Professional Documents
Culture Documents
in
CHNG 2
NH LUT V NH L MCH IN
NH LUT KIRCHHOF
IN TR TNG NG
NH L MILLMAN
NH L CHNG CHT
NH L THEVENIN V NORTON
BIN I Y (NH L KENNELY)
__________________________________________________________________________________________
_____
Chng ny cp n hai nh lut quan trng lm c s cho vic phn gii mch,
l cc nh lut Kirchhoff.
Chng ta cng bn n mt s nh l v mch in. Vic p dng cc nh l ny
gip ta gii quyt nhanh mt s bi ton n gin hoc bin i mt mch in phc tp
thnh mt mch n gin hn, to thun li cho vic p dng cc nh lut Kirchhoff gii
mch.
Trc ht, n gin, chng ta ch xt n mch gm ton in tr v cc loi
ngun, gi chung l mch DC. Cc phng trnh din t cho loi mch nh vy ch l cc
phng trnh i s (i vi mch c cha L & C, ta cn n cc phng trnh vi tch phn)
Tuy nhin, khi kho st v ng dng cc nh l, chng ta ch ch n cu trc ca
mch m khng quan tm n bn cht ca cc thnh phn, do cc kt qu trong chng
ny cng p dng c cho cc trng hp tng qut hn.
Trong cc mch DC, p ng trong mch lun lun c dng ging nh kch thch, nn
n gin, ta dng kch thch l cc ngun c lp c gi tr khng i thay v l cc hm
theo thi gian.
(H 2.1)
K THUT
2_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
Hai nh lut c bn lm nn tng cho vic phn gii mch in l:
=0
(2.1)
(H 2.2)
(2.2)
- i 1 - i 2 + i 3 - i 4 =0
Hoc ta c th vit li:
(2.3)
i3= i1 + i2 + i4
(2.4)
(t) = 0
(2.5)
p dng nh lut Kirchhoff v hiu th, ta chn mt chiu cho vng v dng qui
c: Hiu th c du (+) khi i theo vng theo chiu gim ca in th (tc gp cc dng
trc) v ngc li.
nh lut Kirchhoff v hiu th vit cho vng abcd ca (H 2.3).
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
- v1 + v 2 - v 3 = 0
(H 2.3)
Ta cng c th vit KVL cho mch trn bng cch chn hiu th gia 2 im v xc
nh hiu th theo mt ng khc ca vng:
v1 = vba = vbc+ vca = v2 - v3
nh lut Kirchhoff v hiu th l h qu ca nguyn l bo ton nng lng: Cng
trong mt ng cong kn bng khng.
V tri ca h thc (2.5) chnh l cng trong dch chuyn in tch n v (+1) dc
theo mt mch kn.
Th d 2.1 .
Tm ix v vx trong (H2.4)
(H 2.4)
Gii:
p dng KCL ln lt cho cc cho nt a, b, c, d
- i1 - 1 + 4 = 0
i1 = 3A
- 2A + i1 + i2 = 0
i2 = -1A
- i3 + 3A - i2 = 0
i3 = 4A
ix + i3 + 1A = 0
ix = - 5A
vx =- 10 - 5 - 8 = -23V
Trong th d trn , ta c th tnh dng ix t cc dng in bn ngoi vng abcd n
cc nt abcd.
Xem vng abcd c bao bi mt mt kn ( v nt gin on).
nh lut Kirchhoff tng qut v dng in c th pht biu cho mt kn nh sau:
Tng i s cc dng in n v ri khi mt kn bng khng.
Vi qui c du nh nh lut KCL cho mt nt.
Nh vy phng trnh tnh ix l:
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
4_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
- ix - 4 + 2 - 3 = 0
Hay ix = - 5 A
nh lut c th c chng minh d dng t cc phng trnh vit cho cc nt abcd
cha trong mt kn c dng in t cc nhnh bn ngoi n.
Th d 2.2:
L v R trong mch (H 2.5a) din t cun lch ngang trong TiVi nu L = 5H, R = 1
v dng in c dng sng nh (H 2.5b). Tm dng sng ca ngun hiu th v(t).
(a)
(b)
(H 2.5)
Gii:
nh lut KVL cho :
- v(t) + v R(t) + v L(t) = 0
hay
(1)
d i (t )
dt
Thay tr s ca R v L vo:
d i (t )
v L(t) = 5
dt
v R(t) = 1. i(t)
d i (t )
v (t) = i(t) + 5
dt
(2)
(3)
(4)
(a)
(H 2.6)
(b)
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
2.2 in tr tng ng
Hai mch gi l tng ng vi nhau khi ngi ta khng th phn bit hai mch ny
bng cch o dng in v hiu th nhng u ra ca chng.
Hai mch lng cc A v B (H 2.7) tng ng nu v ch nu:
ia = ib
vi mi ngun v
(H 2.7)
Rt =
(2.6)
(H 2.8)
Th d 2.3:
Mch (H 2.9a) v (H 2.9b) l cu chia in th v cu chia dng in. Xc nh cc
in th v dng in trong mch.
(a)
(H 2.9)
(b)
Gii:
a/ (H 2.9a) cho
v = v1+ v2 = R1 i + R2 i= (R1 + R2) i
v
Rt = = R1 + R2
i
T cc kt qu trn suy ra :
i =
v
R1 + R2
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
6_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
R1
v
R1 + R2
b/ (H 2.9b) cho
v1 = R1 i =
R2
v
R1 + R2
i = i1+ i2
hay
v
v
v
=
+
Rt R1 R2
1
1
1
=
+
Rt R1 R2
hay
Gt = G1+ G2
v2 = R2 i =
i1 = G1v =
v =
1
i
G1 + G 2
G1
R2
i=
i
G1 + G 2
R1 + R2
i2 = G2v =
G2
R1
i=
i
G1 + G 2
R1 + R2
Th d 2.4:
Tnh Rt ca phn mch (H 2.10a)
(a)
(b)
(H 2.10)
Gii:
Mc ngun hiu th v vo hai u a v b nh (H2.10b) v ch i = i1.
1
2
nh lut KCL cho
i1 = i3 + i 1 i3 = i 1
3
3
Hiu th gia a &b chnh l hiu th 2 u in tr 3
v = 3i3 = 2i1 = 2i
Rt =
v
= 2
i
2.3. nh l Millman
nh l Millman gip ta tnh c hiu th hai u ca mt mch gm nhiu nhnh
mc song song.
Xt mch (H 2.11), trong mt trong cc hiu th Vas = Va - Vs ( s = 1,2,3 ) c th
trit tiu.
(H 2.11)
K THUT
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
v .G
G
as
vab =
(2.7)
1
l in dn nhnh s.
Rs
Chng minh:
Gi vsb l hiu th hai u ca Rs:
vsb = vab - vas
Dng in qua Rs:
v
v vas
is = sb = ab
= (vab vas)Gs
Rs
Rs
Vi
Gs =
Ti nt b :
=0
(v v ) Gs = 0
v G = v G
ab
as
Hay
ab
as
v G
G
as
vab =
Th d 2.5
Dng nh l Millman, xc nh dng in i2 trong mch (H 2.12).
(H 2.12)
ta c
Vy
8 6,4
+
1 0,5 8 + 12,8
=
vab =
1
16
1+ + 2
5
5
vab = 6,5 V
6,5
= 1,3 A
i2 =
5
( superposition theorem)
K THUT
8_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
(a)
(b)
(c)
(H 2.13)
v'2 =
Vy
v2 = - 3V
Th d 2.7 Tnh v2 trong mch (H 2.14a).
(a)
(b)
(c)
(H 2.14)
Gii:
- Ct ngun dng in 3A, ta c mch(H 2.14b).
i1 =
2 1
= A
4 2
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
(H 2.15)
(H 2.16)
(a)
bi:
(H 2.17)
(b)
v
Rth
Thay (2.9) vo (2.8)
i1 =-
i=-
v
+ isc
Rth
(2.9)
(2.10)
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
10
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
H thc (2.10) din t mch A trong trng hp tng qut nn n ng trong mi
trng hp.
Trng hp a, b h (Open circuit), dng i = 0 A, phng trnh (2.10) thnh:
0=
voc
+ isc
Rth
(2.11)
v = - Rth . i + voc
(2.12)
(H 2.18)
(H 2.19)
(H 2.20)
Gii:
c mch tng ng Thevenin, ta phi xc nh c Rth v voc.
Xc nh Rth
Rth l in tr nhn t ab ca mch khi trit tiu ngun c lp. (H 2.21a).
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
11
in
T (H 2.21a) :
Rth = 2 +
6x 3
= 4
6+ 3
(a)
(b)
(H 2.21)
Xc nh voc
(H 2.22)
(H 2.23)
c mch tng ng Norton, Rth c, ta phi xc nh isc. Dng isc chnh l dng
qua ab khi nhnh ny ni tt. Ta c th xc nh t mch (H 2.20) trong ni tt ab. Nhng
ta cng c th dng h thc (2.11) xc nh isc theo voc:
voc 6
= = 1,5A
Rth 4
Vy mch tng ng Norton (H 2.23)
Th d 2.9
V mch tng ng Norton ca mch (H 2.24a).
isc =
(a)
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
12
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
(b)
(c)
(H 2.24)
(H 2.25)
Ta c voc = 6i2
Vit nh lut KVL cho vng cha ngun ph thuc :
-4(10 - i2) - 2 i1+ 6i2 = 0
i2 = 5 A
voc = 6 x 5 = 30 V
v
30
Vy Rth = oc =
= 6
i sc
5
Mch tng ng Norton:
Hay
v
(H 2.26)
Th d 2.10:
Tnh vo trong mch (H 2.27a) bng cch dng nh l Thevenin
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
13
in
(a)
(b)
(c)
(H 2.27)
(d)
1
1 v
1 4 2
i1 = x 1 = x = A
3
3 2 3 2 3
voc = 3
2
+4=6V
3
voc = 6 V
Mch tng ng Thevenin v (H 2.27d).
voc
6
vo =
10 =
10 = 5 V
2 + 10
12
vo = 5 V
2.6. Bin i - Y (
nh l Kennely ).
Coi mt mch gm 3 in tr Ra, Rb, Rc ni nhau theo hnh (Y), ni vi mch ngoi
ti 3 im a, b, c im chung O (H 2.28a). V mch gm 3 in tr Rab, Rbc, Rca ni nhau theo
hnh tam gic (), ni vi mch ngoi ti 3 im a, b, c (H 2.28b).
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
14
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
(H 2.28)
Ra R b + R b Rc + Rc Ra
Rc
Rbc =
Ra R b + R b Rc + Rc Ra
Ra
Rca =
Ra R b + R b Rc + Rc Ra
Rb
(2.13)
Bin i Y:
Ra =
Rab . Rca
Rab + R bc + Rca
Rb =
Rab . R bc
Rab + R bc + Rca
Rc =
R bc . Rca
Rab + R bc + Rca
(2.14)
Nn thn trng khi p dng bin i Y. Vic p dng ng phi cho mch tng
ng n gin hn.
Th d 2.11:
Tm dng in i trong mch (H 2.29a).
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
15
in
(a)
(b)
(c)
(d)
(H 2.29)
- Bin i tam gic abc thnh hnh sao, ta c (H 2.29b) vi cc gi tr in tr:
Raf =
2x2
4
= = 0,8
2+ 2+ 1 5
Rbf =
2x1 2
= = 0,4
5
5
2x1 2
= = 0,4
5
5
- in tr tng ng gia f v d:
1,4x2,4
= 0,884
1,4 + 2,4
- in tr gia a v e:
Rac = 0,8 + 0,884 +1 = 2,684
v dng in i trong mch :
Rcf =
i=
v
v
A
=
Rac 2,684
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
16
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
(H 2.30)
(a)
(b)
(c)
(H 2.31)
vbc + v2 - vbo = 0
vbc = vbo - v2 = v1 - v2 (vbo = v1)
p dng KCL nt b:
vbo vbc v1 v1 v2
+
=
+
=0
R1 R2 R1
R2
R2
R1
Ta c mch tng ng (H 2.31b), trong Av l li in th.
Xt trng hp c bit R2 = 0 v R1 = , Av = 1 v v2 = v1 (H 2.31c) mch khng
c tnh khuch i v c gi l mch m ( Buffer ), c tc dng bin i tng tr.
v2 = Av v1 vi Av = 1 +
R
v1 v2
= 0 hay v2 = 2 v1
R1
R1 R2
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
17
in
v1
= i1 , ta c mch tng ng (H 2.32c), trong ngun hiu th ph
R1
thuc hiu th c thay bng ngun hiu th ph thuc dng in .
Nu thay
(a)
(b)
(c)
(H 2.32)
BI TP
--o0o--
(H P2.1)
v
v
Chng minh: v3 = R0 1 + 2
R1 R2
Lu l v3 khng ph thuc vo thnh phn mc a, b.
y l mt trong cc mch lm ton v c tn l mch cng.
2.2. Cho mch (H P2.2a)
(H P2.2a)
(H P2.2b)
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
18
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
Chng minh rng ta lun c: v1 = v2 v
i1 =
R2
i2
R1
(H P2.3)
(H P2.4)
(H P2.5)
(a)
(b)
(c)
(H P2.6)
v1 (t )
trong mch (H P2.7) v th t tn cho phn mch nm trong khung k nt
i 1 (t )
gin on.
2.7 Tnh
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
19
in
(H P2.7)
(H P2.8)
(H P2.9)
(H P2.10)
(H P2.11)
(H P2.12)
(H P2.13)
(H P2.14)
(H P2.15)
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT
20
_________________________________________Chng2nhlutvnhlmch
in
___________________________________________________________________________
Nguyn Minh Lun
IN T
K THUT