe pjesrisht Evrops Lindore, bie n veri t Azis Qendrore, prkatsisht n lindje t liqenit Ural, q tradicionalisht sht pjes e kufirit n mes t Evrops dhe Azis. Siprfaqja totale e vendit afrsisht arrin deri n 2. 717. 300 km2, prej saj 2. 669. 800 km2 i takojn zons toksore dhe 47. 500 km2 i takojn zons ujore. Gjatsia e prgjithshme e kufijve toksor t vendit arrin n 12. 185 km. Republika e Kazakistanit kufizohet me pes shtete fqinje: nga veriu kufizohet me Rusin me nj gjatsi prej 6846 km2; nga lindja me Kinn, me gjatsi prej 1533 km2; nga jugu me Kirkizstanin n nj gjatsi deri n 1224 km dhe po ashtu nga jugu me Uzbekistanin n gjatsi deri n 2203 km, po edhe me Turkmenistanin me nj gjatsi prej 379 km dhe me liqenin Ural n nj gjatsi deri n 1070 km; nga perndimi me liqenin (detin) Kaspik me nj gjatsi prej 1894 km2. Edhe pse Kazakistani ka shum forma t terrenit, n fakt konsiderohet nj pllaj e shesht. Zonat e ulta n vend prfshijn m shum se nj t tretn e zons s trsishme. Ndrkoh e prshkojn disa kodrina dhe male. Ndrkaq, rajonet malore prfshijn rreth 20% t siprfaqes s trsishme t vendit3. Bazuar n t dhnat e vitit 2007, Republika e Kazakistanit ka gjithsej 97 aeroporte, 65 prej t cilve jan t asfaltuara, kurse 32 t paasfaltuara. N vend ka edhe nj numr t konsiderueshm portesh detare, prej tyre m kryesoret jan porti aqtau, atyrau, oskemen, Pavlodar dhe semey4. Shteti i Kazakistanit ka nj numr t

T dhna statistikore1: Emri ndrkombtar n anglisht: Kazakhstan. Emri zyrtar: Republika e Kazakistanit. Sistemi i qeverisjes: Republik. Siprfaqja: 2,724,900 km. Numri i banorve: 16. 600. 000 (2011). Dendsia: 5. 94 (banor n 1 km). Feja: Mysliman 70. 2%, t krishter 26. 2% dhe t tjer 3. 6%. Kryeqyteti: Astana. Qytete t tjera: Almaty (konsiderohet qyteti m i madh n vend), Karagandy, Aktobe, Kostanay, Mangystau, Kyzylorda, etj. Grupet etnike: kazak 63. 1%, rus 23. 7%, uzbek 2. 9%, ukrainas 2. 1%, ujgur 1. 4%, tatar 1. 3%, gjerman 1. 1% dhe t tjer 4. 5%. Gjuht kryesore: kazake (gjuh e par zyrtare) dhe ruse (gjuh e dyt zyrtare). Njsia monetare: Tenge, (1. 00 KZT = 0. 0050 EUR). Data e pavarsis: 16 Dhjetor 1991 (nga Bashkimi Sovjetik). Fest kombtare: 25 Tetor 1990 (dita e Republiks). konsiderueshm institucionesh t larta arsimore. Prej universiteteve m t njohura n vend jan: Universiteti Shtetror i Kazakistanit, Universiteti Pavlodar, universiteti turan, universiteti Ekonomik Kazak, Universiteti Shtetror Teknik Kazak5. Astana: Si kryeqytet i Republiks s Kazakistanit ka nj popullsi prej 705. 897 (sipas statistikave t vitit 2010). Ky qytet ndodhet n qendrn veriore t vendit dhe q nga viti 1998 sht kryeqytet i Kazakistanit, si dhe sht qyteti i dyt m i madh n vend. kt qytet e ka ndrtuar presidenti Nur Sultan Nazarbajev, i cili u shpall kryeqyteti i vendit pas pavarsis s republiks, pr t zvendsuar kryeqytetin e mparshm Almaty. Ndrkaq, si qytet njihet q nga viti 1830. Fjala Astana domethn kryeqytet. Astana konsiderohet qendra kryesore e hekurudhave n rajon. Astana sht e njohur n Kazakistan pr prodhimin e drithrave dhe blegtoris, njhersh llogaritet si qendr pr industrin ushqimore dhe t prodhimit. Pozita e Astans sht e shtrir pran lumit Eshim, i cili rrjedh n fushat veriore-qendrore t Kazakistanit. Gjithashtu, kryeqyteti shtrihet n nj zon t rrafsht gjysm-shkretinore, sa koh q kjo shkrettir mbulon shumicn e rajoneve t vendit6. Historia e Kazakistanit Kazakt autokton kan qen fise nomade, t cilat u vendosn n zonat e Kazakistanit t sotm n fillim t ers son, kurse feja islame n mesin e tyre u prhap n shekullin Xiii. ata

Bota Islame 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

35

bnin migrime sezonale, n krkim t kullotave pr kopet e tyre t deleve, kuajve dhe bagtive t tjera. Edhe pse fiset kazake kishin hant (kryetart) e tyre, ata nuk u bashkuan n nj shtet dhe nn komandn e nj udhheqsi. Kto, fise n shekullin XIII ran nn sundimin e mongolve, pr t mbetur kshtu nn sundimin e tatarve deri n vitin 1735, ather kur pushtimi rus kishte filluar shtrirjen n ato rajone. Pastaj, midis viteve 1822 e 1848, Rusia cariste kishte prfunduar pushtimin e zonave t Kazakistanit, ndrsa n vitin 1865 rust okupuan edhe qytetin Almati, i cili ishte nj qendr e njohur tregtare. Kazakistani n vitin 1920 u b republik sovjetike, autonome, kurse n vitin 1936 u b nj nga republikat q prbnin Bashkimin Sovjetik. N vitin 1989, Nur Sultan Nazarbajev nj reformator modern kombtar u b udhheqs i Partis Komuniste Kazake, i cili paraqiti nj program t reforms ekonomike, kulturore, si dhe inkurajoi investitort e huaj pr t br investime n vend. N vitin 1990 Nazarbajev u b kryetar i shtetit, kurse n vitin 1991 vendi hoqi dor nga Partia Komuniste Kazake dhe u bashkua me Bashksin e Shteteve t Pavarura, dhe kjo ky veprim u shpall n qytetin Almati, dhe kshtu shtetet e Bashkuara t ameriks njohn pavarsin e Kazakistanit. Pastaj, n vitin 1992 Kazakistani u pranua antare n Kombet e Bashkuara dhe n Organizatn pr Siguri dhe Bashkpunim Evropian. N qershor t vitit 1992 populli miratoi nj kushtetut t re dhe filloi t ndrtoj sistemin e pluralizmit politik dhe Nazarbajev u zgjodh president i padiskutueshm i vendit. M n fund, n zgjedhjet legjislative q

u mbajtn n mars t vitit 1994, Partia n fjal korri nj fitore bindse n kt vend ...7. Historia e prhapjes s islamit n Kazakistan Feja Islame n Kazakistan arriti pasi kishte arritur n Buhara, samerkand dhe tashkent qytete n Uzbekistanin e sotm . Kur komandanti i mirnjohur Kutejbe ibn Muslim el Bahili mori komandn e horasanit n kohn e halifit emevit Abdul Melik ibn Mervan (65 86 h / 685 705 m), kaloi mbi 14 vjet prtej lumit Sejhun (Serdaria) n vnien e shtyllave t Islamit. lirimet e komandantit Kutejbe patn arritur deri n Kashgar qytet n Turkistanin e sotm pran kufijve t Kins. Pastaj, n kohn e halifit m t drejt t Dinastis Emevite, Umer ibn Abdul Aziz (99 101 h / 717 720 m) vazhdoi prhapja e Fes Islame npr ato zona. Ky halif drgoi ushtar mysliman tek mbretrit e zonave prtej lumit Xhejhun , d.m.th. n Kazakistanin e sotm, pr ti ftuar popujt e tyre n Islam dhe disa prej tyre pranuan Islamin q ather, e t tjert e pranuan n kohn e halifit tjetr emevit, Hisham ibn Abdul Melikut (105 125 h / 724 743 m). Mandej prhapja e Fes Islame npr kto zona u rrit edhe m shum gjat periudhs s Dinastis Abasite (132 923 h / 750 1517 m). Rreth prhapjes s Fes Islame n kto rajone, ka mundsuar njkohsisht edhe Islami i turqve selxhuk, kontributi i t cilve n kt drejtim ka qen i dukshm8. Klima Klima n Kazakistan sht ekstreme, shum e ftoht n dimr dhe kryesisht e nxeht gjat

36

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Bota Islame

vers. Kjo gjendje vjen pr shkak t largsis s vendit nga siprfaqet bregdetare dhe pr shkak se ndikimi klimatik i detit kaspik n kto zona sht shum i kufizuar. Temperaturat rriten kryesisht gjat muajve t vers, si p. sh. temperaturat mesatare n korrik sillen n mes 27 grad Celsius n veri dhe 33 grad Celsius n jug t vendit. Megjithat, gjat muajve t dimrit temperaturat bien n mnyr ekstreme, si p. sh. temperaturat mesatare n rajonet qendrore dhe veriore t vendit sillen rreth 15 e deri n 35 grad Celsius nn zero. T reshurat atmosferike prfshijn kryesisht zonat veriore t vendit, kurse n zonat e tjera bien pak shira, me prjashtim t fushave t larta malore, ku shiu i madh reflekton dukshm n bimsin e vendit. Pra, n kto fusha t larta malore shihen pyje t dendura si rriten n shpatet e larta n lindje dhe n juglindje t vendit9. Gjendja ekonomike Republika e Kazakistanit ka pasur sukses n arritjen e stabilitetit ekonomik dhe t prodhimit n vend. Faktikisht, prodhimi filloi t rritej me nj intensitet t madh, kur ekspert t pavarur vlersuan thellsin dhe ritmin e reformave ekonomike n Kazakistan, t cilat e bn vendin t jet n ball t Bashksis s Shteteve t Pavarura. Sot pas dhjet vjetsh Kazakistani sht nj vend me nj industri t rehabilituar

plotsisht, q prodhon 1 milion bermile (fui) naft n dit, 14 miliard kub gaz, 85 milion ton qymyr dhe 65 kWh t energjis elektrike, si dhe me prodhimin e hekurit dhe t bakrit z vend b grupin e atyre t prparuara n bot. Kazakistani sht nj vend i madh bujqsor dhe prodhon 15 milion ton grur e 400 mij ton pambuk. Kazakistani ka arritur t bhet edhe nj shtet me shtrirje n hapsir, sepse arrin t drgoj pilott e tij npr gjithsi dhe kshtu u b nj nga vendet e pakta n bot q bartin kt status. Kazakistani nga Bashksia Ndrkombtare njihet si nj shtet me ekonomi t lir dhe q ka krijuar kushte t prshtatshme pr investimet e huaja, prandaj Kazakistani, n baz t sistemit t vet financiar, z vendin e par n Bashksin e Shteteve t Pavarura10.
(1) Vladimir Zoto Enciklopedi gjeografike e bots, f. 111. Dasara, 2007, Tiran. Amir B. Ahmeti; Atlas i Bots Islame, f. 101. Logos-a, 2009, Shkup. Muhammed Atris; Muxhem Buldan El Alem, f. 460. Mektebetul Adab, 2007, Kajro. ar. wikipedia. org (2) www. marefa. org. www. moqatel. com. (3) www. kazembgulf. net (4) www. moqatel. com (5) www. bulter. nl (6) www. marefa. org (7) Muhammed Atris, Ibid. f. 461, 462. (8) Dr. Muhammed Mahmud Es-serjani; El Vexhiz fi Gjugrafia El Alem El Islami, f. 143. Dar Alem El Kutub, 1997, Rijad. (9) Dr. Muhammed Mahmud Es-serjani, Ibid (7) Muhammed Atris, Ibid. f. 461, 462. (8) Dr. Muhammed Mahmud Es-serjani; El Vexhiz fi Gjugrafia El Alem El Islami, f. 143. Dar Alem El Kutub, 1997, Rijad. (9) Dr. Muhammed Mahmud Es-serjani, Ibid f. 143. www. kazembgulf. net(10) www. kazembgulf. net

PJEsA KULTURORE 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

37

Feja (Religjioni) dhe Diplomacia n shekullin 21 - Modeli Turk

Zija Meral
Duket modeli turk sht i dobishm jo vetm pr t ndihmuar shtetet me shumic myslimane, t cilat mendojn pr balancimin e konservatorizmit dhe demokracis. Ky mund t ndihmoj gjithashtu diplomat perndimor, t cilt mendojn se si mund ta aftsojn m shum kuadrin e tyre diplomatik.

ur gazetat prmendin shkurtimisht se ministri i jashtm turk ahmet davutollu u bashkua n lutje n nj xhami n Bosnj, gjat nj vizite shtetrore, u habita pse kjo ngjarje nuk u debatua n shtypin turk. Kjo tregon se sa larg ka shkuar Turqia ndaj ndjenjs n shtpi, si n lkurn (identitetin) e vet. Ka qen nj koh kur grat myslimane turke, t veshura me shami, nuk pranoheshin n pritje n raste ngjarjesh dhe ceremonish t ndryshme n ambasadat turke. Por ajo q shohim m shum se debatet e brendshme rreth fes dhe laicizmit, sht nj zhvillim i shpejt dhe model pr praktikn e diplomacis n shekullin e 21-t n Turqi. Nj kod i fort i pashkruar klasik i shrbimit diplomatik, kryesisht mbetje e shekullit 19 dhe fillimit t shekullit 20, ende udhzon praktikat e ministrive t jashtme n gjith botn. Nj nga tabut m t mdha n list, sht tema e fes. Urtsia konvencionale jo vetm q ndalon t flitet n lidhje me fen me kolegt a koleget n vende t tjera, por edhe prkrah diplomatt dhe politikant pr t fshehur bindjet e tyre fetare. Feja sht par si nj tem jasht protokolleve t diplomacis, me prjashtim t rasteve pr shtrngim duarsh me nj figur t rndsishme por liberale fetare. Kur besimi personal i Toni Blerit u b nj tem diskutimi publik n Britanin e Madhe, mjeku i tij personal deklaroi: Ne nuk e bjm at Perndi!Q nga viti 1970, megjithat, kjo urtsi konvencionale diplomatike ka qen mbytse e praktiks n politikn e jashtme dhe t vendeve, duke penguar angazhimin e nj prej faktorve m t rndsishm n botn e sotme. Teoricient dhe praktikuesit n marrdhniet

ndrkombtare, jan rreth 20 vjet pas sociologve dhe shkenctarve politik; ata ngushtuan dhe u treguan koprrac rreth vendit t fes n botn e sotme; elita e lart-fluturuese e diplomacis n bot mbetet ende e paditur dhe e shkputur nga kjo tem. Kjo ishte ajo pr se Medllin Ollbrajt (Madeline Albright) ankohej n librin e saj T Fuqishmit dhe i Plotfuqishmi. Zonja Ollbrajt theksoi se ajo kishte kshilltar t panumrt pr do shtje t mundur t jets, por asnj pr shtje t fes. Ndrsa, kur 11 Shtatori dhe lufta kundr terrorizmit nxorn n pah dhe krijuan marketingun dhe nj treg t shfrytzuesve t fes e t ekspertve t terrorizmit, - feja ishte vetm n biseda qeveritare rreth fes dhe, si t tilla, ato nuk kaluan prtej politiks kundr kryengritsve n vende t ndryshme. Ekspert t fes n kuadr t politiks s jashtme t ShBA-s Koht e fundit, Shtpia e Bardh ka nisur prpjekjet pr t sjell ekspert t fes n kuadr t makinerive t politiks s jashtme t ShBA-s, duke punuar s bashku n grupe t ndryshme t puns, pr t kuptuar se si ndikon feja n shtjet globale. Ministrat e Punve t Jashtme - i Norvegjis dhe i Holands krkuan gjithashtu q t kuptonin gjithnj e m shum rreth fes, dhe angazhuan figura fetare. Kanadaja konsideroi nevojn pr krijimin e nj ambasadori- mbi shtjet e liris fetare n prgjithsi, ashtu si n shtetet e Bashkuara. Zyra Britanike pr politik t Jashtme dhe t Komonveltit ka vetm nj antar n stafin dhe n ekipin e saj pr t drejtat

38

254 DITURIA IsLAME sHTATOR 201 Opinione

e njeriut, i cili n portofolin dhe sektorin e tij prfshin edhe fen, si jan disa gjra t tjera t vogla shqetsuese. Kjo sht ndoshta m shum se Ministria e Jashtme Franceze, cila njihet pr prbrjen e brendshme t saj: obsesioni i saj me kulte rezulton me nj injoranc t plot ndaj shtjeve fetare. N t gjitha kto raste, angazhimi lidhur me fen sht vetm n fazn e hershme t njohjes s vrtet t rolit t fes n botn e sotme. Mirpo, diplomatt n kt fush vazhdojn t jen t shurdhr dhe memec e t verbr dhe t mangt e t robruar nga urtia konvencionale e vjetr. Ka nj besim shqetsues n mesin e diplomatve amerikan pse Kushtetuta e ShBA-s ua ndalon q t angazhohen lidhur me fen. N heshtje, Turqia ka marr dhe ka ngritur debatin n nivelin e ardhshm; por nuk i shmanget as tems, e cila nxit nj mark t veant t fes n ndjekjen e ambicieve t saj gjeopolitike. Ajo bn diplomaci n mnyra tejet laike dhe pragmatike, por, n t njjtn koh, nuk sheh ndonj problem n manifestimin e besimit fetar, duke prdorur gjuhn fetare dhe trheqse pr vlera fetare, kur ajo ka nevoj pr t. Vizita e Kryeministrit turk n nj vend t shenjt ky shiit, n Irak, pr t promovuar marrdhniet sunite-shiite, mund t ket qen hedhur posht nga qarqet diplomatike perndimore, si nj gjest populist dhe jodiplomatik. Megjithat, pr disa prej

nesh, q kan ngritur alarmin pr nj presion n rritje ndaj shiitve dhe sunitve, ky ishte, n fakt, nj akt diplomatik pr t ardhmen e rajonit. Ndryshe nga t gjitha modelet e tjera t angazhimit fetar n shekullin e 21-t, turqia sht duke menaxhuar pr t prdorur kapitalin e saj fetar jo vetm me myslimant e tjer, po edhe me jomyslimant dhe botn e gjer. Ndrsa homologt e tyre evropian dhe amerikan e gjejn kt angazhim shum naiv, - shum prej nesh kemi mirpritur prpjekjet turke dhe ato spanjolle pr t krijuar nj Aleanc t Qytetrimeve. Ky ndryshim i heshtur paradigme nuk sht rastsi. Partia pr Drejtsi dhe Zhvillim (AKP) dhe krijuesit e politiks s jashtme jan shkolluar jo vetm mbi koncepte klasike perndimore, po edhe mbi mendimin islam, dhe ata vlersojn shum kompleksin dhe fuqin e besimeve fetare. Duket modeli turk sht i dobishm jo vetm pr t ndihmuar shtetet me shumic myslimane, t cilat mendojn pr balancimin e konservatorizmit dhe demokracis. Ky mund t ndihmoj gjithashtu diplomat perndimor, t cilt mendojn se si mund ta aftsojn m shum kuadrin e tyre diplomatik.
(Autori: Zija Meral sht studiues dhe analist me bazn n Londr) Marr nga TODAYS ZAMAN, gazet turke n gjuhn angleze, 17 October 2011, Monday, Prktheu nga anglishtja: mr. Besim mehmeti

Aktuale 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

39

Pranvera arabe nj vit pas

Mr. Qemajl Morina E tra filloi n Tunizi, nj t premte n mngjes, saktsisht nj vit m par, shitsi 26 vjear, Muhamed Buazizi e lagi veten dhe u dogj.

17 dhjetor t ktij viti u shnua prvjetori i par i nj akti vetsakrifikues n Tunizi, i cili shkaktoi nj seri intifadash n tr botn arabe, rrzimin e tri regjimeve, krcnoi pr t rrzuar edhe dy t tjer, dhe detyroi disa qeveri t marrin masa t menjhershme pr t adresuar paknaqsis popullore. E tra filloi n Tunizi, ku diktatura dhe luksi i presidentit Zejnul Abidin ben Ali kaluan kufirin e paturpsis n syt e nj qytetari t zakonshm. Shitsi 26 vjear, Muhamed Buazizi e ndezi fitilin. Buazizi jetonte n qytetin tunizian Sidi Bouzid, rreth 150 kilometra n jug t Tunizis. Nj t premte n mngjes, saktsisht nj vit m par, ai u nis pr n pun, duke shitur mallra me karrocn e tij. Policia e kishte ngucur vazhdimisht Buazizin tregon familja e tij, duke e gjobitur dhe duke i vn pengesa burokratike. M 17 dhjetor 2010, nj police filloi ta bezdiste srish. Ajo e konfiskoi peshoren e tij dhe goditi me shuplak. Ai u nis menjher n ndrtesn e komuns pr tu ankuar dhe askush nuk e mori seriozisht. N port ai e lagi veten dhe u dogj. I biri im ia vuri vetes flakn pr dinjitet, m pati thn Manubia Buazizi, nna e tij kur e vizitova. N Tunizi, dinjiteti sht m i rndsishm sesa buka, shtoi vajza e saj 16 vjeare, Basma, prkujton gazetari i gazets Time kto dit. N Egjipt, shkaku i revolts ishin mashtrimet gjat zgjedhjeve t vitit 2010 dhe, ashtu si edhe n Tunizi, brutaliteti i pafalshm i agjentve t siguris.

n ndrkoh, revoltat shprthyen edhe n Libi, Jemen, Siri, Bahrejn, por edhe n vende tjera arabe. Disa prej tyre kan prfunduar e disa tjera n rrugn e tyre pr t marr fund. Nj vit m von duket qart se revolucionet arabe patn rrug t ndryshme dhe ato mund t mos meritojn etiketn e pranvers. Por, derisa modeli tunizian dhe ai egjiptian n fillim ishte m paqsor, n muajt e mvonshm ishim dshmitar pr masakra t vrteta, pasi Gadafi i Libis, Asadi i Siris dhe Salihu i Jemenit kan zgjedhur t luftojn madje deri n vdekje vetm e vetm pr t qndruar n pozitat udhheqse. Gadafi mori fund ashtu si edhe meritoi m 20 tetor, n vendlindjen e tij n Sirt. Ali Abdullah Salih pas shum bishtnimeve m n fund ia dorzoi pushtetin zvendsit t tij. Regjimi i Asadit mund t psoj s shpejti. Por, mijra vdekje t shkaktuara nga ta kan mbetur si re t zeza pr vendet e tyre. Askush nuk e di se kur dhe si i do t prfundojn vrasjet?! Me gjith aktivizimin e Ligs Arabe n Siri, deri m tani nuk po shihet ndonj rezultat. Prvoja tuniziane Prvoja tuniziane pa mdyshje se deri m tani u tregua m e suksesshme. N krye t nj viti u rrumbullaksua i tr procesi. N zgjedhjet e para parlamentare demokratike q u mbajtn gjat muajit tetor, fitoi bindshm partia Ennahda e udhhequr nga Rashid El-Gannushi, me orientim pro islamik. Ajo shkoi n koalicion me dy parti tjera m t vogla n zgjedhjen e presidentit dhe formimin e qeveris.

40

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Aktuale

President i vendit, m 10 dhjetor u zgjodh Munsif el-Merzuki nga Partia e Kongresit pr Republik, i cili sht kryetar i katrt i Tunizis, q nga koha e pavarsis m 1965. N fjalimin e tij inaugurues, ai shpalli kandidatin pr kryeministr t qeveris s re, hamadi el-Xhibalin, sekretar i prgjithshm i Partis Ennahda, e cila fitoi numrin m t madh t ulseve t Asambles Kombtare t posa zgjedhur. Pas dhnies s betimit si president i par legjitim dhe i zgjedhur i Tunizis pas revolucionit Jasemin, mori mbi vete se do ti mbroj vlerat e revolucionit dhe se do ta mbroj nderin dhe t drejtn e do qytetari pr pun, shprehje dhe protest. Ai u zotua se prpjekjet e tija, n periudhn e ardhshme do t prqendrohen n vendosjen e bazave t shtetit demokratik dhe qytetar ku do t respektohen t drejtat dhe do t sigurohen lirit e n veanti liria e gruas. Egjipti ishte vendi i dyt arab ku shprtheu revolucioni dhe i cili ishte i suksesshm deri n fillimin e zgjedhjeve t para dhe t lira n vend, pas m shum se gjasht dekadash. Mirpo, pr fat t keq kohve t fundit, kan filluar prarjet n prmasa t gjra.

Rezultatet e para t zgjedhjeve tregojn se spektri islamik i prfaqsuar n partin Liri dhe Drejtsi, krahu politik i Vllezrve mysliman po udhheq. Pas tyre vendin e dyt e z Partia Nur e selefijve, t cilt kan br sensacion n skenn politike egjiptiane. Fitorja e partive islame, qoft n Tunizi, Marok, Egjipt, por edhe n vendet tjera arabe nuk sht pritur mir si nga qarqe t caktuara brenda bots arabe, por edhe nga qarqe zyrtare n botn perndimore. M i zshmi ishte, kryeministri izraelit, Benjamin Natanjahu, i cili pasi kishte kaluar nj vit i plot nga fillimi i revolucioneve arabe, Pranvern arabe e kishte quajtur se po e on prapa Lindjen e Mesme. Natanjahu sulmoi t gjith lidert evropian dhe botror, veanrisht Presidentin Obama, se nuk ka kuptuar asgj nga Pranvera Arabe. Ata jan naiv, tha Natanjahu duke shtuar se Pranvera Arabe mund t kthehet n nj lvizje anti-perndimore, anti- liberale, anti-izraelite dhe anti-demokratike. I pyes sot ata, kush nuk e ka kuptuar realitetin? Kush nuk e ka kuptuar historin?, tha ai nga podiumi i Kness-it.

Ese 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

41

Letrsia dhe kmbimet kulturore

Atdhe Ibrahimi 1. Letrsia shkruash pr letrsin, do t thot t shkruash pr nj bot e cila i tejkalon mundsit njerzore dhe e bn m t leht rrugn e njohjes s kombeve prmes kmbimeve kulturore. Historia e letrsis botrore na mson se shum popuj kan arritur t afirmojn vetveten n marrdhnie me kultura t tjera. 2. Kmbimet letrare Prpjekjet q veprs letrare ti vihen kufij artificial, jo gjithmon kan rezultuar t suksesshme, sepse ajo ka arritur t deprtoj deri tek lexuesi i vet edhe n rrug dytsore. me t arritur deri tek lexuesi, vepra letrare ka arritur t krijoj imazhin e vet pr shoqrin si produkt i saj. Shembujt e kmbimeve letrare ndrmjet Zols dhe Floberit1 dhe disa shkrimtarve t tjer vetm sa na e prforcojn bindjen se letrsia kurr nuk ka njohur dhe kurr nuk do t njoh kufij artificial. 3. Njohja n letrsi Njohja n letrsi nuk vjen vetvetiu, ajo vjen si rezultat i kmbimeve kulturore dhe i raporteve reciproke q ndrtojn n mes tyre popujt q flasin dhe krijojn n gjuh t ndryshme. Kjo sht dshmuar q nga antika e lasht e deri n postmodernitet. Shembujt q kan t bjn me njohjen e veprave t antiks nga ana e nj rrethi t gjer lexuesish disa shekuj m von, duke prfshir ktu edhe disa nga krijuesit shqiptar, dshmojn se fenomeni i njohjes, i receptimit

dhe i ndikimit t veprave letrare ka qen i njohur shum hert. 4. Fenomeni i njohjes dhe i receptimit te shqiptart Shqiptart, edhe pse t robruar dhe t vonuar historikisht, nuk mbetn asnjher jasht zhvillimeve letrare q ngjanin n Evropn e shekujve XVIII, XIX dhe XX. Megjithse tek ne shqiptart fenomeni i ndikimit t disave nga shkrimtart e letrsis botrore tek shkrimtart shqiptar, si ndikimi i Homerit te Fishta, i Bajronit te De Rada e Zef Serembe, dhe ndikimi i Xhelaledin Rumiut te Naim Frashri sht vrejtur shum hert, letrsia shqiptare prapseprap ka arritur t ruaj origjinalitetin e vet, edhe pse sht krijuar gjat nj procesi t kushtzuar historik. Duke argumentuar gjenezn e shqiptarve dhe orientimin strategjik t tyre npr koh, Straboni thoshte: Shqiptart jan i vetmi popull etnik evropian q ruajti gjuhn e vjetr t Evrops, pasi kombet e tjera q rrodhn nga kjo rac e njjt, krijuan gjuh t tjera, por q nn kan shqipen2. Kjo dshmon se shqiptart besonin fuqishm n vlerat perndimore. Kjo qasje e theksuar properndimore n letrsin shqipe ka ndikuar deri diku q n kontekstin e studimit t letrsis t anashkalohet letrsia e Lindjes dhe t krijohen paragjykime t panevojshme pr t. Megjithat, kur jemi te poezia romantike evropiane, duhet ta prmendim Zef Seremben si njrin nga prfaqsuesit m t spikatur t romantizmit shqiptar, i cili, i ndikuar nga poett italian dhe evropian, si leopardi, dante

42

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Ese

Gjurmt...
Mr. sc. Afrim Jusufi Aligieri, Petrarka dhe nga poeti francez Alfred de Myse, - krijoi identitetin evropian t poezis shqipe, duke qen plotsisht i vetdijshm pr idealin e tij krijues. Mbase edhe fati n jet duket t ket qen prcaktues i temave q ata kan trajtuar n veprat e tyre. Me stilin e larmishm dhe me lirizmin e holl, me evokimin e s kaluars historike, saq kjo e bri poetin italian Lamartin t thoshte: Poezia erdhi andej nga brigjet tuaja dhe andej do t kthehet. Kjo thnie e Lamartinit i adresohet drejtprsdrejti shkrimtarit t romantizmit shqiptar - Zef Serembe. Njohja me ambientin italian ia mundsoi Zef Serembes njohjen me t mdhenjt e letrsis italiane. Si nj erudit i rrall, Serembe u b pishtari i liriks shqipe dhe fanar i romantizmit shqiptar. dashuria q ndien pr vashn ideale dhe mungesa e saj, e bjn Seremben t ndihet sikurse Danteja pr Beatrien, Petrarka pr Laurn dhe Leopardi pr t dashurn e tij. Duke njohur krijimtarin e Dantes, Aligierit, Leopardit dhe Petrarks, Serembja filloi t krijonte t njjtin identitet poetik q krijuan ata. Prngjasimi n tema, motive dhe ide na l t kuptojm se sa i gjer sht universi letrar dhe se sa gjra t prbashkta kan njerzit dhe kombet ndrmjet tyre.
(1) Masar Stavileci, Tema letrare franceze, f 178 (2) Pjese nga libri i Elena Kocaqit Albant me fam n mijvjear (Nga Troja e lasht deri n ditt tona).

jurmt jan shenjat q na rrfejn pr t kaluarn, dshmojn pr t tashmen dhe sinjalizojn pr t ardhmen. ID i secilit frymor me vetdije identifikohet me gishtin tregues q ti e ngre pr t orientuar dik kur i ofron ndihm, apoAt shenj q sinjalizon identitetin tnd me imtsin m t madhe, ktheje nga vetja dhe rrfe n t njjtn koh e pyete vetveten se far gjurme je duke ln ti si njeri, para s gjithash si posedues i fjals mohuese, e cila POHON DO GJ, fjals m t shtrenjt s cils nuk i rezistoi kodra, guri e druri, me gjith potencialin e fortsin q kan, dhe as qielli me gjersin, e as Toka me thellsin e saj. Cila sht gjurma jote si individ, jona n prgjithsi si shoqri, Ymet? A jemi Ne shmblltyra e njerzimit? A jemi Ne Ymeti m i zgjedhur? A jemi Ne pronart e mesatares? Ne, kush jemi ne sot? Kush kemi qen dikur? Gjurmt tona na rrfejn se ata q na prcolln emanetin, ku ishin dikur? Ata ishin shembull dhe lan gjurm thell n t gjitha sferat e jets. T sinjalizojm vetm n aspektin arsimor dhe t shkencs, pasi kto jan djep i qytetrimit. Al-kimi, Avicena, Farabiu, Gazaliu, . . A ishin kta, gjaku i t cilvee ka lvizur npr ent e tyre pa qllim, pa moto e pa pretendim. Ku je ti, po un? Ata lan gjurm, e ne? Cila sht gjurma jote, dje, sot, dikur? A krijove nj prshtypje n vendin tnd t puns, n takim, n bised?

Ese 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

43

Pozitive, e kam fjaln, ngase vetm kto jan gjurm q duhet t`i gdhendsh me mund e me djers, me etik e moral shmblltyr, shembullor. Apo ndoshta u vonove 5, 15, 30 minuta, e mos m thuaj 1 or? Zoti yt sht betuar n Kohn tnde, n minutn, sekondn tnde, e ti e shprfille at ast. Shprfillja jote sht rikthyer e konsiderohet: minuta - or e sekonda - minut pr ata q i mban syt drejt tyre e q fatkeqsisht i ke model pr vllan tnd njeri nga origjina, prandaj ai prin, ai t udhheq ty. Ti l gjurm ngado q ecn, motr e nderuar,ti l gjurm ngado q ecn, shikon e vshtron. Ti l gjurm para s gjithash tek Ai, q respektove Fjaln e Tij q t lsh gjurm, tek krijesat e tij t drits, q luten pr ty dhe t ndriojn rrugn tnde. Ama edhe motra jote t xhelozon, pa marr parasysh se n syrin tnd parandien se t injoron. Por, t pyes - a je n nivelin e detyrs, njmend ? A je duke kryer rolin tnd ? Si motr, nn, bashkshorte? T kujtoj nj prej nj milion insertesh q lan gjurm, dhe jo vetm gjurm po edhe arom, q kaluan tokn e deprtuan edhe prtej qiejve, e cila e prcolli krijesn m t iltr s.a.v.s., prtej qiejve. sht kjo floktarja n kohn e Musait a.s.. Pse, bri ajo, far ishte vepra e saj aq me pesh ? E ndiej se e di, po vetm dua ta kujtosh, q t meditosh e ndoshta t msosh. sht fjala pr sakrificn sublime t saj dhe t fmijve t saj pr nj moto, pr nj qllim, q bri mrekulli, q e shtyri fmijn t fliste para kohe, pr fjaln q duhet t jet ideali yt, e t arsyetosh me zemrn, mendjen e ta materializosh me gjymtyrt e tua. Ah gjurmt e tua jam duke i ndjekur, por ende nuk jam duke i vshtruar me saktsi, ende A je duke ln gjurm n drejtsi, apo ndoshta je duke ua kaluar edhe atyre q nuk kan drit n zemrat e tyre? A je duke ln gjurm n mbulesn e t metave t vllait tnd/motrs sate apo . . . ndoshta je duke i zbuluar deri n lakuriqsi? Mjaft m me ID Prapambetjeje? Mjaft m me ID t gjakut, t jets m t lir? S. Ejjubi ka qen vetm nj jet. Me ty po krijojn lajmin kryesor? Mjaft m, mjaft! . Prkundrazi, ti duhet t jesh Shmblltyr. Sot m shum se kurr duhet t lsh gjurm, duhet t lm gjurm t gjith. Jemi mu n kohn e zgjimit e jo t hutimit dhe as t thuajsimit. Mjaft m me gabime, se nuk ka koh pr arsyetime, e nuk do t falesh leht nse gjurmon

si i lig. Hapi syt! Dielli agoi e do t bj drit pr shum e shum or, edhe shiu do t ujis tokn q t skalitsh gjurmn tnde me lehtsi, kurse hna do t pshpris me yjet pr hapin tnd t radhs. Pun t mbar! Planin e gjurmve e ke t gatshm n tryezn e puns, varet nga ti! Jo ec, po vrapo! Koha e pushimit ka pernduar, prandaj t lm Gjurm!

44

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Divan

MUHIBB

(Sulltan Sulejman Kanuniu - Ligjvnsi)

(Trabzun 1494 - Zigetvar 1566)

sht i biri i Sulltan Selimit t Rrept dhe sulltani X osman. N fillim kreu detyrat e sanxhakbeut n sanxhaqe t ndryshme t Anadollit, pastaj, pas vdekjes s t atit m 1520, hipi n fronin sulltanor. Gjat mbretrimit t tij 46-vjear, duke e zgjeruar pushtetin n Azi, Afrik dhe Europ, shteti osman arriti n kufijt e tij m t gjer dhe u b nj shtet botror. Me ligjet q nxori dhe zbatoi, e bri aparatin shtetror dhe institucionet e tij t funksionojn me rregull dhe efektivitet t lart, pr ka fitoi admirimin e bots dhe u mbiquajt Kanuniu, Ligjvnsi. Krahas drejtimit politik t shtetit dhe fitoreve ushtarake, Kanuniu kreu shrbime t mdha pr zhvillimin e shkencave dhe artit dhe gjallrimin e jets shkencore e artistike. Ngriti medreset Sulejmanije. N kohn e Kanuniut doln poett e mdhenj t poezis s Divanit Baki, Fuzuli, Jahja, Hajali Bej dhe Hajreti, historiant Ali, Nishanxhi dhe Xhelalzade, detart Barbaros Hajredin, Piri Reis dhe Sejdi Ali Reis, kaligrfi Karahisar, kompozitori Dervish Omer, arkitekti Sinan, si dhe shum e shum dijetar dhe artist n fusha t ndryshme t artit, si n dizenjo, miniatur, librlidhje, etj., t cilt merituan konsideratn e lart dhe mbrojtjen e tij. Shkaku i vrtet i faktit q europiant e mbiquajtn Sulejman Kanuniun Le Magnifique (i Shklqyeri) sht ky zhvillim i realizuar n fush t dijeve, mendimit dhe arteve. N poezit e tij ku duket se i pati prvetsuar rregullat e poezis s Divanit, elementt e knaqsis dhe estetiks s saj dhe ku sillet jo si nj sulltan krenar, por si nj poet shum modest, . T trheq vmendjen fakti q Muhibbiu, i cili ka mse tri mij poezi, sht poeti m prodhimtar pas Zatiut. N poezit e tij prdorte, krahas pseudonimit Muhibb, edhe pseudonimet Meftun dhe Axhiz. Muhibbiu ka nj Divan t sistemuar e t mrekullueshm. Nj ekzemplar jo i plot i Divanit t tij sht shtypur n Stamboll m 1308 Hixhri nga vajza e mahmudit ii, adile sulltan.

Gazel

Mes njerzve ska m t nderuar gj se nj shtet, Por shteti svlen n kt bot as sa nj frym shndet! Nuk ka si besimi n kt bot lumturi e fat! Nj luft e pafund sht ajo q i thon salltanet! Lri dfrimet, t ngrnat, pijet, se prfundojn keq! Nuk ka si adhurimi n e krkofsh Zotin e vrtet! Dhe n pa dit pr t jetuar sa kokrrat e rrs, Shishja e fatit do t t thyhet sa hap e mbyll syt! O Muhib, hiq dor nga do gj n da qetsi; Nuk ka n bot si qoshja ku hiqesh vet i vet!

Nga Antologji e poezise klasike turke (Poezia e Divanit) / botoi: Logos-A, Shkup / prktheu: Mithat Hoxha / przgjodhi E.A.

PJEsA fAMILJARE 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

45

Lufta pr ekzistenc n ,,xhungln e urbanizuar

Prim. dr. med. sc. Ali F. Iljazi Syt e tre personave nuk do ta shohin zjarrin (n Ditn e Gjykimit): syri i cili ka qen zgjuar n rrugn e Allahut, syri i cili ka qar nga frika e Allahut xh.sh. , dhe syri i cili sht ruajtur nga shikimi i asaj q ka qen e ndaluar (Hadith) humica prej nesh ka dgjuar edhe m par tregime t vrteta pr njerzit q kan qen t humbur n xhungl. Pr ta ruajtur jetn dhe pr t mbijetuar, kan prdorur metoda dhe teknika ekstreme, pa u bazuar n kultur, etik dhe moral. Pr shkak t etjes, kan pir urinn e tyre; pr shkak t uris, kan ngrn do gj q u ka shkuar pr dore. me rndsi ka qen vetm t mbijetojn n vegjetacionin e dendur t xhungls. Por, sot shumica e banorve t planetit Tok, jetojn n nj lloj tjetr xhungle, n t ciln nuk sht aq e rndsishme mbijetesa fizike sa ajo fetare, morale dhe kulturore. Qytetet moderne, t vogla a t mdha, jan prplot vese t rnda, kriminalitet dhe bisha n form njerzish, kshtu q lirisht mund t quhen xhungla t urbanizuara, n t cilat mbretrojn kaosi dhe anarkia. Posarisht jan t rrezikuar besimtart, t cilt nuk mund t jen indiferent ndaj ksaj q po ndodh prreth tyre, e q n ,, Botn moderne kjo mohet si gj normale dhe tolerante. Zemra e besimtarit nuk sht trsisht imune ndaj t gjitha ndodhive negative prreth, prandaj duhet t njoh rreziqet q fshihen n ,,Xhungln moderne dhe pastaj t gjej mnyrat dhe metodat q t mbrohet dhe t mbijetoj me sa m pak pasoja. Rreziqet jan t shumta dhe t ndryshme, por mund t prmblidhen n kto: Amazonat (femrat e xhungls) Syt jan dritare t shpirtit t njeriut, me t cilt shikohen e mira dhe e keqja. Mu sikur npr dritare q n shtpi hyjn erra kundrmuese dhe zra shqetsues, gjithashtu me shikimin e haramit, njeriu n shpirtin e tij e lshon at

q plagos dhe shkatrron qetsin shpirtrore. N Xhungln e asfaltuar sht vshtir ose gati e pamundur t ruhen syt nga ndyrsirat q dominojn n shumicn e qyteteve. Veshjen (zhveshjen) femrore t sotme m s miri mund ta definojm si t varfr, jo nga aspekti material, por si varfri fetare, turpi, kulture, etike dhe morale. M leht do t` kuptonin tr kt shkall t zhveshjes, sikur t mos jetonim n mjedisin e shumt mysliman, ku aktort kryesor t ktij parakalimi rrugor t turpshm jan bijat tona, t cilat jan rritur n ambientin fetar, kan msuar disa dua, disa sjellje fetare etj. . E vetmja mnyr para ksaj sprove, q t mbijetoj zemra e besimtarit, sht ulja e syve. Allahu i Madhruar urdhron e thot: . . . Thuaju besimtarve t ndalin shikimet (prej haramit). (En-Nur,30-31), kurse Pejgamberi a.s. n hadithin q transmeton Muavi b. Hajde r.a. , thot: Syt e tre personave nuk do ta shohin zjarrin (n Ditn e Gjykimit): syri i cili ka qen zgjuar n rrugn e Allahut, syri i cili ka qar nga frika e Allahut xh.sh. , dhe syri i cili sht ruajtur nga shikimi i asaj q ka qen e ndaluar. (Teberaniu n Kebir nr. 16347 me sened t mir) Njerzit e xhungls Edhe meshkujt nuk ngecin pas. Shumica u ngjajn njerzve t xhungls, t fiseve barbare: luftarak, t zhveshur, me tatuazhe, me flok t ngjyrosur, me vesh t shpuar, me vath n hund, n vesh, n krthiz dhe gjuh, me shikim t ashpr dhe me fjalor vulgar. Shpesh shtisin n shoqri me miqt katrkmbsh t rrezikshm, t cilt me nj lvizje syri sulmojn

46

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Ahlak

personin e dshiruar. m s teprmi kemi t bjm me qent e rrezikshm t tipit Pit-bull, Rotvajler, Staford, t cilt korpurohen trsisht n imixhin e tyre, aspak m t rrezikshm se pronari. Prse shrbejn kto kafsh? Kryesisht pr t larguar melekt dhe bereqetin nga shtpit myslimane dhe pr t shkatrruar veprat e mira! Ka thn Pejgamberi a.s. :Kush mban qen, t cilin nuk e prdor pr ruajtjen e bagtis ose pr gjueti, t atillit do dit nga veprat e tij t mira i merren dy kirat. (Buhariu, nr. 5481, Muslimi nr. 1574 nga Ibn Omeri r. a) Edhe pse tash pr tash dominojn qent, ndoshta nuk sht larg koha kur npr arshit tona do t`i shohim derrat shkurtabiq t Vietnamit ose hardhucat iguane, t cilat tash jan t pranishme n Perndim, kshtu q ,,Xhungla urbane do t kompletohet. Nga Seid b. Hudriu r.a. transmetohet se Pejgamberi a.s. ka thn: Do t pasoni zakonet e atyre q kan qen para jush hap pas hapi, pllmb pr pllmb, bile sikur ata t hyjn n zgavrn e hardhucs, edhe ju do t hyni pas tyre. (Buhariu, nr. 7319) Masa e ktyre banorve t xhungls dhe amazonat, prve duhanit, konsumojn edhe ,,bim shruese, si: marihuana dhe substancat t tjera narkotike, pr t ushqyer fantazin e prishur dhe pasionet e ulta. I vizitojn edhe magjistart bashkkohor, t cilt largojn shpirtrat e kqij, prcaktojn fatin mu sikur n xhungl! Ulurima, klithmat dhe brtima Nse besimtari shpton rastsisht nga shikimi i ndaluar, vesht e besimtarit n ,,Xhungln e urbanizuar, me siguri do t psojn dmtim. Ka thn Pejgamberi a.s. : Birit t Ademit i prshkruhet pjesmarrje n zina (prostitucion), t cilit nuk mund t`i shmanget . . . edhe vesht bjn zina me dgjim. ( Buhariu, nr. 6243 n version t shkurtuar nga Ebu Hurejre r. a, Muslimi ). Muzika pr shumicn sht br hyjni, e cila adhurohet me shpirtdhe pa t ciln nuk mundemi. Sidomos gjat kohs s vers kngtart live dhe fansat e tyre okupojn tregjet dhe taracat e restoranteve dhe, pa kurrfar mshire, deri n ort e vona t nats, terrorizojn t gjith ata q dshirojn qetsi nga ulrimat bashkkohore. N sprov t veant jan ata q kan shtpit apo xhamin n afrsi t disko-klubeve ose folkotekave, ku zhurma e padurueshme dgjohet deri n mngjes t premteve, t shtunave dhe gjat festave. Kta meskin (t mjer), dasht e pa dasht, i msojn prmendsh t gjitha hitet e kohs, t cilave m shum u prshtatet termi turbo-porno-folk. N realitet, shum m mir do t ishte t dgjosh ulrimn e ujqve, tigrave, luanve, sesa kt q sot e quajn art. Nuk duhet prmendur se kto ndenjje, shoqrohen patjetr me alkool, q rrjedh rrke, me drog e prfundojn me zina.

N kt bela, m s miri sht t bsh t kundrtn, t shoqrohesh sa m shum me librin e Allahut, duke lexuar, studiuar dhe dgjuar, dhe natyrisht sa m tepr t largohemi nga vendet e ktilla. Rriqrat, shushunjat dhe gjakpirsit e tjer Islami n kushte t caktuara e ka lejuar personin e varfr t lyp pr ta ushqyer momentalisht veten dhe familjen e tij, por secili sht i obliguar t mundohet t gjej mnyrn q me punn e tij t ushqej familjen. Sot, Xhungla urbane sht prplot imponues t ndryshm, t cilt, duke u lypur njerzve t ndershm, mundohen t`u nxjerrin parat dhe kt mnyr t fitimit e kan marr si profesion. Lypsit e dyshimt vlojn n do knd dhe nga gjahu i tyre krkojn bile dhjet cent. Shumics s lypsve t sotm, sikur t`u ndahej shuma prej 1000 , prsri do t gjendeshin n rrug pr t lypur.

Ahlak 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

47

Kameleont dhe gjarprinjt helmues Ka thn Pejgamberi a.s. : . . . dhe do t`i gjeni njerzit m t kqij ata me dy fytyra, njrit grup t njerzve u vijn me nj fytyr, ndrsa grupit tjetr me nj fytyr tjetr. (Buhariu, nr. 3493, Muslimi, nr. 2526 nga Ebu Hurejre r.a. ). N transmetimin tjetr thuhet se Pejgamberi a.s. ka thn: Kush i ka dy fytyra n dynja, n Ditn e Gjykimit do t`i ket dy gjuh prej zjarrit. (Ebu Davudi nr. 4873 nga Ammar b. Jasiri) Hipokritt u kan sjell myslimanve gjithmon kokarje dhe kan paraqitur rrezik m t madh pr ta se pabesimtart. Xhungla urbane vlon prej tyre. Mu sikur kameleoni i ndrrojn ngjyrat, duke u kamufluar e duke pritur momentin e goditjes vdekjeprurse, kshtu edhe hipokritt e kohs moderne shfrytzojn t gjitha metodat q disponojn, pr t`i dmtuar besimtart. Pr hipokritt, Allahu xh.sh. thot(Shih:Ali Imran, 118) Ka edhe ,,gjarprinj helmues, t cilt armiqsin e tyre ndaj Islamit dhe myslimanve nuk e fshehin aspak. Propagandn e tyre e plasojn kurdo e gjejn rastin, ndrsa urrejtja dhe zilia shkrepin nga syt, gjuht dhe gjoksi i tyre. Pr t tillt Allahu xh.sh. thot: (Shih: Ali Imran, 118) t tillve u themi at q allahu i tha Pejgamberit a.s. t`u prcjell: Thuaju: Vdisni me at mllef tuajin. (Ali Imran, 119) Si t mbijetojm? Pr mbijetes n kushtet ekstreme, dijetart kshillojn q mnyra m e thjesht dhe m e sigurt pr t dal nga Xhungla e dendur, sht q s pari t gjendet lumi e pastaj me durim t ndiqet rrjedha e tij. Pastaj t ndrtosh nj trap sa m t mir dhe t lshohet rryms s ujit, e cila njeriun e drgon drejt n oqean. N xhungln e urbanizuar situata sht e ngjashme. Pr t`u larguar me sa m pak dhembje nga rreziku, duke gjetur rrugn e shptimit, besimtari duhet t msoj t gjitha teknikat e mbijetess s imanit, n mnyr q zemra t mos i nxihet n detin e ligsive dhe haramit q e rrethon. Me durim t ndjek rrugn e trasuar nga Pejgamberi a.s. si dhe t ashabve dhe dijetarve t sinqert t Islamit, ndrsa devotshmria dhe veprat e mira do t jen bark n t ciln, me ndihmn e Allahut, me siguri do t`i kaloj t gjitha kurthet dhe sprovat e dynjas, prderisa t mos notoj me fat n skeln e mshirs s Allahut. Kt e ka prshkruar bukur me vargje Imam Shafiu r.a.: Allahu posedon robr t Tij t zgjedhur, t cilt dynjan e lshuan dhe sprovave iu friksuan, / At e vshtruan dhe fuqishm u bindn se pr t gjallin nuk sht vendbanim i prhershm. / Prandaj dynjan e menduan si val t errta t detit t trazuar. / Dhe npr t, me veprat e mira, si me anije notuan.

Pr t tillt Pejgamberi s. a. v. s. ka thn:Ai i cili krkon nga njerzit pr ta rritur pasurin e tij, i tilli me t vrtet krkon zjarr (prush), prandaj le t krkoj m shum ose m pak. ( Muslimi nr. 1041 nga Ebu Hurejre r. a) N transmetimin tjetr thuhet q personi i till do t vij n Ditn e Gjykimit, e n fytyrn e tij nuk do t ket asnj cop mishi (Buhariu nr. 1474, Muslimi nr. 1040 nga Ibn Omeri r.a. ). Ather, si t`i njohim ata q me t vrtet jan t nevojshm? Sipas krenaris dhe modestis. thot allahu i madhruar, duke prshkruar t varfrit, t cilve u duhet dhn sadakaja (lmosh). (Shih: El Bekare, 273) Me kt mnyr t mashtruesve ndoshta jemi msuar, por koha e re na ka sjell njerz t tjer q krkojn para n nj mnyr trsisht t re dhe fine. Hasim pr do dit t ashtuquajtur mjek popullor me krem dhe losione aktuale pr rritjen e flokve, muskujve, q shrojn do smundje si kancerin etj. . .

48

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Ahlak

Dlirsia, vetprmbajtja dhe ndershmria

Dr. Jusuf El-Kardavi Allahu xh.sh. dhe i Drguari i Tij kan dshiruar t formojn nj shoqri fetare, t ndershme dhe t mbrojtur, n t ciln do person do t edukohej dhe do t msonte se amoraliteti sht i ndaluar, prostitucioni sht i ndaluar, turpi sht pjes e imanit, dhe ndalimi i shikimit sht adhurim, kurse ruajtja e nderit sht obligim.

inia sht forca e s sotmes dhe potenciali i s ardhmes s ktij ymeti, pr kt arsye sht obligim yni q ti edukojm me besim, me virtytet fisnike dhe me moral, ti mbrojm nga shthurja, nga rrymat pushtuese t cilat n vete prmbajn ide t importuara. Ekziston nj gj q e quajn lidhje dashurie, lidhje sensuale ndrmjet mashkullit dhe femrs, ndrmjet t riut e s res, dhe lidhjen dashurore e kan quajtur problematike! Po, sikur njerzit t kishin pasuar udhzimin e Allahut dhe t shkonin sipas metods dhe rrugs s Allahut, ajo nuk do t shkaktonte probleme asnjher. Vrtet, Islami instinktin seksual n shpirtin e t riut a s res, mashkullit a femrs, nuk e konsideron prej djallit. Islami kt nuk e konsideron si dika t ndyr, q njeriu duhet ta kundrshtoj dhe ti kundrvihet. Jo, ai sht nj dukuri natyrore, q e ka mbjell Allahu xh.sh. n mesin e njerzve pr shkak t nj urtsie t madhe, pr t inkurajuar t riun dhe t ren q t krkojn partnerin e jets s tyre, q n kt mnyr t formohen familjet, e pastaj t formohen edhe bashksit dhe t vazhdoj t mbijetoj ky lloj t cilin Allahu e ka br zotrues n tok, dhe prej tij ka krkuar q ta zhvilloj at. n kt dukuri natyrore nuk ka ndyrsi. Jo, ndyrsit ndodhin ather kur t tejkalohen kufijt e Allahut xh.sh. , kur t tejkalohet ajo q ka dshiruar sheriati. Por, kur t vendoset n raporte t duhura, ather kjo dukuri nuk sht as e pist, as e flliqt e as e ndyr. Lejimi i martess dhe ndalimi i imoralitetit Nuk sht mkat pr njeriun q t krkoj pr lirimin e ksaj fuqie ose ti prgjigjet ftess

s dshirs seksuale, po t jet n kufijt e caktuar nga ana e Allahut xh.sh. . Allahu e ka lejuar martesn dhe ka ndaluar imoralitetin, prostitucionin. Allahu ka ndaluar devijimin seksual, homoseksualizmin, veprimin e popullit t lutit a.s. . allahu xh.sh. i ka ndaluar kto, por prej njerzve ka krkuar q t martohen. Shoqria e ka detyrim q tu ndihmoj atyre q dshirojn t martohen. (Shih:En-Nur, 32). Sipas ktij urdhri hyjnor, shoqria myslimane sht e urdhruar ti martojn t pamartuarit, tu ndihmojn atyre pr martes, t mos pengojn martesn e lejuar, t mos bjn pengesa dhe vshtirsi n rrugn e tij, ta lehtsojn t lejuarn, e ta pengojn t ndaluarn. Ndalimi i shikimit jo t dlir Nga kto instanca, Islami ka ndaluar gjithka q shpie drejt anarkis (rregullimt) seksual. Ndaloi shikimin jo t dlir, shikimin q prshkon trupin e personit t gjinis tjetr. Pejgamberi a.s. i ka thn Aliut r.a. : O Ali, mos e prsrit shikimin me shikim, i pari t lejohet, por jo edhe shikimi i dyt. (Ahmedi, Ebu Davudi, Tirmidhiu dhe Hakimi, nga hadithi i Burejdes). Allahu xh.sh. u drejtohet burrave e u thot, shih suren En-Nur, 30. E grave u thot, (Shih: En-Nur, 31). Islami dshiron nga myslimani q t rritet duke iu bindur Allahut xh.sh. n at mas, saq, nse dikush e thrret pr prostitucion, ai i thot: Un kam frik Allahun, Zotin e botve. Me kt akt, ai do t jet njri prej atyre shtat personave q do ti strehoj Allahu nn Hijen e Tij, at dit kur sdo ket hije tjetr prve Hijes s Tij. Islami

Ahlak 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

49

i edukon myslimant me moral t ktill, me vetprmbajtje, ndershmri dhe devotshmri t ktill, saq, edhe kur para vetes t shohin haramin, t mos e pranojn, po ta shmangin, pr asgj tjetr prvese nga frika e Allahut dhe duke krkuar knaqsin e Tij. Gjithashtu edhe myslimania, ndonjher e ka leht t gjej para vetes s saj mundsin pr t br haram, por e prmban vetveten, ruan nderin e saj. Kshtu kishte br nj grua, t ciln nj person e kishte ftuar pr t br mkat me t, e ajo ishte prmbajtur dhe kishte refuzuar. Njeriu i tha: far t ndalon t bsh nj gj t till me mua, kur askush prve yjeve nuk na sheh? Ajo iu prgjigj: Mjer pr ty! E ku sht Ai Q ua dha ndriimin atyre?! Islami dshiron nga myslimant dhe myslimanet q t rriten n dlirsi dhe ndershmri. Ndrkaq, injoranca bashkkohore dshiron nga bijt dhe bijat e myslimanve, q ti ln kto mendime e ide, n kmbim t ideve bashkkohore t dmshme. Kto mendime t vjetra, ata i konsiderojn nga mbetjet e shekujve t prapambetur, ato jan mbetje t dekadencs, nga t cilat duhet t lirohemi. Sipas mendimit t pabesimtarve, duhet t heqim kontrollin ndaj t rinjve e t rejave, n mnyr q t shikojn njri-tjetrin me nj shikim t ri; duhet t ket przierje t rinjsh e t rejash n: shkolla, universitete, klube, tregje e vende t tjera; duhet ti eliminojm kto barriera t vjetruara, q n shikimet e tyre paraqesin mendime arkaike dhe ide t vjetruara dhe, me kalimin e kohs, ato jan shuar. Mirpo, kto mendime e ide kan ardhur nga Libri i Allahut xh.sh. dhe Syneti i t Drguarit t Tij, e ata q dshirojn ti heqin kto pengesa, kundrshtojn at q kan urdhruar Allahu dhe i Drguari i Tij. Allahu xh.sh. dhe i Drguari i Tij kan dshiruar t formojn nj shoqri fetare, t ndershme dhe t mbrojtur, n t ciln do person do t edukohej dhe do t msonte se amoraliteti sht i ndaluar, prostitucioni sht i ndaluar, turpi sht pjes e imanit, dhe ndalimi i shikimit sht adhurim, kurse ruajtja e nderit sht obligim( Shih, El-Muminun, 5-6. El-Mearixh, 29-30). Ndalimi i vetmimit t mashkullit me nj femr t huaj Islami na urdhron ti ndalojm shikimet, si urdhron q t mos vetmohen mashkulli me femrn prvese me kusht q n pranin e tyre t jet edhe mahremi (personi me t cilin femra e ka t ndaluar t martohet), sepse, kur t vetmohen mashkulli me femrn, n mesin e tyre i treti sht djalli, meq ai mund t josh mashkullin me femrn dhe anasjelltas. Pr kt arsye, Islami mbyll rrugt q shpien n rregullime, ndalon vetmin, ndalon edhe shfaqjen e bukuris s trupit, gruas ia ndaloi daljen n rrug e zbukuruar, e rregulluar dhe e parfumosur, sepse

n kt mnyr ajo i josh njerzit dhe i trheq t rinjt. Ata q dshirojn ti thyejn pengesat ndrmjet t rinjve e t rejave, bjn thirrje dhe insistojn pr programe t prbashkta e t prziera, si n festime, kampingje, aktrime, lojra folklorike dhe n veprimtari t tjera, pr t cilat pretendojn se jan prej shkaqeve t emancipimit dhe shenjave t modernizimit. Ata q dshirojn ti zbatojm ato q jan thn n programet e sundimtarve sionist, n mnyr q jetesa jon ti prshtatet Perndimit, dhe filozofin ton ta marrim nga shkollat anarkike, nga shkollat sociologjike perndimore, dhe t pasojm idet e Frojdit, Dorkajemit, Marksit e t tjerve si ata. Kjo intrig perndimore dshiron t dmtoj iden e ktij ymeti, bindjen, moralin, familjet dhe shoqrin e tyre. Ata dshirojn prej nesh t lm fen ton, Kuranin, Synetin e t Drguarit ton, Muhamedit a.s. pr t ndjekur praktikat dhe idet e tyre, hap pas hapi dhe krah pr krahu. Ata jan t huaj pr ne, nuk ka vend pr ta n shoqrin ton. Ne jemi shoqri myslimane q krenohemi me islamin, krenohemi me turpin e ndershmrin, krenohemi me kto virtyte. Por, shoqrit e tjera, madje dhe n rrug bjn marrdhnie intime. A krkohet nga ne q t bhemi si ata? Ata jan q e kan zgjidhur litarin, si thon, dhe bn kur u dhan t riut e t res lirin e dashuris, lirin e marrdhnieve intime, vall, mos e zgjidhn problemin me kt? Jo, pr Zotin, imoraliteti sht rritur edhe m shum, saq intelektualt, mendimtart dhe reformatort e tyre ankohen. Disa prej tyre thon: Problemi seksual n ditt e sotme pr Perndimin sht m i rrezikshm se bomba atomike! Sepse, sa m shum q kan pir, aq m shum jan etur; sa m shum q ishin t lir, aq m shum u ngjanin kafshve. Pra, ata nuk e kan zgjidhur problemin. Islami na ka ligjsuar rrugn mesatare dhe metodn e matur, e nuk dshiron nga ne q t bhemi (si ndodh me disa religjione) murgjr e t heqim dor nga martesa, dhe grat ti konsiderojm t ndotura, apo gruan ta shohim si nj djall t personifikuar. Islami nuk e konsideron martesn dhe as t menduarit pr marrdhnie intime t lejuar, si krim e mkat. kurani aktin seksual e v n nivelin m t lart shpirtror, kur flet pr agjrimin dhe lutjen; n mes t ajeteve t agjrimit dhe lutjeve, Kurani nuk heziton t flas rreth marrdhnieve seksuale. Edukata seksuale n Islam Allahu xh.sh. i mson besimtart duke thn:((Shih:El-Bekare, 223). Afrojuni grave tuaja si t dshironi, n vendin e duhur, n vendmbjellje, nuk ka lidhje se n far mnyre do ta bni at, q t knaqesh me gruan tnde. Gjer n kt mas flet Libri i Allahut, rreth ktyre marrdhnieve, dhe fare nuk heziton t flas pr to. Pejgamberi a.s. ka thn: Nse ndonjri prej

50

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Ahlak

jush, kur t dshiroj ti afrohet gruas s tij, thot: Me emrin e Allahut, o Zot, na e largo djallin nga ne dhe nga ai me t cilin do t na furnizosh. Nse nga ai ast u bhet (lind) fmija, djalli kurr nuk do ta lndoj at (fmijn). (Buhariu, Muslimi, Ahmedi, Ebu Davudi, Tirmidhiu, Nesaiu dhe Ibn Maxhe nga Ibn Abbasi r.a. ). Madje, edhe n kto momente, n momentet e instinktit dhe pasionit, myslimani nuk harron t prmendurit dhe lutjet drejtuar Zotit t vet, n mnyr q ta mposht djallin, dhe me kt, akti natyror instinktiv shndrrohet n nj akt adhurimi t qllimshm. islami nuk e shikon aktin seksual si nj gj t ndyr dhe t flliqur, po ajo bhet e ndyr dhe e flliqur ather kur t kalohet nga hallalli n haram. Mirpo, nse ajo bhet n kushte t lejuara, n kt mnyr ajo konsiderohet ibadet dhe sadaka (lmosh), dhe pr shkak t saj besimtari shprblehet. Pr kt arsye, Pejgamberi a.s. u ka treguar ashabve pr lloje t ndryshme t lmoshs, pastaj u tha: Edhe marrdhnia seksuale (bashkshortore) sht sadaka. Njerzit i than: O i Drguar i Allahut, a edhe pr epshet e ndonjrit prej nesh ka shprblim? Tha: M thoni, nse epshin e tij e prdor n haram, a nuk ka mkat pr t? Po ashtu, nse e prdor n hallall, do t ket shprblim. (Muslimi ). Domethn: A po i llogaritni t kqijat e nuk i llogaritni t mirat?! Islami i edukon njerzit q nga vegjlia, dhe u

jep njohuri rreth edukats seksuale. Myslimani njihet me to ather kur i mson gjrat q prishin abdesin, ose shkaqet q detyrojn marrjen e gusullit, ose hajdin (menstruacionin) dhe nifasin (lehonin), e gjra t tjera. N kt mnyr, ai mson shum prej ktyre gjrave q kan lidhje me t, po ato i mson n nj atmosfer pozitive dhe t pastr, larg nga atmosfera e ndyr dhe e infektuar. Ata q dshirojn t ndryshojn strukturn islame t ksaj shoqrie, prpiqen dhe dshirojn t fusin tek ai ide t reja, n emr t ktij idhulli t ri, q quhet evolucion. N syt e tyre, Jusufi i sinqert ishte njeri i prmbajtur, konservator, dhe, sikur ti prgjigjej gruas s zotris s tij, ather, sipas mendimit t tyre, ai do t ishte njeri modern dhe i lir. Me ndihmn e propagands perndimore, kulturs dhe civilizimit perndimor, ata po luftojn q ne tu prngjajm atyre, mirpo nuk do t pranohet asnjher ndikimi i tyre n shoqrin ton. Asnjher nuk do tu shkoj pr dore q ti transferojn kto ide t dmshme e t ndyra n shoqrin myslimane, n shoqrin q krenohet me virtytet e vetprmbajtjes dhe ndershmris, q konsideron se ruajtja e nderit dhe ndershmris sht tipar i moralit t njerzve q jan besimtar.
Prktheu: Mr. Faruk Ukallo, (Burimi: Predikimet e Shejh El-Kardavit, prgatitur nga Halid Essad, mektebetu vehbeh, Kajro, 2001, vll. 4).

sociale 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

51

Bixhoz, drog e alkool

Sadbere Beqolli T shohim si sht gjendja e Kosovs sot, kur e gjith bota investon n kultur, dije dhe arsim t mirfillt. Tek ne disa grupe njerzish investojn n duhan, drog, alkool etj. etj. , sa koh q para t tjerve ankohemi pa hezitim pr papunsi e korrupsion, prderisa me mijra euro shpenzohen n turp, kazino, bixhoz, bastore etj. shum prioritet cilsis s edukats q marrim e t mos lm anash moralin, themelin e t qenit korrekt me vetveten dhe me t tjert. Nuk u jepet prparsi aktiviteteve rinore, klubeve t t rinjve, aktiviteteve edukativo-arsimore e fetare, aktiviteteve humane, po, prkundrazi, klubeve t nats, ku shkohet me mendje t kthjellt e prej nga kthehet n ort e vona t nats, n klube dite, disko, kafiteri t strmbushura, me nj rini q shprfill ort e msimit, - nj detyrim q duhet prmbushur patjetr. Tr kjo n favor t dembelis, mburrjes mbi ato q t zn frymn dhe i ngren nervat do qytetari. A nuk mendon askush nga prindrit - q sa mir do t ishte q ato t holla ti dedikoheshin nj ore shtes argtimi me prmbajtje edukative, ose edhe tu jepen si ndihma shum prej bashkmoshatarve, t cilt nuk kan mundsi pr nj jet normale, dhe gjendja e t cilve prkeqsohet dita-dits, t smurve n spitale brenda e jasht vendit me komplikime t ndryshme. Investimi q bjn nj pjes e prindrve sot, shkon n duhan, alkool, narkotik, gjra kto q e bjn m t leht dhe hapin rrugn pr veprime kriminale, pr n burgje t strmbushura, rrugn e turpit pr ne si komb edhe pr ta q syt i kan nga ne. Qetsia dhe rehatia nuk gjenden aty ku ka amoralitet, drog, krim e prostitucion, aty ku nuk ka rregulla pr asgj, e pr kto mimi sht m se i lart. Vaj halli pr ne, po vazhduam kshtu, ditadits tia mbyllim syt vetes me qllim e t bhemi miq me t keqen, vuajtjen e mjerimin. Ju q jeni prindr, e edhe ju q do t bheni, hapni syt mir e shihni prreth se po na gjen e si po katandisemi kshtu!

rgtohemi dhe civilizohemi me nj pritje madhshtore t kngtarve t huaj, t cilt nuk percjellin kurrfar vlere me gjeste, sjellje rrugae, e q t futin frikn n palc. Njeriu (i riu) paguan e shkon pr tu knaqur, e ajo knaqsi t z frymn me tym, banalitete, narkotik e ndoshta mund t kesh fatin t kthehesh edhe i gjymtuar, apo t mos kthehesh fare n shtpi. E gjith kjo ndodh n mesin e rinis kosovare, q dikurishte e pa(kaq) djallzuar. Ah sikur t kishim nj institucion, i cili t dinte n se dhe ku t investonte; t kishim nj grup punues q t merret me kriteret e kngtarve t huaj; t kishim pak dinjitet dhe t kujtonim do t thot nj rini e shndosh dhe e aft t zgjedh se sht dhe nuk sht vler, kultur dhe civilizim pr t. Nj rini t shndosh, pr t ciln do t kemi nevoj pas disa vitesh nse vazhdohet me kt ritm shfrenimi, e banaliteti. Nuk mund tu themi jokomplete argtimit e gjrave me t cilat ballafaqohet do i ri, por t vm kufi n dobin ton, t rinis, popullit, q dikur, n munges t kafshats s buks, at pak pasuri q kishin e investonin n dije e edukat, kurse sot, me t gjitha kto mundsi q kemi, i biem shkelm s mirs dhe prqafojm turpin. Natyrisht kjo nuk vlen pr t gjith, po pr nj shtres t popullats, e cila do t qytetrohet duke ndjekur vetm shfaqjet m ekstravagante t muziks s shthurur, t kngtarve q nj Zot e di nga vijn dhe far (kundr)vlerash sjellin ktu n truallin ton t etshm pr gjithka t huajn!. Pr t qen i aft do individ q t dalloj pozitiven nga negativja, duhet ti japim m

52

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Intervis

Mos ndani Fen dhe Shkencn nga njra-tjetra

INTERVIST EKSKLUZIVE ME ASTRONAUTIN DR. FARUK EL-BAZ Dr. Faruk el-Baz sht nj shkenctar i njohur n bot nga Egjipti. Ai sht sekreti i vrtet n tezn e plasuar n lidhje me Myslimanizmin e Neil Armstrong. El-Baz, i cili ka diplomuar n universitetin Ajn-u Shems t Kajros n vitin 1958, ka marr dhe kryer detyra t larta n agjencin NASA, pr programin Apollo Month. N nj theksim nga Worden pr zhvillimin e 12 astronautve Apollo, Dr. Faruk el-Baz sht emruar si Mbret. Kjo, pa dyshim sht nj gj q tregon se sa i dashur ishte ai n rrethin e tij. Dr. Faruk el-Baz, i cili ka marr pjes n shum projekte t mdha, njihet si shkenctar me identitet myslimani. Mbreti, tani gjendet n nj detyr administrimi n Universitetin Boston n Qendrn Remote Sensing. Prandaj, e vizituam pr t marr prgjigjet e shum pyetjeve nga ai. Si i komentoni ngjarjet e fundit q ndodhn n vendin tuaj n Egjipt? A e shihni ecurin si pozitive? Un kam mbetur shum i knaqur nga zhvillimet n Egjipt nga revolucioni, q nuk kan prfunduar ende. Sepse mendoj se Egjipti ka shum vite q ka mbetur mbrapa n zhvillim. Kshtu q, nse shikojm t kaluarn, ather shohim se jemi pesdhjet vjet mbrapa. N realitet, n pesdhjet vjett e kaluar ne gjithmon ishim n gjum dhe nuk u realizua asgj. Nuk kishte shpresa pr brezin e ri, nuk kishte ardhmri dhe as potencial. Dhe n kt mnyr, Egjipti nuk do t bhej ashtu si kemi menduar. Pr kt arsye, revolucioni i Egjiptit do t ket shum ndikime dhe efekte tek ata. Pr fat t keq, 13 astronautt Apollo, nga nj shprthim q ndodhi n modul, u detyruan t ktheheshin t tok pa mundur t zbrisnin n Hn. A mund ta bisedoni me ne (kt periudh) Jim Lovell, njri nga astronautt, shqiptoi thnien e tij t njohur Houston, kemi nj problem, dhe ka informuar stacionin dhe qendrn n Tok pr shqetsimin pr shkak t defekteve. Si rezultat i ksaj, nga thellsit e hapsirs ku astronautt do t prshndeteshin me jetn e tyre, tre prej tyre, ia doln t ktheheshin prsri n Tok. ) Jemi friksuar shum pr astronautt, sepse ata ishin shokt tan. Ata nuk ishin vetm njerzit tan q u kemi thn Shkoni n Hn, ne i njihnim ata dhe familjet e tyre. Pr kt shkak ne ishim t shqetsuar pr jetn e tyre. Jam i sigurt se ju kujtohet: Pas gjith ktyre prjetimeve,ata u kthyen n shtpit e tyre shndosh e mir. Gjat kohs s detyrs Faruk dgjo! Dika shkoi gabim dhe nuk po e dim se ndodhi. Do t kemi nevoj pr fotografit e bra gjat puns. Kshtu, do t mund t kuptojm se ka ka ndodhur n mjetin e hapsirs. Dhe, ti je personi i vetm q u ke msuar astronautve se si bhen kto fotografi. Shko dhe gjeje se sht problemi. Kur dhe si jan br fotografit? Gjat largimit t anijes kozmike nga Toka, dy pjes t saj u ndan. Dhe ne kishim shum nevoj pr fotografit e bra shum mir, q tregojn pjesn e ndar dhe t dmtuar t anijes. Drejtori thoshte: Shko dhe gjeji ato. Kshtu, un e gjeta problemin se ishte. Prafrsisht gjat 30 orve nuk ia doln t bnin asgj, por un menjher e gjeta se duhej t bnin aty. far rruge duhet t ndjek nj i ri i prsosur, q t bhet shkenctar? Edhe Turqia sht sikurse shtetet e tjera t bots. Edhe atje gjenden grupe t studentve mysliman. Gjja e vetme pr se keni nevoj q t gjith, futeni veten tuaj n rrugn pr t fituar dituri. Kt duhet ta mbillni patjetr n kokat tuaja. Ja, pra, kjo sht gjja q n t kaluarn ka br Qytetrimi slam. Duhet t jesh i sigurt pr diturin, sa mund ta msosh at. duhet t mendosh rreth dituris q ke fituar, dhe pr ato se thuhet rreth saj, e pastaj t gjitha kto ti depozitosh dhe t bsh prova dhe teste. M pas duhet t jesh i sigurt pr rezultatin e tyre nse jan t drejta apo ajo. Pas gjith ktyre hapave, gjithka duhet ta shkruash. E gjith kjo sht nj periudh q duhet ta kalosh. Kjo donethn se, sa m shum q t grumbullosh dituri, aq m shum e zotron sigurin. E sa m shum q t

Intervis 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

53

kesh siguri n dituri, aq m shum do t msosh, sepse n kt mnyr fiton aq m tepr respektin nga m shum njerz. Pr kt shkak, sa t mund t fitosh dituri, aq m shum edhe do ta vresh se sht e nevojshme t vazhdosh n nxnien e saj. N t vrtet, n ditt tona NASA, pr aq sa e kemi zmadhuar, sht nj gj dhe nj vend q nuk mund ta arrijm? Dua t them, cilat jan porosit tuaja q n Egjipt ose n vendin ton (Turqi) si mund t krijojm nj Qendr Hulumtimi t Hapsirs? Nuk mund t krijoni nj qendr t till hulumtimi. Nuk keni as raket e as njeri q mund t punoj me kompjuter, t bj disenjin, pra skeni forc. NASA nuk vjen tk ashtu nga qielli. NASA buron nga themeli i shkencs dhe teknologjis. E para sht q ju t kaloni n kt shkall. S pari duhet t siguroheni se a keni nj forc t mir studimi apo jo. Kshtu shum shtete kan kaluar n ksi hapash, por n fund u detyruan t pranonin se studimet e tyre ishin t kqija dhe ishin t pamjaftueshme pr prova t mjaftueshme dhe dituri. E para sht se krkohet q sistemin e studimit ta rritim n nj shkall t lart dhe t mjaftueshme. Kjo faz mund t marr dhjet, pesmbdhjet ose edhe njzet vjet. E kjo pun kshtu, n kt mnyr, z vend shum mir. nse sistemi i studimit sht i till q, qysh nga fmijria e deri n universitete, t merret i till, ather n kt mnyr mund t arrini nj mundsi force t till. Pastaj, filloni botn e shkencs, q t mund t garoni edhe me shtetet e tjera t bots. N fund, nse e zhvilloni sistemin e studimit n kt shkall,

ather mund t bni dhe projektoni programe hulumtimi pr t kuptuar atmosfern, hapsirn, gjithsin dhe gjra t tjera t ngjashme. na thot Kurani fisnik pr shkencn? Kjo sht e rndsishme q, Kurani fisnik neve na ka dhn informacione hyrse pr rrethin ton dhe ne duhet ta kuptojm kt. Kurani na flet se si meshkujt duhet t jen t kujdesshm dhe si t sillen ndaj grave, dhe ai ka zbritur q t vendos rregulla pr njerzit dhe rrethin. Si bhet pastrtia, si duhet t pastrohemi, si duhet t kesh raporte me fqinjin dhe shum e shum sjellje t tjera. . . Kurani ka zbritur se si duhet t sillemi me t tjert, me vetveten e rrethin ton dhe shum gjra t tjera t ngjashme. . . n t njjtn koh Kurani, neve na jep disa sekrete n lidhje me prsosmrit dhe bukurit e rrethit ton. Kurani nuk sht nj libr i shkencs! Mirpo, ai jep ca mundsi dhe gjra n lidhje me shkencn, kur thot mso, vepro, bj, vzhgo, shih, hulumto. Kumtimi i t gjitha ktyre sht shko dhe studio vet. Por ti mos e hap Kuranin pr shkak se n t gjendet atomi, se sht prmendur hapsira qiellore, se gjendet ndarja e Hns n dy pjes, se ekziston Xhehenemi etj. . T gjitha kto jan gjra t gabuara, sepse mendime t tilla ty t thon se nuk ke nevoj pr nj dituri dhe shkenc tjetr. Nse e lexon Kuranin kshtu, ather kjo do t thot se do shkenc ti e ke aty. Dhe se kjo gati sa sht menjher nj lvizje n kundrshtim me Islamin. Ndrkaq, Kurani thot: Ti, o njri, dil dhe hulumto krijesat e Allahut n rrethin tnd, studioji ato, lexo, zbulo, medito.

54

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Intervis

Sipas jush, si do t jen fluturimet n hapsir n t ardhmen? Rusia tashm ka filluar t bj hotelet. n t ardhmen, me hulumtimet rreth marsit dhe planetve t tjer, do t ket jet edhe n planett e tjer. Dhe pr t jetuar edhe n vende t tjera, n kt mnyr do t vazhdohet hulumtimi. Por tani duhet pritur ende se a mund t jetojn njerzit n vende tjera prve Toks apo jo. Tani pr tani nuk e dim. nuk e dim, sepse pr mundsin pr t jetuar n n nj vend tjetr ta afrt dhe t ngjashm me Tokn, ende nuk kemi njohuri dhe nuk dim ekzistimin e ndonj vendi tjetr. Cilt jan emrat m t rndsishm n jetn e Faruk el-Bazit? (Mund t jet ndonj shkrimtar apo dikush q thjesht ju plqen). Dhe a ka ndonj libr q mund ku t msoj dhe t tjer q i kan plqyer dhe kan ndikuar shum tek ai? N realitet, un asnjher nuk kam przgjedhur ndonj libr dhe t them t bhem si ai. Gjja e vetme q kam br, sht ajo q mund ta bja m s miri dhe m t mirn t mundshme. do pun, pa marr parasysh se far sht ajo. fardo pune q krkohej nga un ta bja, at e bja n mnyrn m t mir. Nse bj ushqime, mundohem t bj m t mirn. Nse ngrihem pr t planifikuar ndonj vend, mundohem ta bj m t mirin. Nse do t lexoj nj libr, ather e lexoj at. Nse pergatitem pr nj provim, e prgatis n mnyrn m t mir. N fund, duhet t bsh m t mirn e mundshme t asaj q mund ta bsh. fardo q t bsh, bje n mnyrn m t mir. Keni ndonj kshill pr rinin apo pr ata q punojn veanrisht n kndin e astronomis? Nga degt ku mund t punohet, astronomia sht nj drejtim q t zhvillon trurin. Sepse astronomia n vete sht nj drejtim i gjer. E edhe gjithsia vazhdimisht zgjerohet. Pr kt shkak, duhet t mendosh mbi nj gj - pamje q vazhdimisht ndryshon duke e mbajtur n mendje. Si rezultat i ksaj, astronomia sht nj gj q prparon vazhdimisht dhe q prmes saj mund t shohim gjra t mrekullueshme. Cili sht planeti q e do m s shumti? Planeti im i zgjedhur dhe i plqyer sht Marsi. N realitet, Marsin e dua, sepse m kujton shkrettirat dhe vendet n Egjipt, ku kam vepruar pr hulumtime. Nse shtit n jugperndim t Egjiptit, ndihesh sikur t jesh n Mars. N t kaluarn, n t dy vendet ka rn shum pak shi. Ka rrug lumenjsh q jan n drejtim t pamjes s diellit, por tashm n t dy vendet nuk ka uj fare. Dhe ka shum lugina. N Egjipt gjenden shum shtretr lumenjsh dhe lugina. Dhe ka shum kodrina pluhuri. Pr kt shkak, Marsi gjithmon m kujton Egjiptin jugperndimor. Bashk me kto, marsi sht i kuq, e po ashtu edhe rra dhe pluhurat e Egjiptit, po ashtu jan t kuqe. Pra, jan shum t ngjashme.

Ka mundsi q kjo pyetje tju sht shtruar shum her. N lidhje me brjen mysliman t Neil Amstrong-ut gjat shkuarjes n Hn nga Apollo 11. Cili sht shkaku q myslimant t mendojn se Neil Amstrongu sht br mysliman? Jo, Jo, Jo. Nuk ka nj gj t till. T gjith astronautt ishin njerz shum fetar, sepse ata ishin pilot testues. test Pilot quhet ai person q pr her t par udhton n nj vend ku askush nuk ka fluturuar m par. Pr kt shkak ata duhet t besonin n Allahun, sepse po shkonin n nj vend ku nuk dinin asgj. Dhe ata, pr kt arsye, ishin njerz fetar, por asnjri prej tyre nuk e ka ndrruar fen. Thnia se Neil Amstrongu sht br mysliman kur dgjoi ezanin, sa ishte n Egjipt, ku pasksh thn: Kt z e kam dgjuar edhe n Hn sht krejtsisht e pakuptimt dhe krejtsisht e gabuar. Kjo ngjarje, n realitet ka dal nga nj gj tjetr n kt pik. T gjitha kto bazohen n nj tregim. N detyrn Apollo 15, n anijen kozmike kishte shum risi, dhe ne pr kt shqetsoheshim pr jetn e astronautve. Dhe friksoheshim se ndryshimet do t shkaktonin ndonj problem. Apollo 15 u kishte dhn astronautve suren Fatiha? Pr kt shkak, q t kishin nj mbrojtje t veant dhe ekstra, i thash vet q tu jepte atyre surn e par t Kuranit, surn Fatiha. Ata,e morn dhe zbritn n Hn duke thn Mrekulli, n rregull, morm me vete t gjitha mbrojtjet e nevojshme. Kur jan kthyer, q t ruheshin nga shtypi, foln rreth surs Fatiha, q ua kisha dhn. Me vete vetm Ungjillin nuk e morm, por morm pjes nga Kurani - than ata. M pas, kur ata pyetn prsri E mort me vete Kuranin fisnik? - Astronautt than: Nga ekipi toksor sht edhe Dr. Faruku. N mnyr q t mbroheshim, neve na dha ca pjes nga Kurani Kerim. M pas, kto thnie t astronautve, qarkulluan npr shtypin e shkruar. Kto arritn n Egjipt dhe u prkthyen n arabishte. M pas ky lajm u shprnda q nga Egjipti deri n ran, m pastaj n Afganistan, e m von edhe m n lindje nga ndia. Ky lajm, pasi arriti n ndi, atje mori trajt tjetr se Neil Amstrongu dgjoi zrin e ezanit n Egjipt, dhe kishte thn Kt z e kam dgjuar edhe n Hn dhe pas ksaj u b mysliman! N fakt, gjra shum t panevojshme. Lajmi sht nga Apollo 15, kurse Neil Amstrongu ishte n Apollo 11? Po, ashtu sht. Por lajmi koh pas kohe, nga njri tek tjetri u shprnda dhe mori kt trajt. Nj person, duke ia treguar kt nj tjetri, m n fund u than kto: H! Nj astronaut? Ah! Ai, Nil Amstrongu? Po, ai pas ksaj ngjarjeje u b mysliman.

Botime te reja 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

55

Por, a sht e nevojshme q nj njri t bhet mysliman pasi t dgjoj zrin e ezanit n Hn? N gjithsi, nuk mund t dgjosh z ezani. Zri i vetm q mund t dgjosh, sht zri q vjen nga Hustoni. Por kjo nuk sht pika kye ktu. N fakt, pyetja e rndsishme sht kjo: Ne si mysliman, a kemi frik n lidhje me fen ton islame, se ajo sht nj fe e mir apo jo, dhe a kemi dyshime n t?. Kur nj i huaj bhet mysliman, ne fillojm t flasim n kt mnyr: Ne jemi t mir, pra, ather pra Islami sht fe e vrtet. Po presim q dikush t bhet mysliman e pastaj t themi se Islami sht nj fe e mir. Dhe m pas, po mund t themi, slami sht nj fe e vrtet. Kjo sht shum e pakuptimt dhe, sipas meje, sht nj shtje budallie. Vitin e kaluar n liqenin Mono t Kalifornis, n ujin arsenik keni zbuluar nj lloj bakteri. A mendoni se n planet t tjer a vende t tjera mund t jetoj nj bakter i till? N lidhje me ekzistencn dhe ekzistimin e llojshmris, nuk ka asnj dyshim. N Kuran thuhet: Allahu ka krijuar njerzit dhe xhint. N realitet, nuk e dim se sht xhinni. Dhe po ashtu Allahu thot: Ai sht q krijoi shtat qiej pal mbi pal. (Mulk, 67/3), por ne nuk i dim shtat qiejt dhe nuk dim se jan ata. Ne jemi duke i par planett. do planet, n vete prmban kushtet e tij. Jeta, sipas kushteve dhe nevojs s ksaj bote, ende sht duke vazhduar. Kshtu q, nse kushtet e jets kan ndryshuar edhe n planett e tjer, do t ket disa lloje t jetve potenciale. Jemi duke menduar se me nj imagjinat t madhe kjo mund t jet kshtu. Pa dyshim. . . Pr fund, n shekujt e kaluar kemi pasur shum gjetje dhe zbulime n fushn e matematiks dhe astronomis. Ndrsa shkenca moderne, kto gjetje i mori nga ne. Kurse tani, kemi filluar t friksojm njri-tjetrin n lidhje me shkencn. Filluam t ndajm nga njra-tjetra Fen dhe Shkencn. T ndash fen nga shkenca dhe t mundohesh t tregosh se ato jan n kundrshtim me njratjetrn, sht nj gj shum e keqe. N fakt, nuk ekziston nj gj e till. Madje, veanrisht n brendin e Jslamit, ekziston shkenca. N Kuranin Kerim thuhet kshtu: Shih! Vre! Testo! Medito, mendo! Vzhgo! Argumento! Argumentoje veten tnde! Q t dshmosh, duhet q kt t mund ta bsh, e kjo sht nj rrug. Sepse, sa m shum q t argumentosh dhe dshmosh, aq m shum shikon dhe vrojton n rrethin tnd, aq m shum bn prova dhe aq m shum mendon. ja, pra, pikrisht ather beson m shum se Allahu sht m i Madhi.
Marr nga Revista Gen Nr. 61, 2011. Prktheu: Mr. sci. Zymer ramadani

KsHILLI I BAsHKsIs IsLAME T GJILANIT

KONKURs
Pr plotsimin e vendit t lir t puns1. Imam, hatib dhe mual-lim n xhamin Dheu i Bardh; 2. Imam, hatib dhe mual-lim n xhamin e fshatit Malisheva e Eprme; 3. Imam, hatib dhe mual-lim n xhamin e fshatit Livoi i Eprm. KANDIDATT E INTEREsUAR DUHET TI PLOTsOJN KTO KUsHTE: 1. T ken kryer fsI-n ose ndonj fakultet t studimeve islame jasht vendit (diploma e nostrifikuar nga Kryesia); 2. Ti prmbahen Kushtetuts s BIK-s, Rregulloreve dhe vendimeve t Kryesis dhe Rregullores s Kshillit; 3. T ken aftsi komunikimi; 4. T jen t shndosh psikikisht dhe fizikisht; 5. T mos ken vrejtje pr punn e tyre, nse paraprakisht kan qen n pun. DOKUMENTET E NEVOJsHME: Krkess i duhen bashkngjitur kto dokumente: * Diploma e fakultetit dhe e Medreses, * Certifikata e lindjes, * Certifikata shndetsore, * Certifikata se nuk sht nn hetime, * Dshmi mbi karakteristikat n pun ( nse paraprakisht kan qen n pun), * Deklarata me shkrim se do ti kryej t gjitha shrbimet fetare, CV t dhnat personale, kualifikime ose dshmi pr aftsim profesional. (T gjitha dokumentet t jen origjinale). VREJTJE: Dokumentet dorzohen n zyrn e Kshillit t BI-s t Gjilanit. Dokumentet e pakompletuara si dhe ato q arrijn pas afatit, nuk do t merren n shqyrtim. Konkursi mbetet i hapur 15 dit nga dita e publikimit n revistn Dituria Islame.

56

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Aktivitete

urryer, prkitazi me kt i drguari Muhamedi a.s. ka thn: Kush shkel mbi varr, shkel n zjarr. Ne jemi msuar dhe edukuar nga t part tan q t respektojm e t vlersojm fen, prkatsin dhe traditn e tjetrit, andaj kt vepr e konsiderojm edhe atak mbi vlerat dhe frymn e tolerancs e mirkuptimit ndrfetar q populli i Kosovs i ka kultivuar me shekuj. Krkoj, nga organet prgjegjse q sa m par t gjejn autort e ktij akti brutal dhe t njjtit t nxirren para drejtsis. (R. Shkodra)

MyFTIU TRNAVA PRITI KRyETARIN E KAMENICS Myftiu i Kosovs, m 15 dhjetor priti kryetarin e Kamenics z. Shaip Surdulli dhe kryetarin e KBI-s t Kamenics, Eshref ef. Cakolli. Myftiu falnderoi kryetarin e Kamenics pr vizitn dhe pr bashkpunimin e shklqyer q ka komuna e Kamenics me BIK-n, dhe sidomos me KBI-n e Kamenics. Ndrsa kryetari Surdulli falnderoi Myftiun pr pritjen dhe pr mbshtetjen e BIKs pr komunn e Kamenics, me donacione t ndryshme n ndrtimin e xhamive dhe ndrtimin e selis s re t KBI-s t Kamenics, n mnyr q t ofrojm kushte dhe ambiente sa m t mira pr besimtart dhe pr npunsit e ktij institucioni. (R. Shkodra) MyFTIU TRNAVA DNON DMTIMIN E VARREZAVE HEBRAIKE N PRISHTIN n emrin tim personal, n emr t kryesis s BIK, n emr t punonjsve t Bashksis Islame, dhe n emr t besimtarve islam, dnoj fuqishm atakimin dhe prdhosjen e varrezave hebraike n Prishtin. sht e ditur botrisht se hebrenjt gjat Lufts s Dyt Botrore dhe ndjekjeve t nazistve, gjetn mbrojtje, prkrahje dhe strehim gjithandej ndr shqiptart. T part tan e bn kt vepr humane e njerzore, madje duke rrezikuar edhe veten e tyre. Populli yn po ashtu ka ruajtur dhe trajtuar me dinjitet ndr dekada kto varreza si dshmi e nj realiteti historik dhe e nj periudhe ndr m t errtat t njerzimit. Prdhosja, dhunimi dhe atakimi i varrezave, prvese sht i dnueshm sipas parimeve fetare, nuk ka t bj as me traditn e popullit t kosovs. sipas msimeve islame, t atakosh vendin e t vdekurve, sht vepr e

PRUROHET OBjEKTI PR PRITjE N SHTIME n prani t autoriteteve m t larta t Bashksis Islame t Kosovs (BIK), autoriteteve komunale t Shtimes , kshillave t BI-s t Kaanikut, Vushtrris, antarve t kryesis s BIK-s, hoxhallarve dhe xhematlinjve, m 15 dhjetor u b prurimi i objektit pr pritje, q u ndrtua me kontributin e KBI-s t Ferizajt, KK t Shtimes dhe xhematit. N fjaln e tij, Myftiu i Kosovs Mr. Naim ef. Trnava , duke uruar kt dhurat kaq t madhe pr kt komun, tha se kjo pun sht arritur me pun sistematike, me nj angazhim shum t madh t KBI-s t Ferizajt, antarit t Kryesis s BIK-s dhe njkohsisht imam i Shtimes, Isa ef Trshanit. Aty ku ka bashkpunim, aty ka edhe rezultat. Un thrras pr nj bashkpunim edhe m t madh n mes t pushteteve lokale, por edhe atyre qendrore edhe me bashksit fetare n Kosov, q t kemi rezultate t mira, sepse Kosova ka nevoj pr nj mirqenie t prgjithshme n t gjitha fushat e jets. Ne duhet

Aktivitete 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

57

t punojm pr kt vend se Zoti na ka krijuar n kt vend dhe ti ojm proceset prpara e ti avancojm vlerat fetare dhe kombtare me t gjith ata q kan gatishmri. - ka thn Myftiu Trnava. Myftiu, n emr t BIK-s dhuroi 1500 euro pr rregullimin e oborrit t ktij objekti. Ideatori dhe udhheqsi i ktij projekti, njkohsisht imam n xhamin qendrore n Shtime, Isa ef. Trshani, me rastin e prurimit t ktij objekti, prve t tjerash, tha se nuk ka dilem se besimtari i mir, kur u bn mir t tjerve, n vete prmbledh nj pasuri t madhe. Kt prurim e ka prshndetur edhe kreu i KBIs t Ferizajt Fehmi ef. Mehmeti, duke vlersuar se objekti nga jasht dhe nga brenda ia ka shtuar bukurin ksaj ane dhe shpreson q ky objekt do t jet n shrbim t xhematit. Kreu u KK-s t Shtimes, Naim Ismaili, pr kt truall dha 5 ari truall dhe ndihmoi me 7. 500 euro pr ngritjen e ktij objekti, gjithashtu ka shtruar edhe asfaltin. Ai theksoi se ky sallon do t shrbej pr qytetart dhe duhet t kemi parasysh se ne kemi br identifikimin e prioriteteve me institucionet fetare, me krert e BIK-s dhe me prkrahje t dyanshme mund t bhen vepra, t cilat u hyjn n funksion qytetarve tan. Ai premtoi se do t realizoj edhe projekte t tjera dhe do t jen n koordinim t plot me BI dhe t japin ndihm sa her q identifikohen problemet n t mir t qytetarve. Ata q kan raste vdekjeje n Shtime, nuk e kan problem m se ku t mbajn t pamen. Objekti ka 128 m2 dhe ka kushtuar 27.813 euro, prej tyre 5 mij euro jan vler pune dhe materiali falas q jan dhuruar nga xhemati. Koha e ndrtimit ka zgjatur dy vjet. Ky objekt del t jet i llojit t par n Kosove dhe do t shfrytzohet kryesisht pr t pame n rast se familjet nuk kan vend ku t bjn pritjen, ose pr ndonj pritje q do tu shrbej qytetarve t komuns s Shtimes. (R. Suma) PRFUNDOI KURSI I KURANIT DHE TEXHVIDIT N kuadr t aktiviteteve t tij, Departamenti i t Rinjve i BIK-s, si e ka br tradit, edhe kt her organizoi dhe kreu me sukses kursin e Kuranit dhe texhvidit. Ky aktivitet zgjati nj muaj e gjysm, nga 24. 10. 2011 deri m 12. 12. 2011. Nga ky kurs u certifikuan gjithsejt 10 veta, shumica e t cilve ishin student. Kursi u mbajt n dy lnd: Msimi i shkronjave t Kuranit dhe ai i Rregullave t texhvidit. T diplomuarit jan: Pajtim Krasniqi, Agron Zeqiri, Gazmend Qeriqi, Luan Kryeziu Fidan Sabedini, Feston Hajdini, Arianit Berisha, Haki Selaj, Nebi Berisha, Diamant Selaj. Kurset u zhvilluan tri her n jav dhe u mbajtn n salln e Departamentit. Msimin dhe ligjratat i mbajtn kuadrot e Departamentit. (F. Spahiu)

SESION KUSHTUAR jETS DHE VEPRS S SADRI EFENDI PRESTRESHIT

kryesia e Bashksis islame t kosovs, n 10-vjetorin e vdekjes s myderrizit ton t njohur, Sadri efendi Prestreshit, organizon nj Sesion shkencor, kushtuar jets dhe veprs s Myderriz Sadri efendi Prestreshit. Sesioni do t mbahet n janar 2012 TEZAT PR SESION - Jeta dhe vepra e Myderriz Sadri efendi Prestreshit; - Myderriz Sadri Prestreshi nxns n medresen Pirinaz t Prishtins; - Kontributi i Sadri efendi Prestreshit pr shkolln shqipe; - Kontributi i Myderriz Sadri efendi Prestreshit n ndsh; - Myderriz Sadri efendi Prestreshi imam, imam ofiqar, vaiz, hatib dhe mualim; - Myderriz Sadri efendi Prestreshi myderriz dhe pedagog n medresen Alauddin; - Myderriz Sadri efendi Prestreshi dhe raportet e tij me nxnsit n medresen Alauddin; - Qasja e Sadri efendi Prestreshit gjat ligjrimit n raport me masn; - Sadri efendi Prestreshi dhe roli i tij n ruajtjen e tradits dhe trashgimis pozitive tek ne; - Myderriz Sadri efendi Prestreshi msimdhns i lnds s ahlakut dhe autor i tekstit t ahlakut n medresen Alauddin t Prishtins; - Personaliteti dhe virtytet e myderriz Sadri efendi Prestreshit; - Porosit, kshillat dhe msimet e myderriz Sadri efendi Prestreshit gjat viteve 90 pr Kauzn Kombtare. FTES: Ftojm t gjith ish-nxnsit, ishbashkpuntort, ish-studentt dhe bashkkohanikt e Myderriz Sadri efendi Prestreshit q t kontribuojn me materiale, foto, dorshkrime, kujtime t shkruara, t cilat do t botohen n nj botim t veant. Sesioni shkencor mbahet n janar 2012. Paraqitja pr pjesmarrje mund t bhet deri m 5 janar 2012, me rezymen e kumtess jo m shum se nj faqe. Kumtesat e prfunduara, versioni pr lexim dhe pr botim, duhet ti dorzohen Kshillit organizues, respektivisht sekretaris, brenda dats 15 janar 2012. Kumtesa pr lexim n tryez, nuk duhet t ket m shum se 5 faqe, kurse ajo pr botim deri nj tabak autori.

Adresa pr paraqitje: kryesia e Bashksis islame t kosovs Rr. Bajram Kelmendi, 84, 10 000 Prishtin Tel. ++ 381 38 224 024 / Tel&Fax ++ 381 38 245 700 E-mail: shkodrar@yahoo. com

58

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Recension

VEPR Q SHLyEN Nj BORXH NDAj ULEMAS SHQIPTARE Mr. Nuridin Ahmeti, Krert fetar n Lvizjen Kombtare Shqiptare n Vilajetin e Kosovs (1878-1912), botoi Instituti Albanologjik, Prishtin, 2011 Doli nga shtypi monografia Krert fetar n Lvizjen Kombtare Shqiptare n Vilajetin e Kosovs (1878-1912) e autorit Mr. Nuridin Ahmeti. Kjo monografi paraqet nj pjes t projektit t tems s magjistraturs t punonjsit shkencor n Institutin Albanologjik t Prishtins, Mr. Nuridin Ahmetit, q u prmbyll me sukses me rastin e botimit t ksaj monografie, e cila, duke pasur parasysh periudhn q ka marr n shqyrtim autori, sht e nj rndsie t veant pr historin e kosovs dhe pr historin e kulturs islame, dhe sidomos pr ndriimin e rolit t ulemas dhe pr kontributin e tyre n rrjedhat historike. Kjo monografi i ofron lexuesit t dhna dhe njohuri t bollshme nga nj kndvshtrim tjetr nga far jemi msuar zakonisht t lexojm mbi prijsit fetar islam t Kosovs dhe m gjer. Ktu vihet n pah nj profil tjetr i ulemas shqiptare; e ai sht roli i tyre n Lvizjen Kombtare Shqiptare, duke mos prmendur ktu punn dhe angazhimin q ka br ulemaja shqiptare brenda objekteve islame, duke shrbyer qoft si myderriz, mualim, imam, myezin, hatib etj. , e q gjithsesi hyjn n kuadr t veprimtaris s tyre patriotike dhe me interes kombtar. Autori Mr. Nuridin Ahmeti, duke gjurmuar, hulumtuar e shfletuar

nj numr t konsiderueshm t dokumenteve n gjuh t ndryshme dhe duke shfrytzuar n mnyr kritike dhe analitike nj mori veprash t botuara, paraqet me kujdes, paanshm dhe me nj qasje objektive dhe reale, pr her t par dhe n kt mnyr, kontributin e ulemas n Lvizjen Kombtare Shqiptare n Vilajetin t Kosovs gjat viteve 1878-1912, megjithse, sht e vrteta, gjat leximit do t gjejm shnime dhe t dhna edhe pr nj numr t ulemave q kaprcejn kufijt gjeografik dhe kohor, q ka marr n shqyrtim autori. duke lexuar librin e Mr. Nuridin Ahmetit Krert fetar n Lvizjen Kombtare Shqiptare n Vilajetin e Kosovs (1878-1912), lexuesi nuk ka se si t mos bindet se kombi shqiptar ka pasur figura t shumta historike nga radht e ulemas, t cilt, sipas dokumenteve dhe fakteve, ose do ti gjejm, t shumtn, n ball t popullit dhe duke u prir atyre drejt realizimit t qllimeve dhe aspiratave kombtare, ose do ti gjejm si prkrahs besnik dhe t pandashm t figurave t tjera kombtare jasht radhve t ulemas, ose do ti gjejm, pothuajse n prgjithsi, si mobilizues dhe misionar pr vetdijsimin kombtar t popullats dhe xhemateve t tyre. Autori Mr. Nuridin Ahmeti, n monografin Krert fetar n Lvizjen Kombtare Shqiptare n Vilajetin e Kosovs (1878-1912), n baz t hulumtimeve t tij, nxjerr edhe nj konstatim tjetr t drejt dhe t qlluar, kur thot: Ulemaja shqiptare nuk ishin vetm pr t kryer ritet dhe shrbimet fetare, por gjithashtu ata dhan nj kontribut t mueshm edhe pr shtjen kombtare, jo vetm duke qen ndjeks apo vrojtues pasiv t ngjarjeve, por t shumtn duke u prir atyre. Monografia Krert fetar n Lvizjen Kombtare Shqiptare n Vilajetin e Kosovs (18781912) e autorit Mr. Nuridin Ahmeti vjen n duart tona n nj koh t prshtatshme dhe, na thot mendja, paraqitet shum e nevojshme, sidomos sot kur ndihet nevoja pr t njohur t kaluarn ton, e cila rrezikon t harrohet e t zbehet dhe t interpretohet ashtu si nuk ka qen n t vrtet, kurse disa nga personalitetet kryesore barts t lvizjeve kombtare, nga radht e ulemas, t anatemohen, t anashkalohen e t harrohen n pafundsi. E pra, monografia e Nuridin Ahmetit Krert fetar n Lvizjen Kombtare Shqiptare n Vilajetin e Kosovs (1878-1912), e shkruar mbi bazn e fakteve dhe dokumenteve, dshmon katriprisht t kundrtn. Ishin pikrisht ulemaja shqiptare ata t cilt, - duke qen shtresa m e ditur dhe intelektual t kohs, - bn shum pr shtjen kombtare; ishin ulemaja e kalibrit t Ymer Prizrenit, Ahmet Korenics, myftiut Rrystem ef. Shports, Haxhi Zeks, Hasan ef. Shllakut, Hafiz Ymer Guts, shejh Salihut, e hoxhallarve t Plavs e Gucis, Haxhi Ymer Lutfi Paarizit, Mulla Syls s vitis, mulla sinan maxhers, mulla halimit t Gjilanit, mulla Idriz Gjilanit, Hafz Arifit, Azem

Merhum 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

59

ef. Ollurit, Mulla Ademit t Keqekolls, Musa Shehzades, Shejh Eminit, Dervish Salihut, mulla rasim Zapodit, hoxh mehmetit t shtiqnit, Ibrahim Fehmiut, Abdullah Hadrit, Shejh Mehmet Sezait e shum e shum t tjerve, q prmenden n libr, t cilt me punn dhe kontributin e tyre kan hyr n histori dhe jo vetm q kan hyr, por edhe e kan br historin. Monografia e Mr. Nuridin Ahmetit Krert fetar n Lvizjen Kombtare Shqiptare n Vilajetin e Kosovs (18781912), e mbarshtuar n tre kapituj n 300 faqe, pr nga vllimi, prmbajtja, materiali i prezantuar, pr nga t dhnat jetshkrimore pr ulemat, fotografit e ulemave, faksimilet etj. , sht, si t thuash, nj si leksikon i ulemave, i cili sigurisht q do tu shrbej si pik referimi t gjith atyre q dshirojn t njohin t kaluarn ton fetare dhe kombtare. Secili nga kta ulema q jan prfshir n librin e autorit Mr. Nuridin Ahmeti, pr shkak t veprimtaris s tyre t bujshme, qoft fetare, qoft kombtare, meritojn nga nj monografi n vete. (Sadik Mehmeti)

Arka e Bots, n t ciln shtjellonte tema t rndsishme t aktualitetit. ahmed Behxheti si nj mik i madh i shqiptarve, shpeshher n kt rubrik e ka shtjelluar edhe shtjen e Kosovs. Shkrimi i tij i fundit sht i prillit 2009, ku ai kritikon qeverin egjiptiane pr indolencn dhe hezitimin e saj n pranimin e pavarsis s Kosovs, ku pos tjerash i bn thirrje gjith bots arabe t prshpejtoj me njohjen e realitetit t ri n Kosov. Ai vdiq m 11 dhjetor. Allahu e shprbleft pr kontributin e tij dhe mundin e tij dhn pr ngritjen dhe lartsimin e fjals s Allahut xh.sh. (S. Bajgora)

Merhum
AMSHIM DijETARI AHMED BEHXHETI Ahmed Behxheti ishte nj ndr intelektualt m t njohur t bots islame. Si kritik letrar, pa dyshim q bn pjes n ajkn e elits s dijetarve m eminent t ktij lmi. U lind m 15.12.t 1932. Kishte mbaruar Fakultetin juridik n Universitetin e Kajros, kurse pas mbarimit t studimeve, pati filluar t punoj si gazetar, n fillim tek gazeta Ahbaru-l-jeum, e m pas te revista Sabahu-l-hajr, kurse m von n t prditshmen El-Ahram, n t ciln vazhdoi t punoj deri n vdekje. Ai sht autor i nj sr veprash t inspiruara nga trashgimia historike dhe kulturore islame, midis t cilave, Enbijaullah (u ribotua mbi 30 her, e cila, gjithashtu, para nj viti sht prkthyer dhe botuar edhe n gjuhn shqipe me titull Pejgambert e Allahut); pastaj vepra Allah fi-l-akideti-l-islamijja , Et-Tarik ila-llah , Biharu-l-hubbi inde-ssufijje, Kamisu Jusuf, Muzekkiratu saim, si dhe Kisasu-l-hajvan fil Kuran . Me shkrime gazetareske filloi qysh nga viti 1955, pr t vazhduar pastaj shkrimin e librave, kryesisht n lmin e kritiks letrare. Prkrah ksaj, ai u mor edhe me shkrime islame. sht autor i 40 librave, t cilat kan ln gjurm t pashlyeshme n lmin e islamistiks, dhe t kritiks letrare. Ndr vepra e tij m t njohura sht padyshim vepra T drguarit e Allahut e cila deri m sot ka prjetuar 35 botime. Pastaj sht i njohur edhe libri tjetr Allahu n besimin islam, libr i cili vite m par sht prkthyer edhe n gjuhn shqipe. Si publicist me renome botrore, n gazetn m prestigjioze t Egjiptit El Ahram mbante rubrikn e prhershme Sunduku-d-dunjaKALOI N AMSHIM HOXH HySEN REXHEPI Pas nj smundje t shkurtr e t rnd, vdiq Hoxh Hysen Rexhepi nga fshati Malishev e Eprme. Hoxh Hysen Rexhepi u lind m 09. 12. 1948, nga babai Sinani dhe nna Rukije, n fshatin Malishev e Eprme t komuns s Gjilanit. Shkolln fillore e kreu n fshatin Malishev e Ult, sepse n fshatin e lindjes asokohe nuk kishte shkoll fillore. Msimet e para fillore i mori te hoxha hfz Sadri rrahimi. krahas msimeve q merrte tek hoxha Sadri Rrahimi, filloi t ndiqte msimet edhe n medresen Alauddin t Prishtins. N vitin 1973 kreu klasn e tret t Medreses, pr t ciln e mori dftesn, mirpo, krahas msimeve n medrese, ai vazhdonte msimet n sarf dhe nahv tek Hoxh Hafez Jashar Poqinci n Dobran. Qysh prej vitit 1970 ka shrbyer si imam i teravive gjat Ramazanit, kurse si imam i rregullt me vendim t BIK-s n xhamin e fshatit Malishev e Eprme u emrua m 28. 03. 1995 pr t punuar aty deri m 28. 07. 2011, kur u largua nga detyra e imamit. Pr disa vite ka punuar n ndrmarrjen tregtare 16 Nntori, ku ishte nj puntor shum i zellshm dhe besnik, pr shkak t sjelljeve shum t mira dhe besnikris, punonte n Ark t vetshrbimit. Hoxh Hysen Rexhepi haxhillkun e kreu n vitin 2001 si mysafir i mbretit. Hoxh Hysen Rexhepi vdiq m 05. 11. 2011 dhe u varros n varrezat e fshatit Malishev. Hoxha i nderuar la pes vajza dhe nj djal. Allahu e gradoft me Xhennet Hoxhn e nderuar, pr kontributin e muar n lartsimin dhe mbrojtjen e Fjals s Allahut xh.sh. . (I. Mustafa)

60

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Info

n okB, pr se ka thn: ne kemi br disa prpjekje n kt drejtim dhe gjithashtu do ti vazhdojm kto prpjekje derisa kjo krkes t realizohet prfundimisht. Ai n vazhdim ka folur edhe pr gjendjen n Somali, e cila po prjeton nj thatsir t madhe, ndrsa ka krkuar nga myslimant q t mos e harrojn kt shtet mysliman t Afriks dhe ka falnderuar shtetet q kan drguar ndihma humanitare pr t ndihmuar popullin e ktij vendi. ANULOHET LIGjI PR NDALIMIN E HIXHABIT PR SPIKERET E TELEVIZIONEVE N EGjIPT Meha Al-Shafiit, spikere n kanalin e pest t Televizionit zyrtar t Egjiptit, n vitin 2008 ia kishin ndaluar t vazhdonte punn e saj n televizion, me urdhrin e ministrit t medieve t ktij vendi. Ajo n at koh kishte br nj ankes kundr Ministrit t informimit t asaj kohe dhe kishte krkuar nga Gjykata e Egjiptit q t anulonte at urdhr t tij, pr arsye se shkelte haptazi ligjin e Egjiptit, dhe ti paguhej nj shum si shprblim pr shkak t marrjes s atij vendimi. Gjykata, pas prmbysjes s regjimit t ish-presidentit Mubarek, ka shqyrtuar kt akuz t ksaj zonje myslimane dhe ka anuluar plotsisht ligjin pr ndalimin e prdorimit t hixhabit n radiotelevizione. Gjykata ka deklaruar: Hixhabi ruan fisnikrin, pozitn dhe dinjitetin e myslimanes, e cila u qndron besnike vlerave dhe msimeve t fes islame. Hixhabi nuk i sjell kurrfar nnmimi spikeres para teleshikuesve dhe, n t vrtet, hixhabi nuk mund t konsiderohet si nj penges pr femra pr t kryer pun t ndryshme dhe pr kt arsye t prjashtohet nga puna. Ndalimi i veshjes s hixhabit sht nj lloj shkelje e lirive individuale dhe kufizim i liris s t menduarit dhe besimit, gj

q rrit argumentet pr anulimin e atij urdhri dhe n baz t ktij vendimi t gjitha grave q kan psuar nga urdhri i lartprmendur, duhet tu paguhet dmshprblim. UNIVERSITETI MISURI NjEH ISLAMIN, KURANIN DHE PEjGAMBERIN A.S. Dyert e paqes: njohja e Islamit, Kuranit dhe H. Muhamedit a.s. - kshtu titullohen programet q u zhvilluan n Fakultetin Pedagogjik t universitetit Mejsuri t Ameriks. Kto programe organizohen me kontributin e Kshillit pr Marrdhnie IslamoAmerikane, n shenj reagimi ndaj fyerjeve t fundit ndaj Islamit, br nga nj person i quajtur Kemal Selim, islamofobist, i cili ka deklaruar se n t kaluarn ka qen nj terrorist. Ky person, sipas pohimeve t tij, tash ka kaluar n fen e krishter dhe sht duke shfrytzuar do rast pr t njollosur Islamin. Ai koht e fundit, gjat nj ceremonie t lutjes t mngjesit n komunn kansas city, ka fyer Islamin dhe myslimant. Pas ktyre fyerjeve, Kshilli pr Marrdhnie Islamoamerikane ka vendosur t krijoj nj rast pr tu njohur me jetn e myslimanve, pr tu njohur me Islamin, Kuranin dhe msimet e muhamedit a.s. , dhe kshtu ka marr iniciativn pr t organizuar kto programe q synojn mnjanimin e keqinterpretimeve dhe keqkuptimeve n lidhje me islamin dhe myslimant. LSHOHET N QARKULLIM VIKIPEDIA ISLAMIKE Ahmed Adhimof, moderator i projektit pr lancimin e rrjetit t par social islamik n Stamboll, ka thn: Rrjeti social Salamvorld. com do t lshohet n qarkullim n fillim t vitit t arshdhshm n Stamboll . Tash pr tash jemi duke bler burime islamike

IHSANOLLU KRKON FORCIMIN E VLERAVE T PRBASHKTA N MES ISLAMIT DHE KRISHTERIMIT Sekretari i prgjithshm i Organizats pr Bashkpunim Islamik (IBI), me an t nj mesazhi urimi n prag t Kurban- Bajramit, drejtuar pr tr Ymetin mysliman, nga Bota Perndimore ka krkuar q, duke prhapur kulturn e paqes dhe dashuris, t forcojn m tepr vlerat e prbashkta n mes Bots islame e krishterimit si dhe t forcojn edhe bashkjetesn paqsore duke ruajtur interesat e t dy palve. ihsanollu ka theksuar nevojn e bashkimit dhe unitetit n mesin e myslimanve, pr se ka deklaruar: Ymeti islam sot m shum se kurr ka nevoj pr tu bashkuar me njri-tjetrin duke pasur pr qllim krijimin dhe sigurimin e kushteve pr t gzuar dinjitetin e fes pr t mbrojtur simbolet e shenjta islame, n rend t par Kudsin e shenjt dhe shtjen e Palestins. Ihsanollu n kt mesazh ka deklaruar edhe njher prkrahjen e gjithanshme t OBI-s pr antarsimin e Palestins

Info 258 DITURIA IsLAME JANAR 2012

61

nga qendrat e njohura t bots q pr prdoruesit e internetit t ofrojm nj enciklopedi islamike n form t Vikipedia-s, shrbime kto t cilat do t vendosen n rrjetin social islamik. Ai ka sqaruar: Qllimi yn sht q gjat tri viteve t ardhshme t antarsojm m shum se 50 milion prdorues t internetit n kt rrjet social. N kt rrjet social do t diskutohen vlerat e msimet islame dhe asnj prdorues nuk do t mund t botoj materiale n kundrshtim me Kuranin ose t fyej simbolet e shenjta islame. ai ka shtuar: selia qendrore e ktij rrjeti social t internetit do t jet n Stamboll t Turqis, por do t ket prfaqsi edhe n Kajro t Egjiptit, n Nju-Jork t Ameriks dhe n tridhjet qytete t tjera t bots. Duke folur edhe pr shrbime t tjera q sht parashikuar t ofrohen n kt rrjet social, Adhimof ka nnvizuar: Udhzuesi turistik pr shtetet dhe qytetet e njohura islame, udhzuesi pr xhamit, objektet islame t kultit npr shtete t ndryshme t bots, prezantimi i dyqaneve t artikujve hallall n shtetet joislame si dhe pyetje e prgjigje drejtprsdrejti rreth shtjeve islame, - do t jen shrbime t tjera q do t ofrohen n kt rrjet social. MySLIMANjA PROKURORE N GjyKATN NDRKOMBTARE Prfaqsuesit e 120 shteteve antare t Gjykats Ndrkombtare t Hags e kan zgjedhur Fatu Bensuda, nj femr myslimane nga Gambia, n detyrn e prokurorit t ri t ksaj gjykate ndrkombtare. Pr t marr kt post jan kandiduar rreth 52 kandidat, por n fund sht zgjedhur kjo femr myslimane n kt detyr e cila ka qen edhe ministre e drejtsis n Gambia dhe njherit zv. prokurorit t tanishm t Gjykats Ndrkombtare. Kjo sht femra e par myslimane

nga kontinenti i Afriks e cila ka kandiduar pr t marr kt detyr dhe do t hetoj shtat dosje n lidhje me shtetet afrikane q jan paraqitur n vitin 2003 n kt gjykat. Ajo gjat nj fjalimi ka deklaruar: un do t veproj n favor t viktimave afrikane sepse edhe un jam afrikane dhe krenohem me kt fakt. PARISI ORGANIZON TRyEZ ME TEM LIMITET E DIALOGUT N MES ISLAMIT DHE KRISHTERIZMIT ekspertt mysliman dhe t krishter diskutuan rreth dimensioneve dhe aspekteve t ndryshme t dialogut n mes feve. N kt mbledhje e cila u mbajt me kontributin e komisionit t feve t Organizats t Familjeve Franceze dhe Grupit pr Miqsi n mes islamit dhe krishterimit t Francs, ekspertt diskutuan dhe shqyrtuan principet dhe nevojat e dialogut t vrtet n mes besimtarve t feve t ndryshme. Kristofe Roucou, drejtor i sektorit pr shrbime kombtare pr marrdhnie me islamin n Organizatn e Priftrinjve t Francs; Said Ali Kuzaj, islamolog dhe antar i komisionit t feve n Organizatn e Familjeve Franceze; Benua De Kursel, antar i grupit Rruga e islamit dhe krishterimit

si dhe disa prfaqsues t institucioneve fetare islamike dhe krishtere morn pjes n kt konferenc. Merjem Bu Raghbet, zv. kryetare e Grupit pr miqsi n mes islamit dhe Krishterimit mori pjes n kt mbledhje si mbikqyrs q duke shtruar shtje dhe problematika t ndryshme q ekzistojn n rrugn e dialogut n mes islamit dhe krishterimit, do t mundohet t krijon sfida t ndryshme pr pjesmarrsit dhe do t krkon pikpamjet e tyre n lidhe me kt tem TATARISTANI EKSPOZON KURANIN M T MADH BOTUAR DERI TASH Kopja m e madhe e Kuranit fisnik e botuar deri tash, sht ekspozuar n xhamin Kul Sherif n Kazanc, kryeqyteti i Tataristanit. Kjo kopje e botuar e Kuranit fisnik ka dimensionet 200 cm i gjat e 150 cm i gjer dhe ka gjithsej 632 faqe. Kopja e ktij botimi ka pesh 80 kg dhe sht projektuar dhe realizuar nga nj kompani sllovene n Itali; sht prej lkure zbukuruar me ar, argjend dhe gur t muar t ndryshm. Shuma e investuar pr implementimin e ktij projekti thuhet se ka arritur n nj milion euro. Kjo kopje e botuar, pasi sht vendosur pr ekspozim, n vitin 2012 do t transferohet n qytetin Bullgari t tataristanit. (Mr. Rexhep Suma)

62

258 DITURIA IsLAME JANAR 2012 Argtuese

63

Nga Ebu Hurejre r.a. transmetohet se i Drguari i Allahut ka thn: All llahu i Madhruar thot: Un jam n kujtimin e robit Tim pr Mua, Un jam me t kur m prmend Mua, nse ai m prmend n veten e tij, Un e prmend at n veten Time, e nse ai m prmend Mua n bashksi, edhe Un at e kujtoj n bashksi m t mir se t atij.
(Muttefekun alejhi)

Nga sad b. Ebi Vekkasi r.a. transmetohet se ka thn: Nj beduin erdhi te i Drguari i Allahut dhe i tha: Msom t them ndonj fjal! (Pejgamberi a.s.) ka thn: Thuaj: La ilahe il-lall llahu vahdehu la sherike lehu, Allahu ekberu kebiren, vel-hamdu lil-lahi kethiren, ve subhanall llahu rabbil-alemine, ve la havle ve la kuvvete il-la bil-lahi-l-azizil-hakim (Nuk ka Zot prve t vetmit Allah q nuk ka shoqrues, Allahu sht m i madhi n madhrin e vet, pr Allahun qofshin falnderimet e shumta, Lavdia i qoft Allahut, krijuesit t botve. Nuk ka fuqi as forc pa Allahun, t Lavdishm dhe t Urt). Beduini tha: T gjitha kto jan pr Krijuesin tim e sht e imja? (Pejgamberi a.s.) ka thn. Thuaj: Allahu im, m fal, m mshiro, m prudh dhe m furnizo.
(Muslimi)

Nga Xhabiri r.a. transmetohet se ka thn: E kam dgjuar t Drguarin e Allahut a.s. duke thn: Dhikri m i vlefshm sht La ilahe ilall llah.
(Tirmidhiu, i cili thot se ky sht hadidh hasen)

dituria islame

64

NUK DO T HyJ N XHENNET KUsH KA N ZEMRN E TIJ sA NJ GRIM MENDJEMADHsI. VRTET NJERIU DsHIRON q RROBAT DHE MBATHsET T JEN T BUKURA. ALL LLAHU sHT I BUKUR, DHE E DO T BUKURN. MENDJEMADHsIA sHT REfUZIM I PRANIMIT T s VRTETs DHE NNMIM I NJERZVE TJER.
( MUsLIMI )

NGA IBNI MEsUDI R.A. TRANsMETOHET sE PEJGAMBERI A.s. KA THN:

NJ NJERI THA:

PEJGAMBERI A.s. THA: