Professional Documents
Culture Documents
Hindi Book Hindi Kavya Sangrah
Hindi Book Hindi Kavya Sangrah
?
?
,
?
?
,
?
?
, !
,
,
!
, !
!
, !
- !
, !
, ,
,
!
, !
- !
,
-
- !
- !
,
!
- !
?
? -
, !
- !
!
1
-
,
?
!
2
-
- ,
,
,
;
-
!
!
3
,
--
,
, ,
;
!
!
4
,
;
, ;
-
, , ,
!
5
,
, - ,
, , ,
, ,
,
;
!
!
6
,
-,
-
,
!
!
7
,
-
;
,
!
!
8
,
,
,
?
?
- !
!
Other Information
Collection: Madhukalash (Published: 1937)
This poem was originally inspired by a comment by Pt. Banarsi Das
Chaturvedi in the publication Vishaal Bharat, of which he was the
editor. In response to that comment Bachchan wrote this poem and sent it
to another well-known publication Saraswati with a note that it is in
response to somebodys comment (without naming him). When Pt.
Banarsi Das Chaturvedi noticed this poem, he got it publihed in
Viashaal Bharat itself, while openly accepting that he was the one who
had written a comment like that. (Source: Preface by Bachchan in the 7th
edition of Madhukalash)
,
1
, ,
!
, ,
!
2
,
,
;
, , ,
, ,
!
3
,
, ,
, ?
,
, ,
!
4
,
,
,
- ;
, ,
!
5
,
,
,
,
--
!
-
,
-
!
, ,
!
6
-
,
- -
,
, , ,
, ,
!
7
-
,
,
- ,
,
, , ;
, ,
, ,
!
8
, , ,
,
,
- ,
, ,
!
9
,
,
;
, ,
- ,
, ;
,
, !
, ,
!
!
- ,
,
,
-
!
2
-
,
-
!
3
,
-
-
!
4
,
,
,
,
!
5
, ,
, ,
, , ,
!
6
,
, ,
, ,
,
7
,
,
,
!
8
- ,
,
,
!
9
,
,
!
10
, ,
,
,
, !
!
11
,
,
,
,
- -!,
!
12
,
,
,
,
!
!
13
,
,
,
, ,
!
14
,
,
!
15
- ,
,
, ,
Other Information
Collection: Madhubala (Published: 1936)
-
!
1
,
- ,
- ,
-
-
!
2
- ,
- -
- ,
,
,
,
-, -
-
!
3
, , ,
, , ,
, ,
,
-
- !
-
!
4
- ,
-
-
,
- ,
-
,
-
!
5
-
,
-
!
6
,
- !
- ,
-
!
7
-
- ,
-
;
-
,
-
!
8
-
,
- ;
-
!
9
,
,
, !
,
-
!
10
,
, ,
,
,
, ,
, ,
;
-
!
11
,
,
,
- ,
-
!
Other Information
Collection: Madhukalash (Published: 1937)
, ?
, ,
- -,
, - ,
, ?
,
, ,
, ,
, ?
, ,
, ,
,
?
, ,
, ,
, ,
, ?
?
,
,
, ,
?
?
, ,
, ,
, ,
?
?
, ,
,
?
, ,
?
?
, ,
,
, ,
?
?
' ,
?
?
,
?
,
, ,
?
?
!
!
- !
!
-,
,
!
,
, ,
, , ,
- ,
- ,
,
- ,
- ,
, ,
,
,
- ,
, ,
, ,
,
,
,
,
, , ,
, ,
- , !
,
,
,
, ,
' ?' ,
- ' , '
, , !
' ', , ,
, , ,
, ,
, ,
,
,
- , ,
, , ,
,
, ,
, , ,
, , , , ,
, ,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
,
, ,
' , ,
'
, ,
, , , ,
, , ,
, , ,
- , ,
,
,
, ,
'
' , ', '
,
, ,
,
,
, ,
, ,
, ,
, , ,
, , , ' ,
' ,
,
, ,
, , ,
, ' ,
, ,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
, ,
, , ,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
,
,
, ,
,
, , ,
- , ,
, , ,
, , ,
,
,
,
,
,
,
-- ,
,
- , !
, ,
,
--,
, , , ,
, ,
-- ,
- , ,
, ,
, ,
- -
,
, ,
, ,
,
,
-- ,
-
--,
,
, ,
,
,
- ,
- - ,
-- , ,
- , ,
, ,
- ,
,
,
,
,
, ,
, ,
, , ,
, ,
,
, , , , ,
,
,
, ,
, ,
!
' , , , ,
, , , , , ,
!
,
,
!
, ,
, ,
, , ,
,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
'',
, !
,
, ', , ',
, ' ',
,
, , , ,
, ,
,
,
,
,
,
, , ,
, -
, - ,
- ,
, , ,
, , , ,
,
,
, ,
,
,
,
,
, , ,
,
-
- , ,
'',
-
, ,
, ,
, , ,
- !
!
,
- -
, ,
, ,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
, , ,
,
- ,
- ,
,
,
, ,
, , ,
, ,
, , ,
, , , ,
,
,
, , , ,
, ,
, ,
,
,
- ,
, , ,
,
,
,
,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, - ,
, ,
, , ,
', ' ,
, ,
, ,
, ,
, !
- ,
' !'- - ,
-
, ,
, ,
' ' ,
,
- , , ,
- ,
,
, ,
- -
, ,
, ,
, ,
, , ,
, , ,
,
' , !'
, ,
, ,
- , ,
' , '
, ,
, ,
,
,
, !
, ,
, , ,
,
,
,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
, , ,
,
,
, ,
, , ,
, ,
, , , - ,
,
, ,
,
,
- ,
- , - ,
- ,
, , !
,
,
, ,
, ,
,
,
, ,
,
,
, ,
, !
,
,
,
,
, ,
,
,
, , ,
,
,
,
,
- ! !
, ,
,
,
,
, ,
- -
, ,
- ,
- ,
,
, ,
- , ,
, ,
, ,
,
, ,
, , !
, ,
, !
, , ?
,
,
, !
'' , ''
'' '' '' '',
, -
'-' ''
- ,
- ,
,
,
,
, ,
, ,
- ,
- ,
, - ,
, - ,
- ,
, , ,
!
, , ,
!
- ,
- ,
-
,
, , ,
, , ,
,
,
,
,
,
,
!
,
,
- - ,
!
- ,
, ,
, ,
, - ,
!
,
!
!
!
,
, ?
, ,
- -,
, - ,
, ?
,
, ,
, ,
, ?
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, ?
-,
, ,
, !
,
-
, ;
!
,
, ,
, ;
!
,
,
, ;
, ,
, ;
, ,
, - ,
,
,
,
,
,
,
- ,
-,
-,
-
,
-,
,
,
,
, ,
,
,
,
!
,
,
?
-
, ?
,
! ?
? ?
?
,
,
, - ,
,
,
, ,
,
,
, , ,
?
- ,
, -
, , ,
,
-
Other Information
Written: November 1, 1962
Collection: Parshuram Kee Prateeksha (Published: 1963)
, ,
, ,
, ,
, ,
, ?
, ?
,
,
, ,
, !
,
,
,
,
,
, ,
-,
-, -
-,
- , -
, -,
, ,
, - ,
-,
- , -
, --,
, -
, ,
! ,
, ?
- ?
-?
-?
?
- ?
- ?
- ?
?
- ?
-,
- ,
, ;
,
,
-
- -, - ,
-
-
-
,
,
,
,
,
!
,
,
?
, ?
,
,
! ?
? ?
?
,
,
, - ,
,
,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
,
,
- ,
,
-- ,
,
, ,
,
, ,
- ,
,
, !
- ,
, ,
,
, ,
, ,
, -,
,
,
, , , ?
,
-
, ,
,
, ,
,
,
' '
,
,
, ,
, ,
,
, , ,
, , ,
, ,
,
,
, , ,
, ,
,
,
, ,
,
, ,
, ,
, ,
,
,
, ,
, ,
, ! ,
, ,
, , ,
,
, --
,
,
, ,
, ,
- ,
, ,
,
,
, ,
, ,
- -
?
?
-
- -
, ,
- -
-
,
-
, !
!
, -
-
, ,
-
?
- -
' '
- -
' ?' ', '
- ' '
--
!
,
, !
, ,
,
(: )
- :
- ,
(: )
:
-
-
:
, ,
,
( : !
- ?
- -
!)
, ,
-
, , ,
, ,
.
- -
( - : )
!
,
, -
-
-
-,
-
( - )
,
,
,
,
- -
, ,
-
,
-,
- -
, ,
-
-
, !
, , ,
, , !
,
- -
,
-
-, - -
, -
-
-
-
-
..
(- - )
, , ,
- - -
-
, ,
,
, ;
, ,
- -
- -
-
.
.
, ,
-
-
..
- !
(- - )
- ?
?
?
, ,
!
- ?
, , ,
!
-
?
(- - -)
-
?
?
,
,
,
, ,
-
,
,
,
?
..
-
-
, ,
-
, ,
, -
--
!!
!!!
( - ?)
, , ? !
, , , ?
-
, , ?
, , -
,
- :
, , !
-
:
,
!
- !
, -
-
,
,
,
-, -, -
, -
- ,
..
--
--
----
- -
-
( - - )
- -
- -
!
:
!
:
! , , ,
, -,
- !
,
, -
, ,
-
,
!
, ,
-
,
- !
, , , , -
:
, ,
?
!
, , !
- -
, !
-
!
, ,
, ,
!
!
, !
,
,
!
!
; ; !
! !
-
-
-!
: !
?
( - - )
-
!
-
-
; ,
, , ,
, ,
, , -
, ,
, ,
, , !
, ,
-
-
,
,
- -
-
-
?
( - )
, , ,
, ,
- - -
!
( -
)
, -
-
,
( - )
, , , !
!
- ,
- -
( - )
?
!
- -,
,
-
-, -
-
!
- -
,
( - )
,
-
- ?
-
,
!
('' )
-,
- ?
- - !
- - ,
?
- ,
- -
, ,
! ? ,
- !"
, -,
, -
" ! ,
-
- -
,
- ,
- - ,
- -,
-,
,
,
- ,
- ,
,
,
-- ,
, ,
,
- - ,
- - ,
-,
- --,
,
,
"
", , ?
-- ?
- --- ,
- -,
-?
,
? ,
- ,
-
- -
,
" ! - -
! -- ,
, ,
- -
"
('' )
"
!
,
,
- ,
!
-- ,
- ;
- - ,
- !
- ,
,
- ,
!
-
-- !
- ,
-- -,
!"
, - ,
- -
- ,
-
!
!
- ,
,
,
,
,
, ,
, , ,
, ,
,
, ,
, ,
(
),
,
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
, !
!
, ,
, ,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
,
, ,
, ,
,
,
,
, ,
-
, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
,
,
,
,
,
,
,
!
,
-
,
,
-
-
-
,
- -
-
-
,
- ,
- ,
- ,
- ,
- -
,
,
-
- ,
,
-
-
?
?
-;
- !
- !
-
- ?
?
- ;
, ?
- ?
- ?
?
?
;
!
;
- ;
,
-!
- !
,
-;
"
"!
- !
;
!
- !
,
;
- !
,
;
,
- !
-!
- !
- !
- !
;
;
-!
- !
!
!
,
- !
, ;
,
,
, !
-
,
- -,
, -
!
- ,
- !
,
,
- ,
-,
- - ,
,
-
!
!
, ,
!
,
,
?
,
?
,
,
,