5C?J;FK?H;H I ,F8=I@;J9I .8M?CGA?

<8AIBH;H I ,F8=I@;J9I

$"!#"%: MAINSKI ELEMENTI

&F .?FAD $B8=D@;J?! :D9;CH &F 7DF?98 DF;J?! :D9;CH
1

Mainski elementi

______

Predavanja " C;:;B@8

Optereenje zupastih prenosnika

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

42/+ * 341/ *3,02*L/+# U taki dodira normalno na bokove zubaca dejstvuje normalna sila Fbn pa se na bokovima javlja sila trenja Fbn. Zato je P2 <P1.
F
bn

Fb

T1

Stepen iskorienja:
Fb
bn

w1
m
n

T2

w2
3

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

,D: J?M;GH;E;C?> EF;CDGC?A8:

P1 u 1,2 z1 T1 h 1,2 n1 z3 T3 h 3,4 n3 = n2 z5 T5 h5,6 n5 = n 4 P6 T2 z2 u 3,4 T4 u 5,6 T6 z6 z4 n6 n4 n2

Ukupni prenosni odnos:

Ukupni stepen iskorienja:

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Nominalna vrednost obrtnog momenta:

Nominalna snaga: Veza izmeu snaga, obrtnih momenata i brojeva obrtaja:

...

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

3*- ,0& %*-*/&2*/*) 751#/*,# 3# 12#6*. 751%*.# U trenutnoj taki dodira zubaca dejstvujuje sila Fbn. Na osnovu "zakona akcije i reakcije je Fbn1 = - Fbn2.
T1
Fr2
T2

dw

w2 r b2

F bn2 Ft2

F t1
Fbn1

aw
T1

F r1
r b1

w1

T2

w1

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Normalna sila dejstvuje normalno na bok zupca i ima pravac dodirnice; ; Sila Fbn se razlae na obimnu Ft i radijalnu Fr silu. Pod dejstvom ovih sila vratila cilindrinih zupanika sa pravim zupcima su izloena sloenom optereenju na savijanje i uvijanje.
7

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Obimne sile - deluju u pravcu tangente na dodirne krugove; smer obimne sile pogonskog zupanika je suprotan od smera obrtanja zupanika, a kod gonjenog se poklapa sa smerom obrtanja zupanika.

Radijalne sile - deluju u pravcu radijusa zupanika; smer im je od take dodira zubaca spregnutih zupanika ka sreditima odgovarajuih zupanika.

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

3*- ,0& %*-*/&2*/*) 751#/*,# 3# ,03*. 751%*.# U taki dodira zubaca dejstvuje sila Fbn u normalnoj ravni "N - N ", ravni upravnoj na bonu liniju zupca. Njena napadna linija tangira osnovni cilindar.
F t1
Fbt1

C
at

eoni presek "S-S"

Ft
a
n

F r1

n1

O1

w1

F bn1
F
r1

normalni presek "N-N"

90

B
F a1

F tn1

F t1

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Sila Fbn sa osom obrtanja zaklapa ugao (90- b), jer se linije dodira nalaze pod uglom b u odnosu na uzdunu osu. To je prostorna sila i razlae se na tri meusobno upravne komponente: obimnu, radijalnu i aksijalnu. Obimne, radijalne i aksijalne sile na pogonskom i gonjenom zupaniku, ako se zanemari trenje, odnosno gubici snage, su istog intenziteta i pravca, a suprotnog smera.
10

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Obimna i radijalna sila - Pravac i smer obimne i radijalne sile se odreuju kao kod cilindrinih zupanika sa pravim zupcima. Nominalna vrednost obimne sile: ; Radijalna sila: ;
11

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Aksijalna sila - Pravac aksijalne sile je paralelan sa osom vratila a smer joj zavisi od smera nagiba zubaca i smera obimne sile. Ako se obimna i aksijalna sila sloe, po pravilu trougla, daju silu Ftn normalnu na pravac zupca. ;

12

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

3*- ,0& ,0/*/*) 751#/*,# Proraun svih sila se vri za srednji presek iji je prenik dm.
r m1
Fr1 Fr1

r v m1
Ft2
a

d1

Fr2

F a1
Fa2

Fr1

Fbn1

C
Fr2
m2

Ft1

Fr2

b/ 2

Fbn2

rm

rv

13

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Obimne sile Ft deluju u pravcu tangente na dodirne krugove, a smera su suprotnog od smera okretanja kod pogonskog zupanika, a kod gonjenog zupanika smer obimne sile se poklapa sa smerom obrtanja zupanika.

14

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Radijalne sile Fr - su upravne na osu vratila dotinog zupanika a smer im je ka osi zupanika.

Aksijalne sile Fa su paralelne osama odgovarajuih vratila i deluju od vrha konusa prema telu zupanika.

15

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Napomena: Za osni ugao S = d1 + d2 = 90 Fa1 = Fr2 i Fr1 = Fa2

Pod dejstvom sila i obrtnog momenta vratilo koninih zupanika je izloeno naponu na savijanje, uvijanje i pritisak ili zatezanje.

16

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

3*- ,0& 15N/*) 12/03/*,#

r m2
F r2
F a1

F t2

F a2

F2

Fa1
m
n

Fn2

F n1

Ft2

F1

F t1

F r1

Fbn1
F n1

Fn2
C
F r2

Fbn 2

r m1
F bn1

F r1

m F bn2 m

m
17

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Obimne sile Ft deluju u pravcu tangente na dodirne krugove, a smera su suprotnog od smera okretanja kod pogonskog zupanika (pua), a kod gonjenog zupanika (puni zupanik) smer obimne sile se poklapa sa smerom obrtanja zupanika.

;
18

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Radijalne sile Fr - su upravne na osu vratila dotinog zupanika a smer im je ka osi zupanika.

19

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

vratila. Aksijalna sila pua je istog pravca a suprotnog smera od obimne sile punog zupanika. Aksijalna sila punog zupanika je istog pravca a suprotnog smera od obimne sile pua.

Aksijalne sile Fa su paralelne osama odgovarajuih

S obzirom na poloaj osa pua i punog zupanika sledi:

20

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

341/ *3,02*L/+# 15N/0( 1#2#

Deo snage pogonskog elementa se gubi na savlaivanje otpora klizanju pri sprezanju, tako da je snaga na gonjenom elementu manja. Stepen iskorienja punog para uzima u obzir ovaj gubitak snage.

Ugao trenja r:
21

Mainski elementi
______

0142/+ 751#/*,#

Koeficijent trenja z:

o- koeficijent trenja opitnog punog para; YW - faktor razlike spregnutih materijala; Yz - faktor koji uzima u obzir uticaj oblika pua; Rzo i Rz srednje hrapavosti bokova zubaca pua modela i projektovanog pua. Obino se usvaja Rzo = 3 m, a Rz prema Tabeli.
22