Imani - Besimi Ne Allahun

N e r t A ll-llah t Gjith mh h m ut, s irs mit, M h s s irueit!
IMANI BESIMI N ALLAHUN

Muhamed el-Behij
Botuar nga: Zri Islam
T gjitha t drejtat e ktij libri i takojn botuesit
Fondacioni i Rinis Islame Cyrih
www.islamischen.ch
e-mail: info@islamischen.ch
BESIMI N ALL-LLAHUN................................................................................................................................................................................................... 5 BESIMI N ALL-LLAHUN - MBSHTETJA E BESIMTARIT .................................................................................................................................................... 8 PERSONALITETI SHT DOEMOS I LIR N AT Q BESON.............................................................................................................................................. 11 EPRSIA E BESIMIT, E JO E BESIMTARIT..........................................................................................................................................................................16 BESIMTARI I DOBT DHE I FUQISHM.............................................................................................................................................................................19 PRITET NGA BESIMTARI N IDEOLOGJIN DHE MORALIN E TIJ ...................................................................................................................................22 BESIMTARI DHE FJALA E DHN ....................................................................................................................................................................................26 BESIMTARI DHE RESPEKTI ..............................................................................................................................................................................................29 BESIMTARI DHE GRINDJA ................................................................................................................................................................................................31 BESIMTARI DHE PACENUESHMRIA PERSONALE.............................................................................................................................................................. 35 FUQIA E BESIMTARIT .....................................................................................................................................................................................................38 BESIMTARI NUK SHT N LAJTHITJE .............................................................................................................................................................................41 STABILITETI I BESIMTARIT .............................................................................................................................................................................................. 43 BARABARSIA DHE DHNIA E PRPARSIS.................................................................................................................................................................... 47 MALLNGJIMI PR PASTRTIN E SHPIRTIT .....................................................................................................................................................................50 ALL-LLAHU DHE NJERIU N ORIENTIM ..................................................................................................................................................................... 53
www.islamischen.ch
NDRYSHIMI SHOQROR ..................................................................................................................................................................................................56 FORCA MATERIALE E SHOQRIS NUK SHT GARANCI E VETME E EKZISTIMIT T SAJ .................................................................................................60 NDIHMA E ALL-LLAHUT..................................................................................................................................................................................................64 E VRTETA NUK VDES .................................................................................................................................................................................................... 67 ISLAMI NUK SHT SPIRITUALIZM I PASTR AS MATERIALIZM EKSTREM .....................................................................................................................70 SPROVAT N KT BOT................................................................................................................................................................................................. 73 JETA E NJERIUT NDRMJET PUSHIMIT DHE PUNS........................................................................................................................................................ 76 KUR FJALA NUK PRCILLET ME VEPR ........................................................................................................................................................................... 79 NUK KA SHPRBLIM PA SPROVA......................................................................................................................................................................................81 LUTJA AFRON TEK ALL-LLAHU .................................................................................................................................................................................84 JETA E T DRGUARIT T ALL-LLAHUT -MISHRIM I MISIONIT T TIJ ........................................................................................................................... 87 FALJA E NAMAZIT T XHUMAS NUK E NDRPRET FURNIZIMIN................................................................................................................................... 93 MUHAMMED EL-BEHIJ ...................................................................................................................................................................................................96 - JETA DHE VEPRA SHKURTIMISHT -...............................................................................................................................................................................96 VEPRAT E M. EL-BEHIJ ................................................................................................................................................................................................ 100
www.islamischen.ch
BESIMI N ALL-LLAHUN
Besimi m All-llahun nuk reduktohet vetm n fjal, n dshmim, as n maksimn e shehadetit t ciln e shqipton gjuha, as n citatet kuranore q lexohen n astet kur nevojitet konfirmimi i lidhjes me Islamin. Besimi nuk sht as kshill q i drejtohet tjetrit, as dije pr fen q i prcillet tjetrit, t paudhzuarit n shtjen e fes. Besimi nuk sht as profesion i veant, nga i cili jetohet. Disa beduin than: Ne kemi besuar! i Kt ia than beduint felajmruesit Muhammedit Mirpo, ather vetm i prsritn fjalt, t cilat e shprehin vrtetsin e pejgambersis s tij. Ato nuk u prcolln me at q udhzon se besimi n All-llahun i ka lvizur qeniet e tyre n reagim mbi pozitn e muslimanve ndaj armiqve apo ndaj raportit t armiqve ndaj tyre. Kto fjal nuk kan inkuadruar vendosjen e fuqishme q ato, njkohsisht t bhen edhe pjes prbrse t vet atyre, edhe udhtregues n jetn private dhe publike. N pajtim me qndrimin e tyre t ktill: pranimin e pejgamberis s Muhammedit q nuk sht konfirmuar me asgj q e prcjell kt pranim, as q ndihej ndonj ndikim i tij, pasoi prgjigjja kuranore e cila prgnjshtroi pohimet e tyre:
www.islamischen.ch
Thuaj: Ju nuk keni besuar ende, por thuani: ne jemi dorzuar, e ende nuk po hyn besimi n zemrat tuaja... ii N fakt, ju nuk jeni dorzuar plotsisht (nuk besoni Islamin e mirfillt), imani i mirfillt ende nuk sht forcuar n zemrat tuaja. Ju vetm para bots e keni shprehur fen dhe knaqsin tuaj me Islamin, qoft nga frika, siguria apo nga shkaku tjetr. Sikur t thoshit se Islami sht ideologjia juaj do t ishit t sinqert. Pr fjalt tuaja nuk ka vend, sepse imani konstruktiv posedon normat q krkojn flijime me jet, pasuri personale, ose edhe njrn edhe tjetrn s bashku. Imani krkon q feja mos tu bhet n asnj ast mjet pr arritjen e pasuris, t mirave dhe knaqsive t ksaj bote. Besimtar jan vetm ata q i besuan All-llahut, t drguarit t Tij, e mandej nuk dyshuan dhe pr hir t All-llahut luftuan me pasurin dhe me jetn e tyre. T till jan ata t vrtetit. iii Kjo sht prgjigjja pr njeriun q thot se sht besimtar, e n fakt nuk sht. Misioni i imanit t vrtet sht i rnd, sepse z fill n abstenimin nga pasuria pr grumbullimin e t cils njerzit rndom synojn dhe nxitojn. Imani i mirfillt krkon dhnien prparsi vdekjes ndaj jets, kurse jeta sht ajo q njeriu m s shumti e ruan dhe pr arsye rregullisht friksohet. Synimi i imanit t vrtet sht i gjat nse njeriut i sht caktuar t jetoj, sepse rruga e All-llahut pr t ciln njeriu duhet t luftoj nuk sht rrug pa vshtirsi, sprova dhe kriza. Kjo sht n t vrtet, rruga q e prcjellin gjithnj kto dukuri. Imani nuk sht rrug e disponimit dhe e knaqsis:
www.islamischen.ch
Ju patjetr do t sprovoheni si n pasurin tuaj, si n veten tuaj, madje do t dgjoni ofendime t shumta prej atyre q u sht libri para jush, e edhe prej idhujtarve, po n qoft se duroni dhe ruheni, ajo sht gjja m vendimtare. iv Sprovimi me pasuri, jet, me prjetimin e nnmimit dhe humbjes nga armiku i fes nuk sht veori vetm pr muslimant e par, pr Muhammedin n radh t par, por ky sht fati q, pa prjashtim, e karakterizon besimin n All-llahun pa marr parasysh n vendin dhe kohn. Gjykimi prfundimtar pr at se kush sa sht besimtar, pa marr parasysh a sht besimi i tij aktiv apo pasiv, edhe prkundr argumenteve t dukshme q e konfirmojn kt apo at, i prket All-llahut n kuptim t ajetit kuranor: Thuaj: A ju ia bni me dije All-llahut fen tuaj (duke thn: ne besuam), kur All-llahu sht Ai q e di ka n qiej dhe ka n tok dhe All-llahu sht i dijshm pr do send.v Gjykimin pr at se kush ka poseduar iman, prfundimisht i lihet All-llahut, e kjo ka pr qllim q besimtari t prpiqet t bhet i sinqert dhe me imanin e tij t dshiroj vetm arritjen e knaqsis s All-llahut. N kt rast, imani do t jet frytdhns dhe do t sendrtohen rezultatet e tij t afrta dhe ato t mvonshme. Nj nga fitimet e imanit n kt bot sht fuqia. Atyre nga mesi juaj t cilt besuan dhe bn vepra t mira All-llahu u premtoi se do ti bj zotrues n at tok ashtu si pat br zotrues ata q ishin para tyre dhe fen t ciln Ai e plqeu
www.islamischen.ch
pr ta do ta forcoj, e n vend t friks Ai do tu dhuroj siguri. Ata m adhurojn Mua e nuk m shoqrojn asgj. E kush edhe pas ksaj mohon, t till jan ata m t prishurit. vi Fitimi nga imani n botn e ardhshme sht knaqsia e All-llahut dhe afrsia e Tij: Ndrsa, ata q besuan dhe bn vepra t mira, t tillt jan krijesa m e dobishme. Shprblime pr ta tek Zoti i tyre jan: vendet ne xhennete npr t cilt burojn lumenj, e aty jan prgjithmon, pakputur. All-llahu sht i knaqur ndaj tyre, e edhe ata t knaqur ndaj Tij. E kjo sht pr at, q ia ka pasur dron Zotit t vet. vii Ai q brengoset pr t patur besim t mir n All-llahun , nuk krkon dfrime t ksaj jete, as nuk pret q jeta ti bhet e leht. E vetmja q pret sht zbatimi i premtimit t All-llahut , q besimtart e mirfillt ti bj t deleguar t tij n tok, dhe e dshiron knaqsin e All-llahut n botn ardhshme. Kta jan ata q besojn drejt, nuk dyshojn dhe luftojn me pasurin dhe jetn e tyre n rrugn e All-llahut
BESIMI N ALL-LLAHUN - MBSHTETJA E BESIMTARIT

Besimtari sht prgjegjs pr besimin e vet si sht prgjegjs edhe pr jetn e vet.
www.islamischen.ch
Mbase kjo prgjegjsi ndaj besimit sht m e madhe nga prgjegjsia ndaj jets, duke e marr parasysh se besimtari sht i obliguar q t luftoj me pasuri, me jet dhe me pasardhs n rrugn e All-llahut pr ideologjin s cils i prket. Kjo do t thot se apelit pr besim n All-llahun , i cili sht kodeks i virtyteve pozitive, medoemos duhet tia prkushtoj veten dhe pasurin e vet. Mirpo, nse pr shkak t besimit u ekspozohet kokarjeve n shoqrin ku jeton, nuk guxon tu nnshtrohet krizave, as nuk guxon t lejoj q ti zhduket besimi. Thjesht, duhet t shptoj me ideologjin, n mnyr q ti shptoj krizs s mundshme, sepse apeli n rrugn e All-llahut nuk ka t bj m shum me prfitimin e besimtarve t rinj se sa me forcimin e besimit n Allllahun te besimtart t ekspozuar vshtirsive. O robr t e Mi q besuat, toka Ime sht e gjr, pra vetm Mua m adhuroni. Secili njeri do t shijoj vdekjen, e pastaj do t ktheheni tek Ne. viii Kurani e thrret besimtarin ta ruaj besimin e vet, qoft edhe duke u shprngulur pr ta ruajtur kt, ti bhet m e dashur se sa qndrimi n vendin ku imani mund ti rrezikohet dhe t vij n pyetje. Logjika kuranore rreth ksaj shtjeje reduktohet n at se tr toka i prket All-llahut dhe se ka vend pr t gjith besimtart. Prve ksaj, do person patjetr duhet t vdes, ktu apo atje. N siprfaqen e toks nuk ka asnj knd amshueshmrie q njeriu do t mund ta pranonte, duke krkuar shptim n llogari t besimit, q do t thot se kjo bot nuk sht as faza e par e as e fundit n jetn e njeriut dhe nuk
Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 9
meriton kujdesin e atill. Pas tij sht jeta tjetr, e amshueshme, ku do t jetoj njeriu, qoft n qetsi dhe n bollk, apo duke vuajtur dhe lar mkatet. Mnyra e jets pas vdekjes sht kushtzuar me besimin n All-llahun n kt bot. Krkohet besim i mirfillt me gjith at q e prcjellin. Atij, q nuk i intereson shtja e bots s ardhshme, mund t sillet ndaj besimit ngacmueshm dhe t mos u prmbahet parimeve t tij. All-llahu premton se rreziqet dhe krizat, t cilave do tu ekspozohet imani i nj besimtari, gjat kohs do t zhduken plotsisht: Ska dyshim se ata q e kundrshtojn All-llahun dhe t drguarin e Tij, t tillt jan ndr m t poshtruarit. All-llahu ka prcaktuar (shkruar n Levhi Mahvudh): Un dhe t drguarit e Mi, pa tjetr do t ngadhnjejm! All-llahu sht i Fort, Ngadhnjyes.ix Ata q All-llahun dhe t Drguarin e Tij i konsiderojn armiq, i prbuzin parimet morale dhe koncepcionet teologjike. Ata e ngacmojn besimin, i cili sht burim i udhzimit dhe i orientimit t sigurt, me krkesn q ai t largohet nga jeta e njeriut, duke pohuar se ai nuk luan rolin e arsimuesit n shoqri. Prpjekjet e ktilla manifestohen me krijimin e normave t reja q e rregullojn jetn dhe sjelljen. Kshtu, duke ua ndrruar atyre besimin n All-llahun , njeriu zgjedh dhe pranon parime t reja t cilt e mundsojn veprimtarin e tij. All-llahu , n frymn e ajetit paraprak, u ka premtuar ktyre dy gjra: e para, se do t prjetojn prmim, dhe e dyta, se do t psojn humbje, sepse All-llahu me fuqin dhe forcn e vet do ti kundrvihet provokimeve t tyre.
www.islamischen.ch
10
Kjo edhe u prgjigjet, sepse dnimi pr shkak t provokimit t All-llahut dhe besimit n t sht prmim skajor, humbje dhe katastrof pr at q kt e provon. Me kt vepr, besimit t tij i ndihmohet edhe nga ana e All-llahut Kur njeriu kujdeset pr njerzishmrin e vet, shqyrton natyrn e vshtirsive dhe pengesave q i jan drejtuar kundr ideologjis s tij, t cilat ai i duron me prpjekje t mdha duke u orvatur q ta shptoj qoft edhe me migrim nga vendi n vend, mburret tr jetn me at q e ka br n emr t gjr m t dashur pr t. Jeton n kujtimet plot drit, lavdi dhe trimri sepse nuk sht treguar i dobt n astet e vshtirsive dhe sprovave n t cilat amorali shfaqet n cilsi t titanit dhe provokimi forcohet n aspekt t tiranit. I till sht ai q e mban vravashkn e s vrtets, me t jeton dhe pr t lufton. Pr t e vrteta sht drit e udhzimit, pa marr parasysh se terri po shtohet, n te gjen impulsin dhe cakun e jets. Besimi konstruktiv n All-llahun sht udhzim dhe shpres, ai sht jet pr at q e kupton.
PERSONALITETI SHT DOEMOS I LIR N AT Q BESON

Islami garanton lirin e besimit, jo vetm pr shkak se besimi nn presion sht pa kurrfar rezultatesh dhe dobish, por edhe pr shkak se besimi me detyrim para s gjithash i kundrvihet natyrs s jets n tok dhe natyrs s vet njeriut.
Detyrimi sht n kundrshtim me natyrn e jets s njeriut, me natyrn far edhe e dshiron All-llahu Ai dshiron q kjo bot t bhet aren e s vrtets dhe s keqes, deri sa nuk mbaron dhe nuk shndrrohet n trajt tjetr q quhet ahiret. Njkohsisht me zanafilln e njeriut n tok jan gjetur edhe dy gjra: Udhzimi i All-llahut , misioni i t cilit ka prfunduar n periudhn ndrmjet Ademit dhe Muhammedit , e cila paraqet t vrtetn dhe udhrrfimin, nga nj an, dhe me vullnetin e All-llahut , mashtrimi i shejtanit n cilsi t prfaqsuesit t s keqes dhe jo t vlefshmes, nga ana tjetr. Prkujto kur Ne u tham engjjve: Bni sexhde Ademit! (n shenj prshndetjeje) e ata i bn, me prjashtim t Iblisit. Ai tha: A ti bej sexhde atij q e krijove nga balta? (mandej vazhdoi e) tha: A e sheh (i tha Zotit) kt q Ti e vlersove mbi mua, nse m l t jetoj deri n ditn e kijametit, un gjithsesi do ti shfaros pasardhsit e tij, m prjashtim t nj pakice. (Zoti) tha: Shko, e kush prej tyre vjen pas teje, shprblimi juaj sht xhehennemi, shprblim i plot! x Del se All-llahu i ka lejuar shejtanit, prfaqsuesit t amorales, ti lajthoj njerzit dhe tua zbukuroj t keqen. I sht lejuar q misionin e tij rrnues ta vazhdoj deri n Ditn e Gjykimit, deri n fillimin e periudhs s dyt t jets s njeriut, deri n ahiret. Thirrja e t drguarit n t vrtetn dhe rrugn e drejt sht aktuale e do t zgjas deri sa t ket jet, ndonse drgimi i tyre ka mbaruar me Muhammedin : Nga ju le t jet grup q thrret n at q sht e dobishme, urdhron pr pun t mbara dhe ndalon nga e keqja. T tillt jan t shptuarit. xi
www.islamischen.ch
12
Ekzistimi i s vrtets dhe s pavrtets, njkohsisht, n kt bot, deri n Ditn e Gjykimit, porosit lirin e personalitetit n at q beson sot dhe n t ciln do t besoj nesr. Sikur t mungoj kjo, prkatsisht sikur t gjith njerzit t besonin t vrtetn dhe ta ndiqnin rrugn e s mirs, kurse refuzojn rrugn e s pavrtets dhe t lirohen nga mashtrimi i shejtanit, do t ishte e nevojshme dhe e domosdoshme t pushoj edhe jeta n tok. Sikur All-llahu t dshiroj fundin e konfliktit ndrmjet s vrtets dhe s pavrtets, do t zhdukej edhe kjo bot. Kuptimin e ksaj e gjejm n ajetin: Sikur t kishte dashur Zoti yt, q t gjith ata q jan n tok do ti besonin... xii Sikur t ishte jeta e atill, do t ishte mbaruar, mirpo, All-llahu kt nuk e ka dshiruar dhe pr kt njerzit jan t ndar n disa q e ndjekin t vrtetn, e n disa q e ndjekin t pavrtetn. Detyrimit t besimit n All-llahun i kundrvihet edhe specificiteti i natyrs s njeriut: Vrtet, Ne e krijuam njeriun n formn m t bukur.xiii Ather All-llahu natyrn e njeriut e ka dhuruar me aftsit e kundrimit dhe njohjes: Ne e krijuam prej nj uji t bashkdyzuar pr t sprovuar at, andaj e bm t dgjoj e t shoh. xiv Aftsia e tij q t kuptoj at q e sheh dgjon, prsiat, z fill n vlersimin e gjrave dhe n zgjidhjen e asaj q e konsideron korrekte dhe t mir.
Kur njeriu detyrohet t besoj, kjo do t duhej t konsiderohej uzurpim i natyrs s tij, sepse kundrshtohet me karakteristikat me t cilat e ka shquar All-llahu me rastin e krijimit. Prandaj trajta negative e sentencs drejtuar Muhammedit : A ti do ti detyrosh njerzit q t bhen besimtar?xv nuk paraqet kurfar udie as mohimin e rndomt t tentimit t detyrimit n besim, por ka t bj me secilin q kjo i bie n mend, pa marr parasysh natyrn e lidhjes s tij me All-llahun Prve ksaj, as vet All-llahu nuk don q t gjith njerzit t besojn. Vullneti i tij vjen n shprehje dhe ai sht mbi do vullnet t njeriut. Fakti i provs dhe vullneti n ideologji dhe n besim sht i karakterit njerzor-natyror, e pos ksaj edhe hyjnoro-kozmik. Prandaj, orvatja e cilitdo q t gjith njerzit ti kthej nga nj gj, jo vetm q n esenc sht e pamundur, por n t njjtn koh udhzon se ai q do t tentonte kt nuk e njeh seleksionimin njerzor, natyrn e njeriut dhe zhvillimin shoqror. Kjo po ashtu flet se ai sikur edhe t ngjashmit, me t jan t ngeshm, t preokupuar nga ata, q nuk ka kurrfar dobie. Detyrimi n fe, n cilndo trajt dhe form, sht orvatje jo e ndershme dhe johumane. Mirpo, prparimi i njerzimit n shkenc dhe aplikimi i saj n praks, fatkeqsisht, ka qen rruga e zgjerimit t detyrimit n fe, n vend q ta zhduk at. Kjo tregon gjenialitetin e vet, m t madh n krahasim me shkencn dhe zbatimin e saj n praktik. Prandaj, Kurani, kur e konfirmon lirin e personalitetit n besim, si flet ajeti:
www.islamischen.ch
14
Sikur t kishte dashur Zoti yt, q t gjith ata q jan n tok do ti besonin. A ti do ti detyrosh njerzit q t bhen besimtar? xvi dshiron ta msoj njerzimin q n binart dhe orientimin e vet ta nderoj njeriun dhe seleksionimin sipas natyrs s krijimit; krkon nga shoqria ta respektoj rrugn e jetess s vet n rrethin e s mundshmes dhe nuk kalon atje ku do t ndeshet me ligjet natyrore dhe shoqrore dhe me t tjerat q e rregullojn ekzistencn toksore t njeriut. Vullneti i All-llahut, gjat krijimit t vet, kujdeset edhe pr harmonin e njeriut. Njeriu do ti sendrtoj edhe parimet moralo-etike nse jetn e ka n prputhje me vullnetin e All-llahut Ndrkaq, konflikti me t sht gjykuar me shkatrrim, dhe jo vetm q humbet orvatja e provokimit, por bhet kundrvajtje dhe mkat dhe lejohet shkatrrimi n fund, sepse fjala e Allllahut gjithnj mbetet mbi do gj. Nse prjashtohet detyrimi, nuk mbetet asgj tjetr gjat thirrjes n besim, pos dshirs s fort dhe bindjes n kufijt e njerzores, normales dhe bujares; kjo sht ajo n ka thrret Kurani: Ti (Muhammed) thirr pr n rrugn e Zotit tnd me urtsi e kshill t mir dhe polemizo me ata (kundrshtart) n at mnyr q sht m e mira. Zoti yt sht Ai q e di m s miri at q sht larguar nga rruga e Tij dhe Ai di m s miri pr t udhzuarit. xvii
www.islamischen.ch
15
EPRSIA E BESIMIT, E JO E BESIMTARIT

Natyra e njeriut sht e karakterit dualist. At e prbjn arsyeja dhe gjykimi, nga njra an dhe instikti dhe pasioni nga ana tjetr. Ajo sht themel i njohjes dhe madhsis, ajo sht burim i rnies dhe i lajthitjes... N t, s bashku jan shpirti i qetsuar, q synon kah e mira dhe keqja q ka prirje pr t keqen. Ajo njkohsisht n vete bart humanen dhe animalen. Konstruksioni i ktill i natyrs s njeriut e bn at t hamendet ndrmjet s mirs dhe s keqes, madhshtis dhe poshtrsis n veprime dhe sjellje. Detyra e njeriut nuk sht t shpejtoj, ti zhduk instiktet dhe n llogari t ksaj t bhet i arsyeshm dhe i urt, por ta formoj dhe prgatis personalitetin pr jet, si individ dhe lloj, pos nse nuk dshirohet vdekja e tij. Njeriu nuk abstenon nga solidariteti me arsye, n mnyr q tu kundrvihet pasioneve t cilat jan shum t fuqishme nga arsyeja, sepse nga fillimi jan t prgatitur pr aktivitetin e caktuar dhe m shpejt zhvillohen se arsyeja dhe njohja. Detyra e njeriut sht ta vendos baraspeshn ndrmjet ktyre dy shfaqjeve n vete; duhet t jet tepr i drejt dhe t pengoj q njra t ngadhnjej mbi tjetrn, q mos tu jep mundsi pasioneve q ta mposhtin arsyen, e cila sht m e dobt se ato. Pr kt arsye, n kuptim t
www.islamischen.ch
16
rivnies s drejtsis s krkuar, sht obliguar t ofroj mundsi t madhe zhvillimit t arsyes n mnyr q t forcohet. Por kush i garanton individit se do ta rivendos baraspeshn e krkuar n qenien e vet ose cils do gj tjetr me natyr komplekse. Njeriu, n analogji me natyrn e vet dualistike, hamendet ndrmjet dy skajshmrive, nganjher anon kah epshet dhe instiketet, nga shkaku se kjo sht ana e tij m e fuqishme e cila e trheq nga vetja. Me kt rast vjen n shprehje domosdoshmria e faktorit t baraspeshs. Thuhet se prvoja njerzore, e cila gjat historis s gjat sht shndrruar n t drejt, tradita dhe ligje, mundet, n suaza t njohjes dhe edukats, q t shpjer njerzimin drejt normave t moralit t shndosh t cilave do tu prmbahet n sjellje dhe kshtu ta ruaj baraspeshn ndrmjet arsyes dhe instiktit. N baz t ksaj shtrohet pyetja: 1. e garanton korrektsin e ktyre pikpamjeve, traditave dhe ligjeve, t cilat jan po ashtu pjes prbrse e arsyes dhe instiktit, pr ruajtjen e baraspeshs s krkuar gjat gjeneratave? 2. e siguron suksesin e tyre n arritjen, prkatsisht n baraspeshn pr t ciln sht fjala, nse konsiderojm se normat e larta jan t sakta? Kurani i shton natyrs dualistike t krijimit t njeriut edhe gjn e tret, e cila duhet t prfillet. Ky sht elsi i baraspeshs dhe drejtsis ndrmjet arsyes dhe pasioneve, kjo sht zemra. Ai pr t thot:
www.islamischen.ch
17
All-llahu ju nxorri nga barqet e nnave tuaja (si foshnje), e ju nuk dinit asgj. Ju pajisi me (shqisa pr) t dgjuar, me t par dhe me zemr, ashtu q t jeni falnderues. xviii Kurani i jep shenj specifitetit t natyrs s njeriut dhe nuk e gjen at vetm n arsye, por e shikon s bashku me shqisat e t dgjuarit dhe t pamurit dhe n vet zemrn. Sa u prket pasioneve, ajeti i siprm nuk i prmend nga shkaku se ata jan simbol i animales, prbrs i prbashkt i shtazs dhe njeriut, kurse ktu fjala sht pr begatin e All-llahut, diturin t ciln ia ka dhuruar njeriut. Dituria sht karakteristik me t ciln dallohet vetm njeriu, pr arsye t aspektit t tij njerzor, e jo animal. Detyra e arsyes sht q t njoh dhe t gjykoj. Zemra sht vendi i besimit n All-llahun , q ta ruaj baraspeshn ndrmjet dy natyrave t kundrta t njeriut, arsyes dhe instiktit. Besimi n fuqin e vet e ktheu njeriun kah udhzimi, Kurani; ai sht mbshtets i prhershm pr arsyen dhe njohjen gjat pjekjes, sikur sht ndihmues gjat mbajtjes s instikteve dhe mbetjes s tyre n jet. Ndihma e besimit, zhvillimit t arsyes, n aspektin pozitiv, prbhet nga edukimi i instiktit q mos t shndrrohet n epsh dhe mos t zotrojn me t gjitha veprimet e njeriut. N kt mnyr krijohet atmosfer e volitshme edhe pr zhvillim t suksesshm intelektual. S kndejmi, personaliteti q beson n All-llahun jeton me jet t vrtet natyrale. Ky sht njeri i lir dhe fisnik. Prandaj besimi sht vlera e vetme e besimtarit q vjen n shprehje n sjelljen e tij pozitive dhe n barazpeshn e natyrs s tij dualistike, kurse vet besimtari nuk paraqet kurrfar vlere pr fen:
www.islamischen.ch
18
Ata t shprehin ty mirnjohs (ta prmendin) q u bn musliman. Thuaj: -Pranimin tuaj t fes Islame mos ma njihni (mos ma prmendni) mua, por nse jeni t sinqert All-llahu juve ju bri mir, kur ju udhzoi pr besim. xix
BESIMTARI I DOBT DHE I FUQISHM

Dallimet ndr individt n sfern e natyrs njerzore (n njohje, pjekuri, energji, vendosmri) jan ekzistuese dhe reale. Madje edhe emocionet, t nxitura nga motivi i njjt, dallojn nga njri person te tjetri. Edhe t perceptuarit njerzor t gjrave dhe gjykimi pr to nuk jan te t gjith n shkalln e njjt t precizitetit. Rasti i ktill ka t bj edhe me vullnetin n shtjen e marrjes s qndrimeve t ndryshme ndaj disa rasteve dhe dukurive. D.m.th. karakteristikat e veanta, t cilat jan t ndryshme sipas specificiteteve t veta, kontribuojn q njeriu t prcaktohet pr ndonj parim apo ideologji. N kt pyetje nuk ka kurrfar dallimi as n lojalitetin e Islamit. Ka besimtar, perkatsia e t cilit n Islam sht aq e thell, e prshkuar me msimin Islam q veten dhe pasurin e tij e v n disponim pr sendrtimin e parimeve Islame. N ann tjetr sht srish besimtari, imani i t cilit sht formalitet i pastr. Imani i ktill nuk l kurrfar gjurmash n personalitetin, pasurin e tij dhe n knaqsit e ksaj bote. I tilli ka zgjedhur ndrmjet imanit nga nj an, dhe egoizmit dhe
www.islamischen.ch
19
begatis, n ann tjetr. Rruga q e ndjek tregon dobsin e besimit t tij dhe rangimin e t mirave t ksaj bote n plan t par. Lloji i par i besimtarve t zn n goj jan t fuqishm n besimin, ekzistencn dhe aksionet e veta n rrugn e besimit konstruktiv, n rrugn e apelit t shoqris q beson, shoqris q n themel sht e pjekur dhe kompakte. Lloji i dyt nganjher sht barr pr shoqrin, apo sipas parashtrimit m t sakt, i sht e panjohur e mira e prgjithshme. Ekzistimi i ktij lloji besimtarsh sht i lidhur vetm me interesin personal dhe sht pr tu friksuar q mos t shndrrohet n hipokrizi, kurse edhe nga ana moralo-etike sht e papranueshme, sepse paraqet rrezik pr sigurin e shoqris dhe thirrjen ideologjike. Ky sht rrezik i madh pr jetn e shoqris, sepse shrbehet me fuqin e mashtrimit dhe shtirjes. Vet Kurani e shtron dallimin ndrmjet besimtarit t fort dhe t dobt dhe vendin e njrit dhe tjetrit tek All-llahu : A mos e konsideruat dhnien e ujit haxhinjve dhe kujdestarin ndaj xhamis s shenjt, si besimin e atij q i besoi All-llahut dhe dits s fundit dhe q luftoi n rrugn e All-llahut? Jo, ato nuk jan t barabarta te All-llahu. Popullin mizor All-llahu nuk e v n rrug t drejt. xx Me an t stilit pyetsor t fjalis mohohet barabarsia mes besimtarit q kujdeset pr haxhinjt dhe Bejtullahun dhe atij q beson All-llahun , Ditn e Gjykimit, dhe pos ksaj lufton n rrugn e All-llahut. Lufta n rrugn e All-llahut, d.m.th. durimi i vshtirsive dhe sakrificave gjat thirrjes n Islam, zgjerimin e tij dhe vigjlimit t prhershm q t mbetet i fort dhe i fuqishm, kjo n
fakt sht lirimi nga egoizmi dhe shtytjet e ulta t epsheve. Me fjal t tjera, kjo d.m.th. t jetojm n harmoni t detyrave dhe obligimeve q nga ne i krkon besimi, dhe t cilat nganjher krkojn vetmohim ose na shpiejn n vdekje... Shrbimet ndaj haxhinjve n Kabe jan aktivitete t rndomta q nuk krkojn sakrific n pasuri, jet ose n pasardhs. Kurani e konfirmon dallimin e tyre q pas pyetjes s shtruar sjell gjykimin: Ata t cilt besuan, migruan dhe luftuan me pasurin dhe veten e tyre n rrugn e All-llahut, ata kan pozit m t lart te All-llahu dhe vetm ata jan fatlum. xxi Dhnia uj haxhinjve dhe ruajtja e Kabes jan pr Kuranin, shembull i aksionit t besimtarve m t dobt, deri sa hixhreti dhe xhihadi n rrugn e All-llahut me jet dhe pasuri jan karakteristika t besimtarve m t mdhenj. Ky sht shembull nga realiteti i shoqris s par muslimane, por lirisht dhe n trsi mund t bhet dallimi, t bhet rregull i prgjithshm, ndrmjet disa aksioneve dhe ti atribuohet njrit grup. Kjo sht e mundur n baz t asaj q kemi prmendur se besimtari i fuqishm sht ai q sht i prshkruar aq shum me besimin n Allllahun dhe me ftesn q veten dhe pasurin e vet ta v n disponim pr sendrtimin e ideologjis s cils i prket, deri sa besimtari m i dobt sht ai q sht n mes ose hamendet ndrmjet asaj ka ofron kjo bot dhe sakrificave q i krkon besimi konstruktiv t bhen n emr t saj. Ai nganjher i jep eprsi vetes dhe ksaj bote ndaj nevojave t fes, dhe bhet hipokrit, ashtu q nuk dihet qart se cils an i takon, ans s ndjeve t veta ose prkatsis s mirfillt t ideologjis s vet.
www.islamischen.ch
21
Rezulton se besimtari i fuqishm sht m i mir se i dobti, dhe se fuqia e shoqris bhet m e madhe me t fuqishmit, ndrsa bie me t dobtit. Nga kjo, po ashtu, prfundojm se nuk sht udi q hipokriti i shfrytzon begatit e ksaj bote, derisa besimtari i mirfillt privohet nga kto. Ky privim sht produkt i zgjidhjes s tij t pavarur dhe kjo pr at paraqet knaqsi t vrtet. Ndikimi i ktij lloji t knaqsis pr besimtarin e vrtet sigurisht sht m i madh se pasojat e jets komode mbi hipokritin.
PRITET NGA BESIMTARI N IDEOLOGJIN DHE MORALIN E TIJ

Besimtari ka lidhje me Krijuesin e vet, me t afrmit, shoqrin dhe bashksin, me antart e s cils jeton bashkrisht. Lidhja e tij me All-llahun duhet t jet e sinqert dhe e pastr, ajo duhet t jet pa i prshkruar shok All-llahut, n lutje respektimit t nnshtrimit dhe vetm At t vetmin ta ngren n apogje t gjithekzistueses. Thuaj: -Ejani tju lexoj at q me t vrtet ju ndaloi Zoti juaj: t mos i shoqroni Atij asnj send... xxii
www.islamischen.ch
22
Prshkrimi shok All-llahut nuk do t thot zvoglim i madhsis s Krijuesit, por nnmim i dinjitetit t njeriut q e bn kt. Ai q e krahason All-llahun me krijesat tjera, njkohsisht e ngre ndonj krijes n shkalln e All-llahut , i barazon vetit e Krijuesit me ato t krijesave t Tija, e barazon Sunduesin me ata q jan t sunduar, Apsolutin me ata q jan t kufizuar. Ather atij q shrbehet me kt logjik i lejohet ti adhuroj edhe dik nga njerzit t barabart me veten, madje edhe gjra q jan m t ulta prkah vlera edhe nga vet ai, duke e zvogluar n kt mnyr dinjitetin e vet njerzor. I tilli nuk sht besimtar t cilin e do All-llahu Besimtari, t cilin e krkon All-llahu e di vlern e krijesave n ekzistencn e prgjithshme, si dhe vlern, t drejtn dhe detyrn e vet. Mosprshkrimi shok All-llahut sht veori e njerzishmris s vrtet, e cila nuk mposhtet, e as q i mohon veorit e saja. Lidhja e besimtarit me ata q i jan m t afrm prbhet n sjelljen e njerzishme dhe fisnike qoft ndaj prindrve, fmijve, miqve... Adhuroni All-llahun e mos i shoqroni Atij asnj send, silluni mir ndaj prindrve, t afrmve, jetimve, t varfrve, fqiut t afrt, fqiut t largt, shokut pran vetes, udhtarit t largt dhe robrve. All-llahu nuk e do at q sht kryelart dhe at q lavdrohet. xxiii Prindrit, pos asaj q ndikimi i tyre te i biri sht i madh, ata n raport me t birin, jetojn periudhn lamtumirse t jets s vet. S andejmi nga ana e tij duhet tua siguroj, para s gjithash, jo vetm kujdesin material, por edhe nderimin dhe kujdesin e nevojshm, pa marr parasysh pozitat e ndryshme shoqrore q i zn. Kjo sht shenj se jan t respektuar, se u plotsohen
www.islamischen.ch
23
dshirat dhe se nuk u nnmohen ndjenjat. Ndrkaq, gjat pranimit t sugjerimeve prindrore n punt birrore, i jepet prparsi, sipas tradits Islame, asaj q mbshtetet n bindjen reale, duke i respektuar rrethanat dhe rastet ekzistuese. Prindrit ndaj fmijve duhet t jen zemrgjer, ashtu si edhe ndaj atyre q jan t gjall, dhe ndaj atyre q jan n rrug t lindin. Nuk guxojn ta konsiderojn barr at q e investojn dhe flijojn pr ta, sepse ata jan t paaft, t varur dhe nuk jan n gjendje t ndajn me prindrit vshtirsit e jets. Kur Kurani ndalon mbytjen e fmijve, n drejtim disa kan anuar, duke u arsyetuar se ata u jan barr, ai thrret prindrit q ti largohen ksaj, sepse All-llahu i furnizon edhe kto edhe ata. Analogjikisht me kt, Kurani ndalon edhe kryerjen e terrorit ndaj tyre, abstenimin ndaj tyre, blasfemin, ngushtimin e mundsive t tyre dhe perceptimin se jan barr, objekte dhe gjsende t panevojshme. Krejt kjo pengon zhvillimin e tyre normal dhe formon tek ata kompleksin e alienacionit. Besimtari i mirfillt sht optimist. Shpirti i tij sht i mbushur me shpres n All-llahun dhe mbshtetjen n T, n do aksion. Ndodh q njeriu, at q mbase do ta shpenzonte pr fmijn, ta shpenzoj pr smundjen q e godit, e far sht dallimi ndrmjet investimit n smundje e cila dobson dhe molis dhe investimit n pasardhs q jetojn dhe prparojn. Sa u prket lidhjeve tjera t besimtarit, ato manifestohen kryesisht n katr gjra: 1. Shenjtria e jets: ...mos e mbytni njeriun sepse mbytjen e tij e ndaloi All-llahu, prpos kur sht me vend!... xxiv
2. Shenjtria e pasuris: Mos iu afroni pasuris s jetimit derisa ai t arrij pjekurin, (mund ti afroheni) vetm n mnyrn m t mir, zbatoni me drejtsi masn dhe peshojn. Ne nuk ngarkojm asnj njeri prtej mundsive t tij... xxv Kto jan pacenueshmrit t cilat nuk guxojn t prdhosen as t thyhen, sepse n mbrojtjen e tyre sht pranimi i ekzistencs s tjetrit dhe zgjerimi i suazave t s drejts s tij t bashkimit n jetn publike. Kto shenjtri jan shenj, se ai q i ruan sht njeriu me t cilin nuk sundojn epshet n veprime. Ai nuk ka rn nn ndikimin e egoizmit, as nn ndonj faktor t sprovs n raportet e tij me t tjert, ndonse rrethanat ndonjher krkojn t qndrojn anash do gjje q ndodh n skenn jetsore. Bonjaku q posedon pasuri, sht i paaft tu kundrvihet atyre q jan m t fort nse dshirojn t luajn me pasurin e tij. Nevoja e detyron t rrezikuarin social q t mos mas drejt kur mat apo peshon. Dshmitari po ashtu gjen shum shkaqe t dshmoj n dobi t t afrmit nse ky sht przier n ndonj proces gjyqsor. Ndonjher njra nga palt e kontrats s nnshkruar gjen arsyetime t ndryshme q t shkel kt kontrat. Ajeti i siprm, kur i precizon lidhjet e besimtarit me t tjert, qoft n familje, n bashksin e ngusht apo t gjer, ka pr qllim vetm ti mundsoj njeriut t bhet element pozitiv n ndrtimin e shoqris kompakte, q n vlersimin e vet dhe n vlersimin e t tjerve t bhet njeri n kuptimin e plot t fjals, i atill far e ka krijuar All-llahu dhe t jetoj jet t lir dhe t sinqert. S andejmi prfundimi i ajetit t theksuar sht n kuptim t fjalve:
www.islamischen.ch
25
Dhe se kjo sht rruga Ime e drejt, pra prmbajuni ksaj, e mos ndiqni rrug t tjera e tju ndajn nga rruga e Tij. Kto jan porosit e Tij pr ju, ashtu q ruheni. xxvi
BESIMTARI DHE FJALA E DHN

Fjala e dhn (besimi) nuk prbhet vetm nga t ruajturit e gjs s besuar. Ajo manifestohet n aspekte t ndryshme: material, emotiv, abstrakt etj. Fjala e dhn n t vrtet, prbhet nga plotsimi i obligimeve t cilat besimtari i ka ndaj vetvetes, prgjegjsis n vendin e puns, ndarjes s drejtsis n mnyr t drejt, plotsimi i kontrats dhe premtimit t sinqert gjat kshillimit, kujdesit ndaj familjes etj. Kjo n fakt sht pranimi i t gjitha obligimeve t cilat me vete i sjell marrja e sinqert e besimit konstruktiv n All-llahun ku Ai urdhron: ...q tu jepni amanetin t zotve t tyre dhe kur t gjykoni, ju urdhron t gjykoni me t drejt mes njerzve... xxvii ku ka pr qllim obligimet e ndryshme q duhet plotsuar dhe aplikimin e t cilve e prcjell kmbimi reciprok dhe forcimi i besimit ndr besimtart. Ktu ai nuk aludon vetm n ann materiale t ktij atributi i cili sht i njohur me emrin depozitim (ruajtje). E pastaj, kur n vazhdim t ajetit urdhron drejtsin:
www.islamischen.ch
26
...ju urdhron t gjykoni me t drejt mes njerzve... xxviii dshiron t trheq vrejtjen n rndsin e saj n jetn e shoqris, nse do ta zbatonte. Pasi q plotsimi i fjals n t gjitha trajtat e saj sht themel i siguris s besimtarit, ajo njkohsisht sht edhe parulla e ruajtjes s interesave t prgjithshme. Fjala e dhn e cila inspiron q t plotsohen t gjitha obligimet n raport me antart e shoqris, sht besim origjinal, i cili mban kompabilitetin dhe lirin e plot t jets n shoqri dhe provimin e vrtet t normave n t cilat z fill. S kndejmi nuk ka asgj m t vlefshme se besimi i ndrsjell i antarve t shoqris, qoft kjo n paraqitjet e sinqerta ndaj njri tjetrit, vllazrin, ndihmn dh dashurin reciproke. Besimtari i plotson obligimet e besuara pa hamendje dhe nuk ka nevoj pr kontrollor q do ta prcjell do hap t tij. Ju qaset detyrave i furnizuar me ndjenjat, e thella t obligimit dhe prgjegjsis, i prshkuar me liri t plot, lirin e pranimit dhe kryerjes, lirin e detyrs dhe obligimit. Vetm n kt mnyr ai mundet ta arrij shkalln q i prgjigjet natyrs s tij t veant me t ciln All-llahu e dhuroi njeriun me rastin e krijimit. Pr shkak t sendrtimit t humanitetit t plot, nj nga rrugt e t cilit sht besimi, ajeti i theksuar prfundon: Sa e mir sht kjo q ju kshillon. All-llahu dgjon dhe sheh si veproni. xxix Sa e madhe dhe e vlefshme sht ajo q sht porositur n ajetin e theksuar. N nj ajet tjetr prmendet besimi si atribut i domosdoshm pr besimtarin, atribut q duhet patjetr ta prmbush jetn e tij. All-llahu duke i ekspozuar veorit e besimtarve t vrtet thot:
www.islamischen.ch
27
Dhe t cilt me kujdes i ruajn ato q u jan besuar (sende ose fjal), e ruajn edhe premtimin e dhn. xxx Premtimet e plotsuara d.m.th. aspekt i besimit. Kurani me kt rast, sikur edhe m par, shprehet n trajtn e shumsit n fjaln besim-dhnia e fjals dhe konfirmon si ai ka forma t shumllojta se prbhet nga obligimet e prgjithshme dhe t veanta dhe detyrat e shumnumrta t cilat besimtari i pranon me vullnetin e vet t lir dhe me personalitetin komplet human, i cili sht thell i prshkruar me besimin n All-llahun Rezultatet e ksaj shihen nprmjet lidhjeve t nduarnduarta t individit me tjetrin. Para mbarimit t ajetit t theksuar m par, pasi q nga besimtari krkohet besimi dhe aplikimi i drejtsis, All-llahu thot: All-llahu do gj dgjon dhe sheh, duke prkujtuar se Ai sht dshmitar i asaj q besimtari flet kur gjykohet dhe vzhgues i do vepre t tij. N t trhequrit e vrejtjes n atributet e All-llahut t dgjimit dhe t pamurit qndron domethnia e kryerjes s vetdijshme t besimtarit t asaj q krkohet nga ai, kurse lnia e asaj q i ndalohet. N kt sht fshehtsia e vetkontrollit n sjellje dhe barabartsin e t gjith besimtarve-se t gjith jan kujdestar (barinj) dhe se t gjith jan prgjegjs pr kopen e vet, dhe m n fund, se nuk sht e novojshme ta kontrollojn njri tjetrin.
www.islamischen.ch
28
BESIMTARI DHE RESPEKTI

Q marrdhniet ndrmjet besimtarve t mbeten t forta, ato reciprokisht nuk guxojn t nnmohen, as t ofendohen me at ka e cungon dinjitetin njerzor. Njri grup nuk guxon ta nnmoj tjetrin. Kto dhe shfaqjet e ngjashme jan pasoja t vetbindshmris, egoizmit dhe urejtjes. Islami nuk ndalon q muslimant t ndahen n mendime, duke e marr parasysh se kjo sht gj q z fill n dallimet reale individuale, dhe mospajtimi n mendim edhe prve ksaj nuk shpie kah arjet. Prkundrazi, mospajtimet rriten n kompaktsi dhe unitet, prkundr orvatjeve t teorive shoqrore, bashkkohore t cilat e rekomandojn dhe ndihmojn arjet n shoqrit moderne t njohura me emrin kompleksi social. Por, kur dallimet n mendim shpiejn deri n konflikte, Islami urdhron pr tiu drejtuar Kuranit dhe Hadithit dhe aplikimin e qndrimeve n kto dy burime, q t shmangen t prarjet. Krkon nga ata q jan ndar ta pranojn njrin nga burimet ose t dyt s bashku n kualifikimin e asaj pr arsye jan ndar: O ju q besuat, nnshtrojuni All-llahut, nnshtrojuni t drguarit dhe prgjegjsve nga ju. Nse nuk pajtoheni pr ndonj shtje, drejtojuni All-llahut dhe t Drguarit po qe se i besoni Allllahut dhe dits s fundit! xxxi Islami i thrret besimtart e vet ti kthehen Kuranit dhe Sunnetit, kur mospajtimi n mendim kalon n konflikt, dhe kshtu ai rigorozisht ka kujdes mbi unitetin dhe kompaktsin e tyre. Me t njjtin synim ai ndalon prqeshjen dhe prmimin n kontaktet reciproke. Sipas All-llahut ,
kto atribute negative nuk munden kurrsesi t dalin nga bujari dhe toleranti i cili me t tjert ndan dhe dhimbset. N nivelin e dukurive t prmendura jan edhe blasfemia, akuzimi jo i bazuar, emrtimi me emra t shmtuar t cilt ndoshta i prgjigjen gjendjes s tashme apo t prparshme t bartsve t tyre, p. sh. besimtari q quhet i qal, i verbr, i zi, e qorton dik pr shkak t t kaluars s tij t keqe pr ka ai vrtet sht dshmuar. Pr gjith kt Kurani thot: O ju q besuat, nuk bn t tallet nj popull me nj popull tjetr, meq t prqeshurit mund t jen m t mir nga ata t cilt prqeshin, e as grat me grat e tjera, sepse mund t ndodh q grat tjera t jen m t mira se ato q prqeshin dhe mos etiketoni njri-tjetrin me llagape. Pas besimit sht keq t prhapet llagapi i keq. E ata q nuk pendohen, jan mizor. xxxii Kurani numron tri lloje shqetsimesh, tri format m t rnda, me t cilat besimtari mund ta nxis tjetrin me t cilin jeton s bashku. Kto atribute jan m t shmtuara pr shkak se rrjedhin nga besimtari i cili duhet t jet mjaft i edukuar dhe i cili nuk guxon t lejoj q sjelljen ta prcjell egoizmi dhe urrejtja. Pastaj, ato mund ti drejtohen besimtarit kur ky sht n shoqri me tjetrin, i cili mbase sht m human, m i gatshm pr aksion dhe m i afrt All-llahut se ai, dhe edhe nga kjo jan nnmim i madh. Kto atribute jan: 1. Prqeshja dhe nnmimi i tjetrit; 2. Ofendimi me sharje dhe akuza t pabaza dhe; 3. Emrtimi me emra prqeshs t cilat prbuzin at, t cilit i drejtohen. Paprekshmria e muslimanit nuk respektohet prej se bota Islame sht ndar n grupe m t vogla. sht br normale ajo q Islami e ka ndaluar. Gjendja e raporteve ndr kto grupet n
rrethanat bashkkohore mohon se ato kan fardo lidhje me Islamin dhe koncepcionin e tij. Njra tjetrn e nnmon, pabaz e akuzon dhe ia atribuon atributet t cilat n opinion kan marr formn e mosbesimit dhe prgnjeshtrimit. Koncepcionet etike t Islamit jan koncepcione t moralit t lart dhe humanitetit skajor. I shrbejn vetm s mirs, t njerzishmes pa dallim n koh dhe n gjenerat. Prandaj, do gj q e pason afirmimin e tyre paraqet nj hap mbrapa n rrugn e sendrtimit t humanitetit t mirfillt.
BESIMTARI DHE GRINDJA

Besimtart jan t afrm me njri tjetrin. Ata jan vllezr, pa marr parasysh vendin ku jetojn. Dallimet n gjuh, komb dh ngjyr t lkurs nuk jan faktor q i ndajn, si nuk jan kshtu as malet, lumenjt, shkrettirat, dhe detet. Ndrmjet vete jan t lidhur me lidhjen e cila u sht e prbashkt, e kjo sht besimi n All-llahun dhe n t drguarin e Tij Muhammedin Pr ta kjo sht kriteri mbi shtjen pr t ciln ndahen: Pr do send q nuk pajtoheni, gjykimi pr t sht te All-llahu.xxxiii Dhe kjo sht ajo s cils po i kthehen kur dallimi n mendim shpie deri n grindje:
www.islamischen.ch
31
O ju q besuat, nnshtrojuni All-llahut, nnshtrojuni t drguarit dhe prgjegjsve nga ju. Nse nuk pajtoheni pr ndonj shtje, drejtojuni All-llahut dhe t Drguarit po qe se i besoni Allllahut dhe dits s fundit. Kjo sht m e dobishmja dhe prfundimi m i mir. xxxiv Kto jan mardhniet reciproke t besimtarit ashtu si i paraqet Kurani. Ata pr njri tjetrin jan pasqyr, ku secili i sheh lshimet e veta. Nse disi vie deri te kontesti apo te konflikti ndrmjet dy grupeve t besimtarve, sht detyr e muslimanve t tjer t intervenojn, ta zgjidhin situatn e krijuar dhe ta vendosin qetsin dhe harmonin, sepse Kurani kt e krkon prej tyre: Nse dy grupe besimtarsh tentojn t luftojn ndrmjet vete, pajtoni ata! xxxv Prfundojm se Kurani t gjith besimtart i fton t intervenojn n rast grindjeje dhe se kjo nuk sht detyr e grupti t veant. Mirpo, nse njra nga palt e shkel kontratn ose nuk i prgjigjet apelit pr paqe dhe vazhdon armiqsin, ather sht detyr e t gjith muslimanve, pa prjashtim, ti qrojn hesapet me paln e cila tregohet si agresor dhe tiran dhe t jen kmbnguls n kt deri sa edhe ajo pal nuk kthehet n at n ka i ka ftuar Kurani, e kjo sht vendosja e vllazrimit Islam n vend t grindjes dhe prarjes: N qoft se ndonjri prej tyre e sulmon tjetrin, ather luftojeni at grup q vrsulet me padrejtsi, derisa ti bindet udhzimit t All-llahut! xxxvi
www.islamischen.ch
32
Nse vllazria fiton, kurse konflikti dhe armiqsia flaken midis vllezrve t fes, sht detyr e besimtarve q ti vn kushtet e paqes n mnyr q drejtsia plotsisht t sendrtohet. Kt e krkon All-llahu dhe me kt sht i knaqur. Prve ksaj, kjo sht rivendosja e paqes ndr palt t cilat me fe jan t barazuar. Kjo sht ajo pr ka jep shenj edhe Kurani: N qoft se ndonjri prej tyre e sulmon tjetrin, ather luftojeni at grup q vrsulet me padrejtsi, derisa ti bindet udhzimit t All-llahut, e nse kthehen, ather me drejtsi bni pajtimin ndrmjet tyre, mbajeni drejtsin, se vrtet All-llahu i do t drejtit. Ska dyshim se besimtart jan vllezr, pra bni pajtim ndrmjet vllezrve tuaj dhe keni frik All-llahun, q t jeni t mshiruar! xxxvii Intervenimi gjat pengimit t konflikteve lokale dhe vendosja e harmonis dhe dashuris midis t grindurve brenda shoqris Islame sht rrug e fes. Kjo sht ajo ka krkon Kurani, sepse problemet e nj grupi besimtarsh jan probleme t t gjithve, pa marr parasysh largsin q i ndan, pa marr parasysh dallimet n gjuh, ngjyrn e lkurs apo kombin. Besimtart ndrmjet vete nuk dijn pr problemin e przierjes n punt e huaja, sepse nuk jan t huaj pr njri tjetrin. Mirpo, przierja e armikut n punt e tyre ka br q t ndryshojn raportet mes vete, q afrsin dhe pavarsin e vet tia adaptojn ktij armiku. Kshtu ndrmjet vete jan br t huaj dhe besojn n pikpamjet dhe normat q ua ka imponuar armiku, i cili sht przier n punt e tyre. Jan krijuar rrethojat, pengesat dhe kufijt jo vetm gjeografik, gjuhsor dhe nacional, por madje edhe ideologjik dhe fraksional brenda shoqris Islame, e cila sht ndar n shtete t pavarura politike dhe donjri prej tyre ka vendosur pr mosprzierje n shtjet e brendshme t tjetrit dhe parimin e seperatizmit. Kshtu armiku i muslimanve arriti q ata ta ln at m t vlefshmen: kompaktsin reciproke t ciln ua urdhron feja n dominim, ndihmes dhe dashuri.
Ktij armiku, pa marr parasysh q ai i shkel kufijt q i ka caktuar All-llahu dhe i Drguari i Tij, i ka shkuar pr dore m shum se ta marr pushtetin e besimtarve mbi vete. Kjo sht shtje, pr t ciln Kurani mson se nuk pajtohet me atributet e fes konstruktive: Njerzit, q besojn n All-llahun dhe n botn tjetr, nuk duhet t jen n dashuri me ata, q All-llahut dhe t Drguarit t Tij i kundrvihen, qoft ata t jen babat e tyre, apo fmijt e tyre, apo vllezrit e tyre, apo kushrinjt e tyre. (El-Muxhadele, 22). Duke numruar kshtu, Kurani shkon deri n brezin e fundit t m t afrmve n familje dhe kategorikisht e ndalon kt duke folur: Besimtart, kur ka besimtar, mos t shoqrohen me mosbesimtart! E ai q kt e bn, nuk duhet t shpresoj kurfar t mire nga All-llahu; vetm kshtu bni, q prej tyre t mbroheni. (Ali-Imran, 28). Duke iu falnderuar parimeve t seperatizmit dhe mosprzierjes n punt e brendshme t t tjerve, kurse pas pavarsimit t vrtet politik t disa grupeve t besimtarve, jan shtuar edhe problemet e tyre dhe jeta sht br m e kompletuar ashtu q edhe pavarsia e tyre politike sht n hije t raportit t tij q e dshiron dobsin e tyre dhe asaj ka fsheh zemra e tij e madhe. Musliman t dobt u bt me pavarsin, e cila z fill n parimin e mosprzierjes n shtjet e brendshme t tjetrit. Besimtari sot n qetsi e shikon vllain e vet se si e dnon apo e mbyt dora e armikut t prbashkt, dhe jo vetm kjo, por e ndihmon luftn duke e vshtruar fituesin me ngazllim, dhe duke e nnmuar t humburin. Muslimant kan probleme t karakterit ekonomik ekzistencial, politik dhe mbrojts dhe zgjidhja e tyre gjendet n heqjen e kufijve dhe pengesave q
www.islamischen.ch
34
e ndajn botn muslimane, sepse asnj shtet Islam nuk ka mundsi q individualisht ti zgjidh as problemet e veta lokale. Prfundimisht, a do ti kthehen muslimant vllazris, dominimit, solidaritetit, kshillimit reciprok dhe marrveshjes gjat zgjidhjes s problemeve me t cilat jan ndeshur. A po e dijn se armiku i prbashkt ua ka imponuar parimin e seperatizmit dhe ua ka br t dashur pavarsin, qoft ajo rajonale, fisnore, ideologjike, gjuhsore apo nacionale, duke iu hakmarrur, duke u kujdesur q t mbeten t dobt, duke e shfrytzuar gjat ksaj pasurin dhe fuqin e tyre? A po gjejn n Kuran parime t cilat do ta ndrtojn sistemin e jets, i cili u garanton siguri, stabilitet, lavdi dhe fuqi!
BESIMTARI DHE PACENUESHMRIA PERSONALE

Sot ekzistojn dy teori n lidhje me pozitn e njeriut n shoqri ku jeton. Ato jan plotsisht kundrshtuese. Njra niset nga botkuptimi se njeriu sht i pavarur dhe se ka lidhje me t tjert nprmjet ligjit, bontonit dhe tradits, kurse tjetra konfirmon se njeriu sht pjes e trsis n t ciln sht fundosur dhe se specificiteti dhe kufijt e tij jan t pacaktuar, dhe se ai vetm merr pjes n aktivitetin e prgjithshm, t cilit, ai dhe t tjert i prkasin. Pikpamja e par sht qndrimi i Islamit i cili nuk e mohon pavarsin e personalitetit nga se i shrben tjetrit. Ai nuk e asimilon individin n tjetrin, pa marr parasysh lidhjet e tyre farefisnore ose fardo qoft tjera t cilat pr baz e kan simpatin. Islami, krahas prpjekjes q ti zhvilloj
raportet harmonike, dashurore dhe stabile ndrmjet burrit dhe gruas, ka kujdes, n t njjtn koh, n pavarshmri dhe pavarsi t gruas n disponim me pasurin e vet. Ajo ka t drejt t drejtoj me punt e veta apo s paku ta autorizoj tjetrin, pos burrit, n udhheqje. Pasuria e gruas rndon e trheq shikimin e mashkullit, i cili shikon q n rastin e hyrjes n martes, s paku, t ket pjesmarrje n t. Mirpo, Islami, kur e largon burrin nga pasuria e gruas, jep shenj pr pavarshmrin e saj dhe sinjal pr ruajtjen e pavarsis, pa marr parasysh lidhjen e tyre martesore. Nga ana tjetr, sado q Islami ngadal llogarit n propagandimin e besimit Islam, origjinalitetit dhe pastrtis s shoqris Islame, posarisht familjes, ai i ndalon burrit t krkoj nga gruaja e vet, e cila sht jomuslimane, t kaloj n Islam. Knaqet me at q fryti i ksaj martese-fmijt t bhen musliman. Me kt i jep t drejt femrs q lirisht ti shpreh ndjenjat e veta fetare. Prve ksaj q femra posedon pavarsin pasurore dhe ideologjike, as personaliteti i saj nuk asimilohet ndaj burrit. Thjesht nuk ka arsye pse individi sipas Islamit do ta humb individualitetin e vet dhe t tretet n tjetrin. Subjektiviteti i personalitetit dhe personaliteti i saj jan nj, kurse lidhjet e saj me personin tjetr n shoqri jan prap tjetr gj. Sandejmi do individi i jan garantuar edhe kufinj t paprekshm, t cilt nuk guxojn t prdhosen as t shkelen, pos me lejen e saj. Kto shenjtri jan: shenjtria e jets, pasuris dhe nderit. Kur Islami i jep rndsi t madhe pacenueshmris s baness, nuk z fill n botkuptimin se ajo sht vetm strehimore, vend i banimit, por se ka lidhje t fort me specificitetin e personalitetit, e ky sht nderi i saj. Banesa sht perdja e ktij nderi, vendi ku familja lviz pa frik nga przierja
www.islamischen.ch
36
e tjetrit dhe pikpamjeve t tij. Pr kt Kurani thrret besimtarin q mos ta kaloj pragun e huaj shtpiak pa lejen paraprake dhe pa ndjenjn e mirseardhjes. N kt aspekt ai thot: O besimdrejt, mos hyni n shtpi t huaja, derisa nuk u lejohet dhe derisa nuk i prshndetni antart e familjes! (En-Nur, 27). Me mirseardhje ktu nnkuptohen dy gjra: e para sht leja pr hyrje, kurse e dyta ndjeshmria dhe knaqsia e kndshme me mysafirin. Nse mysafiri edhe pas lejes pr hyrje ndjen paknaqsin e shtpiakut me ardhjen e vet, sht m mir t kthehet, sepse nuk sht plotsuar kushti i dyt i mirseardhjes. E detyra e atij q i bhet mirseardhje sht ti prshndes nikoqirt me prshndetje Islame, me t ciln e prshndet muslimani muslimanin, n shenj t vrtetimit t siguris dhe qetsimit, nga arsyeja se mardhniet reciproke t besimtarve zn fill, t paktn, n shmangien nga dmi dhe ofendimi. shtja se si e trajton ktu Kurani nuk sht vetm shtja e s drejts s nikoqirit, sipas t cilit nuk guxohet ti shkaktohet padrejtsi me hyrjen pa leje n banes, por kjo m tepr sht kujdesi mbi marrdhniet morale, fisnike dhe njerzore t besimtarve. Kjo n t vrtet sht kujdesi q sundimi t mbetet n duart e pavarsis t vrtet t tyre, ka paraqet gurthemelin e solidaritetit dhe kompaktsis s shoqris Islame. Prandaj ajeti i theksuar, pas trheqjes s vrejtjes n shenjrin e baness, sht prshkruar me fjalt: Kjo sht m mir pr ju, msohuni. (En-Nur, 27). Pohohet se sjellja gjat vizits, si e prcakton ajeti i theksuar, sht m mir pr mardhniet reciproke t besimtarve, me shpres q kjo tu bhet orientim i prhershm, sepse prmban dobin e tyre t prbashkt. Nuk ka t mir m t madhe se sa q marrdhniet e shoqris
www.islamischen.ch
37
Islame t jen n baz t vllazris s pastr, respektimit t ndrsjell dhe garantimit t shenjtris s nderit, mbi t drejtn e t cilit askush nuk do t gaboj, e lere ta prdhos at. Sikur Islami ta kundroj individin nga aspekti i trsis dhe q ai t hyj n konglomerat, duke e humbur specificitetin e ekzistencs s vet, sigurisht nuk do t kujdesej kaq shum pr individualizmin e persoalitetit dhe nuk do ti prcaktonte t gjitha shenjtrit t cilat jan n lidhje me t, e me t cilat tashm jemi njoftuar. Vetm kshtu njeriu mund t ndjej krenarin dhe sigurin e vlers dhe nderit personal n familje, n shtpi dhe n vendqndrim.
FUQIA E BESIMTARIT
Besimtart gabojn n t kuptuarit e lidhjes s vet me All-llahun nse mendojn se Islami sht i izoluar nga jeta dhe rastet e fuqis ose dobsis dhe nga astet e fitores ose humbjes q e prcjellin. Mashtrohen nse llogarisin se mjafton nse duan t jen t fuqishm, q vetm ta pranojn Islamin dhe t thrrasin n besimin Islam, qoft fshehtas ose publikisht, individualisht ose grupisht, n xhamia ose jasht tyre. Besimi n All-llahun , para s gjithash, ka t bj me aplikimin n jet t parimeve t tij, t cilt duhet t jen ligje t shoqris dhe themel t etiks. Ligjet e fes rigorozisht jan t lidhura me rezulatatet e caktuara, t cilat n asnj rast, nuk mungojn. Nse hetojn se ekziston disharmoni n jetn e shoqris apo individit ndrmjet parimeve, nga nj an, dhe rezultateve t pritura nga ana tjetr, menjher prfundojm se parimi
www.islamischen.ch
38
prkats nuk ka ndjekur rrugn e drejt t aplikimit. Nga kjo del se gjendja e sotme e bots muslimane sht pasoj e ndjekjes s koncepcionit t cilin Islami e ka ndaluar. Kshtu, pr shembull, Kurani e definon at q besimtari duhet ta marr pr shok t sinqert dhe n prehrin e t cilit duhet ta gjej mbrojtjen. Garancia e ksaj miqsie sht dinjiteti dhe fuqia e atij dhe shoqris q i prket, e nse e lshon dhe e godit pafuqia dhe shkatrrimi le ta qortoj vetveten. Pr kt ai thot: Mbrojtsit tu jan vetm All-llahu dhe i Drguari i Tij dhe besimtart t cilt me prkushtim kryejn namazin dhe ndajn zekatin. (El-Maide, 55). All-llahu pohon se rezultati i parimit t theksuar, nse aplikohet me vend, sht fuqia, lavdia dhe do e mir tjetr: Ai q pr mbrojts e merr All-llahun dhe t Drguarin e Tij, dhe besimtart, - e- ana e All-llahut gjithsesi do t fitoj. (El-Maide, 56). Kur besimtari e merr All-llahun , t Drguarin e Tij dhe besimdrejtt pr miq, ai vetm aplikon n vepr koncepcionet e Islamit, rezultatet e t cilit ndiqen gjat kryerjes me prulsi t dy ibadeteve themelore: namazit dhe zekatit. Kryerja e namazit sipas rregullit t caktuar e pastron shpirtin dhe e forcon dshirn pr shoqrim t tjerve n jetn shembullore, duke ndihmuar edhe me solidaritet. Zekati mund t evitoj smundjet nga t cilat lngon shoqria, qoft kjo me evitimin e uris dhe varfris n pleqri dhe n pamundsi t fitimit, duke ia kthyer t drejtn pr ekzistenc t lir njerzore atij q pr shkak t traditave t ndryshme q kan dominuar n disa shoqri sht privuar nga ajo, duke i ofruar ndihm atij q fatkeqsisht e ka humbur pasurin apo
edhe me investime t cilat do ti pengojn mosmarrveshjet ndr besimtart dhe do ti forcoj kundr armikut t prbashkt. Besimtari q sinqerisht ndjek parimet e Islamit, pranon vetm All-llahun , t Drguarin e Tij dhe besimdrejtt e prpikt pr miq t vet. N baz t ksaj miqsie zhvillohet lidhje e fort, pr t ciln nuk ka shkputje dhe e cila sundon dhe ngadhnjen. N kt kuptim sht domethnia edhe e fjalve t All-llahut: Le t jen t sigurt se do t ngadhnjejn ata q mbahen fort me All-llahun(???) Kur Kurani e cakton, sipas asaj q konkludojm nga ajeti i theksuar, kush sht shok dhe miqsin e cila duhet ruajtur, ai automatikisht i ndalon besimtarit ta shoqroj at q e nnmon fen dhe e konsideron pr loj, qoft ai ithtar i konfesionit tjetr apo Mohues i ekzistencs s Allllahut Kjo m s miri shihet nga ajeti Kuranor q po e citojm: O besimdrejt, mos u shoqroni me ata q prqeshen dhe tallen me fen tuaj, as me ata q para jush u sht dhn libri, as me idhujtart, -dhe friksojuni All-llahut, nse jeni besimtar! (ElMaide, 57). Ai q nnmon fen sht i barabart me at q luan me t. As njri as tjetri nuk i respektojn vlerat e larta morale, si jan dinjiteti njerzor, fisnikria dhe humaniteti. Feja nuk sht tregim pr brezat e kaluar. Ajo m tepr sht grumbull koncepcionesh q thrrasin pr etik t lart dhe flet pr rezultatet e zbatimit apo moszbatimit t ktyre koncepcioneve n jet. Mik i mirfillt i besimtarit t vrtet sht vlera moralo-etike e prmendur n Kuran dhe Hadith, n t vrtet t prezentuara n personalitetin e besimtarit, sht ai q ktyre vlerave nuk u jep kurrfar rndsie
apo i nnmon ato. Shptimi dhe fitorja i prkasin atij q i pranon kto parime, kurse dobsia dhe shkatrrimi atij q ua kthen shpinn.
BESIMTARI NUK SHT N LAJTHITJE

Nuk ka smundje m t keqe e m t rrezikshme sesa kur njerzit bien nn ndikim t epshit dhe i gjunjzohen sprovs. Epshi vetvetiu nuk sht smundje, duke e marr parasysh se nj pjes e jets sht edhe themel i knaqsive dhe bukurive t ksaj jete. Ai gjendet n do koh dhe gjat gjith jets s njeriut. Ndrkaq, nse i nnshtrohemi krkesave dhe ndikimit t tij, shndrrohet n smundje e cila nganjher e arrin at shkall saq nuk mund t shrohet. Kjo sht gjendja kur njeriu bhet rob i epsheve dhe kur personaliteti i tij prjeton thyerje t plot. Pasuria, gruaja, fmijt, nderi, pushteti... jan sprova t vrteta pr njeriun, dhe si magjepsia me to rritet, ashtu dobsohet kompaktsia e shoqris dhe prishen lidhjet ekzistuese. Forca e personalitetit bie ashtu q vlerat morale dhe shoqria n syt e tij humbin cilsin e vet. N situat t ktill sht shum leht q njerzit t orientohen kah ajo q ua dshiron armiku, n vend t asaj q ia dshirojn vetvetes dhe asaj q nga ata krkon bashksia e tyre e ngusht dhe e gjer. sht e pamundur plotsisht t izolohet natyra e personalitetit nga ndikimi i pasuris, gruas, fmijve, nderit, pushtetit dhe t mirave tjera t ksaj bote, por sht e mundur t pengohet, si te individi ashtu edhe te shoqria nga shndrrimi n epsh me an t vullnetit t lir. Ky sht
vullneti i cili doemos duhet ta gjej vendin e vet t vrtet n kujdesin t cilin ia ofron orientimi dhe edukata e drejt. N t vrtet misioni i Islamit pothuaj edhe lviz n rrethin e burimit t epshit dhe sprovs n jetn e njeriut, nga nj an, dhe kundrvnies epsheve q t mos bihet nn ndikimin e saj, nga ana tjetr. Ai qart e prcakton prejardhjen e ktij epshi, pasojat e tij n psikn e njeriut dhe njkohsisht trheq vmendjen n denimin dhe fundin katastrofal t individit dhe t shoqris. Po ashtu e precizon rrugn e vullnetit njerzor deri te fuqia e plot n mnyr q t qndroj kundrruall epshit dhe t gjitha prvokimeve t tij. Kur Kurani e bn burim t lajthitjes at q e quan shejtan, ai pohon se rruga e vullnetit t fort sht besimi n All-llahun dhe udhzimi kah i cili thrret. Nprmjet dialogut me shejtanin jan paraqitur sprovat e ksaj bote, nga nj an, dhe kundrvnia atyre, pr shkak t garantimit t ekzistimit t vlerave morale, nga ana tjetr. Dhe kur u tham engjjve: Pruljuni Ademit! - ata t gjith, pos Iblisit, u pruln. A ti prulem atij q e ke krijuar nga argjili?-tha: T shohim-pastaj tha-ja ky, t cilin e ke br m t mir se un: nse m lejon deri n Ditn e shkatrrimit, sigurisht, prve nj numri t vogl prej tyre, pasardhsit e tyre do ti mashtroj. Shko!-tha Ai. -Atyre q do t t ndjekin ty, denimi i xhehennemit do t jet denim i plot. Dhe me zrin tnd mashtroje knd t duash, dhe ndiqi ata me kalorsin dhe kmbsorin tnde, dhe przieju me ta n pasuri, dhe n fmij dhe premtoju atyre, -kurse shejtani vetm gnjeshtra iu premton. Por ti, vrtet, nuk do t kesh kurrfar pushteti mbi robt e Mi!, kurse Krijuesi yt sht mbrojts i mjaftueshm! (El-Isra, 61-65). Ky dialog shtron shkalln e sprovave t ksaj bote: pasuria, gruaja, fmijt, nderi, sundimi... dhe pasojat e tyre n rast se i trheqin njerzit n gjiun e vet, nprmjet provokimit t shejtanit AllFondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 42
llahut Po ashtu, trheq vmendjen n fuqin e besimtarve t vrtet n kundrvnien provokimeve t tmerrshme t cilat sikur ti kundrvihej vetm natyra njerzore pa besimin n Allllahun , do t dominonin dhe do tia zhdukin kufijt e personalitetit. Q Kurani m but ti prcaktoj pasojat e lajthitjes dhe rezultatet e rnies n gjiun e saj, pr individin dhe shoqrin thot: All-llahu sht mbrojts i t gjith besimtarve dhe Ai i nxjer nga terri n drit, kurse atyre, q nuk besojn, mbrojts u jan shejtant, e ata i shpiejn nga drita n terr. (El-Bekare, 257). Ai q lirohet nga lajthitja dhe ndikimi i epshit, sht sikur ai q ka dalur nga errsira n drit. Mirpo, knd e mashtron shejtani, dhe i ndjek epshet n mirsjellje dhe n marrdhinet me t tjert, ai nuk e sheh qart rrugn dhe sht i ngjashm me at q shkon nga drita n errsir, sepse ka poseduar natyrn e pastr njerzore dhe udhzimin e All-llahut , para se ti prulet ndikimit, kurse kjo i ka mjaftuar ta ndjek rrugn nga e cila nuk ka kthim.
STABILITETI I BESIMTARIT
Nj nga atributet m t rndsishme q i shquan besimtart, t dashurit e All-llahut , sht mosfriksimi nga armiku, reciprokisht njra pal nga tjetra, mosdshprimi nse iu shmanget di q tjert i gzon apo kur i godit fatkeqsia:
www.islamischen.ch
43
Mos ti friksohen askujt dhe pr asgj mos t t mbrojturit e All-llahut: ata q besojn dhe ata q i friksohen All-llahut: (Junus, 62-63). Besimtart nuk i friksohen armikut, pr arsye se detyra e tyre sht t jen t gatshm q ti kundrvihen nse ata i nxisin: Dhe kundr tyre prgatitu sa t mundeni fuqi dhe kuaj pr betej, q me kt ti friksoni armiqt e All-llahut dhe tuajt, dhe t tjert pos tyre-ju nuk i njihni, All-llahu i Drguari. do gj q shpenzoni n rrugn e All-llahut, do tu kompenzohet dhe nuk do tu bhet padrejtsi. (El-Enfal, 60). Kjo sht gatishmri pr kundrvnie atakut t hapur, nga nj an, dhe atij t fshehur pas t cilit fshihet hipokrizia dhe mashtrimi, nga ana tjetr. Ajo nuk bart vul t armiqsis as tiranis: Nse ata anojn kah paqja, bhu edhe ti, dhe mbshtetu tek All-llahu. (El-Enfal, 61). Nse besimtart jan t gatshm q ti kundrvihen fuqis materiale dhe morale t armikut, kurse kjo sht karakteristik q duhet ti shquaj, ai hamendet n provokim dhe n konfliktin e armatosur, ashtu q burimi i friks dhe krcnimit praktikisht nuk ekziston. Besimtart ndrmjet vete nuk friksohen nga njri tjetri, sepse burimi i friks s brendshme qndron n dominimin e ndjeve, epsheve dhe ndjekjes s mashtrimeve t shejtanit, kurse ata srish nuk mund t jen besimtar komplet, nse All-llahu nuk sht mik i mirfillt n vend t shejtanit, si tha ajeti i cituar Kuranor. Sikur All-llahu tu jet miku i vetm besimtarve dhe ata miq t Tij, d.m.th. q rrugn q e ndjekin n mirsjellje t jet vrtet Kuranore, rruga e devotshmris dhe qndrueshmris. Pr t tillt Kurani thot:
Kta jan ata q besojn dhe q i ruhen do t keqeje. Nga domethnia t jesh mik i All-llahut nuk kuptohet asgj tjetr pos t jesh i devotshm. Ajeti i cituar, kur pohon pr besimtart se jan miq t All-llahut, njkohsisht nnkupton q ata mos t friksohen as mos t dshprohen pr asgj. Nj ajet tjetr e prmend po kt, dhe ua atribuon edhe besimin konstruktiv n All-llahun dhe qndrueshmrin n rrugn e drejt: Atyre q flasin: Krijuesi yn sht All-llahu, e pastaj mbeten n kt, vijn engjjt: Mos u friksohuni dhe mos u dshproni, dhe gzojuni xhennetit i cili ju sht premtuar. xxxviii Devotshmria identifikohet me besimin e sinqert dhe me ndjekjen e rrugs Kuranore: Elif, Lam, Mim. Ky libr n t cilin nuk ka kurrfar dyshimi, sht udhzim pr t devotshmit dhe ata t cilt besojn n botn tjetr dhe falin namazin dhe nj pjes nga ajo q Ne ua kemi dhn, e ndajn, dhe atyre q besojn n at ka tsht shpallur ty dhe n at ka sht shpallur para teje, dhe atyre t cilt n ahiret thell besojn. Atyre Krijuesi i tyre rrugn e drejt do tua tregoj dhe ata dshirat e tyre do ti sendrtojn. xxxix Kur besimtart individualisht i mposhtin ndjet dhe epshet e veta, ather as n shoqri nuk gjendet kurrfar burimi i friks, i cili do t mund ti brengoste, ti praj ose ti bj armiq ndrmjet vete, sepse urrejtja q i mbush zemrat, kjo gangren e njerzimit, i ka rrnjt e veta n egoizm dhe n vetmohim, kurse synimi i besimit sht q ta zvogloj egoizmin dhe ta vendos barazpeshn n mirsjellje dhe n luftn jetsore, duke ln vend n t edhe pr t tjert dhe duke iu ndihmuar n mnyr q angazhimi tu bhet i suksesshm. N kt rast besimtari sht n rrugn Kuranore, sht prudhur nga ana e Krijuesit dhe ka sukses n jet:
Kta jan ata q jan t shptuar dhe t cilt deri te synimi i tyre kan ardhur. Fakti se besimtart nuk i friksohen armikut, nuk do t thot se ata jan plotsisht pa ndjenja dhe se u jan shterur forcat e brendshme t cilat jan burim i emocioneve t ndryshme. Ata jan njerz, dhe sidoqoft nuk dalin nga kto suaza. Qllimi i citatit t prmendur sht q fatkeqsit jetsore mos ti hamendin n besimin n All-llahun n vlerat e larta morale dhe etikn njerzore. Ndodhit e prditshme kalojn pran tyre, e ata nuk i hetojn as i ndjejn. Sandejmi nuk dshprohen nse kurdoqoft i godit humbja e pasuris, jets dhe begative, apo goditen me uri dhe skamje, apo edhe nuk u tregohet nderi dhe knaqsit e ksaj bote. Nuk vajtojn gjrat q jan t karakterit sekondar, nga shkaku se qllimi i gjallrimit nuk sht vetm t jetohet n kt bot. T tillt kan, shpenzojn materialisht, dhe dijn pr t drejtn q n pasurin e tyre ka pjes lypsi dhe i pafuqishmi. Kurse kur jan n pushtet, jan t drejt dhe e mbrojn t dobtin. Nse jan t dobt, punojn pr prparimin e s mirs, e jo t tiranis dhe padrejtsis. Fmijt e tyre, nse i kan, nuk jan barr pr shoqrin, por antar t saj t dobishm. Qllimi i jets s tyre sht q ta takojn Krijuesin e vet, q n fushn e moralit, drejtsis dhe mirsis ta arrijn at, q nga ata e krkon besimi konstruktiv, edhe ndaj vetes edhe ndaj shoqris. Kto vlera sendrtohen n rend t par me lshimin jo t plot n knaqsin dhe begatin e ksaj bote dhe duke iu shmangur konflikteve n rrugn e sendrtimit t tyre: Ata q e duan jetn toksore dhe bukurin e tij, do ti shprblejm sipas veprave t tyre. N kt fare nuk do t dmtohen. Kta jan ata q n amshueshmri i pret zjarri i tmerrshm, kurse pr veprat q i kan br n tok nuk do t ken kurrfar shprblimi as far dobie. (Hud, 15-16).
www.islamischen.ch
46
BARABARSIA DHE DHNIA E PRPARSIS

1. Bota sot sht aren e konflikteve t shumta: konfliktit ndrmjet t bardhve dhe zezakve, konflikti ndrmjet popullit t ktij apo atij kontinenti, konflikti ndrmjet puntorit manual dhe pasanikut, t paarsimuarit dhe t arsimuarit... Bota ishte ar n fronte dhe taborre kundrshtare. Realiteti i cils do shoqri e konfirmon kt arje t madhe si flet edhe pr konfliktin ndryshe t ngjyrosur ndr disa grupe, ndrsa varsisht nga fortsia e konfliktit dhe gjersis s prmasave t tij shtohen edhe drejtimet filozofike t cilt e arsyetojn kt apo at qndrim, apo thjesht e thellojn konfliktin. Problemi i barabarsis dhe superioritetit sipas vshtrimit t ktyre drejtimeve, nuk sht fenomen antropologjik, por shtje e kritereve. Ngjyra e bardh apo e zez sht kriter; pasuria apo skamja sht kriter, analfabetizmi apo arsimimi jan kritere. Mirpo, nuk ka dyshim n barabarsin dhe dhnien e prparsis si fenomen real antropologjik. Por kur natyra njerzore, vetvetiu, sht themel i barabarsis, ather ku qndron prparsia? A sht n ngjyr? Ngjyra nuk sht tjetr pos pasoj e kushteve klimatike dhe gjeografike dhe pr kt ajo mund t ket prparsi ndaj tjetrit, ose grupi ndaj grupit. A mos sht ather n pasuri, mall? Ajo i sht nnshtruar shkatrrimit. Apo mbase sht n skamje? Edhe kjo herpashere shndrrohet n kundrshtin e vet. Puntori q sot orvatet, nesr bhet pasanik. Sot ka nj rol, kurse nesr nj rol krejt tjetr... A mos sht n analfabetizm dhe n at q e prcjell nprmjet mirsjelljes n jetn e prditshme? Edhe ai shpesh zhduket, e nuk sht e rrall q i paarsimuari t jet m i moralshm se i arsimuari. Kto kritere nuk jan themel i prparsis dhe nuk guxohet q kontesti, n lidhje me kt problem, t shndrrohet n konflikt i cili e shkatrron edhe individin edhe shoqrin. M e sakt sht ajo se ktu individi m s shumti humb. Kto kritere nuk jan
themel i superioritetit t individit ndaj tjetrit, as grupet ndaj tjetrit nga shkaku i thjesht se ata nuk jan prodhim i natyrs s njerzis e cila sht themel i barabarsis dhe e cila paraqet shumn e specificitetit q dallon nga karakteristikat tjera t ekzistencs. Mendimi bashkkohor q i arsyeton kto apo ato kritere sht i karakterit lokal dhe nuk sht fare n gjendje q vetes tia zgjedh formn e prgjithshme me an t logjiks abstrakte. Po ashtu, nuk i shkon pr dore ta mashtroj, sepse ky shekull shquhet me prosperitet t dukshm n teknologji dhe aplikimin shkencor n t gjitha fushat e zhvillimit shoqror. 2. Qndrimi i Islamit (pr shkak t lokalizmit, kufizimit dhe superficialitetit t filozofis t konfliktit ekzistues njerzor), sht m ortodoks kur e konfirmon barabarsin dhe superioritetin s bashku, duke u udhhequr n kt me natyrn njerzore dhe me karakteristikat e saj t veanta. Kurani thot: O ju njerz! Ne nga nj mashkull dhe nj femr ju kemi krijuar. (El-Huxhurat, 13), duke treguar at se themeli i barabarsis s t gjithve qndron n natyrn njerzore. Pastaj vazhdon: Dhe ju kam br juve n popuj dhe fise, q t njoftoheni. (El-Huxhurat, 13, duke mohuar se ndarja n popuj, fise dhe grupe e arsyeton superioritetin e disave ndaj t tjerve, n ka apelojn disa doktrina bashkkohore filozofike, sandejmi kjo ndarje duhet t jet shkak pr njoftimin dhe takimet mes vete, e jo shkas pr armiqsi dhe kthimin e shpins tjetrit. Dallimet ndrmjet njrit dhe personit tjetr jan gjithsesi m t arsyeshme pr takim dhe miqsi, si sht
www.islamischen.ch
48
ktu rasti me mashkullin dhe femrn, t fortin dhe t dobtin, ose me t bardhin dhe t ziun. Kurani e vrteton edhe superioritetin, dhe shton: M buajri ndr ju tek All-llahu sht ai q sht m i devotshm. Vrtet All-llahu di do gj dhe sht i informuar pr do gj. (El-Huxhurat, 13). Sipas ajetit tjetr Kuranor, njerzimi n trsi sht nderuar tek All-llahu : Ne i kemi nderuar bijt e Ademit (El-Isra, 70). Mirpo, n ajetin e prmendur paraprakisht theksohet bujaria ndr njerzit, sikur q theksohet se kriteri i ktij superioriteti sht devotshmria (takvallku). Por gjykimi pr sasin e devotshmris nuk i prket asnj njeriu. Kjo sht shtje e dijes dhe informimit t All-llahut . Pr kt edhe ajeti i cituar prfundon me fjalt: Vrtet All-llahu di do gj dhe sht i informuar pr do gj. Sa i prket natyrs s vet devotshmris, Kurani i precizon suazat e saj me fjalt: Nuk sht mirsia n at q ta ktheni fytyrn tuaj drejt lindjes dhe perndimit, por mirsi sht kush beson All-llahun, dhe n Ditn e Mbram, edhe n engjjt, edhe n librat edhe n felajmruesit, dhe nga pasuria, edhe pse u sht e dashur, u ndajn t afrmve dhe bonjakve, dhe skamnorve dhe udhtarve qllim mir dhe lypsve, dhe pr lirin nga robria dhe ata q kryejn namazin dhe japin zekatin dhe t cilt kur e marrin nj obligim, obligimin e plotsojn, sidomos ata q jan tq qndrueshm n skamje dhe n smundje dhe n luftra t rrepta, ata jan besimtar t sinqert dhe ata largohen nga veprimet e shmtuara. (El-Bekare, 177).
Kurani mohon se devotshmria prbhet n kthimin formal kah lindja apo perndimi me rastin e namazit. Devotshmria sht rrug e besimit konstruktiv, ndihmes vullnetare, falja e rregullt e namazit, dhnia e zekatit, prmbushja e kontrats, durimi n fatkeqsi, pastrtia e shpirtit dhe ndihmesa t nevojshmve, kto n t vrtet jan karakteristikat e humanitetit t vrtet dhe pa t njeriu do ti shoqrohej shtazs n egoizm dhe ndjet e saja. Islami e barazon natyrn njerzore por bn dallim ndr individt n baz t pjekuris s moralit t ksaj natyre. Garancia e ekzistimit t humanitetit dhe suksesit t shoqris qndron n orientimin e personit drejt parimeve moralo-etike, e jo n drejtim t egoizmit dhe konfliktit pr kt shkak.
MALLNGJIMI PR PASTRTIN E SHPIRTIT

do individ si njeri komplet, sht nn ndikimin e asaj ka mendon pr tjetrin sikur edhe asaj ka vren n jetn e tij. Kjo njhersh sht themeli pr formimin e qndrimit pr t. Nuk i bn dm raporteve, ndrmjet vete nse ajo q vrtet te tjetri sht objekt i krenaris dhe lavdrimit n opinion. Mirpo, bn dm nse sht e kundrta, sepse ai q vren n jetn e tjetrit di q ndeshet me normat e morales, ai t paktn sht i kujdesshm n sjelljen me t nse kursen nga ofendimi dhe shqetsimi. Dhe kshtu raportet keqsohen. E ngjanjher at ka njeriu e mendon pr tjetrin nuk i prgjigjet realitetit, e her her kjo sht mashtrim dhe dyshim i vrtet. Qndrimi dhe mendimi i tij jan t paqndrueshm, e ofendon dhe i bn keq, e q ky kt fare nuk e meriton nga vllai, me t cilin jeton n nj bashksi. Keqsimi i lidhjeve, n kt rast, i
kthehet dyshimit t gabuar dhe pr kt Kurani, kur thrret pr forcimin e lidhjeve mes besimtarve, sepse aty ktu mund t ket Drguarin q momentalisht i rrnon, kshillon shmangien nga dyshimi, dhe thot: O besimdrejt, largojuni shum dyshimeve! Disa dyshime vrtet jan mkat. (El-Huxhurat, 12). Nganjher, edhe prkundr asaj q n sjelljet e tjetrtit, n jetn dhe n fushveprimin e tij vren keq, i mosprfill lidhjet me t ose e ofendon, gjen edhe karakteristika t mira dhe kjo e bn t knaqur dhe shpesh i plqen personaliteti i tij. Kurani, po ashtu, ndalon deprtimin n fshehtsit e t tjerve dhe zbulimin e t metave t huaja, me numrimin dhe sistematizimin e tyre sikur jeta tu ishte plot t meta dhe nuk posedojn asfar cilsie as virtyti pr tu lvduar. Kjo quhet spiunim t cilin e prmend edhe Kurani, pasi q e ka ndaluar dyshimin! Dhe mos e spiunoni njri tjetrin. (El-Huxhurat, 12). Nse n do individ ndikon ajo q e vren n jetn e tjetrit, sht e kuptueshme se do t jet m i ndjeshm ndaj atij q sht n lidhje me personalitetin e tij, pa marr parasysh shkalln e lart t arritur n fushn e arsimimit, humanizmit dhe prvojs jetsore. Njeriu nuk dshiron q t tjert ta ofendojn me at ka nuk sht i knaqur dhe ka nuk don, qoft ajo edhe e vrtet, e sidomos nse ajo sht larg realitetit. Nse ndodh q dikush ti bj keq, kjo kt e nxit n veprim johuman madje edhe ndaj atij q flet keq pr t, kurse t folurit keq, shpesh dhe para s gjithash sht prgojim. Nuk ka dyshim se sjelljet e ktilla dhe t ngjashme nuk kontribuojn n ruajtjen e
www.islamischen.ch
51
marrdhnieve t shndosha reciproke; ata edhe n shum po i pengojn dhe rrnojn. Pr kt ndalim t prgojimit, Kur'ani sht i hapur dhe i qart kur thrret n prbuzjen e ksaj cilsie jomorale: Dhe mos e prgojoni njri tjetrin! Vall, a dikujt prej jush do ti plqej ta haj mishin e vllaut t vet t vdekur, kurse kjo juve ju sht neveritse. (El-Huxhurat, 12). Kt e krahason me ngrnien e mishit t vllait q ka vdekur dhe trupi i t cilit sht shkaprderdhur. Kjo sht tejet neveritse. Prgojimi paraqet padrejtsin e dyfisht ndaj t virgjrit, rruga dhe dyshimi n nj an, kurse prhapja e trillimit, n ann tjetr. Ajo sht shenj se njeriu n fjal nuk ka turp, kujdes as humanitet n sjellje. Pr kt Islami krkon q shpirtrat t jen t pastrt, t jen larg nga dyshimi i gabuar, prcjellja e mungesave t t tjerve dhe prgojimi i t virgjrve dhe t qetve. Ai kt e krkon pr shkak se cilsit e kqia t cekura jan shenj e logjiks s smur dhe rrugs s keqe gjat jets. sht m e dobishme q besimtart t bhen ndrtues dhe t shtojn do dit risi n forcimin e raporteve reciproke, se sa ti zhdukin. Logjika e smur, jomorali dhe indiferenca kundruall jets jan dshmi t zhdukjes s pjesrishme, pasi q ishin vetm shprehje e urrejtjes, e ksaj lngate t fsheht njerzore. sht fatkeqsi q pr njerzit sht m leht t urrejn, se sa ta zbusin smundjen n shpirtra.
www.islamischen.ch
52
ALL-LLAHU
DHE NJERIU N ORIENTIM
Kur n fushn e orientimit t prmendet All-llahu krahas me njeriun, mendohet n Kuranin, besimin n t dhe pranimin e rrugs n t ciln thrret. Ndrkaq, kur prmendet njeriu kundruall All-llahut n fushn e prmendur, mendohet n pavarsin e njeriut n sjellje dhe veprime pa kthimin e parimeve t fes dhe udhzimit Kuranor. Nse njeriu vepron n rrethin e tij t veant, pa udhzimin hyjnor bie n gabim. Ky gabim n fillim mund t jet me pasoja t kufizuara, por kur pavarsia bhet veori e shumics n shoqri dhe kur t shumzohen gabimet, t cilat jan prodhim i sjelljes s li t privuar nga udhzimi i All-llahut, Kurani, besimi konstruktiv dhe devotshmria, njeriu shpesh nuk beson, as q mund t parashoh se far dnimesh mund ti godasin individin dhe shoqrin. Ky dnim i njjt mund ta godet pavarsin e personit prgjegjs pr shtjen e prgjithshme. Nuk matet gabimi i sjelljes s lir sipas asaj se a sht ndonjher e pmasave t kufizuara, e her her t gjera, por sipas asaj se n mas personi largohet n veprime nga Kurani dhe mbshtetet n vetvete dhe aftsit e veta njerzore. D.m.th., njeriut askush nuk i garanton se nuk do t gaboj nse n orientin pavarsohet dhe mbshtetet vetm n vetveten, sepse mendimi i grupit pa marr parasysh numrin e tij, nuk ka vler pr t mirn e prgjithshme, pr shkak se nuk sht i privuar nga faktort q e ndjekin, qoft kur kta faktor hyjn n strukturn e njeriut ose bjn presion mbi t me rastin e vendosjes dhe sjelljes. Njeriu n t vrtet sht bashkimi i emocioneve q grumbullohen, emocioneve t inspiruara nga ndodhit e ndryshme dhe kushtet e veanta jetsore. Pr kt edhe mendimi i njeriut sht i kufizuar. Emocioni i gzimit dhe vajtimit n mnyr barabart ndikon edhe n varietetin e veprimeve dhe rezonimeve t tij.
Q t evitohet ky kufizim n orientim dhe brenda mundsive t evitohet pasojat e gabimeve t tij, Kurani nuk lejon q i Drguari i All-llahut as muslimant, gjat kohs s jets s tij dhe m von, ta marrin udhzimin mbi vete, e ta mosprfillin Librin e All-llahut. Kjo kuptohet nga ajeti Kuranor ku All-llahu e qorton: Prse pos All-llahut t krkoj gjyqtar tjetr, kur Ai ua shpalli librin e qart? (El-Enam, 114). D.m.th. se nuk mund t ndjekin burim, udhzim, dhe dispozita tjera pos Kuranit n at q sht e lidhur pr sjelljet dhe punt e besimtarve prgjithsisht, prkohsisht moralin, dhe sht domosdoshme q ta ndjekin vetm at. Nuk sht kjo pr at se ai sht objekti i udhzimit t t gjitha llojeve, por q fjalt, koncepcionet dhe porosit e tij nuk vjetrohen dhe gjithnj mbeten bashkkohore, pa marr parasysh kohn dhe brezat. Kurani do t mbetet i atill deri n ditn e fundit. Kt e pohon nj nga ajetet e tij: Fjalt e Krijuesit tnd jan apogje e s vrtets dhe drejtsis. Fjalt e Tij askush nuk mund ti ndryshoj dhe Ai do gj dgjon dhe do gj din. (El-Enam, 115). At q e prmban Kurani paraqet t vrtetn, orientimin e rregullt dhe moralin e prpikt. Ai sht burim i drejtsis pr njeriun si individ dhe raportet e tij me t tjert n shoqri. Pajtohet me natyrn njerzore, nuk e smadhon, as nuk e nnmon, kujdeset pr specificitetin dhe karakteristikat e tij. Pr shkak t ktij koekzistimi t tyre, natyrs njerzore, i prket vlera, kurse Kuranit amshueshmria.
www.islamischen.ch
54
Q Kurani ta shtoj n shpjegim domosdoshmrin e pranimit t Librit t All-llahut si udhzim n jet, i qaset deskribimit t drejtimit i cili sht i kundrt me at Kuranor, duke theksuar se kjo rrug doemos e shpie shoqrin nga jo e vrteta dhe jomorali: Nse ti do tu nnshtrohesh shumics s atyre q jetojn n tok, ata nga rruga e All-llahut do t kthejn, ata jepen vetm pas supozimeve dhe ata vetm gnjejn. Krijuesit tnd i jan mir t njohur ata, q kan lajthitur nga rruga e Tij, dhe Ai mir e Drguari ata q jan n rrug t drejt. (El-Enam, 116-117). Kurani kt e shpjegon n at mnyr, q njerzit me an t mendimeve t pavarura t ndjekin ambicjet personale, t cilat nuk paraqesin t vrtetn reale. Kto jan gjykimet dhe imagjinimet individuale, t cilat vetm i mbajn, dshirat vetjake. Numri i tyre nuk i kontribuon vrtetsis s tyre, shumsia e tyre sht e natyrs sasiare, e jo cilsore. Kjo d.m.th. se mendimet e pavarura, pa marr parasysh se jan t numrta, nuk dalin nga suaza e bindjes e cila sht shenj e epshit, dshirs personale dhe ndrrs. Libri i All-llahut krkon q ky drejtim mos t pranohet si udhzues n orientimin jetsor, sepse ata, ambicjet e t cilve i mbajn mendimet e tyre jan jo t sinqert, spekulues: ... dhe vetm mbahen n gnjeshtr. Kurani sakt e prcakton rrugn q ia trason njeriu vetvetes duke e mosprfillur Librin e All-llahut si udhzim t prhershm, dhe ekspozon parregullsin e ndjekjes s saj: Vrtet Krijuesi yt di kush ka lajthitur nga rruga e drejt. Ai m s miri di ata q jan n rrug t drejt. (El-Enam, 117).
www.islamischen.ch
55
All-llahu e bn kt nga shkaku se dshiron ta bj me dije se vlersimi pr shumsin e cila sht larg nga udhzimi i vrtet i takon vetm atij q sht m s shumti i informuar mbi natyrn njerzore, atij q sigurisht e din, kush sht n rrugn e mir, e kush sht n lajthithje. Ky sht All-llahu , Nj dhe i Gjithmundshm: Ai di ka ndodhur para tyre dhe do t ndodh pas tyre. Kurse nga ajo q i din t tjert dijn vetm aq sa Ai don. (El-Bekare, 255).
NDRYSHIMI SHOQROR
All-llahu nuk sht i knaqur me besimtart pr shkak t personalitetit t tyre, por me ta sht i knaqur pse besojn dhe ndjekin parimet e Islamit. Edhe kur i ndihmon, i ndihmon nga shkaku i njjt: Ne vrtet do ti ndihmojm t Drguarit Tan dhe besimtart n jetn e ksaj bote, e edhe n Ditn kur t ngrihen dshmitart, n ditn, kur shkatrruesve arsyetimet e tyre nuk do tu ndihmojn, ata i pret mallkim dhe vendbanim i keq. xl Mirpo, nse ua abstenon ndihmn dhe ua shpreh paknaqsin e vet, kjo sht pr arsye se e kan mosprfillur besimin. sht e domosdoshme q t tillt t ndrrohen me shoqrin e cila e mbron t vrtetn, lufton n rrugn e All-llahut dhe nuk i friksohet qortimit as krcnimit t njeriut.
N tok bashk me t vrtetn me vullnetin e All-llahut gjendet edhe e pavrteta. kshtu do t zgjas deri n Ditn e gjykimit, prandaj duhet t ekzistoj grupi q e mbron t Vrtetn nga nj an, dhe tjetra q sht kundr saj, nga ana tjetr: O besimdrejt, nse dikush nga ju bn renegatje nga feja e vet-dhe, All-llahu sigurisht n vend t tyre do t sjell njerzit q Ai i don dhe ata e duan At, t mshirshm ndaj besimtarve, kurse krenar ndaj jobesimtarve, ata n rrugn e All-llahut do t luftojn dhe qortimit t blasfemuesve nuk do tu friksohen. (El-Maide, 54). Por, cili sht ai grup q meriton t hyj n skenn jetsore n momentin e krkuar?: Kjo sht ndihma e All-llahut t ciln Ai ia jep kujt t doj. Dhuratat e All-llahut jan t bollshme dhe Ai di kush far shprblimi meriton. (El-Maide, 54). D.m.th. q gjithprfshirja e informimit t All-llahut e zgjedh ndr njerzit grupin i cili sht n gjendje t qndroj n mbrojtje t besimit konstruktiv n All-llahun dhe flijohet n emr t tij. antart e ktij grupi jan t vendosur dhe t fuqishm n kundrvnien ithtarve t s keqes dhe po aq modest dhe t but n mirsjellje me vllezrit nga feja. Problemi i ndrrimit t nj shoqrie me nj tjetr sht parim dhe ligj i jets. N t vrtet, domosdoshmria e ndrtimit identifikohet me domosdoshmrin e ligjeve kozmike ku dominon harmonia e prkyrer dhe ku kurr nuk vjen deri te kaosi: Dhe nata u sht dshmi: Ne heqim dritn ditore dhe ata mbesin n terr. Dhe Dielli lviz deri te kufiri i caktuar, ky sht urdhr i t Fuqishmit dhe Gjithdijshmit. Edhe Hns ia kemi caktuar
www.islamischen.ch
57
kohn dhe ajo gjithnj kthehet sikur thupra e vjetr e palms. As Dielli smund ta arrij Hnn, as nata ta kaloj ditn, t gjith ata notojn n gjithsi. (Jasin, 37-40). Ndryshimi pr t cilin sht fjala nuk imponohet nga anash. Ajo sht rezultat i sjelljes s antarve t shoqris dhe sipas llojit t veprimeve t tyre caktohet edhe shkalla e tyre, n ngadalsi ose shpejtsi, largsi ose afrsi, n rrugn pr fund, kurse fundi i ndryshimit sht fillimi i rimkmbjes. N kt kuptim sht edhe ajeti Kuranor: Kur t vendosim q nj qytet ta zhdukim, do tiu urdhronim atyre, q jan msuar n luks, q ti jepen shfrenimit dhe q ashtu ta meritojn denimin, dhe pastaj nga themeli do ta rrnonim ate. (El-Isra, 16). D.m.th. kur lidert dhe prfaqsuesit e pushtetit t nj shoqrie t bhen t pasur, kurse antart tjer t bhen t knaqur me lojrat dhe mkatet e tyre, fundi sht i domosdoshm. N grmadhat e saj krijohet shoqri e re, sjellja e s cils sht n kundrshtim me moralin e popullit q ka paraprir. E vrteta del n drit, vendoset drejtsia, mjetet materiale shpenzohen pr qllimet e caktuara sakt dhe do individ e di detyrn dhe rolin e vet. Edhe shoqria e re i nnshtrohet ndryshimit dhe asgj n kt nuk dallon nga paraprakja ose e ardhmja, deri sa sht n ann e s vrtets dhe drejtsis dhe All-llahu e ndihmon, e posa i kthehet t keqes e pret fundi i cili as nuk vonohet as nuk mbetet prapa: Ata thon: Kur do t pasoj ai krcnim, nse sht e vrtet kjo q e flitni! Thuaj: Vetvetiu nuk mundem kurrfar dmi ta evitoj, e as ndonj dobi vetes tia sjell, bhet ashtu si do Allllahu. do popull ka fundin, dhe kur vjen fundi i tij, as pr nj ast nuk mund as ta shtyj as ta shpejtoj. (Junus, 48-49).
Pr at se do shoqri, pa prjashtim, i nnshtrohet ligjeve t domosdoshme t ndryshimit Kurani thot: Ne popujt e lasht para tyre i kemi shkatrruar pr shkak se nuk kan besuar; t drguarit e tyre dshmi t qarta u kan sjell, por ata nuk kan dshiruar t besojn. Kshtu e denojm Ne popullin jobesimtar. Pastaj, pas tyre, iu kemi br n Tok mkmbs, q t shohim se si do t silleni ju. (Junus, 13-14). I Gjithdijshmi u drejton fjalim antarve t shoqris s re, t cilt i ndrruan pararendsit, t cilt pr shkak t dhuns, jomoralit dhe intrigave jan shkatrruar. Megjithat, edhe prkundr dijes se far do t jet fundi i tyre, thot: T shohim se si do t veproni, t shpjegoj se ndryshimi q po ndodh n shoqri, nuk sht kurrfar befasie, kthes apo rastsi, por kompensim i llogaritur i antarve t saj pr sjellje, kurse pr lidert orientim pr udhheqje: Kjo sht pr shkak q All-llahu nuk do ta privoj nga begatia popullin, t cilit ia ka dhuruar, deri sa ai vet nuk ndryshohet, kurse All-llahu do gj e dgjon dhe di... (El-Enfal, 53). All-llahu kshtu u ofron mundsi t mdha dhe t shklqyeshme disa shoqrive duke pritur q n kt begati ti jen mirnjohs, por ato lehtas e kuptojn shtjen e fes dhe rndom n rastin e tyre dalin n shesh fjalt Kuranore mbi ndryshimin: Atyre u kemi dhn mundsi t cilat juve nuk ua kemi dhn; edhe t dgjuarit, edhe t pamit edhe zemrn u kemi dhn, por as dgjimi i tyre, as shikimi i tyre, as zemrat e tyre nuk kan qen t kurfar dobie, sepse shenjat e All-llahut i kan mohuar-dhe nga t gjitha ant i ka rrethuat ajo s cils i jan prqeshur. (El-Ahkam, 26).
Ndryshimi sht i domosdoshm nse shoqria nuk e prfill misionin e s vrtets: Krijuesi yt nuk ka shkatrruar padrejtsisht fshatrat dhe qytetet, kur banort e tyre kan qen t ndershm. (Hud, 117).
FORCA MATERIALE E SHOQRIS NUK SHT GARANCI E VETME E EKZISTIMIT T SAJ

Sikur vetm forca materiale e shoqris, e cila manifestohet n shndet, pasuri, pasardhs, gatishmrin pr sulm ose mbrojtje, t shpiente kah solidariteti, pastrtia e shpirtit, paqja dhe dashuria, ajo vetvetes do ti bhej synim e jo mjet n rrugn e cakut tjetr. Mjetet materiale shpiejn drejt prosperitetit, urbanizmit dhe mirqenies, e nganjher jan burim edhe i luksit, t t kqijave, shfrenimit e madje edhe rrnimit: All-llahut sht krijues i qiejve dhe i toks; Ai lshon nga qielli ujin dhe bn me an t tij bhen frytet e me t cilat ushqeheni dhe u jep q ti prdorni anijet, t cilat notojn npr det, me vullnetin e Tij, dhe u jep ti shfrytzoni lumenjt, dhe u jep q ta shfrytzoni Diellin dhe Hnn, t cilat gjithnj lvizin, dhe u jep q ta shfrytzoni natn dhe ditn, dhe u jep nga gjith ajo q nga Ai krkoni, dhe nse do ti numroni begatit e All-llahut, nuk do t arrinit kt. (Ibrahim, 34).
www.islamischen.ch
60
Kto fenomene jan t natyrs materiale dhe pa dyshim jan barts t fuqis, urbanizmit dhe mirqenies. Por far do t jen pasojat e tyre nse njerzit nuk ndjekin udhzimin e All-llahut? Kurani mbaron ajetin e dyt nga kta dy t prmendurit me fjalt: Vrtet njeriu sht i padrejt dhe jomirnjhos. (Ibrahim, 34), dhe ashtu prgjithsisht e shtron gjykimin pr natyrn njerzore, n rast q kjo natyr lihet pa udhzimin e All-llahut, apo njeriu e refuzon udhzimin e All-llahut kur i paraqitet, duke br me dije se do ti mohoj t mirat e All-llahut kur sht n plotni. Natyra njerzore me kt refuzim vetvetes i bn padrejtsi, sepse bjen dhe dobsohet pasi ka qen e fuqishme: A nuk po i sheh ata q, n vend t mirnjohjes All-llahut pr begatit, ia kthyen me mosmirnjohje dhe popullin e vet e kan sjell n shtpin e shkatrrimit. (Ibrahim, 28). Mosbesimi i tyre prbhet n t shmangurit dhe n nnmimin e udhzimit t All-llahut. Karakteristik e materies sht, po ashtu q ajo magjeps dhe mashtron: Do tju preokupoj garimi, deri sa varret nuk i shprngulni (d.m.th. deri n vdekjen tuaj). (EtTekathur, 1-2). Kjo magjepsje me materien, pa vshtrim n pasoja, ngren deri n lavdrim dhe mbshtetjen vetm n t: N asnj qytet Ne nuk kemi drguar Pejgamber, e q nuk kan thn ata, q ishin msuar n jet luksoze: Ne nuk besojm n ata, q jan drguar me ann tuaj! dhe q nuk kan thn: Kemi shum pasuri dhe fmij, ne nuk do t mundohemi. (Sebe: 34-35).
Kjo sht natyra e materies n magjepsjen dhe mashtrimin e saj dhe assesi nuk mund t numrohen sprovat e idhta dhe t rrezikshme npr t cilat e shpiejn njeriun n situatat e ndryshme jetsore. Fuqia e saj magjepse, paraqet ligj shoqror i cili sht karakteristik pr do shoqri: Dhe sikur ti mshironim dhe nga fatkeqsit ti lironim, ata srish n humbjen e tyre do t bredhnin njjt. (El-Muminun, 76). Pr shkak t koordinimit preciz ndrmjet premisave dhe prfundimeve n ligjin shoqror, Kurani n shum vende ua trheq vrejtjen prfaqsuesve dhe t gjith antarve t shoqris pr pasojat e mbshtetjes vetm n fuqin materiale dhe i fton n shfletimin e historis, q t binden si jan bindur dhe zhdukur bashksit shoqrore, duke krkuar prej tyre t ndalen n faktort q doemos shpiejn n ndryshim, n mnyr q tu shmangen n mirsjelljen e vet. Kta jan faktort shoqror, e jo katastrofa natyrore. Kta jan faktort q njerzit mund ti mposhtin, por edhe leht t gjunjzohet nn ndikimin e vals s madhe materiale, kurse edhe m leht q t prezentohen n cilsi t tiranit, e kjo do t thot fundi i ekzistimit t shoqris: Prse ata nuk udhtojn npr bot, q t shohin se si kan prfunduar ata para tyre? Ata kan qen m t fort se ata, dhe tokn e kan lavruar dhe e kan punuar m shum se q kan punuar kta. (Err-Rrum, 9). Kurani ktu konkretisht jep shenj n dy vende, Bizantin dhe Persin, n shekullin e gjasht t ers son. Ato kan poseduar aq mjete materiale, forc dhe fuqi sa q historia i ka radhitur n rradhn e dy mbretrive m t mdha t asaj kohe, por fundi i ksaj fuqie dhe madhsie qe prcjellur me konfliktin e tyre reciprok. Prfundimisht u shkatrruan pr shkak t gabimeve,
arjeve dhe dhuns s tyre. Shkaku i vetm pr kt ka qen mbshtetja e dyanshme vetm n faktorin material, duke e asgjsuar mendimin dhe udhzimin e All-llahut: Dhe All-llahu nuk u ka br dhun, por ata vtevets. Pastaj fundi i atyre q bjn keq ndodh dhe mbaron me t keq, sepse ata i mohojn dhe i konsiderojn t rrejshme shenjat e vrteta t Allllahut dhe atyre u prqeshen. (Err-Rrum, 9-10). Shoqria q ka merituar t krijohet n grmadhat e dy perandorive t prmendura ka qen shoqri e besimtarve n All-llahun n siujdhesn Arabe, e ndihmuar me ndihmn, madhshtin dhe mendimi sht i All-llahut dhe ather besimtart do ti gzohen ndihms s All-llahut. Ai i ndihmon kujt t doj, Ai sht i fuqishm dhe mshirplot. (Err-Rrum, 4-5). Kjo ndihm ka ardhur n shprehje t plot kah fundi i erekut t par t shekullit t shtat t ers s re, pas persianve dhe Bizantve n vitin 622, dhe pas fitores s besimtarve kundr jobesimtarve-Kurejshitve. N t njjtn koh bie edhe fitorja ndaj aleatve persian n Bedr m 624: sht premtimi i All-llahut, dhe All-llahu do ta potsoj premtimin e Vet, por shumica e njerzve kt nuk e di. (Er-Rrum, 6). All-llahu ka premtuar se do ti ndihmoj besimtart dhe do tu jep mundsi m t mdha se sa atyre q jan n ann e t keqes, shfrenimit dhe t cilve materia, e cila u mundson q t prezentohen si tiran, u sht br idhull:
www.islamischen.ch
63
Kurse All-llahu sigurisht do ti ndihmoj ata, q fen e Tij e ndihmojn. (El-Haxhxh, 40).
NDIHMA E ALL-LLAHUT
Ndihma e All-llahut sht rregull i amshueshm pr at q e ndihmon thirrjen e All-llahut. Prfundim i ktij rregulli nuk mbetet pas premiss, e kur njeriu e ndihmon All-llahun edhe vet atij i sht garantuar ndihma: E All-llahu sigurisht do ti ndihmoj ata, q besimin e Tij e dihmojn. All-llahu vrtet sht i fuqishm dhe i furishm. (El-Haxhxh, 40). Njeriu e ndihmon All-llahun ashtu q beson korrektsisht dhe jeton n pajtim me koncepcionet me t cilat ka ardhur Islami, kurse t cilat jan prmbajtur n Kuran dhe n Hadith t Drguarit t All-llahut. Karakterisitka e misionit t Islamit sht edhe kjo q krkon nga besimtari q kur t doj, t doj vetm n emr t All-llahut dhe i Drguari i Tij, t jen m t dashur nga jeta e tyre vetjake, pasuria, pasardhsit, farefisi... n t vrtet nga kjo bot dhe do gj q sht n t. Kjo vjen n shprehje nprmjet veprimeve t tij bujare dhe humane ndaj krkesave t ajeteve Kuranore: At q duan, besimtart do ta arrijn, ata q n lutjet e tyre jan t prulur, dhe t cilt, at ka su intereson i shmangen, dhe t cilt sadak ndajn, dhe t cilt vendet e turpshme t tyre i fshehin, -pos prej grave t tyre ose atyre q jan n posedim t tyre, t tillt, vrtet, nuk
meritojn qortim, kurse ata, q edhe prve ksaj krkojn, ata m t keqen e tepeojn,-dhe t cilt pr gjrat e besuara dhe obligimet e veta kujdesen, dhe t cilt namazet e tyre i kryejn me rregull. (El-Muminun, 1-8). Kto ajete numrojn tri lloje cilsish q e karakterizojn sjelljen pozitive t besimtarit dhe ato konsiderohen si garanci e ndihms s All-llahut atij. N llojin e par bn pjes kryerja e rregullt dhe me rregull e namazit dhe dhnia e zekatit. N llojin e dyt sht specifik ndalimi i prdhosjes s nderit nga ana e trajtave m t ulta t saj, prgojimit t parndsishm e deri te trajtat m t larta, prostitucioni. Lloji i tret sht ngusht i lidhur me raportet konstruktive reciproke nga prmbajtja e kontrats deri te t gjitha obligimet shoqrore. Atij q i atribuohen kto cilsi nuk e shqetson, nuk e ngarkon shoqrin, e as q tek ai gjendet di e keqe, apo vepr e keqe; prkundrazi, ruan shoqrin nga arjet dhe zgjerimi i urrejtjes, kontribuon q solidariteti i antarve t tij gjithnj t mbetet i fuqishm dhe i pastr. sht besnik dhe posedon ndjenj t fuqishme t prgjegjsis dhe dshir t sinqert ti plotsoj obligimet ndaj vetvetes dhe besimtarve n bashksin e vet. sht kozmopolit dhe kjo manifestohet nprmjet ruajtjes s tij nderit t huaj. Friksohet q mos ti afrohet as nga afrsia as nga largsia. Pastrtin e shpirtit e ka arritur nprmjet pranis prulse me All-llahun me an t lutjes dhe mirsis. Rregullisht kujdeset pr namazet dhe shitblerja nuk e pengon n rrugn e tij. Ky besimtar vrtet e ka ngadhnjyer armikun e njeriut, epshin. E ka ngadhnjyer shfrenimin dhe do prirje kah e keqja. Fuqin t ciln tek ai e paraqet amorali sht mposhtur pos asaj me ka jan t knaqur All-llahu , etika e lart dhe shoqria s cils i prket. Sikur shoqria t prbhej nga besimtart e ktill, fitimtar do t kishte n t dy frontet, t brendshm dhe t jashtm. Do t fitonte n vete
www.islamischen.ch
65
kundrshtarin e uditshm, t shpirtit, epshit, dhe njkohsisht do ta fitonte armikun e jashtm n rrugn e drejt t misionit, ideologjis dhe sjelljes. Ai q e ngadhnjen veten automatikisht i ka ngadhnjyer edhe armiqt e vet. Armiqt e tij nxitojn pr nder dhe pas t gjitha atyre q e prcjell duke mos zgjedhur mjete gjat ksaj, shrbehen me hipokrizi, me krkimin e hapur ose me armiqsi... por ky megjithat fiton, sepse sht m i durueshm prej tyre n vshtirsit jetsore, sht m pak i interesuar pr jet, deri sa ato jan m tepr t kthyer kah begatit e tij. Lufta e tyre sht jetshkurtr. E ln, nse shohin se mund ta shptoj kryet nga vdekja, e cila, natyrisht, supozohet nse kjo luft vazhdon pr sendrtimin e cilitdo qllim. T vrtetn e thot All-llahu kur thot: Vrtet All-llahu do ti ndihmoj ata q e ndihmojn At. Ai sht i gjithmundshm dhe i fuqishm. (El-Haxhxh, 40). Me konkludimin Ai sht i gjithmundshm dhe i fuqishm, All-llahu i dshiron besimtarit fuqin dhe madhrin, rruga e t cilit sht ajo q tashm e kemi prmendur. Asesi nuk i dshiron dobsi as molisje, rruga e t cilit sht mashtrimi i shejtanit, sundimi i epshit dhe tirania e materies n mendim dhe n sjellje.
www.islamischen.ch
66
E VRTETA NUK VDES

E vrteta dhe drejtsia nuk munden n asnj rast t zhduken nga kjo bot si sakrific t dhuns, pa marr parasysh sa do t jet i madh numri i prepotentve dhe tiranve. Patjetr duhet t ekzistoj grupi, qoft mes territ, i cili sht n rrugn e s vrtets dhe i cili praktikisht i aplikon koncepcionet e drejtsis, s paku mes vete. Nse nuk ka grup t atill, ather ka individ t cilt me mundsit e veta punojn n realizimin e ktyre parimeve: E n mesin e atyre, q i krijojm, ka njerz, t cilt t tjert i udhzojn kah e vrteta dhe t cilt sipas saj gjykojn drejtsisht. (El-Araf, 181). Shprehjet udhzon n t mir dhe ata drejtsin dhe t vrtetn e zgjerojn Kurani i prdor n trajtn e kohs s tashme q t theksoj se ky grup sht i amshueshm dhe se ky sht grumbull besimtarsh q gjendet n do koh. Rruga e ktij grupi sht e vrteta, kurse e vrteta sht udhzim prej All-llahut . Kshtu ky grup e aplikon drejtsin n baz t udhzimit t Allllahut, i cili gjithnj gjendet me njerzimin pa marr parasysh se do t jet errsuar atmosfera. Ekzistimi i udhzimit nuk sht i kushtzuar vetm me konfliktin ndrmjet s vrtets dhe t pavrtets, as me caktimin e All-lahut me krijimin e burimeve t tyre, por e pavrteta vetvetiu krkon ekzistimin e s vrtets. Kjo sht n t vrtet ashtu si terri i nats q e lajmron agimin. Shfaqja e s vrtets n kt rast i prgjigjet lindjes s diellit. Ekzistimit t s vrtets nuk i pengon nse pr nj periudh t caktuar nuk i dgjohet zri, sikur q edhe terri i nats nuk do t thot se drita nuk ekziston para agimit dhe lindjes s Diellit.
www.islamischen.ch
67
Kjo sht natyra e gjrave dhe jetess. E vrteta dhe pavrteta, drejtsia dhe padrejtsia, jan pjes prbrse e ksaj natyre n t ciln bn pjes fuqia dhe dobsia, fuqia n nj periudh, kurse dobsia n tjetrn, pas s cils vjen periudha e re e fuqis dhe srish dobsis dhe kshtu me radh. E sa i prket zhdukjes s trsishme t s vrtets dhe drejtsis, sikur edhe zhdukjes s vrtet t s vrtets dhe t pavrtets, kjo nuk do t ndodh deri ather sa nuk pushon ekzistimi njerzor n trsi dhe jeta n kt bot. Vdekja dhe zhdukja, t ciln ne e vrejm sht karakteristik e individit, e kjo edhe e vet llojeve. N stilin e komparacionit mund t thuhet se dobsia e s vrtets ose t pavrtets, n nj periudh, i prgjigjet vdekjes s individit, kurse fuqia e cilsdo prej tyre n periudhn tjetr, sht e ngjashme me lindjen e re. Njeriu i cili nj periudh t caktuar sht n ann e s pavrtets dhe padrejtsis, nuk ndrron n qenien e tij. Ai, ather vetm e mosprfill funksionin e vrtet, begatit me t cilat All-llahu e ka dhuruar. Kto begati jan zemra dhe arsyeja; mbyll zemrn para besimit n All-llahun dhe i drejton mendimet vetm n knaqsit e ksaj bote dhe ato q i prcjell nga dekoret dhe lavdit. Kujdeset vetm pr vetveten dhe i knaq ndjet e veta. M shum jeton pr sot se pr nesr, sepse ai q jeton pr nesr i supozon edhe vet rreziqet e ksaj t cilat bhen barrier e caktuar pr bashkim t tjerve n dfrime dhe mblsir: Ne pr xhehennem kemi krijuar shum xhinn dhe njerz; ata kan zemr por me to gj nuk kuptojn, ata kan sy - por me ta nuk shohin; ata kan vesh-por me to nuk dgjojn. (El-Araf, 179). Ky sht shembull i atyre q e zgjedhin t keqen dhe i ndjekin rrugt e tiranve nprmjet obligimeve ndaj vetes dhe t tjerve. Mnyra se si i prdorin ata t mirat e All-llahut sht
krejtsisht negative dhe gjat ksaj jo vetm q i humbin cilsit njerzore dhe lshohen n shkalln m t ult njerzore, por bien krejt posht, n shkall t shtazve. Shtaza me animalitetin e vet, me egrsin, egoizmin dhe luftn pr ekzistenc nuk del nga suazat e natyrs s vet. Ajo vetm e demonstron natyrn, n t ciln sht krijuar. Prandaj njeriu, si i zgjedhur, kur e mosprfill specificitetin e zemrs dhe arsyes dhe ndjek drejtimin e shtazs, duke i shkatrruar n vete karakteristikat njerzore, nuk sht i barabart as me shtazn, sepse nuk e posedon fuqin e saj t lakmis dhe makutris. Pr kt sht m i ult se ajo: Ata jan sikur shtazt, madje edhe, m t kqij - asgj su intereson. (El-Araf, 179). Jan m t kqinj se shtazt, sepse nuk e kan ashtu t zhvilluar fuqin e pasioneve sikur ato, nga nj an, ndrsa i kan mosprfill karkteristikat njerzore me t cilat jan krijuar, nga ana tjetr. Kan lajthitur dhe gjenden n kllapi. Nuk jan ende t gatshm q ta kuptojn mirsin dhe detyrn e jets. Pasi q e vrteta dhe drejtsia kurr nuk e braktisin krejt kt bot, kjo sht edhe shpresa q srish t dominojn dhe forcohen, prgjithmon. Pakics s besimtarve q sht n rrugn e vrtet, e kjo sht pakica e prhershme n shoqrin n t ciln dominojn padrejtsia n sjellje dhe e pavrteta n mendim dhe orientim, nuk i mbetet gj tjetr pos t kmbngulin, sepse kmbngulsia n rrugn e s vrtets dhe drejtsis do ti nxis dhe forcoj edhe t tjert q ti ndjekin. Kshtu do t rritet numri i ithtarve t s vrtets n llogari t ithtarve t s pavrtets dhe drejtsis do ta ngushtoj fushn e padrejtsis. Ekzistenca e s vrtets sht e lidhur me t ekzistuarit a atyre t cilt n t besojn, kurse dominimi i saj me rritjen e numrit t ndihmtarve t saj. Shpresa sht srish rruga e pushtetit
dhe fuqis s saj. Deri sa njeriu e kupton se nuk ka zhdukje t udhzimt t Allahut, pa marr parasysh se zri nganjher po i dgjohet n dobi, ai supozon q drita e saj do t shndris n kohn m t afrt qoft edhe t mos u plqej kjo jobesimtarve. Kur besimtari shpreson n kt, nuk jeton n iluzione por n realitet, n t cilin z fill ekzistenca komplete ashtu si e ka krijuar All-llahu dhe si e rregullon me ligjet permanente, pr t cilat ska ndryshim: E sikur t kishte dshiruar Krijuesi yt, t gjith njerzit ithtar t nj feje do ti bnte. Mirpo, ata gjithnj n besim do t ndahen, pos atyre q Krijuesi yt u mshirohet, e pr kt edhe i ka krijuar. (Hud, 118-119). Konflikti m n fund megjithat do t mbaroj me humbje t pavrtets dhe ithtarve t saj: Ne n Zebur, pas Tevratit, kemi shkruar, se Tokn robt e Mi t ndershm do ta trashgojn. (El-Enbija, 105).
ISLAMI NUK SHT SPIRITUALIZM I PASTR AS MATERIALIZM EKSTREM

Islami i kundrvihet materializmit, i cili jo vetm q mohon do gj jomateriale, por nxit n delikt, gnjeshtr dhe vepr t keqe, qoft ajo publike ose e fsheht. Islami sht edhe kundr spiritualizmit t pastr, i cili rekomandon izolimin nga kjo bot dhe nga knaqsit, stolit dhe
bukurit e saj. Kjo d.m.th. q ndalon teprimin n begati, sikur q ndalon edhe abstenimin nga ato. Islami i ndalon q t dy kto drejtime, sepse i pari, materializmi, i bn dm shoqris, kurse i dyti, spiritualizmi, sht i drejtuar kundr individit. Prandaj e rekomandon midisin, maturin ndrmjet teprimit dhe abstenimit. Kurani thot: O bijt e Ademit, vishuni bukur, kur doni ta kryeni namazin! Edhe hani, edhe pini, por mos e teproni! Ainuk i don ata q e teprojn. (El-Araf, 31). Krkon veshje t bukur me rastin e do shkuarje n xhami, ashtu edhe gjat do takimi, qoft ai ndrmjet burrit dhe gruas ose farefisit. Krkon q t hanin dhe pinin ushqime dhe pije t mira dhe t lejuara. sht i lejueshm dfrimi n begatit dhe stolit e ksaj bote. N fakt, Kurani edhe ktu ndalon teprimin dhe thyerjen e normave t t maturs. Q Kurani vrtet t pohoj kt lejueshmri, i kundrvihet atij q kto knaqsi ia ndalon vetvetes: Thuaj: Kush i ka ndaluar stolit, t cilat i ka krijuar All-llahu pr robt e vet, dhe ushqimet e shijshme! Thuaj: Ato jan pr besimtart n kt bot, n at bot jan vetm pr ata. Ja kshtu Ne hollsisht i ekspozojm ajetet njerzve q dijn. (El-Araf, 32). Kur n kt mnyr e mohon ndalimin e knaqsis n begati, njkohsisht dhe haptas deklaron se ata i prkasin besimtarve dhe t tjerve q jetojn me ta n kt bot, duke theksuar se ata di ti shfrytzojn vetm besimtart n botn e ardhme. D.m.th. q kjo shkon n llogari t lejimit t tyre. Nuk ekziston sot as dyshimi m i vogl se shfrytzimi i begative botrore nuk sht i lejuar. Numrsia e tyre sht lejuar dhe kjo n kufij t mesit t art. Mirpo, kur me kt teprohet,
www.islamischen.ch
71
ndalimi i Islamit sht kategorik, sepse prdorimi i tepruar n bukurit dhe begatit e ksa bote shpie drejt shum mkateve, si jan: -kundrvajtjet shoqrore, -shfrenimi n sjellje dhe padrejtsia ndaj t tjerve, -prshkrimi shok All-llahut , -t folurit e panevojshm dhe gnjeshtra pr All-llahun . Ai q sht i pangopur pr dfrime nuk ndalet n kufirin e lejuar dhe t caktuar. N rast se nuk ka mjete materiale, pangopsia e shtyn n vjedhje dhe prostitucion dhe e shpie n veprim t padrejt me antart e familjes vetjake, sikur edhe me ata pr t cilt sht i detyrueshm t kujdeset, nse t drejtat e tyre i sjellin n pyetje dfrimet e tyre. I tilli i verifikon do gj q i vie n dor, kurse duke ia afruar litarin e shptimit burimeve t ndjeve t veta synon q vetm t mbetet n shoqrin e knaqsive. I kthehet asaj ashtu si ai q i drejtohet idhullit t vet, duke e lutur pr plotsimin e dshirave. Materia sht qllimi i tij dhe nuk sheh asgj tjetr pos saj. Vlerat jomateriale sikur as devotshmria nuk meritojn angazhimin pr respektimin sipas botkuptimit t tij. Pr kt sht leht q n rrugn e sendrtimit t krkesave t materies t blasfemoj dhe gnjej All-llahun i cili ia trheq vrejtjen pr Veten dhe pr rrugn e drejt. Kurani, kur i komenton kto pyetje thot: Thuaj: Krijuesi im ndalon shfrenimin, edhe publik edhe t fshehur, edhe mkatet, edhe dhunn e paarsyeshme dhe q All-llahut tia konsideroni t barabart ata pr t cilt Ai kurrfar dshmie nuk ka shpallur, dhe q pr All-llahun t flitni at q nuk dini. (El-Araf, 33).
Komenti Kuranor i ndalimit t kundrvajtjeve t theksuara sht n stilin e rezultateve dhe pasojave t prdorimit t tepruar n begatit e ksaj bote. E ndalon teprimin, sepse ai sht shkak i ktyre mkateve. Kurse ndalimi i shkaqeve, nse kihet parasysh, ajo q do t shkaktohet gjithsesi sht m i fuqishm, sepse n vete fshehin pasojat e domosdoshme t cilat e dmtojn delikuentin dhe bashkqytetart e tij. T rezymojm: Islami sht feja e jets reale, feja e natyrs njerzore e cila mund t jetoj pa dorzim t plot, epsheve t stomakut dhe instiktit seksual, sikur edhe pa fyerjen e dinjitetit njerzor t tjetrit gjat aktivitetit t tij. Kjo natyr mund t jetoj me jet fisnike t njeriut q posedon arsye t shndosh dhe zemr t sinqert.
SPROVAT N KT BOT
Kjo bot sht prezentuar nprmjet gruas, fmijve dhe pasuris t t gjitha trajtave: arit, argjendit, bots bimore dhe shtazore. Mirpo, kto begati bhen mashtrim dhe sprov nse rriten n epsh. Por para se t bhen kto ekziston periudha e shfrytzimit dhe prdorimit t tyre korrekt. Kjo bot dhe do gj q sht n t e ka krijuar All-llahu Ai i ka krijuar edhe burimet e sprovave edhe pasionet, sikur q i ka krijuar burimet e knaqsive dhe t dobis. Por kjo nuk sht e keqe skajore, as q sht ndaluar q njeriu ti shfrytzoj kto begati n jet, n raporte me t tjert. Sikur Islami si fe prej All-llahut ti ndaloj knaqsit dhe stolit e ksaj bote, prej kur
ka filluar misioni i tij e deri te Muhammedi do t ishte larg nga natyra njerzore dhe karakteristikat e tij, ai tash do t krkonte nga njeriu t pamundshmen, nse kemi parasysh funksionet fiziologjike t organeve t tij. Pr kt Kurani kt bot e v para njeriut dhe ia trheq vrejtjen se kjo njkohsisht i sht sprov dhe mashtrim, nse vetm atij i prkushtohet: Njerzve iu duket se e mir sht ajo ka lakmojn: femrat, fmijt, grumbulli i arit dhe argjendit, kuajt e shklqyeshm, kafsht dhe t lashtat. Kto jan begatit n jet n kt bot (e tek All-llahu sht strehimorja me e bukur). (Ali-Imran, 14). Shprehja Kuranore knaqsit pr grat dhe fmijt tregon se ata jan sprov dhe mashtrim, sepse posedojn karakteristikn e mashtrimit, sidomos nse njeriu leht bie n ndikimin e tyre dhe u ofrohet pr kt rasti dhe mundsia. Femra nuk sht sprov sipas asaj se njeriu ndjen simpati ndaj saj. N t vrtet simpatia ndaj femrs dhe lidhja e ligjshme me t sht shtje natyrore. Mirpo, ajo bhet sprov dhe mashtrim nse kjo lidhje normale shndrrohet n pasion dhe bhet qllimi i vetm n jet. Shprehjet grumbull pr argjendin dhe arin dhe t shklqyeshm pr kuajt, tregojn n sprovn pr pasuri. Kto pasuri nuk paraqesin sprov nse fitohen dhe shrbejn pr plotsimin e nevojave. Ato nuk jan kto as n sasi t mdha, kur shpenzohet n aspekte t ndryshme si ndihm t tjerve. Pasuria sht sprov dhe mashtrim kur grumbullimi i saj bhet pasion i tubimit t prhershm, dhe kujdesi i prhershm mbi lndt e para nga t cilat fitohet, ashtu si toka dhe bota shtazore.
www.islamischen.ch
74
Kur Islami thekson se kjo bot paraqet sprov pr mashkullin me gruan, pasardhsit dhe pasurin, dshiron tia trheq vrejtjen njeriut n rrezikshmrin e shndrrimit t t mirave t ksaj bote n t keqe t tij. Sprova me gruan, prkatsisht simpatia e tepruar ndaj gjinis femrore, kthehet me shum t kqia, ashtu q ai q lshohet n t, rndom mbaron n dshprim dhe probleme t mdha. Mashtrimi me fmij ka pr pasoj edukimin mjaft t keq t pasardhsve, t cilt n mnyr indiferente sillen ndaj prindrve dhe t afrmve. Verbria me pasuri e shpie individin, familjen e tij dhe t afrmit drejt privimit t plot, nxit urrejtjen e t tjerve dhe dshirn e tyre, q i tilli t bie n varfri t thell, t prjetoj nnmim n kt bot dhe kujtes t keqe pas vdekjes. Q njeriu ti shmanget ktij rreziku, duhet ta ndjek rrugn q e ka caktuar Islami, rruga q nuk e pengon shfrytzimin e begative, por ndalon q ato t bhen gnjeshtra. Kurani, pasi q grat, fmijt dhe pasurin i ka quajtur knaqsi t jets toksore, thot: T devotshmit te Krijuesi i tyre do t ken kopshtet e xhennetit, npr t cilat rrjedhin lumenjt, n to do t qndrojn prher, edhe gra t pastra, edhe knaqsin e All-llahut. E All-llahu mir i din obt e Vet, t cilt flasin: Krijuesi yn, ne, vrtet besojm, prandaj na i fal mkatet tona dhe na ruaj vuajtjes n zjarr!... t cilt jan t durueshm dhe vrtetdashs, dhe t cilt e kalojn kohn n lutje, dhe ndajn lmosh dhe t cilt n agim lusin q tu falet. (Ali-Imran, 14-17). Ajetet e theksuara Kuranore prkujtojn se ekzistojn edhe begati m t mira nga kto n kt bot. Ato jan n botn tjetr, n ahiret, nga dy periudhat ekzistencs. Kurani i prmend nga shkaku se njeriu n kt bot kalimtare, duhet t zotroj me pasionet e veta dhe mos ti shndrroj t mirat si jan femra, fmijt dhe pasuria, n epshe, por ato duhet ti shrbejn dhe ti shfrytzoj drejt, e jo t bie nn ndikimin e tyre. Ather disa nuk do t zhduken me dfrimet e tepruara, as t tjert me privimin e pjesrishm ose t plot t t mirave t ksaj bote. Kto ajete
Kuranore, po ashtu, i prmendin edhe cilsit e atyre q zotrojn veten dhe nuk u dorzohen epsheve. Kta jan ata t cilt ruhen nga t kqiat dhe t shmtuarat, ata jan besimtar t vrtet, krkojn nga All-llahu krkimin e mkatit, jan t durueshm, durojn vuajtje, jan t vendosur n t mirn dhe t keqen dhe vetveten e kontrollojn n veprime. Jan t sinqert n fjal dhe vepra, prkushtues dhe t nnshtruar lutjes n t ciln e shohin ardhmrin. I ndihmojn ata me t cilt e ndajn t mirn e t keqen dhe gjithnj jan t gatshm q tu dalin n ndihm. Ata n agimin e hershm krkojn falje nga All-llahu , nga arsyeja se jeta e tyre e prditshme sht e rregulluar dhe fillojn nga mngjesi me prmendjen e All-llahut Kta, q posedojn cilsi t ktilla njerzore t cilat i kan br m t fort nga ndjet e tyre, ata jan t vetmit n gjendje q korrektsisht ti prdorin t mirat e ksaj bote dhe mos t bien n sprova. Vetm atyre All-llahu u ka premtuar mir n ahiret, sepse e kan ruajtur veten nga ekzagjerimi, kurse t tjert nga privimi i plot.
JETA E NJERIUT NDRMJET PUSHIMIT DHE PUNS

Toka n bashksi me trupat tjer qiellor sht prgaditur n mnyrn q njeriut ti bhet me dije, se jeta e tij e frytshme sht n pushim dhe qetsi nga nj an, dhe puna dhe angazhimi, pr shkak t ekzistencs dhe vazhdimit t misionit njerzor, nga ana tjetr. Kjo flet q nevoja e njeriut pr
www.islamischen.ch
76
pushim nuk sht fare m pak e vlefshme nga nevojat e tij pr aktivitetin fizik dhe intelektual gjat puns. All-llahu ka krijuar tokn dhe natyrn e jets n te... Ai, po ashtu, e ka caktuar edhe dualitetin e njeriut n shtjen e pushimit dhe puns. Njeriu sipas natyrs s tij sht krijuar pr dy gjra njkohsisht, pr pun dhe pushim. Toka srish sht prgaditur n mnyrn q ti plotsoj kto dy nevojat e njeriut: Thuaj: M thuani ju mua, nse do t jepte All-llahu, q nata tju zgjas amshueshm, deri n ditn e Gjykimit, cili zot pos All-llahut, do tju jepte drit? Prse nuk dgjoni? Thuaj: M thuani ju mua, nse do t jepte All-llahu, q dita t zgjas amshueshm, deri n ditn e Gjykimit, cili zot, pos All-llahut, do tju jepte natn, q n te t pushoni? Prse nuk shihni? Nga mshira e vet Ai u ka dhn ditn dhe natn, q n te t pushoni, kurse nga t mirat e tij t punoni dhe q t jeni mirnjohs. (El-Kasas, 71-73). Kurani prmend q ndarja e kohs n natn e errt, kur njeriu qetsohet, dhe n ditn e ndritshme, kur duhet t punoj dhe t jet aktiv, sht begati e All-llahut pr njeriun pr jetn e tij t ksaj bote, e q nuk ka kush tjetr pos Tij q do t ishte n gjendje q di t till ta bj. Allllahu m s miri e di sht e nevojshme dhe e dobishme, dhe sht n gjendje t zbatoj t doj dhe dshiroj. Prfundimi mbi kohn t ciln e nxjerrim nga ky sistem sht q njeriu n kt bot duhet t punoj, q t angazhohet dhe t prpiqet n suaza t mundsive t veta njerzore me t cilat sht krijuar, si i nevojitet pushimi, qetsia dhe banesa. Ai, prandaj, sht prgjegjs para All-llahut nse e l pas dore cilndo prej ktyre gjrave, pushimin n nj pjes t kohs, kurse puns n
tjetrn. Lojaliteti i njeriut ndaj All-llahut pikrisht manifestohet n t nnshtruarit e tij ligjeve, sipas t cilave sht rregulluar bota, sikur edhe n at q e kryen, me ka sht obliguar ose abstenon nga ajo q i sht ndaluar. Si do q kto ajete, mbi rregullimin e jets njerzore n tok ku ndrrohen dita dhe nata, krkojn pranimin e ekzistencs s All-llahut, ato po ashtu krkojn nga besimtart q mos t dalin nga suazat e ktij sistemit n jetn e tyre t prditshme. Kohn e caktuar pr pushim nuk duhet kaluar n pun, as t lihet pas dore puna duke i lejuar vetes prtaci dhe papunsi, duke u mbshtetur n lmosh, trashgimi ose kamat. Ai q punon pa ndrprerje nuk e kupton domethnien e fjalve: Kush e tepron nuk e lron tr tokn, as shpina nuk do ti mbetet e drejt. Derisa ai q jeton nga lypsia dhe trashgimia, pa angazhim dhe pun t ndershme, nuk ka ndjenja pr dinjitet njerzor dhe i humb mundsit e veta n bised t kot, n loj dhe n dm t t tjerve. I ktill nuk sht besimtar i cili di pr All-llahun dhe i cili ndjek rrugn e Tij n kt bot. Ajetet e cituara, po ashtu, theksojn se nata sht pr pushim dhe qetsi, kurse dita pr angazhim dhe pun, nga shkaku i thjesht q paqja t sigurohet n kohn t ciln t gjith njerzit e marrin pr pushim, kurse kushtet e puns jan lehtsuar n periudhn kur t gjith jan aktiv, sepse drita e dits i kontribuon atmosfers s puns, deri sa terri i nats, i cili prkujton amshueshmrin, qetsin, paqen dhe stabilizimin, pengon. Kshtu, specificiteti toksor, s bashku me trupat tjer qiellor me vullnetin e All-llahut trason rrug t drejt t ekzistencs njerzore, ku njeriu i gjen vend vetes dhe t tjerve. Nuk orvatet t dominoj natyrn, n gjiun e s cils sht gjetur, para se ta ket msuar rendin dhe ligjin e saj. Nuk ia imponon vullnetin e tij, para se ta merr direktivn dhe orientimin prej saj. Kurani nuk e
izolon njeriun nga natyra as nuk e thrret q mos t deprtoj n fshehtsit e saj. Prkundrazi, e fton q ta kuptoj krijimin e All-llahut dhe ta harmonizoj jetn e vet me shfaqjet dhe ligjet e saj. Pr kt, njeriu sht i obligueshm ti falnderohet All-llahut n begatit Kuranore.
KUR FJALA NUK PRCILLET ME VEPR

Besimtart para betejs n Uhud flitnin pr punt q do ti ndrmarrin pastaj, sepse qen t sigurt n fitore. Kshtu kjo ishte impuls i entuziazmit dhe gatishmris pr luft. Mirpo, kur entuziazmi u shndrrua n preokupim rreth tubimit t pres dhe materialit t lufts, q e kishte ln armiku n fillim t betejs, duke ikur para forcs me t ciln u jan kundrvn besimtart, ai edhe i ka riorganizuar radht e veta dhe hyri n kundrsulm duke e shkatrruar forcn pr t ciln n fillim u besua se askush asgj nuk mund ti bj. Rezultati i betejs ka qen q armiku fitoi, kurse besimtart humbn. Lidhur me kt erdhi ajeti Kuranor: O besimdrejt, prse e flitni nj e tjetr mendoni? O sa u urren All-llahu kur flitni, e nuk punoni! All-llahu i don ata q n rrugn e Tij luftojn si bedem i fort. (Es-Saff, 2-4). Kurani u bn vrejtje besimtarve pr fjalt dhe premtimet e tyre t zbrazta. Pohon se praktika ka treguar ekzistimin e jazit t gjr ndrmjet fjalve dhe veprave, premtimit dhe prmbushjes s tij: O besimdrejt, prse e thoni at q nuk e veproni? U bn vrejtje pr kt kontradikt n mnyrn e cila prmban zemrimin dhe paknaqsin e All-llahut: Tek All-llahu gjja m e urrejtur dhe neveritse sht q ta thoni at q nuk e veproni.
Humbja e besimtarve n Uhud nuk ka qen katastrofa e vrtet, n t ka qen edhe elementi i interesit i cili prbhej n at q jan detyruar t ndalen n dobsit e veta dhe ti studiojn shkaqet e ktyre dobsive, n mnyr q hern tjetr ti shmangen humbjes, q ta marrin kt humbje si msim e cila do ti shpie deri te fitorja, n rrethanat i imponon lufta e re. Shkak i dobsis s tyre ka qen egoizmi dhe rnia nn ndikimin e t mirave t ksaj bote, n momentin kur me fuqin e tyre dhe me fuqin e besimit t tyre e prcaktonin fatin e popullit, t cilit i takonin, fatin e ideologjis dhe misionit t tij. Kthimi i tyre pres dhe pasuris dhe friks, duke iu falnderuar solidaritetit t besimtarve dhe fuqis s tyre, tregon se koncepcionet e ides besimin e t cilit e kan bart nuk kan qen, t paktn, te disa nga ata, m t vlefshme nga kjo bot, dekoreve dhe begative t saj. Prandaj Kurani, pasi morn msim nga humbja, u drejtohen: Vrtet All-llahu i don ata q luftojn n rrugn e Tij n radh t forta sikur ata t jen mur q sht fuqishm i lidhur dhe i ngjitur. Rruga e fitores n jet, rreziqet, kujdesi, lufta... sht n kmbngulsin dhe pathyeshmrin n kryerjen e detyrave, ashtu q duket se t gjith luftojn pr gjn e njjt, n nj rresht ku nuk ka zbraztir: Vrtet All-llahu i don ata q luftojn n rrugn e Tij n radh t forta. Krahas ksaj duhet llogaritur edhe pr konsolidimin e t gjitha forcave disponuese para takimit dhe konfliktit: sikur ata jan mur q sht fuqishm i lidhur dhe i ngjitur. Fitorja, si shihet nga ky ajet, sht kushtzuar me momentin vijues: q lufta q bhet, t jet n rrugn e All-llahut, n rrugn e vlerave dhe parimeve t larta moralo-etike, t cilt njerzimit i garantojn t mirn, fuqin, lavdin, raportet e shndosha recproke dhe solidaritetin, kurse i shmangen imponimit t vullnetit t tjetrit me pranimin e obligimeve pa hamendje dhe dyshim, dhe m n fund ballafaqimin me fatkeqsit dhe rreziqet t prbashkta me forcat, rradht e t cilave jan t qndrueshme dhe t forta. Paralajmrimet e humbjes jan: Shum t folur mbi punn, s cils nuk i qaset me mjaft sinqeritet dhe vendosmri dhe shikimin n ann
materiale t jets dhe knaqsit e tij, n astin kur jan n pyetje vlerat dhe parimet e larta moralo-etike. Tregimi mbi punn, s cils nuk i qaset vendosmrisht, jo vetm q sht humbje e besimit n at ka thuhet, por shpie edhe n thyrjen e ambicjeve personale t cilat personi rndom ia v vetes pr detyr. N t vrtet, mbejta pas e veprave pas fjalve sht mashtrim i vrtet dhe rregullisht, manifestohet negativisht n individ, deri sa gradualisht nuk e prfshin edhe tr popullin dhe paraqet rrezik pr ekzistencn e tij. Shum premtime, nga t cilat mjaft pak plotsohen, dfrejn dhe fitohet ndjenja e trimris n fillim. Mirpo, me pasojat e veta, ato jan katastrof e vrtet pr kombin dhe ardhmrin e tij, sepse dyshimi bhet i domosdoshm dhe pjesa prbrse e tr asaj q thuhet, e madje edhe ftess s sinqert pr evitimin e rrezikut real, i cili do ta shkatrroj kombin n trsi, nse e godet. Pr kt besimi n vlerat e larta morale dhe besimi n All-llahun sht gjja e par e cila krkohet, pastaj qllimi i sinqert q srish sht produkt i besimit t fuqishm, pastaj aksioni me forcat e prbashkta dhe vetm ather tregimi mbi suksesin me ndihmn e All-llahut, e jo t folurit mbi humbjen, thyerjen dhe jorehatin.
NUK KA SHPRBLIM PA SPROVA

1. Problemi i besimit n vlerat e larta morale dhe n All-llahun nuk sht shtje e gjuhs se si do ta shprehni m bukur, as luks me t cilin njeriu knaqet, e nuk sht as dekor q e zbukuron.
Ky sht problem i jets s njeriut n themel dhe n trsi. Rruga e fes sht e mundimshme. Pengesat e saj jan t shumta dhe t rrezikshme. Jeta e besimtarve sht vetm provim dhe varg i pandrprer i sprovave, t cilat shpesh ia trondisin shpirtin q ndonjher e shpiejn n dshprim: A mendoni ju, se do t hyn n xhennet, e ende nuk e keni shijuar at q e kan shijuar ata, t cilt para jush kan qen dhe zhdukur? Ata i ka drmuar mospasjet dhe smundjet, dhe aq qen shqetsuar, q edhe i drguair edhe ata q kn besuar me ta, kan brtitur: Kur do t vij m ajo ndihma e All-llahut? Ja, ndihma e All-llahut sht vrtet afr! (El-Bekare, 214). Besimtari i sht ekspozuar uris, skamjes, ofendimit, dmeve, smundjeve, jorehatis dhe jostabilitetit: Ata i kan shfarosur skamjet dhe smundjet. Nga kjo nuk sht kursyer as i drguari, as ideologu as besimtari, nga afrsia as nga largsia dhe goditjet e mdha i kan gjetur q edhe i drguari edhe kta q me t kan besuar kan brtitur: Kur do t vij m ajo ndihma e All-llahut? Lnia e besimtarit n All-llahun dhe vlerave t larta morale n mshir dhe jomshir t ktyre provokimeve, nuk sht karakteristik e nj kohe, as e nj misioni t t drguarit t caktuar, as vendit t lidhur pr kt apo at shpallje. Ky sht parimi kryesor i ekzistencs njerzore, nj nga ligjet q e rregullojn shoqrin e trsishme njerzore me t gjitha kto shfaqjet e tij t nduarnduarta: A po mendoni ju se do t hyni n xhennet, e mbi kokat tuaja ende nuk ka fryr ajo q ka kaluar mbi ata q kan qen para jush. Skamjet, ofendimet dhe dmet, t cilave besimtari n All-llahun u sht ekspozuar, jan t natyrs materiale. Kto kokarje nganjher zgjasin m shum, apo pasojat u jan aq t rnda sa q njeriu fillon t hamendet ndrmjet
kokarjes s cils i sht ekspozuar dhe shpress n ndihmn e premtuar t All-llahut: dije se ndihma e All-llahut sht afr. Kur njeriu t jet i sigurt n ndihmn e All-llahut, e kjo duhet t jet nse udhhiqet sipas parimeve t fes, ather skamja s cils i sht ekspozuar sht e parndsishme, i kthehet qetsia dhe forcohet shpresa n fitore kur do knaqet n t mirat, e ksaj bote. Nga ana tjetr, nse besimtari leht e duron skamjen dhe sakrificat materiale n emr t fes s vet, ndihet fitimtar, krenar dhe i madh, q edhe kjo sht nj pjes e ndihms s Allllahut ndaj tij. Dallimi ndrmjet territ, dshprimit dhe drits s shpress sht dallimi i karakterit psikologjik. At njeriu mund ta tejkaloj me durimin e besimtarit t vrtet dhe me mbshtetjen n All-llahun . Sado m shum q e shkel nuk i kthehet srish territ, sepse kjo vet shprndahet me vdekjen e tij. Kshtu kalon n shfrytzimin e fitores s amshueshme dhe ky sht fundi i eksperimentit dhe sprovs. Fitorja e vrtet t ciln e prjeton besimtari sht takimi me Allllahun , amshueshmria n xhennet dhe knaqsia e All-llahut. 2. Nse njeriu nuk armatoset me besimin n All-llahun rrall her arrin ta zgjidh ndonj nga problemet, t cilat nga shkaqet e ndryshme ia imponojn telashet jetsore. Shpesh ky shkak nuk sht provokim i besimit t tij, nganjher kta jan vet kushtet e jets dhe rethanat e saj t cilt vazhdimisht ndrrohen. Ndrkaq, shkaqet e ndryshimit t rrethanave dhe kushteve natyrore, si i kupton njeriu, deri m sot, nuk kan fituar karakterisitika t prgjithshme, sepse antari i familjes, i shoqris dhe i kombit nuk sht i edukuar ashtu q krizat dhe ekspozimi i njeriut atyre, t jen shfaqje e domosdoshme pr jetn grupore. Prej aty sht edhe humbja e shpress gjat kundrvnies rreziqeve, shkak i trishtimit t jets, dshprim atij q mbi ta nuk vigjlon. Pr kt besimi n All-llahun nuk sht aq shtje personale e individit sa sht problem i shoqris dhe kombit si trsi, i cili synon ekzistencn, konsolidimin, lavdin dhe mirqenien.
LUTJA AFRON TEK ALL-LLAHU

Qllimi i t gjitha ktyre lutjeve, namazit, agjrimit, zekatit dhe haxhit sht t t afrojn kah Allllahu nga arsyeja se krijojn atmosfer n t ciln besimtari, duke u vetmuar dhe duke i harruar problemet e ksaj bote, e kujton Zotriun e tij dhe ku fuqia dhe madhshtia e Tij i bhen m t afrta. N kt rast, kur fuqia dhe madhshtia e All-llahut jan t pranishme, besimtari synon q t jet afr atributeve t All-llahut. Nse lutja sht e domosdoshme q me All-llahun t vihet n kontakt dhe ti drejtohet Atij, ather ajo duhet edhe t prcillet me pranin, e cila nuk sht e karakterit hapsinor. N t vrtet, duhet q All-llahu me atributet q i prshkruhen Atij t gjendet n jetn e njeriut, e kurrsesi i izoluar as i ndar nga jeta e tij. Besimtari i devotshm duhet t prpiqet q do moment n personalitetin e vet ti senrtoj atributet q i prkasin All-llahut : dija, fuqia, jeta, forca, mshira, krijimi, trajtsimi, pasuria dhe t gjitha t tjerat, t cilat jan pjes e qenies s Tij. Kjo nuk do t thot uniteti i All-llahut me njeriun ose anajelltas, si e mendojn kt disa mistik. Kjo pikrisht d.m.th. q njeriu i devotshm komunikon me t tjert duke u udhhequr gjat ksaj me atributet e All-llahut, i prvetson ato dhe i posedon n masn q me to drejtohet. Pr kt nxiton pr dije, sa m i pasur t jet me t dhe sa m shum ta njoh ekzistencn komplete dhe specificitetet e saj, madje edhe All-llahu sht aq m afr Atij. Prpiqet t bhet i fuqishm dhe i aft, ta posedoj fuqin e trupit, aftsin e arsyes, dhe gjykimit, mundsin e sundimit mbi pasionet dhe aftsin e planifikimit n jet. Sa t jet n gjendje q sa m shum t ket nga kto t gjitha n vete, aq sht m afr All-llahut . Synon q shpirtit t tij
ti zhvilloj jet fisnike dhe ta largoj nga e shmtuara dhe ulta, jeta me plot liri individuale q sht karakterisitik e tij. Prpiqet q shpirtrisht t pasurohet, me an t maturis dhe knaqsis, me ato q jan m t domosdoshme dhe prve mundsis q t arrij shum m tepr nga kjo. Pasuria e All-llahut nuk prbhet nga pasuria dhe pasardhsit, por n at q askujt nuk i nevojitet q prher t ekzistoj. Pr kt njeriu nuk mund ti afrohet All-llahut i cili sht aq i pasur, me grumbullimin e pasuris, por me maturi n t, as me shumsin e fmijve, por me mospasjen e nevojs pr ta. Sado q besimtari i devotshm pavarsohet nga pasuria, nderi dhe pushteti, aq sht m afr pasuris s All-llahut dhe nuk ka nevoj pr asgj pos pr T. Besimtari me an t puns dhe aksionit krijon dhe trajton. sht specialist i puns s vet dhe e kryen me ndrgjegje. Cilsia sht kriter i tij, e jo sasia, sepse puna cilsore sht edhe produktive. Kshtu puna e misionarit sht e prsosur, vetm nse le gjurm t dukshme tek ata q i udhzon. Puna e profesorit do t fitoj karakteristikn e kreativitetit nse nxnsit dhe studentt i orienton drejt, m par me shembull t mir se sa me ligjrat. Dhe specialist sa m i madh t jet n punn e vet dhe ta kryej me ndrgjegje at, aq sht m afr krijimit dhe kreaturs s All-llahut. I ktilli sht i mshirshm me besimtart e drejt, edhe ather kur sht m i rrepti ndaj kundrshtarve t s vrtets dhe armiqve t humanitetit, t cilt njri tjetrin e konsiderojn pr idhull dhe adhurohen pr nj periudh t caktuar, kurse kur e humbin shenjtrin kalojn n t tjert dhe kshtu jeta u kalon n ngritjen e idhujve dhe n adhurimin e prkohshm. Sa m i afrt dhe i mshirshm t jet besimtari ndaj besimtarve tjer, kurse m i rrept ndaj armiqve t s vrtets, sht gjithnj e m afr All-llahut i cili sht i mshirshm dhe joprdllues n t njjtn koh.
www.islamischen.ch
85
Mirpo, nse lutja izolohet nga orvatja e prshkrimit me atributet e All-llahut, dhe nuk bhet iniciatore e njeriut, ideologjike dhe praktike, vlera e saj bie dhe gjurma pothuaj nuk i ndihet. N kt kuptim Kurani thot: Kurse kontributet e tyre nuk do t pranohen pr shkak se nuk besojn n All-llahun dhe n t Drguarin e Tij, q plogsht e kryejn lutjen dhe q vetm jasht vullnetit ndajn. (Et-Tevbe, 54). I prshkruan hipokritt dhe thot se lutja u sht joproduktive. Prtacia, me t ciln falen, dhe detyrimi me t cilin e shpenzojm pasurin prudhin n izolimin e lutjes s tyre, e kjo sht karakteri i saj impulsiv n jetn e besimtarit t vrtet. Pr kt ata edhe e besojn All-llahun dhe t Drguarin e Tij me besim t sinqert. Kurani pr qllimin e namazit thot: Komunikoje Librin q po t shpallet dhe kryeje namazin-vrtet namazi pengon nga shfrenimi dhe nga do gj e keqe; kryerja e namazit sht dgjueshmria m e madhe!-dhe All-llahu e di ak punoni. (El-Ankebut, 45). Konfirmon q lutja e vrtet ka rezultate pozitive, prandaj pasojat e faljes jan lnia e shfrenimit dhe s keqes, shmangia nga kundrvajtjet shoqrore dhe morale, t cilat ofendojn dhe i dmtojn t tjert. N t kundrtn, nse ky pozitivitet nuk bhet rezultat konkret i namazit, ather ai sht formal, dhe si i ktill nuk prudh n ekzistencn e All-llahut n cilsi t faktorit aktiv n jetn e njeriut. Falja n kt mnyr ht vetm ceremoni, form dhe figur pa shpirt dhe gjurm. N nga shenjat e dobsis s muslimanve sht edhe izolimi, pr t cilin sht ktu fjala. Pr kt, ata jan t barabart me ata q trsisht e kan braktisur namazin dhe i kan prqafuar
epshet. Dhe at dit kur t bhen t fort me trup dhe intelekt, kur t kujdesen pr arritjen e dijes, t jen t ndrgjegjshm n pun, kur ta ndjekin rrugn e Kuranit n sjellje, sinqerisht dhe vllazrisht komunikojn njri tjetrin, vetm ather edhe n lutjet e veta do t jen n shkalln e caktuar t afrsis me All-llahun , i cili u mundson t bhen populli m i mir. Besimtari i fuqishm sht n afrsi t All-llahut, sepse i posedon cilsit t cilat jan specifike vetm pr Krijuesin, deri sa besimtari i dobt sht larg nga All-llahu pr shkak t atributeve t kqia t cilat i prshkruhen.
JETA E T DRGUARIT T ALL-LLAHUT -MISHRIM I MISIONIT T TIJ

Skenat e shumta nga jeta e t Drguarit t All-llahut, ashtu si edhe ato q jan n lidhje me pejgamberin e tij, i kan kontribuar suksesit t misionit, me t cilin sht ngarkuar. Kto shfaqje n sjelljen e tij e shprehin n t vrtet biografin e vrtet t koncepcioneve, pas t cilave kan qndruar edhe nj varg synimesh q e shpiejn njeriun, i cili beson n to, n humanitetin e lart, humanitetin q e prcjell moralin dhe bmirsin konstruktive. Kur Kurani i regjistron aspektet si kto, n kuptim t premtimit dhe udhzimit drejt t Drguarit t All-llahut, ai dshiron vetm t theksoj se prtrirja e apelit kah e vrteta ose fardo apeli tjetr qllimi i t cilit sht shkalla m e lart e humanitetit - nse rrethanat shoqrore jan t atilla
q t krkojn dalje nga rnia morale, duke krkuar ideolog, i cili do ta spjegoj udhzimin konkret t privuar nga do qllim tjetr dhe nga aspiratat personale - e ky sht udhzim i Allllahut dhe rruga e drejt - nuk do t ket kurrfar rezultatesh pozitive nse pran tij nuk gjenden fenomenet q i krkon Kurani, me t cilat All-llahu e ka udhzuar t zgjedhurin Muhammed () t birin e Abdullahut. Sa u prket epsheve dhe udhzimeve kuranore t drejtuara drejtprdrejt t Drguarit t All-llahut, ata vlejn pr t gjith besimtart, gjat gjitha kohve dhe brezave, dhe ata duhet patjetr t pranohen dhe t aplikohen n rrethanat dhe situatat shoqrore, t cilat i prgjigjen rrethanave t shpalljeve t tyre. Fenomeni m i rndsishm i pasojave t dukshme t cilat garantojn suksesin e misonit dhe apelit jan: -q ajo n ka ftohet t paraqes t vrtetn e njmendt; -lojalitetin e plot ndaj ksaj; -zbatimin korrekt t parimeve pas t cilave qndron n jetn vetjake. 1. Domosdoshmria e s vrtets n zbatimin e njmendsis s asaj q rekomandohet krkon gjithsesi edhe largimin e tij nga e pavrteta dhe mashtrimi. Pr kt All-llahu i thot t Drguarit t Vet: Thuaj: un nuk ju them juve: tek un jan thesaret e All-llahut, as nuk ju them: Un jam engjullun ndjek vetm at q m shpallet. Thuaj: A jan t njjt i verbri dhe ai q sheh? Prse nuk mendoni? (El-Enam, 50).
www.islamischen.ch
88
Ajeti paralajmron tri gjra gjat thirrjes, prej t cilave secila sht n gjendje t mundsoj dhe trheq ithtar dhe aspirant n periudhn e caktuar, duke pasur n mend se kthimi prapa, pasi t zbulohet realiteti, sht shum m i rnd dhe shndrrohet n faktor rrnues t thirrjes origjinale. Trheq vmendjen se nuk sht fjala pr premtimin e pasuris s vllimshme dhe dhnies, sepse pritet nga ai q pohon se ka pasuri dhe se ndan vazhdimisht, pandrprer. Po ashtu, paralajmron se nuk flitet pr njohjen e fshehtsive, ngase ka qen njohur tek Arabt, tek falltort dhe astrologt e tyre, se njohja e fshehtsive mundson krkimin e t mirave materiale. Pr kt, apeli pas t cilit qndron propaganduesi q pohon se i di fshehtsit, do t pranohej, por nn ndikimin e knaqsive t ksaj bote e cila me vete bart t nesrmen m t mir pr shkak t njohjes s asaj q do t ndodh: E sikur e keqja do t ishte larg nga un. (El-Araf, 188). Dhe m n fund, ajeti paralajmron n pretendimin q ka pikpamjen se njeriu sht jasht suazave t mundsive njerzore, se sht lloji q nuk posedon ann animale as ofertn, dhe se pr kt arsye sht m i zgjedhur, pr arsy duhet ti prulemi kur prin dhe udhheq: Por prijsit e populli t tij, q nuk kan besuar, kan folur: Ky sht njeri bash sikur edhe ju, vetm dshiron q jasht jush t dallohet. Sikur t doj All-llahu, do t drgonte engjj. Kshtu di nuk kemi dgjuar nga strgjyshrit tan t lasht. (El-Muminun, 24). Por krert e popullit t tij, q nuk kan besuar, t cilt kan mohuar se n kt bot do t ringjallen, dhe t cilve u kemi dhn q n kt bot n luksoz t jetojn, do t thonin: Ai sht njeri sikur edhe ju, ai han at q edhe ju hani, dhe pin at q edhe ju e pini. Dhe nse i nnshtroheni njeriut, sikur q jeni edhe ju, sigurisht do t humbeni. (El-Muminun, 33-34).
Ajeti pos ksaj krkon nga i Drguari i All-llahut q me shprehje t qart e precize ta ekspozoj detyrn e misionit t tij: Un ndjek vetm at q m sht shpallur. N t vrtet, fol dhe transmeton vetm at, asgj mos shto, si sht kjo tradit q vetm t nxitet, pranimi i cili m s shpeshti sht i karakterit t prkohshm dhe pasojat e t cilit pastaj nuk mund t shmangen. 2. N nevojn e sinqeritetit dhe lojalitetit t plot t gjrave, n t cilat apelohet tregon Kurani kur e thrret t drguarin e All-llahut: Thuaj: Namazi im, falja ime, edhe jeta ime, edhe vdekja ime, vrtet i jan prkushtuar Allllahut, Krijuesit t botrave, i cili nuk ka t barabart me Veten. Kjo m sht urdhruar, dhe un jam muslimani i par. (El-Enam, 162-163). Misioni i t drguarit sht t thrras n udhzimin e All-llahut. Pr kt arsye sinqeriteti i plot ndaj All-llahut edhe prbhet nga ajo q tr jeta e bartsit t misionit t jet lutje dhe drejtim Krijuesit. Jeta e tij, n t vrtet, sht shembull q prmban parime t thirrjes pas s cils qndron. Ai duhet t jet shembulli i par i besimtarve, si sipas besimit n ato koncepcione, ashtu edhe sipas aplikimit t n praktik. 3. Faktori i qndress dhe durimit sipas rndsis s tij aspak nuk mbetet prapa dy kushteve paraprake, t cilat shpiejn kah apeli i suksesshm drejt s vrtets, pr ka flet edhe Kurani: Prandaj praktikisht komunikoje at q t urdhrohet dhe mos ua v mendjen politeistve; Ne do t lirojm nga ata q tallen, t cilt pos All-llahut zot tjetr marrin dhe do t marrin vesh ata! Ne mir e dijm, se e ke rnd n zemr pr at ka ata flasin, prndaj madhroje Zotriun dha lavdoje
www.islamischen.ch
90
At, dhe bnu prej atyre q bjn sexhde, dhe deri sa je gjall, Krijuesin tnd adhuroje. (ElHixhr, 94-99). Kto ajete krkojn qndres n mision dhe n shpalljen e tij prkundr paknaqsis s kundrshtarve t tij, t cilt me qndrimin e tyre i pengojn bartsit e s vrtets. Prve ksaj qndrese ata ende krkojn edhe aplikimin praktik t pandrprer t parimeve t ktij misioni n jetn e bartsit t tij, posarisht t namazit, pa frik nga kushdo, deri n frymn e fundit. 4. Kur ktyre tre faktorve, vrtetsis s misionit, lojalitetit ndaj saj dhe qndress n t, u shtohet aplikimi i drejt, q n fakt jep fotografin e njeriut fisnik i cili pranon koncepcionet pr t cilt thrret, ather edhe suksesi i misionit sht i garantuar. N kt jep shenj Kurani: Ti shko rrugs s vrtet, sikur q t sht urdhruar, e ashtu le t veprojn edhe besimtart t cilt jan me Ty, dhe mos u bni t vrazhd, sepse Ai sheh shum mir at q ju punoni, Dhe mos e mbani ann e atyre, q padrejtsisht veprojn, e q tju djeg zjarri, ju nuk keni mbrojts tjetr, pos All-llahut, prndryshe, nuk ka ndihm pr ju! Dhe kryeje namazin n fillim dhe n fund t dits dhe n koht e krkuara t nats! Veprat e mira vrtet i zhdukin veprat e kqija. Kjo sht mshir pr ata q e duan msimin. Dhe bru i durueshm! All-llahu, pa dyshim, nuk do tua mungoj shrblimin atyre, q vepra t mira bjn. (El-Hud, 112-113-5). Ajetet e cituara krkojn nga i drguari i All-llahut dhe nga ata q n t besojn ta ndjekin at q iu porositet: -q mos ti nxis periudha e suksesit t misionit t tyre n tirani dhe t konsiderohen m t mdhenj se t tjert,
www.islamischen.ch
91
-q mos t ken besim n ata q jan n lajthithje dhe t cilt me mosbesimin ndaj All-llahut i bjn vetes dhun, dhe mos ti pranojn kshillat e tyre as mos ti imitojn, sepse mund ti godas shkatrrimi, -q mos ta praktikojn hakmarrjen, por t reagojn n sjelljet dhe veprimet e armiqsis t tyre n mnyrn si e bjn kt njerzit me vlerat t larta morale, -q t bhen t durueshm kur ti shqetsoj dikush ose u shkaktohet dm, Kjo sht mjaft pr sukses dhe shptim, sidomos nse All-llahu sht i pranishm n prmendje n t gjitha astet e tyre q i kalojn duke punuar. Tr kjo q realizon dhe q bn realitet n jetn e t Drguarit t All-llahut, gjat pejgamberis s tij dhe n raport me t tjert, e Kurani thot: Kush i prulet Lajmtarit, ai edhe All-llahut i sht prulur, duke krijuar nga jeta e vet mishrim t misionit me t cilin qe ngarkuar. Pr kt arsye edhe kremtimi i ditlindjes s t drguarit t All-llahut duhet t jet n shenj t ndjekjes s rrugs s atij, i cili ka ftuar n rilindje, i ka vendosur dispozitat dhe i cili n personalitetin e tij e ka unjsuar kt dhe botn tjetr.
www.islamischen.ch
92
FALJA E NAMAZIT T XHUMAS NUK E NDRPRET FURNIZIMIN

Kur sht koha e namazit t xhumas, e njeriu gjendet n pun, mund t hamendet q mos t prgjigjet n thirrje t ezanit dhe t shkoj n xhami, duke llogaritur se koha pr t ciln falet namazi i xhumas nuk sht si n namazet tjera, sepse sht di m e gjat. Prve ksaj, falet pikrisht, n gjysm t dits, kur puna e prditshme sht n vlugun m t madh, dhe se lshimi i tij do t shkaktoj humbje, sikur q nganjher njeriu flet me hamendje se agjrimi zvoglon aktivitetin e puns apo se zekati i zvoglon t ardhurat. Namazi i xhumas ka rndsi t lutjes dhe rndsi t manifesitimit t saj t prbashkt n t njjtn koh. Ai sht tubim, ku besimtari pa tjetr duhet ti prtrij lidhjet me vllezrit e vet n situatn t ciln e prcjell mosekzistimi i dallimeve ndrmjet t pasurit dhe t varfrit, autoritativit dhe t rndomtit, sikur q humben dallimet edhe n vete, ngjyra dhe t tjerat, q e ndajn nj person nga tjetri. N t vrtet n kt tubim sundon vetm synimi i drejtimt All-llahut dhe besimi n T. Atmosfera e ktill e pastron jetn njerzore nga jorehatia e vrapit pr dfrimet materiale, s paku deri sa zgjat namazi. Gjurmat e tij ndihen nj koh t caktuar. Xhumaja n t vrtet sht mbledhje ku kristalizohet jeta e shitblerjes t anve t interesuara dhe ua kthen besimin n solidaritet dhe ndihmes gjat kontaktimit dypalsh. Ju trheq vrejtjen n qllimin e tyre m t lart, qllimin e vllazrimit t prgjithshm njerzor sipas Librit t Allllahut, threq vrejtjen n pranimin e tij, veprimin sipas tij dhe ruajtjen e tij.
Ai sht takimi i prmbushur me dashuri ndaj All-llahut dhe me mbshtejten vetm n t pr angazhimin dhe punn e dhn: Kush mbshtetet n All-llahun, Ai i mjafton atij, q t ket sukses n mendimin dhe qllimin e vet. Pr kt xhumaja sht ku dokush merr pjesn e vet, sa t prtritet individi me kt takim aq sht edhe pjesa e saj n t. Kur t merret krejt kjo parasysh, sht i kuptueshm edhe apeli kuranor i drejtuar besimtarve: O besimdrejt, kur t thirreni pr namaz ditn e premte, lereni shitblerjen dhe shkoni q Allllahun ta prmendni, kjo dinie, sht pr ju m mir. (El-Xhumuatu, 9). Krkon t nxitojn n xhami q ta lavdrojn All-llahun pr ta ln shitblerjen, kurse ky sht simbol pr lnien e do pune i cili sht burim i furnizimit. Pastaj shpjegon se ajo q krkohet prej tyre, q ta ln punn gjat kohs s namazit t xhumas dhe t shkojn n namaz, sht n fakt m mir pr at q i prgjigjet. Q besimtart mos ta kuptojn gabimisht q ndrprerja e puns t premten gjat kohs s namazit t xhumas sht fest edhe dita e mbetur, ekziston ajeti i cili i qorton q ta vazhdojn punn posa t falen: Ndrsa kur i kryhet namazi, athr shprndanu npr tok dhe begatin e All-llahut krkonie dhe All-llahun prmendne shum, q t arrini ka dshironi. (El-Xhumuatu, 10). Dhe prmendni All-llahun shum, d.m.th. q gjithmon, deri sa punojn dhe angazhohen, ta ken n kujtes udhzimin, e All-llahut n rrugn e drejt, e cila sht caktuar gjat kontakteve t ndrsjella, kryerjes s punve ose aktiviteteve prgjithsisht. T ktillt vijn deri te furnizimi vetm n mnyr t lejuar, por edhe i shpenzojn korrektsisht. Hallalli dhe harami u jan t qart, do gj q e dmton individin dhe t tjert sht e ndaluar, deri sa t tjerat jan t lejuara.
www.islamischen.ch
94
Besimi, prandaj, sht leht i kuptueshm. N t nuk ka kurrfar komplikimi. Kurse lutja, pa dallim lloji, i kontribuon fuqis shpirtrore, e cila i nevojitet personit, gjat puns dhe produktivitetit t tij, m tepr cilsor se sasior. Ajo nuk sht vendosur pr shkak t vrtetimeve t rndomta, as ta luftoj njeriun nga aksionet jetsore.
www.islamischen.ch
95
MUHAMMED EL-BEHIJ - JETA DHE VEPRA SHKURTIMISHT 1. Bota muslimane n gjysmn e dyt t shekulit XIX dhe n fillim t shekullit XX karakterizohet me batica dhe zbatica t mdha ushtarake politike, socio-ekonomike nga nj an dhe shkencore, kulturore e civilizuese nga ana tjetr. Njhersh kjo periudh shnon shenjat e para vendimtare t muslimanve pr heqjen e kolonializmit dhe dominimit t huaj shirtror e territorial, dhe frytet e para konkrete t msuesve t mdhenj: Ibni Tejmije, M. Abdulvehabi e etj. Angazhim t madh n kt kan dhn Xh. Afgani, M. Abduhu, A. Kevakibi, A. Hani, R. Rida, F. Vexhdi, Sh. Numani, E. Azadi, M. Ikballi e t tjer, secili n fushn e vet. Nj nga nxnsit e ksaj plejade gjigantsh, i drejtprdrejt apo trthorazi, sht edhe egjiptiani, akademiku Dr. Muhammed El-Behij. 2. Dr. Muhammed El-Behij u lind para 90 vitesh m 1905 n Egjipt. Msimin fillor dhe t mesm e kreu n qytetin e Aleksandris. Si edhe shum fmijve dhe familjeve t asaj kohe, iu plotsua dshira q t regjistrohet n Universitetin e njohur musliman t Kajros n El-Ehzer. Pasi i kreu me sukses studimet, si studenti m i dalluar fitoi bursn nga fondi Muhammed Abduhu dhe shkoi t studjoj n Gjermani. Atje regjistroi dhe e kreu edhe nj fakultet tjetr. M pastaj,
www.islamischen.ch
96
studimet i vazhdoi si postdiplomist dhe kshtu n vitin 1936 doktoroi n filozofi, n Universitetin e Hamburgut. (M. Hafizofiq, Vjerovanje u Boga ). Arsimimi i tij tradicional (n El-Ezherin e reformuar nga M. Abduhu... ) dhe modernistt perndimor n Evrop, studimi i shkencs s idealizmit gjerman, socialutopizmit franez, pastaj ekzistencializmit dhe materializmit ateist, bn q M. El-Behij t absorboj dituri t shumta dhe njhersh ndikuan q t formoj kritere t rrepta dhe metoda origjinale n punn e tij intelektuale, krkimore dhe shkencore. Kjo u manifestua edhe n punn e tij praktike, pasi u kthye nga Evropa n Egjipt, ku punon si profesor i filozofis n Univerzitetin e El-Ezherit, disa vite. Si rezultat i puns s tij kemi paraqitjen e dijes. 3. M. El-Behij brenda nj kohe relativisht t shkurtr u dallua me punn e tij. Kjo ndikoi q t trheq vmendjen e kompetentve dhe t caktohet drejtor i Sektorit kulturo-arsimues t Universitetit t El-Ezherit, e m pastaj t emrohet edhe doktor i tij. Edhe n kt funksion, M. El-Behij ishte i palodhshm dhe mjaft produktiv. Mirpo, punn m t madhe M. El-Behij do ta zhvilloj vetm pasi u emrua ministr i Vakufit dhe shtjeve t El-Ezherit. N kt post, ai, sipas shembullit t msuesve t mdhenj, do t jep kontribut t jashtzakonshm pr Universitetin n fjal dhe pr mbar botn muslimane. Me msimin e tij, u nxorr Ligji mbi reformat n El-Ezher, t cilat Universitetin e riorganizuan n form dhe prmbajtje, n sasi dhe n cilsi. Ligji i ri i solli freski dhe prosperitet t theksuar. U themeluan t gjitha fakultetet e nevojshme, pa marr parasysh drejtimin, lnd obligative ishin: Akaidi, (besimi), tefsiri (Egzegeza), hadithi (tradita) dhe fikhu (jurisprudenca). Fakultetet specifike kan msuar lndn prkatse Islame.
Kto reforma e ngjalln punn, angazhuan, potencialet krijuese dhe El-Ezheri filloi srish t emitoj shpirt dhe frym t shndosh. (Shih: F. Rahman, Duh Islama, fq. 267-341). Ky ligj, po ashtu, mundsoi edhe hapjen e fakultetit pr femrat muslimane. M von, n vitet e 70-ta ky fakultet u riorganizua n Univerzitet t veant, q pr mbar botn muslimane ka nj rndsi t madhe. Shpirti i tij kreativ, fuqia e tij intelektuale dhe autoriteti i tij prej puntori t zellshm, e motivuan q ti rreket edhe nj pune shum me rndsi. Ky ishte mision pr organizimin dhe themelimin e trupit m t lart shkencor t bots muslimane Akademia e shkencave Islame t El-Ezherit, pr antar t s cils mund t zgjidhen mendimtart, shkenctart dhe krijuesit m t mdhenj Islamik. Akademia ka mekanizmat ordinar dhe mbar seancat e veta t rregullta. N t studimi shqyrton dhe analizon problemet poetike Islame dhe sjell vendime prkatse prkitazi me shtjet e pazgjidhura nga aspekti kuranoro-sunnetik e shkencor, q i preokupojn dhe me t cilat ballafaqohen t gjith muslimat e bots gjat jets dhe puns. Kto ishin t dhna t shkurtra pr disa nga aktivitetet kryesore t tij n aspektin e organizativo intelektual, ku M. El-Behij ishte bartsi dhe ideologu i tyre, orientues briliant dhe konstruktiv, kreativ dhe perspektiv. 4. M. El-Behij sht filozof e mendimtar mjaft produktiv. N astin kur po e shkruajm kt shkrim rasti nuk disponojm me t dhna t plota bibliografike pr t, por edhe kjo e afruara mjafton t shihet opusi i tij n planin e fjals s shkruar. Si njohs i mir i Orientit dhe
www.islamischen.ch
98
Perndimit, ai u ballafaqua me shum shtje pr t cilat duhet dhn zgjidhje; prandaj ai shkroi n zhanre t ndryshme. Veori e shkrimeve t tij sht se ai prpiqet burimisht ta kuptoj problemin dhe n mnyr origjinale t interpretoj si besimin Islam, ashtu edhe problemet dhe fenomenet tjera. Puna e tij shkencore karakterizohet me saktsi dhe meditim. Di ti qaset problemit me konstruktivitet; edhe problemet m t rnda di tia ofroj lexuesit, tia bj t kapshme dhe interesante. Qendrore n shkrimet e tij sht t kuptuarit e drejt t Islamit, duke u mbshtetur n fundamentet e tij, pozita dhe perspektiva e muslimanve n ballafaqim me kulturat dhe civilizimet aktuale dhe gjendja e brendshme e muslimanve: ekspozimi i gjendjes faktort q sollen deri ktu, a ka rrugdalje dhe cilt jan ato?! Ilustrimi m i mir pr kt sht vepra El-Iman (Besimi Islam) (botim i Akademis s Shkencave, e cila meq e themeloi vet M. El-Behij), t ciln lexuesit po ia ofrojm t prkthyer n gjuhn shqipe. Vepra ka stil t leht, gjuh t kuptueshme e t rrjedhshme, me plot instruksione; paraqet sintezn e prsiatjeve t tij kuranore-sunnetike; paraqet udhzimin konkret drejt besimit t mirfillt: prkufizimin e besimit, vlern, fuqin, cilsin dhe rndsin e tij, paraqet arsyeshmrin fetare dhe racionale intuitive dhe meditative, fizike dhe praktike, q nga Edeni deri n Eskatos, nga ngahershmria deri n prhershmri. 5. Prkthimin e veprs Imani ia prkushtojm autorit me rastin e 90 vjetorit t lindjes s tij. Ndrkaq i shpreh falenderim M. Hafizoviqit, prkthyesit n boshnjakishte, q na e ofroi kt vepr n nnqiellin ton. Falenderoj edhe t tjert q mundsuan prkthimin dhe botimin e ktij
www.islamischen.ch
99
prkthimi. Lexuesve u dshiroj disponim gjat leximit dhe mirkuptim pr lshimet eventuale, sepse vetm All-llahut i takon prhershmria.
VEPRAT E M. EL-BEHIJ
1. Aspekti teologjik i mendimit Islam 2. Mendimi modern Islam dhe lidhja e tij me kolonializmin botror. 3. Feja dhe shteti nga aspekti kuranor 4. Feja dhe civilizimi botror 5. Mendimi bashkkohor Islam dhe problemi i familjes dhe solidaritetit 6. Mendimi Islam n zhvillimin e tij 7. Islami n realitetin bashkkohor ideologjik 8. Klasat e shoqris evropiane dhe manifestimi i saj n shoqrin bashkkohore Islame 9. Pes traktate rinis bashkkohore muslimane 10. Islami n luft pr zgjidhjen e problemeve bashkkohore t bots Islamike 11. Mendimi i fes
12. Pikpamje kuranore e besimit dhe sjelljes 13. Islami dhe jeta e muslimanve 14. Islami n shekullin e 14 hixhrij 15. Komentimi i xhuzit AMME
Huxhurat, 14 (ajetet jan marr nga prkthimi i Sherif Ahmetit) Huxhurat,14 iii Huxhurat,15 iv Ali Imran, 186 v Huxhurat, 16 vi Nur, 55 vii Bejjine, 7, 8 viii Ankebut, 56-57 ix Muxhadele, 20-21 x Isra, 61-63 xi Ali Imran, 104 xii Junus, 99 xiii Tin, 4 xiv Insan, 2 xv Junus, 99 xvi Junus, 99 xvii Nahl, 125 xviii Nahl, 78
i ii
www.islamischen.ch
101
Huxhurat, 17 Tevbe, 19 xxi Tevbe, 20 xxii Enam, 151 xxiii Nisa, 36 xxiv Enam, 151 xxv Enam, 152 xxvi Enam, 153 xxvii Nisa, 58 xxviii Nisa, 58 xxix Nisa, 58 xxx Muminun xxxi Nisa, 59 xxxii Huxhurat, 11 xxxiii Shura, 10 xxxiv Nisa, 59 xxxv Huxhurat, 9 xxxvi Huxhurat, 9 xxxvii Huxhurat, 9 xxxviii Fussilet, 30 xxxix Bekare, 1-5 xl Gafir (Mumin), 51-52
xix xx
www.islamischen.ch
102

Imani - Besimi Ne Allahun

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Imani - Besimi Ne Allahun

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

N e r t A ll-llah t Gjith mh h m ut, s irs mit, M h s s irueit!

IMANI BESIMI N ALLAHUN

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

BESIMI N ALL-LLAHUN - MBSHTETJA E BESIMTARIT

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

PERSONALITETI SHT DOEMOS I LIR N AT Q BESON

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

EPRSIA E BESIMIT, E JO E BESIMTARIT

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

BESIMTARI I DOBT DHE I FUQISHM

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

PRITET NGA BESIMTARI N IDEOLOGJIN DHE MORALIN E TIJ

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

BESIMTARI DHE FJALA E DHN

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

BESIMTARI DHE RESPEKTI

BESIMTARI DHE GRINDJA

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

BESIMTARI DHE PACENUESHMRIA PERSONALE

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

BESIMTARI NUK SHT N LAJTHITJE

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

BARABARSIA DHE DHNIA E PRPARSIS

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

MALLNGJIMI PR PASTRTIN E SHPIRTIT

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

DHE NJERIU N ORIENTIM

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

FORCA MATERIALE E SHOQRIS NUK SHT GARANCI E VETME E EKZISTIMIT T SAJ

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

E VRTETA NUK VDES

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

ISLAMI NUK SHT SPIRITUALIZM I PASTR AS MATERIALIZM EKSTREM

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

JETA E NJERIUT NDRMJET PUSHIMIT DHE PUNS

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

KUR FJALA NUK PRCILLET ME VEPR