Balarken Bu kitap, sizlerden gelen srarl isteklerle meydana geldi. Televizyondaki konumalarm, tahminlerin stnde bir ilgiyle izlendi.

Eksik olmayn, saolun. Bana gre hi de hak etmediim, lyk olmadm halde sevgilerin, sayglarn en gzelini, en itenini gsterdiniz. Mektupla, telefonla, yurdun drt kesinden, bazen yurt dndan bizzat gelerek, bu konumalar kitap halinde grmek, akamlar ailece tekrar tekrar okumak istediinizi sylediniz. Elimden geldii kadar temiz ve dzgn bir baskyla sizlere cevap vermeye altm. Onun asl sahibi sizlersiniz. Hepinize ayr ayr gnller dolusu teekkr ediyor, selm, sevgi ve sayglarn hi bitmeyecek olann sunuyorum...

Sorular ve Cevaplar Soru: Efendim, ok skldmz, bunaldmz, yaama gcmz kaybeder gibi olduumuz bir zamanda ne yapabiliriz? Cevap: nce farz olan ibdetlerimizi yapp, arkasndan bir hasta ziyaretine gitsek, bir hastahanede hibir ziyaretisi olmayan, garip, kimsesiz bir hastay ziyaret etsek, hatrn sorsak, bir a doyursak, bir dertlinin derdini ve gzyan paylasak, ilikilerimizin zayflad bir uzak dosta bir mektup yazsak, ziyaretine gitsek, telefon etsek, ona olan sevgimizi, saygmz, ballmz sylesek, kabir ziyaretine gitsek, bir ocuu ufack bir hediye ile sevindirsek, dargn iki insan bartrsak, inann ne gam kalr, ne kasavet... imiz ykanr, aydnlanr, anamzdan yeni domu gibi oluruz. Soru:Efendim, kiminle arkadalk yapaym, kiminle dost olaym? Cevap: Zhiri sfat, ekonomik durumu, sosyal stats ne olursa olsun, ondan ayrldn zaman kalbine dan, iinde bir ferahlk, bir aydnlanma, bir inirah, bir gzellik hissediyorsan, daha iyi, daha mutlu, daha huzurlu olduuna inanyorsan o kimseyle dost ol. O hayrl bir insandr. Aksi oluyorsa, kalbinde bir daralma, bir sknt, bir tatszlk duyuyorsan, onunla grmeden evvel iinde yaadn gzellii, neeyi, huzuru, mutluluu kaybetmisen, evreni kara bulutlarla sarlm gryorsan, o kimseden sana hayr gelmez. Byle kimselerle grmek sana en azndan- zaman kaybndan baka bir ey getirmez. Soru:Bugne kadar istediim gibi renk dolu, k dolu, sevgi dolu yaayamadm. Hi bitmese diyeceim bir gnm bile olmad. Hayat hep bana, dert getirdi. znt getirdi. Hep skldm. Bir trl yaama sevincine, prl prl bir yaama slbuna kavuamadm. Bu tatsz giditen nasl kurtulabilirim? Cevap: nce farz olan ibdetleri yerine getirsek, sonra kendi kendimizle bir anlama yapsak, kimseyi krmamak, krgn olduklarmzla barmak iin kar tarafa dostluk elimizi uzatsak, kabul etmezse diyeceksiniz, o kendi sorunu. Ama ilk hareket bizden gelmeli. O gne kadar bizi kran, zen, inciten, alatan ne kadar insan varsa, hepsi iin bir genel af karsak, onlar affetsek, sonra Ey Allahm, benim onlardan olan btn haklarmdan, senin rzan iin vazgeiyorum, onlar balyorum. Allahm, sen de onlar affet. Kusurlarn bala. ki cihanlarn cennet et. lerini senin aknla doldur. Dertten, skntdan uzak yaasnlar, ocuklarnn mrvvetini grsnler. Btn gnleri, ak, ihls, sabr, rza, kr ve kanaatle gesin. ki dnyada sultan olsunlar... Bu genel af, yllardr bizi skan, boan, bunaltan nedenleri yok eder. imizde o gne kadar hi duymadmz bir rahatlk, bir ferahlk, bir nee hissederiz. dnyamz pisliklerden arndralm ki, orada mnev gneler dosun. Fetihler olsun. Kirli kaba konulup kaynatlan st bile hemen kesilir. Hne mmur olmadan, oraya sultan gelir mi? Biz bu dnyaya mutlu olmak, huzur bulmak, iimizi sevgiyle doldurmak, onu her gn biraz daha oaltarak, byterek btn kinat, insanyla, hayvanyla, bitkisiyle, tayla, toprayla kucaklamak iin geldik. zdemir Asaf, bir iirinde dnya kat gzme der. nsanolu, Reslullahn yolunda

giderse, iini artr, temizler, sonra onu gzelliklerle, sevgilerle doldurursa i dnyas yle byr, yle byr ki, onun yannda zhir lem bir toz zerresi kadar kalr. O halde, sevgi varken, niin dmanlk? Dostluk varken, muhabbet varken, niin kinler, nefretler? Unutmayalm ki, rzgr eken frtna bier, insan insan eden yine insandr. nsan kelimesi ns kknden gelir. nsiyet, yaknlk, dostluk, grmek, bir arada olmak anlamlarn kapsar. nsiyetten uzaklaan, insanlktan da uzaklar. slmda, toplumdan soyutlanarak manastra kapanmak yoktur. Nice insanlar, melekleelim derken bsbtn insanlktan uzaklamlardr. Bedri Rahmi, nsan lemde insanlar sevdii mddete yaar der. En hayrl insan, insanlar seven, onlara mnen ve maddeten faydal olmak iin alan insandr; nefret olan yere sevgi, phe olan yere inan, mitsizlik olan yere mit, karanlk olan yere aydnlk gtren insandr. Olgun insan, kmil insan, kusurlar gren deil, kusurlar rten, teselli arayan deil, teselli eden, anlay bekleyen deil, anlay gsteren, yalnz sevilmeyi isteyenlerden deil, sevenlerden olan, yamur gibi, gne gibi rahmet ve bereket gtren, toprak gibi mtevz olan insandr. Onlar gittikleri yere bar, sevgi, sayg, edep ve incelik gtren insanlardr. Onlar blc deil, birletirici, affedici, balayc olanlardr. Onlar grldkleri zaman insana Allah hatrlatan insanlardr. Neden bizler de onlar gibi olmayalm? Soru:Mnev terbiyede sohbet nemli midir? Cevap: ok nemlidir. Adbna riayet edilirse insan bir sohbetten ok eyler kazanabilir. nsan bazen kendi gayretiyle aylarca, yllarca ulaamayaca aamalara bir sohbetle varabilir. Aslolan nefsin slahdr. Nefsin slah iin nce kafadaki takntlarn, yanl nyarglarn dzeltilmesi gerekir. Hz. Muhammed Mekkeye girdiinde nce Kbedeki putlar krd. Bunun byk anlam vardr. ok dnmek gerekir. Bizler de kendi i dnyamzdaki, nefsimizdeki putlar krmadan, yok etmeden bir yere varamayz. nsan mnev gzelliklerden, mutluluklardan, huzurdan alkoyan hep o kafamzdaki takntlar, nyarglardr. Farkna varmadan onlarn klesi olmuuz. Biteviye dnp duruyoruz. te gerek sohbetlerde biz o gnl putlarn krar, nyarglardan kurtulur, sevginin, n gzelliini grmeye balarz. Bir dem Hd mertleriyle sohbet, yz sene takvdan hayrldr, buyurulur. Hne mmur olmadan padiah gelmez. Kirli kapta kaynatlan st bile kesilir. evremdeki insanlara, gelen ziyaretilere bakyorum. nsanlara hayat zehir eden, ekmeini ac eden, onlar bilimin, sanatn, insann, doann gzelliklerini grmekten alkoyan hep o nyarglar... Hep o takntlar... Nice insan gerei bilmedii iin, gidecei yolu gremedii iin bo yere strap ekiyor, hayat hem kendilerine hem bakalarna zehir ediyorlar. Yaamak, varolmak ne gzel, ne harikulde bir eyken bakn evrenize. Sigara dumanna boulanlar, ikiyle, uyuturucu ile perian olanlarn hepsi kt insanlar m? Hayr. Ama hayat nasl yaayacaklarn, iyinin, gzelin ne olduunu, hayatn anlamnn ne olduunu bilmiyorlar. Kimim? Neyim? Nereden varoldum? Varolutaki ama nedir? Nasl bir hayat yaamalym ki sonunda piman olmayaym? Bu sorular net, ak, doru olarak cevaplandrlmadka kimse huzuru, gzellii bulamaz. Efendim, bunlar bo eyler. Beni ilgilendirmez. Ben gnlk ekmeimi kazanrm, gerisine bo veririm demek, bama bir torba balayn, sonras nemli deil demektir. nsan dnyaya yiyip imeye, gezip tozmaya, elenmeye gelmedi. Biz bu dnyaya adam olmaya geldik. Aslmz bulmaya geldik. Arnmaya, temizlenmeye geldik. nsan iin en nemli olay, onun ibdetidir. nsan nafile ibadetlerle Rabbine yaklar, yaklar. yle bir an gelir ki,

onun gren gz, konuan dili O olur. Nefis arndka insan Rabbine yaklar. Nihayet O senden, sen Ondan raz olarak gir cennetime hitabna muhatap olur. nsann her an Onunla beraber olmas ne gzeldir. Niye Onunla beraber olmay yalnz ibdet anlarna bal klalm? Neden yrrken, otururken, yatarken, yemek yerken, su ierken, alrken, alveri yaparken, bir hastay ziyarete giderken, bir dosta mektup yazarken, okurken Ondan ayr olalm? Neden yaadmz srece namaz- dimunda olmayalm? Allah ad ile balayan her i ayr bir gzellik, ayr bir anlam kazanmaz m? te o zaman yaantmz zevkle, kla, iirle dolar, varoluun lgn heyecann yaamaz myz? Peki, ne bekliyoruz? Yarna kacamza dair elimizde senedimiz mi var? Soru:Efendim, tesdfler hakknda ne dnyorsunuz, tesdfe inanyor musunuz? Cevap: Efendim, dnyada bir tane tesdf varm, o da lgatlerdeki tesdf kelimesi... Kesinlikle tesdfe inanmyorum. Olaylar akln almayaca lde, o kadar ince, o kadar hassas, birtakm sosyal, psikolojik, mnev ipliklerle birbirine bal ki, bir noktadan sonra aradaki balanty kaybediyor ve tesdf deyip, iin iinden syrlyoruz. Bir durum karsnda bilgi bilgi sanki bir kr dm zyormuasna tesdf demekle, bir zm getirdiimizi sanyoruz. in tuhaf, karmzdaki de bu oyuna geliyor. tiraz etmeden kabulleniyor. Bir bilinmeyeni baka bir bilinmeyenle aklamak neye yarar? Sylenen sz vcut bulur. Bazen otuz yl nce sylediimiz bir szn, yaptmz bir davrann, otuz yl sonra karln gryoruz. Aradaki illiyet ban kuramadmz iin de izhn yapamyor, tesdf kelimesini kalkan yapp, arkasna snyoruz. Yaplan zerre kadar iyilik veya ktln karln grmeden son nefesimizi vermeyeceimizin bilinci iinde deiliz. Attmz her admda, her szmzde, her davranmzda o kadar hassas, o kadar dikkatli ve uyank olmalyz ki, nedmet hissi duymayalm, piman olup dvnmeyelim iin sonunda. Yersiz, zamansz, dikkatsizce sylenen bir sz, bazen bir insan hayata kstrebilir, bazen lme gtrebilir. Zemheriden daha souk baklar vardr, muhatabn bir mr boyu rahatsz eder, tedirgin eder. Keza bahar iekleri gibi insana umut veren, yaama sevinci veren, insann iini stan tertemiz, bembeyaz baklar, tebessmler de vardr. Hepimiz ylesine sususuz ki onlara... Neden hayat sahnesinde rolmz oynarken, onu en gzel, en baarl ekilde yapmaya almyoruz? Neden gl gibi olmak varken, diken gibi batyoruz? Neden; Gl alrlar, gl satarlar Glden terzi tutarlar Gl gl ile tartarlar msralarndaki o muhteem gzellii i dnyamzda yaayamyoruz? Soru:ocukluumdan beri elimden geldii kadar, herkese yardm etmeye altm. Dertlilere derman oldum, gzyalarna ortak oldum. Ekmeimi onlarla paylatm. Gn oldu, mnen, gn oldu maddeten elimde ne varsa dattm. Onlara faydal olabilmek iin rpndm. imdi dnp de arkama baktm zaman bir pimanlk duyuyorum. Grdm hep nankrlk, anlayszlk, kadir bilmezlik oldu. En gzel, en temiz duygularla uzattm ellerim, cevapsz kald.

imdi, kskn ve krgn bir ruh hli iindeyim. Bundan sonra, kimseye yardm etmemeyi, el uzatmamay dnyorum. Byle bir karara vardm. Acaba doru mu? Cevap: Tamamen yanlyorsunuz. Kesinlikle byle bir karara varmayn. Bu sizin hayat, varolu nedeninizi, insan, insann hayattaki fonksiyonunu bilmemekten doan, aceleci, sabrsz ve ocuksu bir kararnzdan baka bir ey deil. Efendim, iyilik Allah rzas iin yaplr. Bir kimsenin yapt iyilie karlk, teekkr bile beklememesi gerekir. Hayatta bir insan iin Allahn rzasn kazanmaktan daha byk, daha gzel, daha yce ne olabilir ki? Atalarmz ne gzel sylemi, iyilik yap denize at, balk bilmezse, Hlik bilir, diye... Efendim, hepimiz bir snavlar dnyasndayz. Hepimiz her an snanyor, deneniyoruz. Ve hayat sahnesinde herkes kendi roln oynuyor. Allah rzas iin el uzattmz, iyilik ve hayr yaptmz, sevgi ve sayg gsterdiimiz insan bunlarn tam aksini yapyor, gidip orda burda konuuyor, bizi ktlyor, yerden yere vuruyorsa, ben neden yaptklarmdan piman olaym? Neden hayata ksp, insanlardan uzaklaaym. Bir daha kimseye iyilik yapmama karar alaym. O kendine den grevi en gzel ekilde yapyorsa, alakln, nankrln, ndanln en arpc rneini veriyorsa, bana ne, ben de onun gibi mi olaym? Unutmayalm ki, herkes kendi cebindekini harcar. Maher gn herkes kendi hesabn kendi verecek. Madem ki zerre kadar iyilik veya ktlk yapan, karln grecek. O halde... Tabiat lemine bakalm. Bir bal ars, bir de eek ars var. Eek ars gidiyor, zehirli bitkileri dolayor, onlarn zn, zehrini kovanna tayor. O byle yapyor da, bal ars ona ksyor mu? Darlyor mu? Gidiyor, en gzel ieklerin en gzel usresini, rayhsn, lezzetini topluyor, kovanna gtryor. Adna bal dediimiz, if veren, az tad veren, salk ve mutluluk veren bir gzeller gzeli gda ortaya kyor. Eer bal arsnn ii gc, eek arsn knamak, ktlemek olsayd, btn zamann buna harcasayd, hangi birimiz adna bal denilen o tabiat mucizesini tadabilirdik? Dikkat buyurun, aslolan, vericiliktir. ifti topraa tohumunu atmadan nasl rn bekleyebilir? Reslullah Efendimiz Veren el, alan elden hayrldr buyuruyorlar. Yamur, iyi kt demeden herkesin stne yayor. Gne, ayrm yapmakszn herkesi styor. Deniz, baln herkese ikram ediyor. O halde, biz neden onlar gibi olmayalm. Kendi sesimizi duyurmayalm. Kendi arkmz sylemeyelim. Kpek hrlaynca biz de mi hrlayalm. Evet, her kap kendi iindekini szdrr. Necip Fazl ne gzel sylyor. banmz derinde iletmiyor yaklar Nerde bizim arkmz, nerde br arklar Efendim, u sz hayatnzn hibir dneminde aklnzdan karmamanz rica ediyorum. Bu dnya, darlma pazar deil, dayanma pazardr. Valery, deha mukavemettir der. Bir gln yetitii ortama bakn. Kara toprak, kireli su, hayvan gbresi. te bu ortamda, adna gl dediimizi gzel, ok gzel, inanlmayacak kadar gzel bir tabiat mucizesi tezhr ve tecelli

ediyor. Neden biz de o gl gibi olmayalm. Neden hayatmz bir renk, k ve gzellik iinde yaamayalm, bir iir haline getirmeyelim. Gller gibi yaayp, ardndan gzel kokular brakp, gller gibi Hakka genlerden olmayalm. Allah cmlemize imn ile ene kapamay nasip etsin.

Duygu Eitimi Uzun yllar nceydi, Fransz Kltr Merkezinde bir film seyretmitim. Ksa metrajl filmler yarmasnda birincilii kazanmt. Filmin kahraman yalnz yaayan bir gen kzd. Pariste oturuyordu. Kimsesi yoktu. Ailesini kinci Dnya Savanda bir bombardmanda kaybetmiti. Bir oda, bir mutfak, kk dairesinde yayor, bir irkette muhasebeci olarak alyordu. Bir gn usanr, iiyle evi arasnda gidip gelmekten, intihar etmeye karar verir. areler arar. Kesin bir yntem bulmaktr amac. Kendini Saint nehrine atmaya karar verir. Ayana byk bir ta balayarak, nehrin sularnda boulacaktr. Vasiyetnamesini yazar. lmmden kimse sorumlu deildir. Yaama gcm yitirdim. Artk yaamak istemiyorum, der. Evden kar, kestirme bir yoldan nehre doru gider. Yolda bir saks grr. Birisi atmtr. inde bir merak uyanr. Acaba der, canl m, kurudu mu? Kk saksy eline alr, evirir evirir. Bir trl karar veremez. Birden aklndan bir dnce geer. Gideyim bu saksnn topran deitireyim, der. Sulayaym, biraz gbre koyaym, iyilesin, iek asn, ondan sonra intihar edeyim. Gider, dediklerini yapar, beklemeye koyulur. Grd ilgi iee hayat verir. mitlenir, sevinir kzcaz. Gittii her yere iei beraberinde gtrmeye balar. Yanndan ayrmaz. Ona byk bir sevgiyle balanr. Bakmn yapar. Bir sabah kalktnda iek atn grr. Nefis bir krmz... Gne vurmutur, heyecanlanr. Mutluluk gzyalar dker. Sonra kalkar baucundaki lmmden kimse sorumlu deildir yazsn alr yrtar. Ben aptal mym der, ieini per. Film biter. Nice yllar geti aradan. Ama unutamadm. Sk sk hatrlar, dostlarma anlatrm. Bazen hayatta bir saks iek bile insana nice umutlar, yaama sevinci verebiliyor. nsan hayata balayabiliyor. Cahit Stk Sevmek devam eden en gzel huyum der. Gzellik evrenin altn anahtardr. Ik gelince karanlk gider. Gzel gren gzel dnr; gzel dnen hayatndan zevk alr. Kalbe gzelliin, sevginin, iyiliin nuru girince o kalp alr, ferahlar. Gzel huylu insanlarla dost olmak insan Allaha yaklatrr. Mevln Ey mslman sen gzellik Yusufusun. Bu lem de kuyudur. Seni kurtaracak ip de sabr ve teslimiyettir. Gfil olma. Vakit gemek zeredir. buyuruyor. Gzellerin en gzeli, gzel ahlktr. Sade bilgi yetmez insana. Duygularn da eitilmesi gerekir. nsan hayat yolunda mutlu veya mutsuz eden olaylar, o insann kendi iinde bir dzen, bir henk, bir gzellik kurup kurmamasna baldr. dnyasnda gzellii bulamayan insan onu hibir yerde yakalayamaz. Bo yere rpnr durur. Bir kaos manzaras gsteren duygu ve dncelere eki dzen vermek, insann i huzuruna kavumas iin zorunludur. Dtan baknca mutlu olmalar gerekirken, birok eye sahip pek ok insan, ilerinde bir nizm, bir henk, bir gzellik kuramadklar iin mutsuz, huzursuz olurlar ve skntlar, bunalmlar iinde yuvarlanp giderler. Yunus byleleri iin, Bunca varlk var iken gitmez gnl darl der. Geree giden yol nce duygulardan geer, Duygularn eitmemi insanlardan siz hi olgun, kmil, ii gzel, d gzel insanlar ktn grdnz m? nsan ruhun glgesidir. Hayatn zorluklar, ruhun ykselmesini salayan basamaklardr.

Basit kulbesinde, sade ve mtevz yaam iinde, kendi kendisi olarak yaayan bir insan, ok defa muhteem saraynda saltanat sren bir kimseden daha mutlu olabiliyor. nk o btn hareketlerini da gre ayarlamak zorundadr. inden geleni yapamaz, yaayamaz. Medyann esiri olan, kurallar iinde boulan amz insan iin de ayn eyi dnebiliriz. Eyann esiri olan, konfora gmlen ve btn bunlar bir yaam tarz, varolu slbu haline getiren gnmz insan iin rahat ve huzur szleri ne ifade ediyor? Byk Yunusun Yunus der ki ehre varam, feryd figan koparam sznde nice derin anlamlar gizlidir. Saysz basklar ile sosyal hayat, insana kar olan hayat, bizi hem dmzdaki doadan, hem de kendi i varlmzdan, zmzden, aslmzdan uzaklatrmyor mu? nsanlar i dnyalarnda bir nizm, bir dzeni, bir gzellii yaasalar, byle deliler gibi kendilerini ikiye, uyuturucuya verirler mi? Dedikodudan, sigaradan, seks manyaklna kadar uzanan samalklar hep i dnyamzda bir dzen kuramamaktan domuyor mu? Bir kr ieini aln, uzun uzun inceleyin. Gzleri ve gnlleri kamatran bir estetik, bir dzen, binbir incelik grrsnz. Greceiniz renk ve uyum sizi rpertir. Hayretler iinde brakr. Yunus Benim bir karncaya ulu nazarm vardr derken bunu ne gzel anlatr. Btn varlk ister ak, ister gizli olsun, bir dzene, bir nizma, bir gzellie dayanyor. Kendi duygu ve dncelerimize bir eki dzen vermeden, kafamzn iinde bir nizm kurmadan, toplum iinde nasl bir dzen kurabiliriz? mrmz ksa, gnlerimiz sayldr. Skntlarn nnde beklenecek zaman yoktur. Derdi olduu yerde brakmak, ruhu karartan zntden bir an nce kurtulmak, en iyi davrantr. Ik gelince karanlk gider. Dnya zevk ve istek lemi deil, vazife ve keml lemidir; iddetli arzular, ruhun sknunu bozar, akln dengesini sarsar. Ruhunu, nefsinin kirlerinden temizlemi olan insanlar, hakszlk ve nankrlkleri kzmadan karlar, cann yakanlara ltufla muamele eder, menfaatleri iin klmezler. Onlarn gnlnde derin bir huzur, yzlerinde ilhi bir nur vardr. u ksack dnya hayatnda ikyet, huysuzluk, znt ile geirilecek zaman, beyhude harcanm ve heder olmu demektir. nsanlar kemlin zirvesine tevzu merdiveni ile ykselirler. Btn kaplar, sabr ve mit anahtar ile alr. Her sknt fnidir. mr yaplan ii, yaanlan hayat, dert haline deil, zevk haline getirmekle tatllar. Dert olmayan dert etmek, en kk olaylar bile fcia haline getirmek, her vesile ile sinirli ve gergin bir hava yaratmak, hayat kendine de etrafna da cehennem etmektir. Unutmayalm ki, kuru emelerin bana kimse gitmez. Herkes billr gibi suyu olan pnarlardan su imek ister. nsanlar birbirine kpr kuracaklar yerde, duvar rdkleri iin yalnz kalyorlar. Hayatta yaplacak en iyi i bir insan gnl kazanabilmektir. Yunus Hepisinden iyisi bir gnle girmektir demiyor mu?

Bu Dnya Darlma Pazar Deil, Dayanma Pazardr Otuz yl oluyor. Kitapda grdm kitab derhal alm, eve gider gitmez okumaya balamtm. Mithat Bahari Beyturun Mevln ve iirleri hakknda bir eseri... Okudum, okudum, doyamadm. Akla, heyecanla okudum, tekrar tekrar... Bkmadan, usanmadan okudum. Her okuyuta kitaba ve yazarna olan sevgim, saygm daha ok artyordu. Nihayet kendisiyle grmeye karar verdim. stanbulda oturuyordu. Bilinmeyen numaralardan, telefon numarasn ve ev adresini rendim; atm. Tantk. Randevu aldm. Gittim ve grmeyi Allah nasip etti. Seksen yan gemiti. nsann hayalini aan bir zarafet ve incelik iinde idi. Dnya gzeli bir insand. Edep kelimesi, sanki onun ahsnda tecessm etmi, somutlamt. Hayatmn en gzel gnlerinden biriydi o. Kltrn, edebin, incelik ve zarafetin eriilmez rneiyle yaplan sohbetin doyumsuz gzelliini yayordum. Sohbette bulunan bir zat, bir ara hayattan, insanlardan ikyet edecek oldu. Tebessm ederek, yavrum dedi, hayat ne zaman drt drtlk oldu ki... Btn mesele, bu hyu huy, bu patrt grlt iinde kendi dnyan kurabilmek, onu yaayabilmek, hayatn bir sanat eseri haline getirebilmektir. Gerisi lf gzaftr. Bo szdr. Gevezelikle hibir yere varlamaz... Yllar yl bu szler k tuttu bana. Yapabildiim kadar evrenin bozan, ypratan, solduran, rten etkilerinden uzak kalmaya gayret ettim. Hayatn anlamn bulmaya, gizli gereklerini kefetmeye altm. Ancak bir gl gibi hayatlarn tertemiz, renk dolu, k dolu yaayanlar Hakka gerken de sevinlerini devam ettiriyorlard. Onlar mahzun da olmuyorlard. Niyazi-i Msr ne gzel sylemiti. rif isen semme vechullah bul Kande baksan ol gzel Allah bul Evet, bu dnya darlma pazar deil, dayanma pazaryd. Kinat iten ve dtan Allahn varlyla ve kudretiyle evrelenmitir. rif nereye baksa, onda Hakk grmelidir. it Niyazinin szn, bir nesne rtmez Hak yzn Hakdan ayn bir nesne yok, gzszlere pnhn imi. ikyet... ikyet... hep ikyet, herkesten ikyet Haktan uzakln en belirgin gstergesi... Mevln, Fih-i Mfihde nsanlarn ktlklerine katlanmakla senin huyun dzelir, onlarnki ise bozulur. imdi madem ki bunu rendin, artk kendini temizle ve onlar, pisliklerini temizlediin bir bez paras olarak bil diyor. Allahn Kitabnda, Ktl en iyi tarzda def et emri vardr. ikyetle, inlemekle, dert yanmakla geirilen her zaman bizim iin telfisi imknsz bir kayptr. Gizli bir hazine idim. Muhabbet ettim ki bilineyim Kuts Hadisine gre, kinatn yaratl sebebi aktr. Allahn bulunmas iin de ak burak arttr. Gnl gznn burak stnde sefer edenler, bulutsuz, sissiz o ay grrler. Mevln Aksz olma ki l olmayasn. Akta l ki diri kalasn der. Aksz geen mr, mrden sayma. Ak b- hayattr. Onu can

gnlden kabullen. Sakn ha, kendi ehvetine ak ismini verme. ehvetten aka ok uzun yol vardr. Ak olgunluktur, kemldir, gzelliktir. Ak edeptir, inceliktir. Ak Tanr sfatdr. Ben bilmez idim gizli ayn hep sen imisin. Tenlerde v canlarda nihn hep sen imisin Senden bu cihan ire nin ister idim ben hir bunu bildim ki cihn hep sen imisin En byk israf, mrn bo szlerle, dedikodu ile, malayni ile beyhude yere sarfedilmesi deil midir? nne gelene szlanmak, dert yanmak hangi derdi halleder ki... O dertlerin, skntlarn da bir verili nedeni vardr. Onu bulmaya al. Derdini kimseye syleme; yan fakat ttme. , dediini yapmaktr, sylemek deil. Bulunmaz dnyada mahrem, sakn f etme esrar. Unutmayalm ki, sevgi ve merhamet, efkat insanlk vasfdr. Hiddet ve ehvet ise hayvanlk vasfdr. Kiinin kendi miktar sznden belli olur. nsann hayrls halka faydal olandr. Ktlkte bulundun mu kork. Yaptn ktlk bir tohumdur, mutlaka yeerir. Seni seveni ara, seni arayan sev. Allaha giden yolun kaps sabr, kanat, kr, edep, incelik ve zarafet ile alr. Ne mutlu o kimseye ki nefsi terbiye edilmi, mslman olmu, huyu gzellemi, i lemi iyilemitir. Gerek ykseklik, Allaha giden yoldaki yksekliktir, dnya ykseklii deil. Bo szler, ikyet, dedikodu, alay, tepeden bakmak, insanlar hor ve hakir grmek, kendini beenmek, her eyi ben bilirim demek, bizi her gn Haktan uzaklatrr. Tevzu ve edep, incelik ve gzellik Hak kapsnn anahtarlardr. A gzl, muhteris, en byk benim diyen, alayc insanlarla sohbet etmeyiniz. Onlar insan kirletir, i dnyanzdaki gzellikleri yok ederler. Franszlarn bir atasz vardr. Arkadan syle, senin kim olduunu syleyeyim derler. Grnen kaza ayr ve alaklarla sohbettir. Herkesle sohbet edilemez. yle insanlar vardr ki, onlara vitrine bakar gibi baknz. yle bir merhaba deyip uzaklanz. nsann azndan kan bir tek cmle, onun hakknda fikir edinmemize yetebilir. Ya kpnden ya szar, bal kpnden bal. Sirke kpnden baka ne szmasn bekliyorsunuz ki... Gnahlaryla, nefsaniyetiyle, ihtiras ve kt niyetiyle iini kapkara yapm bir insanla sohbete devam ederseniz, bir sre sonra sizin de iiniz kmrle dner. Kendi cinsinizden bakasyla sohbet etmeyiniz. ok zaman nce, insanlarn kille ykandklar dnemlerde, bir adam hamama gider. Kili zerine srer. Bir sre sonra mis gibi koktuunu grr. Hayret eder. Sorar: Sen bir topraksn, nasl byle gl gibi kokuyorsun der. Kil cevap verir: Haklsnz der, ok haklsnz. Ben bir topraktm. Toprak gibi kokuyordum. Ama bir gn nasip oldu, yolum dt, glle tantm. gn onunla sohbet ettim der. Kendini gzelletirmi, artm insanlarla sohbet hayatmzn en byk kazancdr. Kymetini bilelim. emeden sular akarken testimizi dolduralm. Dnya her gn deiiyor. Ve biz dnyay anlamak iin her gn dnyoruz. nsann selmeti dilini korumas ile mmkndr. Sana fenalk etseler bile sus... Ona teslim ol. inde Ondan gayr bir ey kalmasn. Kalp, Cenab- Hakkn nazarghdr. Ben Ara Krse smam. Mmin kulumun kalbine sarm. buyuruluyor. Herkese iyilik yap. Fenalk grsen bile. Ne sen kimseden incin. Ne kimse senden incinsin. Sen her eyden evvel kendi kendine dost olacaksn. Kendi kendisiyle dost olan

kimse, dnya ile bark haldedir. Hakiki hrriyet nefsinden kurtulmaktr. Ben sanrdm lem ire hi bana yr kalmad Ben beni terkeyledim, grdm ki ayar kalmad Sz sylemek dilin gnlle, gnln de Hak ile olduu zaman makbuldr. En gzel, en etkili konuma, hl dili ile yaplandr. Zararlarn ou kalbin bo olmasndan ileri gelir. Yol uzun, mr ksa... Daimi uyanklk iinde olmamz gerekiyor. Aacn suya ihtiyac olduu gibi, insanlarn da nasihate ihtiyac vardr. Din, nasihattir. Yunus, Nazar ettim u dnyaya, kurulmu tuzaa benzer der. hlsl dost bulursan gr. Bulamazsan kendi kendinle dost ol. Allah bizi gzel olarak yaratt. Gzel olarak bu imtihan dnyasna gnderdi. Ne olur, bozmasak, kirletmesek, kaybetmesek... Doduumuz gibi tertemiz, bembeyaz, Hakka gebilsek. Nefsimizi terbiye edelim ki, gzellikler ortaya kabilsin. Bugn varz yarn yokuz. Bu dnya bir konukevi, bizler onun konuklaryz. Bir sre sonra her eyi brakp gideceiz. Sorarm sizlere, u dnya hayatnda benimdir diyebileceimiz neyimiz var? Bir garip yolcudan baka neyiz ki? Allah insan hayr ve errin tam orta noktasnda yaratm bulunuyor. nsan ya nefsaniyetine boyun eerek her iki dnyada mutsuz, huzursuz yaayacak, ya da nefis dizginlerini eline alarak, Sen Ondan raz, O senden raz olarak gir cennetime hitabna muhatap olacaktr. O halde ne bekliyoruz?

Edeple Yaplan ler Hayrldr Krk yl oldu. Bir yaz gnyd. stanbulda, Bostancda teyzemlerin evinde misafirdim. O zamanlar Bostanc, ad gibi gzel, irin bir yerdi. Balar, baheler iinde... Teyzem, evldm tuz lzm oldu, bfeden alr msn dedi. Bir bfe vard. Ayn zamanda bakkal grevi yapyordu. Gittim. Kuyrukta birka kii vard. Sraya girdim, benden nce yal bir beyefendi vard. Sras geldi. Bfeye yaklat, bana u paray ltfen bozar msnz dedi. ok edepli, saygl bir kimse olduu her halinden belli oluyordu. Bfeci birden parlad. Bugn herkes para bozdurmaya geliyor dedi. Buras banka m dedi. Daha birtakm szler syledi. Hrn ve asab idi. Cmleleri kurun gibi kyordu azndan. Bir yandan paray bozuyor, bir yandan ac ac syleniyordu. Yal zat tedirgin olmu, rengi sararmt. Birden mdahale etti. Ltfen dedi, param verin. Ben vazgetim bozdurmaktan... Bu kez bfeci iyice parlad. Hem bozdur, hem btnle derler. Bu ne biim i, anlayamadm gitti trnden yine bir yn lf etti. Onun zerine yal zat, krk yldr aklmdan kmayan u szlerle tartmay kapatt. Bozduun paraya iinin btn zehrini akttn. Ben o paray az tadyla harcayamam. Gzellikle, edeple yaplmayan hibir iten hayr gelmez dedi. ocukken halamdan iittim. Baz veliler, sabah evden karlarken, hanmlarna tembih ederlermi, eer asabi ve hrn bir zamann olursa, yemek yapma. Sendeki o hl yemee de geer. Az tadyla yiyemeyiz. Rahatsz oluruz. nemi yok, peynir ekmekle de idare ederiz, derlermi. nsan ruhu o kadar hassas ve incedir ki, her davranmz, her szmz, hatta dncelerimiz, hayallerimiz bile bir baka insan incitebilir, krabilir, onun i dnyasnda yaralar aabilir, depremler meydana getirebilir. Baz gnl dostlar, yak, sndr kelimeleri yangn imaj uyandrabilir diye, uyandr, dinlendir derlermi. Her insanda Nru Muhammedi vardr ama, o gzelliklerin, o n tezhr ve tecelli edebilmesi iin bir msait ortama ihtiya vardr. Tpk bahar gelmeden, belli bir s, k, rutubet olmadan, belli fiziksel artlar olumadan, kuru dallardan bahar ieklerinin alp fkrmamas gibi... nsanlarn da rahat olabilmeleri, huzurlu ve mutlu olabilmeleri iin belli ortamlara ihtiya vardr. Sevgi, sayg, edep ve incelik, anlay ve hogr ortamnda insan gnlndeki gizli gzellikler, bahar iekleri gibi aarlar, gzleri ve gnlleri kamatrrlar. Kabalk, hoyratlk, saygszlk, dncesizlik, insanlarn iindeki nice gzelliklerin zuhuruna, ortaya kna engel oluyor. Baz kimselere lzumsuz, gereksiz formaliteler gibi gzken yle durumlar vardr ki, aslnda kkenine inip, iyice dnlecek olursa, onlarn arkasnda nice gereklerin gizlendii anlalr. Gz Hakk grmekle aydnlanr. Dostun yzn gr, gzn de, gnln de aydnlansn. Reslullah Efendimiz, Ya hayr syle, yahut sus buyuruyor. Yunus bir haber verir, iidenler dolur der Yunus Emre ve ilve eder, Ayruk yze nice bakar, dost yzn gren kii. Sen yarasa deilsin. Gzn aydnla altr. Gl bitirmek iin, toprak olmak gerek. Aclara sabrla kar koyanlar, sonunda tatl olanlardr. Bu tel, bu lgnca kouturmalar, bu korkular, kompleksler niin? Bilmez misin ki, alda olak dounca, derede otu biter... Neden krler arsnda ayna satmaya kalkyoruz... Birlikteliin gzelliini yaayamayanlar, kendi nefislerinin firavunu oluyorlar. Yalnz insan, Allah ile beraber olmayandr. Sen kendi nefsini tanmyorsan, bakasnn nefsini hibir ekilde tanyamazsn. Yrek yanmazsa gzden ya kmaz. Szn ancak onu kavrayabilecek kiilere syle. iekler

ben gzel kokuyorum diye vnyorlar m? Kim, Yce Allah ile arasn dzeltirse Yce Allah da onun, insanlarla arasn dzeltir. Eer sana gnl darl geliyorsa, fenala gnlnde yer verdiindendir. Yoksa gnln daralmazd... Fare deliine de girsen, yine bir kedi peneliye atarsn. Ne ki nefsine ar geliyor, onu ile. Tebessm en kolay iyiliktir. Ar ktlerin vlmesi titretir. Bir gnl dostu, Rabbimi isteklerimin olmamas ile bildim diyor. nce kendi i dnyandaki perianl gr. Sonra bakalarna sitem eyle. nce vaat edip, sonra kendi karanln yayanlardan olma. Bu toplumda hi iyi insan kalmad, herkes kt oldu diyenler, o toplumun en erli kiileridir. Sarlar arsnda gazel atanlardan olma. Ulv duygular, insana ekmek kadar lzmdr, insan hayvann stne karr, yceltir. Btn gzellikler Allah ve Reslnn akndandr. Ak, krdm olmu insan ruhunu zer de onu gzellikler lemine gtrr. Gerek dua, Allahla beraber olma halidir. nemli olan okuduklarmz, grdklerimizi, dinlediklerimizi bizde yaayan insan tecrbesine maletmektir. Bu gtr. Ama imknsz deildir. Yunus Bir siz dahi sizde grn, benim bende bulduumu der. Yunus, bizi bize yollar, kendinde bulduu en yce varl, bizim de kendimizde bulabileceimizi syler. Moollar slm lemine kan aktarak gelirlerken Mevln, Biraz bekleyin onlar bahar rzgrlar gibi olacak diyordu. Moollar mslman olunca gerekten de ilerinden gl gibi, ipek gibi ruhlar kt. Ak, kendi dar benliini amak, Allaha doru ynelmek demektir. Gln kokusunda, toprak kokusu asla hissedilmez. Bizim yzmz de bir gldr, topramz hayat. ahsiyet, hayat meziyet haline getirir. Neyi inleten, ebed sevgiliye zlemdir. nsanolunu AlIaha ak yaklatrr. Yarnn iekleri, bugn ekilen tohumlardr. Yaamann hneri, her yeni gnn gzelliini grebilmektedir.

sraf Ondokuz yl evveldi. Stokholme gitmitim. Bir otele indim. Geceydi. Sabahleyin, tra olmak iin lvaboya gittiimde, aynann yannda ilgin bir yaz grdm. Ltfen diyordu, tratan sonra jiletinizi pe atmayn. Yanda bir kutu var, oraya brakn. Bir tek jiletle dahi olsa, sve elik sanayiine yardmc olun. Dorusu hayretler iinde kaldm. ocukluumdan beri elik eya denince akla sve elii gelir. Birok eya zerinde sve eliinden yaplmtr diye yazard. te o lke, kullanlm bir tek ufack jiletin bile pe gitmesini istemiyor, ona sahip kyor, gelen turistlere rica yollu uyarda bulunuyordu. svirede zaman zaman, belli periyotlarda, radyolar, televizyonlar, basn bir haberi duyurur. u tarihte, u saatte, adamlarmz gelecek. Siz ltfen hazrlnz yapn. Okumadnz, ilgilenmediiniz, kullanmadnz ne kadar kitap, dergi, gazete varsa, kat, ambalj, kutu varsa, velev ki, bir ila prospekts dahi olsa, kapnn nne koyun. svirenin kalknmasna yardmc olun. Fazla aa ziyana engel olun. Yirmi yl nce Almanyada, Berlindeyim. Akam yemekten sonra ehri geziyorum. Bir maazann nnde durdum. Berlinin en byk, en zengin, en grkemli iyeri imi. Nefis bir vitrin. Satlacak eya, byk bir dikkatle, ince bir zenle konulmu. Vitrin deil, bir tablo. Zevkle bakyorum. Birden klar snd. O gzelim vitrin kapkara oldu. te dedim, bizde olduu gibi burada da beklenmeyen zamanlarda elektrik kesiliyor. Oradan geen bir ii kardeimiz, byk bir zarafet ve incelikle beni uyard. Efendim dedi, bu bir elektrik kesintisi deil. det byle. Her akam dokuz buukta ayarldr, kendiliinden kesilir. Saat ona kadar herkes evine gider. Onda akam hayat biter, ertesi sabah altdan sonra yine balar. On ile alt aras istirahat zamandr. En ufak grlt, patrt, barp, armak yasaktr. Bu Alman ekonomisine kar yaplm bir su, bir baltalama gibi kabul edilir. Eksik olmasn, ii kardeimin bu szlerini hi unutmadm. Yirmi yldr dnrm. Bir borlu lkenin insan olarak, bazen uykularm karr, zntlere dalarm. Bir yandan i borlar, bir yandan d borlar, her gn katlanmalar, gibi bymeleri bana skntdan souk terler dktrr. Bir yandan delicesine israf, savurganlk, gsteri merak, te yandan da gibi byyen borlar, kapmza dayanan alacakllar... Yce Peygamberimiz buyuruyor, Dere kenarnda abdest alrken bile dikkatli olun, suyu israf etmeyin diyor; te yandan dkp samada, israfta, ziyan etmede dnya ampiyonuyuz. ocukken, radyodan sk sk bir ark duyardm. Titrerim mcrim gibi baktka istikblime.... imdi bu szleri daha ac ac duyumsuyorum, rperiyorum. Atlan ekmekler, dklen yemekler, akl almaz rakamlarla yaplan nianlar, dnler, zevk iin, keyif iin gaddarca, zalimce krlan tabaklar, trilyonlara varan il israflar, moda adna rezil, kepaze edilen, atlan kumalar, elbiseler, ayakkablar, ev eyas, bo yere yaklan elektrikler, aktlan sular... Hepsini sayacak olsak sabah buluruz. zeti, lgnca, aptalca, budalaca bir gidi. ocukken anlatrlard byklerimiz. Borlu insann boynu eri olur derlerdi. rnekler verirlerdi. A kalan ama kimseye belli etmeyen, efendiliine halel getirmeyen insanlardan bahsederlerdi. imdi brakn zaruri ihtiyalar, keyif iin, seyahat iin yksek faizle bor alan niceleri var. Fertte israf, ailede israf, iyerlerinde, okullarda, klalarda, hastanelerde israf. rnee ne hacet. Hepimizin gz nnde... Nereye bu gidi? Zlim sadece vuran, kran insanlar deildir. Eyay yerli yerinde kullanmamak, onun hakkn gzetmemek, ona edeple,

saygyla yaklamamak da zulmdr. Be yanda idim. Babaannem rahmetli, pirin ayklyordu. Bir tane yere dt. Babaannem eildi, aramaya balad. Saa bakyor, sola bakyor, bulmaya alyor. ocukluk ite, aman babaanne dedim. Bir pirin tanesi iin bu kadar aba harcamaya, yorulmaya deer mi? Rahmetli ilk defa sertleti bana kar, fkeyle doruldu. Sen oturduun yerden ahkm kesiyorsun, dedi. Hi pirin retilirken grdn m? nsanlar ne kadar zorluk ekiyorlar. Bir pirin tanesinde ka insann gz nuru, aln teri, emei, ilesi var biliyor musun? Utancmdan kpkrmz olmutum. Aradan yllar geti. Hukuk Fakltesinde renciyim. Alainin proposlarn okuyorum. Birden irkildim. Babaannemi hatrladm. Alain, bir insan yerde bir ine grp de eilip almazsa, btn uygarla kar ihanet etmi olur diyordu. lve ediyordu. Bir inenin retiminde binlerce insann aln teri, gz nuru, el emei vardr diyordu. Gerekmedii halde elektrii yakmakla, suyu kapamadan bo yere aktmakta, gece amurlu ayakkablarmz temizlemeden yatmakla, yemek yediimiz kaplar ykamadan brakmakla biz de zalimler snfna gemiyor muyuz? Hayat ok ince, akl almaz incelikte ipliklerle rlmtr. Her ey o kadar birbirine baldr ki, ilkokul okuma kitabmzdaki bir sz hi unutmadm. Bir mh bir nal kaybettirir. Bir nal, bir at, bir at bir orduya sava kaybettirir diyordu. Madd durumumuz ne olursa olsun, ister zengin olalm, ister fakir, hepimiz ok dikkatli olmak zorundayz. Bunda paray da, maddiyat da aan byk bir edep ve incelik vardr. Eyaya sayg, doaya sayg, insana sayg, hayata sayg, Allaha sayg birbirini takip eder. Hibir eyi hor grmeden, kk, nemsiz, basit grmeden, her zerreye saygyla, edeple, incelikle bakabilmek, her zerrede Hakkn bir tecellisini grebilmek ne gzel bir haslettir. Yunus, Benim bir karncaya ulu nazarm vardr der. nemli olan, o ulu nazarla eyaya bakabilmek, ona sahip olabilmektir. Gz odur ki Hakk gre diyen Yunus ne kadar hakldr. sraf iinde olanlar, dkp saanlar, har vurup harman savuranlar, nefsaniyetlerinin, egolarnn, benliklerinin darack ve zavall snrlarndan kurtulamayanlar, tekml edememi, hayat, insan, kinat, varoluun nedenlerini anlayamam zavall kimselerdir. Japonlar son derece sade, basit, yaln mtevz yaayan insanlardr. Evlerini mobilya ile eya ile dolduranlar japonlara gre ruhen tekml edememi, hayatn mnsn anlayamam, zavall kimselerdir. Byleleriyle, zavall, evini belediye mezat salonuna evirmi diye elenirler. Bir insann gsteri iin eyann esiri olmas ne kadar acdr. Vaktiyle Japon ekonomisi bir darboazdan geiyor. borlar, d borlar grtla ayor. Zamann babakan meclisi toplar. Krsye kar. Durumu olanca akl ve tehlikeleri ile anlatr ve u andan itibaren der, Allah ahidim olsun ki, Japonlarn i ve d borlar son kuruuna kadar denmeden, pirinten baka bir ey yemeyeceim. u stmdeki elbiseden baka elbise giymeyeceim. Dediklerini yapar, en stten en alta bir israftan kanma kampanyas alr. Japonya btn borlarn der. Bu durumun toplumun btn kesimlerini, tek istisna olmadan kapsadn sylemeye gerek yok. Geenlerde Japon imparatorunun sarayn grdm. Yarabbim, ne kadar sade, ne kadar mtevz, ne kadar gsteriten uzak... Kuran- Kerimdeki Yiyiniz, iiniz, israf etmeyiniz emri ne kadar anlamldr. Evet, cimrilik, pintilik insan onuru ile badamayan, insan klten irkin durumlar. Allah cmlemizi muhafaza buyursun. Ama, bunun karl israf olmamal. Bunun karl dkp sap, har vurup harman savurmak olmamal. Bir orta yer var. Cimrilikten de uzak, israftan da uzak, bir orta

nokta. , o vasat bulup, onu yaayp, uygulayabilmekte. Evet, yiyelim, ielim ama israf etmeyelim. Gerek, her eye, herkese, her varla ayr ayr lyk olduu nemi vermekte gizlidir. Zihin temizlii ve sadelik, tevzu, edep ve incelik geree ve gzele giden yolun balangcdr. Yunus, Bunca varlk var iken gitmez gnl darl der. Eyay, maddeyi aamayanlar, bir sre sonra, onlarn altnda ezilirler. Eya ve madde, gaye deil, vstadr. Her ey insann tekml iin, insann Allaha dnmesi iin vesile olmaldr. Arnm insanlar su gibi saf ve effaf olmaldr. nemli olan, adna hayat dediimiz bu karmakarklk iinde, kkeni sevgi, sayg ve hogrye dayanan, edep, tevzu, sabr ve krle bezenen yepyeni; tertemiz, prl prl, aydnlk ve k dolu bir dnya kurabilmektir. Her an ve her insan yeni ve farkldr. Her insan yaamnn anlamn kendi kendine bulmak zorundadr. Bunun iin de son derece dikkatli, uyumlu, her eye ilgili, her eyin, her zerrenin hakkn veren bir insan olmalyz. Yunus, Bir siz dhi sizde grn, benim bende bulduumu der. Sakin bir odada, seccadenin ve kitaplarn verdii mutluluun yerini hibir ey tutamaz. Kinatn ve insann srlarna ancak srekli, derin ve sistemli bir dnme ile, Allah anmak ve Ona ibdet etmekle, gzellikleri sevmek ve yaamakla ulaabiliriz. Btn grkemli derinlikleriyle dnya, ancak sessizlikte aar kendini. Sessizlik glln dile gelmesidir. Sessizlik kiiyi zgr klar, daraacnda bile... Okuyan insan, dua eden insana benzer. Trkede okumak kelimesinin ayn zamanda dua etmek anlamna gelmesi ilgintir. Dikkatle okunursa, Yunus Emrenin bize, toplumumuza ve btn dnyaya faydal olacana, saysz deerler kazandracana inanyorum. D dnyay kendi kltrmze, temizlik derecemize, kendi duygu ve dncemize gre yorumluyor ve mnlandryoruz. Kinat eer, kt ve karanlk gryorsak, bunun sebebini kinattan ok kendimizde aramalyz.

Hsameddin Efendi Otuz yl oluyor. Bir gn, altm yer bir kla aydnland. Bir gzel, bir ho insan greve balamt. Hsameddin Efendi... Vakur, efendi, ciddi, grevine bal, az konuan ama z konuan, Anadolunun btn gzelliklerini ve inceliklerini zerinde toplayan bir insand o. Genel Kurula odac olarak verilmiti. Daha ilk gnden itibaren evrenin dikkatini ekti. Sevgi ve saygsn toplad. Hibir gn kendisine sylenen sz ikiletmedi. Byk bir ciddiyetle, en ksa zamanda verilen emirleri yerine getirdi. Hsameddin Efendi be nfuslu bir ailenin reisiydi. Annesi, hanm, iki kz ve kendisi. Tek geliri her ay ald odac maa idi. Baka yerden tek kurua sahip deildi. Ama O, ilk gnden itibaren, tertemiz harcad. Hangi maln nerden, nasl, ne zaman alnacan ok iyi biliyordu. Hi kimseden ikyet etmedi. Ne zamandan, ne insanlardan, ne meknlardan, O her zaman saygl, edepli ve zarifti. Suskundu. Beyaz bir kt gibi suskundu. Ba nnde idi. Ama o suskunluunda inanlmaz bir gzellik vard. Bir gn maa alyormu. Paray cebine koyarken, Allahm krler olsun, Halil brahim bereketi ver, demi. Arkadalar kzm, itiraz etmiler. Yahu demiler, aldn kuru para. Nasl olsa iki gn sonra bitecek. Neyine krediyorsun. Hsameddin Efendi, hi hiddetlenmeden her zamanki edep, vakar ve incelii iinde, arkadalar demi, sylenen sz vcut bulur. Siz gnde biter derseniz, gnde biter. Ben krettim, bereket diledim. Greceksiniz, Allahn izniyle bu bana yetecek, ay sonu gelecek, artacak bile. Ne demi atalarmz, hayr syle iine, hayr gelsin bana... Ve gn geldi, Allah, Hsameddin Efendiye her ey verdi. Evi oldu, onu gzelce dedi. Bir kzn okuttu, evlendirdi. imdi ikinci kzn okutuyor. Annesine hrmet ve ilgisini her zaman devam ettirdi. Bir dediini iki etmedi. Ka kere sormuumdur ay sonlarnda, ihtiyacn var m? Bir eksiin var m? Hep ayn cevab verdi. Efendim, Allaha sonsuz krler olsun. Her eyim var. Ve sylenen szn en gzel ekilde tecelli ettiini onda grdm. Bir gn, hli vakti yerinde, mal mlk yedi sllesine yetecek bir arkadamz pahallktan, zamlardan ikyet ediyor, sylenmedik sz brakmyordu. Bir ara alktan bahsetti. Kapkara sahneler izdi. Hsameddin Efendi aylar getirmiti. Datyordu. ster istemez kulak misafiri olmutu. Yaknan arkadaa dnd, Efendim dedi. Hi zlmeyin, yaknda ayba geliyor. Ben size yardm ederim. Bir gn elinde uzun bir kutu grdm. Sordum nedir diye, bebek efendim dedi. Ama dedim, senin kzlarn ocukluk dnemlerini bitirdiler. Neye lzm olacak. Verdii cevap, o cevaptaki incelik beni yllardr dndryor. Dndke, ona olan saygm daha ok artyor. Kzm kkt dedi. Herhalde arkadalarndan grm olacak. Yatnca gz kapanan bebekler vardr. te benden onu istedi. O yllarda ev yaptryordum. Almam imknszd. Kendisine uygun bir lisanla anlattm. Peki dedi. Kabullendi. Aradan yllar geti. Bir gn Gimaya alveri iin gittim. Baktm bir kede o bebeklerden var. Msit fiyata, alabilirim. Dndm tandm. Kzm byd ama belki iinde ukde kalmtr. O ukdeyle hayata atlmasn istemedim. Aldm. Gtrdm. Kzma verdim. Tahminimin stnde bir sevin ve ilgiyle karlad. Gnlerce memnun oldu. Bilmiyorum sizler nasl karlayacaksnz. Ama beni ok duygulandrd. Zaman zaman gzlerimi buulandrd. u yaadmz toplumda ka trilyonerin aklna bu incelik gelir. Bilemem. te bizim Hsameddin Efendimiz byle duygulu, dnceli, zarif bir insand. nsanlarla ilikilerini her zaman en gzel ekilde ayarlyordu. nsanlara ne ok

uzak, ne ok yaknd. Orta yolda, insanca, efendice gtryordu. Anadolu trksndeki gibi, ok muhabbetin tez ayrlk getireceini biliyordu, onun idrki iinde idi. zdemir Asaf, bu ince noktay ne gzel anlatmt: Bana yakn geldin dedi vurdu Bana uzak kaldn dedi vurdu Adlarn sordum nsan dediler... Evet, yaamak, manev ynyle, sosyal ve psikolojik ynyle, ekonomik ynyle bir ince, bir gzel sanatt. Ve ndir insanlar btn imknszlklarna ramen onu en gzel ekilde gtryorlard. ikyet kolayd. Hem de ok kolayd. Hayattan, insanlardan, varolmaktan, yaamaktan ikyeti, herkes ok kolaylkla yapabiliyordu. Hatta bunu bir yaama slbu haline getirenler vard. Bir azlar almaya grsn. Sabahlara kadar konusalar, yaknsalar doymuyorlard. Bir hastalkt, bir pislikti bu. Ama farknda deillerdi. Bunun kimseye faydas olmayan, yarar bulunmayan aptalca bir i olduunun farknda deillerdi. Onlarn megalesi olmutu. ikyet... Hep ikyet... Dearj oluyoruz diyorlard. Oysa hep eksilerle, negatiflerle dolduklarnn, ilerinde yeermeye alan filizi boduklarnn bilincinde deillerdi. nsanlarn en by, en gzeli, en ycesi ne buyurmutu: Ya hayr syle, yahut sus... Evet efendim, bir bu hadisi gnlk yaantmzda uygulasak ne gzel, ne muhteem sonular alacaktk... nsanlar gryoruz. Ayakl ktphne. Aman efendim, ne ayrntlara inmiler. Kimsenin iine yaramayacak ne bilgiler yklenmiler. Ama yzlerine, davranlarna, yaantlarna bakyorsunuz. Tvbe estafurullah. Anadolu tabiriyle nursuz, pirsiz kimseler. Peki ne ie yaryor o ayrntlar. Yine Reslullah Efendimizi hatrlyorum. Allahm ie yaramayan bilgiden sana snrm buyuruyorlar. Bir renebilsek, bir anlayabilsek sadece bilmekle iin bitmeyeceini. Onlar yaamadka, gnlk hayatmzda uygulamadka, sadece bilgi hamal olacamz... Onlar srtmzda bir yk gibi tayacamz. Bylelerini grdke sorarm. Bana bir insan gsterin. Siz de dahil. 10 ayeti, 10 hadisi gnlk hayatnda yaayan, uygulayan. imdiye kadar cevabn alamadm. Kime sordumsa balar nne eildi. Sesleri kmad. Eve alnan gda maddesi yenmedike, kitaplar okunmadka kime ne faydas olacak. Az ve z bilgi edinip onlar uygulayanlara ne mutlu. Sohbet ok nemlidir. Gerek sohbet meclisleri, bilgiyi kaynandan alp, uygulayanlar iin rntgen gibidir. Ne olduunu, nereye kadar geldiini, noksanlarn renir. Fazlalklarnn bilincine varr. Bizi bize gsteren bir ayna gibidir o topluluklar. Salih kiilerin anld yerlere rahmet iner. Gzel szlerin, ince ve zarif davranlarn olduu yerlerde tevzu, edep ve mnev gzellikler ieklenir. Sabrn, krn, kanaatin burcu burcu koktuu meknlarda insanolu en gzel isel eitimini alr. Ve onlar iinde yaadmz kaypak zeminde en gzel dengeyi bularak evrelerine rengin, n, gzelliin ve edebin ieklerini serperler. Haktan ayrlmazlar. Hakk daima anarlar. Emirlerinden dar kmazlar. Birbirlerine haset etmezler, dmanlk duygusundan uzak yaarlar. Kimseye anlayamayacaklar ve akllarnn ermeyecei szleri sylemezler. Dnya malna ait kayplardan dolay zlmezler. nsanlardan gelen skntlara katlanrlar. Onlar bilim, tevzu sahibidirler, cmerttirler. Gayretlerini bakalarnn ayplarn aramakla deil, kendi nefsini slah etmek iin harcayanlar ne gzel insanlardr. Yunus, ne gzel sylemi:

Bu dnya dopdolu kalle Her birinden bir ta gelir Hakk gerek sevenlere Cmle lem karde gelir. En byk irkinlik, kibir, gurur ve bakalarn kk grmek, kendini en byk grmek deil midir? Sfiyim halk iinde Tespih elimden gitmez Dilim mrifet syler Gnlm hi kabul etmez Hner yerde srnmek deil, Mevlya ykselmektir. Allah bize yeter. O ne gzel vekildir Bilelim ki Allahtan bakasna kulluk etmeyi terk ettiimiz zaman gerek kul oluruz. Bedeniyle dnyada, kalbiyle hirette olanlar ne gzel insanlardr. Ebu Hreyreye sormular: - Yarn leceini bilsen ne yapardn? Mbarek sultan cevap vermi: - lim renirdim. Bir kimse neyi ok yaparsa onunla tannr. Bilelim ki, azmza lzumsuz bir lokma koyduumuz zaman, biraz sonra lzumsuz bir sz kar. limlerle oturann ilim ve takvs artar. rif, gnln Allaha, bedenini de tmyle halka hizmete verendir. Dnya bir daa benzer. Nasl seslenirsen yle cevabn alrsn. Yaama sanat sabrla balar. Sabr dayanabilmek, glklere katlanabilmek sanatdr. Bu dnya darlma pazar deil, dayanma pazardr. Kinattaki en byk hazinenin sahipleri, doruyu dnebilen, doruyu grebilen, doruyu yaayabilen insanlardr. nsanlara akllar miktarnca muamele ediniz. Benim sana anlatabileceim, ancak senin anlayabilecein kadardr. nsan ve kinat kemliyle tanyan, sadece yce Reslmz oldu. Muhammed ahlka brnmeyen hi kimse hayatta huzura, mnev neeye, mutlulua ulaamayacaktr. Reslullah Efendimiz btn kinatlarn k ve nur kaynadr. Onun izinden gitmeden a, mutlulua, gerek huzura kavuan bir kii olmamtr. Varsa gsterin. Akll insan, Onun yolunda yryen, Onu aklarn en by ile sevendir. Sessiz, szsz, harfsiz, ekilsiz, iddiasz, gnlnn olanca temizlii ve sfiyeti ile ona balanandr. Gerek klar konumaktan ok, inanlarn yaayanlardr. Tartmak aptallk, skt aktr. nemli olan hl sahibi olabilmektir. Akl ktl ile gevezelik paralel gider. D leme ait varlklar ve hdiseler ruh hallerinin sembolleri olurlar. Ktlkler hep vardr. Var olacaktr. Bu dnya haraplklarla payidardr. Pislik, ktlk, irkinlik, arayclarndan

olmayalm. Kendimizi, gzellikleri, incelikleri, iyilik ve hayrlar grmeye altralm. Kimin sabr varsa, dnya onundur. htirasn sonu, nedmetin balangcdr. Kendi kendini metheden, er ge, kendini zemmeden birini bulacaktr. iekler gzel kokularn kendilerini tutan ellerden alrlar. nsan her bildiini sylememeli, fakat her sylediini bilmelidir. Gnnze skn iinde balayn. Skn iinde bitirin. Btn byk ve gzel iler, sessizlikte ekil alrlar. Yceliin srr yalnzlktadr. Kartallar yalnz uarlar, kargalar sr halinde. Ktlk, yapan kirletir ve incitir; muhatap olan deil. almak kendini kirletmek demektir. Pislik ve ktlk bizim dmzda bir olay olmaldr. Gndz kandilini hazrlamayan, gecenin karanlna raz demektir. Kinatta grnen her eyin arkasnda gizli bir mn vardr. Onun iin grntlere aldanmamal, arkadaki gizli mny aramaldr. Ulviyet duygusu bize gnlk ekmek kadar gereklidir. Ne yazk ki, ulviyet duygusunu kaybettiinden beri insanlk, kinat, hayat bir madde yn olarak grmeye balad. Byk, sonsuz, kark bir lbirentin iinde, kacak bir yer bulmak iin rpnp duruyor. nsanlar ciddi ve samimi olarak bir Yunusa eilebilseler, edeple ve saygyla o pnardan iebilseler, pek ok sorunlar zme ulard. Yunus bir haber verir, iidenler d olur diyordu Yunus. dolmuyorsak, hep ikyette kalyorsak, sknt ve bunalm iinde rpnyorsak, ne olur, suu ona buna atmakla, ikyeti bir yaama slbu haline getirmekle kendimizi kandrmayalm. Bir tek Ya hayr syle, yahut sus hadisi bir insann, bir ailenin, bir toplumun hayatna renk, k, gzellik ve anlam getirebilir. Biz buz gibi serin ve tertemiz pnarn yannda, susuzluktan kvranyorsak, barmz ahrem ahrem yarlmsa, kime ne demeye hakkmz kalyor?

Hac Bayram Camii ve evresi ocukluk ve genlik gnlerimin en gzel anlar orada geti. Bunaldm, skldm, evrenin dar, kat, madd emberinden kurtulmak istediim zaman oraya kotum. nsanlk, efendilik, incelik, zarafet oradayd. Nice gnl sahibi insanlar iin bir kurtulu yeriydi, buluma yeriydi, aylarn en gzeli orda iiliyor, sohbetlerin en gzeline, en faydalsna orda ahit oluyorduk. Nice gzel insan bir tayf gibi geiyordu. Dmler zlyor, ukdeler, birikimler yerini renge, a, sevgiye brakyordu. Ve zamanlarn en gzeli yaanyordu orda. Evet, Hacbayram Camii ve evresinden bahsediyorum. yle gnlerim oldu burada, dert verdim, derman aldm. Karanlklarm a, renge, doyumsuz bir iire dnt. Sevmek, devam eden en gzel huyum diyordum her ayrlmda. Nice Allah dostunun, gzeller gzeli insann sohbeti hl kulaklarmda nlyor. Ne yazk ki, o gzelliklerin yerini bir ta meydan ald. indeki btn ycelikleri, gzellikleri, iiri, ak, rengi kaybetmi birka insan imdi oray bir ta yn haline getirdi. Kn ka kii saln kaybetsin, karda, buzda dsn, yazn gnein altnda frn haline gelen ta alan, gelenleri geldiine piman etsin diye. Ogst mabedi esas alnyor ve her ey ona gre tanzim ediliyor. Sanki tanzim edilen alann asl sahibi, dnya kltr tarihinin en mstesna insanlarndan, gzeller gzeli, yceler ycesi bir Allah dostu, bir gnller sultan Hac Bayram Hazretleri deil. lk grdm gn nasl zldm, nasl kahroldum, anlatamam. imden bir ses, hayr, olamaz, bir alan bu kadar kt tanzim edilemez, bu mimarlk adna, tarih adna, kltr adna ilenen bir cinayettir diyordu. Yunus, bouna sylememiti, Ta gnlden ne biter! diye. Bu estetik adna tarihte misli grlmemi bir barbarlk rnei idi. Gerek onu izen mimar, gerek onu onaylayanlar, zerre kadar kltrden, sanattan, estetikten, tarihten nasiplerini alm olsalar idi, hi bu cinayeti ilerler miydi? te, tarih bilincinden, kltrden, estetikten, incelik, zarafet ve gzellikten mahrum yetitirdiimiz kuaklarn son meyvesi. Yalnz ac bir meyve zehirle pimi atan Ve ayrlk anneden, kardeten, arkadatan Yirmi yl nce svee gitmitim. Stokholmde geziyorum. Grdm manzara beni hayretler iinde brakt. A boyal eski Trk evleri, son derece bakml, tertemiz. Prl prl. Sordum. Aratrdm. Bir sve sefiri stanbula gelir. Trk evlerine hayran olur. Mimarlar getirilir. O gzelim sanat eserleri ortaya kar. Biz ne yapyoruz, kendi kltrmz, kendi sanatmz inkr ediyor, bir irkinlik rneini meydana karyoruz. Ve yumruklarm skarak hayr diyorum bu bir mimari cinayettir. Tarih ve kltrel bir cinayettir. Bu yazy kaleme almadan nce yirmi be mimarla grtm. eitli eilimlerde, grlerde, ama belli bir dzeye gelmi, kltrden nasibini alm insanlar. Ayn tepkiyi gsterdiler. Peki onaylayanlara ne demeli. Utan verici bir cehlet ve tarihi bilinten yoksunluk. Ve stne basa basa sylyorum, kendi z kltrne dmanlk... Yazklar olsun...

Dnya apnda bir anket alsa, eitli lkelerden 250 mimar getirilse de bu kimseler boylarnn lsn alsalar. Bugn Trkiyede kinat apnda bir acaiplik yaanyor. Soruyorum, modern Trk Mimarisinin zellikleri nedir? Varsa cevap verecek ksn. nk olmayan bir eyin zellii de olmaz. Bugn modern bir Trk edebiyat var. Modern bir Trk resmi var. Ama modern bir Trk mimarisi yok. Yirmi be yldr bu konuyla ilgileniyorum. Kimseden cevap alamadm. Mimarlk adna kan, btn kitaplar, dergileri alyor okuyorum. Cevap yok. Dnyorum. Hac Bayramda o yklan evlerin yerini son derece itin ile yaplm eski Trk evleri alsa idi. Eski Trk dekorasyon ve mble anlay ile denseydi. Altlarnda eitli eski Trk sanatlar ve el ilerini yaatan kk dkkanlar ve atlyeler alsa idi. Minyatr, tezhip, hat sanat, ciltilik, oymaclk, sedefilik, dvme bakrclk, tahtaclk, tespihilik vs... Prl prl, tertemiz genlerimiz oralarda alsalar, grev alsalar, gelenlere, yerli-yabanc, Trk sanatlarn, o sanatlardaki snrsz incelikleri anlatsalar. Trk yemeklerini, tatllarn tantan bir aevi alsa... Kt m olurdu? Ben Tokyoya gitsem, herhalde be yldzl bir otel grmek istemem. Japonu Japon yapan zellikleri grmek isterim. Ayn eyi akl banda btn yabanclar da -bizim tarihine, kltrne, inanna yabanc eyrek aydnlarmz hari- grmek isterler. Hac Bayram bize yeniden kazandracak insanlar umutla, inanla, akla bekliyorum, bekleyeceim. Yirmi bir yl ncesiydi: ekoslovakyaya gitmitim. Prag geziyordum. Tarih orda yaanyordu. Gnlk hayatn iine girmiti. Somutlamt. Nereye baksanz tarihi yayordunuz. Birden bir patrt, grlt oldu. Ne o, nedir bu derken ok ilgin bir durumla karlatm. 12 nci yzyldan kalma bir yapdan sva kopmu, yere dm. Onu alyorlar. Lboratuarlarda inceliyorlar. Acaba o zaman o sva nelerden yaplm. Aynn yapyorlar. O gn merasimle yerine konuyormu yeni sva. Btn ehrin ileri gelenleri, Kltr Bakan orada idiler. Konumalar yapld. Bandolar ald, merasimle yeni sva yerine monte edildi. Hi unutmadm, byk sayg duydum. Tarihine sayg duymayanlar, geleceklerinin uurumunu elleriyle hazrlarlar.

aziye Anne Cahit Stk bir iirinde vuslatla sona erdi bu ile der. Ne zaman aziye Anneyi dnsem, aklma bu msra gelir, sknt dolu, strap ve ile dolu bir hayat ve sonunda ortaya kan muhteem bir insan rnei... ilenin vuslata dn... Melih Cevdet, nemli olan hayattaki olaylar deil, o olaylar karsnda insann taknd tavrdr diyor. En gzel rneini bu szn, aziye Annenin kiiliinde gryoruz. Ah bir bilebilsek, renebilsek, yaayabilsek gnlk hayatmzda bu gerei, karlatmz glklerin, bizim iin oldurucu, erdirici, yetitirici birer egzersiz olduunu... Olaylara bu adan baktmz, bu adan zm iin yaklatmzda, zaten yar yarya halledildiini bir grebilsek... Genellikle gnmz insanlar bir zorlukla, bir mklle karlatklarnda hemen panie kaplyorlar. Bula bula beni mi buldu diyorlar. Ben ne yaptm da, byle bir olayla karlatm diyorlar. Bir gerilim btn vcutlarn kaplyor. Sinir sistemleri alt st oluyor. Sonradan mrifetmi gibi, ada bir bilimsellik ss ve havasyla strese girdik diyorlar. Girersin ya kardeim, sende bu kafa olduktan sonra daha ok streslere girersin. Sorunlar aklla zlr. Edep, tevzu ve incelikle, sabr ve tahammlle zlr. Ne sanyoruz sanki, yiyelim, ielim, gezelim, oynayalm. Bir mr byle gesin. Yama m var? Hayatnda bir kere, ben bu dnyaya niin gnderildim, varoluun amac nedir? Niin yayorum? Nasl yaamalym? Ne yapmalym ki, sonunda piman olmayaym? diyen insanlarn olaylar karsndaki davran baka oluyor. Sorunlar kt zaman, daha bir sknetle, daha bir yumuak, daha lml bir ekilde yaklayorlar zm iin. Sertlikle, kabalkla hibir ey halledilmiyor. Karlatmz her sorunun, her mkln, aslnda bizim yetimemiz, olgunlamamz, tekml etmemiz iin nmze kan bir egzersiz, bir ders olduunu, hatta bir frsat olduunu bilebilsek, renebilsek. aziye Anne ta batan itibaren btn bu inceliklerin farkndayd. Bilincindeydi. Yunus gibi Haktan gelen erbeti itik Elhamdlillah diyordu. Dnyann en gzel unundan, yandan yaplan bir brein, frnda tr tr kzarmadka, pimedike ne kymeti olurdu ki... nsanlar da byleydi. Bazen st ste gelen olaylarn, ilelerin, straplarn bir anlam, bir mesaj olmalyd. Ve bunlar bizim pimemiz, yetimemiz, olgunlamamz iin bir vesileden baka neydi ki... Her tekml basamandaki snavlar muhakkak verilmeliydi. Biz zmden katka, kendi kafamza gre bahaneler uydurup svtka, o sorunlar tekrar tekrar karmza kacakt. Ta ki zme ulancaya kadar... Tekmln baka bir yolu, yntemi yoktu. Hep byle olmu, bundan sonra da byle olacakt. Ancak aziye Anne gibi olanlar ve o yolda yryenler Yunus gibi Bir emeden akan su ac, tatl olmaya diyecekler, tam bir teslimiyet, inan ve akla Ondan gelen her eyin bir anlam, bir gzellii vardr diyecekler, olaylar kabullenecekler, sonra onu en gzel zme ulatrmak iin olanca gleriyle ellerinden geleni yapacaklard. Hamlktan olgunlua giden yol, pimekten geiyordu. aziye Anne, ok ac ekti. Istraplar, ileler iinde kavruldu. Yand ama ttmedi. Derdini kimselere sylemedi. Direndi. Yiite, kahramanca direndi. Necip Fazln iirindeki gibi, Diyordun, st ste geldike ac Bir azap isterim bundan da beterder gibiydi hali... Genliinin en gzel yllar onun iin Yusufun kuyusu oldu. Sabr, hilesi olmayann hilesi der gibiydi. Huzura, mutlulua, gzellie ve vuslata giden yolun kapsnn sabrdan getiini

biliyordu. Ancak o kuyudan geen Yusuflar Msra sultan oluyorlard. aziye Anne ve o yolda olanlarn sabr, eki yzl, skc, usandrc, di sktrc bir sabr deildi. Onlarn sabr, serin, ferahlatc bir erbet gibiydi. Bir emeden akan su ac, tatl olmaya kavline ezelden gnl vermilerdi. Ondan gelen her ey iyiydi, gzeldi, asil ve yceydi. Bizim iyiliimiz iindi. Mbarekti. Her halleriyle sevmek, devam eden en gzel huyum der gibiydiler. Yllar birbiri ardna geip gidiyor, aziye Anne ocuklarn prl prl yetitiriyordu. zellikle olu Ekmel Bey, annesine en ok benzeyendi. Ik insand, ii d nur gibiydi. Annesinin, seilmilerin seilmii bir insan olduunun farkndayd. Onu ok, pek ok seviyor, bir dediini iki etmiyordu. ektii her ac, her strap aziye Anneyi biraz daha olgunlatryor, manev gzelliin zirvesine doru gtryordu. Btn ileli insanlara, yalnzlara, dertlilere kollarn ve evinin kapsn amt. Evin anahtar stndeydi. steyen istedii zaman geliyor, orada sevgilerin en hlisini, ilgilerin en iten gelenini buluyordu. Gelenler dert verip, derman alyorlard. Evin ii bir k alayanyd sanki. Hi yz glmeyenler orada ebed neeye ve huzura kavuuyorlard. Sevgisizlikten ta kesilen gnller orada cvl cvl ilhi akta ykanyor, arnyor, temizleniyorlard. Gzel, ok gzel, inanlmayacak kadar gzel haller yayorlard orada... an, toplumun, gnn kesafeti ile gelenler, orada sevginin, saygnn, inceliin, letfetin en gzel boyutlarna ulayorlard. Orada her ey vard. Sait Faikin deyimi ile btn lzumlar ve lzmlar vard. Ama kabalk yoktu. Saygszlk yoktu. Dedikodu yoktu. Kk karlar, menfaat hesaplar, madd endieler yoktu. Sanki an maddeciliine, sevgisizliine, yreksizliine kar bir bakaldr idi, bir protesto idi aziye Annenin evi... Orada nice insanlar salna kavutu, dertlerinden, sorunlarndan, skntlarndan kurtuldu. Renk dolu, k dolu, sevgi dolu bir hayata kavutu. Onun sevgi dolu kollar btn evreni kucaklyordu. Yeryzndeki btn insanlar onun sevgisine, ilgisine muhatapt. Nerede bir hasta varsa, aziye Anne oradayd. Nerde bir yakn Hakka gen insan varsa orada grebilirdiniz. Umudunu yitirenler, yaama sevincinden uzaklaanlar, dertliler, kederliler, karamsarlar Annenin sevgi dolu baklaryla sanki hayata yeniden geliyorlard. Her sz, her bak, her haliyle sevmek, devam eden en gzel huyum der gibiydi. Her insann ayr bir dnya olduunun bilincindeydi. Mkemmeliyet insan oluturan unsurlar arasnda kurulan henkten baka ne olabilirdi. Kinatta ztlk diye, eliki diye grdklerimiz, biraz derine inince, aslna ulanca, birbirlerini tamamlayan, btnleyen, gzelletiren niteler olmuyor muydu? Nereye bakarsak bakalm Allahn vechi orada olmuyor muydu? evremize baknca nice hayret veren, rperten, hayran eden gzellikleri gremiyorsak, tek grdmz patrt grlt, kalabalk, irkinlikler ise niye kabahati kendimizde grmyorduk. Eer mutlu deilsek, gzelliklerden mahrum yayorsak, d olamyorsak kabahat bizde deil miydi? Fazl Hsn Dalarca Bilimin btn bulduu, btn bulaca sende demiyor muydu? Unutmayalm ki, hayat ne kadar derinden kavrarsak, yaantmz da o kadar zengin ve muhteval oluyor. Ancak gnl gz alan insanlar, hayat ve insan o kadar derinden kavrayabilir. Her hli, her sz ile bize hayatn ve insann ayr bir ynn gsterir. Sohbetleri ile anlalmas ve kavranlmas son derece g olan hayatn ve insann iine adeta pencereler aar. te aziye Anne byle bir Allah dostu idi. Szlerinde bilinmeyen bir gerein ifs vard. Sayg, insana ve hayata duyulan sayg, dikkatle balyordu. Deh, dikkatti ve dalgn insan dnyada pek az ey

gryordu. Baklan bakana baldr. Ancak bakmasn bilenler grr. Bakn topluma. Bir tenkit ellesi iindeyiz. Durmakszn, usanmakszn. Ne kazandryor bize, hibir ey. Kayplarmz snrsz. Ne olur birbirimizi tenkitten ok anlamaya alsak. Balk denizde yaar ama ne denizi bilir, ne kendisini... Yaamak ve sahip olmak bilmek demek deildir. Bilmek iin, grmek iin, anlamak iin, bilinmesi istenen varla belli bir adan, dikkatle, byk bir edeple, saygyla, hayret duygusuyla bakmak gerekir. Unutmayalm ki, farkna varlamayan, bizim iin yok demektir. Gerek olanla, olmas gereken arasnda bir denge kurmak gerektir. Bu da hi kolay bir i deildir. Gerekilik d lemin ve insanlarn kendi zellikleri iinde idrakini gerektirir. Bizler ne yapyoruz. Hayat ve insanlar kendi grmek istediimiz gibi gryoruz. Gnaha giriyoruz. Kafamz kzyor bazen balyoruz sylenmeye, hi iyi adam kalmad, herkes birbirinden kt oldu diyoruz. Verip veritiriyoruz. Oysa Reslullah Efendimiz Kim kar da herkes kt oldu, hi iyi, temiz insan kalmad derse, bilin ki nsn en zararls odur buyuruyor. Ne kadar byk hatalar iindeyiz. aziye Anne, bazen hl diliyle, bazen konuarak Din kardelerinden birisinin dnya kayg ve kederlerinden birini gideren kimsenin Allah da kyamet gnnde skntsn giderecektir. Bir mslmann bir kusurunu ve aybn rtp gizleyen kimsenin Allah da kyamet gnnde kusur ve aybn rtp gizleyecektir. Bir kul, kardelerinin yardmnda bulunduka Allah da onun yardmnda bulunacaktr. Hadisini hep hatrlatrd. Ne mutlu o kimselere derdi, Allahtan baka dost edinmez, bakalarnn derdini gidermek iin elinden geleni yapar, aybn rter, yardmna koar. Ve ilve ederdi, insan iin tek dost Allahtr. Bir kimse Allah ile olursa, Allah da onunla olur. Cenab- Hakla megul olan gnln, her endieden uzak olmas gerekir. Kendini Allaha brak, ondan gelecek her eye raz ol. Sanr msn ki, Allah ile beraber olann baka eye ihtiyac olur. Hak, kendisine talip olanlarn yoldadr. Herkes sevdii ile beraberdir. Her veliden bir sz ezberleyiniz ve onlar gnlk hayatnzda uygulaynz. Kulun Haktan uzaklamasnn balangc nefsine balanmasdr. Bir gn aziye Anneye sordular, ne zaman kreden bir kul olabiliriz? Cevap, ok dndrc, ok anlaml idi. Ne zaman ki kendinden fazla nimet verilmi kimse grmezsen buyurdular. Cenab- Hakka muhabbet edip, yalnz Onu dost edinene her i kolay olur. Onu anlayann gznde baka hibir eyin deeri kalmaz. Tvbe isyandan Hakka dntr. lmin ilk basama tvbe, ikincisi tevekkldr. rif o kimsedir ki, hibir ey onu artmaz. Kendinden kurtulduun zaman Onu bulursun. Ziyan oldu diye geen vakitle uramak, kalan vakti ziyan etmektir. Bu mbarek insan, ziyaretine gelenleri uurlarken szlerin en gzelini syler, didimeyin, hakir grmeyin, kmsemeyin, saygl olun, edepli olun, ince ve zarif olun, birbirinizle lfet edin. Unutmayn ki, Hakkn dostlar, binbir kisve iinde gizlidir, buyururdu. mrn Onun gibi hayrlar, iyilikler ve gzellikler iinde geirenlere ne mutlu...

Merhum erafettin zbek 1960 ylnda tanmtm. Sessiz, sakin, efendi, ince ruhlu bir insand. Herkese kar son derece saygl ve edepli idi. evre tarafndan seviliyor, takdir ediliyordu. Merhum erafettin zbeki Dantayda tanyp da takdir etmemek imknszd. yi niyeti, alkanl, beyefendilii ile yeler arasnda sekin bir yeri vard. Emeklilii yaklamt. Bir gn ziyaretine gittim. aylarmz ierken sohbeti koyulatrdk. Efendim dedim, Allah nasip ederse, yaknda emekli olacaksnz. Emeklilik gnleri iin bir pln-nz, programnz var m? Nasl vakit geireceksiniz, gnlerinizi nasl dolduracaksnz, hi dndnz m? erafettin Bey gld. Evet Sabri Bey dedi. Dndm. Niyetim yle. Bir hastaneye gidecek, ilgililerle grecek, hastalara yardm msaadesi alacam. Her gn gidecek, elimden geldii, dilimin dnd, gcmn yettii kadar, Allahn izniyle hastalara yardm edeceim, onlara sevgi, efkat gstereceim. Her trl ihtiyalarnn giderilmesinde yardmc olacak, kol kanat gereceim. yle duygulandm ki... erafettin Beyin odasndan ayrldmda gzlerim buulanmt. Kalbim heyecanla arpyordu. Allahm, o ne gzel niyetti. Ne temiz, ne asil bir dnceydi. Allah rzas iin, hibir karlk, hibir kar gzetmeden insanlara hizmet edebilmek, onlara yardmc olabilmek, onlarla bir gzellii yaamak ve paylamak... Kinatn Efendisi Veren el alan elden daha hayrldr buyurmuyorlar myd? Bir insann gzlerinde sevincin, mutluluun, huzurun n uyandrabilmek, dnyann en gzel ii deil miydi? Bir mutluluk paylalmadka neye yarard. Rahmetli babam, yemee misafir gelmedii zaman hznlenirdi. Allahn ltfedip verdii rzk, dostlarla paylamak ne gzel, derdi. Sofra kalabalk olunca, gzlerinin ii gler, neesi yerine gelirdi. Gelen misafir rzknn on mislini getirir, derdi. Merhum erafettin zbek, bu gzelim, bu insancl dncelerini gerekletiremedi. Vefat etti. Ama o gnk sohbetimiz hep iimde bir meale gibi yand. Rahmetle, saygyla anmama vesile oldu. nallah Hak katnda aynen yaplm gibi sevap almtr... indeki en nezih, en temiz, en ince dncelerle, gl yaprandaki bir yamur damlas gibi Hakka gt. Nur iinde yatsn, Allahn rahmeti, Reslullahn efati zerine olsun. phe yok ki, erafettin Bey, hep bu gzel dncelerle yaad. ocukluunda ne dnrse yallnda ona ularm insan. Sevgiler retmek, sevgi iin arpan bir kalbe sahip olmak ne gzeldir. Tm olumsuzluklar hayatn amacnn yanl yorumlanmasndan douyor. Hayatn bir snav sahnesi oluunun unutulmas sonucu meydana geliyor, sorun, insann evrendeki ahenge kalbini aamayndan douyor. Sahip olduumuz eylerin, Allahn ihsan ettii nimetlerin farknda deiliz. oumuz krden, hamddan uzak yayoruz. Hilie sarlyor, bo elencelerle kendimizi avutmaya, oyalamaya alyoruz. Becerebiliyor muyuz? Ne gezer. Bakn evremize. Huzur iinde, memnuniyet iinde, sabr, kr, rza, edep, incelik ve gzellik iinde ka kii greceksiniz? nsan ahlka zenginletiren, gzelletiren, asil, byk, vakarl yapan, hayatn mnsn, neden dnyaya gelindiini, varoluumuzun asl sebebini anlamaya ynelmi gayretlerdir, aktr, heyecandr. Uygarlk eer insann kalbinde deilse, hibir yerde bulamazsnz. Karanlk, n olmad yerdedir. Kalp bir kere temizliini, asaletini, tabii ftratn, n kaybeder, kararrsa, bir daha zor aydnlatlr. nk ktlk, gnahlar, olumsuzluklar kalbi ve insan yorar. Hayatn tabii izgisinden, akndan uzaklaanlar, mutluluk ve gzellii gnahta bulacaklarn sananlar aslnda srekli kendilerinden, kendi z varlklarndan kaarak, daimi bir aldann girdabna srklenenlerdir. Onlar her an bir baka biimde durmadan can ekiirler.

Her eyin bir bedeli olduunu rendikleri zaman i iten gemi oluyor. Gzn koruyamayan kimse, dncesini de koruyamaz. Gerei insanlarn ls ile deil, insanlar gerein ls ile tanmak gerekir. Nereye dnersek dnelim Allahn vechi oradadr. Allahn irdesini kendileri iin en hayrl, en gzel kabul edenler, kemle ulaan, olgun, ince, gzel insanlardr. nsanlarn en hayrls, insanlara en ok yarar dokunandr. Ben bilirim, herkesten ok bilirim diyenler kendilerini en fazla aldatan kimselerdir. Gbreden gl kokusu beklememelidir. Unutmayalm ki, insanln bugne kadar btn rendikleri, sonsuz uzunluktaki bir kumsalda bulunan tek bir kum taneciinden daha ok deildir. Onlar grneni grrler yalnz. Siz en uzak anlama verin kulanz. evremiz sonsuz gzelliklerle dolu. Niyazii Msr Kande baksan orda Allah gr der. Gzellik kinatn altn anahtardr. Bu gzelliklerin yaratcsn tanmayana insan denilebilir mi? ki mahkm hapishanenin penceresinden bakyorlard. Biri gkteki yldzlar, dieri yerdeki amuru grd. Bakmak baka, grmek bakadr. Herkes bakar, ama herkes gremez. Her ey grenedir, kre ne... En gzel mn glleri, sessizlik iinde alr, sessizlii gzelletirmedike konumamak gerekir. Gren gz deil, gnldr. Cemlsiz kelm olmaz. Grmek aktr. Gzel gren gzel dnr. Gzel dnen hayatndan zevk ve lezzet alr. En byk zorluk insan kalbine ulaabilmektir. nsanolu aya bile kt ama yanndaki insan anlayamyor, teselli edemiyor. O kadar uzanda kalyor ki... Yunusu hatrlamamak mmkn m? Sen kendini bilmezsin, ya nice okumaktr... Dnebilmek iin ruh sknet ister. Yalnz kalmadka nice eylerin doruluunu sezemiyoruz. Gerei seyretmek isteyen kimse, ilknce kendinde sknu tesis etmeli, zihni bir gln durgun sular halini almaldr. Dnmek denilen almadan kamak iin, insanolunun bulamayaca bahane yoktur. Gklerde ve yerde nice belgeler var ki, yanlarndan yzlerini evirerek geerler(Kuran- Kerim, Yusuf, 105). Asl bak, kk eyin btnde ald yeri grmektir. Kendini Allaha brak. Ondan gelecek her eye rz ol. Sanr msn ki, Allah ile beraber olmann baka eye ihtiyac olur? Bir kimse Allah ile olursa, Allah da onunla olur. yi bilin ki Allah dostlarna korku yoktur. Onlar zlmeyeceklerdir. Kulun Haktan uzaklamasnn balangc nefsine balanmasdr. Herkes sevdii ile beraberdir. Kalbinizi Allah sevgisi ile doldurunuz. Hak, kendisine talip olanlarn yoldadr. Tvbe isyandan Hakka dntr. lmin ilk basama tvbe, ikincisi tevekkldr. ddia, benlik dourur. Benlik ise insan hem halktan, hem Haktan uzaklatrr. Allah dostlar, Ona yakn olmak iin Allahtan baka her eyden vazgemi, gnllerini Allah sevgisinden baka her eyden temizlemi, zihinlerini Allah dncesinden baka her dnceden uzaklatrm kimselerdir. Kendilerinden kurtulduklar iin Onu bulmulardr. Kinatn Efendisi Yarabbi, beni bir an, bundan da az bir zaman iinde olsun, kendi nefsime koyma buyuruyor. Neden kendinden el ekmedin ki, hem sen rahat olurdun, hem de lem... Varacan yer bir admlktr. O bir adm da senin vcudundur. Ondan getiin anda Hakka varrsn. Hayrn hepsi bir evde toplanmtr. Onun anahtar tevzudur. errin hepsi bir evde toplanmtr.

Onun anahtar kibirdir. Allahn emirlerini mkerrem tut ki, Allah da seni mkerrem tutsun. Faydasz ilimden Allaha sn. Bir Allah dostuna sordular. ns nedir dediler. Cevap verdi. Cenab- Haktan gayri her eyden uzak durmak, hatta kendinden bile. Kalbinde edep olann vcudunda da edep olur. Yemei ehvet haline getiren kimseden, dnce adna pek bir ey bekleyemeyiz. Yemee ne kadar uzak durursak, i lemimiz o kadar zenginleir, gzelleir. Mevln, aken iyi altn, doyunca, dncelerinin amurlatn syler. Ruhun iyi ses karmas iin, bedenin de iyi akort edilmesi gerekir. mnn yars sabr, yars krdr. En byk haz, hayr ilemektir. Hazreti Musa, Firavunu Hakka davetle grevlendirildii zaman, Ya Musa, yumuak ve tatl syle buyuruldu. fkeyi sknetle dindirmek gerekir. Skin ve yumuak olmak olgunluk almetidir. Gazabnz defedin ki, Allah da azbn kaldrsn. Kimseden bir ey istemeyin. Kendinize ait olmayan bir eye el srmeyin. Kendinize zulmetmekten vazgein. Sabretmeden hibir hayra eriemeyiz. Sabr, her darln anahtardr. Sabr bir ak, bir gzelliktir. nsanlara en gzel hediyedir. Bir ktr. Her eyi aydnlatr. Kardeinin kulana gittiinde, beenmeyecei sz, arkasndan sylemek, gybettir. En byk gnahlardandr. Gnln geree ve gzellie amayan bir kimse, virne bir eve benzer. Sade, basit, mtevz, nezih, temiz, sabr, kr, kanaat ve edep dolu bir yaam... te mutluluun, huzurun, gzelliin srlar. Allah cmlemize nasip etsin.

Her Dem Yeni Doarz nsanlar gibi toplumlar da zaman zaman eitli skntlar yaar, bunalmlar geirirler. Dnyada hibir toplum btn sorunlarn zmlemi deildir. Baz saf, tecrbesiz, bilgisiz, belli bir kltr dzeyine ulamam insanlar, kafalarna takarlar, efendim, falanca toplum yle ilerlemi, byle ilerlemi, biz de rnek alalm, onlar gibi olalm, ykselelim, ilerleyelim. Gidip baksanz, o toplumu grrsnz. Yazlanlarn, izilenlerin hi de anlatld gibi olmadn, onlarn da arkasnda nice dev gibi sorunlarn zm beklediini, o gzelim yollar, caddeleri, sokaklar dolduran insanlarn hi yzlerinin glmediini, i dnyalarndan gelen skntlarn, bunalmlarn, yaadklar dramlarn yzlerine ac izgilerle yansdn farkedersiniz. Gidin grn. Telefon rehberini an. Psikologlarn, psikiyatristlerin blm bir trl bitmez. Szm ona insanlara yol gsterecekler... Merhum bir arkadam, bir tarihte, annesini bir psikiyatriste gtrr. Muayenenin ortasnda, profesr, anacm der, kusura bakma biraz ara vereceiz. Ben alkoliim. ki ime vaktim geldi. Devam edemeyeceim. Bir dolab aar. kisini, mezesini karr. Demlenir. Kafasn bulur. Sonra haydi balayalm der. Yal anne hayretler iindedir. Grdklerine inanamaz. Muayene balamadan nce, hayretle, aknlkla, doktora bakar. Doktor ne oldu deyince, dayanamaz. imdi beni sen tedavi edeceksin der. yi, gzel. Saolasn. Ama merak ettim, seni kim tedavi edecek? yle bir ada yayoruz ki, tedvi edecek insanlarn kendileri de tedviye muhta. Bir Allah dostuna sormular: Efendim, insann bana gelecek en byk felket nedir? Cevab u olmu: Gzleri olduu halde grmemek... nk, gzlerimiz irkinlikleri deil, gzellikleri grmek iin yaratld. Ancak sevgiyle saygyla, edeple bakan gzler gzellii bulabilir. Sevgi temiz ruhlarn iinde, iein stndeki bir i damlas gibidir. O sevgiye ulaabilmek iin, pek ok eye tahamml etmeyi bilmek lzmdr. Yusufun kuyusunda ile ekmeyenler Msra sultan olamazlar. Vaktiyle Hz. Yusufa eziyet eden insanlara biz de dahiliz. Biz de kendi gnlmze, nefsan azgnlklarmzla eziyet ediyor, gnlmzdeki ieklerin gn na kmasna imkn vermiyoruz. Nefsine ar gelen durumlara katlanamayan insanlar hibir zaman tekml edemezler. Hz. Ali Ben Rabbimi arzularmn olmamas ile bildim diyor. Bugn bizi zen baz durumlarn yarn bize huzur, mutluluk getirmeyecei ne mlm? Btnn paralarndan birini grmemiz bizi onun hakknda yanltabilir. phe yok ki, Allah insanlara hibir surette zulmetmez. Fakat, insanlar kendi kendine zulmederler. Hi kimsenin hayat tek bir izgi zerinde gitmez, sevinler paylalnca oalr. Aclar paylalnca azalr. Varlnz ile evrenizdeki insanlar da varlkl olsun. Bir selmnz, bir hatr sormanz bile, onlarn iinde gller atrsn. nsan kalbinin kaps dardan deil, ancak ierden alabilir. Sevgi sevgiyi, kin kini dourur. Gerekten seven insan her an ayr bir sevincin iindedir. Sabr acdr ama meyvesi gzeldir. Zarafet insan kar konulmaz yapar. Bir kimseye er olarak bir mslman kardeini kmsemesi yeter. Pay edemediiniz ne? Bu ksa yolculukta yol arkadayz hepimiz. Gerei, insanlarn ls ile deil, insanlar gerein ls ile tanmalyz. ocukluunda ne dnrse, yallnda da ona ular insan. Kini kinle deil, sevgi ile temizleyiniz, insanlarn ou kretmenin sadece zann iinde yaarlar. Gerekte kretmesini bilenler huzur ve skn iindedirler. O ne gzel bir hldir. nsan kr kapsndan gemeden sabrda da ycelemez. Bugnk ahvle kr, yarnki hamlenin gc

olur. Dnmek, grlen ey zerinde, daha derine inip sonular karmaktr. Bu dikkatle balar. En byk baarlar az fakat devaml almalarla gelir. Karanlk, n olmad yerdedir. Bazen kk bir hareket asrlarca sonra doacak bir inan hazrlar. Yarn, bugnk aksiyonun rndr. Her eyin, herkesin yeri, deeri ayrdr. Uygarlk eer insann kalbinde deilse, hibir yerde deildir. Bir damla yamurun denize faydas vardr. Karlalan her ey, insana, ya bir eyler katar ya da ondan iyi veya kt bir eyler alr gtrr. Bilim ve sanatn temelinde hep kk dikkatler yatar. Bilim adam ve sanaty dierlerinden ayran hep onlarn youn bir dikkate sahip olulardr. Almas gereken ilk engel, fke, pein hkm, yarm bilgi ve umutsuzluktur. Dikkat ve sezgiyle baklrsa, her ey bir iarettir. Bir yanl dzeltirken, baka bir yanln kucana dmemek gerekir. nsanlarda amuru gryoruz hep. indeki cevherle kimse ilgili deil. Kaba, hoyrat, saygsz bir davranla bir insan ebediyen yaralayabiliriz. Ruhundaki son kvlcmlar da sndrebiliriz. Hi kimsenin yzne kar yanln arpmayn. tiraf iin kimseyi zorlamayn. dnyasnda bir k yolu bulabilmesi iin sevgiyle, saygyla, incelikle ona frsatlar verin. yle gnlere geldik ki, insana neyi eksik diye deil, hl neyi kaybolmam diye bakmak gerekiyor. Her insann ruhunda Nur-u Muhammed gizlidir. Onu sabrla, akla, ustalkla gn na karmak gerekmektedir. Her ka bir aldantr. O akl ki dine uygun deil, o akl deildir; o din ki akla uygun deil, o din deildir. imizde uyuklayan, uyanmak iin bir bak, bir ses, bir kelime bekleyen nice gerekler vardr. Sevgiler yeertilecekken, neden nefretler retiliyor? nsanolu sahip olduu eylerin farknda deil. Kendini ssz bir vdide dlanm, terkedilmi gryor. Hilie sarlyor. Bo elencelerle kendini avutmaya, oyalamaya alyor. Her ey, her an, insan etkiliyor. Her olay zincirleme birbirine bal. Biri dierine tohum oluyor. ten ie oluarak tohumlar meyvelerini veriyorlar. Her ey ok ince, akl almaz incelikte ipliklerle birbirine bal. Onlar gremiyor, sezemiyoruz. Sonra da tesadf deyip iin iinden syrlyoruz. Hayatta bir tesdf var. O da szlklerdeki tesdf kelimesi... Bazen otuz yl, krk yl nce sylediimiz bir szn, yaptmz bir hareketin karln, aradan bunca yl getikten sonra karmzda grveriyoruz. Her ey ok ince, ok derin nedenlerle birbirine bal. Gremiyorsak kabahat bizim. Ak Veysel yumma gzn kr gibi der, mesele, her eyin deerini, yerini, roln kavramada. Japon dilinde kk, basit, nemsiz, deersiz gibi kelimeler yok. Onlara gre her ey nemli, deerli. Grevini iyi yapan, akla yapan her insan byktr, saygya deer. Huzur ite salanan dengenin meyvesidir. Bu denge zerinde byr, ycelir ruh. Damlayan sular bazen mermeri deler. Bir damla yamurun denize faydas vardr. Bazen bir damla su kayann iine girer. Donar. Kayay atlatr. Buhara dnr. En gl motorlar altrr. Kinatn Efendisi Sizin en hayrlnz, insanlara en fazla yarar dokunandr buyurmuyor mu? Her ey kk balanglarla olur. Vehbi Koa sormular. Bu kadar serveti nasl elde ettiniz, demiler. Cevap vermi, ilk bir liray kazanarak demi. Da diye grdmz birleen atomlardr. Unutmayalm. nemli olan iIk admdr. yiye de, ktye de gidi ilk admla balar. Hayatta kk, basit, nemsiz bir ey yoktur. yle gryorsak, kabahat bizdedir. Ama atlan bir yanl veya doru adm, sade bizi deil, denize atlan bir tan halkalar halinde bymesi gibi, derece derece btn insanlar ilgilendirir. Sorun, insann evrendeki henge kalbini amamasndan douyor. Bir ey, grndnden

ok fazla eyi kapsar. Hibir ey grnd gibi deildir. Alkanlklar, tembellikler, nyarglar gerei ve gzellii grmemizi engelliyor. Gzlerin ak diye her eyi grdn m sanyorsun? Grmesini, okumasn bilenler iin bu evren bir kitaptr. Her olay arkasnda bir dnya gizler. ster byk, ister kk olsun, kinatta ne varsa, saatin arklar gibi, birbirleriyle ilgilidir. En byk ustalk, ustal gizlemeyi bilmektir. Barmayn, sinirlenmeyin, fkelenmeyin, sadece ama sadece anlamaya aln. Her eyin bir bedeli vardr. nsan iinde ne tayorsa, dnda onu bulur. Her tohum kendi meyvesini verir. Bugnleri hazrlayan eylerin kkleri gemitedir. Kinattaki her zerrenin bir yaradl nedeni vardr. Farknda deiliz. Gze diken grnen, nemsenmeyen u ot, kim bilir, hangi derdin ifsn tayor. Grlenlerin arkasndaki grnmeyeni, o gizli gerei yakalamaya al. Gerek bazen konumadan duyurulur. Bir kk jest, bir bak, bir damla gzya, bir kelime, bir ses tonu saatlerce sren konumadan daha etkili olabilir. Daha anlaml olabilir. Bazen bir mr boyu srebilir. Kk bir dikkatle bazen insan ftrat harekete gelir. Bir bak, bir ses tonuyla zlr birden dm. Gerei seyretmek isteyen kimse, ilknce, kendinde sknu tesis etmeli, zihni bir gln durgun sular halini almaldr. Btn gzellikler sessizlik iinde ieklenir.

Bir Ben Vardr Bende, Benden eri Edebiyat bir sz sanat. Ham maddesi kelimeler. Ama byk edebi eserlerde o kelimeleri aan hem de ok aan bir zellik var. Nedir o? Bence, insan gnl. nsann, olanca arl, duruluu ile gnln koyduu her ey byyor, yceliyor, bir anlam, bir estetik, bir gzellik kazanyor. alar ayor. Nice yzyllar sonra gnlleri tututuruyor. Kalpleri tyor, aydnlatyor. Yol gsteriyor, mutlu ediyor, huzur veriyor. Hi kimse iir dnyasnda Yunus kadar insan ruhunun inceliklerine inemedi. Dnya edebiyatn didik didik edin. Yunus byklnde bir aire rastlayamazsnz. Yunusu sevdim. Btn varlmla sevdim. Elimden tutan oldu, yol gsterenim oldu. Mkllerimi zen oldu. Dost oldu, arkada oldu, karde oldu. nsan gnlnn nice etin sorunlarnn, Onun bir iki msra ile aydnlandn grdm. Allah dostlar Allahn setii dostlardr. Ve Yunus o yce, o gzel, o seilmilerin seilmii bir sultandr. Nice tahtlar devrildi, unutuldu gitti. Ama Yunusun sultanl kymete kadar devam edecek. O, manev lemin srlarn, inceliklerini insanlara, inanlmaz bir edep, hay ve zarafetle fsldad. O, insan insan edenin yine insan olduunu biliyordu. lhi edepte olduu iin her an secdedeydi. Kendindeki ilhi kymeti biliyordu. Onun iin, ete kemie brndm, Yunus diye grndm diyordu. Yunus, btn iirlerinde insan kalbini artmaya, temizlemeye, yumuatmaya alt. Ta gnlden ne biter diyordu. Yunusun sevdii su ve gld. O, temiz, gzel ve byk bir insand. Ancak o temiz, o gzel insanlar bulanlar, onlarn hliyle hallenenler kurtulua erebilirler. Yoksa onlarn edebiyatn yapan, lfta kalanlar deil. Hayatta en byk aldan, insann kendi kendini aldatdr. nemli olan hl sahibi olmaktr. Kl sahibi deil. Grnmede hner yoktur. Grnmeyeni grmede hner vardr. Duygusuzluk, ilgisizlik, burun kvrmak, hldeki srlar gremeyenlerin, edebin inceliine ulaamayanlarn kabalklar ve irkinlikleridir. Onlar, kulaklar varken iitmeyenler, gzleri varken grmeyenler, kalpleri varken hissetmeyenlerdir. Yunus denince sevgi gelir aklma, yeryzndeki btn insanlar, hayvanlar, bitkileri, cemdat iine alan evrensel bir sevgi. Ancak tevhidi gre varanlar, byle bir sevgiye ulaabilirler. nsan Allaha yaklatka sevgisi artar. Bakn evremize ask ehreli, nursuz, pirsiz, saygsz, sevgisiz nice insanlar yayor. eytan, Allahtan uzakln srrdr. nsan Allahtan uzaklatka eytana yaklar. Sevgiden uzak, nefretle yaamak ne acdr. Nefret tuzlu su imek gibidir. tike susuzluu artar insann. Bir emeden akan su ac tatl olmaya derken Yunus tevhidi ne gzel anlatr. Aslnda ceml ve cell tecellileri birbirlerini tamamlar. Her an bir snavdayz. Sorular yle de gelir, byle de gelir. nemli olan snav bilinci iinde yaamaktr. Cesedi ile dnyada, gnl ile sonsuzlukta yaayanlar ne gzel insanlardr. Gnlnde Allah ak olmayanlar gafillerdir. Kim olursa olsun netice deimez. Gerek mutluluun anahtar mihrap denilen oyukta asldr. Kafalarnda Hak bilgisi olmayanlar cahillerdir. Gerek mutlulua erenler, gzn buusundan gnln kaynayn sezenlerdir. Onlar hakiki bahar rzgar gibidirler. Gittikleri yere huzur, skn, gzellik gtrrler. Allah her yerdedir. Onsuz bo mekn yoktur. Bize ahdamarmzdan daha yakndr. Kinatta her zerre harekettedir. Her eyde devaml, intizaml, ahenkli bir kaynama vardr. Kinattaki bu intizaml kaynamann ismi tesbihattr. Her ey Hakk tesbih ediyor. Bu Allahn eseridir. Hrmeten yava konumak gerekir. Allah, yava sesle konuanlar sever. Grltnn, bararak konumann beyni rahatsz ettii ilmen ispat edilmitir. Fazla grltl mzii uzun sre dinleyenlerde, beyin hcreleri birer birer lmektedir. Hak her yerde hazr ve nzr olduuna gre fazla yksek sesin, en azndan slm edebine ve inceliine saygszlk olduu ortadadr. Kuran- Kerim OKU diye, Mesnev DNLE diye balyor. Acaba hangi kitap KONU diyor, konu diye balyor.

Gnmzde kimse kimseyi dinlemek istemiyor. Sormak lzm, ka kiinin sylenecek bir sz var? Bu nefsin azgnlndan, tekme atmasndan baka nedir? Unutmayalm, ok konuanlarn, yksek sesle bara bara konuanlarn gsleri iindeki kalpleri hastadr. Allah iflar versin. Taze bir yumurta yannda kuvvetli alan bir sirenden, yumurtann beyaz otuz saniyede piiyor. Dnmek lzm. Radyoyu, televizyonu fazla aanlarda, bir sre sonra kulak rahatszlklar balyor. Bir Kutsi Hadiste, Ben Kulumla birlikte iitirim buyruluyor. Allah, yava sesle konuanlar seviyor. Kuran- Kerimde Sesinizi nebinin sesinden fazla ykseltmeyin emri var. Bu emirlerdeki srlar zmeye almak gerek... Allah ile insan arasnda bir gaflet perdesi vardr. Bu perde u yette bildirilmitir. Fezkirun ezkirkm (Beni annz, ben de sizi anarm). Bu kapdan girebilmek iin Resle uymak lzmdr. Bir ampul saniyede altm defa yanp sner. Biz onu devaml yanyor gryoruz. Zikirde gayeye vasl olursan onunla birlikte zikir halinde olduunu anlarsn. Zikirde hedef Allahtr. Yunus, bir iirinde Hi kimse bilmez bizi, biz ne iin iindeyiz der. nsann ne olduunu bizzat kendisi bilir. nemli olan d deil, itir. Allah insann gnlnde tecelli eder. Fazla, gereksiz, lzumsuz sz bizi ondan uzaklatrr. Gevezelik, gerein yerine kelimeleri koymaktan baka nedir? Hak yolunda yryen insan, iinden gelen ilhi sesi dinlemek iin susar. nsan susunca, O konumaya balar. Bundan dolay skt en derin konumadr. Susan insan, i leminde gizli bir eyin varln farkeder. Allaha ulamak iin, benliin boalmas ve bu boluun yerini Onun doldurmas gerekir. Bunun iin uzun bir nefis terbiyesine ihtiya vardr. Ancak arnm, temizlenmi, bembeyaz, prl prl olmu bir gnlden kan szlerin bir anlam vardr. Ancak bu szler insanlar arasnda bar temin eder, yaralara merhem olur. Ancak byle bir sz insanlara gnlk hayatta unuttuklar bir hakikati retir. nsanlara dnyay cehennem gibi gsteren varlklarnn mnsn bilmeyileridir. nsanlar gerei bilmedikleri iin, gerek diye birtakm yanl yollara saptklar iin, yanlyorlar; mutsuz, huzursuz, skntl ve bunalml oluyorlar. lmin gayesi insann kendisini ve yaradann bilmesidir. nsann iinde onun madd varln aan baka bir varlk vardr. nsanolu, kendi iinde konuan esrarl varln sesini dinlemek suretiyle hakikate ular. Ve o zaman her ey deiir, kendini, dnyay ve insanlar bambaka bir gzle grr. Her zerrede zikredenin, her sfatta mevsuf olann kim olduunu anlar. Ve o zaman hayat, zevkle, kla, iirle dolar. Nereye bakarsan bak, Allahn vechi ordadr, srr zuhur eder. Yunus, manev ykseli ve temizleni iin tevzuu art koar. Kibri ve kibirli insanlar sevmez. Kibirli insanlarn balca zellii kendilerini ar beenmeleridir. Hi bir zaman, hi bir yerde rahat deildir onlar. Daima huzursuzluk iindedirler. Kendilerini aamazlar. Allaha ulaamazlar. nk, ilerinde tadklar ulv varl gremezler, kendi kendilerine yabancdrlar, yalnzla mahkmlardr. Benliklerini aamadklar iin dima huzursuz olurlar. Kendi kendilerinin dmandrlar. nsan huzura, mutlulua, sevgiye, dostlua gtren tevazudur. Mtevz insan kendini aar. Bakalarna faydal olur. Sevgiler, mutluluklar paylaldka oalrlar. Yunus cmert, hayrsever insanlar sever. nsanlar mala, paraya dtke, ihtiraslar artar. Allahtan uzaklarlar. Mutlu, huzurlu olamazlar. Bunca varlk var iken, gitmez gnl darl

der Yunus. nsan, hayatnn derin mnsn Allaha yaklamakta bulur. En stn deer Odur. Hibir ey onun yerini tutamaz. Yunusun mal, mlk hrsndan sonra, nemle zerinde durduu gybet, dedikodu ve gevezeliktir. Yunus konumaya ok nem verir. Azdan kan tek kelime bile insana byk sorumluluklar ykler. Denize atlan ta gibi byr... byr... Bu cihan cehennemini sekiz uma ide bir sz, der. Szn bir gayesi olduuna inanr. Szden byk bir mucize bekler. Sz hayatn, varoluun anlamn belirtmeli, insann dnyaya bak tarzn, hatta yaama slbunu deitirmelidir. Sz ola kese sava, sz ola kestire ba Sz ola aulu a bal ile ya ide bir sz Gybet insann dikkatini kendine doru deil de bakalarna evirir. Kendi kt taraflarn grp slah edecek yerde, bakalarn ktleyerek, insann tekmlne engel olur. yi kt, gzel irkin her ey insann kendi iindedir. Bir bakasna iddetle hcum edip, baz ynlerini ktlyorsak, o huylar bizde de var demektir. Yoksa bu kadar ileden kmazdk. Bakalarn ktleyen kendini unutur. Kendi kusurunu grmez, bakalarnnkini leme yayar. Ko ayruklar szn sen seni gt Knama kimseyi sen iit t Yunus, insann hakikati kendisinde aramasn ister. Bir siz dahi sizde bulun, benim bende bulduumu der. nsan ilhi geree sz ile deil, iten duyma ve dnme ile ular. nemli olan kl deil, hldir. Diliyle k diyenler bilemez k nidn, der Yunus. Sulara dalmadan inci bulunmaz. lhi akn ateinde yanmadan insan olunmaz. Her yryen, konuan insan m sanyorsun? Dostun evi gnllerdir. Gnller yapmadan, bir gnle girmeden, sadece nfus saymnda insan grlmek ne acdr. Huzura ve mutlulua giden tek yol vardr. Reslullahn elinden pmek, Onu tek nder, tek rehber kabul etmek. Onu herkesten, anamzdan, babamzdan daha ok sevmek. Bylece nefsimizden, kendimizden kurtulmak. nsann kendine dost olamay, kendi kendisiyle didimesi ne acdr. Kendini bilmek, grmek, bulmak... Nefsini bilen Rabbini biliyor. Kendi kendisi ile dost olmayana, kimseler dost olmaz. Kendini sevmeyen, kendine sayg duymayan insanlar kimseyi sevmez, kimseye dost olup sayg duyamazlar. Nasl tarlaya tohum atmadan mahsul beklemek akll bir insann harc deilse, bakalarna sevgi ve sayg duymadan, onlardan sevgi ve sayg beklemek de, akll insann ii deildir. nce seveceiz, sonra sevgi bekleyeceiz. nce sayacaz, sonra sayg bekleyeceiz. Seven sevilir, sayan saylr. Gayretle, akla iinizdeki ebediyet glleri alsn ve hi solmasn diyor, hepinizi sevgi ile sayg ile selmlyorum...

Edep Edep, akln dardan grndr. Edep, inceliin, zarafetin, efendiliin, sevginin, saygnn, Hakka balln iekleniidir. Yunus, Yaradlan hogr Yaradandan tr der. Mahlkat sevmek ve hrmet eylemek lzmdr. Her yaratlmn, bir nedeni, bir hikmeti vardr. Akrepler, ylanlar bile bir hikmete dayanlarak yaratlmtr. Bir Fransz bilgini, mutekit, saygl bir insanm. Kendi inancnn gereklerini harfiyen yerine getirirmi. Yalnz farelerden ok irenir, tiksinir, arada srada Yarabbi, her ey iyi, gzel, yerinde ama bu pis mahluklar neden yarattn, ne gerei vard diye sylenirmi. Bir gn ryasnda ok yal, nur yzl bir zt gryor. Evldm diyor, sen fareler hakknda bilimsel bir inceleme yap. Greceksin, dncelerin deiecek. Allah sebepsiz hibir ey yaratmaz. Her zerrenin ayr bir yaratl nedeni vardr, Biz onu gereksiz, lzumsuz, pis, tiksindirici buluyorsak, hi phen olmasn, bu bizim noksanmzdandr. Bizim bugnk bilgimizin yetersizliindendir. al yavrum, gayret et. Ik gelince karanlk gider. Fransz bilgininin uzun yllar sren almalarnn sonucu ok ilgin kyor; anlyor ki fare olmazsa tabiat lemindeki dzende bir aksama olacak. Bunu yazd byk bir eserle bilim lemine sunuyor. Her ne ki yaratlmtr. Bir nedeni vardr. Bir fonksiyonu vardr. 1926 ylna kadar kr barsak lzumsuz, fuzli, ie yaramayan bir organ olarak kabul ediliyordu. Bir bilgin, 1926 ylnda olaya k tuttu. Yapt almalar sonunda, bu organdan kan bir salgnn barsaklar yumuattn, gaitann dar kabilmesi iin son derece nemli, hayati bir fonksiyonu olduunu ispat etti. Kinatta bo, gereksiz, sebepsiz yaratlm ne bir insan, ne bir hayvan, ne bir bitki, ne bir zerre vardr. Her ey son derece ince bir plnla varedilmitir. nemli olan hayata, olaylara, tabiata, insana Yunusun gzyle bakabilmektir. Benim bir karncaya ulu nazarm vardr der Byk Yunus... Bu dnya gelip geici gzelliklerin, irkinliklerin, mutluluklarn ve mutsuzluklarn yaand acayip, rpertici, dndrc bir lemdir, insan bu dnyadaki olaylar yaarken daima bunlarn geici olduunu hatrlamaldr. lhi ze doru olgunlamaya almaldr. Bir imtihan lemini yaarken evresindeki insanlarn da kendisi gibi Allahn kulu olduklarn bilerek onlara dost gzyle bakmal, onlara yardmc olmaya almaldr. nsanlarn hayrls insana faydal olandr. Gerek tevhid inancn yaayanlar btn kinatla dost olurlar. Hayatn en nemli olay nefis terbiyesidir. Gerek mutluluk yaadmz bu dnyada, btn aclara, straplara, ektiimiz btn ilelere ramen nefsimizi terbiye etmek, olgunlamak, Allaha kavumaktr. Yaamak ok ince bir sanattr. Ancak inananlar, inanlarna gre yaayanlar, birbirlerine sabr ve Hakk tavsiye edenler bu sanatta ustalaabilirler. Sabr, kanaat, kr, rz, teslimiyet ve edep olmadan mutlu olacaklarn sananlar, ebed bir hsran yaayacaklardr. Gerek ve kalc olana ulamak iin bu dnya bir geit ve imtihan yeridir. Her ada insanlarn uzlamaya, anlamaya, paylamaya, sevmeye ve sevilmeye ihtiyalar vardr. nsan yapsnda salkl gelime sevgi ile gereklemektedir. Gelin tan olalm, ii kolay klalm Sevelim, sevilelim, dnya kimseye kalmaz... Yunus, Bir siz dahi sizde grn, benim bende grdm der. nemli olan gerekleri kendimizde grebilmek, yakalayabilmektir. nsan ne olduunu, ne olmadn bizzat kendisi

bilir, bilmelidir. nemli olan d deil, itir. Allah Ben size ahdamarnzdan daha yaknm buyuruyor. Kinat dolduran saysz gzellikleri grebilmek, hissedebilmek iin, skn ve skt gereklidir. Sz bizi kendimizden uzaklatrr. Gevezelik, gerein yerine kelimeleri koymaktan baka nedir? Hangi sz gerei anlatabilir? nemli olan kl sahibi deil, hl sahibi olabilmektir. Skt en derin konumadr. nsann gz akl kadar grr. Hakiki imn sahiplerinin sznden, iinden, iaretinden saknmak gerek. nk onlar Hakla konuur, Hakla hareket ederler. Kk bir yz buruturmas insan bazen mr boyu srndrr. Peygamber Efendimiz, iinde Allah zikredilen ev diri, Allah zikrolunmayan ev l gibidir, buyuruyor. Halinden memnun olmak, rz, kr, kanaat sahibi olmak en byk edeptir. Geen gnler mazi olmutur. Dklen ste alanmaz. Gelecek bilinmiyor. Mehul. O halde iinde yaanlan zaman dilimini en gzel deerlendirmek, onun btn anlarn Allah yolunda harcamak en gzel yoldur. Bu dnya darlma pazar deil dayanma pazardr. Allahn mahlkatna hakaret nazaryla bakmak ok tehlikelidir. nsan bir anda tepetaklak oluverir. Unutmayalm, bu dnya bizim dnyamz deil, Allahn dnyasdr. Kldmz namaz bize huzur, skn, gzellik vermiyorsa, gidiimizi, hl ve tavrmz, kazancmz, i dnyamz bir gzden geirelim. Kendimize eki dzen verelim. lhi mknats her insan kendine eker, yeter ki biz o liykati kazanalm. dnyas, haram, gnah, riy, ikiyzllk, dnya hrs ile dolu bir insanda, ekilme hassas kaybolmu demektir. eitli hastalklarn, yksek tansiyonlarn, kan bozukluklarnn kkeninde Hakka rz olmayn, i dnyamzdaki kirliliklerin roln hi dndk m acaba? eytan Allahtan uzakln simgesidir. Gerei bulma ve ona yaklama arzusu ilerledike gaflet azalr. Dertlerin hepsi dnyaya, onun eitli nimetlerine ballktan doar. Ksmetinde olmayan bir eyin ardna dmek byk bir yktr. nsan azba gtrr. Kimseyi kk grmemeli, hor gzle bakmamaldr. nsan kalbi bir sra kk gibidir. Krlrsa tamiri mmkn olmaz. Bir kez gnl krdn ise bu kldn namaz deil Yetmi iki millet dahi elin yzn yumaz deil. Der Yunus. ekilen skntlarn hepsinin bir nedeni vardr. Gzel, yumuak, sakin, efendice bir yaklam, birok sorunu daha batan yar yarya halleder. ikyet gafletin, ndanln en ak gstergesidir. Kederini iine gm. Derdini kimseye syleme. Yan ama ttme. Olacak i kendiliinden olur. Sabret. Sabr her eydir. Hira maarasndalar, Reslullah Efendimiz ve Hazreti Ebubekir... Sessizlik ve sknet iinde olaylarn gelimelerini gzlyorlar. Efendim der, Hz. Ebubekir, yorgunsunuz. Msaade ederseniz dizime banz koyun, biraz dinlenin. Efendimiz mbarek ban koyar ve dalar. Biraz sonra Hz. Ebubekirin gznden gelen bir damla gzya yzne deince uyanr. Sebebini sorar. Israr eder. Hz. Ebubekir, efendim der, diim ok aryordu. Dayanamadm. Gzmden ya geldi. zr dilerim. Niye nceden haber vermedin der Reslullah Efendimiz. O bykler by, inceler incesi, gzel insan, Ya Reslullah, Allah size mi ikyet edecektim... der. ikyet ikliminden uzaklamak, edebe giden yolun ilk admdr. Kakmak olayd ger Muhammed de kakrd Vara yoa kakrsn, sen dervi olamazsn.

Kakmak, malm, vara yoa itiraz etmek, mnakaay itiyat haline getirmek... Mnakaay sevmek, akl bel kemiinde olanlarn harcdr. Kimselere bir ey kazandrmaz. Zaman kaybettirir, sinir sistemini tahrip eder. Skt en gzel tavr, en gl kalkandr. Yere ge smam da mmin kulumun gnlne sarm Hadis-i erifindeki incelikleri sezmeye alalm. Bu iler patrt grlt ile, mnakaa ile, tartma ile olmaz. Mn lemine bara ara girilmez. Ya Musa, nalnlarn kar emrindeki srr zmek gerekir. Allahn yannda kendi kymetinizi aramayn. Allahn sizin yannzdaki kymetini arayn, ln. O zaman kymetinizi anlarsnz. Dnyada herkes gaflette deildir. Gnl Feyzi lhi ve Nr-u Resl ile dolmular vardr dnya yznde. Onlar yeryznn dengesidir. Bir Allah dostu bul da kendine ayna yap. Reslullah Efendimiz, Mmin mminin aynasdr buyuruyor. Ne dilerse yle i gren Allaha kendini teslim et, o anda rz yoluna girersin. Yaadmz gnlerin, saatlerin, dakikalarn kymetini bilelim. Biz bu dnyaya, yiyip imeye, glp elenmeye, gbek atmaya, keyif atmaya gelmedik. Bir snavlar dnyasndayz. Unutmayalm. Ne ekersek onu bieceiz. Dnya ahiretin tarlasdr. Hayatta iken verdiin bir hurma, senden sonra ruhun iin verilecek yz miskal altndan daha hayrldr. mknlarm yok deme. Herkes bir ey verebilir. Veren el, alan elden hayrldr. Hibir eyin yoksa, bir tebessmn de mi yok... Bazen bir tebessm, smscak bir selm, bir insan intihardan dndrebilir, ona tahamml gc, sabr, yaama sevinci verebilir. Yazk o insana ki, iindeki imn atei snmtr. Kbede doup, puthanede lmtr. Dili ile t verene uyma. Fiili ile t verene uy. Duvara dayanma yklr. Aaca dayanma kurur. nsana dayanma lr. Allaha dayanan ne yklr, ne kurur, ne lr. Vicdan ferahlandran ey sevaptr, ii kemiren ey gnahtr. Nefsin terbiyesi, her edebin esasdr, temelidir. Bu tam olmadka dier edepler gsteriten, riydan ibaret kalr. Kendi kusurlarmz, kendi aybmz grmek, bakasnn aybn grmeye perde olmaldr. nsan, kendi kusurunu dzeltmedikten sonra dierlerinin kusurlarn sylemeye ne hakk, ne de selhiyeti olabilir. Edepli olmaya niyet eden insan, evvel kendini ar, duru, ii gzel, d gzel bir kimse haline getirmeye gayret etmelidir. Yakn brakp uzaa gitmeyelim. Kendimizi dzeltelim. Herkes dzelir. Allah dostlarnn boyas ile boyanmak, halleriyle hallenmek en gzel yoldur. Malayniyi terk, hatalarna halisane tvbe, kul haklarn ed etmek kalbi Hak muhabbetiyle doldurur. Az konumak edeptendir. Lzumsuz sz sylemektense skt etmek insanlk vakarna daha uygundur. Skt olsun sana tevhid ilkesini gnlk hayatnda uygulayanlar, ok ey kazanrlar. Diline hkim olamayanlar, zamann kendilerine neler hazrladn nereden bilecekler...Yerinde skt etmeyi bilmek sz sylemekten daha nemlidir. Skt ahlkn badr. Kemlin, kelmnn altndadr. Bir zata sormular, nefsini en ziyade muhafaza eden kimdir? Cevap vermi, lisnn en ziyade muhafaza eden... Hikmetsiz, lzumsuz, faidesiz szde nedmet, sktta ise selmet vardr. Bakalarnn kusurunu aratrann kendi kusurlar aratrlr. Bakasnn aybn arayan kendi aybn arattrm olur. Gybet edenlerle dinleyenler gnahta beraberdirler. Gybetin bir ksm zindan iddetlidir. Din kardeini ayp eylerden biriyle ayplayan kimse, o ayb bizzat kendisi yapmadka lmez. Kim bir mslman kardeinin kusurunu rterse, kyamet gnnde onun da kusuru rtlr. Kim bir mslman kardeinin gam ve kederini giderirse, Allah da kyamet gnnde o kimsenin gam ve kederini giderir. Bir hadis-i erifte, Ya hayr syle, ya skt eyle buyuruluyor. Bir bu hadisi gnlk hayatnda,

ev ve i hayatnda uygulayanlar, bilgiden yaantya dntrebilenler iin fetihler vardr. O kimsenin hayatna renk, k ve gzellik gelir. nsanolu yalann ne kadar zararl olduunu, bir tek yalann dahi onun i dnyasn ne kadar kararttn, sinir sistemini ne kadar sarstn bilse, hi tevessl eder miydi? Yalann onun rzknn bereketini azalttn bilse, hi teebbs eder miydi? Peygamber Efendimiz bir hadis-i erifinde Yalandan hazer ediniz. Zira yalan ile imn bir arada bulunamaz. buyuruyor. Mmine yalan yakmaz. nsanlarn bana gelenlerin ou dilindendir. Dili korumak gerekiyor. Her duyduu sz sylemek insana gnah cihetinden kfidir. Skt limin ss, cahilin rtsdr. Birbirine dargn, krgn iki kimsenin arasn dzeltmek, insana ehitlik sevab kazandrr. Gnahndan tvbe eden ve bir daha onu hi ilemeyen, gnah ilememi gibi olur. Tvbe karanlktan aydnla ktr. Tvbe, erden hayra dntr, gnahtan sevaba geitir. Tvbe en gzel ykan, temizleni, ar duru tertemiz olutur. Alak gnll, mtevz, edepli, ince ruhlu olanlar Allah ykseltir. Ztlar, birbirinden kaar. Ik gelince karanlk gider. Her zerrede bir nur, her katrede bir zuhur vardr. Kalbin gdas Allah muhabbetidir. Doruluk sevgiye, sevgi de kaynamaya gtrr, insan ne dnyorsa odur. Eer dndn gl ise, sen bir gl bahesisin. Hangi kapy alarsan o alr. lhi ak kapsn al ki seni gller karlasn. Mutluluk, mr sermayesini Allaha vuslat iin akla, heyecanla harcayabilmektir. Gnl sfiyeti ile dnce kemli paralel giderler. slmiyet yle bir gne ki, her gn yeniden doar. Sen kendi kendinin snasn. Gl ol. Glle giden yol, sadelik, tevzu, efendilik, yalnzlk, azla yetinmek, sabr, kr ve kanatten geer. evremde gne yok diye ne diye yaknyorsun. Sen kendin gne ol. Bakalarna k ver. Asl gl olanlar her eye ramen bulanlar ve yaayanlardr. Gelin dostlar, bizler nefret eden insanlarn arasnda sevgi ve sevin iinde yaayanlardan olalm. Unutmayalm, bu dnya darlma pazar deil, dayanma pazardr.

Hamd ve kr Yllarca nceydi. Bir Allah dostunu ziyarete gitmitim. Hatrn sordum. Annesinin hasta olduunu, hastahanede yattn syledi. Biraz sohbet ettik. Sonra muhterem vlideyi ziyarete gittik, incecikti. Yatakta yatyordu. Yz nur gibi olmu... Bizi grnce dorulmak iin aba harcad. Hemen kotuk. Elini ptk. Hatrn sorduk. Biliyor musunuz dedi. im ne istiyor. Cambaz olmak isterdim. Allah Allah. Tuhafmza gitti. Yal, nur yzl, hanmefendi bir insan cambaz olmak istiyordu. Herhalde bir nedeni vard. Anlayamamtk. Gld, izah etti... Bu ayaklarm benim yllarca bedenimi tad. En yorgun zamanlarmda bile ses karmad. Beni mkl durumda brakmad. Eer cambaz olsaydm, eilir, ayamn altn per, ona olan kran borcumu belirtmek isterdim. Bu szler beni ok etkiledi. Yllardr unutamadm. Meden bir insan, grd en kk bir iyilie, yaknla, ilgiye kar bile mr boyu borlu olmaldr. Hayat, yaamak, varolmak, biraz sevgi, biraz sayg, biraz ilgiden baka nedir? Hepimizin bekledii, zledii bu deil midir? Bir yerde bize direnme gc veren, bizi ayakta tutan, yaama sevinci veren insanlara teekkr borlu deil miyiz? Btn bunlar bize Allahn ltfu deil midir? te burada karmza hamd ve kr kyor. Hamd kelimesi Arapadr. Mns hibir dilde yoktur. Hibir dile evrilemez. Bugne kadar kimse teekkr kelimesine karlk bulamad. Hamd yalnz Allaha mahsustur ve yalnz ona yaplr. nsanlk hamd Reslullah Efendimizden rendi. Hamdetmek Allaha kar teekkr etmektir. Hamddan uzak olanlar, asln bilmeyenlerdir. Nereden gelip, nereye gideceinden, rzkmz kimin verdiinden haberi olmayanlardr onlar. Fatiha onunla balar. lemlerin Rabbi olan Allaha hamdederim. Errahmanirrahim, dnya leminde btn yaratlmlara rahim, efik, yakn, yardmc olan, hiret leminde yalnz inananlara Rahman olan Allah demektir. Bunlar hakkyla idrk edip, i dnyalarnda yaayanlar, ne kadar hamdetseler yine de az olduunun bilincinde olanlardr. kr, grlen nimete kar kadirinaslktr. kr btn mahlkata haberi olsun olmasn Allah tarafndan retilmitir. Yamurla beraber yapraklarn ve ieklerin prl prl olmas, su ien kuun kuyruunu sallamas, karn doyan bir insann tebessm ederek oh demesi krdr. Ama kimi bilerek yapar, kimi bilmeyerek... Herhalde insan olarak yaratlana den her an, her vesile ile kr iinde olmaktr. Ne yaparsak yapalm, yine de Rabbimizin verdii nimetlere tam kr etmi olamayz. nsanolu gerek Allaha, gerek yaplan iyiliklere vesile olan insanlara teekkr etmesini bilmelidir. Teekkr kelimesinde insana huzur veren, mutluluk veren, kelimelerle izah mmkn olmayan bir sr vardr. Bir ruh hekimini tandm. Gelen hastalarna, gnde yz kere teekkr edecek vesileler bulun, iten, yrekten teekkr edin diyordu. Konutuk, sohbet ettik. Sebebini sordum. Bunu yapabilen btn hastalarnda gzle grlr bir iyilik mahede ettiini syledi. Bir insana teekkr etmek, sizin vasta olmanz dolaysyla sizin kanalnzdan Allaha krederim demektir. Bunun ecri de sizin olsun demektir. nsanda tecelli eden iyiliklerin ve gzelliklerin hepsinin asln, nereden geldiini bilmek, renmek durumundayz. Syleyene bakma, syletene bak derler. ekil aradan, kalsn Yaradan sz ne kadar anlamldr. Teekkr kelimesinde bir dua gizlidir. Teekkr gerektiren fiili yapana biz bu iyilikleri, bu gzellikleri onda dim kl Allahm, diye ayn zamanda du etmi oluyoruz. Allah btn ilerinde sana hayrlar ihsan etsin diyoruz, teekkr etmekle. Onda gzle grlemeyen, kelimelerle tarif ve izh edilemeyen bir sr var, insan rpertiyor.

Eer bugn fert olarak ve toplum olarak huzursuzsak, mutluluk bizim iin sadece bir kelimeden baka bir ey deilse, insanlar ikiye, sigaraya, uyuturucuya, kumara, lkse, konfora bu kadar battlar, israf iinde yzyorlarsa, btn bunlar krszlk ve hamdszln doal sonularndan ortaya kmaktadr. Kim ne derse desin, ne sylerse sylesin, hamdetmeyen, kretmeyen, nankrlk eden insanlar bir yere gelemezler. Bir sre sonra ellerindekilerini de kaybederler. Kendini dzeltmek isteyen insan ie nce krle, hamdla balar. nsan en gzel surette yaratlmtr. Kendi kendini zedeleme, rseleme. Hoa bak ztna kim, zbde-i lemsin sen diyor eyh Glip. Dikkatli ol, uyank ol, Allahn yaratt eylerde Allahn kudretini grmeye al. Kinatta yaratlan her zerrede bir incelik, bir gzellik, bir mkemmellik vardr. Grmeye al. Kinattaki ilhi senfoniyi duymaya al. Durmadan, aksamadan, amadan her ey Allah tesbih ediyor. Allah ile insan arasndaki kpr sevgidir, efkattir, tebessmdr, hayrdr, iyiliktir. nsan bu dnyaya ceml ile gelir. Ceml ile cemle kavuur. Ceml, i ve d gzelliktir. Allah cemildir, cemli sever. nsann cemli de sznn gzelliidir. Kimseye dman gzyle bakma. Hatal da olsa o da insandr. nsan yapt iyilikler, gzellikler ve hayrlarla cemle kavuur. Her an Allah ile beraber olmak, namaz- daimn iinde olmak insann elindedir. Sende gizli olan malzeme ile kendini bul. Nefsini bilen Rabbini bilir hadisindeki incelii sezmeye al. Kuran- Kerimde Cenab- Hak, Ben size ahdamarnzdan daha yaknm buyuruyor. ok dnmek gerek. Bana bir adm gelene, ben on adm yanarm. Ben insann srrym, insan benim srrm. Bu i ielikdeki srlar dn. Duymaya al. Bunda fetihler vardr. En byk zikir, Allahn zikridir. nsan bir mekndr, asl lmekndr. nsann rengini, gerek hviyetini iinden okumak lzmdr. Renk, koku, tat, meyve, aa ufack bir tohumda gizlidir. Gnl gz alnca her ey bir anlam, gzellik kazanr. kr, hamd, sabr, kanat, teslimiyet bizi bu gzellikleri grmeye gtrr. nsanlar arasnda en sevilmeyen hususlardan biri, nankrlktr. Nankr, Allahn verdii saysz madd ve manev nimetleri grmeyen, aldrmayan, kretmeyen insan demektir. kretmeyi ruh ezelden bilir. Allah yarattklarna hamd retmek iin Resl gndermitir. Hamd sonradan retilmitir. Hamd onu tantan, yalvarma edebini reten Reslden Allaha evrilir. krn ifadesinde tekrarnn, devamnn, fazlalamasnn istei gizlidir. Hamdda fazlasn istemem, bu kadar yeter, beni bu halime brakn murad vardr. Hamd ile azaptan ve cehennemden kurtulunur. kr ile cennete girilir. Dnyadaki hamd iyice renmeden rselememelidir, krde kalmaldr. ok ince haller vardr. Hamdn yeri ayr, krn yeri ayrdr. Hamdn ifadesi rz, tahamml ve sabrdr. krn ifadesi edep, incelik ve zarafet iinde emirlere, tecellilere itattir. er dediimiz hamddan uzak oluun sonucunda ortaya kan durumdur. Hamd edene er gelmez. Kanat ve sabr zrhna brnene eytan yaklaamaz. Reslde fni olmak budur. O zaman korku da olmaz. Zira, kendisi rzda erimitir. Btn yasaklar, emirler, nehiler, haramlar ruhun asl vatanna tertemiz, kirlenmeden, lekelenmeden dnmesi iindir. Sen Ondan raz, O senden raz olarak dn Rabbine Ayet-i kerimesi hepimiz iin, btn insanlar iin ne gzel bir hedef, bir ideal, bir aktr. Allah cmlemize nasibetsin... Emirleri hakkyla yerine getirmeden Allahtan bir ey istememek haydr. Esmalar, kuldaki tecellilerine gre tezhr ederler. Hangi esma daha ok tecelli ederse, o kul, o ekilde bir insan olur. Ya Rahim esmasnn mazhar olmak iin o kimsenin yaants iinde rahim ve efik olmas lzmdr. Btn mevcudta rahim ve efik olmayan kimseye bu esmann yardm olmaz. Cemlde eriyen cemlli olur. Hl sahibi insanlarla beraber sohbet ederken bunun iin mutlu oluruz. Huzurlu oluruz. Btn

skntlarmz, dertlerimizi unuturuz. nsan mutmaine mertebesine karan temiz ahlkdr, kana kadar akl ile kavga halindedir. bdet insan olgunlatran, ykselten, gzelletiren en byk etkendir. hsn ve keremi de ibdete arkada etmek gerekir. hsn ve kereme kavuamayan insan Allahn gzel kullar arasna giremez. Kt sz yabani ota benzer. Sulamadan da biter. yi sz iek gibidir. tina ile baklmak ister. Biz sahip olduklarmz ok seyrek ama sahip olmadklarmz her zaman dnrz. kretmeyi unuttuumuz iin bedbin ve karamsar oluyoruz. Dnmek ve kretmeyi itiyat haline getirmek ne gzeldir. it Niyazinin szn bir nesne rtmez Hak yzn Haktan ayr bir nesne yok gzszlere pinhan imi Hayret makam ak ve irfan makamdr. Hz. Muhammed, Rabbim, bende sana ait olan hayreti oalt buyurmutur. Gnl aynas pasl ise, dnce samalar durur. Ancak temizlenirse, cillanrsa her eyin zn, anlamn, amacn anlayabilir. inde yaadmz madde dnyas snrldr. Gnl aynasnn snr yoktur. O hibir yere smaz ama her eyi iine alr. Mn yolunda yrrken, rkmemek, sabrszlk gstermemek gerekir. En uzun yolculuk ilk admla balar. Avu avu topraklarla koca dalar eritilir. Vehbi Koa sormular. Bu kadar paraya nasl kavutun? lk liray kazanmakla, demi. Byk bir i baarmak isteyen, ie kkle balamaldr. Yreini koymaldr. Bize den, lem yinesinde Hakk mahede etmektir. Allah kimseye tkat getirmeyecei eyleri yklemez. Bu lemde her zerre bizi ird edebilir. Yeter ki o eyin ikazndan ders alabilelim. Aman gecikmeyelim. Dem bu demdir. Testilerimizi sular akarken dolduralm.

Hikmet Hikmet mminin yitik maldr. Onu nerede bulursa alr, buyuruyor Reslullah Efendimiz. Kuran- Kerimde hikmet iin Allah hikmeti dilediine verir. Kime hikmet verilmise, ona pek ok hayr verilmi olur hkm geliyor. Hikmet, eyann hakikatine ve gizli mnsna sevgiyle ulaabilmedir. Bilinmeyene deil, bilinemeyene varabilmedir. Hikmetle kalpte bir nur douyor ki, Hakla btl onunla ayrlyor. Keza, gzelle irkin, asille baya, temizle kirli, kla karanlk arasndaki fark onunla ortaya kyor, aikr oluyor. lhi ahlkla ahlklanm oluyoruz. Hikmetle insanlarn toplum iindeki erefi ykseliyor, sultanlarn ulaamad sevgi, sayg ile epeevre sarlyor. Hikmetin kaynann dokuzu uzlette, biri sktta gsteriliyor. lim meclislerinde oturarak, Allah dostlarnn sohbetini dinlemek, tefekkr etmek, eyann hakikatini grmeye almak, edepli olmak, zarif olmak, saygl ve ince olmak, her zerrede Hakk mahedeye almak, Yunusun dedii gibi Benim bir karncaya ulu nazarm vardr dikkati ve uyankl, hayreti ve hayranl iinde olmak, bizi adm adm hikmete gtrr. Hikmet bir aktr, yaanan bir hldir. Ancak kalp ve kafa, kirlerden, gnahlardan, basit ve kk ilerden, hesaplardan, nyarglardan, anlamsz takntlardan kurtulduktan sonradr ki, kalpte hikmet gnei domaya balar. Allahtan hikmet isteyen, hikmetin kayna olur. Bir Allah dostuyla kaynaan insan, onun himmetiyle, grr ve bilir bir insan olur. Allahn ahlk ile ahlklanr. Kalbi gaflete dren, bazen tamamen ldren meguliyetlerden uzaklar. Hikmet gelince, kin, haset, fesat, kskanlk, ekememezlik gider. Hikmetle insann gzlerine doruyu grmek hassas ihsan edilir. Her eyin hakikatini grmeye balar. nsan hikmete ulatka yklerden kurtulur. Yol uzun, yk ardr. Bu ykler atlmadka insan ezilir onlarn altnda. Dayanamaz. Katlanamaz. lim meclislerinden, sohbetlerden en ok istifade edenler, orada en ok tevzu ve edep iinde, saygyla, efendice oturanlardr; incelik ve mahviyet gsterenlerdir. lhi rahmet, saygl, mtevz, edepli insanlarn gnlne yaar, kalbi krk, gnl mahzun olanlara nasibolur. Hak indinde en mbarek sfat mahviyet ve tevzudur; kim Allah iin tevzu gsterirse, Allah onun kadrini yce klar. Allah kyamet gnnde ancak kendi rzas iin yaplan amelleri kabul eder. Her kim Allah iin ihlsla krk gn amel ederse, onun kalbinden lisanna hikmet pnarlar akar. Allahtan gayri her eyi kalpten atarak Cenab- Haktan bir an bile olsa gaflet etmemeye almak, hikmete giden en gzel yoldur. Hrmet getiren, hrmet gtrr. En muhterem insan, Rabbine ve emirlerine en ok hrmet ve tzim eden insandr. nanan insanlara, Allahtan midi kesmek yakmaz. Onun rahmet ve mafireti her eyi kuatmtr. mitsizlik tarafna gitme, mitler vardr. Karanlk yne gitme, gneler vardr. Kim tvbe eder, inanr, gzel davranlarda bulunursa, Allah onlarn seyyiatn hasenata tebdil eder. Tevzu, edep ve incelik btn gzelliklerin kaynadr. Her trl kavga ve grltnn sebebi ve menei, kendini beenmek, gurur, kibir ve hyszlktr. Hyya brnen kimsede insanlar katiyen ayp grmezler. Hy insana her zaman ve her yerde hayr getirir. Her dinin kendine mahsus bir ahlk vardr. slm dininin ahlk da hydr. mn iki ksmdr. Yars sabr, yars krdr. Hibir kimse, sabr verilen kimse kadar byk ltfa nail olmamtr. Bir gl yzl sordu. Yarabbi, o kadar nimet veriyorsun ki, hangisine, nasl kredeceimi bilemiyorum. Kulum bana krde aczini bildi mi kretti demektir. buyruldu. kredilmeyen nimet balanmayan bir gnahtr. Rz, olaylarn ak iinde kalbin skin olmas ve tela dmemesidir. Kulun Allahtan gelene rz olmas, ancak Allahn ondan rz olmasna baldr. Eer Allah kulundan rz ve honut olursa, o vakit kula, rz makamna varmak myesser olur. Rz, kmillerin makamdr. Allahtan gelenlere rz gstermeyip tela dmek, kalben itirazda bu-

lunmak noksanlktr. mnn henz tam olmadn gsterir. Bu insanlar srekli olarak kr yerine ikyet ederler. ikyet nefsin tekme atmasndan baka nedir? Bir mr boyu ikyet ede ede nereye varacamz sanyoruz? nemli olan, Allah ve Resln btn varlmzla sevmek, kaytsz artsz teslim olmaktr. Aclar sevgi ile tatllar. Bakr sevgi ile altn olur. Dertler, sevgiden derman olur. Nakta nakka grenler ne gzel insanlardr. Reslullah Efendimiz bir Hadis-i eriflerinde Yarabbi bana eyay olduu gibi gster. diye dua buyurmulardr. Kinat kimimiz bir zindan, kimimiz de cennet olarak gryoruz. Her eye grmz nispetinde deer veriyoruz. Dostlarnn sevinciyle sevinirsen, bu cihan sana bir gl bahesi gibi grnr. Ey baya kiiler, sizler Firavunun dostusunuz da ondan Nil nehri size kan grlmektedir. diyor Mevln. Doru grme kolay ve nemsiz deildir. Kinatn en byk, en zor ilerinden biridir. Nitekim bu cihan bazlarnn gzne Hakk tesbih eder grnd halde, bazlarna gre canszdr. Hadis-i erifte,Yarabbi irkini bana irkin olarak, iyiyi de iyi olarak gster. buyuruluyor. Hasta iken itiimiz ar duru, tertemiz bir bardak su, nasl bize tatsz, tuzsuz, zift gibi, zehir gibi gelirse, fke, kin, garaz, haset, nifak, kskanlkla, krszlk, sabrszlk, kanatsizlikle dolu olduumuzda karmzdaki nur gibi, tertemiz, k dolu insanlar da, baktmz gibi grrz. Niyazi-i Msr ne gzel sylemi. Halk ire bir ayineyim herkes bakar bir an grr Her ne grr kendi zn, ger yahi ger yaman grr eytan deme bakt bakt da amurdan baka bir ey grmedi. Ben atetenim; dem balktan dedi. Asl krlk hrstan, benlikten, nefsaniyetten doan krlktr. nsana nefis, ego penceresinden bakmak ldrc bir zehirdir. Yusufa kardeleri hasetle, kskanlkla, hmla baktlar da onu kurt gibi grdler. Oysa Yusuf, gl yaprann stndeki yamur tanesi gibi tertemiz, gzeller gzeli bir insand... Mnya ermeyen insan, er deil, surettir, bunlar ekmek ve ehvet ldrmtr. Mmin, Allahn nuru ile grr. Allahn nru gkleri bile delip geer. Bouna dolap durma. Rabbani bir gz ara da, yetimeye al. Allahn nuru ile grenler, nefsin, cehlin perdelerini yrtmlardr. Onlar, nden de, sondan da haberdardrlar. Btn varlklar Hakkn nru ile grrler. Grdklerini ehil olmayandan gizlerler. nk Hak srlarn amak hell deildir. Kim daha ok sonu grrse, o daha mesuttur. Bu dnya, mahere hazrlanmak ve ektiini bimek iin bir snavlar dnyasdr. in daha bandan sonunu gr ki, din gn piman olmayasn. Zarardan kurtulmak istiyorsan iin nne bakma, sonuna bak. Kimsenin sonunu grmeden ona mutludur, baarldr deme. Nice kimseler vardr ki, gz uyank ama, gnl uyur. Gnl, Allahn nazar kld bir aynadr. O ayna arnm, temizlenmi ise, mn leminden pek ok gerekler ona yansr. Gnl gz kime gzc olursa, onun gz, i ve d lemi apak grr. Gnl uyank olan kimsenin ba gz uyusa bile, kalbinde yzlerce gz alr. nemli olan, hem nak, hem nakka ayn anda grebilmektir. Sebepleri delip geecek, perdeleri kknden skp atacak bir gz gerek. Msebbibi apak gren, cihann sebeplerine gnl verir mi hi? Kemle eren gz asl grr. Sebeplerin de baka sebepleri vardr. Sebebe bakma, Ona bak. Syleyene bakma, syletene bak. Kinat bir sebepler zinciridir ki, her halkann sonu Allaha varr. Yunus Ol gz ki seni

grd, ol neye nazar etsin der. Hakka hl ile erilebilir. Bu ancak Muhammed ahlkla mmkn olur. Sevgi, sayg, edep, incelik, zarafet, efkat, merhamet, sabr, kr ve kanatle hayvan hislerden, benlikten, kibir, gurur ve nefsanilikten kurtuluruz. Allaha yava yava yaklamann zevki ve heyecan btn varlmz kaplar. Bu lem bir pazardr. Herkes bir alveri iinde, ortaklk toz duman iinde. Yarn, gn gelecek, kimin atl, kimin yayan olduu ortaya kacak. Kim krda, kim zararda o zaman anlalacak. Gerek kazan, kendini Hakka verip Ona ulamaktr. Bir yet-i Kerimede Allah mminlerden nefislerini satn alr buyuruluyor. nsan bir grten ibarettir, diyor Mevln... Gerisi post, kabuk... gr de dostu gren grtr. Kimin kalbinde kap alrsa, gnl gnde yzlerce gne grnr. Gnl uyank olann ba gz uyusa bile, gnlnde yzlerce gz alr. Her gzele gzellik gnlden gelir. Peygamber Efendimiz, Allah suretlerinize bakmaz, kalbe bakar, kalp ilerinizi dzene koyun buyuruyor. Sedef kanatkr olduundan inci ile doldu. Gnlnde Hak sevgisi artt m phe yok ki, Hak da seni seviyordur. Tevzu, insan insanlar nazarnda erefli ve sevgili klar. kr nimetin devamna sebep olur. Skt insana heybet baheder. nsann bana gelenler kendi dilindendir. Allah iin aktlan gzya insann kalp gzn aar. lerini hayra yor ki hayra ulasn. Dnya ve hiret aclarn teskin edecek, kalpleri, gnlleri ferahlandracak ancak tevhidin nurlardr. Ehl-i Tevhid olmayanlarn dimalarnda hibir lezzet yoktur. Bunlarn dnyadan istifdeleri, hasta olan bir adamn yemek yemesi gibidir. Bugn dnya delilie doru gidiyor. nk dimalar bozuk. Onlar dzeltecek tek are tevhid inancdr. Ehl-i tevhid olanlar ate ierisinde olsalar bile rahattrlar. Nemrud, Hazreti brahimi atee att. Fakat tevhidin nurlar o atei cennet bahesine evirdi. Tevhid, dnya ve hiretin nrudur. Tevhidin yokluu, fert hayatnda da, toplum hayatnda da zulmeti getirir. Tevhidi hl halinde yaayan bir insan bu fni lemin geici zevklerine kendisini kaptrmad gibi, dnyay ahiretin tarlas bilerek, ftratnn msaadesi nispetinde bu fni lemde de iyi bir isim brakmaya gayret eder. Yunus biz kimseye kin tutmayz, dmanmz kindir bizim diyor. Sait Faik, her ey bir insan sevmekle balar diyordu. Biz bu sevgiden yola kalm. Yeryzndeki bir kum tanesinden gkyzndeki Samanyoluna kadar sevgi snrlarmz geniletelim. nsanyla, hayvanyla, ta, topra, bitkisiyle btn kinat kucaklayalm. Bir Allah dostuna soruyorlar. nsan ne zaman olgunlar.Cevap veriyor, dmann dost bilmekle. Kalbini, kafasn kinden, nefretten, dmanlktan, hasetten, kskanlk ve dedikodudan uzaklatran, btn varl sevgiyle kucaklayan bir insan hikmetin kayna olur. Fazl Hsn Dalarca gibi Ben cihann altn terazisine / arlmca sevgi vermiim / ses edin uzak milletlerin genleri / btn antenlerimi germiim diyebilmek ne gzeldir. Madem ki Reslullah Efendimiz Ben lemlere rahmet olarak gnderildim buyuruyor. Allah sevmek, btn varlmzla Allaha ynelmektir. Allah sevgisi gnllerin biricik hedefi ve gayesidir. Allah sevgisini kazananlar her eyi kazanm olurlar. Allah insanlar ilhi sevgisiyle kuatmtr. Kullarn gnahlarndan tvbe etmeleri kadar, Allah honut edecek bir durum yoktur. Af kaps daima aktr. slmda mitsizlik, karamsarlk yoktur. Yeter ki hatal gidiimizden dnelim, af dileyelim. Rabbimiz, btn ilerde yumuakl ve yumuak davrananlar sever. Gerek mminler, Allah katnda meleklerden de stndrler. Allah tarafndan sevilenler, herkesin sevgisini kazanrlar.

nsan sevdii ile beraberdir. Kuran- Kerimde Beni ann ki ben de sizi anaym, kalpler ancak Allah anmakla itminan ve skn bulur buyuruluyor. Allah anmak insana byk skn ve ferahlk verir; btn amellerden stndr. slma gre yaamak ftrata gre yaamaktr. Allahtan balanma dileyenlerin, nce Allahn kullarn balamalar gerekir. nan, Allahn sevmedii her eyden temizlenip, kalbini onun ile aydnlatmaktr. Ak okulunun sessiz, szsz rencisi olalm. Sevelim, sevilelim. Bu dnya darlma pazar deil, dayanma pazardr. nemli olan Hazret-i nsan olabilmektir. nsanlarn zaaf, barda ar ar dolduran damlalar, ayrnt saymasdr. Gze sadece son damla gzkse de, barda taran, damlalarn tmdr. Kaybmz ve kazancmz hep ayrntlarla oluyor. Kim zerre kadar hayr veya ktlk yaparsa, muhakkak karln gryor. nsanlarn ayrnt olarak grdkleri hususlar, byyor, byyor, da gibi oluyor. Ortaya hissiz ve sevgisiz bir toplum yaps kyor. Her tohum er ge kendi meyvesini veriyor. Kederli olmamzn kk, varlmzn hikmetini bilmeyiimizde sakl. Baklan eyden ok, baktr nemli olan. Kendini tanmadan, hayatn derin anlamn sezmeden, kimse mutlu ve huzurlu olamaz. nsanlar dnyay geziyor, gryor, ama en byk mucize olan kendi varln grmeden bu dnyadan gyor. Her yaplan hareket, her sarfedilen sz bir ekranda grlecek. Kendi hayatmzn filmini kendimiz eviriyoruz. yi ya da kt bir oyun oynuyoruz, adna yaamak, varolmak diyoruz. kr az oaltyor. Bir kum tanesinde bazen kinat gizleniyor. Geici eylerle avunan, onlar seven, kendinin sanan, bir sre sonra onlarn elinden alnna ahit olacaktr. Doruluun, iyiliin, paylamann, sevginin olmad durumlarda ve yerlerde bir sre sonra o mal, o ilim, o makam bel olur insann bana. nk btn verilenler emanetti. Hakkn rzasna uygun yolda kullanlmalar isteniyordu. Haktan bakasna gvenen, Onun nimetlerini bakalarndan bilmi olanlar, er ge yanldklarn greceklerdir. Srekli Hakla ekien, nefsi iin Onu ktleyenler, istedii mala, mevkie, statye ulaamaynca Onu itham edenler, insanlardan umduunu bulamaynca Onu sulayanlar, suu nce kendilerinde aramaldrlar. Bu gibi durumlarda biran nce tvbe etmek, sonra da tvbeyi bozmamak gerekir. Asl hner budur. Arzular kalbinden atan, Allah rzas iin onlardan uzaklaanlarn ii Hakla dolar. Yaadmz gn mrmzn son gn bilelim. lerimizi ona gre ayarlayalm. Bu duygu bize yeter. nce nefsine t verip onu yola getirmeyenlerin, bakalar zerinde etkili olmalar mmkn mdr? Kuru davaya gnmzde kimse inanmyor. Glp geiyorlar. Dilinden kr dmezken, kalbi srekli itiraz halinde olana ne derler, onu siz syleyin ltfen. Unutmayalm ki, kabir kaps ak, hiret bize doru gelmekte. Bakasna bir alarsak, kendimize bin alayalm. Edeple varan ltufla dner. Edepten mahrum olanlar, Hak derghndan kovulurlar. Hakiki edep nefsi terketmektir. Gz, Hakk grmekle aydnlanr. O halde gz amak, grmek gerekiyor. Her an yok oluyor, yeniden var oluyoruz. Her nefes al verite kabre biraz daha yaklayoruz. Maher gn her gizli ey meydana kacak. Her eyi olduu gibi greceiz. Her ne yzle baksa gz, ayinede kendin grr Vechini pak eyle kim, mirata bhtan olmasn. Mevln, Senin kaybettiin hikmet, riflerin nazarnda yakinen hasldr diyor. lve

ediyor, Hikmet talep edin, bunu Hakkn makbul olan riflerin nezdinde arayn. Aradnz, Hak sevgililerinin kalbinde mevcuttur. Hakm, muttak bir Allah dostundan hikmet talebinde bulun ki, Onun himmetiyle sen de grr ve bilir bir adam olasn. Cenab- Haktan hikmet talep eden hikmet kayna olur. Onu elde etmek iin sebep aramaktan sude kalr. Hikmet kalpte bir nurdur ki Hakla btl onunla tefrik edilir. Allah, cmlemize nasip etsin.

Dost Gzyle Btn kinata okunmas gereken bir kitap, dinlenmesi gereken bir senfoni, grlmesi gereken bir tablo gibi bakabilsek. inde yaadmz hayat, kalp gz ak olanlar iin bir cennet. Akl almaz gzellikler, incelikler, ibretler, hikmetlerle dolu. Ne yana bakarsan bak, Allahn vechi oradadr. imizde uyuklayan ve uyanmak iin bir tems, bir ses, belki bir kelime bekleyen nice gerekler vardr. Bunlarn yannda kafa ile rendiimiz, hafza yardm ile saklamaya altmz bilgiler ne kadar snk, ne kadar zavall kalyor. En olmayacak gibi grnen nedenlerle, bazen bir bak, bir davran, bir ses tonu ile birden dmlerin zld oluyor. Yllarca nceydi. Bir akamd. Dantaydan kyordum. O gn beni zen, kran, inciten baz durumlar olmutu. ok zor yryordum. imde gittike byyen bir bezginlik, bir sknt vard. Dudaklarmda Yunusun msra, mrldanyordum. Bunca varlk var iken gitmez gnl darl diyordum. Birden Dantayn nndeki parkn bahvannn sesini duydum. Anadolunun o yiit, o mert ocuu, sevgili Mustafa Merhaba Sabri Bey naslsn? dedi. Sesi yeni doan gnein ilk klar gibi idi. Huzur veren, sknet veren, dinlendiren bir ses. O seste hibir sunlik, samimiyetsizlik, riyakrlk yoktu. Yeni yam kar gibi bembeyaz, tertemizdi. Birden iimin dn, aydnlandn hissettim. Skntlarm duman gibi dald. Yok oldu. Kendimi ok ama ok gl hissettim. Dnn efendim, bir hatr sorma deyip gemeyelim. Bazen bir hatr sorma hasta insan iyiletirir, mutsuz insann iini kla, renkle doldurur. Allah kk eylere byk grevler yklyor. Bazen gurura kaplanlara dersleri ciz kullarla veriliyor. Ebabil kular, Kbeyi ykmak iin gelen Ebrehe ordusuna, kk kzgn talar minicik gagalaryla frlattlar. Evrene baktmzda ilk grlen u oluyor. Her ey Allahn sonsuz incelikte, akl almaz dzendeki plnnn bir unsuru. Ve her ey Allahn birliini iln ediyor. Var olan Haktr, gayrs yoktur. Bir kk fidan, yumuak kkleriyle topra, bazen kayay bile delip geiyor. Bugne kadar gkten ka trilyon kar tanesi yadysa hepsinin geometrik ekli, estetik gzellii birbirinden farkl. Adalette parmak izi ok nemli, nk birbirinin ayn iki parmak izi yaratlmam. Tabiatta tekerrr yok. Her olu birbirinden farkl. Bazen makinede kck bir parann krlmas, bir trenin raylarda yoluna devam etmesine engel olur. Bazen minicik bir kvlcm tonlarca odunu yakar kl eder. Byk servetler, kk israflarla erir. Bazen scak, iten, yumuak bir ses tonu, bir katili, bir caniyi, bir hrsz hidayete gtrebilir, a kavuturabilir. oumuz ahit olmuuzdur. Bazen hrn, kaba, saygsz, kstaha bir davran bir uval inciri berbat edebilir. Kalbin kapsn kilitleyebilir, kardaki insan mr boyu kskn, krgn, incinmi yaatabilir. Polisteki, adliyedeki vakalar inceleyin. ouna ufack, ama ufack bir sz, bir bak, bir davran neden olur. Kaleyi fethetmek iin bir menfez yeter. Hayatta her ey ince bir hesap stne kurulmutur. Bir bardak aya on iki eker koyarsanz o ay iilmez. Denge bozulmutur. Salkl, olgun, kmil insanlar her eye deerince yer vererek hibir eyi ne gzde bytp ifrata giderek, ne kk grp hie sayarak orta yoldan ayrlmazlar. nk ilerin hayrls vasat olandr. Huzur, skn ve mutluluk ite salanan dengenin meyvesidir. Sevb ve gnah eit olan bir insann yapaca minicik bir iyilik, bu eitlii bozuverir, lehe evirir; susam tanesi kadar iyilikten ne kar deme. Bazen seni o minicik iyilik ve gzellik kurtarabilir. Gayreti brakma. Her meknda ve her zamanda daima daha iyiye, daha gzele doru yryelim. nsanlarn en by, en ycesi, Elinde bir hurma fidan varsa, kyamet kopuyor da olsa, onu hemen dik buyuruyor.

Hayatta her eyin yeri, deeri ayrdr. Notalar sadece ardarda sralamakla beste yaplm olmaz. Koskoca bir aac ufack bir tohumda grmektedir hner. Gzlerim var diye, her zaman, her yerde grdn sanma. Bakmak baka, grmek baka eydir. Yunus cmle yerde HAK nzr, gz gerektir gresi der. Kuran- Kerimde Gklerde ve yerde nice belgeler var ki, yanlarndan yzlerini evirerek geerler.(Yusuf, 105) buyuruluyor. Asl hner kk, minicik zerrelerin btnde ald yeri grmektedir. Her ey akllara durgunluk veren btnn parasdr. Nefsin egemenlii altnda yaayan, onun penesinde kvranan nice insan vardr ki, kendilerini evrenin merkezi sanyorlar. Bozuk bir plak gibi hep takldklar ayn nokta etrafnda dnp duruyorlar. Bunlar evrendeki henge uymayan zavall insanlardr. Yunus, Bu semaa girmeyen sonunda piman olur. der. nemli olan gerein zne inebilmektir. Bugn modern insan hibir eyin farkna varmadan yayor. Derya iinde, deryay bilmiyor. Uzaya gidiyor, aya ulayor ama ayn yerde beraber yaad insanlarn kalbine ulaamyor. Ne kadar ac. nsan kendini tanmyor. nsan artk bir gle bakarak heyecan duyamyor, rperemiyor, gznden ya gelemiyor diye yaknmyor. Einstein, insan ne doan gnein farknda, ne batan ayn, diyor, akllar markla, dolarla, mercedesle megul. Herkes kendi hayatnn oyununu oynadnn farknda deil. Oysa bir sre sonra herkes bunu banttan seyredecek; kendi hayatnn oyununu... Azndan kan her szn, yapt her davrann, krd her kalbin hesab var. Karln grecek. Bu dnya hiretin tarlas. Herkes yaptnn hesabn verecek. Ne ektiyse onu biecektir. O halde Muhammed neeye kavumak iin daha ne bekliyoruz? Kederli olmamzn kknn, varlmzn hikmetini bilmeyiimizde sakl olduunu bilsek. Tm olumsuzluklar hayatn, varoluun amacnn ne olduunun bilinmemesinden, hayatn amacnn yanl yorumlanmasndan douyor... Biz bu dnyaya mnen, maddeten tekml etmek iin geldik. Ne zamana kadar? Son nefesimizi verinceye kadar. Her gn, her saat, her dakika... Hayat tuzaklarla dolu, ok dikkatli olmak gerekiyor. Hibir ey grnd gibi deil. Kurt bazen en gzel meyvenin iinden de kveriyor. nemli olan sahip olmak deildir; onunla ne yaptmz, ne yapacamz nemlidir. Sebepler daima, kklerde, derinlerde gizlidir. Byklk kuvvette deil, kuvveti yerinde kullanp kullanmamakta gizlidir. nce kalbe gidecek, ona ulaacak yolu bulabilmektedir hner. nsann iinde olmayan ondan beklersek ne olur? Hibir ey. Aman burada ok dikkatli olalm. Kalp krmayalm. Kalbe giden yol ok ince, ok hassastr. Ka yaparken gz karmayalm. Kuran- Kerimde, Cenab- Hak, Hz. Musay Firavunu Hakka davetle grevlendirir. Orada ok ince bir nokta vardr. Ya Musa, yumuak ve tatl syle buyurulur. nk firavun da olsa insan insandr. ncelik, yumuaklk, scak ve samimi olmak, saygl ve edepli olmak insana sesleniin srlardr. En sert, en kat, en kapal kalplere bile duygunun tlsml eliyle ulalabilir. Sevgiden bakr altnlar. Sevgi her eydir. Kuts Hadiste Ben insann srrym insan benim srrm buyuruluyor. nsan ruhu, Allahn sr dolu naklarn tayor. nsann kalbine ancak, mn leminin kanunlaryla nfuz mmkndr. Zor kullanmak, barp armak, saygsz ve kaba davranmakla insan kalbine asla, ama asla giremeyiz, Her insann kalbi zora, kabala, edepsizlie kar ahlanr. Hep iitiriz. Efendim, unu ka kere syledim, dinletemedim diye. yi gzel de acaba onu nasl syledin, telkinde, teblide kullandn malzeme nasld? Unutmayalm ki, sylenenden ok, nasl sylendiidir nemli olan; kulaklarn deil, kalbin duyduudur. Eer sylenecekler insan kalbinin derinliklerinden gelmiyorsa, Allah rzas iin sylenmiyorsa, ne kadar edebiyat yapsak, sonu hitir. Nefisle sylenen, gsteri yaparak, alm satmak iin sylenen szlerin karl sadece esnemelere tanklk etmek olur. Herkes sklr.

nemli olan insan ruhunun derinliklerine inmek, orada ebediyen devam edecek izler brakabilmektir. yinin, gzelin, dorunun tohumlarn ekebilmektir. Yoksa, bir anlk heyecan sarholuu yaratan parlak szler, geride hibir iz brakmadan, saman alevi gibi sner. Frtnaya, rzgra kar herkes kapsn kapar. Kalbin kaps da yledir. Kalp, ancak kalple satn alnabilir. Bir insan ithmla, karalamakla, kk grmekle sze balarsak, bir sre sonra hem de ksa bir sre sonra o da bizi ithm eder, karalar, kk grr. Polemiin kaidesi budur. Sertlik sertlii getirir. Saygszlk saygszl getirir. Bugn hepimiz ok zor artlar altnda yayoruz. Sosyal ynden, ekonomik ynden, ailev artlar ynnden hepimiz zorlanyoruz. Ve kabul edelim. Hibirimiz ideal, mkemmel, kusursuz insanlar deiliz. Teredddn varsa, kabul etmiyorsan gel, seni sana gstereyim. Gr kendini, gr de kimseye tepeden bakma. Kimseyi kk, hakir, basit, nemsiz grme. Bir insan ne kadar kusurlu da olsa onun ruhunun gizli bir kesinde asil, byk, temiz ve yce olan bir taraf vardr. oraya hitap edip, o noktay ieklendirmekte, menevilendirmekte. Ulu orta, kaba saba hitaplar, ithmlar insanlar bsbtn kstrr, krar, incitir, umutsuz yapar. Bugn insanlar dnyann her tarafnda strap iinde. ile iinde. nkisr iinde. Ykk. Perian. Bir de sen vurma ne olur. Mmknse, yapabildiin kadar sev onlar. Barna bas. Ekmeini bl onlarla. Onlarn gzyana ortak ol. Yiitlik burada. Ak Veysel Benim derdim bana yeter, bir de sen dert katma blbl der. Yunus Sevelim, sevilelim diyor. Btn mesele, kalbe gidecek yolu bulabilmektedir. Syle Allah akna, sevgi, sayg, edep, tevzu ve incelikten baka bunun yolu, yntemi var m? Ne kadar bilirsen bil, sylediklerin, karndakinin anlayabildii kadardr. Ne olur, yarann stne kezzapla gitmeyelim. nsan ruhunun en gizli kelerinde sakl kalm olan o temiz, o gzel noktalar gn na karalm. Zemheride, k kyamette hi bahar iei aar m? Bahar bekler. Biz de yle olalm ki, o gizli noktalar tezhr ve tecelli edebilsin. Kalpler dirilsin. nsan uyansn. Barajlar dolduran o tek tek yamur damlalardr. Mevln, bir damla yamurun denize faydas vardr diyor. Biz de, insanlar ithm edeceimize, rahmet olup zerlerine yaalm. Bir insan bizi grd zaman Allah hatrlyorsa, bizim bir deerimiz var demektir. Yoksa, kendimizi adamdan saymayalm. Sadece, nfus saymnda bir rakamzdr, o kadar. Lots, bataklkta yetien bir iek tr. Oradaki kokular nefis bir kokuya dntryor. Bu ok anlamldr. Hep etraftan, toplumdan, insanlardan ikyet edenlerin bu noktaya dikkatlerini ekerim. O iekken ikyet etmiyor, iyiliin fenala kar bir zafer arksn terennm ediyor. Peki biz ne yapyoruz? Bilin ki, btn gnl darlklar bu dnyaya fazla balanmaktan douyor. Susmasn bilen kurtulmutur. Ne mutlu gzel huylar benimseyenlere, kt huylardan syrlanlara. Tecrbe ettiin insan yeniden tecrbe etme. Bil ki bu aklszlktr. rif, sustuun halde, senin srrn syleyendir. Sktu ok olann, kr da ok olur. Dilin iffeti susmasdr. Konumay rendiin gibi susmay da ren. Tarttn l ile tartlrsn. Bakasna kuyu kazan, kendini o kuyuda bulur. Dil konuunca kalp susar. Kalp konuunca dil susar. ok eyler bilmek yerine, kk eyleri yapmay, uygulamay tercih edin. Hibir olay kmsemeyin. En kk olay bile alnyazs gibi alr. Alnyazsnn kendisi de, esiz gzellikte, geni bir doku gibidir. Bu dokunun ipliklerini ok ince bir el dokumu, bir iplik, bir ikincisinin yanna konmutur. Gnnze sessizlik iinde balayn, sessizlik iinde bitirin. Sayg dikkatle balar. Ylmayn. Sabrszlk gstermeyin. Unutmayalm ki, en uzun yolculuk bile ilk admla balar.

G yrtan, nne kan deviren siklon rzgrnn ortasnda sessiz, sakin bir merkez vardr. Biz de, bu hayat frtnasnn ortasnda sessiz, sakin kalmasn renelim. nsan skt ve tebessm kadar hibir ey gzelletiremez. Gzel olmak isteyen, haram dnceleri, haram hayalleri, haram szleri ve davranlar terketmelidir. tiraz etmeyin ltfen. Hayaller, dnceler eyleme dnmedike su olmaz ki demeyin. Bu iddiada bulunanlar, insan ruhunu tanmayan, insann varoluuna yabanc kimselerdir. Tka basa haram hayaller ve dncelerle dolu bir kalp ve kafadan, ilerde olumlu, gzel bir insan davrannn kmas mmkn mdr? Hayaller ve dnceler kalbe ve kafaya atlan tohumlardr. Bir gn mutlaka yeerir, boy verirler; hem de hi umulmayan, beklenilmeyen zamanlarda. Nezih, temiz, asil, prl prl tohumlar ek ki rn de gzel olsun. Japonlarda aslolan skt etmek, iini byk bir sayg ve edeple, skn iinde yapmaktr. ini kmsemeyi, hor grmeyi kabul etmezler. itir. Ve onu, akla, heyecanla yreklerini katarak yaparlar. nemli olan derler, yaplan i deil, onun nasl yaplddr. ocukluklarndan itibaren sessiz olmalar, yava sesle konumalar, yumuak davranmalar telkin edilir. Gsteriten uzak, yalnz yalnln, sadeliin, edep, incelik ve zarafetin egemen olduu bir ho, bir gzel, yaam tarz nerilir. mparator saray bile, btn teferruattan, gsterili mblelerden uzak, son derece sade bir grn iindedir. Dnyaya geliin gyelerinden biri de insanlk ve edep renmektir. Kalbin edebi skttur. Susan kurtulur. Gzellik dilin altnda gizlidir. Skt, incelik, edep ve zarafet insan her gittii yerde sultan yapar. Susmak, vakar elbisesidir; ilimlerin stndr. Dmanlarnn sevinip bayram etmesini istemiyorsan, onlara derdini ama. Yan ama ttme. Eer insanlarn senin iin iyi dnmelerini istiyorsan kendi hakknda fazla konuma. Adb- muaeretin en nemlisi kendinden hi bahsetmemektir. Skt yle bir unsurdur ki, iinde byk eyler kendiliinden ekillenir. Hayat atnn eeri zerinde gevek ve yumuak oturmak gerektir. Olgun bir insan daima telsz ve sakin olur. Skna ve teslimiyete kavuanlarda inanlmaz bir gzellik grrsnz. evredeki insanlarn sana verdikleri zntleri kalbinde sakla. Yan ama ttme. Fitne uykudadr. Sakn uyandrma. Hayatn her n bir karar zamandr. nsann iftiraya kar koymasnn tek aresi, vazifesini yapmaya devam etmesi, sesini karmamasdr. Her hlin bir makam, her makamn bir hli vardr. Baklan bakana baldr. Bakmasn bilen grr. Aleyhinde sylenmedik sz brakmayanlara bir gnl dostu yle diyor: Onlar bizim sabunumuzdur. Onlar olmasa nasl temizleniriz... Kyamete yakn, en az bulunacak olan, hell para ve kendine itimat edilecek dosttur. Ancak gzellik iinde yaayanlar, gzellik iinde lebilirler. Gzel olmak istiyorsan, haram ileri brak. Ona dayan, sana yeter. ste, verir. Kulun kalbi Allahtan bakasna bal olduka, huzur kaps ona kapal olur. En gl insan kzgnln yenen, en sabrl insan skntlarn gizleyendir. Kadrinizi bilmeyip, size hrmet etmeyenlerin kaplarnda kendinizi rezil etmeyin. Bir gnl dostuna soruyorlar, efendim olgun insan kimdir? Cevap veriyor: Kimseyi incitmeyen, kimseden incinmeyen. fkelerini yenenler Allah yolunda konaklar. En sevapl i, Allah ok anmaktr. Ben, beni ok anann arkadaym buyuruluyor. Gerek edep, incelik ve zarafet, en zgn zamanlarmzda bile glmseyebilmektir. ekilen skntlar ekseriya krszlk neticesidir. Her zerrede bir nur, her katrede bir huzur vardr. Celli Cemlle bir bilenler iin her ey gzel, anlaml, faydaldr. Radyasyondan ok birbirlerinin

kalplerini krmaktan lyor insanlar. nsan yetitirmek iin evvel insan olmak lzmdr. Ltfen hatrlayn. Hayatmzn her n kutsaldr. Canl olun, dinamik olun, hayret edin, dikkatli olun, farknda olun. Hayran olun. Ve sevin. Yerdeki bir kum tanesinden gkyzndeki Samanyoluna kadar btn kinat kucaklayn. Hayatnz tam anlamyla yaayn. Miyopluktan kurtulup, hayat, gerekleri grenlerden olun. Kapy aln, alacaktr. Aramakta olduunuz ey, imdi, sizde zaten mevcut. ekil aradan, kalsn yaradan. Varolan Haktr, gayrs yoktur. Biz, olduumuzu sandmz kimse deiliz. nemli olan kendi kendimiz olabilmek. Ben tarada arar idim, o can iinde can imi. Cmle yerde Hak nzr, gz gerektir gresi... nemli olan Yunus gibi her dem taze doabilmektir. Btn varl akla, inanla, heyecanla kucaklayabilmektir. Sevgiden bakr altnlar, kmr elmaslar. Karanlklar kla dolar. Geceler gndz olur. Hastalar iyileir. Yunus bir haber verir, iidenler d olur sz bizlere ne gzel k tutuyor. Tketimin insanlara yaamak iin bir ara olarak deil de, hayatn amac olarak gsterildii bir dzende, insanlarn mutlu ve huzurlu olacaklar yer, her an Allahla beraber olmaktr. nsanlar geim sknts ekmekten ziyde, geimli, kanatkr, kretmeyi bilen kiiler olamamann skntsn ekiyorlar. E. From Bugnn modern insan neyi tketeceine kendisi de karar veremiyor. Reklm spotlaryla kendisine buyruluyor diyor. Bunu retici firmalar buyuruyor. Bugnn, kendine yabanclam, sevgiyi yitirmi szm ona uygar insanlarnn yalnzlklar gittike artmaktadr; ne toplum iinde ne de kendileriyle yalnz kaldklar zaman mutluluu, huzuru, i aydnln bulamamaktadrlar. Dmz iimizin aynasdr. Vahyin nn olmad yerde rahat ve huzur bulmak imknszdr. Ancak gnlleri cillanm olanlar ilhi gerekleri zahmetsizce grebilirler. Allahtan baka dost edinenlerin durumu, kendine yuva yapan rmcein durumu gibidir. Kendi i dnyas ile bar iinde olmayan insanlar, huzuru hibir yerde bulamazlar. Yaamann hneri, her yeni gnn gzelliini bulmaktadr. Her an ve her insan yeni ve farkldr. nsanlar nedenini bilmeden bir oyun oynuyorlar. Hi vaktim yok oyunu. nsan sevginin ta kendisi olmaldr. Sevginiz renginizdir. Unutmayn, iinizdeki sevgi kadar varsnz. Eyay, olaylar, insanlar i gznzle grmeye aln. Iklar, renkleri, titreimleri gzlemleyin. nsanolu her an deiim halindedir. Bakalar iin kk, basit, nemsiz yer-ler bir baka insan mthi etkileyebilir. Daim ve deimez dnyas yoktur onun. O daima bakalam iindedir. Dnya her an, yeniden yok oluyor, yeniden var oluyor. Hakikat, herkese sunuluyor, alan alyor, almayan almyor. Neden yaratldn, yaratlndaki ince hikmetleri bilmeyen, sezmeyen her insan bir zindandr. Mnsz varlk yoktur. Btn varlk bir mndr. Onun iin bu mnya erenlere, mn erenleri deriz. Bo tarafnz varsa, onu Allah ile doldurunuz. Kr, grenin koluna girerse, abuk yol alr. Bu kubbenin altnda bir gz ara, seni sevsin. Vicdan ferahlandran ey sevaptr. i kemiren ey gnahtr. Duvara dayanma yklr. Aaca dayanma kurur. nsana dayanma lr. Allaha dayanan ne yklr, ne kurur, ne lr. Yalan grlt karr. Hakikat daima sessizdir. Zhirde btn ol ki, btnda zhir olasn. Dnya bir ndan ibarettir. Bugnn insannn en bilmedii ey, kendisidir. Kendini anlamayan Hakk nasl anlar? Sualin ne ise kemlin de odur. nsanolu, Kuranda anlatlm olanlar henz anlamad. O bilgileri anlayabilecek dzeye henz gelmedi. Kendi kuruluk bilgimize bakarak ahkm kesmemiz ne byk gaflet. Bizim robot yapacak hale gelmemiz, nkleer enerjiyi kullanmamz varlmz gelitirmiyor. zmze ait bilgilerden habersiz yayoruz. Uzaya gidiyoruz da yan bamzdaki insanlarn strabndan, ilerine akttklar gizli gzyalarndan haberimiz olmuyor. Bizi gelitirecek bilgilere vkf olmadmz iin, yeteneklerimiz de gelimiyor. Keml basamaklarnda

ykselemiyoruz. Hakikat tektir ve her yerdedir. Biz asl, z, gerei bilmediimizden teferruata boulmuuz. Bilginin ok olduunu sanyoruz. Hazreti Ali, lim bir nokta idi, onu insanlar teksir ettiler diyor. Bu zerinde yllarca dnmeyi gerektiren ok nemli bir konudur. z yakalamak gerekir. Yoksa yllar bou bouna akar gider. Byk Yunus, lim, ilim demektir / lim kendin bilmektir / Sen kendini bilmezsin / Ya nice okumaktr diyor. Aslnda hayat, mutluluk, salk, gzellik, nee, huzur hep sade, basit, mtevz, yaln, tertemiz, yeni yam kar gibi bembeyaz bir yaamn iinde. Girift olan, hayat iinden klmaz sorunlarla dolduran bizleriz. nsann iindeki gzelliklerin, potansiyelin bir hi iin, bir inat, bir gurur, nispet yapmak, bo ve anlamsz tatminler iin kaybolup gitmesi ne ac. Her birimizde dnyay daha iyi bir dnya haline getirebilme gc var. Velev ki bir tebessmle, bir hatr sorma ile, smscak bir merhaba ile de olsa. Denize atlan bir tan dalgalar halinde bymesi gibi... Bazen bir tebessm, bir ziyaret, bir telefon konumas btn dnyay dolar. nsandan insana geer. Nicelerine renk dolu, k dolu anlar yaatr. Birbirleriyle temas eden enerjiler, birbirlerini deitirirler. Bir gnl dostu, ne olur diyor. Bir nmz imnla geirelim. Tam bir teslimiyetle fiimizi Onun sonsuz gcnn, irdesinin bulunduu prize takalm. Gkyznn ihtim, yldzlarn gzellii karsnda rpererek alayabilsek. Hayatmzn her nnn ne denli kutsal olduunu bir bilebilsek...Ve bir n yayorum, btn bir mre bedel diyebilsek... Kuran- Kerimdeki emr-i ilhiyi her an tekrarlayp yaayabilsek. Dorusu sana yneldim. Kendimi sana verdim. Hayatmz yasemin beyazlnda, yaseminler gzelliinde yaayarak Ona kavuabilsek O senden rz, sen Ondan rz olarak gir cennetime emrine muhatap olabilsek... Peki ne bekliyoruz? Eer bugn deilse, ne zaman?

Takv Takv, Allahn himayesine girmek, yasaklarndan kamak, emirlerine komak suretiyle Allaha snmak, azabndan korkmak, ltuflarna nail olmaya gayret etmek demektir. Kamak, korunmak, saknmak, edepli ve dikkatli olmak, uyank olmak, ne tam bir gven, ne tam bir mitsizlik iinde olmamak ancak Allahn kanunlarna riyetle mmkndr. Takv yolunda ilerlemek ancak Kuran- Kerime ve snnet-i Resle uymakla mmkn olur. Kurann ve Resln yolunda gidenler de gzel rnek olarak takv yolunda yrmek isteyenlere faydal olurlar. Dnyada ve hirette huzurlu olmak isteyenler takv yoluna girerek, ilerini de, dlarn da gl haline getirirler. Kendileri gittikten sonra da kokularn brakrlar. Hayat yolu ok ince. Bazen atlan yanl bir adm, gelii gzel, yersiz, zamansz sarf edilen bir sz, incelikten, zarafetten, edepten uzak, kaba, nefs dolu bir davran bir insann helkine sebep olabiliyor. Varolan bir ey kaybolmuyor. Azmzdan kan her szn bir ilhi teypte kaydedildiini bilmeyenler, bir gn ac ac bu gerei grecekler. nansalar da, inanmasalar da grecekler. Bouna bu yeryzne gnderildiklerini sanyorlar. Bazen TVler elli yl nce evrilen bir filmi gsteriyorlar. Bizler de her an, her saniye kendi filmimizi eviriyoruz. Bir gn her davranmz, iyi kt, gzel irkin, asil baya her hareketimizi o ilhi ekranda seyredeceiz. Orada kendini utandracak, kk drecek, yerin dibine batracak davranlar olmayanlara ne mutlu. Hep gzelliklerin, temiz, asil, yce olan duygu ve dncelerin grlecei ekran sahiplerine ne mutlu... Onlar, dnyalarn da, hiretlerini de cennet huzuru iinde yaayanlar, ne gzel insanlardr. Allah, onlarn ellerinden pmeyi cmlemize nasip etsin. Ak konualm, bugne kadar ok denendi ve grld, bundan sonra da hi phe yok ki, grlmeye devam edilecek. Ftratn kanunlarna aykr davrananlar, yle yaamay kendilerine iar edinecekler hep hsran iinde kalacaklar, keder, strap, huzursuzluk ve bunalm asla, asla yan balarndan ayrlmayacak. Ne sylerlerse sylesinler, ne yaparlarsa yapsnlar, eninde sonunda piman olacaklar. Muhammed needen uzak, sevgiden uzak, dostluktan uzak, varoluun lgn hazzn duymadan, inancn sonsuz lezzetlerini tatmadan lme mahkm olacaklar. Fazl Hsn Dalarca gelme, gelme stme, bir ifa vermeyeceksen eer der. Kendi sylediklerine kendi inanmayanlar, kendi yazdklarn kendileri uygulamayanlar nasl bir gaflet iinde yaadklarnn farkndalar m? Fikret nan Halk, ezel bir ifdr aldanmak diyordu. Lf, lf olarak kalr. Basnda, radyolarda, TVlerde kendileri zerresini yaamad halde, baz kutsal kelimeleri sakz gibi ineyen lf ebeleri nasl komik durumlara dtklerini bir gn anlayacaklar m acaba? Ellerinde araf gibi katlara bakmadan iki sz syleyemeyenler, yaptklar iin hizmet deil, sadece nefislerini tatmin olduunu bir gn idrk edecekler mi? tiraz etmeyin ltfen. Sadece inanc olan, yrei olan konuur; o kadar. Bu dnya darlma meydan deil, dayanma meydandr. Cihann erefi insanla, insann kymeti, akl, inan ve inancn yaamakla anlalr. Beikten mezara kadar devam eden fni hayat, ksa bir yolculuktur. Hakiki ve uzun yolculuk lm iskelesinden balar. Bugn her ey toz duman iinde. Belirsizlik iinde. Ama yarn yle bir gn gelecek ki, atl kim, yaya kim ortaya kacaktr. phe yok ki, kimsenin yapt yanna kalmayacak, zerre kadar hayr ve er ileyenler muhakkak karln greceklerdir. stikamet, saadet hedefine doru ynelmek, yolun dorusunu semektir, nce inandm de, sonra dosdoru ol szndeki incelik ve derinlik, zerinde, yllarca dnmeyi gerektirecek yceliktedir. El-Maide suresinin 35. ayetinde Ey imn edenler, Allahtan daima korkun ve Ona yaknlk sebeplerini aratrnz. Onun yolunda alnz ki, ancak bu suretle saadete erersiniz buyurulmaktadr. Takvnn en yksek derecesi, Allah ile daimi beraberlik duygusu

iinde bulunmaktr. Her an, her zamanda ve meknda Allah ile beraber olanlar, Onun zikri ile dolu olanlar iin hayat sonsuz gzellikler kazanr. Bilir ki, Nereye bakarsa baksn, Allahn vechi oradadr. Evde, ite, arda, pazarda, yemek yerken, yazarken, bir iee, bir bcee, bir karncaya, bir kelebee, duran bir buluta, uan bir kua bakarken Onunla beraber olanlar iin, hayat bir cennet deil midir? Siz nerede olsanz, O sizinle beraberdir buyurulmuyor mu? Ey imn edenler, Allaha kar, hakiki bir takv iinde bulununuz ki, tam bir mslman olarak lesiniz yet-i Kerimesini hepimizin her gn okuyarak, sonsuz mn derinliklerine, biraz daha yaklamamz gerekiyor. Allah sizin cesetlerinize, suretlerinize bakmaz; lkin o ancak kalplerinize nazar buyurur. Hadis-i erifini ne zaman okusam heyecanlanyorum, iim rperiyor. Her an kalbimizi tertemiz, bembeyaz, prl prl bulundurmak, btn nefsan azgnlklardan, kinlerden, lekelerden, dmanlklardan, nefretlerden, hainliklerden, dedikodulardan, hasetlerden, fitne fcurdan uzak tutmamz gerektii ne kadar gzel anlatlyor. Evet nemli olan, zorlukta da, bollukta da mttak olabilmekte. En gzel rzk takv. Dnya ve hiret takv sahipleri iin ne gzel, ne emin bir mekndr. Onlar daimi bir Muhammed nee iinde, tertemiz, cvl cvl, prl prl yaayacaklar, arnm ve temizlenmi olarak Hakka geceklerdir. Sevginle gireceim topraa, sevginle kacam topraktan diyebilenler ne gzel insanlardr. Onlar her hl ve davranlaryla, sulh, skn, bar, mutluluk ve gzellik, takvdadr diyenlerdir. Onlar Allahn snlacak ve dayanlacak tek varlk olduu inan ve ak iinde yaarlar. Onlarn her azasndan ilhi nr akar, ilhi bir heybet taar. Onlar btn varlklarn zikrini duyarlar; nk Haktan baka bir eyi grmezler. Her eyin dne dolaa Ona varaca bilinci iindedirler. Bilirler ki Allah her zaman ve her yerde mttaklerle beraberdir. Reslullah Efendimiz Ey Muhammed mmeti! Vallahi benim bildiimi sizler bilseniz, pek az gler, ok alardnz buyururlar. Bu dnya yetiebilmemiz, tekml edebilmemiz iin pek ok snavlarn verildii etin bir mekndr. Her an, her saniye ok dikkatli, uyank, tetikte olmamz gerekiyor. lm tesine kar ayarlanmak ve sonsuzlua doru hayrl admlar atabilmenin baka yolu yoktur. Hikmetin ba Allah korkusudur. Takvya devam edenler, Allahn emirlerini tutup, nehiylerinden kendilerini koruyanlar, Allah yolunda cihd edenler, Allah oka anp, dillerini tutanlar, ya hayr syleyip yahut susanlar, bolluk zamannda marmayp krlerini artranlar, darlk zamannda isyana gitmeyip sabredenler ne gzel insanlardr. Kalpte Allahtan gayr ne varsa karp, onlarn yerini Allahn nru, tecelliyt ilhi ile dolduranlar, ne yana bakarlarsa orada Allah grenler, takv yolunda yryenlerdir. Kurn- Kerimin yz elli yerinde takv gemektedir. Mslmanlar takvya davet edilmektedir. Her iki dnyada huzurun, mutluluun, gzel yaamann, yaamaktan sonsuz bir lezzet almann yolu takvdr. Takv ehli yle ince, yle zarif, yle edepli insanlardr ki, mbahlardan haram gibi kaarlar, mstehaba farz gibi sarlrlar, her nimetin Ondan olduunun bilinci iinde krederler. Takv sahipleri, Resln yolunun bilinci iinde krederler. Takv sahipleri, Resln yolunun gerek yolculardr. pheli eye el srmeden, nefsini ondan ekmek takv almetlerindendir. Onlar, bo eylerden, fazla ve lzumsuz szden, tel ve endieden uzak yaarlar, sabrl ve mutedildirler. Onlar, ilmin sadece bilmek deil, yaamak olduunu, yaanmayan bir ilmin insana yk olduunun bilinci iinde hareket ederler. Ancak yaanan, uygulanan ilim insana dnyada eref, hirette efendilik getirir. Hakiki dost olarak Allah kfidir. Hakiki yardmc olarak da Allah yeter.(Nis Suresi, Ayet: 45)

Bu dnya ibret almak iin yaratlmtr. Onda bulunan her eyden ibret almak akln ta kendisidir. Onlar hikmeti nerede bulurlarsa hemen alrlar. nk kendi yitik mallardr. Allah korkusu btn hayrlarn badr. Bizi ilgilendirmeyen, dnyamza da hiretimize de faydas olmayan bo eylerden, abuk sabuk sz ve davranlardan, bylesi insanlardan uzaklamamz gerekir. Hava kirlilii diyoruz, iyi gzel de gnller de, kafalar da kirleniyor. Temizlenmesi, hem de cilen temizlenmesi, arnmas gerekiyor. Allah yolunda, Allaha doru yol almak ne gzel yolculuktur. phesiz biz Allahtan geldik, yine Ona dneceiz. Frsat bulut gibidir. Gelir geer. Hayat da, mr de yle. Sular akarken gnl testimizi dolduralm. Akll insan, syleyene deil, sylenene, syletene bakandr. Soruya verilen cevap oalnca, doru gizli kalr. Dostunu ihtiyatla sev. Olabilir ki bir gn sana dman olur. Dmannla da ihtiyatla muamelede bulun. Fazla ileri gitme. Olabilir ki, bir gn yakn dostun olur. A kalmak alalmaktan hayrldr. Az yeter bul da yz suyu dkme, insanlarn soluklar ecellerine doru attklar admlardr. Hangi gn Allaha isyan edilmezse, o gn bayramdr. En hayrl azn takv olduunu bilenlere, idrk edenlere, yaayp uygulayanlara ne mutlu, Allah, bizlere de nasip eder inallah...

nsan Andolsun ki biz insan amur mayasndan yarattk. Sonra onu salam ve metin bir kararghta nutfe kldk. Sonra o nutfeyi bir kan phts, kan phtsn da bir inem et yaptk. O bir inem ette de kemikler meydana getirdik. Kemikleri de et ile donattk. Sonra onu bambaka bir yaratlla ina ettik. Yaratclarn en gzeli olan Allahn n ne ycedir. Sonra siz leceksiniz. Sonra kymet gn kaldrlacaksnz. buyuruyor bizi yaratan. nsann topraktan yaratlmasna eytan gururla, kibirle, tepeden bakarak cevap veriyor. Ben ateim, o toprak diyor, deme secde et emri geldii zaman. Ve temiz mekndan kovuluyor, lnetleniyor. Nice yllardr bu olay beni dndrr. rpertir. Hayatn, varoluun, insann srrn fsldar. nsan yle yce, yle byk bir varlk ki... nsan, Halifetullah, yaratlanlarn en ereflisi. En gzel yzn, en gzel ta. nsan lem-i sura, kk lem. Btn mevcdatn cevherinin z. Muhatab- lhi. Allaha secde eden. Yaradann amurdan teekkl ettirdikten sonra Biz ona ruhumuzdan fledik ve her varln ismini rettik dedii. Yaratlanlarn en gzeli. Yerdekini gklerdekini size rm ettik hitabna muhatap olan varlk. Hazreti Ali Sen kendini kk bir cisim gryorsun, oysa en byk lemler senin iinde gmldr der. nsan, yceldii, arnd, temizlendii zaman, Muhammed neeye kavutuu zaman, Allahn ahlk ile ahlkland zaman, meleklerin bile gpta ettii, gzeller gzeli varlk. stlendii o muhteem, o yce emneti unutup, nefsinin maskaras olduu zaman, Kurn- Kerimde Belhm adl diye nitelendirilen, hayvandan daha aa olan varlk... Nefs-i emmre hkim durumda iken, kalp hastadr. Aslnda kalp hastal Allahtan uzaklktan baka nedir? Bir byk zat, cehennem uzakta kalmlarn srrdr demiyor mu? Nereye dnerseniz dnn, Allahn vechi oradadr yet-i Kerimesi Nefsini bilen, Rabbini bilir Hadisi erifi zerinde uzun uzun dnmek, durmak, idrk etmek gerekir. Hissedebilen, sezebilen iin fetihler vardr. Allah ancak Allahla grlr. Varlk, Allahndr. yice dnecek olursa, insann benimdir diyebilecei nesi vardr? Benim dedii her ey, yaparm veya yapamam dedii her fiil, onu yar yolda brakr. Kmil insan, Hakkn gzdr. Hak leme onunla bakarak rahmetini ulatrr. Hakka ulamak, kmil insan sevmek, saymak, ona gnl verip, yolunda gitmekle kolaylar. Kmil insan, hayatmza k tutar, renk verir. Hayat yolu o kadar karmakark, o kadar engellerle dolu ki, airin bir kr dm ki iim, zdke dolayor dedii gibi, o k olmadan da ben yrrm diyenler, kendilerini ne gzel aldatyorlar. nan Halk, ezel bir ifdr aldanmak sz sanki onlar iin yazlmtr. nsanolu, ben, ben dedike ne kadar sevimsizleiyor, bir bilebilse... En byk benim, baka byk yok diyenler, kendi zamanlarnn firavunlar olmuyorlar m? Bir byk zat, azndan ben kelimesi knca, gider, defalarca azn ykarm, sebebini soranlara, ben, ben dedike azm necsetle doluyor. Onu temizlemeye alyorum, dermi. Ben, hep ben, ille ben, yalnz ben diyenler, hayata, varolua, insana sayg duymayanlar, eytana mensup deiller midir? nsan madde lemine fazla balanrsa, brakn mnev lemi, bu dnyann da tadn alamaz. Lezzetini duyamaz. Mn lemi ile yaknl olmayanlar bir kere kretmez, kanat etmez, sabretmezler ki, ilerinde yaama sevinci olsun, mutluluu ta ilerinde duysunlar. Yunus, Bir siz dahi sizde bulun, benim bende bulduumu der. Lfla hakikat olmaz. Tevhid kolay lokma deildir. Btn varl ile Allaha balanan, Allaha teslim olan vuslata erer. Olgunlaan meyvenin gz yerde olur. Her ey helk olacak, ill Allahn vechi bki kalacaktr. nsanlar bugn srekli olarak evrelerinde, bakalarnda kusur ve

noksanlk aryorlar. Bulduklar zaman da onu bir an evvel bakalarna yaymak, duyurmak iin ocuklar gibi seviniyor, acele ediyorlar. Eer o husus aynen kendilerinde olmasa o kadar heyecan duyarlar myd? Yunus, Seni deli eden ey yine sendedir, sende der. Bir insann kendi sahip olduu eksiklikle bakalarn ithm etmesi ne kadar dndrcdr... Can kulan ve basiret gzn amayanlar, dnyada da hirette de piman olacaklardr. Gerekleri grenler, kendi nefsi ile mcadele eden, kendi nefsinin srtn yere getirmeye alan kimselerdir. Kimin yannda kalb huzur duyuyorsan, kimin yannda mn leminde bir ferahlk, bir rahatlk, bir gzellik duyuyorsan, hakiki dostun ve arkadan odur. Yannda huzur ve rahatlk duymadn, z ve sz birbirine uygun olmayan kimselerden uzaklamakta hayr vardr. Nefsin holandklarndan Hak holanmaz. Bu dnyada bir gz ara ki seni gerekten sevsin. Seni sana gsteren bir ayna olsun. Kmil insan suyu akan eme gibidir. Akll insan, sular akarken kabn doldurandr. Kocaman bir denizin yannda kk ama suyu prl prl, tertemiz bir eme varm. Gece gndz akarm. Bir gn deniz, gazaba gelmi. Bre eme, demi. Sen kim oluyorsun da benim yanmda akyorsun, ben koskoca bir deryym. eme cevap vermi, efendim demi, haklsnz. Siz bir ummansnz, ama unutmayn ki, susayan insanlar, susuzluklarn benimle gideriyorlar. Aynann kadrini dilber, emenin kadrini susuzluktan atlayan bilir. Gz yerde olann, gnl sumana kar. ekiller insan yanltabilir. Ama mny gren, ekli grse de aldanmaz. Yunus, Da ne kadar yce olsa, yol onun stnden aar der. Kinatta olan her ey insann iinde de vardr. Seni deli eden ey, yine sendedir sende sznde, dnebilen, hissedebilen kimseler iin byk ve derin anlamlar, ok ince srlar vardr. Tabii grene, grebilene, yoksa kre ne... Eer biz gzel ve iyi olamadysak, dmzdaki iyilikler ve gzelliklerden bize ne... Istrap ekmeden, ileyi ve inkisr tatmadan kim tekml yolunda yrm ki... Kardeleri Hz. Yusufu kuyuya niin attlar? Yusufun kuyusu btn insanlar iin, hepimiz iin bahis konusu. Fark kuyularda... nemli olan, olaylar karsnda insann taknm olduu tavrdr. O zaman yaklmas iin atld ate, Hz. brahime gl bahesi oldu. nk eksiz, phesiz inanyordu. Btn varl ile teslim olmutu. nsan hi yzme bilmese, denize kendini tam bir teslimiyetle, srt st braksa, deniz onu srtnda tar. Bir ey olmaz. Ama rpndka, debelendike batar. Yok olur gider. Hayat da yle... Allaha teslim olmayan insanlar, zuhrata tbi olmayanlar hibir zaman gerek gzellii, nee-i Muhammedyi tadamayacaklar. Gl alp, gl satamayacak, glden terazi tutamayacak, gl gl ile tartamayacaklar... Sevmek devam eden en gzel huyum diyemeyecekler. Sevelim, sevilelim, dnya kimseye kalmaz szndeki incelii ve gzellii yaayamayacaklar... Bu lemde Hakka teslim olup, yoksulluk lezzetini tadanlar her iki lemde de varlk saadetine ererler. Niyazi-i Msr Adavet klma kimseyle, nefsin yeter dman sana diyor. Reslullah Efendimiz, bir muharebeden dnlerinde, Kk muharebe bitti, bundan sonra byk muharebe balayacak, sizin en byk dmannz nefisleriniz olup, bundan sonra nefislerinizle mcdele edeceksiniz buyurdular. Mecellede, Zan ile yakyn hasl olmaz diye bir madde vardr. te o zanlar, vehimler bamza ne byk iler ayor. Bizi nasl mn leminden, gnl leminden, gnl huzurundan uzaklatryor... Muhammed neeyi bize haram ediyor. Mt kable entemt lmeden evvel lnz srrna rif olan kimseler, kendi nispet ve zanlarndan kurtulduklar iin, o gn yzleri beyaz olarak, yani Hak ile Hakka vuslat etmi olarak vcut bulacaklardr. lmeden evvel len kii varlnn Allaha ait olduunu idrk eden, bunun bilincine ulaan kiidir. O, Allahn varl ile dirilir ve dem rtbesine ular. Yoksa ne mi olur? Hi, sadece zanlar, vehimleri, hayalleri, elikileri ile lene kadar rpnr durur; huzuru, mutluluu, gzellikleri yaayamadan ger gider. Beni bende demen/ Bu ben deilim/ Bir ben vardr bende/ Benden ieri, szndeki varolu srr, onlar iin bir iirden baka bir ey deildir. Ve kim ne derse desin, sonu hi

deimedi deimeyecek. Dnmz yalnz Allaha olacaktr. nsan dosta gtren tevzu, edep ve inceliktir. Kibirli insanlar rahat deildir. Huzursuzluk, sknt, bunalm ve stres onlardan hi eksik olmaz. Gurur, kibir ve nefs dolu insanlar kendilerini aamazlar. Dosta ulaamazlar. lerinde tadklar ulv varl gremezler. Kendilerine yabancdrlar. Ancak kendi dar ve karanlk dnyalarn aabilenler, bakalarna faydal olabilirler. Sabr insanlar en aa noktadan, en yksek noktaya karr. En zor iler sabr ile baarlr. Olgunlamak iin sabrl olmak gerekir. Bakalarn ktleyen kendini unutur. Gybetin asl zarar, insann dikkatini kendinden baka tarafa evirmesidir. Her insan nce kendi kusurlarn grmeli, bakasndan nce kendini slh etmelidir. Hakikati arama yolundan insan uzaklatrd iin Yunus, gybet zerinde srarla ve nemle durur. Gybet insan kendi znden uzaklatrd iin, Allahtan da uzaklatrr. nemli olan kl deil, hldir. Eer sylediklerimiz, yaadklarmz, okuduklarmz, dinlediklerimiz hayata gemiyorsa, aile hayatmza, i hayatmza, sosyal hayatmza yansmyorsa, o zaman yaplanlarn ne anlam, ne faydas vardr. Boa harcanan zamandan, bir kuru emekten baka nedir? Eer, desinler diye okuyor, yazyor, konuuyorsak, nce kendimizi aldatm olmuyor muyuz? nsanlar mutlu eden, madd deil, mnev zenginliktir. Nice zenginler var ki, can skntsndan patlyorlar. Yunus, byleleri iin, Bunca varlk var iken, gitmez gnl darl der. Her ada insanlarn, uzlamaya, paylamaya, sevmeye ve sevilmeye ihtiyalar vardr. Sait Faik her ey bir insan sevmekle balar. der. Madd kinattaki hibir ey, insann iindeki byk boluu doldurmuyor. nsan kendi iinde bir lemdir. Onda hibir varlkta olmayan bir ruh vardr. Kinatn srr belki de insanolunun iindedir. Yunus, Her dem yeni doarz, bizden kim usanas der. Denize atlan bir tan dalgalar halinde bymesi gibi, bir insanda balayan sevginin giderek bymesi... bymesi... yeryzndeki btn insanlar, btn hayvanlar, btn bitkileri, btn cemdat iine almas... Ne muhteem bir olaydr. mer Hayyam, sevginle gireceim topraa, sevginle kacam topraktan diyor. nsann kurtuluu da bu dnyadadr, helk oluu da... Yeryznde her ey fnidir. Bki olan Allahtr. Olgun insan olmak iin dnyay tanmak, gezmek, sevmek ama yine de ona esir ve mahkm olmamak lzmdr. Bu lemde kr olan, gnl gz almam olan br lemde de byle olacaktr. Her yerde dostu gren iin ne yr, ne ayr vardr. Yunus, Bir emeden akan su, ac, tatl olmaya der. Dnya hayat bir oyundur. Yunusun amac gzel sz sylemek deil, insan ruhunu ykseltmek, temizleyip artmak, insana kendi i dnyasndaki mnev kuvvet kaynaklarn ifa etmek, hayatn ve kinatn srrn anlatmaktr. nsan mr, iki bulut arasndaki kvlcm gibidir. nsanlara kar edepli olmak, Allaha kar edepli olmak demektir. Allah yolundaki insan, bilmedii hususlarda konumaz, anlamad durumlarda tartmaz; kalbini ve kafasn her zaman tertemiz tutar; dostunu ihtiyatla sever, olabilir ki bir gn ona dman olur, dmanna ihtiyatla muamelede bulunur, olabilir ki bir gn ona dost olur. A kalmak almaktan hayrldr. Az yeter bul da kimseye yzsuyu dkme. nsanlarn soluklar ecellerine doru attklar admlardr. Hangi gn Allaha isyan edilmezse, o gn bayramdr. kuruluk servetiyle, mevki, makam, hretiyle szm ona sahip olduu ilimle burunlar havada gezen, almlarndan yanlarna yaklalmayan o firavun taslaklarna sormak gerekir, dn bir meni parasydlar, yarn bir le olacaklar, farkndalar m acaba? Allah kimseyi dallete sevketmez, kimseye zulmedici deildir. En hayrl azk takvdr. Mmin, sevgisi, saygs, edebi, zarafeti, incelii Allah iin olan insandr. Mmin insanlarn ezsna tahamml eden, fakat hi kimsenin ondan incinmedii kiidir. Mmin, kendisinden bilmedii bir ey sorulunca, bilmiyorum demekten utanmayan,

Rabbinden baka bir eyden korkmayan insandr. Aybn en by, ona benzer bir ayp bizde de varken, bakalarn ayplamaktr. nsan dilinin altnda gizlidir. Utancn stn, insann kendinden utanmasdr. Mminin kr amelinde, mnafkn kr dilindedir. Btla yardm eden, Hakka zulmeder. nsanlarla iyi geinmek akln yarsdr. Kt insanlarla, sklyorum, bunalyorum bahanesiyle dostluk yapmaktansa yalnz kalmak daha iyidir. Bedri Rahmi yalnzln mis kokmal der. Allahla beraber olan, Onu her an iinde hisseden, d halkla ii HAKla beraber olanlar ne gzel insanlardr. Her balangta yeni bir anlam vardr. nemli olan Yunus gibi, hayata, olaylara, insanlara her an yepyeni bir gzle, hayretle, hayranlkla rpertiyle, ulu nazarla bakabilmektir. ikyet, varoluun anlamn tanmayan insanlarn nefislerinin hezeyanlardr. Hayat bir bayram yeridir. Hi bitmeyen bir bayram yeri. Yunus Bu dnya bir gelindir, kzl, yeil donanm / Kii yeni geline bakban doyamaz der. Her dem yeni doanlarla, her anlar Hakla beraber olanlara ne mutlu. Allah cmlemize nasip etsin.

Mevl Grelim Neyler, Neylerse Gzel Eyler Kynde, kasabasnda, ehrinde, her nerede olursa olsun, Anadolu insannn dilinde, asrlardr bir bayrak gibi dalgalanan bu msralarn yazar Erzurumlu brahim Hakk Hazretleri, gzel bir ilkbahar gnnde, 18 Mays 1703te Hasankalede dodu. Babas Osman Efendi, dier ad Dervi Osman, Hasankalenin soylu bir ailesinden geliyordu. Annesi Knd Kynden Hanife Hanmd. Peygamber soyundan geliyordu. Zarif ve ince ruhlu, efkatli, merhametli, asil ruhlu bir hanmefendi idi. Herkesin sevgisini ve takdirini kazanmt. Osman Efendi, iinde snrsz bir ak ve heyecan tayan bir insand. Babas Molla Bekir Efendi, lim, fazl, alabildiine derin ve ince bir insand. Olunu iyi yetitirebilmek iin, ocukluundan itibaren zel hocalar tutmu, sarf, nahiv, fkh, akaid, feraiz, tefsir, hadis gibi ilimleri retmiti. Ama Osman Efendi bir trl kendini yeterli grmyor, ruhundaki dalgalarn huzur ve skn bulaca, doydum Allahm, sana sonsuz krler olsun, diyecei bir manev limana, tevhide ulaaca, Sen Ondan raz, O senden raz olarak gir cennetime hitab ilhisine kavuaca bir gnle vasl olmay istiyor, bekliyor ve aryordu. Osman Efendinin Hanife Hanmdan doan btn ocuklar daha beikten topraa adm atamadan vefat etmilerdi. Osman Efendi bu yeni doan ocuun mjdesini ryasnda alm, adnn brahim Hakk konulmas istenmiti. Mutlu doum haberini sabah namazn klarken alm, kalbi kr ve heyecanla dolmutu, Derhal iki rekt kr namazn kld. Bebein yanna gitti. Gnlden gelen tertemiz bir rperti ve ak iinde olunun kulana ezan okudu ve ismini fsldad. Mn leminden bu dnyaya gnderilen en byk insanlardan, mstesna varl ile kymete kadar k saacak gnl sultanlarndan birinin hayat bu suretle balam oluyordu. Dier kardeleri gibi, doduktan ksa bir mddet sonra lmemesi, o zamana kadar len ocuklarnn acsn, ancak, Allaha duyduklar teslimiyet ve tevekklle dindirebilen bu iki gnl insann, sevinlerin en gzeli ile doldurdu. Birbirlerine duyduklar sevgi, sayg ve efkatle brahim Hakk, ksa zamanda byyp yetiecek en gzel ruh iklimini bulmu oluyordu. Nasl baharda kuru dallardan en gzel bahar iekleri kyorsa, insan gnlnn ieklenebilmesi iin, bulunduu ortamn sevgi ile sayg ile edep, sabr, kr ve kanat ile menevilenmesi, gzellemesi gerekiyordu. Ve kk brahim Hakk o ortam doyasya teneffs etti. Her anne baba ocuun ayn zamanda ilk retmenleri deiller miydi? Hem Osman Efendi, hem Hanife Hanm kendilerini ocuun eitimine de hazrlamaya baladlar. Grevlerini en gzel ekilde yapmak istiyorlard. Hanife Hanm, kendini bilmeye baladktan sonra, bu gnler iin hazrlanm, ailesinden gerekli bilgileri, incelikleri renmiti. Byk bir emneti yklendiinin bilinci iinde idi. Ama farknda idi ki, sadece bilmek yetmiyordu. O bilinenler ve bilinecek olanlar, en gzel ekilde uygulanmazsa neye yarard ki? brahim Hakk ok kk yatan itibaren olaanst bir gelime gsterdi. Temel bilgileri renecek seviyeye gelince, Osman Efendi kendini yetersiz grd. Dervi merep mizacnn da etkisi ile kendini yetitirmek, olgunlamak, kmil bir insan olabilmek iin seyahate kt. Bir gece kimseye haber vermeden evden ayrld ve Erzuruma gitti. Ama aradn orada da bulamad. Bir gzel, bir ho, isim veremedii, nanslarn sezemedii bir arayn iinde idi. Sanki, Azdrma, rahat brak, iimdeki deliyi Bana sorma, benim de bilmediim gizliyi

der gibiydi. Kendisini tevhidin kl yoluna gtrecek bir insan aryordu. Her eyi birledii zaman, btn mkllerin zleceini, btn sorularn cevaplanacan, karanlklarn k iinde kalacan, nee-i Muhammediyeye kavuacan biliyordu, hissediyordu. nk bu her gerek mslmann yolu idi. nk bu Hazreti Muhammedin yolu idi. nsann kendi kendisiyle bar ve bili tutmas, insann dier insanlarla bar ve bili tutmas... nsann Allahla bar ve bili tutmas. nsanolu bunun iin yeryzne gnderilmiti, yaamamzn, varoluumuzun amac bu idi. Bu l dstur, insann hayatn mnlandran, ona renk, k ve gzellik veren, onun dnyasn ve hiretini cennete eviren en gzel hedefti. Byle bir aray ateiyle yanyordu Osman Efendi. Sanki ezel ve ebed bir olmu, onu bu araya srklyordu. Aradn bulamazsa, bu atein onu yakacan idrk ediyordu. Tarifsiz bir yalnzlk iinde, kinat ne kadar byk, ben ne kadar km diye alad oluyordu. Bazen sessizliin iinde yok olduunu, eridiini hissediyordu. inde hi kimseyle paylaamad byk bir sr, bir emnet tayordu. Onun iin snmeyen bir ate, bir yangn gibiydi i lemi. Orada, en derin yerinde, kk omuzlarnn ekemeyecei byk bir ak tayor, bazen onun byklnden, yceliinden korktuu, rperdii oluyordu. Tarife smaz bir aray iindeydi. Belki kendini aryordu. Belki Yunus gibi, Beni bende demen, bu ben deilim Bir ben vardr bende, benden ieri Sleyman ku dilin bilir demiler Sleyman var Sleymandan ieri diyordu. Kendini ikilikten tevhide ulatracak bir yol gstericiye ne kadar muhtat. Onun zlemini nasl barnda duyuyor, bir kor gibi nasl tayordu. Evet nce ikilikten gemek gerekiyordu. z olana, asl olana ulamalyd. Tevhide ulamadktan sonra, renilenler bir ykten baka neydi ki? te Osman Efendiye bir ezel srr gibi malm olmutu. Arad insan Siirtin Tillo kyndeki smail Fakirullaht. Gitti, grt ve insanlk tarihinde nadir grlen bir akla, muhabbetle, ona baland. Hizmetine girdi. Feyz ald. Gn gnden karanlklar dalyor, yerini a brakyordu. Hznn ve strabn yerini cvl cvl bir nee alyordu. Yava yava olgunlatn, eksiklerinin tamamlandn hissediyordu. Byk Yunus, Ak gelicek cmle eksikler biter, dememi miydi? te bu sralarda Hanife Hanm vefat etti. Kk brahim Hakk yedi yanda ksz kald. Vefatna kadar, iindeki olanca erdemleri, gzellikleri oluna alad ve mbarek kadn, babasnn yokluunu brahim Hakkya hissettirmemeye alt. Bildii ve inand btn gerekleri kk yavrusuna hikyelerle, masal ve kssalarla vermeye alt. En derin meseleleri, bir zsu gibi verdi oluna. Onu daha ok kk yatan itibaren, efendi, zarif, kibar, ince, dikkatli ve ok saygl bir kimse olarak grmeye balad. lmihal, tecvid retti ona; ok kk yanda rahata Kuran- Kerim okuyabiliyordu. Sonra hfza baland. Hanife Hanmn, kk brahim

Hakknn eitiminde uygulad yntem, sadece sz ve nasihat yoluyla telkin ve tembihlerden ibaret deildi. Hanife Hanm oluna vermek istedii bilgileri ve rnek davranlar ocua szl bir telkinde bulunmadan, onun grp fark edebilecei bir ekilde bizzat kendisi yayordu. Yoksa en gzel eitim metodu bu mu idi? Szle nasihat vermek kolayd. Basitti. nemli olan fiili ile rnek olmakt. nsanlar tarih boyunca, sz, dili ile deil, bizzat sylediklerini yaayan, fiili ile rnek olan insanlara itibar etmiler, onlara uymulard. Hanife Hanm, o kadar dikkat ve itina ile olunu yetitiriyordu ki, eer bir hareket fark edilmemi ise ayn hareketi fark ettirinceye kadar, ama ayn zamanda onun bkp usanmasna da imkn brakmadan, zaman zaman tekrarlyor, bylece ocuun rnek davranlar, doru bilgileri, edebi, incelii, zarafeti telkinle deil, idrkle renmesini salyordu. O zamanlar babalar sevgilerini, anneler efkatlerini yalnz kendi ocuklarna hasretmezlerdi. Evde ocuklarna nasl davranr, onlarn neler renmelerini isterlerse, mahallede, sokakta dier ocuklara da ayn sevgiyi, efkati gsterirler, onlarn da kendi ocuklar gibi yetimeleri iin ellerinden geleni yaparlard. O zamanlar hayat, aile ve insan imdiki gibi paralanmamt. Devlet ve millet elele mterek deerleri yayorlar, o deerlere zerre kadar halel gelmemesi iin gereken btn dikkati gsteriyorlard. Hayat, insanlar, aileler, komular bir btn olarak kabul ediliyordu. Bir bozukluk, bir ayarszlk oldu mu, imdiki ada geinen insanlar gibi ukal ukal, Efendim, bu onlarn sorunu deyip gemiyorlard. imdiki bo vericiliin, bana neciliin, zgrln, azgnln yerinde o zamanlar efendilik, incelik, zarafet, edep, sevgi ve sayg vard. nsanlar birisine faydal olmak iin rpnrlard. Bir evde helva piti mi belki kokmutur diye, ufack tabaklarla dier komulara da tattrlrd. lm, hastalk ve skntl zamanlarda aclar paylalrd. Neeli, mutlu zamanlarda o gzellii btn komular yaarlard. nsan kelimesi ns kknden geliyordu. nsiyet paylamak, ortak olmak, birliktelik, grmek, kaynamak, yaknlk anlamlarn kapsyordu. nsiyetten kesilen ayn zamanda insanlktan da uzaklayordu. nsanolu birlikte, beraber olduu zaman, beraber bir gzellii yaad, paylat zaman bir anlam kazanyordu. Onun iin kk brahim Hakk, hem aile, hem toplum ynnden, bedenen ve ruhen salkl yetiiyordu. yle temiz, nezih, gzel bir ortamda byyordu. Hem byyor, hem geliiyordu. Annesi, amcalar dier akrabalar ve btn Hasankaleliler onun yetimesinde kendi zerlerine deni yapyorlard. O da, dokuz yana kadar baba kontrolnden uzak yaamasna ramen, en ufak bir olumsuz dnce ve davrana sahip olmamt. Bilkis, akran ve arkadalarndan daha zeki, daha uyankt. Herkesin saygsn, sevgisini kazanyordu. En byk zevki rendiklerini arkadalarna anlatmas idi. yle uyank, yle gayretli idi ki, evresinde ne kadar bilgili insan varsa, hepsinden bir ey renebilmek iin adeta rpnyordu. Bilgisi arttka, daha yeni eyler renmek istiyordu. Gecesini gndzne katarak ufkunu geniletiyordu. Bylece ok eitli alanlarda bilgi sahibi oluyor, istikbalin en byk, en gzel insanlarndan birinin dern hayat, iin iin oluuyordu. Bir gn geldi ki, evre onu tatmin etmemeye balad. Tahsilini devam ettirebilmek iin baka ehirlere gidip, daha byk hocalardan ders almas elzem hale geldi. Bunun da bir an nce gereklemesi gerekiyordu. Bir sre sonra, brahim Hakk amcasna, Hasankaleden ayrlmak, babasnn yannda ve himayesinde kalmak, onun bal olduu zattan feyz alabilmek iin yola kmalar gerektiini syledi. Amca yeen beraberce Tilloya gittiler. Dervi Osman Efendi

byk bir sevin ve heyecanla olunu barna bast. Sonra baba oul, ayn kaynaktan feyz alp, ayn derslere itirak ederek madd-manev eitim grmeye ve beraberce mn yolunda ilerlemeye baladlar. Ksa bir sre sonra grd ki, Osman Efendinin oluna verecek fazla bir eyi yoktu. Onu smail Fakirullah Hazretlerinin huzuruna karmak, durumunu anlatmak istiyor, ama edep d bir harekette bulunurum diye ekiniyordu. Bir trl karar veremiyordu. Bir gn brahim Hakk, hazretin huzuruna kt ve ey bana ruhum kadar yakn olan efendim, sana selm olsun diyerek sze balaynca her ey deiti. Byk ilgi ve yaknlk grd. Fakirullah Hazretleri brahim Hakky himayesine ald. Eitimi ile bizzat kendisi megul olmaya balad. Erzurumlu brahim Hakk Hazretleri asl meselenin, insann evrendeki henge kalbini aamayndan; kendi zan ve pheleri, nyarglar ile hareket ederek her gn biraz daha gereklerden uzaklamasnda olduunu grmt. nsanolu hayatn gerek anlamn gremiyor, sezemiyor, hissedemiyor, sahip olduu nice zenginliklerin, servetlerin farkna varamyor, evrendeki henkte yerini alamyordu. Bu yerini alamama durumu, onu zamanla skntl, bunalml, yalnz bir insan yapyor, kalbi hznle doluyordu. Hayatla, doa ile insanlarla arasndaki uurum gn getike byyordu. Issz bir vdide kendini terkedilmi gryordu. Hibir mevki, makam, para, pul, zevk, sefa, elence bu boluu dolduramyordu. nk hibir ey grnd gibi deildi. nsanolu yanl hep dier insanlarda aryordu. O nyarglarla, o gz kr, kula sar eden ahkm kesmelerle yanl hep bakalarnda aryordu, kendini stten km ak kak zannediyordu. Sanki mecelledeki Zan ile yakyn hasl olmaz hkmne zt hareket etmek iin elinden geleni yapyordu. Oysa, sebeplerin gerisindeki gayb gereklere nazar edebilecek derin bir tefekkr anlayna sahip olabilse, olaylar karsndaki zntlerden kendisini kolayca kurtaracakt. zntlerin, korku ve endielerin, vehim ve kuruntu ii olduunu grecekti. eytann bir ad da vesvese verici deil miydi? Allaha ve Reslne akla, tam bir teslimiyetle balananlarda ne gam ne kasavet kalyordu. Byk Yunus, cmle yerde Hak hazr, gz gerektir gresi dememi miydi? Onlar iin korku ve hzn de kalmyordu. Bir insana yaplabilecek en gzel telkin, ona verilmek istenen fikirlerin zaruri bir ihtiya olduunu hissettirmek ve gerei bizzat onun arayp bulmasn beklemekti. smail Fakirullah Hazretleri de brahim Hakkda bu fitr ihtiyacn tezhrn beklemiti. Artk bu gen renci de, rendii her bilgi ve yaad her hli, ayn zamanda insanlk iin de bilinmesi ve yaanmas zaruri hl ve bilgi olarak gryordu. Bu almalar onu her gn biraz daha tevhidi dnceye gtryordu. Gen renci evresine bakyor, dnyor, bir konu onu ok megul ediyordu. Bir yanda medrese, bir yanda tekke vard. kisinin de amac insan yetitirmek, tekml ettirmek, ebed saadete gtrmekti. Ama neden birini tercih eden, dieriyle pek ilgilenemiyordu? Neden ilgilenmemek gerektii yaygn bir kanat haline gelmiti? Bu tevhide aykr deil miydi? nsan ruh ve bedeni ile, zhiri ve btn ile, madde ve mns ile bir btn deil miydi? Kinatn Efendisinin yolu tevhid yolu deil miydi? Onu paralamak, birini tutup dierine cephe almak kime ne kazandracakt; bu yolu tutanlarn gerek fert olarak gerek toplum olarak halleri ortada deil miydi? nsan, varlklarn en mkemmeli olduundan, medreseden de tekkeden de istifde edip neden en gzel ekilde kendini yetitirmeye, tevhidin yolunda dnyasn da hiretini de

cennet haline getirmeye almyordu? Nasl etle kemik birbirinden ayrlmazsa, geceyle gndz birbirini tamamlyorsa, ayn ekilde madde ilimleri ile manev ilimler de birlemeli, elele vermeli, insan huzura, mutlulua, sala, baarya gtrmeliydi. nsanolu yerdeki kum tanesinden, gkyzndeki Samanyoluna kadar btn varl, insanyla, hayvanyla, nebatyla, cemdatyla akla heyecanla kucaklamalyd. Sevmek devam eden en gzel huyum demeliydi. Sevdiimi demez isem sevgi derdi boar beni demeliydi. Bu sorular brahim Hakknn beynini mtemadiyen megul ediyordu. Gerei, insann gereini, tevhidi bozduumuz, paraladmz zaman hayat da bize glmeyecekti. Tarih buna ahitti. Bundan sonra da ahit olacakt. Huzur, mutluluk ve gzellik, bir btnd, bir kompozisyondu. Kinatn gelmi gemi ve gelecek en byk insan, Dnya, hiretin tarlasdr dememi miydi? Psikosomatik denilen bilim dalnda ile d, vcutla ruh arasndaki iliki btn nanslaryla inceleniyordu. Bu iki varl tevhit etmek varken, onlar ayrmak, hatta birbirine hasm iki duruma getirmek, insana kymak, hayata ihanet deil miydi? Buna hakkmz var myd? brahim Hakk, bu sentezi yeniden kurabilmek iin olanca gcyle alt. En byk ak, en byk heyecan tevhid yolunda insanlar bir btnle, bir gzellie gtrmekti. nk fert ve toplum olarak, geleceimizin teminatn, huzurunu, mutluluunu, baarsn bu terkipte gryordu. Baz pein hkml kimselerin buna kar kacan biliyor, hissediyordu. Ama ne olursa olsun, baka kar yol yoktu. Bu konuyu Fakirullah Hazretlerine at. Destek grd hocasndan. O da bu zarurete inanyordu. rencisini bunu gerekletirecek kbiliyet, cesaret ve liykatte gryordu. Bu suretle insanlarn akl gleri ile gnl zenginlikleri birleecek, insan yalnz aklen ikna veya kalben tatmin olma yollarndan birini semeyecek, ayn anda iki lzumlu hali birden yaayarak tevhide, o byk, o yce, o gzel senteze ulaacakt. Ayrnt deil btn, para deil tam ortaya kacakt. Zan denilen gaflet uurumundan ancak byle kurtulabilecektik. Bamza ne gelmise, ne geliyorsa, hep tevhid dnceden uzak kalmaktan gelmiyor muydu? O halde yaplacak i kendiliinden ortaya kyordu. brahim Hakk nce kendi ahsnda tevhidi yaam, madd ve manev ilimleri beraber renmenin insana kazandraca ilm ve mnev seviyeyi aka grmt. O meseleyi sadece ferd olarak grmyor, toplumun iine dt madd-mnev buhrandan ancak bu tevhid dnce ile kabileceine btn kalbiyle inanyordu. O zamanlar Osmanl Devletinin eski itibr yava yava glgeleniyordu. Deerli insan yetitirme gc gittike kayboluyordu. karklklar balamt. Dmanlar iin farkndayd. Snr ihllleri ile, bazen alen saldrlarla devleti zor duruma drmeye alyorlard. Fransa Kralna, sen ki Frane vilyetinin valisi Franeskosun diyen insanlarn torunlarna imdi ikyet, szlanma, aclara tahamml kalyordu. Avrupa devletlerinin ilim, teknik alanlarnda gsterdii gelimeler, yetimi insana duyulan ihtiyac daha da artryordu. Gerek mnda insanlarn yetiebilmeleri iin hem din ilimlerini hem de fen ilimlerini ayn zamanda onlara retmek gerekiyordu. Tek bana ne medrese, ne tekke bu tevhde gidemiyorlard. Gidemedikleri iin de sentezden, tevhid dnceden her gn biraz daha uzaklayorlard. Bu lzumu ilk hissedenlerden biri olan brahim Hakk, evresinde toplanan rencilerine bu tarz renimi uygulamaya balaynca, byle bir kitabn henz yazlamadn grd. nce yaplmas gereken, btn madd-manev ilimleri toplayacak mkemmel bir ders kitabnn hazrlanmas olacakt. Mrifetnmenin yazlmasna sra gelmiti. Zaten yllardr toplanan bilgi ve dokmanlar deerlendirilmek iin sra bekliyorlard. En byk ama, ilm izahlarla akl

tatmin, tasavvuf telkinlerle kalbi doyurmakt. nsanlk yzyllarca kalbi ve kafay zt, dman gibi, akla kara gibi grm, onlar hasm haline getirmiti. Bazen akl adna gnl, bazen gnl adna akl yok edilmek, ezilmek, inenmek istenmiti. stenmiti de ne sonu alnmt... Sknt, bunalm, huzursuzluk, stres, kavgalar, harpler hep kalp ve kafa arasnda bir gzel, bir ho, uyum ve denge salayamamaktan domuyor muydu? nsann kendine yapaca en byk ktlk ve ihnet, kalbi ile kafas arasna fesat sokmak deil miydi? Salkl bir insanda, hem kalp, hem beyin salkl, yerli yerinde grevlerini yapyorlard. Onlar birbirine kar getirmek, birbiri ile vuruturmak, insanlar da, aileleri de, toplumlar da perianla gtryordu. Bunun en gzel sentezini insanlk lemi, Reslullah Efendimizin mstesna, eriilmez ahsnda grmt. Tevhidin ile nice insanlara, nice toplumlara sulh, skn, aydnlk, gzellik gelmiti. slm, denge demekti. nk insan bir btn, bir kompozisyon olarak ele alyordu; i ve d hayat ile, ekonomisi ile, estetii ile, insanlar aras ilikileri ile... Sonra o tevhid nrundan uzaklatka her ey birbirine karyor, her ey bir kaos manzarasna brnyordu. O halde yaplacak i btn vuzuhu ile ortadayd. Tekrar ilhi tevhidin yoluna girebilmek, tekrar o k ile kalpleri aydnlatmak ve huzura kavuturmakt. Kinat ilmi beden ilmine yardmc olduu gibi, beden ilmi de kalp ilmine yardmc ve yol gstericidir szleri ile brahim Hakk, insan, cemiyeti, hayat ve kinat bir btn halinde kucaklamak istiyordu. nsan Allahn eseri olan tabiat ne kadar iyi anlarsa Allah da o kadar iyi anlam olacakt. Dnyann kre biiminde olduunu mahede etmiti. lemin her ne tarafna baklrsa, ekli kre grnr. Yerde ve gkte mahede olunan btn ekiller yuvarlaktr. Btn lem birbirini kuatm, birbirine dokunan kreler halindedir ki, bir ine atacak kadar bo yer yoktur. Yani cisimleri meydana getiren atomlardan yldz ktlelerine kadar, kinatta kre eklinin hakim olduunu anlatyordu. brahim Hakknn bu gr daha sonra Einstein tarafndan matematik yoluyla ispat edildi. Cezanne, estetikte bu gre uyarak sanatn in etti. brahim Hakk, memleketinin ve btn insanlarn ihtiyac olduuna inand eserine balamt. nk tevhitten uzaklaan, bylece de huzur ve dengelerini kaybeden, yere salam basamayan insanlar onu mustarip ediyordu. Ya ilmin zhirine saplanarak pheler iinde mr srmek, ya da tasavvuf cezbe ile megul olarak zamann gidiine, ilimlerin ilerlemesine ayak uyduramamak, onda gelecek iin endieler uyandryordu. 1736 ylnda otuz yanda iken Firdevs isimli bir hanmla evlendi. Bu evlilikten smail Fehim ve Ahmet Naim dnyaya geldi. 1737 ylnda hacca gitti. Orada birok tannm lim ve mutasavvfla sohbet etti. ok feyizli ve bereketli oldu. Ufku daha ok geniledi. Bu seyahatten dner dnmez, o zamana kadar yaam olan slm bilgin, air ve gnl sultanlarnn eserlerinden semeler yaparak Lbb'l-Ktp isimli yedi ciltlik byk bir eser hazrlad. Bu eserde, ilim ve tasavvuf, akl ve gnl, zhir ve btn, dnya ve hiret, madde ve mn en gzel sentezini buluyor, birbirini tamamlyor, ortaya tevhidin nur dolu, gzellik dolu, huzur dolu klar yaylyordu. Ben bu eseri Mrifetnameye doru atlm bir adm olarak grdm, tespit ettim. Bu arada brahim Hakk ismi dertliler, skntllar, hastalar, umutsuzlar iin bir teselli kaps oluyordu. Etrafnda toplanan insanlarn madd, manev dertlerini dindiriyor, straplarna are oluyordu. Ulu Efe diyorlard ona... Bu Erzurumda ok sevilen, ok saylan insanlara verilen bir sfatt. brahim Hakk evreden gsterilen ilgiye, sevgiye, saygya daha ok lyk olabilmek iin daha ok gayret gsteriyor, daha ok alyordu. Her gn biraz daha fazla gzler

zerinde toplanyordu. Hem halkn artan rabet ve tecesssnden uzaklamak, hem de byk ktphanelerinde incelemeler yapmak iin 1747 ylnda stanbula gitti. ok ilgi grd. Byk bir sevgi ve saygyla karland. Zamann Padiah 1. Mahmut saraya davet etti. Byk yaknlk gsterdi. Gerek medreseler, gerek tekkeler onu paylaamyorlard. Mensuplarnn faydalanmas, feyiz almalar iin davet ediyorlard. Sarayn ktphanesi kendisine almt. Her vesile ile gidiyor, kitaplar okuyor, notlar alyordu. Mrifetnmeye balayabilmek iin Padiahtan msaade ald ve Erzuruma gitti. Artk Mrifetnmenin kaleme alnma zaman gelmiti. Balad, istiyordu ki eserinde her insan kendini ilgilendirecek bir eyler grebilsin, kalbini ve kafasn megul eden sorulara cevaplar bulabilsin. Biliyordu ki, eserler ancak insanlarn duygularna ve dncelerine hitap edebildikleri lde kabul edilecek, tasvip greceklerdi. Kitap hem yeni kuaklar tarafndan heyecanla okunabilmeli, hem de kendini yetitirmek isteyen, ok ynl bir kltrle olgunlamak isteyenlere yararl olmalyd. Yani brahim Hakk insann, insan gereinin bilinmesini istiyordu. nsan insana anlatmay amalyordu. Hem zamann, hem gelecein ihtiyalarna cevap verebilmeliydi. Nasl bir Yunus, bir Mevln, yzyllar ap, insana, onun ebed ve ezel gereklerine cevap verebilmi, onlarn hem akln hem gnllerini doyurabilmi ise, Mrifetnmede de ayn metod uygulanmalyd. Okuyanlarn ya, cinsiyeti, ekonomik durumu, sosyal stats ne olursa olsun, her okuyan bir mkln halledebilmeliydi. indeki bir dm zebilmeliydi. Yunusun: lim ilim bilmektir lim kendin bilmektir Sen kendini bilmezsin Ya nice okumaktr szlerine hayranlk duyuyordu. nsann yapaca en gzel, en muhteem yolculuk kendinden kendine olmayacak myd? nsana, insann ve kinatn yaratlnn hikmetlerini dndrp, ne iin dnyaya geldiinin, ne yapmas gerektiinin, varoluunun derin nedenlerinin neler olduunun bilincine varmasn istiyordu okurlarnn. Kitabn asl amac bu olmalyd. Nereden gelip, nereye gittiinin farknda olmayan bir kimse kim olursa olsun, velev ki deve yk kitap yazm bile olsa, acaba beeri kltrden nasibi ne olabilirdi? brahim Hakk, kitabnda lemden deme gelmek istiyordu. Zamann artlarn hesaba katarak ilmi daima gz nnde bulundurdu. Tasavvufla ilmi birletirdi. Ruh ile beden gibi, madde ve mn gibi, parann yazs ve turas gibi onlar birbirini tamamlyordu. nsanlar onlar ayrd lde tevhit izgisinden uzaklayorlard. yle bir kitap olmalyd ki Mrifetnme, her meslek, her mereb ve her yaratltaki insan ondan yaralanabilmeli, karanlklarna k tutabilmeliydi. lme en byk yeri ve deeri Reslullah Efendimiz vermemi miydi? O halde bu yoldan gitmemek iin bir sebep var myd? lim inde bile olsa araynz. Beikten mezara kadar ilim reniniz. lim renmek kadn erkek her mslmana farzdr diyen en byk, en gzel, en yce insana ballmz, akmz gstermenin bir yolu da yaadmz srece, son nefesimize kadar ilim tahsili deil miydi? te brahim Hakknn ilk k noktas bu oldu. Kinatn, dnyann ve insann yaratlnn sebep ve neticelerini, felsefe ile deil, dnce ve ideolojilerle deil, slm gereklerle aklad. ann en yeni ilm bulular ile slm tasavvufu arasnda nefis bir

senteze ulat. brahim Hakk, kinatn teekkl insanda nihayet bulmutur, diyordu. nk insan cihan aacnn meyvesidir. Hepsinden sonra ortaya kmas gerekirdi. Yaratlnn gyesini bilmeden yaanacak hayatn, insana hibir fayda getirmeyecei inancnda idi. Allah btn cihan insan iin, insan da kendi yce varlnn bilinmesi iin yaratmtr. nsann bilinmesi, nefsimizin bilinmesine baldr. Nefsimizi bilmek de beden yapmz bilmeye baldr. O da demi bilmeye, bu da ilimleri bilmeye baldr, dedikten sonra brahim Hakk, dinin de, ilmin de insann kendisini bilip, Allah tanmas iin yaratldna iaret ediyordu. Mrifetnmeyi yazarken, ird ve sohbet faaliyetleri srasnda, kitabn konularn her dzeydeki insana ayor, onlarn zerindeki etkilerini tespit ediyor, bylelikle herkesin her zaman okuyup istifade edebilecei bir eser ortaya kyordu. nsan aklnn hayatn gerek ynn iyice idrk edebilmesi iin, kinatn nizmnn, ileyiinin btn nanslar ile bilinmesi gerektiine inanyordu. lemi anlamak, demi anlamakla mmknd. nsan btn zellikleriyle btn ayrntlar ile eserinde anlatt. nsan madd ve manev deerlerden meydana gelen bir canl olarak grd ve yle aklad. Kinat ilmi, beden ilmine yardmc olduu gibi, beden ilmi de kalp ilmine yardmc ve yol gstericidir. nk bedenin yaratlnda saysz incelikler, garip hikmetler, ssl renkler, eitli hizmetler vardr ki, ite ve dta bulunan bu organlarn her birinin lzum ve faydasn insanlarn ou bilmez, dedikten sonra, daha nce kinatn incelenmesine evirdii insan bakn, kendi yapsn bilmeye ve bunun zerinde dnmeye aryordu. Kinatn Efendisi, Nefsini bilen, Rabbini bilir dememi miydi? brahim Hakknn burada hem zhir, hem btn ilimlerinde son derece yksek bir mevkie sahip olduunu aka gryoruz. Bir ilim ve irfan okyanusu olduu tezhr ediyor. Mrifetnme, batan sona kadar inceliklerle, hikmetlerle dolu bir aheser. Bir mukaddime ile fen ve bir hatime olmak zere be ayr blm zerine tertip olunmu. Bu ksmlar da kendi ilerinde bab, fasl, nevi olarak ayrlyor. Mrifetnmenin iinde eitli yerlerde, bahislerle ilgili olarak konmu ekillere, cetvellere ve iirlere rastlyoruz. Eserin deiik yerlerinde 30 sayfada ekil ve cetveller, 250 sayfada ise iirler bulunmaktadr. Bir sayfada birka ekil veya iir olduu gibi birka sayfa sren iirler de vardr. Mehur tefviznme iiri de bunlar arasndadr. Mrifetnmede adal bir dil kullanlmam, uzun cmlelerden kanlmtr. Eserde Erzurum lehesi yer yer kendini belli etmektedir. Kitap ok veciz ve hikmetli szlerle doludur. Kalbiyle, kafasyla, ferdi ve sosyal cephesiyle insana bir btn olarak hitap etmektedir. Eskiyle yeniyi birletiren bir ansiklopedi mahiyetindedir. Akc bir slbu vardr. Bir astronom gibi gkyzn, yldzlar, ay, gnei anlatr. zellikle ay hakknda verdii bilgiler insan rpertir. Astronomlarn aya gittikten sonra, ayn fotoraflarn ektikten sonra verdii bilgileri biz Mrifetnmede buluyoruz. lem-i Ekberden lem-i Asgara kaplar amaktadr. Fen ilimlerini mrifetullaha basamak yaparak ne kadar irfanl olduunu bizlere gstermekte, ne gzel, ne mkemmel bir rnek olmaktadr. Kitapta, soyuttan somuta doru gidilir. Bata matematik, astronomi, mineroloji, botanik, zooloji, anatomi geni olarak ilenir. nsan anatomisi blmnde ise, organlarn bykl, kkl, uzunluu, ksal, darl, geniliinin, insann huy ve karakteri zerindeki etkileri anlatlr. Kyafetnme ad verilen bir blm, modern psikolojinin ok nemli bir yerini bizlere getirmektedir. Bugnk psikolojide insann beden yapsyla karakteri arasnda ok yakn bir ilgi kurulmaktadr, deerlendirmeler getirilmektedir.

lim, insan bilinci ile obje arasnda kurulan doru mnasebettir. limleri bir ynyle kinat ve beden ilimleri, dier ynyle, beden ve kalp ilimleri diye iki ksma ayran brahim Hakk, bu konuda ileri srd grleriyle yeryzndeki bir kum tanesinden, gkyzndeki Samanyoluna kadar btn varl, tevhidin ve nru ile kucaklar. nsan, cemiyet, hayat ve kinat, hepsi ilhi nrun deiik tezahrleridir. Var olan Haktr, gayrs yoktur. Ne yana bakarsan bak, Allahn Nru oradadr. brahim Hakk, astronomi ve dier mspet ilimleri renmenin gerekliliini savunur. Ona gre insan, Allahn eseri olan tabiat, ne kadar iyi anlarsa, Allah da o kadar iyi anlam olur. Dnyann kre biiminde olduunu anlatr. Yuvarlak olduunu kabul etmek gerektiini ileri srer. Kabul etmeyenlere akl ve nakl deliller getirir. Batlamyus sistemi ile Kopernik sistemini karlatrr. Kopernik sistemini yani dnyann gne etrafnda dnn savunur. Erzurumda saat 12 iken, dier ehirlerde saatin ka olacan tespit etti. 100 ehir iin fark cetvelleri hazrlad. ann modern ilimlerine btnyle vkf olan brahim Hakk, eserinde Amerikann kefine de yer verdi, nasl kefedildiini anlatt. Tp konusunda da ok ilgin grleri vardr. Gerekte be senede bir bedenin tm erimekte, klle gitmektedir. Mesela 55 yanda iken, bedenin hcreleri, 50 yanda olan bedenin hcrelerinden bakadr ki, eriyip giden hcreler yerine yine ayn hcreler gda olarak bedenimize girip ekillenmektedir. mam- finin anatomiyi dier ilimlerden daha stn grdn syler. Anatomi ilmi, doktorlarn sermayesi, Allah anlamann bir vastasdr, der. Doktorlarn srf meslekleri ynnden bu ilmi rendiklerini, halbuki bu renmede ilk plnda Allah bilmek, Onun kudret ve bykln renme hedefinin gzetilmesi gerektiini anlatr. brahim Hakk, vcudun her organn zelliine gre iletmek faydaldr, der. Mesela, eller eyay kaldrp indirmekle, cierler bol ve temiz hava almakla, grtlak gzel eyler sylemekle, kulak ho sesleri dinlemekle, gz hell ve gzel eyleri seyretmekle, ayak yrmekle, hfza okuma ve ezberleme ile kuvvet kazanr ve geliir. tah yokken, kesinlikle yemek yememeli, itah gelince de geciktirmemeli. tah varken de, tam doymadan sofradan kalkmal. Hazm olmam yemekler zerine kesinlikle yemek yememeli. ok eitli yemek yememeli. Hazm mddetleri farkldr. Birok hastalklar ok yemekten ileri gelir. Yemek arasnda su imek hastalklar nler. Terliyken, meyve yedikten sonra su imek zararldr. Ona gre anatomi, insann nefsini, kendisini bilmenin ve bu yolla marifetullaha varmann anahtardr. Maksat Allah bilmektir. Bir insann kendi beden ve nefsini bilmeden Allah bilirim iddiasnda bulunmas, yiyecei, iecei bulunmayan mflis bir kimsenin ehir halkn ziyafete armasna benzer. Vcudun yap ve ileyiindeki sanat incelii, Cenab- Hakkn kudretinin kemline dellet etmekte ve Onun insana verdii byk nimete, vcudun btn czleri her an ahadet etmektedir. Cenb- Hak, insan ve vcudunu mkemmel ve gzel bir ekilde yaratmtr. Organlarn tenasb, uygunluu, nezaketin ve gzelliin rnei olmutur. Bedenin gzelliini ve vasflarn dil bildirmek ve anlatmaktan cizdir. nsan bedeni kk lem, ruhu ise byk lemdir. nk lemde her ne yaratlmsa hepsinin

benzeri aynen insan vcudunda da vardr. nsann beden ve ruhu lemin bir nshas, bir kopyasdr ki, iki lem tamamiyle bir adamda belli ve var edilmitir. lem-dem beraberlii yalnz madd bir beraberlik deil, ayn zamanda yaratl, gye, hakikat ve mn beraberliidir. Madd ve mnev yapsnda btn lemi toplayabilen insan bedeni, ayn zamanda sonsuzluk lemini de bir lde iine almaktayd. nk sonsuza kadar varolma zelliine sahip olan insan ruhu, bedenle tanp dnya hayat boyunca beraber yaadktan sonra, lmle geici olarak ayrlsa da, sonsuz dirilite bu beraberlik tekrar devam edecekti. brahim Hakk, yalnz ilm izhlar yapp insanlarn akllarn ikna etmekle yetinmedi. nk kalp de tatmin olmad mddete tekmln dengeli ve mkemmel olmas mmkn deildir. O, ilm izhlarla akl ikn, tasavvuf izhlarla kalpleri tatmin etti. nsan lemden deme, demden de Allaha ykseltmeyi hayatnn ve ilminin gayesi olarak kabul etti. Nasl bedeninin herhangi bir organ olmayan insan sakat veya yarm saylrsa, ruhunun varlndan haberdar olmayan ve zelliklerini bilmeyen insan da eksik ve yarm saylr. Bedenimizi nasl gzel ve temiz gdalarla besliyorsak, en az onun kadar ruhumuzun gdalarna da dikkat etmeli, imnla, ibdetle, gzel eserler okuyarak, faydal sohbetlerde bulunarak gzel sanatlarla ve tabiat gzellikleriyle megul olarak ruhumuzu beslemeliyiz. nsanda esas olan ruhtur, nk bkidir. Cz klle, kl cze eilimlidir. Bedenin lmesiyle topraa verilii czn klle dndr. O zaman ruh da aslna, yksek leme dner. Bu dem dedikleri El ayakla ba deil dem mnya derler Suret ile ba deil Beden ruhun mekn olmas nedeniyle deerliydi, gzeldi. Dnen beyinler, ancak bu ekilde, madd mnev izhlarla ikn olabilir, insan hayatnda ruhun ehemmiyetini idrk ederek hayatlarna, nefs ve dnyev deil, ruh ve uhrev bir yn verebilirler. nsanlarn yetiebilmeleri, tekml edebilmeleri iin, dnya ve hiret huzurunu elde edebilmeleri iin az yemeyi, az uyumay, az konumay art gryordu. Hakk, yemek az ye, az uyu, az syle Can sal, dil holuu bul sen yle Yapt almalarda, yazd eserlerde, Allah sevgisini insan gnlne naketmeyi gaye edinen brahim Hakk, Muhabbetullah, Allahtan gayrsn unutmaktr diyordu. nsan nefsini, ona ok ar gelen alkla terbiye etmeyi lzumlu grd. Bu suretle grnenlerin gerisindeki

gerek gzellikleri daha kolay, daha abuk mahede edecekti insanlar... Anladm sanat yalnz Allah aramakm Mrifet bu, gerisi yalnz elik omakm Mrifetnme, zamannda, Osmanl Devletinin en ok okunan en nemli eseri oldu. Yazld gnden bugne kadar hep okundu, sayg grd, el stnde tutuldu. nce Allah tanmay bize salayacak olan ilimlerin tannmas amacyla kaleme alnan eser 1756da tamamlanmtr. Pek ok konularda zamanndaki fikirleri aan bir biimde orijinal ynleri vardr. inde bulunduu an fikirlerine zt bir durumda olsa da kimi konular aklamaktan ekinmemitir. Pestalozzi eitimin gerek gayesinin i huzuru vermek olduunu syler. Ayn konu ok daha nce brahim Hakk tarafndan srarla ilenmitir. nsan anatomisi hakknda verilen btn bilgiler, insan denen u yaratn ne derecede olaanst olduunu gsteriyor. Bu ise her eyin yaratcs olan Allahn bykln en gzel biimde ifade eder. Ancak Allah anmakla kalpler yatr ve huzur bulur.(Rad: 28) nsanlar iin zel anlar ve zel yerler vardr. Fakat Allahn tecelli ettii en gzel ve msait yer phesiz kalptir. Allah, kalplere istedii ekilde tasarruf eder ve orada geen her eyi bilir. Huzur ve sknu oraya yerletirir. Huzur ve skna kavuan kalpler, Allah yolunda mutlulua ererler. Kalp ilhi gzellikleri yanstan bir aynadr. nsanolunun kalbi, tamak iin ald emnetin gereini yapacak yetenektedir ve buna yaratltan kabiliyetlidir. Bir Kutsi Hadiste Ben, yerlere ve gklere smam, fakat inanan kulumun kalbine sarm. buyuruluyor. Kalp Allahn gzelliklerini tem etmekten byk zevk duyar. brahim Hakkya gre, kul iin Allah ak, Ondan baka ne varsa hepsini unutmaktan, kendi hayatn Onda yok etmekten ve Onun sfatlarn kendi sfatlaryla deitirmekten ibarettir. Allah ak zikirle oalr ve byr. Allaha ak olan bu aka lyk olduunu gsterir. Gerek gzellik yalnz Allaha aittir. yle ise Onu sevebilmek iin Onun gzelliini aksettiren eserlerin varlna ihtiya vardr. Kutsi Hadiste Ben bir gizli hazine idim, tannmak istedim. buyurulur. Her yaratk ak nispetinde Allah mahede edebilir. Bu mertebede bulunanlar, gerek ak iinde yaarlar. Ak, korka cesur, hogrsz olan anlayl, cimriyi cmert, zalimi yumuak yapar. Onunla duyu organlar temizlenir, ruh kvan duyar. brahim Hakk, slmiyetin ahlk grlerine gnlden baldr. yilik ve hayr seven, yumuak davranmay telkin eden, hogr sahibi ve zellikle insan incitmekten son derece ekinen temiz ve kmil bir ahlk sahibi olmay tler. Sevgi esastr. Sevginin olmad yerde huzurlu bir hayat da yoktur. Sevgiliden gelen her ey gzeldir. Cihan banda ey kil, budur makbl ins cin Ne kimse senden incinsin, ne sen bir kimseden incin diyerek kmil insan olmann yolunu gsterir. Son demlerinde Fakirullah Hazretlerinin ocuk ve torunlaryla sohbet etti. Dersler verdi. 22 Haziran 1780 ylnda mutlu ve huzurlu bir yaaytan sonra vefat etti; kendisi tarafndan yapl-

m olan trbeye, Fakirullahn ayak ucuna defnedildi. Vasiyetnamesinde Ey anlayl Fehim olum, zemzem suyuna batrlm kefenim ile yaz, k giydiim elbisemden baka bir eyim yoktur. diyerek gnl huzuru iinde Allaha kavutu. Allahn rahmeti zerine olsun.