KRESELLEEN DNYADA DPLOMAS : KAMU DPLOMASS Yrd. Do. Dr.

Mert Gkrmak

Uluslararas ilikilerde devletleraras ilikilerin esas olduu dnem hzla sona ermekte ve kamuoylarnn algs nem kazanmaktadr. letiim ve bilgi devrimlerinin dnyay yeniden yaplandrd bu dnemde kamuoylar ve gndemi etkileme becerisi son derece nemlidir. Ancak bu yeni ortam veri olarak alan ve bizim fazla nemsemediimiz Public Diplomacy kavramnn dilimizde henz tam bir karl bile oluturulabilmi deildir. Kimilerine gre bu yeni diplomasi tarz, sivil diplomasi veya gnll diplomasi olarak adlandrlrken, daha geni bir evre bu diplomasiye Kamu Diplomasisi adn vermektedir. Devletten devlete deil, devletten kamuoylarna; sivil toplumdan devletlere; sivil toplumdan kamuoylarna ynelik olarak yaplan, kapal kaplar ardnda deil, ak ve toplumun her kesiminin katld bir diplomasidir bu (Sanberk ve Altnay, 2008).

Uluslararas ilikilerin iinde gerekletii ortam ve atmosfer hzla deiirken, baz dnrler 19. yzyln parlamentolar, 20. yzyln kitleler, 21. yzyln ise kamuoylar yz yl olduunu iddia etmektedir. ki devlet bakan grmeden evvel oluan kamuoyu algsnn zaten toplant gndeminin ve liderlerin hareket alannn yzde 90n belirlemekte olduu, eitim dzeyi ykselen kitlelerin medya vastasyla d ilikileri daha iyi takip ettii ve kresel kamuoyunun byk bir g haline geldii grlmektedir. Kamuoyu gcnn bu denli artt bir dnyada bir lke kendi algsn ve itibarn ynetemezse, itibar kendi doal ritmiyle ilerlememekte, bakalar tarafndan ynetilir hale gelmektedir. Bu ise kendi kaderi zerinde egemen olmak zorunda olan bir lke iin kabul edilebilir bir risk deildir (Sanberk ve Altnay, 2008).

Kamu Diplomasisi Aslnda ideolojik kutuplamalarn sona erdii dnlen Souk Sava sonras dnemde, tm dnyadaki iyimser hava, kamu diplomasisine ihtiya duyulacak artlarn ortadan kalkt ve lkelerin belli bir dnya grnde bulutuu eklindeydi. Artk lkelerin imaj almalar yapmalarna ya da kamuoyu oluturma faaliyetlerine girimelerine gerek yoktu. Tarihin Sonunun1 geldii iddia edilmekte, kresellemenin yaratt yeni dnyann
1

Francis Fukuyamann Hegel'in tarih anlayna dayandrd dncelerini ieren ve Souk Sava sonras bir dnyada liberal kurumlarn ve dnce yapsnn, hkim unsurlar olarak kalaca, kapitalizmin alternatifsiz-

giderek dzletii ve dnya nfusunun kresel dzeyde ibirliklerine gittii ne srlmekteydi2. Ancak 11 Eyll saldrlar ile bu deerlendirmeler byk oranda deiti ve dnya, kamu diplomasisine eskisinden daha fazla ihtiya duyulan bir dneme girdi (Varadarajan, 2005). Tarih sihirli anlar ile ekillenmez belki, ama krlma noktalarn gsteren simgesel anlar vardr (Attali, 1999). 11 Eyll de byle bir nitelik kazand. Esasnda, blc, ykc faaliyetler kadar uyuturucu trafii, yasad g ve insan kaakl ile uluslararas terrizm, yoksulluk ve kitle tahrip silahlarnn yaylmas Souk Sava sonrasnda zmlenememi problemler olarak yerinde duruyordu. 11 Eyll sadece bunlarn daha grnr hale gelmesine sebep oldu. Ancak artk Souk Savata olduu gibi kar karya kalnan dzenli bir ordu, bir tehdit de yoktu, askeri g kullanmak ya da kullanma tehdidi ile caydrclk ok anlaml deildi. Tehditlerin belirsizletii, dmanlarn bulanklat ve atmalarn asimetrik bir nitelik kazand bu yeni dnyada, rakip adeta hayalet nitelii kazanmt (Coll, 2005). Dolaysyla devlet, kendi halk ve kendi dndaki lkelerin kamuoylarn kazanmak iin yeni yollar bulmak durumundayd. zellikle otoriter ynetimlerin giderek daha fazla sorguland 21.yy.da hem halk kazanmak, hem tehditleri yok etmek, hem de ou kez bu tehditlerin st rtl destekisi olan mttefik rejimleri idare etmek iin alglama ynetimi konusunda uygulanabilir bir strateji belirlenmeliydi. Kalpleri ve zihinleri demokrasi iinde kazanmaya ynelik bu faaliyetler, ancak yaratc fikirlerle yrtlebilecekti. Bu nedenle, kamu diplomasisinin kurumsal yaplarla entegre bir organizasyona ve sreklilii salanm giriimlere ihtiyac vard (Tiedeman, 2005).

Bugn geleneksel diplomasi artk bu ihtiyalara tam olarak cevap vermemektedir. Eski Diplomasi olarak anlan geleneksel diplomasi Rnesans dneminden balayarak 1. Dnya Savana kadar lkeleraras ilikileri belirlerken, Antik Yunan medeniyetinden itibaren sregelen bir tanm ve ileyii temel almt. Diplomasi kelimesi Yunanca diplomadan gelmekteydi, diploma ise katlanm ya da kvrlm kt anlamnda kullanlmaktayd. Devletleraras ilikilerde iinde yazlanlar gizleyerek elden ele aktarlan bu kt paralar, ierii herkesten sakl ve yalnzca gnderen ve alan kiinin bildii gizlilikte
kanlmaz - nihai bir sistem olduu ve dolaysyla ideolojik anlamda insanolunun varabilecei son noktaya vard tezleri etrafnda younlaan teoridir. Fukuyama, liberalizmin karsnda olan faizm ve komnizmin tarih iinde yok olduunu iddia ederek, liberalizmin bir ideolojik karlama yaamayacan varsaymtr (Fukuyama, 2006). 2 Dnya Dzdr: Yirmi Birinci Yzyln Ksa Tarihi, Thomas L. Friedman'n 21. yzyl'n balarn vurgulayarak kresellemedeki deiimi inceleyen kitabdr. Friedmana gre uluslararas irketler kresel etkileimi arttrm, toplumlararas farkllklara ve atmalara son verilmesinde byk rol oynamtr. Ancak, bugn Friedmann savlarnn aksine topraklarn serbest piyasa ve uluslararas irketlere am lkelerde hl savalar srmekte ve dnya hal yuvarlak grnmektedir (Friedman, 2005).

dokmanlara dnmt. Bylelikle, geleneksel diplomasi yalnzca yksek seviyedeki hkmet grevlilerinin ya da bakanlarn yrtt, kapal kaplar ardnda kararlarn alnd ve sadece sonularn halka akland bir ekle brnmt. Ancak 20. yzyln iletiim devrimi muazzam bir deiim yaratt. 1. Dnya Savandan sonra Yeni Diplomasi devlet grevlilerin tuttuu resmi notlarn tesine geerek, gazetelerin, radyolarn ve televizyonlarn hkim olduu yeni bir karar alma sreci oluturdu. Baka bir deyile iletiim devrimi diplomasinin paradigmasn deitirdi (Tiedeman, 2005).

Modern teknolojinin yarat koullarda artk devletten devlete bir takm ktlarn iletilmeye allmas ya da srlarn ustalkl bir ekilde korunabilmesi mmkn olmamaktayd. Geleneksel yntemler ie yaramyordu. Ayrca diplomasinin geleneksel aktrleri olan devlet brokrasisinin de yetersiz kald durumlar yaanyordu. Devlet d bir takm organizasyonlar, zellikle sivil toplum rgtleri (NGO), ok uluslu irketler ve uluslar aras rgtler diplomatik ilikilerde giderek daha fazla rol oynamaya balamt. Bu srete kararlar artk devlet adamlar ve politikaclarn tek balarna verdikleri kararlar olmaktan kt ve geni kitlelerin etkide bulunduklar bir boyut kazand. stelik artk alnan kararlarn etkisi yalnzca alnd blge ile snrl kalmamaktayd ve dnyada artan karlkl bamlln etkisi ile geni corafyalara uzanmaktayd (Tiedeman, 2005). Metaforik bir tanmlamayla Meksika Krfezinde kanatlarn rpan kelebek, Japon Denizinde frtnalar yaratmaktayd.

20. yzyl ile birlikte deien diplomatik alkanlklar ve diplomaside karar alma sreleri, 21. yzylda bir kez daha sorgulanmaya balanacaktr. Gerek zamanl televizyon habercilii veya ilitirilmi gazetecilik, yeni dneme uyum gstermeye alan tele-

diplomasiyi ekillendirmeye alsa da, artk tm dnya kamuoylar gelien teknolojiye paralel bir biimde daha farkl iletiim ve haber kaynaklarna ynelmilerdir. Internet ve cep telefonlarnn hkim olduu bu yeni dnyada, kamu diplomasisi aralar da deimektedir. Daha bireysellemi, effaf ve etkileime ak yntemler ortaya kmtr. Bugn kamu diplomasisi faaliyetlerinde geleneksel medya aralarnn yannda, internet zerinden yaynlanan bloglar, podcastler ve facebook-twitter gibi sosyal iletiim siteleri ya da gnderilen cep telefonu mesajlar, hatta bilgisayar oyunlar3 olduka etkili olabilmektedir.
3

Amerika Birleik Devletleri Silahl Kuvvetlerinde, Ordu Oyun Projeleri Blm Bakan Yardmcs Binba Chris Chambers, Americas Army adl ok tutulmu ordu yapm oyun hakknda Mac Observera yapt aklamada, Orduya ulama frsat bulamayan Amerikallara biz bu oyunla ulatk. Video oyunlarn bu balanty kurmak amacyla kullandk.demektedir. Ancak ilgin olan, internet sayesinde Americas Armye katlanlarn byk blmnn Amerikal olmamasdr. Bu sayede elde edilen ey, aslnda tm dnyann

Mesajlar gnderen karar alclarn bu mesajlarn yerine ulap, ulamadn kontrol etme imknna sahip olmalar ve hedef kitleleri belirleme konusunda ulalan isabet, mesajlarn etki gcn arttrmakta, bu sayede planl bir alglama ynetimi uygulanabilmektedir.

21. yzyl nceki dnemlerden farkl klan nokta yalnzca gelien teknolojinin yaratt yeni iletiim aralar deil, tm dnyada deien siyasetin kazand yeni niteliklerdir. Bugn dnyadaki lkelerin yars demokrasiyle ynetilmektedir4 (Nye, 2005: 105). Otoriter devletlerin yerini alan demokrasilerde, kamuoyunu etkilemek, daha da nemli bir hale gelmitir. Bilgi g demektir ve artk dnya nfusunun byk bir ksm bu gce ulaabilmektedir. Bilginin ilenmesinin ve datmnn kolaylamas ve ucuzlamas, bolluk paradoksu olarak adlandrlan bir bilgi patlamasna yol amtr. Bilginin bolluu ilginin azalmasna neden olmutur. nsanlar karlarna kan bilginin bykl altnda ezilip, neye odaklanacaklarn ayrt etmekte zorlannca, bilgiden ziyade ilgi nadir bulunan bir kaynak haline gelmitir (Nye, 2005: 106). Bu kargaada deerli bilgileri ayrt edebilen ve ilgiyi istedikleri gibi ynlendirebilenler g kazanacaklar iin, kamu diplomasisinin idaresi ve siyasete etkisi giderek artmtr. Kimi zaman Spin Doctors olarak da adlandrlan alglama yneticileri dikkatimizi nereye odaklayacamz belirlemeye balamlardr5.

Bunun yan sra 21. yzyln banda tm dnyada ulalan eitim seviyesi, eskiye kyasla insanlarn propaganda konusunda daha tedbirli ve duyarl hale gelmelerine neden

Amerikan ordusunun ne kadar harika olduunu grmesi ve Amerikann savalarn anlamasdr. Ayrca oyunda, haber blteni grnm altnda, cepheden zel grntler sunulmakta ve medyada Afganistan sava grntlerinin ok yer bulamad bir dnemde, sava konusunda bilgi al eken zihinler yeniden ekillendirilmektedir. Propaganda olarak adlandrlabilecek kadar dorudan bir mesaj bulunmayan Americas Army bu anlamda herkesin hayalini kurabilecei trden baarl bir pazarlama kampanyas olmutur. (Halter, 2009: 11-16). 4 Bu konudaki dier deerlendirmeler iin bkz. (Zekeriya, 1997) ve (Zekeriya, 2003). 5 Planl alglama ynetimi konusundaki en etkili almalardan biri srail Dileri Bakanl tarafndan yrtlmektedir. Bu almada srail Dileri Bakanlnn tecrbeli diplomatlar tarafndan ynlendirilen zel bir internet birimi oluturulmutur. nternette yer alan srail aleyhtar her makale ya da yoruma kar haber ve deerlendirme yazan bu grup, 24 saat internette sradan vatandalar olarak gezmekte ve haber makalelerine yorum yazmakta, twitter ve facebook gibi sosyal paylam sitelerinde zel sayfalar oluturmakta, srail hakkndaki negatif alglar deitirmeye almaktadr. Maal olarak tutulan, dil bilen gen aktivistlerden oluan bu birim sanal ortamda youn bir maniplasyon ve alglama ynetimi faaliyeti gstermektedir. Bilgisayarlar iin hazrlanm zel programlarla (megaphone progr. vb.) srail aleyhtar sitelerden ve giriimlerden haberdar olan daha amatr topluluklarla da irtibat halindeki bu alma grubu, Dnya Yahudi renciler Birlii (WUJS) gibi etkili organizasyonlar harekete geirebilmektedir. Bylece sanal dnyada dzenlenen herhangi bir anket almasna bir anda yzlerce internet mesajnn gnderilmesi salanabilmektedir. Bilindii kadaryla uzun sredir internette faaliyet gsteren bu grubun resmi olarak gn yzne kmas, 2009 ylnda srail Dileri Bakanlnn bte grmeleri ile mmkn olmutur. Balang olarak 150.000 $ ayrld beyan edilen bu almalara, nmzdeki dnemlerde daha fazla kaynak aktarlaca ifade edilmitir. srail Dileri Bakanlnn Hasbara birimi olarak grev yapan bu gruplar ayni zamanda srail kaynakl zel irketlerin imaj almalar iin de kullanlmaktadr (Cook, 2009), (Farago, 2006), (Kishinevski, 2009).

olmutur. Gerek ulusal dzeyde siyaset yaplrken, gerekse uluslararas ilikilerde itibar ve gvenilirlik gemite olduundan ok daha fazla nem kazanmtr. Siyaset adeta rekabete dayanan bir gvenilirlik yarmas halini almtr. Geleneksel g politikalarnn dnyas, genellikle kimin silahl kuvvetlerinin ve ekonomisinin kazand zerinedir, oysa 21. yzyln bilgi a siyasetinde nemli olan eninde sonunda kimin hikyesinin kazanddr (Nye, 2005: 106).

Dnya siyasetinde itibar her zaman nemli olmutur, fakat bolluk paradoksu yznden gvenirliin rol, bugn daha nemli bir g kayna haline gelmitir. Kamu diplomasisi de, propagandaya nazaran daha fayda salayan bir yntem olarak ne kmtr. Bilgi ann yeni koullar altnda yumuak sat, zorla sattan daha etkili hale gelmitir.6 Ancak kamu diplomasisini, basit propagandadan ayran artlarn iyi grlmesi gerekir. Kamu diplomasisi sadece halkla ilikilerden ibaret deildir. Bu balamda kamu diplomasisinin boyutu vardr (Nye, 2005: 108-109) :

1- Gnlk letiim ve Bilgilendirme: Belirlenen hedefe ynelik boluk braklmamas iin srekli haber akn salamak, zellikle d basna kullanabilecei doru malzemeyi vermek gerekir. Bu nedenle i basna verilen beyanatlarda dikkatli olmak, sylenen szlerin darda nasl alglanabileceini hesaplamak, ilginin dalmamas iin konuyu srekli ilemek ve bu dorultuda haberlerin tutarl ve btnsel akn salamak hayati derecede nemlidir.

2- Stratejik Planlama ve lkenin Markalamas: Sahip olunan vizyon erevesinde olay ve semboller kullanlarak, lkenin alglanmasnda olumlu bir izlenim yaratmak iin planl bir srece ihtiya vardr. Dikkatle oluturulan ve uzun bir zaman kapsayacak bu planl srete hem ortaya kabilecek sorunlarn, hem de lkenin itibarna zarar verecek kar saldrlarn nne geilmesi iin gerekli tedbirler alnr. Akademik konumaclar ve sivil toplum rgtleri vastasyla verilen mesajlar glendirilir. Yaratlan istikrarl ve gvenilir lke imaj kullanlarak, lke hakknda olumlu ve kalc bir anlay oluturulur.

3- Uzun Vadeli likilerin Kurulmas ve Kurumsallamas: Burslar, Deiim Programlar, Staj Olanaklar, Seminerler, Konferanslar ve Medya Kanallarnn kullanlmas suretiyle yllar ierisinde nemli kiilerle, uzun sreli ve olumlu ilikiler kurulmas kamu

Kamu Diplomasisi ve Propaganda arasndaki farkllklar iin bkz. (Nye, 2005) ve (Brown, 2008).

diplomasisinin en nemli boyutudur. Propagandann olduka basit ve kaba stiline nazaran, daha etkin ve rafine bir alglama ynetimi kuran bylesi bir iletiim, ok daha verimli olmaktadr. Kiisel ilikilerin yaratt samimiyet ve kltrel anlamda anlalr ve kabul edilir hale gelmek, lkenin meselelerini anlatmada ileride byk kolaylklar salamaktadr. rnein; 2. Dnya Savandan sonraki ylarda yaklak 700.000 kii, Amerikann kltrel ve akademik deiim programlarna katlm ve bu deiimler Enver Sedat, Helmut Schmidt ve Margaret Thatcher gibi dnya liderlerine eitim vermeye yardmc olmutur.

Eer kamu diplomasisi ile yaplmas hedeflenen, istediiniz sonularn aynsn bakalarnn da istemesini salamak ise, mesajlarnzn nasl duyulduunu anlamanz ve buna uygun olarak baz dzenlemeler yapmanz gerekmektedir. Dolaysyla etkili bir kamu diplomasisi konumak kadar dinlemeyi de gerektiren iki ynl bir yntemdir. te bu yzden deiim programlar, sadece radyo ve televizyon yayn yapmaktan daha etkili bir yaklam olarak benimsenmitir (Nye, 2005: 111).

Ancak kelimelerin etkili olabilmesi ve hedeflenen ortak deerlerin gelitirilebilmesi iin, sylemin eylemlerle desteklenmesi gerekmektedir. Baka bir deyile, eer yrtlen d politika kamu diplomasisinin sylemleri ve sembolleri ile eliiyor, uygulanan politikalar belli bir planlamaya dayanmyorsa kamu diplomasisi yarardan ok zarar getirmektedir. zellikle yaratlan olumlu beklentilerin ve ibirlii vaatlerinin karlanmad durumlarda hayal krklklar daha byk olmakta ve radikal hareketler g kazanmaktadr. Bu nedenle, kamu diplomasisi srecine u nitelik muhakkak dhil edilmelidir (Kugelman, 2005) :

1- Kapsayc olmak: Kamu diplomasisi yrtlrken toplumun yalnzca belli bir kesimi dnlerek mesajlarn hazrlanmas sonu getirmemektedir. Toplumun iindeki elit bir zmrenin ya da bir aznlk grubunun kazanlmas, kitlelerin de kazanld ve ibirlii yapacaklar anlamna gelmemektedir.

2- Samimi ve drst olmak: zellikle bireysel ilikilerde gsterilecek itenlik ve davranlardaki iyi niyet, gven duygusunu glendirmekte ve uzun dnemli ibirlii iin gerekli meruiyet zeminini salamaktadr. Samimiyetin gerek anlamda hissedilmesi kukusuz kamu diplomasisinin etkinlii iin nemlidir, ancak bu hibir zaman abartl bir nezaket veya dalkavukluk eklinde dnlmemelidir. Bylesi tavrlar, yrtlen politikann samimiyetine delil olmamakta, aksine glge drmektedir. 6

3- Hedeflenen lke/lkelerin milli kimliine ve deerlerine sayg gstermek: Kamu diplomasisi srecinde unutulmamas gerek en nemli nokta toplumlarn kendilerini ortak deerler ve milli bir kimlik zerinden ina ettiidir. Bu kimlie sayg duyarak kendi deerlerinizi gstermek, rnein dilinizi ve hukukunuzu tantmak-sevdirmek-zendirmek, ancak dayatmamak son derece nemlidir. Bu tr dayatmalar genellikle hedeflenenin tam aksi sonular vermektedir.

Kamu diplomasisinde devlet kurumlarndan ok zel kurulularn, sivil toplum rgtlerinin ve bireylerin ne kmas, toplumun ulalamayan noktalarna nfuz etme imkn salamaktadr. Baka bir deyile klasik diplomasinin etkili olamad alanlarda kamu diplomasisi yalnzca destekleyici bir unsur olarak deil, bal bana bir politika yapma biimi olarak n plana kmaktadr. Ancak kapal toplumlarda, kamu diplomasisi ok fazla baarl olamad iin, kimi zaman farkl yntemler kullanld da grlmektedir. Bu erevede kapal toplumlarn sosyal, siyasi ve ekonomik yaps ayn anda ve iddetli bir okla alt-st edilmekte, daha sonra topyekn bir yardm ve ibirlii program balatlmaktadr. Kamu diplomasisi faaliyetlerinin youn olarak kullanld bu toplumsal aknlk sreci, kimi zaman bir ekonomik krizle, kimi zaman siyasal darbelerin ya da i savalarn desteklenmesi ile kimi zaman da askeri bir igalle balatlabilmektedir. Dolaysyla balangta ok diplomatik grnmeyen baz politik, ekonomik ve askeri eylemler, sonuta toplumsal bilinaltnda kalc izler brakan bir kamu diplomasisi faaliyetine dnmektedir. Kaba G (Hard Power) ve Yumuak G (Soft Power) politikalarnn bir arada kullanld bu stratejik yaklam Akll G (Smart Power) olarak adlandrlmaktadr.7

Kamu diplomasisinin etkinlik ve meruiyet salad Akll Gn kullanmnda, ehil ve istekli mttefikler bulmak en nemli unsurlardan biridir (Armitage ve Nye, 2008). Bu nedenle belirlenen politikalar destekleyecek koalisyonlar oluturmak esastr. Kamu diplomasisi sayesinde, ittifak sistemlerinin en nemli unsuru olan ortak ama birliinin tesisi ve Causus Foederisin belirlenmesi, yani ittifak antlamasyla stlenilecek sorumluluklar ve ittifakn hangi koullarda harekete geecei gibi konularn saptanmas mmkn olur (Gkrmak, 2003: 3). Mttefik lkeler zerinde uygulanan kamu diplomasisi
7

Machiavelli, korkulur olmak, sevilir olmaktan daha gvenlidir diyerek yzyllardr hkim olan bir ynetim tarzn ve g kullanma anlayn ortaya koyduunda, iinde yaad dnya bugnknden ok farklyd. Bu mottonun artk, hem korkulur, hem de sevilir olmak eklinde okunmas daha uygundur (Armitage ve Nye, 2008).

faaliyetleri bu yzden olduka geni kapsaml ve hatta rakip ya da dman lkelere oranla daha youn ve srekli bir nitelik gsterirler. Bununla birlikte ister mttefik, isterse rakip lkeler zerinde uygulanacak olsun, kamu diplomasisi iin gerekli n art, bir vizyona sahip olmaktr. Hereyden nce bir ama ya da amalar btn oluturulmas gerekir. Eer byle bir vizyon yok ise, d politika karar alclar arasnda bir atlak ya da kopukluk sz konusu ise ve kamu diplomasisi iin gerekli rgtlenme ve buna ayrlm yeterli mali kaynaklar bulunmuyorsa, kamu diplomasisi faaliyetlerinin baar kazanmas mmkn deildir.

Kamu Diplomasisi rneklemi Olarak Orta Asya Cumhuriyetlerinde Trkiye Algsnn Ynetimi (Tespitler neriler) Orta Asya cumhuriyetlerinin Trkiyeye ynelik alglamalarnda, uluslararas koullardaki deiime paralel dnm noktasndan bahsedilebilir: Bunlardan ilki, 1990da Sovyetler Birliinin dalmas ile birlikte blgede Rusyann geri ekilmeye balamas ve yeni bir Trk Dnyas dncesinin ortaya atlmas; ikincisi Rusyann ksa bir bocalama sonras 19931994 ylndan itibaren blgeye tekrar dnmesi ve ncs de 11 Eyll 2001de ABDde yaanan terr olaylar sonrasnda ABDnin Afganistan igal etmesidir. Bu dnem Trkiyenin Orta Asya corafyasyla ilikilerinde etkili olan gelimeleri ve gelecek senaryolarn belirlemitir.

lk dnem itibariyle konu ele alndnda, Sovyetler Birliinin dalmasnn hem Trkiyede hem de Orta Asyann yeni bamsz cumhuriyetlerinde ciddi bir heyecan dalgas ve yksek beklentiler yaratt grlmektedir. Bu dnem Orta Asyada ve Trkiyede kltrel balarn adeta yeniden kefedildii, ekonomik frsatlarn ortaya kt, siyasi ve askeri dayanmayla yeni bir Trk blou dncesinin ekillendirilmeye alld bir dnemdir. Bylece, zamann ruhunu yanstan szlerle, Adriyatik Denizinden in Seddine Trk Dnyas anlay bir anda kolektif bilince yerlemi, eski Sovyetler Birliinde uzun zamandr kayp kardelerini bulduunu dnen Trk kamuoyu, Avrupadan

uzaklatrlmasnn yaratt psikoloji ile blgeye ynelik politikalarnda adeta romantik denilebilecek bir tutum sergilemitir (Gkrmak, 2005, s.248). 21. Yzyln Trklerin yzyl olaca artk net bir gereklik ve phe duyulmayacak bir gelecek tasarm olarak ifade edilmitir. Kukusuz bu durumun duygusal karakterini aan aklc gerekeleri de yok deildir. Orta Asya Cumhuriyetleri ile hzla balatlan ve glendirilen yeni ilikiler ile Trkiyenin, blgesel bir g olarak, hem Batnn gznde yitirdii varsaylan itibar ve nemi yeniden 8

kazanaca, hem de Sovyetler dneminde hibir etkileim iinde olmad Trk Dnyasnda etkinliini arttrarak, Rusyaya kar blgede arln hissettirebilecei dnlmtr. Dahas yeni bir blgesel almn varl, Trkiyenin Avrupa ile uzun yllardan beri sregelen inili kl ilikisine de yeni bir alternatif getirerek dengeyi salayacaktr (Hatipolu, 2005, s.331). Bu dnemde gerek Trkiye, gerekse Orta Asya Cumhuriyetlerindeki alg konusunda gzle grlr bir olumsuzluktan bahsetmek mmkn deildir. Orta Asyann bamszln yeni kazanm cumhuriyetleri, siyasi ve ekonomik olarak ayakta durabilmek iin ihtiya duyduklar Bat desteini Trkiye zerinden salayabileceklerini dnmekte ve ortak kltrel balar bu yeni ilikide en nemli gven kayna olarak grmektedirler. Bu dnemde Trk siyasetileri ve mteebbislerin Orta Asyada grd destek ve ilgi en st seviyededir.

Ancak Trkiyenin blgedeki olumlu kltrel ve siyasi alglann glendirecek, srekli bir etkileim modeli maalesef oluturulamayacaktr. Bu balamda pek ok faktrden sz edilebilir:

1. Her eyden nce Trkiyenin blgeyle olan balar deerlendirilirken Orta Asya cumhuriyetlerine ynelik vaatleri ile sahip olunan ekonomik ve siyasi potansiyel arasnda belli bir denge kurulmamtr. Trkiye, Rusyann blgeye her an geri dnebilecei endiesiyle, mttefikleri tarafndan hesapsz bir aceleyle adeta blgenin iine itilmitir. siyasette konumlarn glendirmeye alan politikaclarn beklentileriyle rten bu destek, bir sre sonra, sz konusu lkelerin Trkiyeyi aarak Orta Asyada kendi hegemonyalarn kurma srecine dnmtr. Dnemin kimi brokratlarnn deyimiyle, bu dnemde Trkiye mttefikleri tarafndan adeta bir kartvizit gibi kullanlmtr.

2. Bunun yannda Orta Asya lkeleri ile ilikilerin gelitirilmesi, Trk d politikasnn nemli ve ncelikli bir amac haline getirilmesine karn, blge hakknda bilgi ve tecrbe eksiklii ile karlalmtr. Trkiyenin yerinde, zamannda, kapsaml, tutarl, aklc,

gereki ve baarl sonular verebilecek politikalar retmesini engelleyen bu durum, bir sre sonra Trkiyenin blgedeki alglann olumsuz ynde etkilemitir (Hatipolu, 2005, s.332).

3. Orta Asyadaki Trkiye algsn etkileyen faktrlerden biri de rgtlenme ve egdm bozukluu olmutur. Politika oluum ve uygulama srelerine birbirinden ok farkl aktrlerin (farkl bakanlklar, hkmet d aktrler, Trkiye birlii ve Kalknma Ajans, etnik ve i dnyasna ait lobiler, ar milliyeti gruplar, cemaat okullar vs.) katlm 9

ve bu aktrlerin farkl karlarnn uyumlatrlamamas ve ou zaman bilinli ya da bilinsiz olarak kontrol edilememesi nemli bir sorun oluturmutur (Hatipolu, 2005, s.332).

4. Trkiye modelinin Orta Asya gerekleriyle rtmemesi dier bir sebeptir. Trkiyenin demokratik siyasi yaps ve ileyen piyasa ekonomisiyle, bir gelime modeli olarak sunulmas, balangta kabul edilebilir gibi gzkse de, daha sonraki srete, Orta Asya cumhuriyetlerinde demokrasinin gelitirilmesinden ok, kendi kiisel glerini artrma telana den, ounluu Sovyet dneminden kalan yneticiler asndan olumsuz bir hava yaratmtr (Hatipolu, 2005, s.332).

5. Ayrca, Orta Asya lkelerinin sosyal, siyasi ve ekonomik gerekleri ile temel dinamiklerini anlamak yerine, zellikle Trkiyenin davranlarna yansyan yeni byk aabey tavr da Trkiyeye kar bir antipati olumasna sebep olmutur.

Trkiye algsnn, Orta Asya cumhuriyetlerinin bamszlklarnn hemen ertesindeki koulsuz olumlamay yitirmeye balamasyla birlikte, Trkiye de bu heyecan dneminden km (ya da kmak zorunda kalm) ve blgeye ynelik daha gereki politikalar izlemeye almtr. 1992 ylna gelindiinde yaplan aklamalar daha ll bir hal almtr. Bundan sonra yaplan deerlendirmelerde, Trkiyenin bu devletlere yardmn bir pan-Trkizm politikas gtmek ya da blgede nfuzunu arttrma gayreti olarak deerlendirmek fevkalade yanl olur. Unutulmamaldr ki, Trkiye Kafkaslar ve Orta Asyadaki yeni bamsz devletlerin birou iin bir kltrel ekim merkezidir. Trkiye bu lkeler zerinde tekelci hegemonya ilikileri kurma peinde deildir. Bilakis bu lkelerin d dnya ile olan balarn arttrmaya almaktadr. Ksacas, Trkiye, oktandr zaman gelmi olan dnya ile btnleme abalarnda bu lkelere yardm edebilecei inancndadr eklinde yorumlar yer almtr (Gkrmak, 2005, ss. 248-249).

te yandan dalmann ilk aknln biraz olsun zerinden atan Rusya Federasyonunun, 1993 ylnn ortasndan itibaren tekrar blge politikalarna arlk verdii grlmektedir. Bu durum Orta Asyada Rusya dnda ran, in ve Suudi Arabistan gibi pek ok blgesel g ile rekabet eden Trkiyenin iini daha da zorlatracaktr. Hem Sovyet dnemi snr ve ynetim sistemi (bl ve ynet), hem nemli bir Rus aznln Orta Asya cumhuriyetlerinde yayor olmas, hem de Sovyetler Birliinden miras merkezi ekonomi, dalma sonrasnda Orta Asya lkelerini Rusyaya baml klm, Rusyann blgedeki 10

ekonomik, siyasi ve kltrel alglan Trkiyenin etkisini snrlamtr.

Ayrca 1990larn

ikinci yarsndan itibaren, Trkiyenin kendi sorunlarna ynelmesi, bir lde blgeye olan ilgisini datm, Trkiyenin etrafnda artan problemleri, Trk modeli olarak sunulan modelin sorgulanr hale gelmesine yol amtr.

Bu dnemde, Trkiyenin Orta Asyaya ynelik ilgisinin azalmas, Trklk adna blge ile ilikilerini gelitirmek isteyen gruplarn etkisini yitirdii anlamna gelmemelidir. Yalnzca devlet politikas olarak tekrar, Rusyann ve blgenin isel dinamiklerinin hesaba katld, daha ll bir d politikaya dnlmtr. Artk siyasi bir blok oluturmaktan ok, kltrel ve ticari hedeflere arlk veren, enerji, inaat ve boru hatlar konusuna younlaan bir anlay ortaya kacak; bu da Orta Asyadaki Trkiye algsna yerleecektir. Dier bir deyile, Trkiyenin blgeye bak ve blgedeki alglan ncelikli olarak ticari karlar erevesinde tanmlanacak, Trklerin asl ilgilendii konunun yollar ve oteller yapmaktan, her eit mal satabilecekleri bir pazar yaratmaya uzand gr g kazanacaktr (Gkrmak, 2005, s.249).

Trklk kozu ise kimi zaman gndeme gelse dahi, hem Trkiyenin kullanmaya pek yanamad, hem de kullanlmas iin gerekli artlarn bulunmad politik bir tercih olacaktr. Bunun en nemli sebebi, Orta Asya cumhuriyetlerinde ortak bir Trke ve alfabe ile anlamann zorluudur. Trkiye ve Azerbaycanda konuulan lehe dnda, Trke iinde belli bir btnlk salanamamtr (Gkrmak, 2005, s.249).

Ayrca Orta Asya cumhuriyetleri tarafndan ok geni destek gren bir Trk dnyas fikrinden bahsetmek de mmkn olmamtr. 19. yzyldan beri bir Trkistan corafyasndan bahsedilmekle birlikte, 20. yzyl boyunca Kafkasya ve Orta Asya boyunca kurulan partiler veya bu amala yola kan hareketler iddetle bastrlmtr. Bu hareketlerin baarl olamamasnda Bolevik ynetimler kadar, halkn blgesel kimlikler erevesindeki paralanml, modernlemedeki gecikme ve arpklklar ile otoriter lider klt etkili olmutur. zellikle bugn dahi blgesel ibirliinin nndeki en byk engel olarak, projelerin akim kalmasnda bu otoriter liderlik anlay rol oynamaktadr. Bu anlay kendi egemenlik haklarndan taviz vermektense paralanm bir Trk dnyas dncesini daha kabul edilebilir bulmaktadr. Ayrca Trk birliini savunan muhalefet hareketleri, hem hedeflerindeki danklk (bazen Trk Birlii, bazen de slam Birlii), hem de iktidara yaklatklar an bastrlmalar sebebiyle Orta Asyada varlk gsterememi, alglamalar 11

zerinde belirleyici olamamtr. Milliyetilie ulaamam bir blgecilik ya da ulat anlarda bastrlm bir milliyetilik ile otoriter lider kltn aamam siyasi yap birletiinde, Trk birliine ynelik bir taban ortaya kamamtr. Azerbaycan, Kazakistan ve zbekistanda kendini gsteren siyasi hareketler veya siyasal partiler geni bir etki yaratamamtr. Orta Asyadaki dier cumhuriyetlerde ise zaten bu ynde belirgin bir aba mevcut olmamtr. Dolaysyla ister dar anlam ile Orta Asya Cumhuriyetlerinde, ister geni anlam ile btn Orta Asya corafyasnda, Trklk zerinden dile getirilen siyasi projeler belli bir baar gsterememi, bu lkeler zerindeki siyasi, ekonomik ve kltrel Rus etkisi Trkiyeye nazaran ok daha fazla olmutur.

1990l yllarn ikinci yars ile birlikte, gerek Orta Asyada, gerekse Trkiyede tekyapl bir Trk dnyasndan sz etmenin mmkn olmad artk aka ortaya kacaktr. Trkiye ile Orta Asyadaki cumhuriyetlerin bazlar arasnda yaanan sorunlar (rnein;1999 ylnda Trkiye ve zbekistan arasnda yaanan gerginlik), Trkiyenin Rusya ile giderek gelien ilikilerini tehlikeye atmama kaygs ve blge lkelerinden Trk d politikasna ynelik beklenen destein (rnein, Kbrs konusunda) bir trl gelmemesi, hem Trkiyenin Orta Asya algsnda, hem de Orta Asya cumhuriyetlerinin Trkiye algsndaki yeni durumu ortaya koymaktadr (Gkrmak, 2005, s.250).

Bir baka adan ise, ilikilerin seviyesi ve heyecannda grlen bu yavalama, normalleme ve taraflar asndan daha realist bir alglama srecinin balamas olarak deerlendirilmitir. Yeni durum, blgesel artlarn ve imknlarn gz nnde tutulduu, aklc ve soukkanl politikalara zemin hazrlamtr. Bu balamda, uluslararas konjonktr ve Trkiyenin kapitalist dnya sistemi iindeki gcnn, Orta Asyadaki Trkleri birletirecek manevralar yapmaya elverili bir ortam sunmad grlmtr. Ancak belirtmek gerekir ki, bu yeni durumun Trkiyeye Orta Asya ve Kafkasyada her anlamda kazan saladn sylemek de mmkn deildir. Belli baz gelimelerde Trkiyenin insiyatif almaktan ekinmesi, imajn etkilemitir. rnein 1993 ylnda, byk bir Trkiye sempatizan olan Ebulfeyz Elibeyin grevinden indirilmesi esnasnda Trkiyenin etkinliini gsterememesi, Orta Asya cumhuriyetleri asndan da bir iaret fiei olmu, Trkiyenin duygusal ve heyecanl politikalar ile rkek yaklamlar arasndaki zikzaklar, Rusyann giderek blgeye tekrar yerlemesini kolaylatrmtr (Gkrmak, 2005, ss:251-252).

12

2000li yllarla birlikte Orta Asya corafyas asndan ortaya kan en nemli gelime 11 Eyll 2001 saldrlar sonrasnda ABDnin Afganistan igali ve NATOnun blgeye giriidir. NATO kuvvetlerinin bir paras olarak Trkiyenin de mdahil olduu bu yeni durum, Trkiyenin blgedeki alglan bakmndan yeni frsatlar ve tehlikeleri iinde barndrmaktadr. Trkiyenin Afganistan halk nezdinde yksek bir itibar vardr. Ayn durum Pakistan iin de geerlidir (Berger ve Parris, 2009), (Pivariu, 2010). NATO erevesinde yklendii misyonun muharip g olmaktan ziyade destek gc olmas, ayr bir grev tanm iinde bulunmas, Trkiyenin blgedeki salk ve dier hizmetler konusundaki faaliyetleri, sahip olduu olumlu algy pekitirmitir (Arsoy, 2010). Ancak Afganistandaki savan giderek genilemesi ve iddetlenmesi, Pakistann iine dt durumun kaotik bir hl almas ve Talibann giderek Orta Asya cumhuriyetlerine doru bir hareketlenme iine girerek, yeni bir mevzilenme srecine girmesi, NATOyu daha fazla asker ve muharip g ihtiyacna yneltmektedir (Shanker ve Landler, 2009), (Kyl, 2009). leride Trkiyenin Afganistandaki NATO gc iinde, grev tanmnda bir deiiklie gitmesi ve muharip bir g haline gelmesi (Kyl, 2010), Trkiyeyi Taliban zerinden blge halk ile kar karya getirebilir. Yayld corafya ve etkili olduu alanlar ile muhtemelen Orta Asya cumhuriyetlerinde de belli bir etkinlii olan Talibann, Trkiyenin alglanmasn bir anda igalci bir g konumuna doru evirmesi Trkiye asndan bir risk olarak deerlendirilebilir (Alirza, 2009). Bu nedenle Trkiyenin blgede alglanmasn olumlu seviyede tutmak ve daha glendirmek iin etkin bir kamu diplomasisi organizasyonuna ihtiya duyulaca ngrlmektedir. Bu hem Orta Asyadaki lkelerin kamuoylarnn, hem de ulusal politikann en byk destekisi ve dayana olmas beklenen Trk kamuoyunun kazanlmas asndan nem kazanmaktadr.

Bu balamda Orta Asya cumhuriyetlerinde Trkiye algsnn gelitirilmesi konusunda en nemli unsur, Trkiyenin ncelikle kendi iindeki kurumsal ve zihinsel btnln salamas, d politika konularndaki temel deiimleri demokratik srelerde ve tm taraflarn katlm ile (iktidar ve muhalefet) gerekletirmesidir. Bylelikle kendi kamuoyu gcn arkasna alan bir lke olarak politika uygulamas, inandrcln arttracaktr. zerinde durulmas gereken ikinci husus kamu diplomasisi organizasyonu erevesinde egdm salayacak kurumsal bir yapnn oluturulmasdr. Bu yapnn bir ayr mstearlk olarak m, yoksa herhangi bir bakanln altnda m ya da dileri bakanl bnyesinde mi oluturulaca konusunda seim yaplabilir, ancak burada nemli olan nokta byle bir

13

kurumsallama iin yeterli yetki ve mali imknlarn salanmasdr.8 nc unsur bu yap bnyesinde yalnzca egdm deil, ihtiya duyulan uzman personel de yetitirilmeli, teorik eitim yannda ABDdeki bar gnllleri benzeri programlarla bu kiilerin blgede en az iki yl sreyle kalmalar salanmaldr. Grld kadaryla yalnzca dileri bakanlnn diplomatik personeli ile bu uzmanlk sorunu alamayacaktr. Kald ki bu erevede dileri bakanlnn da saha almalar iin yeterli personeli ve kabul etmek gerekir ki imkn da bulunmamaktadr. Bu nedenle dileri bakanlnn Orta Asya cumhuriyetlerindeki bykelilikleri dil bilen, sosyoloji eitimi alm uzman idari personel ile desteklenmelidir.9 Drdnc unsur, kltrel faaliyetlerdir. Bu kapsamda, Orta Asyaya ynelik mevcut televizyon, radyo kanallar geniletilmeli ve giderek yavalayan renci deiim programlar yeniden hzlandrlmal ve burslar arttrlmaldr. Orta Asyaya ynelik almalar yapan, teknik destek veren kurumlar glendirilmelidir. Beinci olarak, Trkiyeyi bir marka haline getirecek bir program balatlmaldr. Bu programn, reklam ve film sektrnn uzmanlar ile oluturulacak ekipler ile belirlenmesi, gerekirse bu sektrlerden profesyonel destek alnmas gerekmektedir. Blgede pazar aratrmas yapacak bu gruplarn, yerel halkn beendii ve takip ettii konular zerinden Trkiyeyi srekli gndemde tutacak haber programlar, televizyon dizileri, filmler ve hatta bilgisayar oyunlar retmesi, bylelikle ksa sreli deil, srekli bir Trkiye gndemi oluturulmas etkili olacaktr. Trkiyenin gzelliklerinin, tarihsel dostluklarn ve ibirliinin arka planda ilenecei bu tr yaynlarn, kolektif bilinaltna etkisi byktr. Baka bir deyile kamuoylarnn zihnine albenisi kolay unutulmayacak imgelerin yerletirilmesi, Trkiye algsn olumlu etkileyecektir.

Kamu diplomasisinin en nemli ksmn tekil eden sylem-eylem tutarllna ve gerekli samimiyet ve empatiye Trkiye nemli lde sahiptir. Trkiyenin kendini bir soft power (yumuak g) olarak tanmlamas ve uzlatrc ve bar lke kimliini eylemleriyle gstermesi, blgedeki kamu diplomasisi faaliyetini glendirmektedir. Ancak burada unutulmamas gereken konu bu politikalarn ne kadar srdrlebileceidir. Sz konusu
10 Ocak 2010da Resmi Gazetede yaynlanan bir genelge ile Babakanlk Bamavirlii sorumluluunda Kamu Diplomasisi Koordinatrl kurulmutur. Ancak bu birimin kurulma ekli ve ilevi hakknda tartmalar mevcuttur. Bkz. (zda, 2010). 9 ''Dileri Bakanl'nn Kurulu ve Grevleri Hakknda Kanun Tasars'', Temmuz 2010 tarihinde TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek, yasalamtr. Bu kanun erevesinde artk tarih, sosyoloji, psikoloji, halkla ilikiler ve tantm blm mezunlar da meslek memuru olabilecektir. Bkz. (CNN-TRK, 2010) ve (Sabah, 2010). [8. ve 9. dipnotlara konu olan neriler ve bu alma 2009 yl Kasm aynda hazrlanm, yazar tarafndan Stratejik Aratrmalar ve Ett Merkezi (SAREM)de eitli bakanlk yetkilileri, sivil ve askeri uzmanlara takdimi gerekletirilmi (Aralk 2009) ve ardndan bir bilgilendirme almas olarak Dileri yetkililerine verilmitir (Mays 2010).]
8

14

politikalar uygulanrken ortaya kabilecek ikilemlerin (rnein; Azerbaycan ve Ermenistan politikasnda egdm salanmas) ve srtmelerin nasl alacadr. Eer bu tutarlln kalc olmas salanabilir ve uluslararas gelimeler bu durumu kolaylatrc ynde ilerlerse, planl ve aklc bir kamu diplomasisi programnn Orta Asya cumhuriyetlerindeki Trkiye algsn iyiletirecei muhakkaktr.

Unutulmamaldr ki, lkeler de tpk insanlar gibi gl balar kurarak, desteini alabileceini dnd dostlarla birlikte olmak, onlarla etkileim halinde bulunmak isterler. Ancak bu dostlarn gcn (zellikle kaba gcn) geliigzel, tek yanl ve kontrolsz bir biimde kullanmasndan da honut olmazlar. Bu nedenle Trkiye, zellikle 2008 GrcistanRusya savandan sonra, gelecekte Orta Asyada kabilecek sorunlarda Rusyaya nazaran daha avantajl bir konum yakalam olabilir. Bu avantajdan azami dzeyde yararlanlmaldr.

Trkiyenin Orta Asya Cumhuriyetlerindeki algsn iyiletirmede etkili olabilecek altnc unsur, Trkiyeyi tantan ve blgedeki gen nfusun sosyal hayatn zenginletiren tantm dernekleri kurmas, bu dernekleri eitli popler meknlarla destekleyerek genliin srekli devam ettii lokaller oluturmasdr. Gerekirse Gney Korenin Moolistanda yapt ekilde Orta Asya cumhuriyetlerinde popler bir semtin ya da caddenin inasna talip olarak, ilgili lkelerin byk ehirlerinde Trkiyenin ismini tayan, olumlu bir imgelemi gnlk hayatta her daim canl tutan, lkenin nemli ve cazip markalarn toplayan meknlar oluturarak grnrln arttrmasdr.

Yedinci olarak, corafi btnlemeyi gl tutacak ulam hatlarnn gelitirilmesine destek vermelidir. Baka bir deyile, Dou-Bat hattndaki kanal ak tutarak, blgedeki imgesel varln fiili varla evirecek, lkeler aras etkileimi ve ticareti arttracak corafi bir btnlk salamaldr. Ancak bu btnln yalnzca Trkiye tarafndan

salanamayacann da bilincinde olunmaldr. Bu konudaki beklentilerin yksek tutulmas ve blgenin kendine has dinamiklerinin gz ard edilmesi halinde hayal krklklarnn artabilecei ve blgedeki alglann zarar grebilecei gz nnde bulundurulmaldr. nk olumlu gelimelere ramen blge halen tutarl bir ibirliini gelitirecek siyasi bir kltre sahip deildir. Yksek dzeyde bir angajman, Trkiyeyi blge lkeleri arasndaki ve hatta lkelerin kendi iindeki iktidar atmalarna dahil edebilir. Bu da yarardan ok zarar getirir. stelik bu durum olduka yksek bir olaslk tamaktadr, nk Orta Asya cumhuriyetlerindeki farkllklar kurumsal erevede zmlenebilir olmaktan ziyade 15

kiiseldir ve kiisel kuku, kskanlk, ekime ve alglamalarla beslenmektedir. Bu yapnn ksa srede almas da mmkn grnmemektedir.

Son olarak Trkiyenin Orta Asya corafyasyla varolan tarihsel dostluk ilikilerine zarar verecek bir askeri harekta katlmas, Trkiyeye dair olumlu alglar olduka etkileyecektir. Unutulmamaldr ki; Orta Asya blgesi sadece eski Sovyet Cumhuriyetlerinden olumamaktadr. Blgenin corafi btnl iinde pek ok halk, mevcut snrlar aan etnik gruplamalar iindedir. rnein Afganistanda zbek ya da Tacik gruplar da yaamaktadr. Bu blgede savan trmanmas, hatta giderek Pakistan da iine almas, ABDnin ve NATOnun mdahale alann geniletmesine (NATO konvoylarna yaplan saldrlar ve Pakistanda merkezi otoritenin ortadan kalkt gereke gsterilerek), Trkiyeden daha fazla g talebinde bulunmasna sebep olabilir. Trkiyenin imaj bu durumda byk bir darbe alabilir. Ayrca byle bir mdahalenin, Pakistann Belcistan blgesindeki ayrlk hareketleri glendirecek bir yne doru kaymas, hem Trkiyenin Pakistan ile dostluuna ve Trkiyenin alglanna, hem de kendi toprak btnl iddialarna onarlamaz bir biimde zarar verebilir. Gerek rann, gerekse Pakistann blnmesine yol aabilecek bu srecin ise Orta Asyadaki alglamalar btnyle deitirebilecei gz nnde tutulmaldr.

KAYNAKA: ALRIZA, Blent (2009). 29 Ekimde gitseydi Afgan kart kmazd, Akam (Nagehan Al tarafndan Dr. Blent Alirza ile yaplan rportaj), 07 Aralk. ARISOY, Cansu (2010). Turkey Shoulders Afghanistan, BLGESAM (Wise Man Center for Strategic Studies), April 12. ARMITAGE, Richard L. ve NYE JR., Joseph S. (2008). Implementing Smart Power: Setting an Agenda for National Security Reform, Testimony - Senate Foreign Relations Committee, Dirksen Senate Office Building, SD-419, April 24, 2008. ARQUILLA, John ve RONFELDT, David (1999). Emergency of Noopolitik: Toward an American Information Strategy, RAND Report. ATTALI, Jacques (1999). 1492, ev. Mehmet Ali Klbay, Ankara: mge Kitabevi. BERGER, Samuel R. ve PARIS, Mark R. (2009). Obama Sees Turkey's Influence and Value, Trip Shows, US News, April 9.

16

BROWN, John (2008). Public Diplomacy & Propaganda: Their Differences, American Diplomacy, September 16. COLL, Steve (2005). Hayalet Savalar, ev. Enver Gnsel, stanbul: Truva Yaynevi. COOK, Jonathan (2009). Twitterers Paid to Spread Israeli Propaganda, Arab News, August 09. FARAGO, Yonit (2006). Israel Backed by Army of Cyber-Soldiers, Times Online, July 28. FRIEDMAN, Thomas L. (2005). The World is Flat (A Brief History of the Twentieth-First Century), Farrar, Straus and Giroux; First Edition edition, January 1. FUKUYAMA, Francis (2006). The End of History and the Last Man, Free Pres, February 28. GKIRMAK, Mert (2003), Tehdit Dengesi ve NATO ttifaknn Gelecei, Stradigma, Say.11, Aralk, 3. GKIRMAK, Mert (2005). Dk Younluklu Demokrasi ve Kafkaslarda Gvenlik, Uluslararas atma Alanlar ve Trkiyenin Gvenlii, der. Gamze Gngrm Kona, stanbul: IQ Kltr Sanat Yaynclk, 215-259. HALTER, Ed (2009), Sava Temal Oyun Kltr, ev. Taner Gezer, stanbul: Yakamoz Yaynlar, Nisan, 11-16. HATPOLU, Esra (2005), Orta Asyada Son Gelimeler ve Trkiye, Uluslararas atma Alanlar ve Trkiyenin Gvenlii, der. Gamze Gngrm Kona, stanbul: IQ Kltr Sanat Yaynclk, 329-351. KISHINEVSKI, Dora (2009), The Foreign Ministry Presents: Talkbackers in the Service of the State, Occupation Magazine, braniceden ev. George Malent, July 05. KYL, Hilal (2009), Obama Afganistan'a Savaacak Trk Askeri Talep Ediyor, Radikal, 03 Aralk. KYL, Hilal (2010). Trk Askeri Afganistan'da Pek Etkin, ABD Memnun !, Radikal, 07 ubat. KUGELMAN, Michael S. (2005). Winning Hearts and Minds Through Actual Deeds , Boston: Tufts University, The Fletcher School, February. NYE, Joseph (2005), Yumuak G, ev. Rayhan nan Aydn, Ankara: Elips Kitap, Ekim. ZDA, mit (2010). Kamu Diplomasisi Koordinatrl veya Propaganda Bakanl m?, 21. Yzyl Trkiye Enstits, 04 ubat. PIVARIU, Corneliu (2010). Turkey and its Foreign Policy in the Time of Gul - Erdogan Davutoglu, World Security Network, March 17.

17

SANBERK, zdem ve ALTINAY, Hakan (2008), Kamu Diplomasisi ve Yumuak G, Sabah, 08 Ocak. SHANKER, Thom ve LANDLER, Mark (2009). NATO Defense Ministers Endorse Wider Afghan Effort, The New York Times, October 23. TIEDEMAN, Anna (2005). Branding America: An Examination of U.S. Public Diplomacy EffortsAfter September 11, 2001, Boston: Tufts University, The Fletcher School, April. VARADARAJAN, Siddharth (2005). But The Worlds Still Round, The Hindu, August 02. ZEKERIYA, Ferit (1997), The Rise of Illiberal Democracy, Foreign Affairs, KasmAralk,22. ZEKERIYA, Ferit (2003), The Future of Freedom : Illiberal Democracy at Home and Abroad, New York, Norton. Dileri Bakanl'nda yeni dnem, CNN-TRK, 07 Temmuz 2010. Dileri 100 Memur Alacak, Sabah, 27 Austos 2010. Makalenin yaynland kitap: KRESELLEEN DNYADA DEMN FARKLI YZLER; Disiplinler Aras Bir Yaklam Dr. Neslihan SAM - Yrd. Do. Dr. Rza SAM, Ezgi Kitabevi Yaynlar, 2011

18