GIO TRNH MN HC

Tuyn im Du Lch Vit Nam PHN I : VNG DU LCH NAM B V NAM TRUNG B PHN II : VNG DU LCH BC TRUNG B PHN III : VNG DU LCH BC B
BI TH NHT NH NGHA, CHC NNG, NGHA KINH T X HI CA DU LCH CC VNG DU LCH VIT NAM HIN NAY
I -NH NGHA: 1. Tuyn im du lch: a. im du lch: im du lch l ni tp trung mt loi ti nguyn v t nhin, nhn vn,kinh t-x hi hay mt cng trnh ring bit phc v cho du lch. - im du lch a o C chi - TPHCM - im du lch ni Sam - th x Chu c - tnh An giang - im du lch cha Hng tch - tnh H ty b. Tuyn du lch : Cc im du lch c ni vi nhau thnh tuyn du lch. Trong tng trng hp c th cc tuyn du lch c th l tuyn du lch ni vng hay tuyn du lch lin vng. - Tuyn du lch TPHCM - lt - Nha trang - Tuyn du lchTPHCM - Bun Ma thut - Nha trang - Tuyn du lch TPHCM - Qui nhn - nng - Hu

II -CC HNH THC T CHC DU LCH : 1. Du lch d ngoi: L loi hnh du lch cm tri ngoi tri, kt hp nhng tr chi to mi thn mt trong on du lch, thng l nhng nhm ngi trong cng mt lp hc, on th, c quan v thch hp cho cc i tng thanh thiu nin. - Du lch Mi N - Hn Rm (tnh Bnh thun) - Du lch chinh phc nh ni Lang-Bian (tnh Lm ng) 2. Du lch sinh thi: L loi hnh du lch thng thc nhng ti nguyn thin nhin (sng, ni, bin, rng) thch hp cho mi i tng khch du lch c bit l khch nc ngoi. - Du lch c lao An bnh - tnh Vnh long - Du lch bin Vng tu - Du lch rng quc gia Bch M - Tnh Tha thin - Hu 3. Du lch nghin cu : L loi hnh du lch t chc cho c nhn hay mt nhm nghin cu, tm hiu v cc ti nguyn thin nhin ( ng thc vt hc , a cht ) , cc ti nguyn nhn vn ( vn ha, trang phc ca cc dn tc ) - Du lch nghin cu rng quc gia Cc phng - Du lch nghin cu vn ha Chm - Du lch nghin cu cc dn tc Ty nguyn 4. Du lch tm hiu v lch s - vn ha : L loi hnh du lch tm hiu nhng ti nguyn nhn vn thch hp cho mi i tng khch tham quan n nhng nh, n, cha, cc cng trnh kin trc ngh thut, cc cng trnh k nim nhng danh nhn v s kin lch s. - im du lch a o C chi ( TPHCM ) - im du lch nh Bnh thy ( tnh Cn th ) - im du lch n Cn sn ( tnh Hi dng ) - Khu lu nim c Nguyn Sinh Sc ( tnh ng thp ) 5. Du lch vui chi, gii tr : L loi hnh du lch gip cho khch tham quan nhng giy pht c th gin v tinh thn sau mt thi gian lao ng cc nhc, tng cng sc khe tip tc cng vic.

- im du lch tm bn v nc khong Thp B (tnh Khnh ho). - im du lch Sui Tin (TPHCM). III- CHC NNG CA DU LCH: 1. Chc nng x hi : Thng qua hot ng du lch, khch tham quan c iu kin tip xc vi nhng thnh tu v lch s, vn ha phong ph, lu i ca cc dn tc 2. Chc nng kinh t: Hot ng du lch l ngnh cng nghip khng khi, nghnh cng nghip mi em li nhiu li nhun cho t nc thng qua cc hnh thc kinh doanh: khch sn, nh hng, vn chuyn, hng ha lu nim v thc y cc ngnh khc pht trin nh: v sinh, mi trng, h thng giao thng Hot ng du lch cn gii quyt v thu ht mt lc lng lao ng ng o. 3. Chc nng sinh thi : Hot ng du lch gp phn to nn v phc hi mi trng sng n nh v mt sinh thi (nh hot ng du lch cc khu ch ni ng bng sng Cu long c phc hi nh ch ni Ci b- tnh Tin giang, ch ni Ci rng, ch ni Phng hip, ch ni Phong in - tnh Cn th), Trm chim Tam nng - tnh ng thp c gn gi bo v loi Su u c lit k vo danh sch nhng ng vt qu him c nguy c tuyt chng. 4. Chc nng chnh tr: Gip cho khch du lch nc ngoi hiu r v mt t nc, dn tc. Hot ng du lch l mt nhn t cng c ho bnh, y mnh cc quan h giao lu quc t, m rng s hiu bit gia cc dn tc. IV- NGHA KINH T - X HI CA DU LCH: 1. i vi kinh t: Du lch gp phn pht trin giao thng, cc dch v cng cng, cc thnh tu khoa hc k thut (internet, master card), chnh trang th, trong sch mi trng BI TH HAI

TUYN IM DU LCH VIT NAM

PHN I: VNG DU LCH NAM B & NAM TRUNG B A-TRUNG TM DU LCH T.P H CH MINH
I-V TR A L T.P H CH MINH :
TP H Ch Minh pha Bc gip tnh Ty ninh, pha Nam gip bin ng, pha ng gip Bnh dng, ng nai, pha Ty gip Long an. Din tch 2.093,7 km2 , c 12 km b bin, cch H ni 1.730 km ng b. TP H Ch Minh c nhiu sng v knh rch, sng Si gn di 106 km, sng ng nai, knh Tham lng, knh T, knh Hng bng, knh Tu h, rch Bn ngh, rch Th ngh, gch L Gm TP H Ch Minh cn l u mi ca h thng giao thng - V hng khng : sn bay quc t Tn sn nht - V ng bin : cng Si gn - V ng st : ng st xuyn Vit ni TP H Ch Minh - H ni - V ng b: Quc l 1A i xuyn qua Tp H Ch Minh Quc l 51 i Vng tu Quc l 22 i Ty ninh Quc l 13 i Bnh dng Quc l 50 i G cng

II- LCH S CA T.P H CH MINH:

1. a danh Si gn : a. Ngi Khmer : gi l PREI NOKOR ( PREI: ri; NOKOR: gr) c ngha l rng c ph phng, th b. Ngi Vit : SI: g; GN: cy gn. khu vc cha Cy mai (Q6) trc y trng rt nhiu gn 1. Qu trnh hnh thnh & pht trin ca TP H Ch Minh : - Ly Lo Cm th k XVII - XVIII - Bn ngh nm 1688 - Phin Trn dinh t 1688 - 1698 - Huyn Tn bnh nm 1699 - Gia nh thnh 1775 - Gia nh Kinh 1790

- Trn Gia nh 1802 - Gia nh thnh 1809 - Phin an thnh 1832 - Tnh Gia nh 1836 - TP Si gn do ngh nh ca Php ngy 11/4/1861 - thnh Si gn nm 1955 gm Si gn , Ch ln chia ra lm 7 qun - thnh Si gn nm 1970 gm 11 qun - TP H Ch Minh ngy 2/7/1976 trong cuc hp Quc hi kha VI nc CHXHCNVN gm TP Si gn, tnh Gia nh v mt phn cc tnh Bnh dng, Hu ngha, ng nai, TPHCM c 12 qun ni thnh v 6 huyn ngoi thnh - Tp H Ch Minh: ngy 1/4/1997 UBNDTPHCM c quyt nh qui hoch li ranh gii hnh chnh ca TPHCM gm 17 qun ni thnh & 5 huyn ngoi thnh

III- CC IM THAM QUAN DU LCH T.P H CH MINH :

1. Cc nh bo tng tiu biu: a. BO TNG LCH S VIT NAM TI TP H CH MINH: s 2 Nguyn Bnh Khim - QI Ni dung trng by ca Bo tng lch s Vit Nam ti TP H Ch Minh gm c 6 phng trng by chnh: 1. Lch s VN t thi nguyn thy n nm 1930 2. Vn ha Chm pa 3. Vn ha Oc eo ( th k V-VI ) 4. gm mt s nc Chu ( Trung quc, Nht bn,Thi lan, V.N ) 5. Trang phc dn tc hc ca cc dn tc sinh sng Vit nam 6. Trang phc ca cc vua cha thi Nguyn b. BO TNG T.P H CH MINH : s 65 L T Trng - QI Bo tng TP H Ch Minh trng by lch s ca TPHCM t nm 1930 - 1975 gm cc phng : 1. S hnh thnh, hot ng ca nhng t chc cng sn u tin v cao tro 19301931 2. Mt trn dn ch 1936 -1939 3. Khi ngha Nam k v Tng khi ngha cch mng thng 8 ( 1940 - 1945 ) 4. Chn nm khng chin chng thc dn Php ( 1945 - 1954 ) 5. nh bi cuc chin tranh n phng, chin tranh c bit v chin tranh cc b ca M 6. Chin dch xun Mu thn v nh bi Vit nam ha chin tranh ca M 7. Chin dch H Ch Minh lch s ( 1975 ) 8. Si gn xa

c. BO TNG CHNG TCH CHIN TRANH : s 28 V Vn Tn - P8 - Q3 Bo tng chng tch chin tranh c 6 phng trng by : 1. Nhng s tht lch s 2. Nhng nn nhn chin tranh 3. Su tp cc loi v kh c nhn v v kh cng ng ca qun i M 4. Nhn dn th gii ng h nhn dn VN trong cuc khng chin chng M xm lc 5. Cc hnh thc tra tn v nn nhn ca cc nh t thi M - ngy 6. Cc th lc phn cch mng khng ngng chng ph cch mng VN 2. Cc im tham quan mang ngha lch s - vn ha: a. Cc im tham quan mang ngha lch s: - A O C CHI: a o Bn Dc : cn c ca Thnh y Si gn - Gia nh a o Bn nh : cn c ca Huyn y huyn C chi Cn c ca Thnh y Si gn - Gia nh trong thi k chng M t 1964 - 1975. a o C chi c tin hnh o t nm 1964 vi chiu di tng cng hn 200 km ni lin gia cc x. a o C chi c 3 tng: tng 1 cch mt t t 2 - 3m, tng 2 cch mt t t 4 - 5m, tng 3 cch mt t t 6 - 8m. Di a o c y hi trng, phng hp chnh y, phng gii phu, bp Hong cm, c quan lm vic a o C chi tri qua nhng trn cn c lit ca qun i M nh : Crimp, Junctioncity, Cedarfalls nhng vn ng vng v tip tc pht trin. - HI TRNG THNG NHT: L tr s ca Ton quyn ng dng ( Palaise Norodom ), khi cng xy dng ngy 23.2.1863 n nm1869 hon thnh. Phn trang tr ni tht n nm 1875 mi hon tt. Ngy 7.9.1954 dinh c giao cho Ng nh Dim tip nhn, k t dinh i tn l Dinh c lp v tr thnh ph Tng thng ca chnh quyn Si gn. Ngy 27.2.1962 dinh b nm bom, ngy 1.7.1962 Ng nh Dim cho xy dng dinh th mi theo n ca kin trc s Ng Vit Th n ngy 3.10.1966 khnh thnh. Dinh c lp c din tch 4.500 m gm 3 tng chnh, 2 gc lng,1 sn thng Ngy 30.4.1975 chic xe tng mang s hiu 843 ca Qun on 2 v xe tng mang s hiu 390 ca Qun on 4 hc cnh ca st ca Dinh c lp. Vo lc 11h30 Trung y Bi Quang Thn cm l c ca Chnh ph CMLTCHMNVN ln nc Dinh c lp. Nm 1989 Dinh c lp c B vn ha cng nhn l di tch lch s - vn ha. b. Cc im tham quan mang ngha vn ha:

- Cha ca ngi Vit: CHA GIC VIN: ng Lc Long Qun - Q11 Cha xy dng nm 1803 c tn l cha H t tri qua 3 ln trng tu, c 153 tng ln nh, 57 bao lam v 60 ph iu. Cha cn gi c chic vng ca triu nh nh Nguyn tng cho s Hi Tnh. Sau cha c mt gc bch mai c th tng truyn do Mc Cu em n tng ti y. CHA GIC LM : ng Lc Long Qun - Q. Tn Bnh Nm 1744 L Thy Long, ngi lng Minh hng (Trung quc ) quyn tin xy dng cha, lc u c tn l Cm m. Cha c 98 ct, 113 pho tng c, 86 cu i, 9 bao lam, 19 honh phi Ti y cn c i lin g c ch thch Hip in i hc s Trnh Hoi c tng Ha thng Vin Quang. Cha tri qua 2 ln trng tu 1799 - 1804, 1906 - 1908. Trc cng cha c cy b do i c Marada t Srilanca tng ngy 24.6.1953. Khun vin cha c nhiu bo thp ca cc v s c cng vi cha. Ngy 16.11.1988 cha c B vn ho thng tin cng nhn l di tch lch s-vn ho. CHA VNH NGHIM : C ngun gc t tnh Bc ninh ca phi Pht gio Trc Lm tam t. Cha c khi cng xy dng t thng 4.1964 v hon thnh nm 1973 trn lng mt dng sng snh ly rng 8.000m2. Cha gm c : in th Pht, hu cung, tin ng. Pha ngoi sn c thp 7 tng th Quan th m, mt bn thp c gc chung treo i hng chung, do gii Pht gio Nht bn tng. Pha sau chnh in c a tng ng. Pha sau cha c thp x li cng ng. Tng trt l ni th cc v t s mt v ging ng thuyt php. - Cha ca ngi Hoa : CHA B THIN HU : ( Tu Thnh hi qun ) s 710 ng Nguyn Tri P10 -Q5 - TPHCM Cha c xy dng khong nm 1760 do nhm ngi Hoa gc Qung ng di dn lp nn. Cha c xy dng theo hnh ci n, trn nc cha c nhng hnh nh miu t li nhng c tch xa ca ngi Hoa nh : c chp ho rng, bt tin, tng N thn Mt trng v tng Thn ng Mt tri tng trng cho m dng ho hp. tin in bn tri th Th thn, bn phi th Mn quan. Gi in th Thin Hu thnh mu, hai bn l Long mu nng nng v Kim Hoa nng nng. Ngoi ra cn c hai v thn: Thun phong nh v Thin l nhn Hnh lang bn tri: in th Ti Bch Tinh qun (Thn ti), bn ngoi th ng T, B Nguyt

Hnh lang bn phi: th Quan Thnh (Quan Cng), hai bn l Quan Bnh (con nui) v Chu Xng Cha B Thin Hu c cng nhn di tch lch s- vn ha ngy 27.7.1997 - Ch v nhng cng trnh kin trc : CH BN THNH : V tr u tin nm u ng Nguyn Hu - Hm Nghi Sau khi nh Si gn nm 1859 Php cho di ch v trng Trung hc Ngn hng 3 hin nay Nm 1912 c l Si gn Engne Cuniac cho lp maurais Boresse di ch Bn thnh v trn din tch 12.000 m2. L khnh thnh c t chc vo thng 3.1914 CH BNH TY : Nm 1928 chnh quyn tnh Ch Ln d nh xy dng mt ch mi nhng cha tm ra t, Quch m b tin ra mua mt khu t vng Bnh ty rng 25.000m2 vi iu kin xy dng nhng dy ph lu chung quanh ch cho thu v dng tng Quch m trc ca chnh ca ch. Ch Bnh ty khai trng ngy 14.3.1930 THO CM VIN : (Vn bch tho, S th) c xy dng vo thng 3.1864 vi din tch 20 hecta nm trn b sng Th ngh. Nm 1924 m rng sang pha bn kia sng. Nm 1926 Vin bo tng c xy dng trong khun vin Tho cm vin. n Quc t Hng Vng trong khun vin Tho cm vin trc y l i k nim nhng ngi Vit nam gia nhp qun i Php hy sinh trong chin tranh th gii ln th nht v a im t vng hoa nhn ngy Quc khnh nc Php. y c con voi bng ng do vua Thi lan tng. NH TH C B: Do kin trc s Bourard v kiu v theo di vic xy ct. Cng trnh khi cng xy dng ngy 7.10.1877 n 14.4.1880 hon thnh. Nh th cao 57m, rng 23m, di 93m. Ton b cng trnh c xy dng bng gch trn c ch t cng Morsiile. Nc nh c hai thp cao cha 5 qu chung nng 25 tn. Thng 3.1962 Nh th c b c To thnh La m cng nhn tc hiu Vng cung thnh ng. Ngy 18.4.1959 tng c m ng trinh c t gia vn hoa ca nh th - Nhng khu vui chi, gii tr:

 CNG VIN VN HA M SEN : L s kt hp vn ha ng - Ty c sc + Vn Nam t thng uyn rng 3 hecta + Vn cy king c vi hn 3.000 loi cy + Vn hoa chu u vi gn 7.000 cy + Sn khu nhc nc + Nh xng rng c 300 loi + Nh n i trng hoa x lnh + Vn chim + Thy tinh cung + Cng trnh tu in monorail, h thng vui chi Cuc phiu lu v vt thc k th, sn khu ma ri nc, sn khu mng non, vn c tch, sn khu ca nhc, sn khu khiu v o, sn khu ca nhc dn tc, qun Tr o, sn khu biu din ln s rng Cng vin vn ha m sen cn lin doanh vi Cng ty Hip Ph (i loan) trin khai nhng d n ln trn 200 t ng Vit Nam + Khu tr chi cm gic mnh, u t 6 triu USD + Khu bowling 6 triu USD + m sen water park hn 6 triu USD + Khnh thnh thm mt cng vin na rng 10 hecta KHU DU LCH SUI TIN : x Tn ph - Q9 Thnh lp nm 1987 vi tn gi Lm tri Sui Tin, n nm 1992 c xy dng thnh khu du lch Sui Tin + Khu MC - LN - TH : gm c n th Pht b Quan m, gingTin v thc nc 9 dng, ni Ng hnh sn, hang tin s, khu rng nguyn sinh, sn khu ch thn + Khu KIM- LONG- TH : gm c con rng, o Long hoa, s tch H Gm - Ra Vng, o Tin + Khu THY- QUI - TH : gm c vn cy n tri rng 8 hecta, xe p trn khng, tri nui c su 3.599m2, u quay ng, sn khu ma ri nc, K ln cung + Khu HA - PHNG - TH : gm c Sn cung bch th, qung trng Ph ng Thin vng, m hnh kin tha mi, m hnh thy tr 3 th h, h c ho long IV- TOUR THAM QUAN DU LCH TPHCM : 1. Tour 1 ngy: - Sng: Bo tng lch s V.N ti TPHCM, Hi trng Thng nht, ch Si gn

- Chiu: cha Vnh nghim, cha Gic lm 2. Ngy th 2 : - Sng: a o Bn Dc - Chiu: a o Bn nh, cng trnh mt thong VN 3. Ngy th 3: - Sng: Bo tng chng tch chin tranh, nh th c b, tham quan khu ph trung tm ca TPHCM Q1 - Chiu: tham quan m sen, cha Gic vin 4. Ngy th 4: - Sng: ch Bnh ty, cha B Thin Hu, cha ng - Chiu: khu du lch Sui Tin

B - TIU VNG DU LCH NG NAM B

B1 - TUYN DU LCH TPHCM - TY NINH I - TUYN NG I T TPHCM - TY NINH : (99km - QL22)
1. TP H Ch Minh : - Qun Tn bnh - Qun 12 - Huyn Hc mn - Huyn C chi 2. Tnh Ty Ninh : - Huyn Trng bng - Huyn G du - Huyn Chu thnh - Th x Ty ninh

II - NHNG IM THAM QUAN TY NINH :

1. V tr a l: Din tch 4.030km2, dn s 758.100 ngi. Tnh Ty ninh c tnh l l th x Ty ninh v 7 huyn. Hn ranh gii ca tnh t pha Bc - pha Ty v mt phn pha Nam gip vi Campuchia, mt phn pha Nam gip TPHCM, Long an, pha ng gip Bnh

dng. a hnh a dng bao gm: din tch ton tnh. Ty ninh%rng, ni v ng bng. Rng chim 36,6 l mt trong nhng tnh c din tch cy cao su rng ln. Trng im trng la ven sng Vm c, huyn Trng bng, Bn cu, Chu thnh. Tnh Ty ninh chuyn canh 4 loi cy: ma, u phng, khoai m, thuc l. Cng nghip c cc c s ch bin cao su, ch bin g 2. Nhng im tham quan Ty ninh: a. NI B EN : cch trung tm th x Ty ninh 11km v hng ng bc, tip gip vi 3 huyn: Ha thnh, Dng Minh Chu, Bn cu. y l ngn ni cao nht Nam b (cao 986m). Ni B en cn c tn l ni in b, ni Mt, Vn sn Truyn thuyt k rng ngy xa c c gi tn L Th Thin Hng qu Trng bng, nhan sc lng ly nhng do tnh duyn vi L S Trit b trc tr, c b ln ni v b bn cng ho git cht, xc tr nn kh en. V t c tn ni B en Ni B en gm cha H (Linh sn tin thch t), cha Trung (Linh sn thnh mu) in b, cha Thng (cha Hang, Long Chu T). Ni B en cng l cn c ca qun gii phng trong hai cuc khng chin chng Php v M. Qun i M cng xy dng trn nh ni mt trung tm thng tin vi din tch 40.000m2 b. THNH THT CAO I : o Cao i xut hin min Nam V.N t 1919 v c chnh quyn Php cho hot ng t 1926 Ngi khi xng cho nn mng o Cao i l ng Ng Vn Chiu ng L Vn Trung c tn lm Gio ch tm thi ca o Cao i nm 1926 Ngi ng u o Cao i t nm 1933 v ch huy xy dng ta thnh l H php Phm Cng Tc Ta thnh Cao i Ty ninh c din tch 1km2. Ta thnh di 140m, rng 40m c xy dng t nm 1933 n nm 1947 th hon tt nhng mi n nm 1955 mi khnh thnh Ln 5 bc thm ca Ta thnh l tng trng cho vic tri qua 5 o ca trn th, trn vch in c bc tranh Tam thnh. Pha sau bc tranh Tam thnh l Hip thin i. Nn ta thnh c to thnh 9 bc thang gi l Cu trng i: bc th 4 l Nghinh phong i, bc cui cng l Cu trng, Cung o, gh bt gic, qu cn khn. Trong khun vin Ta thnh Cao i cn c cc c quan lm vic ca o Cao i: Gio tng ng, Hnh ng, Hip thin i, in th Pht mu, Phc thin ng, Nh hi Vn linh Ngy l chnh ca o Cao i c t ch vo 15.8 m lch hng nm

c. CN C TRUNG NG CC MIN NAM : huyn Tn bin, cch th x Ty ninh 55km, rng 70.000m2 trong c 17km ng bin gii VN - Campuchia. Tin thn ca T.W cc l X y Nam k Ngy 23.1.1961 l thnh lp cn c T.W cc c thnh lp ti sui Nhung - M thuc chin khu D n u nm 1962 cn c chuyn v Rm Dun - Chng Ric - huyn Tn bin cho n ngy 30.4.1975 Hin nay khi phc 1.263m giao thng ho, 1.371m ng ni b, 13 hm ch A, hi trng, phng hp, nh bp 8 ngi nh ca cc ng ch lnh o 1. Nh ng ch Ngyn Vn Linh bn ngoi c cy s do ng ch trng nm 1972 2. Nh ng ch nguyn Ch Thanh 3. Nh ng ch Phm Hng 4. Nh ng ch Phm Thi Bng - y vin T.W cc - Trng ban an ninh min Nam 5. Nh ng ch Phm Vn ng - Ph b th thng trc - Trng ban tuyn hun 6. Nh ng ch Phm Vn X - Trng ban kinh ti 7. Nh ng ch Trn Vn Trung 8. Nh ng ch Su R - cn v d. LNG H DU TING : Nm 1980 UBND tnh Ty ninh kt hp vi B thy li tin hnh kho st ngn sng Si gn v p p Du ting. Lng h Du ting khi cng xy dng ngy 29.4.1981 v hon thnh ngy 10.1.1985. H c din tch 27.000hecta, sc cha 1,6 t m3 nc vi kinh ph 1.000 t ng - p chnh di 1.100m, p ph di 29km - Mt p trn x l ra sng Si gn, hai cng a nc ra knh ng v knh Ty, knh ng ti tiu cho khu vc pha ng sng Vm c, din tch 40.000 hecta, huyn Dng Minh Chu, G du, Trng bng, C chi (TPHCM), knh Ty ti tiu huyn Tn bin, Chu thnh, Ha thnh

B2 - TUYN DU LCH TPHCM - NG NAI (30km) BNH DNG (30km) -BNH PHC (114km)
I- TUYN NG I T TPHCM - TP BIN HA - TX TH DU MT - TX NG XOI :

1. TP H Ch Minh : a. Qun Bnh thnh : - Ng 4 Hng xanh - cu Si gn b. Qun 2: - Cu Si gn - cu Rch chic c. Qun Th c : - Cu rch chic - ng 4 Th c d. Qun 9: - Ng 4 Th c - cu ng nai 2. Tnh ng nai : a. TP Bin ha: - Cu ng nai - ng 4 Tam hip, r tri 2km 3. Tnh Bnh dng: - Tnh l 18 i Bnh dng - Th x Th du mt (QL13) 4. Tnh Bnh phc: a. Huyn Bnh long (QL 13)

II - NHNG IM THAM QUAN NG NAI :

1. V tr a l : Din tch 7.578 km2, dn s 1.501.700 ngi. Tnh l l TP Bin ha v v cc dn tc M, Kh-m, Ty, Nng,%6 huyn. Ngi kinh chim 82,8 Thi, Dao u th nng nghip ca tnh ng nai l cy cng nghip ngn ngy, di ngy, cy n qu: ma, u phng, u tng, thuc l. Din tch v sn lng u tng chim n 1/3 c nc. Din tch cy cao su ng hng th hai ca c nc sau Bnh phc. V cng nghip c khu cng nghip Bin ha bao gm 100 x nghip ln nh. Tiu th cng ni ting vi ngh lm gm, tc tng. 2. Nhng im tham quan: a. RNG QUC GIA NAM CT TIN: l khu rng gi nguyn sinh c din tch 35.000 hecta nm pha Bc tnh ng nai, trn thng ngun sng ng nai. Rng Ct tin c qui hoch thnh khu rng quc gia bo v nhng loi ng vt qu him nh t gic

b. NGI M C DOLGEN - HNG GN: cch TPHCM 90km (trn QL 56 t ng 3 Tn phong i B ra - Vng tu) nm trong khun vin Nng trng cao su Hng gn Cng ty cao su tnh ng nai. Ngi m gm nhiu phin v ct granit nm chng ln nhau. Phin ln nht di 4m5, rng 2m7, dy 30cm, nng khong 10 tn. Ngi m l mt loi di tch ln ch c hi o ca Philippine, Indonesia thuc ng nam , c xc nh c t 2.000 - 2.500 tui c. N TH NGUYN HU CNH: c lao Ph (1650 - 1700) Nm 1699 ng ang trn gi bin thy pha Nam. Sau khi hon thnh s mnh (thng 4.1770) trn ng rt qun v Bnh khng, trn sng Rch Gm th ng b bnh qua i nhm ngy 9 thng 5 m lch, th 51 tui. Trn ng chuyn quan ti v nh, linh cu ng c qung trn g t cao pha Nam c lao Ph nhn dn n chim bi. n th c dng ni dng chn quan ti khi xa (thn Bnh honh - c lao Ph). Cha Nguyn truy tng ng tc hiu Hip tn cng thn c tn Chng dinh trng hon cu rc vo Hu tng t ni th cc bc khai quc cng thn triu Nguyn. i vua Minh Mng ng c phong Khai quc cng thn Trng v tng qun Vnh an hu. Nm 1852 vua T c phong tng Thng ng thn . d. M TRNH HOI C : (1765-1825) Trnh Hoi c con ng Trnh Khnh, ngi Hoa ly mt thiu n Bin ha, ng ni l Trnh Hi tham gia phong tro phn Thanh phc Minh. Trong 40 nm lm quan, Trnh Hoi c c xem l v khai quc cng thn. n cui i ng li nhiu tc phm c gi tr,trong ni ting l quyn Gia nh thnh thng ch. M Trnh Hoi c nm trung tm thnh ph Bin ho trong mt khu t rng 40m2, chung quanh c bao bc bi nhng ngi nh dn.

III - NHNG IM THAM QUAN TNH BNH DNG :

1.V tr a l : Nm 1997 Quc hi nc CHXHCNVN tch tnh Sng b thnh 2 tnh : Bnh dng, Bnh phc. Tnh Bnh dng c din tch 2.718 km2, dn s 646.317 ngi gm th x Th du mt v 4 huyn. Ngh lm sn mi v gm tr thnh mt hng xut khu quan trng ca tnh. Ngun li ln nht ca tnh l cy n tri su ring, mng ct, chm chm, mt t n 2. L hi ca ngi Hoa : a. L hi Cha B Thin hu : t chc hng nm vo Tt nguyn tiu (15/1 m lch ). Ngoi l chnh din ra ti Tin hu cung ( cha B ) l hi cn c t chc ti T phng Thin hu cung ( ch Bng ). Vic vay tin b l s ng vin tinh thn, tm l cho ngi sn xut kinh doanh.

b. L hi Cha ng Bn : gn lin vi nhng ngi Hoa lm l chn. H xem trng ni lp c, lp cha ly tn v thn t ( ng Bn ) v cc v thnh nhn ph h ngh nghip ca h. 3. Nhng im tham quan : a. VN CY N TRI LI THIU : ( huyn Thun an - tnh Bnh dng) gm cc x Bnh nhm, An thnh, Hng nh, An sn vi din tch 1.230 ha. Hng nh c xem l trung tm ca vn tri cy Li thiu vi khu du lch Cu Ngang. b. CHA HI KHNH : ng Yersin - phng Ph cng - th x Th Du Mt Cha do i Ngn thin s xy dng nm 1741. Nm 1860 cha b gic Php t chy, nm 1868 xy dng li. Cha c din tch 700m2 gm 4 gian : Tin in, Chnh in, Ging ng, ng lang v Ty lang. Cc tng trng by trong cha gm : Thp bt La hn, Thp in Minh vng, Nghin nhng bao lam t linh, Cu long, Thp bt La hn, dy nho, hoa Ph dung, bc ph iu t thi. Ha thng T Vn tr tr cha Hi khnh i th 6 c Php mi sang Marseille thuyt php v lm m hnh cha Hi khnh sang Php trin lm. c. NH B LA: cnh rch B La, sau lng nh my ng Bnh dng, cch ch Th du mt 3km v hng Nam. Theo li k ca nhn dn a phng nh B La c tn l nh Ph cng. Theo hi k ca Grammot, 1 s quan Php c mt trong cuc xm chim Th du mt nm 1861 th nh B La c mt trc trn rch B La. Nm 1921 chnh ph Php cho lp m hnh nh B La em trin lm Marseille. Hin nay c 3 nhn vt m ngi dn cho l thnh hong c th trong nh Nguyn vn Thnh ( 1757-1817 ), Nguyn Cng Tr ( 1778-1858), Nguyn Tri Phng (1800-1873). d. CHA B ( THIN HU CUNG ) : ng Nguyn Du - th x Th du mt. Th n thn Thin hu thnh mu ( Thin Hy thnh mu ) chnh cung, bn tri l khm th Ng hnh nng nng, bn phi th ng Bn. Hai cung th hai bn ca chnh bc vo in : bn phi l T bo ng th Ng phng ng th long thn v Tin hu a ch ti thn, bn tri l Vng tng ng th Mn quan th a phc c chnh thn v Tam in ha hp chng liu du tin.

IV- NHNG IM THAM QUAN TNH BNH PHC :

1. V tr a l : Tnh Bnh phc c din tch 6.814 km2, dn s 531.557 ngi gm th x ng xoi v 4 huyn. Bnh phc l tnh c din tch trng cy cao su ln nht trong c nc. V nng nghip ngoi la l cy lng thc chnh cn c u phng, u nnh, u xanh, ma, c ph, h tiu.

2. Nhng im tham quan : a. NHNG DI TCH LCH S CUI NG MN H CH MINH : - Nh giao t v sn bay qun s Lc ninh : ngy 7.4.1972 huyn Lc ninh c gii phng v tr thnh ni tp trung cc c quan thuc khu vc B2. Nh giao t c xy dng nm 1973, y l phng hp ca Ban lin hp qun s 4 bn. Cch nh giao t 500m l sn bay qun s Lc ninh, c din tch khong 50.000m2. Ni y tr thnh a im trao tr t binh sau hip nh Paris 1973. - Cn c Qun y B T lnh min : ngy 1.2.1961 qun gii phng min Nam VN c thnh lp. Thng 3.1973 tr s mi ca B ch huy min c xy dng T thit. Hon chnh ng ng dn xng du t Tng kho ti Bn Thy ( Vinh ) n trm cui cng l Lc ninh, ti y c bn cha khong 1.400.000 lt nhin liu. - B ch huy chin dch H Ch Minh : sut 6 ngy m ( t 3 - 8.4.1975 ) ti T thit c 3 hi ngh lin nhau do i tng Vn Tin Dng v on B Tng tham mu B quc phng ch tr.

B3 - TUYN DU LCH TPHCM - B RA - VNG TU - CN O

I - TUYN NG I T TPHCM - B RA ( 103 km ) - VNG TU (125 km ) - CN O ( 295km ) :
1. TP H Ch Minh : 2. Tnh ng nai : a. Thnh ph Bin ha : - cu ng nai - ng 3 Vng tu ( QL 51 ) b. Huyn Long thnh : - Ng 3 Vng tu - khu cng nghip Vedan. 3. Tnh B ra - Vng tu : a. Huyn Tn thnh : - Khu cng nghip Vedan - ch B Ra b. Th x B Ra : - ch B ra - cu C may

c. Thnh ph Vng tu : - cu C may - bi tm Thy vn

II - NHNG IM THAM QUAN TNH B RA - VNG TU :

1. V tr a l : Tnh Bra-Vng tu vng cc Nam Trung b l phn chuyn tip gia cao nguyn v ng bng. V nng nghip trng cc loi cy cng nghip nh cao su, c ph, h tiu chim 42% din tch ton tnh. Rng y cng phong ph vi cc loi rng gi v rng nc mn. B bin di trn 100 km c nhiu vng, vnh v bi ct, mn gn 3,5%. Tnh Bra-Vng tu ch c 1 con sng duy nht l sng Dinh di 11km. 2. a danh: a. B Ra : theo cch gi ca ngi Chn lp, ngi Vit b. Vng Tu : theo cch gi ca ngi B o nha, ngi Vit, ngi Php. 3. Nhng im tham quan : a. B Ra : - A O LONG PHC : nm 1948 bt u o hm b mt nh ng Nm Hi v pht trin thnh h thng a o c 5 p x Long phc. a o c ni lin bng nhng ng xng sng cch mt t 2 - 3m, lng a o cao 1m5 - 1m6, rng 0m6 -0m7. Tuyn a o p ng di 360m c nhiu cng s chin u, trm cu thng, kho v kh, kho lng thc, khu a o p Bc, p Ty di 3km6. y l ni ng qunca b i C.445 tnh v C.20 huyn. - NH TNG NIM ANH HNG V TH SU : p Trng thnh - x Long th huyn t . Nh lp ngi m dng di 10m, rng 3m gm 2 phng nh. Phng ngoi di 5m th gia tin, bn cnh l b vn g ni ch em Su thng ng. Pha sau l ni ngh ca ng b song thn. Ngy 20.12.1946 ch lm lin lc vin cho i cng an Thanh nin xung phong. Thng 2.1950 ch dng lu n dit nhng tn c n nh : Cai tng Tng, c ay, c Sut. Ngy 21.10.1952 chng b mt a ch ra Cn o t hnh. - THNG CNH DINH C : th trn Long hi - huyn t Dinh C c xy dng t cui th k XVIII th trinh n L Th Hng (Th Cch ). C hin linh mng bo im lnh, dit tr dch bnh, tr b tnh nn c nhn dn trong vng lp n th tn lm Long hi Thn n bo an chnh trc nng nng chi thn . Lc u Dinh C ch l ngi miu nh, mi tranh, vch t. Nm 1930 nhn dn quyn gp xy dng Dinh C rng ln, vng chc hn. Cn ha hon nm 1987 thiu ri. Sau nhn dn gp tin xy dng li c din tch gn 1.000 m2 v trong Dinh C cn c cc miu th : B Ha tinh thnh mu, Quan Thnh, Bn Thin, Bn Mu, Quan th m b tt.

- KHU CN C MINH M : pha ng nam huyn t . L dy ni di 8 km, cao khong 200m trc y c tn ni Chu Long - Chu Vin. Nm 1948 i tn l ni Minh m tng nim b th v ph b th huyn y Long in hy sinh. T nm 1948-1975 Tnh y B ra - Long khnh xy dng cn c khng chin chng Php v chng M. Khu cn c gm c 4 khu vc: + Khu ch : hang huyn y, hang B2, hang huyn i, hang qun y, hang tuyn hun. + Khu cha ging gch : cao 150m pha Bc ni Minh m, l hang ca huyn y huyn Long t. + Khu Chu vin : ni ng qun ca Ban an ninh, Ban kinh ti, qun y. + Khu ging : ni ng qun ca lc lng v trang x Phc tnh, Long in, An ngi v Tam an. - SUI NC NNG BNH CHU : cch rng Bnh chu-Phc bu khong 10km. Nhit cao nht trn mt sui ln n 80 C vi 70 im xut l, tri di quanh co khong 1 km. Theo truyn thuyt ca ngi Chu ro k v mi tnh bi thng ca cp v chng tr v nng ni m phi chu cnh c n mi mi. Theo cc nh a cht hc gii thch trong lng t c cha nhiu cht phosphore bay ln lm nc nng n nhit cao do du tch cn li ca ni la. b. Vng Tu : - DI TCH KIN TRC - NGH THUT NH LN : x Long sn - TP Vng tu. L khu dn c theo tn ngng o ng Trn ta lc ti thn 5 - x Long sn vi din tch trn 2 ha. ng Trn tn tht l L Vn Mu sinh nm 1885 ti H tin l tn ca o T n hiu ngha do c bn s Ng Li sng lp vng Tht sn - An giang. ng Trn c phi v min ng Nam b truyn o. Nm 1900 ng cng vi 20 ngi trong gia tc n nh c chn ni Na qui t tn thnh mt tn gio khc l vi nhiu o : Pht gio, o gio, Nho gio, th ng b t tin. - BCH DINH : cn c tn l Dinh ng Thng, bit th trng (villa Blanche ), villa de Gouverneur ( Dinh Ton quyn ) c xy dng nm 1898 dng lm ni ngh ngi cho Ton quyn ng dng Paul Doumer. Bch Dinh cao 19m, c 3 tng : tng hm dng cho vic nu bp v h thng kh cha, tng trt dng lm nh khnh tit v tng lu dng lm nh ngh. Bch Dinh cn l ni an tr ca Thi Thng hong Thnh Thi sau khi b Php ph trut vo thng 9.1907. Di thi M ngy Bch Dinh cng l ni ngh ngi ca Tng thng v cc tng lnh Si gn. T nm 1991 Bo tng tnh trng by cc chuyn : c vt Hn Cau tng trt, c vt tnh B ra - Vng tu tng lu v su tp sng c ti sn vn ngoi tri. - THCH CA PHT I : ng Trn Ph - phng 5 - TP Vng tu. Nm 1957 ng L Quang Vinh xy dng cha tu hnh gi l Thin lm t. Nm 1962 Gio hi Pht gio Vng tu pht trin thnh Thch ca Pht i. Ngy 15.2 nm

Qu mo ( 1963 ) Thch ca pht i c khnh thnh. Cng tam quan Bo thp S tch v cuc i Pht Thch ca + Khi cho i bc i 7 bc, mi bc n ra 1 hoa sen + Mt ngy ngi xin i ra hong thnh thy 4 cnh tng khc nhau + T gi v con cng con nga Kathale v ngi hu Chana i tm chn l + Ct tc i tu v tr thnh ngi tu hnh + Ngi ngi thin di gc cy b v c o nm 35 tui + Ngi n vn Lc gi ging o Pht cho cc v o s + Ngi nhp nit bn nm 80 tui - NIT BN TNH X : ng H long - Bi Da - TP Vng tu. Xy dng nm 1969 hon thnh nm 1974, din tch gn 10.000 m2. ng ln Nit bn tnh x c 37 bc tam cp, rng 2m. Bn phi chnh in c tng Pht Di lc trn cao, chnh gia l tng h php. Chnh in l tng Pht nhp nit bn di 12m. Pha sau chnh in l trai ng. Hu in l ni th Pht Thch ca v cc v t c cng truyn b o Pht. Trn tng hai c chic thuyn rng l thuyn bt nh di 12m, pha sau thuyn rng l in Pht b Quan m. - NH THN THNG TAM : ng Hong Hoa Thm - P2 - TP Vng tu. c xy dng t nm 1820-1840. nh th 3 ngi : Cai i Phm Vn Dinh - Thng nht Cai i L Vn Lc - Thng nh Cai i Ng Vn Huyn - Thng tam + Nh tin hin : th Th cng, Tin hin v Hu hin, Tin vng, Hu vng ( dn lng n trc v n sau ) + Hi trng : ni sinh hot ca hi vi trn 500 hi vin chia lm 10 bc + nh Trung : th Thn Nng, Thin y A na, Ng c, Thnh ph, Cao cc, Thin s, Ng th, Ng t v Tin hin. + V ca : ni din tung khi nh thn c l hi L hi nh thn Thng tam din ra trong 4 ngy t 17-20.2 m lch

III - NHNG IM THAM QUAN CN O :

1. V tr a l : Cn o gm 16 o, din tch 72,18km2 cch Vng tu 97 hi l. H thng nh giam Cn o c Php, M v chnh quyn Si gn xy dng, din tch 317.140m2 gm cc khu : - Dy chung cp I,II,III v IV

- Cc tri t 1,2,3,4,5,6 l nhng khu hm c xy dng di thi M. - Tri 7,8 ( khu chung cp ) do M xy dng t nm 1971 gm 400 chung. - Khu chung b 2. Nhng im tham quan : a. NGHA TRANG HNG DNG :rng 190.000m2, c khong 6.000 t nhn b st hi trong vng 35 nm ( 1944 - 1975 ) v chn ngha trang Hng Dng. - Khu A ni c m Nguyn An Ninh, L Hng Phong. - Khu B c m V Th Su, nhng t nhn thi k chng Php ( 1945 - 1954 ), t nhn thi chng M ( gn 500 t chnh tr ) - Khu C t nhn thi chng M b. NH CHA O : din tch khong 2ha. y l ni lm vic ca 53 i cha o. C nhiu cha o rt tn c nh : Andouard, Bouvier, Nguyn Vn V. a. MIU B V N AN HI : nm 1958 nhng cng chc trn o huy ng tin bc, sc lc xy dng ngi n. Hai bn l Hong t Ci v c Ngc Lm ngi xin Nguyn Anh cho b khi ti cht.

C. TIU VNG DU LCH TY NAM B

C1. TUYN DU LCH TPHCM - LONGAN ( 47 km ) -TIN GIANG ( 72 km ) - BN TRE ( 85 km )
1. TP H Ch Minh : a. Qun 6 : - Vng xoay Ph lm - cng vin Ph lm b. Huyn Bnh chnh : ru G en - Cng vin Ph lm - ch Bnh chnh 2. Tnh Long An : go nng thm Ch o a. Huyn Bn lc : thm Bn lc - Ng 3 Cn giuc - cuTn an b. Th x Tn an : - cu Tn an - cu Tn hng 3. Tnh Tin giang : a. Huyn Chu thnh : v sa L rn, mn hng o Trung lng - cu Tn hng - Ng 3 Trung lng b. TP M tho :

4. Tnh Bn tre :ko da, ca nhc ti t, nui ong,su ring Ci mn a. Huyn Chu thnh b. Th x Bn tre

II - NHNG IM THAM QUAN LONG AN :

1. V tr a l : Din tch 4.355km2, dn s 1.081.200 ngi. Tnh Long an gm c th x Tn an v 10 huyn, tri di trn trin sng Vm c ng, Vm c ty. Dn tc gm c ngi Kinh, ngi Khmer. Tnh Long an sn xut nng nghip l chnh. 2. Nhng im tham quan : a. LNG M QUN CNG NGUYN HUNH C : p Dinh - x Khnh Hu th x Tn An - tnh Long An Lng m c Tin qun Kin xng Qun cng Nguyn Hunh c (1748-1819) xy dng vo thng 12.1819. Nguyn Hunh c tn tht l Hunh Cng c qu qun nh tng ( nay l tnh Long an ). Nm 1780 ng gia nhp vo i qun ca Nguyn Anh do Thnh Nhn ch huy. Do c nhng cng trng vi nh Nguyn nn Hunh Cng c c i h thnh Nguyn Hunh c thuc hong tc. Nm 1783 ng b qun Ty sn bt. Sau 7 nm vi qun Ty sn ng li trn sang cha Nguyn Anh, cng vi Nguyn Vn Trng em qun sang gip Xim la, k hip c lin minh Vit-Xim, Nguyn Hunh c c b nhim nhiu chc v : Tng trn Qui nhn, Tng trn Bc thnh, Tng trn Gia nh thnh. b. BO TNG LONG AN : cc nh kho c hc tm thy huyn c ha, c hu nhng vt tch ca vng quc Ph nam thuc nn vn ho c eo t th k II th k VII gm nhng ng tin c cho thy nc ny c quan h thng mi vi cc nc phng Ty, nhng tm th bi bng vng ghi bng ch phn vi ni dung rt 500.000 qun ca 1 v vua vng quc Ph nam.

III - NHNG IM THAM QUAN TNH TIN GIANG :

1. V tr a l : Din tch 2.377 km2, dn s 1.388.300 ngi. Tnh Tin giang c tnh l l thnh ph M tho v 6 huyn. V dn tc ngi Kinh chim 99% cn li l ngi Khmer, Mng, Chm. B bin di 32 km c nhiu sng ngi v knh rch. Sn lng lng thc ng hng th 8 trong c nc. V cy n tri c nhiu v ni ting nh : xoi, cam, qut, mn, v sa, nhn, cherri ng xe la Si gn - M tho l tuyn ng st Php xy dng sm nht ng dng ( nm 1883 ). Nm 1679 M tho tip nhn thm mt s di dn ngi Hoa mi v pht trin thnh M tho i ph.

2. Nhng im tham quan : a. CHA VNH TRNG : lng M ha - x M phong - TP M tho Cha c din tch gn 2 ha. Vo u th k XIX cha vn l ci am do tri huyn Bi Cng t xy dng. Sau khi ng Bi Cng t qua i, ha thng Hu ng vn ng xy dng thnh cha Vnh trng ( 1850 ). Nm 1890 ha thng Chnh Hu n tr tr. Nt c o ca tam quan cha Vnh trng l ngh thut ghp nhng mnh snh, mnh s to nn nhng bc tranh c mu sc hi ha minh ho s tch nh Pht, truyn tch dn gian, ti t qu, t linh, hoa l. Hai cng bn cng tam quan, bn phi tng ho thng Chnh Hu, bn tri ho thng Minh n. Mt tin cha Vnh trng kt hp gia kin trc v Au, t xa cha ging nh n Angkor c 5 thp. chnh in cc bao lam c chm tr cng phu trong c b bt tin ci th, tng Pht A di , Thch ca, La hn v tng cc v b tt. B tng c nht cha Vnh trng l b Tam tn. b. CHA SC T LINH THU : x Thnh ph - huyn Chu thnh - tnh Tin giang Lc u c tn l cha Mc ng, n nm 1722 t tn l cha Long tuyn. Nm 1785 Nguyn Anh trn ng chy trn chy n cha Long tuyn, trn trong chic chung ng to, nh m thot cht. Nm 1841 vua Thiu Tr mi i tn l cha Linh thu. c. TRI RN NG TM : din tch hn 20 ha c tn gi Trung tm nui trng, nghin cu v ch bin dc liu Qun khu 9 xy dng nm 1977 sn xut nhng sn phm t rn : cao rn, ru rn, mt ong. Hin nay tri nui theo phng thc nh sau: - Nui rn trong lng : rn c nht trong lng nh, hp, ph thuc hon ton vo s chm sc ca con ngi. - Nui bn t nhin : rn c nui trong m, hdo con ngi kin to,lm mng nc, hang rn , cy ci che mt. - Nui t nhin : nui trong mi trng t nhin khong 2.000 m2, chung quanh c tng bo v. - Nui ng dng : nui rn trong gc cy da. Ngoi ra tri cn nui 600 n ong mt, mi nm thu hoch 20 tn, vn thuc nam vi hn 100 ging cy thuc trn din tch 2.000 m2, Bo tng rn vi khong 30 loi rn ca ng bng sng Cu long. d. CN LONG : ( Cn Rng ) x Tn long - TP M tho c ph sa sng Tin bi p t nm 1792, thi thuc quyn s hu ca c ph Mu. Trc y c lao Rng c chnh quyn Php ph duyt lp tri bnh phong nhng n nm 1941 tri phong ny chuyn v Qui nhn. Hin nay cn Rng tr thnh im du lch sinh

thi ca tnh Tin giang. e. CN LN : ( cn Thi sn ) x Thi sn - huyn Chu thnh - tnh Tin giang. Cn Ln c chiu di 9 km, chiu ngang c ni rng n 1 km. Thi sn l vng t c khai ph cch nay gn 300 nm. Hin nay cn Ln tr thnh im du lch sinh thi ca tnh Tin giang. f. N TH V TNG I TRNG NH : Lng m Trng nh do b Trn Th Sanh, v th ca ng xy dng ngay sau khi ng hy sinh ngy 20.8.1864. Bia khc dng ch i nam An h lnh binh kim Bnh Ty i tng qun - Trng Cng hy nh chi m nhng Php cho xo dng ch ny. Nm 1873 b Sanh xin xy li ngi m v li b Php c xa. Nm 1930-1931 mt s ngi chu trng tu li ngi m ca Trng nh. Nm 1995 tng i Trng nh c t th x G cng cao 10m, nng 80 tn do nh iu khc Dip Minh Chu thc hin. Hng nm n ngy 20.8 l n gi ng.

IV - NHNG IM THAM QUAN BN TRE :

1. V tr a l : Din tch 2.225 km2, dn s 1.163.600 ngi gm c th x Bn tre v 7 huyn. Tnh Bn tre nm on cui sng Cu long, tip gip vi 4 nhnh ca sng Cu long v do 3 c lao to thnh. B bin di 60 km, c nhiu ca bin. Bn cnh cy lng thc, tnh Bn tre cn trng nhng cy cng nghip nh : da, thuc l, ma, nhiu loi cy n tri huyn Ch lch, Chu thnh, Ging trm. 2. Nhng im tham quan : a. M NGUYN NH CHIU : sinh ngy1.7.1822 ti ph Tn bnh - tnh Gia nh. Nm 1846 ng ra Hu thi Hi, nghe tin m mt, trn ng v b bnh nng m c 2 mt. Trong thi gian ny ng vit tc phm Lc VnTin. ng ly v huyn Cn giuc - tnh Long an v v y dy hc c mi ngi yu qu. Sau khi t thi bt hp tc vi gic, Nguyn nh Chiu v sng huyn Ba tri - tnh Bn tre, ng vit Vn t ngha s Cn giuc , Chy gic ca ngi cc ngha s chng Php, Ng tiu y thut vn p ni v y hc ph thng. Ngy 3.7.1888 Nguyn nh chiu mt. b. CN QUI : x Tn thch - huyn Chu thnh - tnh Bn tre. h lu sng Tin do ng Phm Cao Thng n khai ph u tin vo ngy2.5.1955. Hin nay cn Qui rng trn 60 ha v c trn 60 h sinh sng, y cn c c sn l mt ong. c. CN PHNG : ( cn Tn vinh ) l cn mi ni ln vo nm 1930. Tn cn Phng do s tch Nguyn Thnh Nam n xy dng cha Nam quc pht, khi ang xy dng nht c 1 ci chn c c hnh con chim phng nn t tn l cn Phng. Lc u cn Phng c din tch 23 ha, hin nay ln n 40 ha. Sau khi tu cha An sn 3 nm, nm 1948 Nguyn Thnh Nam v tu ngi trn 1 chic thuyn ven sng ca i

v lm 1 i bt qui u tin cao 14m x Phc thnh - huyn Chu thnh - tnh Bn tre cho ra mt th o tng hp : Pht gio + Thin cha + Cao i + T n hiu ngha = o Va (o Da).

C2. TUYN DU LCH TPHCM - VNH LONG -TR VINH

c. Huyn Ci b - Cu Ph nhun - cu M thun 2. Tnh Vnh long a. Th x Vnh long - Ng 3 i Tr vinh b. Huyn Long h c. Huyn Mng tht d. Huyn Vng lim 3. Tnh Tr vinh a. Huyn Cn long b. Th x Tr vinh II. NHNG IM THAM QUAN VNH LONG: 1. V tr a l Din tch 1.487 km2, dn s 1.061.000 ngi, ni lin pha Ty v ng nam ca sng Hu v sng Tin, tnh Vnh long c cc sng ln nh: sng Hu, C chin, Mng tht, Lng sc, sng Tin. B bin di 65 km, ng nghip v ngh lm mui pht trin mnh. Tnh Vnh long cn c nhiu vn cy n tri dc sng Hu, C chin. Mng tht. Sau nm 1975 tnh Vnh long v Vnh bnh st nhp li thnh tnh Cu long. n ngy 2.12.1991, tnh Cu long li chia ra lm 2 tnh Vnh long v Tr vinh 2. Qu trnh hnh thnh v pht trin tnh Vnh long: Vnh long c lch s gn 300 nm k t nm 1732 cha Nguyn Phc Ch t vng t mi ny lm chu nh vin, lp dinh Long h. Nm 1817 ti bn nh khao Nguyn Hu nh tan qun cu vin ca Xim la gip Nguyn Anh. Thnh Vnh long c xy dng t u th k XIX vi ca Hu ni thc dn Php xc lp v tr cai tr ca h min Ty Nam b vo nm 1867, Vn thnh miu - Vn xng c xy dng nm 1864. 3. Nhng im tham quan:

a. VN THNH MIU VNH LONG : xy dng nm 1866, trong sn c t tng bn thn Phan Thanh Gin, k l 3 tm vn bia. Vn thnh miu c chia ra lm 2 khu vc: - Vn miu : th Khng T v cc v t - Vn xng cc: trc y ni ct gi sch, ngm vnh ca Phan Thanh Gin, Nguyn Thng Tng trt: th Sng c tin sinh V Trng Ton Tng lu: lu th, th Vn xng qun, mt v thn vn hc b. C LAO BNH HA PHC: x Bnh ha phc - th x Vnh long. Ngi c cng khai ph l ng Nguyn Thnh Gio (Su Gio). Sau khi i my khong 20 pht n im tham quan vn tri cy ca ng Nguyn Minh T (T H)

II. INHNG IM THAM QUAN TR VINH

1. V tr a l: Th x Tr vinh nm trn b rch Tr vinh, cch b sng Tin (C chin) 3km. Ni y c nhiu ngi cha ca ngi Khmer. Lng ca ngi Khmer c nhiu cy to, nh chung quanh cha 2. Qu trnh hnh thnh v pht trin tnh Tr vinh : Nm 1757 nh du cuc khn hoang ca 3 dn tc: Vit, Hoa, Khmer. Cha Nguyn cho lp ph Mn tht v ph Tr vang, trung tm t ti thn Vnh trng. Nm 1823 vua Minh Mng chuyn v Sch Thanh si 3. Nhng im tham quan : a. BIN BA NG: l bi bin m di thi Php xy dng thnh khu ngh mt. Php cn cho xy dng lu Ba hng tun ngi Php v dn Si gn n cng king, tm bin, ngh ngi. Nm 1875 hai nh yu nc Trn Bnh v L Tn K ly rng Ba ng lm cn c chng thc dn Php. Khi tht th hai ng chy v Bn tre ri b bt v b git b. CHA NG: th hin s pha trn gia B la mn gio v Pht gio. Trc cng cha Ang c cc tng yeak, Reahu, Krud l nhng nhn vt trong truyn thuyt dn gian ca dn tc Khmer. Chnh in ch th Pht thch ca c. AO B OM: hnh ch nht, di 500m, ngang 399m, su khong 7m, trn mt h c hoa sen n sut 4 ma - Truyn thuyt 1: sau khi n nh cuc sng h mun thay i tp qun cho thch hp vi hon cnh, h buc ph n phi i ci chng nhng ph n khng chp nhn v i n tha hip phi nam v phi n chia lm 2 cnh o ao ly nc. Cnh n

ng xem thng cng vic, cnh ph n ra sc lao ng. Ao ca b Om ch huy thng c nam gii - Truyn thuyt 2 : khong 700 - 800 nm trc vng t ny cao nn vic o ao cho dn lng lm nc s dng l mt cng vic kh khn nn mi chia ra lm 2 nhm, nam gii v n gii. Nhm n gii do b Om lm th lnh ngh k by ra n ung, ru ch nhm nam gii li v thua nhm n gii v ly tn b t cho ao

C3. TUYN DU LCH TPHCM - CN TH - SC TRNG - BC LIU - C MAU

I. TUYN NG I TPHCM - CN TH (167km) - SC TRNG (233km) - BC LIU (287km) - C MAU (355km)
1. Tnh Vnh long: a. Th x Vnh long (QL 1A) b. Huyn Bnh minh - Th trn Ci vn - Ph Cn th 2. Tnh Cn th: a. TP Cn th b. Huyn Chu thnh - Th trn Ci rng c. Huyn Phng hip 3. Tnh Sc trng: a. Huyn K sch b. Th x Sc trng c. Huyn M t 4. Tnh Bc liu : a. Huyn Thnh tr b. Th x Bc liu c. Huyn Vnh li 5. Tnh C mau : a. Huyn Gi rai

b. TP C mau

II. NHNG IM THAM QUAN CN TH :

1. V tr a l : Din tch 2.983 km2, dn s 1.800.000 ngi gm c T.P Cn th v 7 huyn. V giao thng c quc l 1A ni Cn th vi cc tnh Vnh long, Sc trng, Bc liu, C mau, quc l 91 i An giang, Kin giang. V ng thy sng Hu l ng giao thng chnh chy ra bin to thnh 2 c lao l c lao Dung v c lao Cng cc. Nm 1903 chnh ph Php cho o con knh X-no vi kinh ph gn 3,7 triu franc 2. Qu trnh hnh thnh v pht trin tnh Cn th: T.P Cn th pht trin t nhng nm u th k XX nh la go. Trc nm 1930 tnh Cn th chim n 1/3 sn lng la go xut khu ca c ng bng sng Cu long. Nm 1926 tnh Cn th c trng trung hc o to gio vin, cng chc. Di thi M Vin i hc Cn th c thnh lp (tin thn l Trung tm th nghim canh nng), nm 1975 i thnh i hc Cn th. Tnh Cn th cn c chi nhnh ngn hng ng dng, Vn phng lut s, nh my nhit in Tr nc cng sut 33.00 kw, sn bay Tr nc, cng Cn th 3. Nhng im tham quan: a. BN NINH KIU: ko di t ch Cn th n khch sn Ninh kiu thnh lp nm 1876 c tn gi l Hng dng. Nm 1954 i tn l bn L li, bn Ninh kiu b. NH BNH THY: c vua T c phong Thnh hong bn cnh vo ngy 29.11.1852. nh c xy dng nm 1909. Hunh Mn t mt v quan triu Nguyn khi t Cn th ln Chu c th gp sng thn tri dt vo y. Khi qua hon nn ng cho xy dng nh Long truyn, sau i tn l nh Bnh thy (1910). Trong nh th Thnh hong inh Cng Chnh, Trn Hng o, Quang Trung, Nguyn Trung Trc, Bi Hu Ngha, V Huy Tp. Hng nm nh Bnh thy c 2 ngy l ln: 12, 13/4 m lch t chc L thng in (nc v rung), 14,15/4 m lch L h in (thu hoch la) c. M NH TH YU NC PHAN VN TR: p Nhn lc 1 - x Nhn i huyn Chu thnh - tnh Cn th. Ni y Phan Vn tr sng t nm 1868 n lc qua i ngy 22.6.1910. Khu m cch trung tm thnh ph 16 km c xy dng bng nhng vt liu bn vng din tch 600 m2 gm cc hng mc: nm m, vn bia, nh tng nim, vn cy cnh. d. CH NI PHONG IN: l khu ch bun bn trn vng sng nc ven b mt ng 3 sng. T ch ni Phong in chng ta c th n thm nh bc Su Dng Rch Chui vi nhng vn cy n tri k c nhng lc nghch ma

e. VN C BNG LNG : nh ng Nguyn Ngc Thuyn (By C) huyn Tht nt - tnh Cn th. C th ni y l vn c c s lng ng nht nc ta vi khong din tch 1,25 ha nhng c n khong 100.000 con c loi, khong 20 chng loi

II. NHNG IM THAM QUAN TNH SC TRNG:

1. Lch s v vn ha tnh Sc trng: Sc trng l mt tnh nng nghip, ngoi la cn c cc loi hoa mu nh ci, da hu, cy n tri. Tnh Sc trng v Tr vinh l hai tnh ng bng sng Cu long c c dn ngi Khmer tp trung ng c. Ngi Khmer theo Pht gio Tiu tha. Cha Khmer xy dng vi nc cao, thong mt, bn trong ch th Pht thch ca. Ph n khng c i tu 2. L hi ca ngi Khmer Sc trng: a. L HI OK- OM- BOK : (l hi n cm dp hay mng la mi) t n Tri Pht, con sng Cu long gip cy la pht trin. Trong ngy l tr con c ngi ln t cho n cm dp tht no b. L UA GHE NGO: l kiu thuyn c mc kh di, dng 2 cy sao loi tt ni li, ghe ln th cha 20 cp tc 40 tay bi. ua ghe Ngo thng t chc trn sng Hu. Khi ua chic ghe Ngo nh bay trn mt nc v ngi xem h ht, c v c. L HI CHOI- CH-NAM-TH MY: c t chc vo gia thng 4 dng lch hng nm - Ngy th 1: mang nhang n, l vt ln cha l Pht, nghe thuyt php v xem vn ngh trong cha - Ngy th 2 : lm cm dng s si. Cc s tng kinh ban phc lnh, lm l cu siu cho cc vong hn. Bui chiu lm l p ni go, ni ct - Ngy th 3: lm l cu siu ti nhng ngi bo thp, l tm tng Pht, chc mng sc khe ng b, cha m 3. Nhng im tham quan: a. CHA T ST : (Bu sn t) do ng Ng Kim Tng dng ln cch nay 200 nm, nay ng Ng Kim Gin thuc i th 4 tr tr. Tt c cc tng Pht v vt trang tr trong cha u c lm bng t st nn gi l cha t st. Hn 1.000 pho tng ln nh c ng Ng Kim Tng to nn mt cch tinh t trong vng 52 nm. S sp xp tng y ni ln t tng Tam gio ng vin: Pht - Nho - Lo. Cha t st cn c 4 cp n cy ln, mi cy cao 2m6, ngang 1m, cha 200 kg sp c c t nm 1940 b. CHA DI : (Cha M tc hay S- ry- t- ch- Ma- ha- tp) rng khong 4 ha, c

3 cng trng chnh l: chnh in, nh th Lc c Thch Chia v sala - Chnh in : th c Pht Thch ca v cng l ni hnh l cu nguyn v cng t - Nh th Lc c Thch Chia : vin tch nm 1976, l ngi c cng rt ln trong vic to cho ngi cha c nt truyn thng c th ca kin trc Khmer. Bn trong th tng Lc C Thch Chia - Sala : l nh hi ca Pht t v s si dng c hnh l dng cm v l ni t chc nhng sinh hot theo phong tc c truyn Cha Di c xy dng t nm 1569 v tri qua nhiu ln trng tu. Ln trng tu cui cng c tin hnh nm 1963 di s ch o ca Lc C Thch Chia c. CHA KH LEANG : (Xa- ma-kum, on kt) Xy dng nm 1533. y l ngi cha ln, ni ting v l trung tm ca 90 ngi cha Khmer Sc trng. Hin cha c 185 v s l hc vin t cc tnh min Ty n hc ch Pa-li. Pha trc cha c mt cng nh, phi qua mt khong sn rng v bc ln nhiu bc cp. Ca khng m gia m m 2 bn, cc tin n Kennar ang un mnh, 2 tay nng chung quanh vm mi cha. Chnh in c tng Pht khi cn l v Hong t i m, c thp nhn v mang nhiu trang sc d. BO TNG VN HA KHMER: xy dng nm 1936 v khnh thnh nm 1941 do nhng nh ho tm ca 3 dn tc: Khmer, Hoa, Vit trong c bit c s ng gp ca Quc vng Shihanouk. Di thi Php ngi nh ny l Trung tm mt v tnh bo. n thi M chng xy dng thnh Khmer v chuyn chng ph cch mng. Nm 1978 xy dng bo tng vn ha Khmer nhng n nm 1986 mi chnh thc m ca n khch tham quan. Bo tng trng by cc hin vt v lch s hnh thnh, pht trin vn ha dn tc v nhng di vt v qu trnh u tranh cch mng ca ngi Khmer

III. NHNG IM THAM QUAN BC LIU

1. Qu trnh hnh thnh v pht trin Vo th k XVII Bc liu c tn gi l huyn Trn di thuc trn H tin. Sau 115 nm ngi Hoa Bc liu ln n 32.280 ngi. Bc liu l mt trung tm la go, u mi giao lu i cc ni trong v ngoi tnh. Ngoi la, tnh Bc liu cn trng nhiu hoa mu nh da v cc loi cy n qu. Tnh Bc liu gm c th x Bc liu v 5 huyn. 2. Nhng im tham quan : a. VN CHIM BC LIU : din tch 107 ha trong c 50 ha rng ngp mn nhit i. Vn chim Bc liu c gn 40 loi chim t tp sinh si, ny n, mi nm hng chc ngn con nh qum trng, c trng, c xanh, cng cc, in in, vc, dic, giang sen n cc loi chim l cha xc nh c tn.

b. NH CNG T BC LIU : ( nh Hi ng Trch ) l ngi c nhiu rung t nht trong lch s hng trm nm ca min Ty Nam b. Ti sn ca Hi ng Trch ln n 580.000 ha rung trn tng s 705.000 ha rung ca tnh Bc liu.

IV. NHNG IM THAM QUAN C MAU :

1. V tr a l : Tnh C mau gm c TP C mau v 6 huyn. Ton tnh c chiu di bin gii 579 km, ring ng bin chim 307 km. Tnh C mau c nhiu sng rch : sng ng c, sng By Np, sng Ca Ln, sng Gnh Ho, sng Trm trm vi tng chiu di 311km. 2. Nhng im tham quan : a. RNG TRM U MINH : l loi rng ngp mn chim 1/3 din tch ca tnh. Th mnh ca U minh l rng trm v rng c. Rng c phn ln nm 2 huyn Ngc hin v Nm cn c nhiu sn chim v cc loi ng vt qu nh : heo rng, trn, k , kh. Rng trm nm trong phm vi 2 huyn : Trn Vn Thi, Thi bnh chim 3/4 tng din tch rng ca tnh. Rng trm hp dn cc loi ong v th rng trm cng l rng ong. Trong rng trm c nhiu loi c, chim, heo rng, nai, k , trn, ra, rn.

C4. TUYN DU LCH TP H CH MINH - NG THP

I. TUYN NG I T TP HCM - CAO LNH ( 168 km ), TP HCM SA C (148 km ) :
1. ng i t Ng 3 An Thi Trung - Th x Cao lnh ( Quc l 30 ) : a. Tnh Tin giang : - Huyn Ci b : x An Thi trung, x Tn hng b. Tnh ng thp : - Huyn Cao lnh - th trn M th - Th x Cao lnh - ph Cao lnh 2. ng i t cu M thun - bn ph Vm cng ( Quc l 80 ) : a. Tnh Vnh long : - X Tn ha, x Tn hi b. Tnh ng thp :

- Huyn Chu thnh - th trn Ci tu h - Th x Sa c - Huyn Lai vung - Huyn Lp v - ph Vm cng

II - NHNG IM THAM QUAN NG THP :

1. V tr a l : Din tch 3.391 km2, dn s 1.314.400 ngi. Tnh ng thp c 2 th x v 8 huyn. V dn tc c ngi Kinh, Hoa, Khmer, Chm. Tnh ng thp c nhiu tn gio nh : Pht gio, Thin cha gio, Cao i, Ho ho. Tnh ng thp c 2 sng : sng Tin v sng Hu chy qua v h thng knh rch chng cht. 2. Nhng im tham quan ng thp : a. LNG C PH BNG NGUYN SINH SC (1862-1929 ) : Nm 1917 ng Nguyn Sinh Sc n nh c L Chnh ng x Ho an - th x Cao lnh hnh ngh lng y. Ngy 26.11.1929 ng trt hi th cui cng Cao lnh. Khu lng m c xy dng ngy 22.8.1975 v ngy 13.2.1977 hon thnh, din tch 1 ha do kin trc s inh Khc Giao thit k, khu lng m c Nguyn Sinh Sc c 4 khu vc chnh : - Khu lng m v ao sen - Phng lu nim trng by v thn th v s nghip c Nguyn Sinh Sc : Qu hng thi nin thiu - nhng ngy cui i - tm lng ngi dn ng thp i vi c Ph bng - Phng trng by v thn th v s nghip Ch tch H Ch Minh - Khu nh sn v ao c Bc H b. KHU CN C CCH MNG XO QUT : huyn Cao lnh - tnh ng thp. Cn c Xo qut l c quan ca tnh Kin phong t nm 1960-1975. Cc h thng di tch c bo tn nh : cng s trnh bom, pho, hm b mt, cng s chin u, nn hi trng, khu vn th, khu in i. S tn ti ca cn c l s lnh o ti tnh ca ng i vi phong tro qun chng, mu tr, nh ch t xa mc d ch nh ph rt c lit vo cn c bng nhng phng tin hin i nh : trc thng, pho, my bay B.52, xe tng li nc, n bt vy quanh nhng cn c vn tn ti. c. TRM CHIM TAM NNG : c chnh ph cng nhn khu bo tn quc gia ngy 2.2.1994 vi din tch 7.612 ha c tnh ng thp xy dng t nm 1985 ti huyn Tam nng. y c hng trm ha rng trm vi 130 loi thc vt, 40 loi c, gn 200 loi chim. c bit l loi chim hc ( su u , c tri, lng xm ) l 1 trong 15 loi hc qu him trn th gii c nguy c tuyt chng. Nm 1996 s lng su bay v y hn 600 con. d. VN HNG : x Tn qui ng - Th x Sa c c xy dng vo khong nm 1950 do 1 t nhn a ra sng kin lp tri su tm nhiu ging hoa hng t Php,

lt. Hoa y cung cp cho Si gn, min ng Namb v Campuchia.

C5 - TUYN DU LCH TP H CH MINH - AN GIANG - KIN GIANG

I- TUYN NG I T TPHCM - TP LONG XUYN ( 196 km ) - TX CHU C (250 km ) :
1. Tnh ng thp : a. Huyn Lp v : ph Vm cng - tnh l 23 2. Tnh An giang : a. Huyn Ch mi b. TP Long xuyn - Quc l 91 c. Huyn Chu thnh d. Huyn Chuph e. Th x Chu c

II- NHNG IMTHAM QUAN AN GIANG :

1. V tr a l : Din tch 3.493 km2, dn s 1.764.500 ngi. Tnh l ca tnh An giang l TP Long xuyn, th x Chu c v 8 huyn. Sng Tin mi nm bi p hng triu m3 t lp nn nhng cn t mi. Tnh An giang c xem l va la ln ca c nc, chn nui gia sc pht trin, c bit chn nui b dn u cc tnh min Nam. Ngoi ra cn c ngh dt c truyn Tn chu. Tnh An giang cn c di sn vn ho c eo dy ni Ba th. y c th l mt hi cng phn thnh ca vng quc Ph nam vi nhng cng trnh kin trc s c xy dng t th k II. 2. Pht gio Ho ho : - Thi k khai o ca on Minh Huyn - Thi k Nm Thip - Thi k Pht gio Ho ho vi Hunh Ph S 3. Nhng im tham quan : a. NGI NH THI NIN THIU CA CH TCH TN C THNG : p M an - x M ho hng - TP Long xuyn Ngi nh c xy dng nm 1887 nn sn lt vn, mi lp ngi ng, rng 12m, di 13m. Ngi nh c ngi em trai th t l c Tn c Nhung sa cha nm 1932. Trong nh cn 2 tm nh ca song thn Tn Vn v Nguyn Th D, b vn g lc

thiu thi bc thng nm, i giy hm ch do bc Tn ng tng c Tn c Nhung lc 10 tui, 1 tm nh lc bc Tn lc 18 tui, 1 tm nh lc l Ch tch Mt trn Lin - Vit gi tng v cho gia nh. Khu lu nim Ch tch Tn c Thng gm c cc cng trnh : - Ngi nh thi nin thiu - Khu m ca gia nh - n tng nim - Nh trng by thn th v s nghip Ch tch Tn c Thng b. MIU B CHA X : Khong nm 1820-1825 miu c lm bng tre l. Nm 1870 miu c xy dng khang trang hn. Nm 1962 miu c lp mi ngi m dng. Nm 1972 miu B cha X c kin trc s Hunh Kim Mng thit k. Miu b cha X gm cc hng mc : Cng tam quan, miu ng T, chnh in ,nh V ca, nh ng Ty lang, nh trng by vt do khch dng cng b v nhng cng trnh ph khc. Trong chnh in c tng B cha X cao 1m25, hai bn c tng c v tng cu. L hi B cha X din ra t 24 -27.4 m lch hng nm ( ngy 24.4 l mc dc, ngy 25.4 thnh sc phong Thoi Ngc Hu, ngy 26.4 l Tc yt, ngy 27.4 l xy chu v l chnh t ). c. M V N TH THOI NGC HU: ng sinh nm 1761, tn tht l Nguyn Vn Thoi. Nm 1818 ng o knh Thoi h ( ni lin Rch gi - Long xuyn ) di 31km770, rng 51m2. T 1819-1824 ng o knh Vnh t di gn 100 km, rng gn 100m vi hn 10 triu m3 t ni lin Chu c - H tin. Nguyn Vn Thoi b bnh mt ngy 6.6.1829 ti Chu c, th 68 tui. Lng c xy dng nm 1822, pha trc l m ca b Chu Th T, Trng Th Mit, m ca ng nm chnh gia v khu m ca nhng ngi hy sinh khi o knh Vnh t. Trong long nh c bn sao bia Thoi sn, Vnh t sn. Chnh in c tng Thoi Ngc Hu cao khong 1m. d. CHA TY AN : do Tng c An giang Don Un xy dng nm 1817. n nm 1958 ho thng Nguyn Th Mt ng ra vn ng nhn dn xy dng mi 3 ngi c lu v sa cha li chnh in. Cha mang kin trc ngh thut An v Hi gio. C lu gia hnh vm trn tng trng cho v tr quan Pht gio. i hng chung trn lu chung c nin i 115 nm. Ni tht cha Ty an c nhiu tng Pht, thn tin vi khong 200 tng, mi tng c mt v khc nhau chng t ngh thut iu khc An giang th k XIX pht trin. Pha sau chal khu m ca Pht thy Ty an on Minh Huyn. e.NH M BA CHC : huyn Tri tn - tnh An giang. T ngy 14.4 - 25.4.1978 bn dit chng Pnpt tn st 3.157 ngi a s l ngi gi v tr em, 100% c s, kho tng, nh ca, cng trnh cng cng b ph hy, trn 100 h gia nh b git sch, 200 ngi b ct tay chn do p phi mn. Khu chng tch rng 3.000m2 bao gm :

vng ro, bia cm th, nh m, nh tip khch, nh truyn thng, nh thy t, h sen. Cng trnh chnh l nh m hnh lc gic c hp knh cha 1.159 b xng ngi b Pnpt st hi.

III - TUYN NG I T TPHCM - RCH GI ( 261 km ) - H TIN ( 349 km ) :

1. Tnh ng thp : a. Huyn Cao lnh : - Huyn Cao lnh - ph Cao lnh b. Huyn Lp v - tnh l 23 2. Tnh Cn th : a. Huyn Tht nt - ng 3 l T ( Quc l 80 ) 3. Tnh Kin giang : a. Huyn Tn hip b. Huyn Chu thnh c. Th x Rch gi d. Huyn Hn t e. Th x H tin

IV - NHNG IM THAM QUAN KIN GIANG :

1. V tr a l : Din tch 6.385 km2, dn s 1.112.900 ngi. Tnh l l th x Rch gi, th x H tin v 10 huyn : An bin, Vnh thun,Ging ring, Chu thnh, G quao, Tn hip, Hn t, An minh, huyn o Ph quc v huyn o Kin hi. B bin Kin giang di hn 200 km c tr lng ln v tm c. Rng trm U minh thng v H tin l loi trm tt nht nc ta. 2. Nhng im tham quan: a. N TH NGUYN TRUNG TRC : ng Nguyn Cng Tr - phng Vnh thanh - th x Rch gi. Nm 1869 n th ch l mt ngi nh nh bng g, mi lp l do dn chi dng ln. n nm 1970 ngi n mi c xy dng khang trang cho n ngy nay. n th gm c chnh in, ng lang, Ty lang. Trong chnh in, pha ngoi l bi v Chnh soi i cn, di nh Nguyn Trung Trc, ch v hi ng, trm quan cu thn, th tin hin, ngha qun, lit s . Pha trong c 3 ngai th chnh : chnh gia l ngai th Nguyn Trung Trc, bn tri l ngai th Ph c Nguyn Hin iu, Ph lnh binh Lm Quang

Ky, bn phi l ngai th thn Nam hi i tng qun. Ngy gi ca ng c t chc vo ngy 26, 27,28.8 m lch hng nm. Nm 1986 sau nhiu ln tm kim tm c hi ct c v a v an tng ti khun vin n th Nguyn Trung Trc. b. NGHA TRUNG T V LNG M DNG H MC : Trong n th c 12 sc truy phong ca vua Minh Mng, Thiu Tr, T c. chnh in bn th gia th linh v ca V Ngh cng Mc Cu, Quc lo Mc Thin Tch v Chnh l hu Mc T Sanh. Bn th bn phi th cc quan Thng ng thn. Bn th bn tri c bi v ca Thi thi phu nhn ( m Mc Cu ), phu nhn Nguyn Th Th ( v ca Mc Thin Tch ), tiu th Mc Mi C ( c Nm ). Hai gian phi v tri c bi v th cc quan hc s v cc thuc tng trn H tin. Trn vch mi gian c bia bng en khc tn nhng qun s t trn. - Lng m Mc Cu ( 1655-1735 ) - Lng m Mc Thin Tch ( 1705-1780 ) - M Ph c Nguyn Th Xun - M tiu th Mc Mi C - M Mc T Hong, Mc T Sanh - M Mc Cng Du, Mc Cng Ty - M Nguyn Hiu Tc c. THCH NG : cch th x H tin 4km, l mt khi ln bn trong c hang rng cn c tn l Vn sn. Xa xa l ni Ng h, ni Bnh san, ni lim. Bn trong ng c cha th Pht, c cu thang dn ln in Ngc hong. Trn vch c tng Pht ni do thch nh to thnh. Trong Thch ng cn c ng ln tri. Ti y c s tch Thch Sanh chm u chn tinh cu cng cha. d. CHA PH DUNG : cn c tn l Ph c n t do Tng trn h tin Mc Thin Tch xy dng vo gia th k XVIII ti ni Bnh san - th trn H tin cho nng Ai c Ph c Nguyn Th Xun, v th hai ca ng Mc Thin Tch. Chnh in c nhiu tng Pht, c bit l tng Pht Thch ca bng ng c a t Trung quc v. Pha sau chnh in c in th Ngc hong. Trong khun vin cha c m ca b Nguyn Th Xun v 4 v s. e. CHA SC T TAM BO : s 328 ng Phng thnh - th x H tin. Cha do Mc Cu xy dng cho m l Thi Thi phu nhn n cng dng. sn cha c tng Quan m di gc cy b . Chnh in c Pht A di bng ng c thp vng, 2 tng Thch ca, tng h php, a tng, ng Tiu, 4 b th do Xim la tng. Pha sau chnh in l gian th t ghi tn nhng v s tr tr cha. Pha sau cha c ni tht, khu m thp. f. HN PH T : c tn gi y l Phu ph t, c ngha l chng, v, con. Theo hnh dng 2 tng ln ng sng sng hai u l chng v v, cc tng nh gia l con nhng dn chng gi tt l hn Ph t.

g. HANG TIN : t hn Ph t nhn ra ngoi bin c nhng hn nh l nh ngoi bin. Hu ht nhng hn ny khng c ngi v chng l nhng khi vi khng l ni gia bin. Mt trong nhng hn c tn gi l hang Tin, ni vua Gia Long c tin. h. CHA HANG : trong hang ca cha Hang c 2 tng Pht tc theo kiu Thi lan do 2 v hong t Chiu Ty v Chiu X Xang, con ca vua Xim p trong lc Mc Thin Tch cho lnh nn y. Hang ny c ngn nm trc l mt hn gia bin, b sng xm thc bo mn chn ni, c o thnh hang. Sau c ph sa bi p nn nm yn trong t lin thnh ni. Trc ca hang pha Nam c miu b cha X cha Hang.

D - TIU VNG DU LCH TY NGUYN

D1 - TUYN DU LCH TP H CH MINH - LM NG I . TUYN NG I T TPHCM - TP LT ( 304 km ) :
1. Tnh ng Nai : a. TP Bin ha ( xa l H ni ) b. Huyn Thng nht ( Quc l 1A ) - Ch St - Ng 3 Du giy ( Quc l 20 ) c. Huyn nh qun d. Huyn Tn ph 2. Tnh Lm ng : a. Huyn hoai - Th trn Maagui, o Chui, khu du lch Sui Tin b. Huyn Bo lc : o Bo lc c. Huyn Di linh d. Huyn c trng : o Ph hip e. TP lt : o Prenn

II - NHNG IM THAM QUAN TI TNH LM NG :

1. V tr a l : Din tch 10.202 km2, c 3 cao nguyn: cao nguyn Lm vin (cao 1.500m), cao nguyn n dng - Lin khng (cao 1.000m), cao nguyn Di linh - Bo lc (cao 800m). Tnh Lm ng c 120.000 ngi dn tc vi 26 dn tc t ngi: ngi Kho 65.000 ngi, ngi M 18.000 ngi. T nm 1892 - 1894 bc s Yersin tin hnh nhng t kho st t Nha trang - Phnmpnh. Ngy 21.6.1893 ng pht hin ra cao nguyn Langbian. Nm 1899 ton quyn ng dng Paul Doumer ch thn xem xt 2 a

im: thung lng Dankia do bc s Yersin chn, TP lt do bc s Tardiff. Cui cng Ton quyn ng dng chn TP lt lm thnh ph ngh dng v cng cuc xy dng thnh ph bt u 2. Nhng im tham quan a. THIN VIN TRC LM : din tch 2 ha ta lng vo ni Phng hong gm c 2 khu: ni v ngoi vin; ni vin li chia ra lm 2 khu vc: tng v ni. Ngoi vin c nhiu cng trnh tiu biu do kin trc s Ng Vit Th, Nguyn Tn phc tho. Thin vin khnh thnh ngy 19.3.1994. Cng trnh mang m nt kin trc Trung hoa v Nht bn. Ni vin c tng Pht thch ca sn son thp vng. Ngi nh tip khch pha phi, c mt tng gc g, pha tri l Tham vn ng v lu chung. b. b. THUNG LNG TNH YU: do ngi Php t tn l Valle d amour. n nm 1953 Nguyn V- Ch tch Hi ng th x by gi mi i tn l Thung lng tnh yu. Pha di thung lng l h nc ln qua nhng qu i rp bng thng v yn . H nc c tn h a thin do mt con p ngn ging sui chy v t nhng ni i quanh c. H XUN HNG : chu vi 5.000m, rng 4,5ha, trc y vn l dng sui c ngi Lt, Chil sinh sng. Nm 1919 Labb cho xy dng mt ci p. Nm 1923 xy thm mt p na to thnh 2 h. Thng 3.1932 cn bo ln lm p b . Nm 1934 - 1935 Trn ng Khoa cho xy dng li mt p ln bng : l cu ng o (qun o Phm Khc He) ngi Php gi l Grand lacques (h Ln). Nm 1953 ng Nguyn V- Ch tch Hi ng th x lt ly tn nh th n ni ting vo th k XIX t tn l H Xun Hng d. THC DATANLA: theo cch gi ca ngi Kho l a-tm-nha (nc di l) lin quan n cuc chin tranh gia ngi Chm v Lt, Chil. Nh c nc ngi Lt tr c Prenn, gi c lt trong khi ngi Chm khng bit di l c nc nn phi rt lui sau mt thi gian nh ngi Lt ti Prenn e. H THAN TH: lc u ch l mt ci h nc nh, v sau ngi Php cho lm p chn nc to thnh h v t tn Lacques des Souprise. Theo sc lnh s 143 NV ngy 22.10.1956 i tn l H Than Th. T nm 1975 c mt thi gian ngi ta gi l h Sng mai. Vo cui th k XVIII nhn dn khp ni u hng ng tham gia vo i qun Ty sn nh gic. Mt ngy Hong Tng chia tay vi Mai Nng ni b h ra i cu nc. Sau li c tin Hong Tng t trn, Mai Nng bun ru, quyt cht theo ngi yu. Khi Hong Tng thng trn tr v tm li ngi xa khng cn na. Khi Nguyn Anh chim li Ph Xun. au n tnh ring v xt xa cho vn nc, Hong Tng nhy xung h cht theo Mai Nng. i din vi h l rng i n. Trong khu rng ny c i thng hai m lin quan n mi tnh ca chng Tm v c Tho f. THC PRENN : theo ting Chm c ngha l vng xm chim. Vua Chm l P- r-

m a qun i nh chim cc vng t ln cn trong c vng lt-Lm ng. Chin tranh din ra dai dng v ly ngn ni Prenn lm ranh gii. Thc Prenn cao 6m c thi k l ni ngh chn ca Ng nh Nhu trong nhng chuyn i sn v tip cc b lc Ty nguyn. T nm 1968 du khch n y tha tht v chin tranh c lit. Thnh thong y cng c nhng cuc picnic, nhng bui hp kn ca sinh vin hc sinh. Sau nm 1972 thc Prenn cng tr nn vng khch. T nm 1978 thc Prenn c giao cho Cng ty du lch Lm ng qun l g. THC CAMLY: l dng sui ni vi h Xun Hng. Tn thc Cam ly c t khi ngi Php ln thm him Langbian nm 1893. Lc 2 cha con ngi ng u bun Ya- gt l Hamon v m MLy xung vng tc Raylay mua bn v i mui. Sau m MLy trng gi cht. Ngi trong bun i tm th xc ca Hamon v m M Ly cht b sui h. LU I MNG NHN : c th hin qua bn tay ca kin trc s ng Vit Nga, nm 1990 bn v c hon chnh v nm 1997 ta nh mi c xy dng xong. Ta nh c 5 tng, hnh dng ging nh mt gc cy. Cu thang xoay quanh lu i nh mt si dy leo to. mi tng u c mt cn phng nh thit k theo tng ch ring bit nh: qu bu, s t, gu, ng trc, chut ti i. THC GOUGAH: t Gougah ca dn tc KHo cho l b sng ging ci ci lng. Cn ngi Kinh th gi l g v dng thc c chia ra lm 2 nhnh: mt bn l dng thc chy im lm ta h nh lng ca trng g, cn mt bn th bt nc trng xa bao ph ta nh lng trng ca mt qu trng. Theo d s ca ngi Chm, Gougah khi xa vn l ni ct du kho tng ca hong hu Nat Biut (tc Huyn Trn cng cha) j. THC PONGOUR: cn c gi l thc 7 tng hay thc Thin thai. Tn gi ca thc Pongour: ngi Php cho rng vng t ny c nhiu Kaolin (t st trng); ting Kho c ngha l 4 sng t gic. Truyn thuyt ny c lin quan n nng Kanai l n t trng xinh p v c sc khe hn c thanh nin Kho - Churu, c ti chinh phc cc loi th rng c bit l t gic. Hng nm vo rm thng ging c l thc Pongour, t chc nhng cuc ving cha, miu, di tch lch s kt hp vi phong tc ca dn tc Kho, Chu-ru v cc dn tc di c t nm 1954 (Thi, Th, Ty, Nng) k. CHA THIN VNG C ST (CHA TU): cn c tn l cha Pht trm (v c b tng Tam tn bng trm hng)- s 385 ng Khe sanh - P10 - TP lt. Cha c xy dng nm 1958 trn din tch 2ha, c trng tu nm 1989. Chnh in c tng Pht Di lc, tng Tam tn c thnh t Hongkong v nm 1958. y l ngi cha theo h phi Pht gio Hu nghim ca Trung hoa. Pha sau cha trn nh i l tng Pht thch ca Pht i l. VN HOA MINH TM: hay cn gi l vn hoa B ni v do ng David xy dng nm 1937. Khi v nc ng bn bit th ny cho ng Nghip on v ng Minh Tm l con ca ng Nghip on. Khi sang Php ng hin li cho nh nc

khu bit th ny m. CHA LINH PHC : ta lc khu Tri Mt c xy dng nm 1948, ban u ch l mt ngi cha nh, nm 1990 c trng tu li khang trang hn vi din tch tng gp i. Kin trc do ngh nhn ngi Hu thc hin. Ch nh in c tng Pht thch ca ngi tham thin cao 3m. Bn cnh c con Rng ghp bng 12.000 v chai bia n. THC DAMBRI: huyn Bo lc, cao 57m b rng 20m. H thng thc Dambri gm c 3 thc: sa, tn, i nm trong khu rng gi rng khong 1.000ha. Thc Dambri gn lin vi truyn thuyt v tnh yu ca nng H-By lng Mbri l con gi mt gia nh c nhiu n l nhng nng li em lng yu thng chng trai l n l ca cha mnh. Ngi cha bt chng n l bn cho mt lng khc cch xa hng ngn cy s vi hy vng h khng gp nhau na. Nhng ngi yu vn tm v vi nng v nhng mi tn ca cha nng c em ra s dng. Bng nhin mt t sp xung to thnh dng nc trng xa l thc Dambri

D2. TUYN DU LCH T.P H CH MINH - AKLAK - GIA LAI - KONTUM

I- TUYN NG I T T.P H CH MINH - BUN MA THUT (348km) - PLEIKU (535km) KONTUM (582km)
1. T.P H Ch Minh: a. Qun Bnh thnh - ng X Vit Ngh Tnh - cu Bnh triu b. Qun Th c - cu Bnh triu - cu Vnh bnh 2. Tnh Bnh dng (QL 13)] a. Huyn Thun an - Ng 3 Li thiu b. Th x Th du mt - Ng 4 S sao (QL 14) c. Huyn Bn ct d. Huyn Tn uyn 3. Tnh Bnh phc a. Huyn ng ph b. Th x ng xoi c. Th trn Ci chanh

4. Tnh k- lk a. Huyn ak-lp b. Huyn ak-song c. Huyn ak-min d. Huyn C-jut e. T.P Bun ma thut f. Huyn S-r-pc g. Huyn Krng-pt h. Huyn Ealeo 5. Tnh Gia lai a. Huyn Ch-prng b. T.P Pleiku 6. Tnh Kontum a. Th x Kontum

II. TNH AKLAK

1. V tr a l Din tch 19.800 km2 ng hng th nht trong c nc, aklak l tnh c vng t bazan ln nht trong c nc. Cy c ph, cao su l th mnh ca tnh. Rng c tr lng g ln v nhiu g qu. aklak c nh ni Ch-yang-sin cao nht tnh 2.442m. Sng ln nht l sng S-r-pc di 322km v chia lm 2 nhnh: Krng-kr, Krng Ana. Tnh aklak c tnh l l TP Bun ma thut v 11 huyn: Krng-pt, Ea soup, Krngpc, M-rc, Lk, kmin, k-nng, E Hleo, Krng-Ana, Krng-bng, Crm-ga. V dn tc ngi Kinh chim a s, ngi -, M-nng v cc dn tc khc. Pha Ty gip Campuchia vi ng bin gii 200 km. 2. Vn ha dn tc Ty Nguyn a. L HI UA VOI : nc ta voi nh tp trung nhiu nht aklak vi khong 40 con, trong bn n huyn Ea-Soup l c nhiu n voi nht. Hi ua voi thng din ra vo ma xun (thng 3 m lch). Chun b cho l hi ngi qun tng a voi vo rng c nhiu cy c, n thm chui chn, u , ma, bp, khoai lang, cm go v khng lm vic nng gi sc. Bi ua voi l mt di t bng phng, di t 1-2km, chiu ngang 10 con voi ging hng i mt lc. Theo lnh ca ngi iu khin, trn lng voi c 2 ngi qun tng trang phc sc s, nhng con voi phng v pha trc trong ting h reo ca khn gi ln ting cng ching. Ngy hi ua voi phn nh tinh thn

thng v ca ngi MNng b. L N CM MI : Hng nm sau khi thu hoch ma mng, cc dn tc Ty nguyn t chc l n cm mi t n thn v vui mng th hng kt qu ca mt qu trnh lao ng. Ngi Ba-na theo o Thin cha tuy khng cng bi nhng vn git heo, g, d trong l cng cm mi. Ngi Jarai theo o Tin lnh th b tc ung ru cn, chun b heo g, con trai lo cht ci, con gi lo gi go. Thy cng trong b l phc ht ru cn vo mt ci bt mi n ch nhn cao tui nht ngi trc mm, chn t ln li ru nhn l. Sau l cuc tic vui ca tt c mi ni. Trong ngy l hi ny cn c nhng tr chi nh: y gy, ma khin, ma kim, thi bn cung n. c. L M TRU : - L m tru mng chin thng, thng li : thng t chc ti nh krng v ko di trong 3 ngy. Ch bui l l gi lng. Ni dung l mng chin cng ca cng ng ny vi cng ng kia hoc khnh thnh nh krng. Ngoi con tru cn phi chun b nhng l vt khc nh: heo, g, ru cn, go, np Mt cy tre cao c dng ta vo ct chnh lm nu, khi con tru c ct vo gc cy nu trong nh chiu vng v ting cng ching thc gic mi ngi n d l. Hai thanh nin n mc dng s trong t th vn nhau, ngi th ba xut hin tay cm gy di vn trc mt con tru cho n lng ln, tip theo l i ma Tap Mlia. Khi tri gn sng mi ngi t tp quanh cy nu lm l m tru: 1 thanh nin cm chic mc, 1 ngi cm chic li chm mt nht vo khuu chn lm cho n lng ln chy quanh cy nu. Bng ng tc tht mnh ngi thanh nin a li gio xuyn tn tim. H ly chic ni ng c ng t ru pha vi huyt. Thy cng ly ru pha huyt, ct 1 t tai, mi, mi mt, lng ui cng thn linh. Sau con tru c em thui, x tht lm thc n i khch - L m tru ca gia nh : con tru t thn l ca gia ch chun b. Ch nh cm bt go y bc tng nm vy ln lng tru. Sau khi git con vt ly mu vy vo ct. Ngi ch gia nh bc tht nht vo ming tng ngi c. L B M : Dn tc Jarai sng theo lng gi l plei. Khu m bao gi cng nm u git nc. Mi nh m ca dn tc Jarai duy nht c mt ci hm. Bt k gi,tr,trai,gi cht trc sau u chn vo . T 10-15 nm khi khu nh m qu nhiu ngi c chn th cc gi lng quyt nh lm l b m 3. Nhng im tham quan tnh aklak : a. THC DRAY- SAP: cn c tn l thc khi sng ni v huyn thoi tnh yu ca nng H Mi xinh p v chng Y- Rit khe mnh nhng tri (ging) bt ti khng th ly nhau. HMi l con ca mt v t trng ni ting giu c cn Y- Rit nh ngho li m ci cha m nhng cha m ca HMi li nh g nng cho mt t trng giu c

lng bn cnh. Nng tm n gc cy k-nia tm s cng ngi yu trong mi tnh tuyt vng th trn tri xut hin con qui vt lao xung cy k-nia v ly nng HMi. Chng Y- Rit chp ly chn con qui vt ginh ly ngi yu, n dm chn xung t to thnh 1 ct nc khng l cun ly nng HMi. Chng Y- Rit ngt i v bin thnh c th, ch ct nc khng l bin thnh ngn thc b. H LK: huyn Lk l h nc ln nht Ty nguyn. Din tch vo ma h l 500ha, ma ma rng thm t 100-200ha. Lng h su 6m, c cao 400m so vi mt nc bin. Ven h Lk l vng m ly, cy ci, lt mc cao n hng mt. n ma kh su bay v y u rt nhiu. H Lk c rt nhiu loi c, ring loi c bu c con ng knh 5- 6cm. Chnh ti y vua Bo i xy dng mt bit in hng nm n ngh ngi v ngi ta vt t y h mt chic thuyn c mc bng g sao m trc kia vua Bo i s dng c. BUN N: thuc huyn Ea-soup tnh klk l ni c ng ca dn tc , MNng, Lo. Dn tc c khong 195.000 ngi th nhiu thn linh, nh di, theo ch mu h. Dn tc MNng khong 67.300 ngi, cao thn La, sng thnh lng, theo ch mu h. Dn tc Lo c khong 9.000 ngi chu nh hng ca Pht gio, th cng t tin, ngi cht c lm l v chn ct chu o. Ngi ng u bn cht th thiu xc. Bun n cn c ngh sn bt v thun dng voi rng, ng t l Khun-su- np (1838 - 1924). u tin ng o nhng ci h su mi chiu 2m bt voi con, sau ng hun luyn voi nh bt voi rng. Trong cuc i ng bt c 444 con voi d. NH Y BUN MA THUT : vo u th k XX i ph vi nhng phong tro yu nc v phong tro cch mng Php xy dng mt h thng nh t trong c nc trong c nh y Bun ma thut. Nh y Bun ma thut c xy dng nm 1920 vi qui m kin c trn 1 mnh t hnh vung, mi cnh 200m, tng cao dy bao bc chung quanh. Nh y chia ra 6 lao, mi lao giam nhng loi t nng nh khc nhau. T nm 1930 nh y Bn ma thut giam gi nhng chin s cch mng nh: H Tng Mu, Phan ng Lu, Nguyn Ch Thanh, T Hu, Hng Chng, Bi San, Trn Vn Quang, Ng c e. BO TNG VN HO DN TC TY NGUYN : nm 1926 ngi nh c xy dng bng xi mng, gch vi kin c, hon thnh nm 1927 mang tn Ta Cng s Php. Sau cch mng thng 8 ta nh ny lm tr s ca Hi ng c vn cch mng. Khi Php quay tr li xm lc Vit nam vua Bo i n y lm vic, ngh ngi, sn bn c tn gi l Bit in Bo i. Sau nm 1975 mt phn ta nh s dng lm nh khch, mt phn lm Bo tng vn ha cc dn tc Ty nguyn. - Phng 1 : trng by trang phc cc dn tc - Phng 2 : trng by m hnh nh krng, cc b ch ru - Phng 3 : trng by thuyn c mc, khung dt - Phng 4 : cc dng c sn bt voi v qun o bng v cy - Phng 5 : dng c m nhc dn tc

III - TNH GIA LAI :

1. V tr a l : Tnh Gia lai c tnh l l TP Pleiku v cc huyn : Ch Mgar, Ch-prng, Mang-giang, Krng-pa, An kh, A-dun-pa, Ch-pa. V dn tc c ngi Kinh, Jarai, Nhng, Kho ,Hr, Thi, Mng. t ai tnh Gia lai chia lm 3 dng : rng ni, cao nguyn v thung lng. Rng chim gn 50% din tch ton tnh. 2. Nhng im tham quan : a. BIN H T NNG : cch TP Pleiku khong 10 km c 1 h nc ln gi l Bin H (h T-nng). Nm gia vng cao nguyn t nn nc h T-nng qu nh hn ngc. Nc h trong xanh quanh nm khng bao gi cn. Theo dn gian Bin H xa l ming ni la ngng hot ng t lu. Chung quanh h l cy ci v cc loi hoa lm cho cnh sc ca h rt ngon mc. ng bn h c th nhn bao qut c mt vng Ty nguyn. Ngn ni cao H-rng ng bn cnh cng lm tng thm v p ca Bin H.

IV. TNH KONTUM :

1. V tr a l : Tnh Kontum c tnh l l th x Kontum v cc huyn c giy, c t, Kon-plong, Sa thy, Khang, Ch-sr. Dn tc gm c ngi Kinh, Bana, X-ng, Nhng, Kho, Hr, Thi, MngTnh Kontum c nhiu sng ngi v chia ra lm 3 h thng : - Sng P-c : bt ngun t pha Ty ni Ngc lnh. Tng lng dng chy hng nm ca sng t 10-11 t m3 nc nn c kh nng xy dng nhiu cng trnh thy in. - Sng Ba : bt ngun t Kon-Flng v ra bin th x Tuy ha. - Sng Ia-rng, Ia-lp : c kh nng ti 46 ha t trng trt. 2. Nhng im tham quan : a. NH KRNG KRON-BNG : Vi li kin trc c o, nh krng c hnh dng nh li chic ba khng l a thng ln tri nh thch vi thi gian, thin nhin khc nghit. Nh krng l trung tm ch o sn xut, tr s b my qun tr ca dn lng ( gii quyt nhng tranh chp, xch mch ), l trng hc ca lp tr, l hi trng v nh khch ca bun lng. Vo khong nm 1924 dn lng Kron-bng bt u xy dng ngi nh krng. Nhng ct chnh c voi ko t rng v ng knh 0m8, cao khong 8m v c t im nhng nt hoa vn c trng ca dn tc Bana. Nh krng c chiu di 14m, rng 10m ,chiu cao t mt t ln n nc khong 24-25m, mi ban u lp bng tranh dy n 1m. Nh krng Kron-bng c xem l nh krng c nht, ln nht Ty

nguyn. b. TNG NH M DN TC BANA : - Lp tng th nht : biu hin s ti sinh hay hnh thnh mt cuc sng mi ( tng nhng cp nam n kha thn, cp nam n giao hp ), tng nhng ph n c thai, tng bo thai mi ra i trong t th ngi co. - Lp tng th hai : rt phong ph v th loi,ngi Bana gi l dik (ngi hu ) gm tng ph n, n ng, ngi nh trng, ngi i sn, ngi gi go, th rn, m bng con, ch, kh, ra,voi, chim v c tng lnh Php, th chp nh, cu th bng . - Lp tng th ba : nhng nh hng ca x hi, vn ho t bn ngoi vo u th k XX gm cc tng lnh Php, lnh M, b i, my bay,trc thng, xe tng

E - TIU VNG DU LCH DUYN HI NAM TRUNG B

E1. TUYN DU LCH TP H CH MINH - BNH THUN - NINH THUN - KHNH HO : I - TUYN NG I T TPHCM - PHAN THIT ( 177 km ) - PHAN RANG (315 km) -NHA TRANG ( 418 km ):
1. Tnh ng Nai : a. Huyn Thng nht - Ng 3 Du giy ( Quc l 1A ) - ng 3 Long khnh b. Huyn Long khnh - Ch tri cy m Bo ho c. Huyn Xun lc - Ng 3 ng n, ni Cha chan, ni Le 2. Tnh Bnh thun : a. Huyn Hm thun nam - Ng 3 Hm tn, ni T c a. TP Phan thit b. Huyn Hm thun bc - Ni T-zn c. Huyn Bc bnh - Ni Bu thin, ni Hn mt e. Huyn Tuy phong

- Ng 3 Tuy phong, bi bin C n 3. Tnh Ninh thun : a. Huyn Ninh phc b. Th x Phan rang c. Huyn Ninh hi 4. Tnh Khnh ha : a. Huyn Cam ranh b. Huyn Din khnh c. TP Nha trang

II - TNH BNH THUN :

1. V tr a l : Tnh l ca tnh Bnh thun l TP Phan thit v cc huyn : Hm thun nam, Hm tn, Tnh linh, Hm thun bc, Bc bnh, Tuy phong. V dn tc a s l ngi Kinh, c hn 50.000 ngi Chm theo B la mn gio, c 2 hay 3 lng ngi Chm theo o Hi. Tnh Bnh thun c hn 150 ghe thuyn nh c. Cuc sng ca c dn y ch yu da vo nh bt c v ch bin hi sn. 2. Nhng im tham quan : a. TRNG DC THANH : l trng t thc u tin Phan thit do 2 ng Nguyn Trng Li, Nguyn Qu Anh ( con Nguyn Thng ) vn ng ngi thn xy dng ngi trng nm 1908 theo s gi ca c Phan Chu Trinh. Lc by gi ngi thanh nin Nguyn Tt Thnh c phn cng dy lp 3, lp nh. Trng ch c 1 phng hc v 4 dy bn, lp ny hc th lp khc ra chi. Pha sau trng vn cn gc cy kh trn 100 tui m trc kia thy gio Thnh thng chm sc v Nga du so l th vin ca trng. Thy gio Nguyn Tt Thnh li y t thng 9.1910-2.1911. Khu di tch ny c B vn ho v thng tin cng nhn l di tch lch s-vn ha quc gia ngy 12.4.1986. b. BO TNG H CH MINH CHI NHNH TNH BNH THUN : Khi cng xy dng nm 1983, hot ng nm 1986, nng cp nm 1986 v m ca n khch ngy 1.6.1998. - Tng trt : Phng trng by hnh nh, ti liu ni v tiu s v s nghip Ch tch H Ch Minh t khi ra i n nm 1930. Phng trng by nhng di tch lch s, danh lam thng cnh tnh Bnh thun, chn dung nhng nhn vt xy dng nn trng Dc thanh. - Tng lu : cp n hot ng ca Bc H sau khi t nc ngoi v VN cho n lc mt.

c. THP CHM PSNR : ( thp Ph hi ) Vua Chm Parachanh c 2 ngi con : cng cha Psnr ( B Tranh ) v Thi t Kathit ( hay Pam, ngi Vit gi l Tr Duyt ). B l th hu ca vua L xin n pha Nam Panduranga ( vng sng Ly ) vn ng dn Chm ph rng lp ry lm vn. Sau b ln vng Ma lm Chm t chc cho dn Chm canh tc, pht rng lm ry, trng bng dt vi. Ti y b kt hn vi P Sahaniempar mt lnh cha ngi Chm theo o n Hi. i vi ngi Chm b Psnr l ngi c cng i vi dn tc, t chc cho dn Chm canh tc, nh ra php tc ng x trong gia nh, ngoi x hi. Cng vi Pam tham gia hng dn cc cng trnh thy li pha Nam Panduranga ( t Tuy phong - Tnh linh ). C dn Ma lm Chm mi khi c vic n cu hin linh b u c nh y, sn xut c ma. Thp Psnr xy dng vo th k XV. Qun thp hin nay ch cn li 3 ci : 2 ci ln v 1 ci nh. Thp chnh ln v cao nht ( khong 20m ) nm trn i cao, trong thp c 1 tng linga trn trn c ph 1 lp vi . Pha trc thp chnh v hng ng bc c 1 thp ph nh cao khong 2m5, cch thp chnh khong 10m c 1 thp th ba cao khong 15m. d. LU NG HONG : l ni to ngun cm hng cho nh th Hn Mc T, to lc trn i Ngc lm, cao 150m. Nm 1910 ng hong ngi Php MontPensier cho xy dng 1 lu i trng l, din tch 536 m2 c tn l T chim ng . Nm 1933 Php giao ngi nh ny cho Bo i. Nm 1952 Php cho xy dng ti y 1 l ct. e. BI BIN MI N : theo ting Chm l Cap N c ngha l mi con ch nh . Ti y c 1 c lao nh ra bin to cho mi N c hnh vng cung,l ni kn gi cho cc tu thuyn vo trnh bo. Mi N l mt bi bin p vi bi ct tri di v bi tm l tng cho du khch. f. NC SUI VNH HO : trc y ngi Chim thnh c 1 loi nc thnh tn gi l Eamu xp th hai sau nc Ea Galhau ( nc trm hng ) dng tm cc tng thn. Tng truyn trong mt chuyn ngao du v pha Nam, vua Ch Mn v Huyn Trn cng cha dng chn bn b sui ny v t tn nc thnh Eamu thnh Vnh ho. Thng 8.1909 thng gia Bi Huy Tn tm c vng nc sui y huyn thoi ny. Nm 1928 cng ty Socit civile dtudes des eaux minrales de Vinhhao thnh lp theo quyt nh ca Ton quyn ng dng c tung ra trn th trng t thng 10.1930. Nm 1960 Trn L Xun cho xy hn mt b tm cnh ni khai thc nc sui phc v cho sc p ring ca mnh. g. CHA C THCH : c cch nay khong 163 nm lc u do Thin s Bo Tng lp am tu hnh v sau m rng thnh cha nh by gi. Kin trc cha c xy dng theo hnh th c sn ca thin nhin. Trn nhng hn khng l l gc chung, gc trng, in th Pht. Ng mn c kin trc da vo 2 tng ln, sau lng cha l ng Ng hnh, vn , thch tng.

III - TNH NINH THUN :

1. V tr a l : tnh l ca tnh Ninh thun l th x Phan rang v cc huyn : Ninh hi, Ninh sn, Phc sn. V dn tc c ngi Kinh, Chm, Raglai, Nng, Kho, Khmer, Chu-ru, Chu-ro a hnh gm c rng ni, ng bng v ven bin, din tch nng nghip ch c 10%. Bn cnh cy la l cc loi hoa mu, cy bng, cy ma, ti, thuc l Th x Phan rang nm bn b sng Ci, cch bin 5km. Ninh ch l bi tm p vi bi ct trng chy di 5km. 2. L hi ca ngi Chm : a. L TT KAT : t chc vo ngy 1.7 lch Chm ( 11.10 dng lch ). Trc l kat nhiu palei Chm t chc ma ht dn gian. Thanh nin thi nhau nh trng gin, trng Ba-ra-nng v thi kn sa-ra-nai. Cc c gi Chm ma nhng iu ma : bren, cjong, mrai, patra. Cc c gi m chiet ( gi an bng tre ) ly sch c ra ngm nga nhng bi ariya ( truyn th Chm ). c bit vo khong 1-2h chiu ngy cui thng 6 lch Chm tin hnh l n rc y trang vua Chm do b con dn tc Raglai sng pha ng dy Trng sn ct gi. ng ngy 1.7 lch Chm, Po-Phia hng dn ngi Chm tin hnh l Ph Babbang Yang ( m ca thp ) thnh mi cc thn linh v chng gim cho s cu nguyn ca con ngi vo dp l Kat. n 4-5h chiu ngi ta ri thp v li cc palei t chc l t n ng b t tin. b. L HI RAMWAN CA NGI CHM B-NI : t chc vo thng 9 lch Hi gio ( nhm ngy 19,20,21.1 ). Sau phn to m, cng ng b ti nh trong 3 ngy. n ti ngy 21.1 ngng tt c vic cng t, st sinh, cc tu s Hi gio tm ra sch s v vo thnh ng tnh chay. 3. Nhng im tham quan Ninh thun : a. BI BIN C N : tn gi C n bin m t Cank ca ting Chm. l ni ha quyn tuyt diu gia ni v bin. Tng truyn Thn mu P Inr Nkar vua u tin ca vng quc Chim thnh thi thiu n thng n C n tm bin. Vo th k XIV vua Ch Mn lp C n vn Mai uyn cng thng xun vi hong hu l cng cha Huyn Trn. b. THP P KLONG GA-RAI : Truyn thuyt v thp P Klong Garai l Jatol ( Jadol ) l mt chng trai xu x, th kch i chn tru mn v bun tru trn ni. Mt hm trn ng v c tng bn ng, Jatol nm ng th xut hin 2 con rng trng lim khp mnh Jatol bin t 1 thanh nin xu x thnh 1 thanh nin khi ng tun t. Ting n n vua Nuhol ( X u) lc y ang qun th thnh Iaru ( Tuy ha ). Nm 1167 nh vua qua i, Jatol ly con gi vua tn danh lm hong hu Bia Thakol, Jatol ln ngi vua xng danh l P kLong Garai. Lc ng ln lm vua cng l lc dn tnh i kh, ma mng tht bi nn nh vua t chc cho nhn dn xy p nc Paxa ( p Nha trinh ), o knh mng dn nc t sng Dinh vo. tng nh n ca nh vua, ngi Chm tc tng th nh vua trong thp v ly tn ca nh vua t cho tn thp l P KLongGarai.

Thp P kLong Gari nguyn thy c 6 ci : 1 thp chnh v 5 thp ph. Hin nay ch cn 1 thp chnh v 2 thp con thng hng trc mt thp chnh v 1 thp nh pha sau th hong hu Bia Thakol, cn li b nt tt c.

IV - TNH KHNH HA :
1. V tr a l : Tnh l ca tnh Khnh ha l TP Nha trang v 7 huyn : Din khnh, Khnh vnh, Cam ranh, Khnh sn, Vn ninh, Ninh ha v huyn o Trng sa. Din tch rng chim 80% din tch ton tnh, c nhiu loi g qu nh : mun, cm lai, trc nhiu lm sn qu nh : trm, k nam, gc nai, mt ong, nha thng v cc loi dc liu qu nh : m tin, sa nhn, h th , sm nam. Th rng c nhiu loi nh : voi, h, bo, kh, b tt, nai, sn dng, gu, trn, c su. Tnh Khnh ha cn c sui nc nng Dc m. Tnh Khnh ha c cc sng : sng Ba di 300km, sng Ci, sng Bn thch, sng Dinh, sng Nha trang. B bin tnh Khnh ha c nhiu m, vnh nh : vnh Xun i, m loan, Vng R, vnh Vn phong, vnh Cam ranh V thy sn bin Khnh ha giu cc loi c nh : c thu, cchim, c ng v cc loi hi sn qu nh : mc, tm hm, tm he, hi sm, s huyt, rong bin. Mt sn qu ca tnh Khnh ha l yn so trn cc o hn H, hn n, hn Sng, hn Mun, hn Ni, hn Ngoi hng nm thu c t 900-1.200 kg yn so. 2. Nhng im tham quan Khnh ha : a. THNH DIN KHNH : c xy dng nm 1793 theo kiu vauban, Nguyn Anh giao cho hong t Cnh v B a Lc trn gi. Thng 3.1794 tng Ty sn l Trn Quang Diu tin qun vy hm thnh Din khnh, Nguyn Anh phi sai V Tnh ra gii vy. Thng 1.1795 Trn Quang Diu li em qun quyt chim bng c thnh Din khnh nn Nguyn Anh phi thn chinh em qun ra gii vy cho V Tnh. Nm 1885 khi vua Hm Nghi ban hch Cn vng, 3 s phu ca tnh Khnh ha l : Trnh Phong, Nguyn Khnh, Trn ng ly thnh Din khnh lm c s chng li Php. Tng thnh Din khnh di 2.690m, cao 3m5, vng ngoi tng thnh c ho su t 3-5m bao quanh. Hin nay ch cn ca ng, ca Ty l tng i cn nguyn vn lc ban u. b. THP B PNAGAR : ngi Chm th PNagar nh n thn x s ca th tc Kauthara, cai qun pha Nam vng quc Chmpa ( Khnh ha, Ninh thun, Bnh thun ). Theo truyn thuyt ca ngi Kinh do Phan Thanh Gin son tho lc s Thin y tin n nm 1817. Lc ny ni Langari ( Nha trang ) ng Thang v b Kathang bt gp mt tin n xinh p ang hi trm da trong ry ca nh mnh nhn lm con nui v t tn l Mukjuk. B sang trung quc vn ng gip nhng duyn tri nh b kt hn vi thi t nc , sinh ra 2 ngi con : con trai l Truy, con gi l Qu. V thi t thng em qun xm chim cc nc ln bang cho nn b trn chng ging thuyn v phng Nam. n c lao Hun - x i an- tnh Khnh ha ngy nay tm cha m nui nhng ng b qua i. B lp am th trn ni i an ( nay gi l ni Cha ). B l ngi c cng khai ph cho dn tc Chm, dy dn cch

lm rung, nh c, trng ng cc. B cho ngi sang n hc hi o gio, tip thu nn vn minh v truyn b trong nc. Ngi Chm gi l PNagar, PNagar Taha, P Yan Inngar, ngi kinh gi l b Cha en, cha Ngc, cha Tin, cha x, ngi Hoa gi l Thin y a na Thnh mu. - Thp chnh : pha ng bc 23m, xy dng nm 817. Thp ny th PNagar v con gi ca b. Tng b PNagar c tc bng hoa cng nguyn khi, ngi xp bng trn i sen, t trn mt yoni. - Thp cng : trc thp b PNagar, pha chn l sn gch hnh ch nht, pha trn xy 2 hng ct to ton bng loi gch xy thp. - Thp ph : pha Nam xy dng nm 744 b ngi M lai xm chim ph hy, th Thi t Bc triu nn th thn Sylva. - Thp ph : pha Nam nh hn c xy dng vo th k XII th 2 con ca b nn th thn Ganxa mnh ngi u voi. - Thp ph : pha Ty bc th ng b nui ca b lc cn nh. d. VIN HI DNG HC : Nm 1923 ngi Php bt tay xy dng Vin hi hc Nha trang ( sau i tn l Vin hi dng hc, Bo tng sinh vt bin ) su tp cc loi ng thc vt vng ng nam . Bo tng sinh vt bin chnh thc hot ng t nm 1927 v c nhiu ln ngng hot ng. n nm 1975 bo tng qun l v gn gi 8.000 mu vt. Nm 1986 bo tng m ca n khch vi thng v n nm 1992 mi chnh thc m ca hot ng cho n nay. Cc mu sinh vt bin gm c : thc vt bin, to ( hin vi, xanh lam, gip, silic ), cc loi rong bin mu sc, san h, giun ( c n 700 loi ), cc loi thc vt ngp mn, sa, thy mu l cc loi sng ph du trn bin, nhm gip xc ( c khong 1.600 loi ), cc loi da gai ( khong 400 loi ), su tp cc loi c bin. e. M BC S ALEXANDRE YERSIN (1863-1943 ) : Nm pha Bc khu vc Sui Du trn mt ngn i nh, cch Quc l 1A khong 500m. Bc s Alexandre John Emile Yersin sinh ngy 22.9.1863 ti Thy s. Nm 20 tui ng u t ti vn chng v theo hc ngnh y Thy s, sau ng sang c v Php hc tip ngnh y. Mt ln ng n thc tp vi Louis Pasteur v vi lng cm phc ng gn b vi v thy thuc ny sut c cuc i. Nm 24 tui ng trnh lun n bc s y khoa ri n c hc bc s Kock ngi tm ra vi trng lao. Nm 1888 Vin Pasteur Paris c thnh lp, ng nghin cu cng bc s Roux tm ra vi trng bnh bch hu. Nm 1889 ng lm bc s cho hng vn ti ng bin Messageres Maritimes sang ng dng. Nm 1891 ng nh c Nha trang. Ngy 21.6.1893 ng pht hin ra cao nguyn Langbian. Nm 1894 ng thc hin mt chuyn thm him t Nha trang n vng h Lo. Khi Trung quc c bnh dch honh hnh ng cng bc

s Roux, Calmette tm ra vi trng bnh dch hch. Nm 1895 ng thnh lp Vin Pasteur Nha trang ri H ni, lt. Nm 1925 ng lm Tng thanh tra cc Vin Pasteur VN. Ngoi ra ng cn l mt nh nng hc ni ting. Cc cy c ph, cao su, ca cao c trng rng ri VN l do bc s Yersin nhp v. Nm 1918 ng trng th nghim cy quinquina chit xut cht quinine tr bnh st rt. e. HN CHNG : hn chng gm c 2 nhm : - Hn chng ci : ( hn v ) nm gn chn i. Ni y c 2 tng hnh ch nht nm song song, trn u mi tng ln i 1 hn vung nh xinh xn, nm khng kht bn nhau. - Hn chng c : ( hn chng ) nm xa pha ngoi bin, ni y l ln 1 tng cao ln ging nh 1 ci nh nm chnh vnh trn mt g cao. hn chng gc cnh, t pha bin nhn vo l du bn tay vi 5 du ngn tay in su vo trong . V mt a cht l phn xut l hoa cng chu nh hng mnh m ca cc tc nhn trong qu trnh phn ha v bo mn ca bin b nt v v vn ra, phn mm b ra tri. Nhng khi tng vi bn cao hn th tr ra c sng bin bo mn thnh trn tra ng vng trc bin c bao la. Hn chng cn lin quan n cu chuyn k dn gian ng khng l. f. SUI TIN : huyn Din khnh. L mt dng sui p vi nhiu cnh l pht sinh t ngn ni cao trn 800m khu vc Hn B. Trn ng Sui Tin chy ra sng Ci gp mt dy chn ngang to thnh mt p thin nhin k v.. Bn di chn p c 1 h nc rng gi l h Tin. Trong lng sui v 2 bn b sui c nhiu tng rng ln v bng phng, na nm di nc, na trn b c nt ch in, ch khu. Ngi a phng gi l bn c Tin. d. H C TR NGUYN : o Hn Miu ( o Bng nguyn ) vi din tch khong 1,3 km2 c xy dng vo nm 1971 do sng kin ca ng L Cn, mt ng dn Nha trang. ng ngn bin xy p dng nn 1 h di 160m, rng 130m, chia lm 3 vi hn 40 loi c : c d, c cnh v c n tht. ng t mua thm c, tm, i mi v nhiu loi sinh vt bin khc to nn mt th gii c hng trm loi. Hin nay h c Tr nguyn c xy dng thm thy tinh cung di dng chic tu Titanic. h. SUI NC NNG DC M : cch TP Nha trang khong 25 km. y l sui nc nng t nhin, nhit ca nc t 75-80 C c bn khong p cha c bnh. Khch du lch c th n sui tm, ngm mnh di ln nc m, p bn ln ngi h lu con sui. Phn thng ngun nc sui rt nng, trng g ngm trong nc khong 20-30 pht l chn lng o n rt ngon. k. CHA LONG SN : ta lc trn ng 3/2 - phng Phng sn di chn hn Tri Thy v bn trn l tng Kim thn Pht t. Cha c xy dng nm 1889 tn l

ng Long t, n nm 1890 di xung chn hn Tri thy nh v tr hin nay. Nm 1940 cha c xy dng li theo dng dp ca mt ngi cha ng gm c: tin ng, hu snh, nh ng, nh Ty, phng khch, nh tng, nh bp. Kim thn Pht t vi tng Pht Thch ca cao 39m do kin trc s Phc in ph trch. Tng quay v hng ng, mun ln tng Kim thn Pht t phi leo ln 150 bc. Ngi cha hin nay l do t trng tu nm 1971. Long sn t l tr s Pht hc ca min Trung. Hoa vin Long sn t cn c nhiu cy cnh. l. O KH : ( hn Lao ) nm trong khu vc m Nha phu cch TP Nha trang 15 km v hng Bc. T nm 1984 Cng ty 18.4 thuc Lin hip x nghip thuc l Khnh ho Khatoco qun l 5 hn o : hn Lao, hn Th, hn Sm, hn Lng, hn Gia nui v cung cp kh theo chng trnh hp tc Vit-X. n nm 1996 chuyn hng hot ng du lch. Hin nay s kh ln n gn 2.000 con, tr gi 2,145 t ng. - Loi Maccaca Rhsus c xem l loi qu him sng Qung bnh, Qung tr, Th thin, H tnh - Loi Maccaca Facienlaris. - Loi Maccaca Nemustrinas sng Khnh ha, khu vc Ty nguyn. m. BI BIN DC LT : huyn Ninh ha. Nm pha Bc TP Nha trang khong 50 km. y l b dc ng ton ct trng, mun qua b ct ra bin phi tro rt kh nhc, phi lt trn ct, v th mi c tn gi l Dc Lt. y l bi tm p c th tm 4 ma trong nm.

E2 - TUYN DU LCH TP H CH MINH - PH YN- BNH NH

I - TUYN NG I T TPHCM - T.X TUY HA (540 km ) - TP QUI NHN ( 659 km ) :
1. Tnh Khnh ha : a. TP Nha trang : - o R r - o R tng b. Huyn Ninh ha : c sn nem Ninh ha - o Bnh t c. Huyn Vn ninh : d. Huyn Vn phc : - o C m - o C 2. Tnh Ph yn :

a. Th x Tuy ha : - Thch bia sn, cu rng, thp Nhn b. Huyn Tuy an : c. Huyn Sng Cu : - o C mng 3.Tnh Bnh nh : a. TP Qui nhn b. Huyn Tuy phc c. Huyn An nhn - Ng 3 B Di : Quc l 19 i Gia lai d. Huyn Ph ct e. Huyn Ph m f. Huyn Hoi nhn g. Huyn Tam quan

II - TNH PH YN :
1. V tr a l : Din tch 5.178 km2, Ph yn trc y l mt phn ca tnh Ph khnh, n nm 1989 c tch ra thnh tnh Ph yn. Tnh l l th x Tuy ha v cc huyn Tuy ha, Sn ha, Tuy an, ng xun. Tnh Ph yn c cnh ng Tuy ha vi 20.000 ha trng la, 5.500 ha da, 3.000 ha iu, 1.000 ha cf, 1.000 ha thuc l. Tnh Ph yn c sn bay d chin ng tc ca qun i Si gn s c nng cp thnh sn bay dn s 2. Nhng im tham quan a. NI CHP CHI (ni Nu c): cao gn 400 m, ngi Php gi l La montagne de L Epervier n ng ngng ca hng ra bin ng ca ng bng Tuy ha rng ln. b. NI BIA - THCH BIA SN : cao 706 m, ni bia thuc dy o C. Nm 1836 vua Minh Mng cho chm dy ni i lnh (tc ni bia) vo Tuyn nh. n nm 1840 vua Minh Mng t chc t l ti ni i lnh v sng rng. Lch s ghi li nm 1471 khi vua L Thnh Tng em qun nh chim Chim thnh khi n chn o C cho khc bi th trn Thch bia sn c. THP NHN: nm trn nh Bo sn (ni Nhn). Thp Nhn l 1 trong nhng ngi thp ln ca Chmpa c nin i t cui th k XI- th k XII

III - TNH BNH NH

1. V tr a l

Din tch 6.076 km2, dn s 1.477.900 ngi. Tnh l l T.P Qui nhn v cc huyn : An lo, Hoi n, Hoi nhn, Ph m, Ph ct, Vnh thnh, Ty sn, Vn canh, An nhn, Tuy phc. V dn tc c ngi Kinh , Chm, Ba-na. B bin di hn 100 km. Sn bay Ph ct cch Qui nhn 36 km v pha Bc. Cng bin Qui nhn l cng bin ln khu vc Nam Trung b. Tnh Bnh nh tng l kinh bn ca vng quc Chmpa, l qu hng ca cuc khi ngha Ty sn - Nguyn Hu 3. Nhng im tham quan tnh Bnh nh : a. M HN MC T: TP Qui nhn, nm trn 1 ngn i nh. Hn Mc T sinh ngy 22.9.1911 ti L thy - tnh Qung bnh. ng tn tht l Nguyn Trng Tr, hc Qui nhn nm th 3, ng lm vic S c in, b bnh ri b mt vic. ng vo lm vic Si gn t lu ri tr li Qui nhn v mc bnh phong c a vo tri phong Qui ha v mt . Sau m ca ng c ci tng trn 1 im cao Ghnh Rng b. THNG CNH GHNH RNG: c B vn ha xp hng ngy 15.11.1991, c din tch 35 ha. Ni y c nhng hang ng a dng vi bi ct trng chy di hng km vi nhng tng mt ngi, u s t, hn vng phu, hn chng, hn v, u voido thin nhin to ra. Vua Bo i cho xy dng y ngi nh ngh 3 tng, quay mt ra bin theo m hnh con tu ang lt sng nn c gi l bi tm Hong hu. d. BO TNG QUANG TRUNG: lng Kin m - x Bnh m - huyn Ty sn, cch TP Qui nhn khong 45 km. Bo tng v tng i Quang Trung c xy dng trn din tch 6 ha ngy 11.12.1977 v hon thnh ngy 25.11.1979, din tch s dng 1.380 m2. Bo tng Quang Trung c 9 phng trng by: - Phng 1: Bi cnh lch s t nc trc cuc khi ngha Ty sn - Phng 2: Qu hng v thi nin thiu ca cc th lnh Ty sn - Phng 3: Chun b khi ngha v nhng c s ca phong tro Ty sn - Phng 4: Bc pht trin ca phong tro gii phng 2 ph Qui nhn, Qung ngi - Phng 5: Chng phong kin v thng nht t nc - Phng 6: Cuc khng chin chng qun Xim - Phng 7: Cuc khng chin chng qun xm lc Mn thanh - Phng 8: Xy dng t nc - Phng 9: Phng lu nim - truyn thng e. KHU DU LCH I XUN - TRI PHONG QUI HA: nm 1929 ng Harler, mt ngi lm cng tc t thin n y v quyt nh chuyn tri phong t c lao Tn phong (TP M tho) v tri phong Qui ha. Hin nay s ngi b bnh phong ln n 2.500 ngi. Theo k hoch n nm 2000 chnh ph Vit nam s gii quyt dt im bnh phong. Hin nay trong khu vc ny c n 300 ngi nh. Chnh quyn a phng ang c k hoch bin ni y thnh khu du lch. Tri phong nm st bi bin ct trng p vi khu cm tri v khu vn cc tng danh nhn th gii. Bn phi l nh tip khch, vn phng lm vic. i su vo bn trong l khu nh ca nhng

ngi b bnh phong. y cng l ni Hn Mc T cha bnh v qua i f. THP BNH T: x Phc hip - huyn Tuy phc. Cm di tch ny c tt c 4 thp nhng nhn dn vn quen gi l thp Bnh t, thp Th thin, Th sn c thp, ngi Php gi l Thp Bc (Tour dargent) thp c nin i t th k XI-XII f. THP CNH TIN: x Nhn hu - huyn An nhn, l kin trc tiu biu cho thp Chm Bnh nh th k XII, nh mt ni thing ca trung tm thnh bn, c nh hng n kin trc Angkor Thom ca ngi Khmer. g. THP I: phng ng a - TP Qui nhn cn c tn l thp Hng thnh (c 2 thp) c kin trc ca nhng n th Khmer thi Angkor Vat th k XII h. THP THC LC: x Nhn thnh, ranh gii gia huyn An nhn v Ph ct, cn c tn l Phc lc, Ph lc, ngi Php gi l Thp Vng (Tour Dor). Nin i ca thp Thc lc thuc giai on u ca phong cch Thp Mm th k XII, nh hng ca kin trc Khmer

PHN II - VNG DU LCH BC TRUNG B A. TRUNG TM DU LCH THA THIN HU

I- V TR A L TNH THA THIN - HU :
Tnh Tha thin - Hu cch H Ni 660 km, TPHCM 1.080 km v ng b. Din tch 5.010 km2, dn s 1.041.900 ngi. Tnh Tha Thin-Hu gm c TP Hu v 8 huyn. Dn tc c ngi Kinh, T i, C tu, Bru, Vn kiu, Hoa a hnh min ni chim khong din tch, trung du chim khong din tch, ng bng chim 1.400 km2. Hu ht cc con sng ln ca Tha thin - Hu nh sng lu, sng B, sng Hng, sng Trui, sng Cu hai u bt ngun t dy Trng sn chy qua ng bng ra bin. B bin di 120 km c cng Thun an v vnh Chn my vi su 18-20 m,c sn bay Ph bi, Tha thin-Hu l tnh c s a dng v cnh quan thin nhin v yu t nhn to to cho Hu mt nt p hi ha. Hu cn lu gi c hng trm di tch lch s - vn ha v Hu c t chc UNESCO ca Lin hip quc cng nhn l di sn vn ha th gii ngy 11.12.1993

II - LCH S PHT TRIN KINH HU :

- Vo i Hng Bng (2879- 258 trc CN) Hu thuc b Vit Thng - Nm 248 - th k VIII Lm p v vng quc Chim thnh ginh c c lp - Nm 1069 vua L Thnh Tng tin nh Chim thnh, vua Chim l Ch C dng 3 chu: a l, Ma linh, B chnh c tr v nc - Nm 1075 vua L Nhn Tng chiu m dn chng n khai khn t ai v sinh sng

- Nm 1306 vua Trn Anh Tng g em gi l Huyn Trn cng cha cho vua Chim l Ch Mn. Ch Mn dng 2 chu : chu v chu L lm qu snh l - Nm 1307 vua Trn Anh Tng i tn 2 chu v L thnh Thun chu v Ho chu - Thng 10.1588 cha Nguyn Hong vo trn t Thun ha. T sng Gianh tr vo gi l ng trong. Cc cha Nguyn ln lt ng ph Ai t (1588-1590), Tr bt (1590-1600), nh ct (1600-1626), Phc yn (1626-1636), Kim long (1636-1687). Nm 1687 cha Nguyn Phc Trn di ph v Ph xun. Nm 1712 cha Nguyn Phc Chu li di ph ra lng Bc vng. Nm 1738 cha Nguyn Phc Khot di v Ph Xun - n th k XVIII Ph xun tr thnh trung tm kinh t, chnh tr, vn ha ln ng trong - Thng 6.1786 Nguyn Hu tin qun ra Thun ha. Thng 12.1788 Nguyn Hu ln ngi hong ti ni Bn - Ph xun. Sau Ph xun tr thnh kinh ca triu i Ty sn - Nm 1802 Nguyn Anh ln ngi ly nin hiu l Gia Long, lp nn triu Nguyn ng ti Ph xun - Nm 1885 kinh Hu ri vo tay Php, phong tro Cn vng ko di 15 nm - Cui nm 1925 Php bt c Phan Bi Chu v giam lng Hu. T nm 1930 Hu tr thnh a bn hot ng ca nhiu lnh t ng cng sn VN - Thng 8.1945 qun chng khi ngha ginh chnh quyn. Chiu 30.8.1945 hng vn ngi mt-ting trc ca Ng mn nghe Bo i c li thoi v v np n kim cho chnh quyn cch mng - Nm 1963 phong tro u tranh ca tn gio bng ln mnh m. Trong cuc tng tin cng v ni dy Xun Mu thn 1968 qun gii phng lm ch Hu 25 ngy. Vo 10 gi 30 pht ngy 25.3.1975 thnh ph Hu c hon ton gii phng

III- L HI THA THIN-HU

1. L hi in Hn chn: din ra 1 nm 2 k: thng 2 (l Xun t), thng 7 (l Thu t). L hi in Hn chn c t chc trn ngn ni Ngc trn v nh lng Hi ct huyn Hng tr 2. L hi Cu ng Thi dng h: l hi lng ca nhn dn lng Thi dng hhuyn Phong in t chc vo ngy 12 thng ging m lch hng nm tng nh v thnh hong ca lng l Trng Qu Cng c cng dy cho dn ngh nh c v bun bn ghe mnh 3. Hi ch Xun Gia lc: lng Nam ph c t thi Minh Mng (1820 - !840), ch Gia lc tr thnh ch phin ngy tt hp t mng 1- mng 3. Trong ngy hi c din ra cuc chi bi chi, bi gh, ht gi go, bi thi 4. Hi vt v lng Snh: huyn Hng ph. Hng nm c n ngy 10.1 m lch, cc l vt trong vng n nc ko n hi vt v lng Snh tranh ti, git gii, ngoi trai trng dn lng cn c hng ngn thanh nin nam n t cc ni khc ko n 5. Hi bi tri: l l hi dn gian c t chc vo u ma xun. Tc ua tri c

ngun gc cu ma t thi c s c c dn sng bng nng nghip, c t chc Phu vn lu (sng Hng)

IV- NHNG IM THAM QUAN THA THIN- HU

1. Kinh thnh Hu c xy dng t i vua Gia Long 1805 v hon thnh vo i vua Minh Mang nm 1832. Kinh thnh Hu c xy dng theo kin trc phng Ty, kiu vauban vi kin trc thnh quch ca phng ng. C 3 vng thnh: Phng thnh ( kinh thnh ), Hong thnh v T cm thnh a. PHNG THNH : (kinh thnh) C mt bng hnh vung, din tch khong 5 km2, tng thnh chu vi 11 km. Phng thnh c 10 ca ra vo xy dng nm 1809 - pha Nam : ca Thng t (ca ng nam), ca Th nhn (ca Ngn), ca Qung c (ca Sp), ca Chnh nam (ca nh ) - pha ng : ca chnh ng (ca ng ba), ca ng bc (ca K tri) - pha Ty : ca Chnh ty, ca Ty nam (ca Hu) - pha Bc : ca Chnh bc (ca Hu), ca Ty bc (ca An ho) Nhng cng trnh xy dng phng thnh gm c: TRN BNH I : l 1 pho i hnh lc gic khng u, xy pha ng bc kinh thnh. Thnh c p vo i Gia long (1805) c gi l Thi bnh i. Nm 1836 vua Minh Mng i tn l Trn bnh i. Bn trong c 2 ci h nm chu u li vi nhau nn c gi l n Mang c PHU VN LU : l mt ci lu duyn dng mt quay v hng Nam, l ni nim yt chiu th ca nh vua hay kt qu ca cc cuc thi Hi, thi nh, t pha trc K i. Pha trc Phu Vn lu c 1 ci sn rng dn n Nghinh lng i. Phu Vn lu c xy dng t thi Gia Long (1819). Nm 1829 tng c cuc u gia voi v cp vua Minh Mng ra xem. Cn bo nm Thn 1904 lm bay mt PhuVn lu, sau vua Thnh Thi cho lm li ging nh c K I: ct c c xy dng vo thng 10.1807. Sau vua Minh Mng sa sang li cho p hn. K i cao 17m4, chia lm 3 tng. Trn i c 8 ci i nh 8 khu i bc v 2 ci im canh 2 bn tng th 3. Nm 1846 vua Thiu Tr cho thay ct c mi. Nm 1904 cn bo lm gy K i. Nm 1948 k i c lm bng b tng ct thp cao 37m, chia lm 4 tng TAM PHP TY : l c quan nhn n khiu ni ca nhng ngi b triu nh x oan c. Tam Php ty gm c i din ca 3 c quan : B hnh, Vin st, i l t. Tam Php ty c lp di thi Minh Mng 1832. Hng thng vo cc ngy 6, 16, 26 th Tam Php ty khai hi nhn cc n kin. Nu khng gp ng ngy y, ngi

np n phi nh trng ng vn. Nm 1901 vua Thnh Thi lp li nhng n nm 1906 th b bi b. Mt phn ca Tam Php ty ngy xa c s dng lm T b vin ngy nay. PH TN NHN : l c quan qun l nhng ngi trong dng h nh Nguyn. Ph Tn nhn c thnh lp nm 1832 di triu Minh Mng. Nm 1890 ph c trng tu. Nhng ngi lm vic ph Tn nhn phi l ngi trong hong tc, gii quyt v h tch, xt phong tc, g cng cha, x kin, cng k, t l cc n miu, lng tm. Ph Tn nhn b h hi nng nm 1968 BO TNG C VT HU : ta nh nguyn l in Long an trong cung Bo nh xy dng nm 1845. Nm 1885 Php chim cung Bo nh, in Long an b tho d v xp vo kho. Nm 1909 vua Duy Tn cho dng in Long an lm th vin cho Quc t gim gi l Tn th vin. Ngy 16.11.1913 Hi thnh hiu c c thnh lp su tp nhng c vt c gi tr v lch s - vn ha kinh thnh Hu v nhng hin vt Chm. Ngy 24.8.1923 Khm s Trung k Pasquier v vua Khi nh ban sc lnh dng ta nh ny lm Bo tng Khi nh. Nm 1947 i tn l Tng c vin. Nm 1958 mang tn l Vin bo tng Hu. Hin nay n c mang tn l Bo tng c vt hay Bo tng m thut cung nh Hu. Ngoi sn ca Bo tng c khong 20 hin vt bng v kim loi nh: bia , sng thn cng, tng quan, vc ng, chung ng Ni tht trng by khong 300 hin vt v chia thnh 6 khu vc: TRNG QUC T GIM : l trng i - trung hc c nht ca VN kinh thnh Hu. Ngi nh trung tm ca Quc t gim l Di lun ng ghi nm to lp Minh Mng 1829 v di v ch mi Duy Tn 1908. Hc sinh ca trng gm c 3 loi tn sanh (con chu nh vua), m sanh (con cc quan), hc sanh (con dn hc gii) TA THNG BC : l ni tip xc vic bun bn gia cc quan triu Nguyn v i din nc Php dng trc kinh thnh Hu. Di thi vua Gia Long, Minh Mng pha ng bc ca kinh thnh c Cung qun n tip s thn. n nm 1875 vua T c cho di Cung qun ra ch hin nay. Ta Thng bc ngy nay khng cn vt tch g, a im c c xy dng nh ht Hng o CU V THN CNG : l 9 khu sng t trong 2 ngi nh gn ca Th nhn v Qung c kinh thnh Hu. Ngy 31.1.1803 vua Gia Long ra lnh tch thu tt c nhng dng bng ng ca triu i Ty sn c thnh 9 khu sng. Ngi ta ly tn 4 ma: xun - h- thu - ng v ng hnh: kim - mc - thy - ha - th t tn cho 9 khu sng v c phong Thn oai v ch thng tng qun b. HONG THNH : (i ni) gia kinh thnh l ni t nhng c quan cao nht ca ch qun ch v l ni th t cc vua cha. Xy dng vo nm 1804, hnh ch nht, chu vi khong 2.456m.

Hong thnh c 4 ca: - Ca Ng mn : dnh cho vua i khi c on ng o theo hu - Ca Ha bnh : cho vua i chi - Ca Hin nhn : (pha tri) dnh cho quan li v lnh trng ra vo lm vic - Ca Chng c : (pha phi) dnh cho cc b trong ni cung - CA NG MN - LU NG PHNG: Lc xy hong thnh nm 1804 vua Gia long t y l Nam khuyt i. Nm 1806 xy dng in Cn nguyn trn Nam khuyt i. Nm 1833 vua Minh Mng cho tho d in Cn nguyn lm cung Cn thnh, ci to Nam khuyt i thnh ca Ng mn. Ca Ng mn l 1 to nh hnh ch U gm c 2 phn: phn di l i xy bng gch, Thanh ha, Qung nam, phn trn l lu kin trc bng g v ngi Lu Ng phng c 2 tng: di ln, trn nh, lm bng g lim. Ta nh c 100 cy ct, phn pha di trng, ch tr ta nh chnh gia, c h thng ca knh vua ngi d l, cn tng lu ginh ring cho b Hong thi hu v cc b phi trong cung cm - SN AI TRIU NGHI - IN THI HA : L ci sn rng trc in Thi ha, lt Thanh ha chia lm 2 bc: bc trn ginh cho cac quan vn, quan v (t tam phm tr ln). Hai bn sn c 2 hng tr l Phm sn. Di cng cn mt na ginh cho cc k cu hng lo, thch l, 2 con k ln 2 bn nhc nh mi ngi phi trang nghim chn triu nghi. K tip l h Thi dch o nm 1833, 2 u cu Trung o c dng 2 phng mn. in Thi ha l ni t chc cc bui i triu, l ln ngi, l phong Hong thi t, tip n s thn cc nc ln, l vn th. in c vua Gia Long xy dng nm 1805. Nm 1833 vua Minh Mng xy dng in Thi ha v tr nh hin nay, pha trong l ngai vng trn 1 ci b 3 tng. Nm 1899 vua Thnh Thi cho lt gch hoa kiu Ty phng. Nm 1923 Khi nh cho lm 2 lp gng pha trc v pha sau - Khu vc th cc vua cha nh Nguyn : TRIU MIU : th ng b Triu t ca dng h nh Ngyn. Triu miu c vua Gia Long xy dng nm 1803. Gian gia th ng b Nguyn Kim, trong miu c thn Kh (pha ng) v Thn tr (pha Ty), pha sau miu c 2 ca: Tp Khnh (bn tri), Din Khnh (bn phi). Pha tri i vi ca Tp Khnh l ca Nguyn ch, pha phi i vi ca Din Khnh l ca Trng hu THI MIU: th 9 i cha Nguyn, c xy dng nm 1804 di triu Gia Long. Gian chnh gia th Thn khm v Thn v ng b Nguyn Hong (cha Tin) tht th ng b Nguyn Phc Nguyn (cha Si) - ng b Nguyn Phc Lan (cha Thng) - ng b Nguyn Phc Tn (cha Hin) - ng b Nguyn Phc Trn (cha

Ngi) - ng b Nguyn Phc Chu (cha Minh) - ng b Nguyn Phc Ch - ng b Nguyn Phc Khot (V Vng) - ng Nguyn Phc Thun HNG MIU: th ng b Nguyn Phc Lun thn sinh vua Gia Long. Miu xy dng nm 1821. Khm th Nguyn Phc Lun gia trc miu c thn Kh, Thn tr, bn tri ca Chng Khnh, bn phi ca Dc Khnh. Mt tng pha Bc bn tri c ca Tri tng, bn phi ca ng tng TH MIU: th 10 v vua i nh Nguyn, xy dng nm 1821. Chnh gia th vua Gia Long - v chng vua Minh Mng - v chng Thiu Tr - v chng T c - v chng Kin Phc - v chng ng Khnh - v chng Khi nh. ngy 25.1.1959 chnh quyn Si gn a 3 v vua: Hm Nghi, Thnh Thi, Duy Tn v th Th miu HIN LM CC : xy dng nm 1821 c 3 tng. Ton b 3 tng lu ca Hin lm cc xy dng trn nn hnh ch nht (21m*13m). Tng 2 c t n th v sp ng sn son thp vng. Hin lm cc c xem nh i k nim ghi cng tch ca cc vua triu Nguyn CU NH : l 9 nh ng ln nht VN c t trc Hin lm cc, l sn phm ca th th cng ni ting phng c Hu c c t nm 1835 - 1837. Mi nh c 1 tn ring ng vi nin hiu ca mi v vua. Cho n nm 1958 ch mi dng 7 nh, cn 2 nh: D v Huyn cha dng n. Mi nh u khc nhau v kch thch v trng lng, c 17 hnh nh tiu biu ca t nc c chm khc trn Cu nh. - Khu vc Hong Thi hu v Thi Hong thi hu n : IN PHNG TIN : dnh cho cc b trong ni cung n cng bi trong nhng ngy khnh tit, n k. Trong in t 7 n th vua v hong hu ging nh Th miu. CUNG DIN TH : l ni dnh ring cho cc b Hong Thi hu . Cung c dng t thi Gia Long ( 1803 ) c tn l Trng th, nm 1820 vua Minh Mng i l T Th, nm1848 T c i l Gia Th, nm 1904 Thnh Thi i l Ninh th, nm 1916 Khi nh i l Din th. CUNG TRNG SINH : dng lm ni tiu khin cho cc b trong ni cung. Nm 1822 Minh Mng t l cung Trng ninh, nm 1843 Thiu Tr t l Ng i ng ng. n thi Khi nh cung Trng ninh c i thnh cung Trng sinh. T CM THNH : (i ni) l khu vc dnh ring cho vua v gia nh nh vua. Thnh c xy dng nm 1804 c tn l Cung thnh, nm 1822 Minh Mng i tn l T cm thnh. T cm thnh lin lc vi hong thnh bng 7 ca : i cung mn, Tng loan, Nhi trng, Hng khnh, ng an, Gia tng, Ty an. IN CN CHNH : l ni lm vic thng ngy ca cc vua Nguyn, xy dng nm 1811 v c vua Khi nh sn son thp vng vo u th k XX. Gian gia

in Cn chnh 1 ci long sng v nhiu gi ta nh vua ngi lm vic. IN KIN TRUNG : nm 1827 vua Minh Mng cho xy Minh vin lu. Nm 1915 vua Duy Tn cho xy dng trn nn c mt kin trc Ty phng gi l lu Du cu. Khong nm 1916-1917 Khi nh cho xy dng ln hn gi l in Kin trung. DUYT TH NG : l nh ht trong cung nh xy dng nm 1826. Nh ht hnh ch nht, sn khu hnh vung t ngay gia sn nh. Pha sau bc tng l mt phng rng cha cc bn tung, hia mo, o c biu din. V tr cao nht trong phng l ci khn th ng t s ngh ht bi. Di thi M chnh quyn min Nam s dng Duyt th ng lm trng Am nhc Hu ( nay l trng Cao ng ngh thut min Trung ). THI BNH LU : l ni vua ngh hoc c sch, xy dng nm 1821 c tn l Tr nhn ng ( nh lm vn ). Nm 1887 ng Khnh cho xy dng 1 lu mi c tn l Thi bnh ng lm th lu. 1. Khu vc lng tm cc vua Nguyn : a. LNG GIA LONG : l mt qun th lng tm ca nhiu thnh vin trong gia nh v dng h ca nh vua. - Lng Trng phong ca cha Nguyn Phc Ch - Lng Quang hng ca 1 b v cha Nguyn Phc Tn - Lng Vnh mu ca 1 b v cha Nguyn Phc Trn - Lng Thoi thnh ca m vua Gia Long - Lng Hong c ca cng cha Long Thnh ( ch rut vua Gia Long) - Lng Thin th hu ca Thun Thin Cao hong hu ( v th vua Gia Long ) - Lng Tha Thin Cao hong hu ( v chnh vua Gia Long ) Cng vic xy dng lng m vua Gia Long bt u t ngy 11.5.1814 v phong ni l Thin th sn v ko di trong 6 nm t 1814-1820. Lng Gia Long v tr xa xi nht i vi trung tm c nhng l khu lng honh trng nht v cnh quan thin nhin, mt kin trc tha, n gin nht l khu m vua v hong hu. b. LNG MINH MNG : Nm 1826 vua Minh Mng cho cc nh a l i xem t chun b xy lng cho mnh. Thng 4.1840 nh vua ln ni Cm k v i tn thnh Hiu sn. Thng 9.1840 triu nh huy ng hn 3.000 qun lnh v th xy dng vng la thnh chung quanh. Ngy 21.1.1841nh vua bng h lc 50 tui. Ngy 20.2.1841 vua Thiu Tr cho gn 1vn lnh v th xy dng lng. Lng Minh Mng l mt tng th kin trc qui m gm khong 40 cng trnh ln nh nm trn mt khu i ni, sng h thong mt. B cc kin trc c b tr i xng nhau tng cp qua trc chnh xuyn tm lng. Tt c c sp xp cht ch nh x hi ng thi, c tchc theo chnh sch trung ng tp quyn

c. LNG THIU TR : khi vua Thiu Tr va bng h ( 4.11.1847 ) vuaT c cho thy a l n ni Thun o xy dng Xng lng. S binh lnh v th thuyn c huy ng rt ng nn ch sau 3 thng thi cng cc cng trnh kin trc chnh hon thnh. Trong lng Thiu Tr cn c 3 ngi m khc ca gia nh nh vua : - Lng Hiu ng ca m vua ( b H Th Hoa ) - Xng th lng ca v vua ( b T D ) - Khu lng To thng ( con vua Thiu Tr cht lc cn nh ) d. LNG T C : khi xy dng xong lng nh vua cn sng thm 16 nm na (1883 ). Lng T c cn gi l Khim cung, Khim lng xy dng lng Dng xun thng. Ring bi Khim cung k di gn 5.000 ch do chnh vua T c vit nm 1871 v n nm 1875 mi c khc vo tm bia khng l nng khong 20 tn v dng ti Bi nh. Trong vng la thnh rng khong 12 ha, c gn 50 cng trnh ln nh. Mi cng trnh kin trc trong lng T c u mang nhng ng nt khc nhauv nghthut to hnh, khng trng lp, rt sinh ng. B cc cc cng trnh kin trc trong lng ph b i s i xng c in. b. LNG DC C : khi vua T c bng h vua Dc c 32 tui ln ni ngi nhng ch 3 ngy sau th b ph trut ( 23.7.1883 ) b qun thc ri chuyn sang giam Thi y vin v cui cng cht i ngc Tha thin sau 7 ngy khng cho n ung (6.10.1883). Thi hi v ph ch b s si bng chiu v chn ct cha Trng quang. Khi Thnh Thi ln ngi vua cho xy ct m ca cha mnh ng hong, t tn l An lng, n nm 1897 i tn l cung Tn miu. Thng 8.1899 vua Thnh Thi xy dng in Long n gn khu vc m vua Dc c th cha. Nm 1954 vua Thnh Thi mt c chn An lng. Nm 1987 hi ct vua Duy Tn c a v an tng cnh lng vua Thnh Thi. Trong khu lng ny cn c lng m 3 b v ca vua Thnh thi : b Nguyn th Gia Anh, b Nguyn Th nh ( m vua Duy Tn ), b H Th Phng. Nm 1994 ngi ta cn t chc l ci tng hi ct b Mai Th Vng ( v vua Duy Tn mt nm 1980 ) v chn cnh vua Duy Tn. Lng Dc c cn c 39 ngi m ca cc ng hong b cha. f. LNG NG KHNH : trc y gn lng ng Khnh c m ca Kin Thi vng l cha ca 3 vua Kin Phc, Hm Nghi v ng Khnh. Sau khi ln ngi, ng Khnh xy dng in Truy t th cha. Phn ln nhng cng trnh kin trc lng ng Khnh c thc hin di thi Khi nh. lng ng Khnh nn m thut thun ty ca ng b pha trn, s dng nhiu vt liu mi nh xi mng, gch car, gch hoa trng men mu, knh mu cc ca s. Cng trnh c gi tr nht l in Ngng hy. a. LNG KHI NH : cng trnh xy dng lng Khi nh i hi v thi gian nhiu nht, n 11nm ( 1920-1931 ). Lng ny nh du kin trc mi l trong lch s m thut VN nh dng vt liu btng, trang tr ni bng cch ghp mnh snh s v thy tinh. Khi nh chn ni Chu ch lm lng cho mnh. Trong lng Khi

nh c 2 pho tng ng c hnh nh vua kch thc nh ngi tht, nhng bc ho long vn vi din tch hng chc m2 trn trn 3 phng, gia ca cung Thin nh l nhng bc ho honh trng c gi tr m thut. 2. Nh ng cng trnh xy dng ngoi phng thnh : a. N NAM GIAO : Di thi cha Nguyn Phc Lan n t tri c thit lp lng Kim long, n i Ty sn ngn i gn ni Ng bnh. Khi vua Gia Long ln ngi cho p n lng An ninh. Nhng sau triu nh nh Nguyn xy dng lng Dng xun nh hin nay. Cc vua cha nh Nguyn t l tri hng nm hoc 3 nm 1 ln. Khun vin n Nam giao hnh ch nht di 390m*rng265m, gii hn bng vng tng thnh xy bng bao bc chung quanh. Trong khun vin ny ngy xa trng rt nhiu thng. n t Nam giao c xy dng thnh 3 tng : tng trn cng l Vin n, hnh trn tng trng cho tri, ng knh 40,5m, cao 2m8, tng k hnh vung gi l phng n tng trng cho t, mi cnh 83m, cao 1m, tng cui cng hnh vung l Xch t tng trng cho con ngi, mi cnh 165m, cao 0m85. c. H QUYN : l u trng gia voi v cp c xy dng di thi nh Nguyn vua, quan, dn chng gii tr v luyn tp cho voi quen vi khng kh lc lm trn. Di thi cha Nguyn t chc cn D vin trn sng Hng. Di thi Gia Long t chc bi t trng trc kinh thnh. Nm 1830 vua Minh Mng xy dng gn i Long th, v tr nh ngy nay. Trn u cui cng din ra nm 1904 di i vua Thnh Thi. d. VN MIU HU : cc cha Nguyn xy dng Vn miu nhiu a im : lng Triu sn, lng Lng qun, lng Long h. Nm 1808 vua Gia Long chn mt ngn i thp pha trn cha Thin m tc v tr hin nay xy dng Vn miu uy nghi s hn. C khong 50 cng trnh ln nh, 32 tm bia tin s, 4 tm bia khc c xy dng trong mt bng hnh vung, mi cnh khong 160m chung quanh c la thnh bao bc. in th chnh th Khng T v T Phi, Thp nh trit, ng vu v Ty vu th Tht thp nh hin v cc tin nho, Thn tr, Thn kh, nh T cng, i thnh mn, Vn miu mn. 4. Nhng cng trnh vn ho v thng cnh thin nhin Tha thin-Hu : a. CHA THIN M : xy dng i H kh - x Hng long - cch trung tm TP Hu 5km. Cha Thin m l ngi cha c knh nht, kin trc s nht v cng l ngi cha p nht Hu. Tng truyn c mt b tin hin ln i H kh cho dn chng bit s c mt v chn cha n y dng ln cha, th pht. Nm 1601 Nguyn Hong qua vng t ny nghe k li mi m rng qui m xy dng cha t tn l cha Thin m. n i vua T c i tn cha l Linh m. Nm 1665 cha Nguyn Phc Chu cho c 1 qu chung ln ng knh 1m4, cao 2m4, nng 3.285 cn ln nht Hu. Nm 1844 vua Thiu Tr cho xy dng thp bt gic cao 21m24 gm 7 tng gi l thp T nhn sau i thnh thp Php duyn. B cc cha chia ra lm 2 khu vc. Pha

trc l nhng cng trnh mang tnh cht lu nim nh chung ng, bia , thp Phc duyn, nh Hng nguyn, pha sau l in i hng, in a tng, in Quan m, nh trai, nh khch,vn hoa, vn thng. b. IN HN CHN : xy dng trn ni Ngc trn, trn nh ni c mt ch trng xung, ng knh vi mt, nc ma thng ng li trng ging nh ci chn ng nc trong. T xa ngi Chm dng n th n thn Ponagar. V sau ngi Vit theo Thin tin thnh gio, l mt tn gio bnh dn a phng vi danh xng Thnh mu Thin y A na. T nm 1854 Liu Hnh cng cha ( tc Vn Hng thnh mu ) c ngun gc t min Bc cng c a vo th y. Ngoi ra in Hn chn cn th Pht, Quan Cng v hn 100 v thn thnh khc thuc hng ca cc thnh thn ni trn trong c vua ng khnh. Khi ln ngi vua ng Khnh cho xy dng in khang trang hn gi l Hu Nam in. in th chnh l Minh knh i bao gm : Thng cung (Thng in ), Cung hi ng, tin in. Bn phi Minh knh i l nh Quan c Trinh ct vin, cha Thnh, bn tri l dinh Ng v thnh b, ng th ng H, am ngoi cnh, am thy ph. c. CU TRNG TIN : trong nhng th k trc mun qua li trn sng Hng ngi ta phi dng cc chuyn ngang nh : bn Kim long,Tha ph, bn Cn. Cu Trng tin c xy dng t nm 1897-1899. Cu c 6 vi, 12 nhp, chiu di 401,10cm, chiu ngang 6m20, mt cu lc u ch lt g lim. Cu Trng tin t khi xy dng n nay c 5 tn gi khc nhau : cu Thnh thi ( 1899-1907 ), cu Clemanceau (1914-1918 ), cu Nguyn Hong ( 1945 ), cu Trng tin ( 1995 ), cu Trng tin. d. CH NG BA : nm trn ng Trn Hng o c xy dng nm 1899, tn ng ba do ch ta lc bn ngoi ca Chnh ng. Thi Gia Long ngoi kinh thnh Hu c mt ch gi l Qui gi th ( Le march de ceux qui reviennent ). n i Quang Ton lon lc ch ngng hot ng. Nm 1885 kinh tht th, ch b t sch. Nm 1887 vua ng Khnh cho xy dng li ch gm nh ch v qun ch. Nm 1899 vua Thnh Thi cho di ch ng ba ra ngoi. Sau nhiu bin ng ch ng ba c xy dng li nm 1986. e. CU NGI THANH TON : cu ngi Thanh ton bc qua 1 con hi chy t u lng n cui lng Thanh ton thuc x Thy thanh - huyn Hng thy ngy nay,cch trung tm TP Hu 8km. Lng Thanh ton c thnh lp vo th k XVI t nhng di dn t t Thanh ha theo cha Nguyn Hong vo t Thun ho c 12 v tc trng n lp nghip, to nn 12 h ca lng. Mt ngi chu gi thuc th h th 6 ca Trn l b Trn Th o v 1 quan cao cp di triu vua L Hin Tng nhngkhng c con, b cng tin xy dng chic cu g cho dn chng qua li. Nm 1925 vua Khi nh ban sc phong thn cho b v lp bn th ngay trn cu th cng b. f. TRNG QUC HC HU : c thnh lp ngy 17.9.1986, xy dng trn mnh t ca Dinh thy s , mt tri thy qun hong gia. Sau khi tt nghip trng tiu hc Php - Vit ng ba, Nguyn Sinh Cung thi u v vo hc trng Quc hc Hu. Hc sinh c nhn vo trng Quc hc l : cng t con cc hong

thn, tn sanh con cc hong gia, m t con cc quan, hc sinh trng Thnh nhn v Quc t gim. Trng Quc hc Hu tn ti gn 1 th k. Ni y nhiu chin s cch mng u t ca ng, nhng nh hot ng vn ha xut sc hc : /c Trn Ph, Nguyn Ch Diu, L Dun, Phm Vn ng, VNguyn Gip, T Hu. g. LNG DNG N : nm trn ng ra ca bin Thun an, l ni Nguyn Sinh Cung th nh sng vi c thn sinh Nguyn Sinh Sc dy hc. Nm 1898 sau khi d kha thi Hi khng u, c Nguyn Sinh Sc c ng Nguyn Vit Tuyn ngi lng Dng n mi v dy cho cc con mnh chun b k thi Hng. h. RNG QUC GIA BCH M : ni Bch m cch TP Hu 60kmv pha Nam, cao 1.450m li v tr chuyn tip gia 2 vng kh hu Bc-Nam nn quanh nm c kh hu n i, l ni ngh mt ni ting. y c thm thc vt v cng phong ph v h ng vt di do. Bch m c nhiu dng sui v thc ngon mc. Ngi Php pht hin ra Bch m v khai thc t nm 1941-1945 v c 139 bit th. Rng quc gia Bch m c nhng im tham quan : Ng h, i Bo an, sui Hong yn,thc quyn, thc Bc. k. SNG HNG : cn c tn l sng Dinh hay sng L Dung, dng sng mang tn p nh 1 c gi, y mi v c l nh mi thm tinh khit ca nhng cy sm rng, xng b mc u ngun. Sng Hng c 2 ngn ngun xut pht t dy Trng sn : ngun T trch v ngun Hu trch. Sng Hng di 30km k t Bng lng n ca Thun an. dc ca dng nc so vi mt nc bin khng chnh lch nhiu nn nc sng chy rt chm. l. NI NG BNH : ni Ng bnh cao 105m, dng uy nghi, cn i, nh ni bng phng, khp ni trng thng. Hai bn ni Ng bnh c 2 ngn ni nh chu vo l T Bt sn v Hu Bt sn. Ng bnh nh 1 bc bnh phong n ng trc mt kinh thnh Hu.

B - TIU VNG DU LCH PHA BC I - TUYN NG I T TP HU - TX QUNG TR ( 74km ) - TX NG HI (166km ) :

1. Tnh Th thin - Hu a. TP Hu b. Huyn Hng tr c. Huyn Phong in 2. Tnh Qung Tr

a. Huyn hi lng b. Th x Qung tr c. Huyn Triu phong d. Th x ng h e. Huyn Gio linh f. Huyn Vnh linh 1. Tnh Qung bnh a. Huyn L thy b. Huyn Qung ninh c. Th x ng hi d. Huyn B trch - Th trn Hon lo - X Xun sn

II -TNH QUNG TR :
1. V tr a l : din tch 4.588km2, dn s 562.300 ngi. Tnh Qung tr gm c th x Qung tr, th x ng h v cc huyn Vnh linh, Gio linh, Cam l, Triu phong, Hi lng, Hng ha, ak-rng. Dn tc gm Kinh, Bru, Vn kiu, Pac, T i, Nng, Sting, Xu ng. Kh hu rt khc nghit, c gi Lo ( gi Ty nam ) rt kh nng. 1. Nhng im tham quan : a. THNH A LA VANG : nm trong khu vc Dinh Ct, nay thuc x Hi ph huyn Hi lng - tnh Qung tr thuc Tng Gio phn Hu, cch TP Hu 60km v pha Bc. C 3 cch gii thch v a danh La vang - Vng cung Thnh ng : u tin l nh tranh vch t xy dng khong nm 1820, nm 1885 mt nh th bng tranh c xy dng trn nn nh c. Nm 1886 xy dng thnh ng theo kin trc Vit nam c sc cha khong 400 ngi c thi cng trong 15 nm ( 1886-1901 ). n nm 1945 mt thnh ng kin trc theo kiu Php c xy dng thay th cho thnh ng c b mc nt. - Linh i c m : pho tng c dng nm 1901. Theo li truyn tng c m hin ra ti gc cy a Linh i ny nm 1789. Ngoi ra cn c 1 ci ging nc gi l ging c m o nm 1903. b. THNH C QUNG TR : nm 1809 Gia Long cho xy dng thnh Qung tr x Thch hn - Th x Qung tr. Nm 1823 vua Minh Mng cho p 1 thnh bng t, n nm 1827 xy dng li bng gch. V cu trc thnh chia ra lm 2 vng: - Thnh ngoi : hnh vung, 4 gc c 4 pho i kiu vauban, c 4 ca ra vo. Thnh c bao bc bi 1 h thng ho thnh su 8m - Thnh trong : gia c Thnh cung. Gia Thnh trong v Thnh ngoi l Dinh Tun

v, Dinh An st, Dinh Lnh binh, Nh Kim hc n thi Php xy dng thm nh lao, Ta mt thm, c quan thu v. n thi M c nh lm vic ca Tnh trng, nh c vn M v cc b phn ch huy vng Bc ca M-ngy. Trc nm 1972 chnh quyn Si gn gi thnh ny l thnh inh Cng Trng. Vo gia nm 1972 thnh Qung tr ri vo tay cng sn, Nguyn Vn Thiu quyt nh m cuc hnh qun ti chim Qung tr mang tn Lam sn 72. Trong 81 ngy m M nm xung 328.000 tm bom n, th x Qung tr c khong 10.000 ngi nh b ph hy hon ton. Sau chin dch ny qun i Si gn t b nh ti chim Qung Tr c. NGHA TRANG LIT S TRNG SN: x Vnh trng- huyn Gio linh. Khi cng xy dng ngy 24.10.1975, khnh thnh ngy 10.4.1977. Ngha trang lit s Trng sn c 10.327 ngi m lit s ca hn 40 tnh, thnh trong c nc. Ngha trang c chia ra lm 5 khu vc: - Khu trung tm - Khu vc th 2 : khu m tnh H nam ninh c - Khu vc th 3: khu m tnh Hi hng, Thi bnh, H bc - Khu vc th 4: khu m tnh Ngh An, H tnh, Thanh ha - Khu vc th 5: khu m T.P Hi phng, tnh Qung ninh, Sn la, Lai chu, Yn bi, Bc thi d. CU HIN LNG - SNG BN HI: sau hip nh Genve 1954, lch s chn cy cu ny lm gii tuyn qun s tm thi chia ct 2 min t nc. Cu c 7 nhp, di 178m, tng cng c 894 ming vn cu. Min Bc v min Nam mi bn gi 89m nhng vn cu th 450 tm thuc min Bc. Nm 1972 th x Qung tr c gii phng, v tuyn qun s tm thi gia 2 min Nam - Bc t sng Bn hi chuyn n sng Thch hn. Nm 1974 hon thnh cu Hin lng bn vnh cu. Sng Bn hi cn c tn l sng Ro thnh, xut pht t dy Trng sn, di 100km t ngun n ca Tng e. HNG RO IN T MACNAMARA : (Cn c Cn Tin - dc Miu) do chnh B trng quc phng Macnamara ch huy thnh lp ko di t sng S-pn (Lo) n sng Ca Vit. Hng ro gm c 2 h thng: h thng chng b binh v h thng chng xe c. Ton b tuyn hng ro u c cc my thu ting ng. Chi ph cho hng ro khong 800 triu USD e. LNG A O VNH MC: x Vnh thnh - huyn Vnh linh, din tch cha y 1 km2 nm st bin. Vnh mc c 237 h, 1196 ngi trong 1/3 l a o. Chnh v ni y ch nh ph c lit v nhm bo ton lc lng khng chin lu di ngy 28.1.1966 ng b a phng ng vin mi h dn o 3 hm di tng su tr li lng chin u. Gn 3.000 dn cng vi b i hot ng trong hm su sut 7 nm. Dn qun phi o sut trong 600 ngy m, a o di 2.034m. cu trc a o chia lm 3 tng: tng 1 cch mt t 7m, tng 2 su 15m v tng 3 su 23m

III-TNH QUNG BNH

1. V tr a l Din tch 7.984 km2, dn s 806.400 ngi gm c th x ng hi v 6 huyn. Dn tc chnh l Bru, Vn kiu, Cht, Lo. B bin di 110 km. a hnh tnh Qung bnh phc tp, o dc, rng ni nhiu, ng bng hp. C 2 con sng chnh chy qua l sng Nht l v sng Gianh. Tnh Qung bnh cn c di ch kho c Bu Tr (khong 5.000 nm trc CN), Ly Thy do o Duy T xy dng nm 1630 2. Nhng im tham quan tnh Qung Bnh a. NG PHONG NHA: nm x Xun sn - huyn B trch trong lng dy ni vi K Bng hng v.. Ca hang c chiu cao 30m tnh t mt nc, rng 20m, su t 6- 20m. Hang ng Phong nha di n 7.729m nhng hin nay ch tham quan su 600m. ng Phong nha c 3 hang: - Hang Hi trng (hang Bi k) lng hang rng v su n 750m, cn c nhng vt tch v vn ha ca ngi Chm th k X - Hang Tin: c rng cy hoa uy nghi an xen vi nhng m my bng bnh. p nht l cm qu o tin cao n 20m - Hang Cung nh: ph y ct mn, c khi khng l chim qu din tch hang. Tng c thin nhin mi da thnh 9 bc thang b. NG KH : (ng Tin sn) x Sn trch - huyn B trch, cch ca ng Phong nha cao khong 200m, khung cnh trong ng kh ging nh chn bng lai tin cnh, chiu di 980,6m c. O NGANG - SNG GIANH: o Ngang l ranh gii gia 2 tnh Qung bnh v H tnh, ngn ni cao 256m gi l o Ngang. n th k XVIII n thi s B Huyn Thanh Quan qua y ngm ngi v nc vit nn bi th. Sng Gianh di 158 km bt ngun t khe Nt, tri qua 257 nm b bin thnh vt chia ct t nc thi Trnh - Nguyn phn tranh

C-TIU VNG DU LCH PHA BC TRUNG B C1. TUYN DU LCH TP HU - NNG - QUNG NAM -QUNG NGI
I - TUYN NG I T TP HU- TP NNG (101 km) - T.X TAM K (169 km) -T.X QUNG NGI (232 km)
1. Tnh Tha Thin-Hu

a. T.P Hu b. Huyn Hng thy - Th trn Cu Hai c. Huyn Ph lc - Th trn Lng c - o Hi vn 2. TP Nng a. Huyn Nam b. Huyn Havang 3. Tnh Qung Nam a. Huyn in bn b. Th x Hi an c. Huyn Duy xuyn d. Huyn Thng bnh e. Th x Tam k f. Huyn Ni thnh 4. Tnh Qung Ngi a. Huyn Bnh sn b. Th x Qung ngi c. Huyn T ngha d. Huyn M c a. Huyn c ph b. Huyn Sa hunh

II- THNH PH NNG

1. V tr a l Din tch 942 km2, dn s 665.000 ngi, TP nng c 5 qun v 2 huyn. nng l ca ng m nc Lo qu cnh xut nhp khu hng ha bng ng bin, nng c 3 mt bin bao quanh trc mt l ni Sn Tr cao 693m. Cng nng l cng ln hng th 3 trong c nc gm 2 phn: cng Tin sa v cng sng Hn. Sn bay nng rng 6 km2 l 1 trong 3 sn bay quc t ca Vit Nam 2. Nhng im tham quan Nng a. NG HNH SN : l cm thp x Ha hi - huyn Ha vang. Thng 6. 1825 vua Minh Mng n y thy 5 ngn ni tng ng vi Ng hnh nn t tn: ni Chng (Th sn), ni ng (Kim sn), ni Mng g (Mc sn), ni ng Chi

(Ha sn), ni Cha (Thy sn). T sn ni pha Nam ln cha Tam thai 156 bc , t sn ni pha ng ln cha Linh ng 108 bc . Ng hnh sn c nhng im tham quan nh sau: cha Tam thai,Vng giang i,ng Hoa nghim, ng Huyn khng, hang Vn nguyt cc, ng Vn thng, Vng hi i, Thin long cc, ng Tng chn, cha Linh ng, hang Am ph c. BO TNG IU KHC CHM : c xy dng nm 1915 di s bo tr ca Vin nghin cu Vin ng n nm 1939 th hon thnh. Hin nay trng by khong 300 tc phm bng sa thch v t nung. Bo tng iu khc Chm gm cc phng trng by: - Phng mang phong cch Tr kiu - Phng mang phong cch M sn - Phng mang phong cch ng dng - Phng mang phong cch Thp Mm b. NI HI VN - HI VN QUAN : cao 1.172m chn ngang dy Trng sn m ra bin. o Hi vn di 20 km, nh o cao 496m so vi mt nc bin. Hi vn quan c dng nm 1826 trn nh ni Hi vn, trn ca trc c 3 ch Hi vn quan, trn ca sau ghi ch Thin h nht hng quan d. KHU DU LCH B N - NI CHA : do i y thy qun lc chin ngi Php Debrey pht hin nm 1902. T cu An li (km 0) n nh B N (km15) l mt cnh quan thin nhin hng v vi lp rng gi nhit i - Hang Chng (km 15) cch cu An li 5 km r phi - Am b (km 6) th B cha thng ngn (Thn ni) - Sui Tin (km 10) - Thung lng Vng - i Vng nguyt (km 14,5) c ngi Php rt quan tm khi xy dng khu ngh mt Ba N e. BI BIN NON NC : l mt bi bin p nm st vi Ng hnh sn, ko di 5 km, ct trng mn, pha Nam gip bin in ngc, pha Bc gip bin M an. Bi tm c dc thoai thoi, sng m, nc trong xanh 4 ma, ngun nc khng b nhim thu ht nhiu du khch n tm bin

III-TNH QUNG NAM

1. V tr a l Din tch 11.043 km2, dn s 1.379.400 ngi gm c th x Tam k, th x Hi an v 12 huyn. Dn tc ngi Kinh l ch yu, ngoi ra cn c ngi C-tu, X-ng, Gitring, Cor Cc con sng ln l Tam k, Thu bn, Vu gia. Qung nam tng l kinh ca vng quc Chm-pa t th k I - th k IX vi kinh Tr kiu, thnh a M sn, Pht vin ng dng. Tnh Qung nam c thnh lp nm 1831

2. Nhng im tham quan Qung Nam a. KHU PH C HI AN : c thnh lp t nm 1613-1621 l ni bun bn gia ngi Nht v ngi Hoa. T 1636-1641 cng ty H lan thit lp c s thng mi Hi an. Nm 1613 ngi Anh lp cng ty ng An . Nm 1664 ngi Php lp cng ty ng An . Khu th c Hi an gm nhng im tham quan: - Bao tng Hi an : trng by cc ch vn ha Sa hunh th k II, vn ha Chm- pa t th k II - th k XV. Vn ha i Vit sau th k XV - Cu Nht bn : xy dng nm 1653 hon thnh nm 1656. Cha th Bc Trn v (Huyn thin i ) - T nh : do nhng ngi Hoa u tin n Hi an mun c ch th cng tp hp v tng nh t tin - Cha Qung triu : xy dng nm 1885 lc u th Khng T sau chuyn sang th Pht - Trung hoa hi qun : (Dng thng hi qun) thnh lp nm 1741 th Thin hu - Cha Phc kin : xy dng nm 1697, cha th Thin hu thnh mu, b m Sanh, Tam thp lc tng - Cha ng : (Chng Hn cung) xy dng vo khong gia th k XVII th Quan Cng - Triu chu hi qun : xy dng nm 1845 th Phc Ba tng qun - Qunh chu hi qun : xy dng nm 1875 th 108 v t nn trn bin - Cha B : (nay l Bao tng Hi an) xy dng nm 1635 th Quan th m b tt - Nh th h tc Trn : 21 L Li l h c ting sng nhiu i Hi an - Nh c Phng Hng : gii thiu nhng ngnh ngh th cng truyn thng - Nh c Dip ng nguyn : 80 Nguyn Thi Hc - trng by nhng c Hi an b. THNH A M SN : l trung tm tn gio ca ngi Chm. Ngi n u tin c xy bng g th thn Sylva th hin di 1 b linga. n thp M sn c xy dng theo tng th - 1 kalan : l n th chnh gia - Thp cng : ( Gopura ) l ni cc gio s o B la mn lm l - Tin nh : ( Mandapa ) chun b l vt cng thn linh - Losa Grha : kin trc c 1 hay 2 phng cha nc thnh, nu thc n cng cc v thn b. PHT VIN NG DNG : x Bnh nh - huyn Thng bnh Xy dng cui nm 875 l thnh a ca cc vng triu Chmpa sng bi o Pht, rng khong 2km2.Qun th di tch ng dng b bom n v thin tai hy hoi nghim trng.

IV-TNH QUNG NGI :

1. V tr a l :

Din tch 5.177 km2, dn s 1.233.500 ngi gm c th x Qung ngi v 12 huyn. Dn tc ngi Kinh l ch yu, ngoi ra cn c cc dn tc khc nh Hr, Kho, Xng. Tnh c 130km b bin.Cc con sng chnh l sng Tr khc, Tr bng, sng V. Trong tng lai khu cng nghip Dung qut ra i Qung ngi s l tnh c tim nng kinh t pht trin. 2. Nhng im tham quan : a. NI THIN N - CHA THIN N : x Tnh an - huyn Sn tnh - tnh Qung ngi Ni Thin n cao khong 100m, pha Bc sng Tr khc, cn c tn l ni H, Thin n nim h ( n tri ng trn sng ). Trn nh l vng t bng phng rng khong 10ha, c lng m c Hunh Thc Khng. Cch ngi m khong 50m l cha Thin n c xy dng nm 1695 cn chung thn cao 2m v ging Pht su 26m y huyn thoi. Pha Nam i xng vi ni Thin n qua sng Tr khc l ni Thin bt. b. KHU CHNG TCH TI C SN M : p T cung - x Sn m - huyn Sn tnh Di mt qun vin chinh M, Sn m l vng t do bn ph ( pinkville ) v n b khoanh trn bn qun s M. Lc lng c nhim Barker l n v trc tip nhng tay vo cuc thm st. Lc lng ny gm 3 i i : - i i Alpha ( k hiu A ) thuc Tiu on 3 - Trung on 1 - i i Bravo ( k hiu B ) thuc Tiu on 4 - Trung on 1 - i i Charlie ( k hiu C ) l i i ch cng thuc Tiu on 1 - Trung on 20 Sng sm ngy 16.3.1968 cc trng pho c t chi khu Sn tnh v tiu khu Qung ngi ng lot di vo 4 thn ca x Sn m. Sau 1 tp trc thng 9 chic p xung thn T cung, 11 chic p xung thn C ly. V thm st Sn m tng s ngi b st hi l 504 ngi, trong c 182 ph n ( 17 ngi ang mang thai ), 173 tr em, 60 c gi trn 60 tui, 247 cn nh b thiu hy, hng ngn gia sc b git.

PHN III - VNG DU LCH BC B A - TRUNG TM DU LCH THNH PH H NI

I - V TR A L :
H ni l th ca nc Cng ha x hi ch ngha VN, din tch 921km2, dn s 2.356.500 ngi gm cc qun : Hon kim, Ba nh, ng a, Hai b Trng, Ty h, Thanh xun, Cu Giy v cc huyn : Gia lm, ng anh, Thanh tr, T lim, Sc sn. Sng Hng bao quanh ly H ni di gn 100km, bt ngun t tnh Vn nam (Trung quc), vo a phn VN H khu ( tnh Lo cai ) v chy ra vnh Bc b ca Ba

lt - tnh Nam h. Ngoi ra cn c cc sng khc nh : sng ung, sng T lch , sng Nhu, sng Kim ngu, sng Cu. H ni c nhiu m h t nhin v h thng sng, knh o ti tiu nc nh : h Ty, h Trc bch, h Hon kim, h By mu, h Thin quang, h Th l, h Vn chng, h Ging v, h Ngc khnh, h Thnh cng. V giao thng ng hng khng c sn bay quc t Ni bi. ng st t ga H ni c cc tuyn : H ni - TP H Ch Minh, H ni - Lng sn, H ni - Thi nguyn, H ni - Lo cai, H ni - Hi phng - Qung ninh. V ng b c Quc l 1A, QL 2, QL3, QL5, QL6, QL32.

II-TN GI TH H NI QUA CC THI K LCH S :

- Th k II - th k IV trc CN : thuc qun Giao ch - Nm 208 trc CN : C loa - Nm 454 - 456 : huyn Tng bnh - Nm 544 : Vn xun ( ven sng T lch ) - Nm 866 : i la - Nm 1010 : Thng long - Nm 1397 : ng - Nm 1428 ng kinh - Nm 1831 tnh H ni - Nm 1888 TP H ni - Ngy 6.1.1946 : H ni l th ca nc VN dn ch cng ha - Ngy 25.4.1976 : H ni l th ca nc Cng ha x hi ch ngha VN

III-NHNG IM THAM QUAN :

1. Cc nh bo tng : a. BO TNG LCH S VN : c thnh lp nm 1932 nguyn trc y l trng Vin ng bc c, Bo tng Louis de Finot. Nm 1958 Php bn giao cho chnh ph VNDCCH v t mang tn l Bo tng lch s VN. Gian trng by nhng cng c lao ng, chin u bng o, mi. Gian ng vi nhng chic trng ng kiu m tiu biu l trng ng Ngc l. T liu hnh nh v nhng nh lng, miu, lng m, thnh quch, cc vn kin, chn dung cc danh nhn, danh tng ni ln ch qut cng ca dn tc. b. BO TNG CCH MNG VN : ngy 6.1.1959 Vin Bo tng cch mng VN lm l khnh thnh, c 29 phng trng by vi trn 40.000 hin vt. Phng u tin gii thiu t nc, con ngi VN, phng cui gii thiu tnh on kt ca th gii i vi nc ta, 27 phng cn li l nhng hnh nh, hin vt v cuc u tranh ca nhn dn ta chng thc dn Php, pht xt Nht v quc M t gia th k XIX1975. c. BO TNG QUN I : khnh thnh ngy 22.12.1959 c tt c 30 phng, khch tham quan c th theo di s trng thnh ca qun i nhn dn VN t nhng i Xch v ( t v ) ca phong tro X vit Ngh tnh, khi ngha Bc sn, khi ngha

Nam k ri n cuc khng chin chng Php thng li bng chin dch in bin ph v cuc khng chin chng M cu nc thng li vi chin dch H Ch Minh lch s nm 1975. d. BO TNG M THUT : c thnh lp vo nhng nm u khng chin chng M, khch tham quan c th theo di qu trnh pht sinh, pht trin ca cc b mn kin trc, iu khc, hi ha, m thut VN. 2. Nhng im tham quan mang ngha lch s : a. N C LOA : ( Loa thnh ) cch H ni 17km v hng ng bc, gn lin vi cu chuyn Thc Phn An Dng vng v nh nc Au lc cui thi k Hng vng, huyn thoi v xy dng thnh hnh c ( loa thnh ). Thnh c xy quanh 9 lp theo hnh trn c, hin nay ch cn 3 lp. Thnh ngoi di 8km, thnh gia 6km6, thnh trong 1km6. Xt v mt qun s thnh C loa va c tc dng phng ng va c tc dng phn cng, va l cn c b binh, va l cn c thy binh. Hng nm c n ngy mng 6 thng ging m lch nhn dn khp ni v n C loa lm l dng hng ti n An Dng vng v t chc cc tr chi dn gian. b. VN MIU - QUC T GIM : Vn miu c xy dng vo thng 10.1070 lm ni th T o Nho : Khng T v 72 ca ng. Nm 1076 vua L Nhn Tng li lp thm Quc t gim lm ni dy hc. Vn miu - Quc t gim c din tch 24.000m2, tng bao quanh dc xy bng gch Bt trng. Vn miu - Quc t gim c tt c 5 khu : cng tam quan, cng i trung mn, Thin quang tnh v khu vn bia, Bi ng v Hu vu, T vu, Quc t gim. Vn miu - Quc t gim ngy nay cn c s dng trng by v c s ca th Thng long. c. H HON KIM - N NGC SN : h Hon kim chnh l mt on dng c ca sng Hng. Trc y c tn l h Lc thy, n th k XV mi i tn l h Hon kim. Theo truyn thuyt ngy y ngi ta ngn i h ra tin cho vic tt nc nn h gm c 2 phn : Hu vng v T vng. V sau c s dng lm ni tp luyn thy qun nn c tn l h Thy qun. ChaTrnh Giang cho lp cung Khnh thy trn hn o Ngc lm ni hng mt. Nm 1786 L Chiu Thng cho t cung Khnh thy. n th k XIX trn nn c ca cung Khnh thy xy dng cha Ngc sn. t lu sau i tn l n Ngc sn th Trn Hng o v Vn xng. d. G NG A : nguyn l sau chin dch i thng qun Thanh ca vua Quang Trung, xc cht y ng ln n 5 vn. Ngi ta phi thu nht xc xp thnh ng c tt c 12 g gi l Kinh qun. Nm 1851 nhn m ch Nam ng gom xc li chn thnh kinh qun th 13 ( g ng a ). e. LNG CH TCH H CH MINH : cng trnh c khi cng ngy 2.9.1973 v khnh thnh ngy 29.8.1975. Lng cao 7m9 gm phng t thi hi v nhng hnh lang, cu thang ln xung. ng ln ni t thi hi Bc s ln 33 bc thang. Trn nn tng pha trong p trng gn ni hnh 2 l c ng v c nc rng 32m2. Trc mt lng l qung trng c chiu di 320m, rng 100m ch cho 20 vn ngi d

mt-ting. Qung trng c 168 c 4 ma xanh ti. Gia qung trng l ct c cao 30m. f. NH GIAM HA L : ngy 15.3.1994 ha l c giao cho S Vn ho v thng tin TP H ni qun l. Ha l mi c chia ra lm 2 khu : - Khu th nht : din tch 2.500m2 Phn gi li : cng chnh nh giam, mt phn h thng tng bao ( cao t 4m2 5m2 ), thp canh, khu nh giam t chnh tr. Phn phc ch : khu nh giam t chnh tr v cc /c lnh o ng Phn xy mi : phng trng by cc hin vt ( dng c tra tn, cm, my chm ), phng lm vic, phng hi hp, phng chiu phim, phng lu tr ti liu. - Khu th hai : din tch 7.500m2 xy 2 ta cao c 14 tng v 22 tng lin doanh gia Cng ty xy dng dn dng H ni vi Cng ty Burton Enggineering PTE - Ltd Singapore, tng s vn u t l 33.201.250 USD k. NH SN CH TCH H CH MINH TRONG KHUN VIN PH CH TCH : xy dng hon thnh ngy 17.5.1958. Tng 1 l phng tip khch gm c 1 ci bn hnh ch nht k gia v nhng gh da chung quanh, l ni Bc tip khch v hp B chnh tr. Trn bn trng by mt s sch bng ting Anh, Php, Hoa. Tng 2 ca nh sn chia lm 2 phng : phng lm vic v phng ngh. Phng lm vic c 1k sch, 1 ci bn, trn bn c 1 ci radio. Phng ng c mt chic ging ng bng g. Pha sau nh sn l hm trnh pho ni Bc lm vic mi khi c my bay nm bom. 3. Nhng im tham quan mang ngha vn ho : a. CU LONG BIN : d n xy dng cu c tin hnh vo thng 9.1898 do Cng ty Dayd v Pill Creil ca Php thc hin, hon thnh thng 2.1902 vi kinh ph 6 triu france. Chiu di ca cu 1.680m, gm 19 nhp ni lin bng nhng thanh thp ging kiu Cantilever. Hai pha hu v t ngn cu long bin cn thm vng cu nng chiu di tng cng n 2km5. Di thi php cu cn c tn l Pont Doumer. b. CHA MT CT : do nh vua chim bao thy Pht Quan m ngi trn ta sen, dt vua ln ta nn nh vua mi xy dng cha Din hu nm 1049, o h Linh chiu, gia h vt ln mt ct , nh ct n a hoa sen nghn cnh, trong in t tng Quan m. Qui m cha Mt ct thi nh L ln hn ngy nay nhiu. Ngy 11.9.1954 trc khi rt qun khi Vit nam Php cho mn ph hy cha ny. n thng 4.1955 chnh ph cho lm li nguyn vn nh c. Cnh cha cn c cy b ca Ch tch H Ch Minh c Tng thng An Pra-sat tng nm 1958 c. N QUAN THNH : tng truyn c t thi L Thi T (1010-1028) nhng din mo hin nay l t ln sa cha nm 1893. Thnh Trn V l mt hnh tng kt hp nhn vt thn thoi Vit Nam v nhn vt thn thoi Trung Quc. Trong n c pho tng Trn V bng ng en c nm 1677, cao 3m96, nng khong 4 tn. Cng c

vi tng ny l qu chung treo gc tam quan cao gn 1m5. Ti n c mt pho tng bng ng en nh hn ca ng Trm Trng. Nhng tng ny l cng trnh ngh thut iu khc ni ln k thut c ng ca Vit Nam d. CHA TRN QUC : c th y l ngi cha thuc loi c nht nc ta v tng truyn c t thi L Nam (544 - 548). Ngy y cha c dng b sng Hng thuc phng Yn hoa t tn l cha Khai quc. i vua L Thi Tng i l cha An quc. i vua L Hy Tng i l cha Trn quc. Trong cha c tng Pht Thch ca nhp nit bn bng g sn son thp vng e. H TY - H TRC BCH : h Ty l h ln nht TP H Ni, rng n 500ha, ng knh di 17km. V a l cho rng h l mt on ca sng Hng c. H c tn l h Xc Co, h Tru vng. n th k XI h c tn l Dm m th k XV h c tn l Ty h, Lng bc. Thi L-Trn cc vua cha lp quanh h nhiu cung in nh: cung Thy hoa, in Hm nguyn, cung T hoa. H Trc bch a phn lng Trc yn. Thng 11.1968 tn phi cng M Mark Kent rt my bay B.52 xung h Trc bch v b t v ta bt sng f. CH NG XUN: ch ra i nm 1889 trc y c tn ch Cu ng, xy thnh 5 cu ch khung st, cu no cng di 52m, cao 19m. Ngay ca chnh gia c mt t knh trng by hin vt phc ha li cuc chin u gia t v v qun Php ngy 14.2.1947. Ch ng xun c tng khu ring dnh cho mi loi hng: khu hoa qu, khu rau ti, thc phm, khu hng m ngh, khu n ung, cy cnh, c vng 3. Nhng im vui chi, gii tr : a. CNG VIN LNIN: din tch trn 50ha. Trc nm 1958 y l ni rc ca TP H ni. Ngy 11.1.1960 Ch tch H Ch Minh n d khnh thnh giai on 1 v t tn l cng vin Thng nht. Ngy 19.4.1980 Hi ng nhn dn TP i tn l cng vin L- nin. Cng vin c khu gii tr ca thiu nhi nh: u quay in, my bay trn khung st, khu phong lan, cy cnh, o Ha bnh, nh gng, hi hoa xun b. CNG VIN TH L: khi cng xy dng ngy 19.5.1975, din tch 29ha, c h Linh Lang rng trn 80.000m2, ni B, n Voi phc. Cng vin Th l c chia ra lm nhiu khu: khu b st, khu chim chc, khu th d, khu vui chi gii tr B-TIU VNG DU LCH TRUNG TM

B1-TIU VNG DU LCH H NI - HI DNG HNG YN

I-TUYN NG I H NI - HI DNG (57 km ) - HNG YN (75 km)

1. TP H Ni (QL 1A) a. Huyn Gia lm b. Huyn ng anh 2. Tnh Bc Ninh (QL 5) a. Huyn T sn 3. Tnh Hi dng: c sn bnh u xanh, bnh gai a. Huyn Cm ging b. Th x Hi dng 4. Tnh Hng yn (QL 39) a. Huyn M vn b. Huyn Chu giang c. Huyn Kim ng d. Th x Hng yn

II-TNH HI DNG
1. V tr a l : Tnh Hi dng nm trung tm chu th sng Hng, din tch 1.661km2, dn s 1.717.200 ngi, tnh l l th x Hi dng v11huyn. V dn tc ngi Kinh l ch yu, ngoi ra cn c ngi Hoa, Sn Du, Ty 2. Nhng im tham quan : a. N KIP BC : x Hng o - huyn Ch linh. Kip bc khng ch l mt cnh quan hng v m cn l mt v tr qun s quan trng. Do m Trn Hng o lp ph v qun doanh y t sau cuc khng chin chng qun Nguyn - Mng ln th I. Sau chin thng chng qun Nguyn - Mng ln th II, Trn Hng o v sng nhng nm thng an bnh ti Vn Kip. Ngy 20.8.1300 ng mt Vn kip. n hin nay cn 5 pho tng ng. Quyn Thanh cng cha (v Trn Nhn Tng), Anh Nguyn qun cha (v Phm Ng Lo), Thin Thnh cng cha , Trn Hng o, Phm Ng Lo (con r) c. DANH THNG CN SN: x Cng ha - huyn Ch linh, l ni nhiu danh nhn ca thi Trn L - Nguyn tng n v sng y nhiu nm. Huyn Quang mt trong 3 v s lp thin phi Trc lm vo cui th k XIII mt y nm 1334 (chn Yn T) xy dng thp X li pha sau cha Cn sn gi l ng minh bo thp; Trn Ngyn n nm 1373-1377 dng ng Thanh h trn Cn sn ngh ngi v mt nm 1390 Cn sn. Nm 1428 Nguyn Tri sng Cn sn v mt nm 1442

III- TNH HNG YN

1. V tr a l : Din tch 889km2, dn s 1.098.000 ngi, c th x Hng yn v 6 huyn. Dn tc c ngi Kinh, Hoa, Su du, Ty. Sn phm ni ting c tri vi, nhn lng 2. Nhng im tham quan : a. PH HIN: th k XV-XVI sn xut nng nghip v tiu th cng nghip phn thnh, ph Hin tr thnh mt trung tm bun bn, trao i hng ha trong v ngoi nc. n th k XVII do c cng sng v gn kinh thnh nn nhng tu bun ca nc ngoi nh: Trung Quc, Nht Bn, Thi Lan, Malaysia, Indonsia, Anh, Php, H Lan u cp bn ti y.

B2 - TUYN DU LCH H NI - VNH YN - PH TH

I - TUYN NG I T TP H NI - TP VIT TR (84 km) - TH X PH TH (104 km) :
1. TP H Ni (QL 2) a. Huyn T lim b. Huyn ng anh 1. Tnh Vnh yn : a. Huyn M linh b. Huyn Tam o c. TP Vit tr 2. Tnh Ph th a. Huyn Lm thao b. Th x Ph th

II -TNH VNH YN:

1. V tr a l : Vnh yn l tnh thuc min ni trung du Bc b, a hnh ch yu l trung du v ng bng. Vng ni Tam o kh hu mt m, nhit trung bnh hng nm khong 210C,

l ni ngh mt l tng ca min Bc. Din tch 1.326km2, dn s 1.084.600 ngi gm c TP Vit tr, th x Vnh phc v 5 huyn. V dn tc gm c ngi Kinh, Mng, Dao 2. Nhng im tham quan: a. KHU NGH MT TAM O: l mt dy ni di 50km, c bit n t th k XIII. n nm 1904-1906 Tam o mi c ngi Php xy dng thnh khu ngh mt vi 200 bit th, nh hng, sn chi th thao, h bi, sn nhy cao 1.000m so vi mt nc bin. Nhng im tham quan Tam o l: Thp Bc, cu i tuyt, Am gi, Thang my, H H xng, p Lng h, rng cy nguyn sinh c. H I LI: l mt h nc nhn to thuc huyn M linh rng 525ha. Trn mt h c o chim rng 3ha. i li l mt im du lch, ngh ngi v an dng ca tnh Vnh yn v cc vng ph cn

III-TNH PH TH:
1. V tr a l : y l vng t lch s v lu i nht Vit Nam nm min ni trung du Bc b. a hnh ch yu l i ni, c 3 con sng ln chy qua: sng Thao, sng L, sng . Tnh Ph th c din tch 3.465km2, dn s 1.283.500 ngi. Tnh l l th x Ph th v 8 huyn. Dn tc gm c ngi Kinh, Mng, Dao, Sn chay, Sn du 2. Nhng im tham quan : a. N HNG: ni Ngha lnh, cao 175m, x Hy cng - huyn Phong chu - Bo tng Hng vng: xy dng nm 1986, hon thnh nm 1993 Phng 1: con ngi v t nc VN thi nguyn thy Phng 2: thi k dng nc Phng 3 : s nghip xy dng nh nc Vn lang ca cc vua Hng Phng 4 - 5: khu di tch n Hng. S quan tm ca cc ch x hi i vi n Hng. T chn ln nh n Hng phi ln 525 bc tam cp. n vua Hng gm c n H, n Trung, n Thng v n Ging. Bc H 2 ln n ving n vua Hng. Ln th nht vo ngy 19/8/1954 n Ging v ln th 2 vo ngy 19/8/1962 ti n Thng

B3 -TUYN DU LCH H NI - H TY
I - TUYN NG I H NI - H TY:
1. ng i t H ni - TX Sn ty (52 km) :

a. TP H ni (QL 32) - Huyn T lim b. Tnh H ty: - Huyn Hoi c, huyn an phng - Huyn Thch tht, th x Sn ty 2. ng i t H ni - cha Hng tch (60 Km) a. TP H ni - Qun ng a - Huyn Thanh tr b. Tnh H ty (QL 21B) - Th x H ng - Huyn Chng m - Huyn Thanh oai - Huyn ng ha - Huyn M c

II- TNH H TY
1. V tr a l : Din tch 2.148km2, dn s 2.366.600 ngi bao gm th x Sn ty, th x H ng v 12 huyn. Dn tc gm c ngi Kinh, Mng, Dao 2. Nhng im tham quan : a. CHA HNG TCH: cn gi l cha Hng, cha Hng sn. Nm 1770 Tnh vng Trnh Sm n y du ngon v li bi th vch Nam thin nht ng. Cha Hng tch c nhng im tham quan: n Trnh, cha Thin tr, ng Hng sn, hang Long vn, Tuyt sn, Hinh bng, hang ng By b. CHA TY PHNG: x Thch x- huyn Thch tht, cn c tn l Sng phc t hay Honh sn thiu lm t, xy dng trn i cao khong 50m c tn l ni Cu lu. T chn ni ln 239 bc thang th n cng cha. Cha c 3 gian: nh bi ng, chnh in v hu cung (tam bo). Cha Ty phng l mt cng trnh kin trc rt c sc v l ni hi t nhng tc phm xut sc ca ngh thut iu khc dn gian nh Bt b kim cng, tng Tuyt sn, cc v La hn, La hu la

C-TIU VNG DU LCH VNG NI TY BC

C1-TUYN DU LCH H NI - LO CAI - SAPA

I - TUYN NG I H NI - LO CAI (316 km) - SAPA (355 km)

1. TP H Ni - Huyn T lim 2. Tnh H ty (QL 32) - Huyn Hoi c - Huyn an phng - Huyn Thch tht - Th x Sn ty - Huyn Ba v 3. Tnh Ph th: - Huyn Lm thao - Huyn Phong chu (QL2) - Huyn Thanh ha - Huyn oan hng (QL 70) 4. Tnh Yn bi : - Huyn Yn bnh (o Ching) - Huyn Vn yn (o Cc) 5. Tnh Lo cai : - Huyn Bo yn - Huyn Lan ty - Th x Lo cai (QL 4D - o Sapa) - Huyn Sapa

II -TNH LO CAI
1. V tr a l: Tnh Lo cai c thnh lp t thng 7.1907. Nm 1991 tnh Lo cai c tch ra khi tnh Hong lin sn. Pha Bc c 203km ng bin gii gip vi tnh Vn nam (Trung Quc). Din tch 8.050km2, dn s 586.600 ngi. Tnh Lo cai gm c th x Lo cai, th x Cam ng v 8 huyn. V dn tc c ngi Kinh,Ty, Hmng, Dao, Thi, Giy, Nng, L, B y, Khng, La ch, Ph l (X ph), H nh, Mng ,Laha. Th x Lo cai nm trong thung lng kh su nn ma ng th rt lnh, ma h rt nng do khng kh khng c li thot ra ngoi. c sn ca Lo cai l mn Tam hoa to bng tri chanh mu tm sm c nhiu nht vo thng 6,7,8

2. Nhng im tham quan : a. NI PHNG-XI-PNG : tuy cch th x Lo cai khong 7km ng chim bay nhng nu i b, leo ni phi mt 6-7 ngy mi n nh ni. Phng-xi-png l ngn ni cao nht ng dng (cao 3.143m) nn c mnh danh l nc nh ng dng. Phng- xi-png nm gia cc ngn ni trong dy Hong lin sn, c cao hn 3.000m so vi mt bin, h thc vt kh phong ph, c n 1.680 loi cy chia lm 679 chi thuc 7 nhm. c nhiu on leo ni ngi Anh v Nht bn leo ln n cao 2.900m. Trn nh cao nht c chic thp bng uy-ra hnh kim t thp do cc nh thm him Ba lan ghi du ln chinh phc u tin nm 1960 b. KHU DU LCH SAPA: xy dng nm 1922 vi trn 100 ngi bit th. Ph ch Sapa lun nhn nhp, rc r mu sc ca y phc ngi dn tc. Ngi Dao thng hp ch vo th 7 v ch nht , ngi H Mng hp ch vo ch nht, cn hng ngy bun bn nhng mt hng th cm, vt lu nim. Ti y c bn rt nhiu loi tri cy v lm sn nh: o, mn, qut, mng, nm, mt ong Ti Sapa c i vt l a cu ln nht nc. Du khch c th thm mt s vn hoa phong lan trong c nhiu loi phong lan c a vo danh sch phong lan quc t c. CH TNH SAPA: ch tnh ca ngi Dao din ra vo th 7 hng tun. Ch tnh dnh cho thanh nin nam n cng nh nhng cp tnh tan v gp nhau h hn. Ban ngy ch l ni mua bn, trao i hng ha. Bui ti trong phin ch tnh h tin hnh ht giao duyn. Trong hng chc i trai ti gi sc y s c nhng cp tr thnh v chng, c nhng cp khng nn duyn chng v th h lng l chia tay nhau dnh phin ch sau tm ngi tri k d. BI C SAPA: l nhng tng nm trong thung lng Mng hoa c nhiu lp chm khc c nh hnh ngi c n 10 m-tup, hnh mt tri, nh, rung, cc ng vch tru tng c nin i khong 2500-3000 nm. Nh nc quyt nh chn bi c ny ngh t chc UNESCO cng nhn l di sn vn ha th gii

D-TIU VNG DU LCH DUYN HI NG BC D1-TUYN DU LCH H NI - HI PHNG QUNG NINH

I - TUYN NG I T TP H NI - TP HI PHNG(104 km) - TP H LONG(164 km) :
1. TP Hi phng : ( Quc l5 ) a. Huyn Thy nguyn ( Quc l 10 )

2. Tnh Qung ninh : a. Huyn Qung yn b. TP H long

II-TP HI PHNG :
1. V tr a l : Hi phng l thnh ph bin v l trung tm du lch ln ca c nc, Hi phng l mt cng bin ln nm trn ng hng hi quc t. Hng trm nm nay ngi Trung quc, Nht bn, Php, Ty ban nha, B o nha n y bun bn. TP Hi phng c din tch 1.503km2, dn s 1.692.600 ngi gm c TP Hi phng, th x sn v 8 huyn. Dn tc gm c ngi Kinh, Hoa. 3. Nhng im tham quan : a. BI BIN SN : cch TP Hi phng 22km v pha ng nam, l khu ngh mt u tin ca VN di thi Php thuc - Bi bin khu I : bi bin rng nhng hi dc, y nhng bng cy da c th. - Bi bin khu II : l ni du khch hay vo tm. Ni y c bit in ca Bo i, lu i Vn hoa l Casino sn. - Bi bin khu III : cnh y rt p vi nhng ngi nh nh t chim bm vo vch ni. b. NH HNG KNH : ( nh Nhn th ) xy dng nm 1856, n nm 1905 c m rng nh ngy nay. L cng trnh c gi tr v iu khc g, c 156 mng chm khc, con rng l ti chnh. Trong nh c tng Ng Quyn. Hng nm t 16-18.2 m lch nh m hi. c. SNG BCH NG : cch trung tm TP Hi phng 20km v pha ng bc, Bch ng l con sng ni ting vi nhng chin cng vang di - Nm 938 Ng Quyn nh tan qun Nam Hn - Nm 981 L Hon tiu dit qun Tng - Nm 1288 di s lnh o ca Trn Hng o nhn chm hng trm chic thuyn ca qun Mng - Nguyn, bt sng tng m Nhi Hng nm trn dng sng lch s ny thng c hi thi bi truyn thng vt sng Bch ng d. CH ST : l ch ln nht ca TP Hi phng. Trc y l ch An bin. Nm 1888 khi TP Hi phng c thnh lp ch c xy dng vi nhng gian nh ln, vt liu ch yu l st thp nn c gi l ch St

III-TNH QUNG NINH:

1. V tr a l : Din tch 5.938 km2, dn s 938.400 ngi, c 170km ng bin gii vi Trung quc, b bin di 200km. Tr lng than Qung ninh chim 90% tng tr lng than ca Vit Nam. Tnh Qung ninh gm c TP H long, th x Cm ph, th x Ung b, th x Mng ci v 9 huyn. V dn tc c ngi Kinh, Ty, Dao, Sn ch, Cao lan, Su du, Hoa 2. Nhng im tham quan : a. VNH H LONG : gii hn t o Ci bu, cng Ca ng pha ng, o Tun chu, mt phn o Ct b. Vnh H long rng khong 1.553km2 vi hn 1.000 o c tn trong khong 1.600 hn o trong vng bin Qung ninh. Thng 2.1993 mt khu vc ca Vnh H long c din tch 343km2 vi 775 o c t chc UNESCO cng nhn l di sn thin nhin ca th gii. Vnh H long gm c nhng im tham quan : hang u g, ng Thin cung, hang B nu, hang Qu o, hang Trng, hang Sng st, hang Trinh n, ng Hanh hanh, h B Hm b. NI YN T : cch th x Ung b khong 14km. Ni Yn t cn c tn l ni Voi, Bch vn sn. T th k X y c mt cha th Pht do mt o s tn l Yn K Sinh lp ra. Nm 1299 vua Trn Nhn Tng n ni Yn T i tu lp phi Trc lm, ly Pht danh l iu Ng Gic hong. Ni Yn T c cao 1.036m, t chn n nh ni i qua nhng im tham quan: Sui Gii oan (h Kh), ng Tng, hn Ngc, cha Hoa yn, cha ng (cha Thin trc)

E-TIU VNG DU LCH NAM BC B E 1-TUYN DU LCH TP H NI - H NAM - NAM NH - THI BNH -NINH BNH - THANH HOA NGH AN - H TNH
I-TUYN NG I T TP H NI - H NAM (59 km) - NINH BNH (91km) - THANH HA (159km) - NGH AN (297km) - H TNH (347km)
1. TP H ni (QL 1A) - Huyn Vn in 2. Tnh H ty

a. Huyn Thng tn b. Huyn Ph xuyn 3. Tnh H nam a. Huyn Duy tin b. Huyn Kim bng c. Th x Ph l d. Huyn Thanh lim 4. Tnh Ninh bnh a. Huyn Gia vin b. Huyn V bn c. Huyn Hoa l d. Th x Ninh bnh 5. Tnh Thanh ha a. Huyn Nga sn b. Huyn H trung c. Huyn Hu lc d. Th x Thanh ha 6. Tnh Ngh an a. Huyn Tnh gia b. Huyn Qunh lu c. Huyn Din chu d. Huyn Ngh lc e. TP Vinh 7. Tnh H tnh a. Huyn Hng lnh b. Huyn Thch h c. Th x H tnh

II - TNH H NAM
1. V tr a l : Din tch 826,66km2, dn s 824.900 ngi gm c th x Ph l v cc huyn: Duy tin, Kim bng, L nhn, Thanh lim, Bnh lc. Dn tc c ngi Kinh, Ty, Hoa. Tnh H nam c 2 con sng chy qua l: sng y v sng Chu giang

2. Nhng dim tham quan : a. PH THIN HNG - QU HNG B CHA LIU: ngy 8.3 m lch hng nm l ngy gi m (Mu) Liu Hnh. L hi chnh t chc Hi Ph giy (n Hng Qut-H ni) - Lng sn cha gp Trng Bng (Phng Khc Khoan). Sau cha cn ti ng vi Trng Bng trong cuc ha th Ty h - Trong ln ging trn ln th hai, cha Liu tm c hu thn ca ngi chng c Lng Sc - Ngh an, sau li v tri - Sau 5 nm, cha li ging trn ln th ba. Ln ny cha ging ph Ct - Sng sn - tnh Thanh ha b. CHA LONG I: x i sn - huyn Duy tin Nm 987 vua L i Hnh v cy rung tch in trn cnh ng pha Ty st chn ni i Nm 1118 vua L Nhn Tng xy dng cha vi qui m 100 gian v dng thp Sng thin Din linh cao 13 tng nh ni i. Cc cng trnh kin trc ny b gic Minh tn ph vo th k XV Hin nay c th tham quan qun th kin trc cha H, lng ngh lm trng i tam ni ting. Khu m Trng Sm, khu n Thnh, n Tnh, ging Bi (nm trong h thng 9 ging t nhin), hang ng xuyn qua ni i

III-TNH NINH BNH

1. V tr a l : Ninh bnh l kinh ca nc i C Vit t nm 968-1010, din tch 1.368km2 , dn s 905.900 ngi. Tnh Ninh bnh gm c: th x Ninh bnh, th x Tam ip v cc huyn: Nho quan, V bn, Gia vin, Hoa l, Yn m, Yn khnh, Kim sn. Dn tc c ngi Kinh, Mng, Thi,, Hoa, HMng, Dao 2. Nhng im tham quan: a. THNH HOA L: x Trng yn - huyn Yn khnh - tnh Ninh bnh Thnh Hoa l cch th x Ninh bnh khong 10km v pha Ty bc c xy dng t thi vua inh Tin Hong (968-979) v n i vua L i Hnh (980-1005) th c tu b li. Thnh Hoa l c 2 vng thnh ring bit - Thnh ngoi: rng khong 140 ha thuc thn Yn thng v Yn thnh - x Trng yn. y l cung in chnh ni inh Tin Hong cm c nc gm c cha Nht tr, cha Pht Kim

- Thnh trong: thn Chi phong - x Trng yn c tn l Th nhi x nui tr em v nhng ngi gip vic a. N TH VUA INH TIN HONG : (924 - 979) ngoi cng l Ng mn quan, sp long sng bng . Nghi mn ngoi - Nghi mn ni, NhKhi thnh (th cha m vua inh), nh Vng, sn rng. n th c 3 ta nh: - Bi ng - Thin Hng: th nhng v quan cng thn ca nh inh - Chnh cung: th vua inh v cc con ca ng: tng con c inh Lin - tng inh Tin Hong - tng 2 con th inh Hng Lang v inh Ton c. N TH VUA L I HNH : (941-1005) kin trc n vua L gm c: sp , Nghi mn ngoi, T V (trc kia th Khng T), nh Vng - Bi ng : ca ngi s nghip khng Tng, bnh Chim ca L Hon - Thin Hng : th nhng v quan cng thn ca nh L - Chnh cung : tng Dng Vn Nga - tng L Hon - tng con th 5 L Long nh d. NH TH PHT DIM: l mt cng trnh kin trc c o ni ting, khi cng t nm 1875 v hon thnh nm 1899. Trong lch s vng quc ng ngoi Alexander de Rhodes n Thanh ha d ngy l thnh Giu-se 19.3.1927 trn ng ra Thng long ngi ging o ti Vn nho - Pht dim v l mnh t u tin min Bc o Thin cha bm r. Vo cui th k XIX Kim sn c n 50.000 gio dn. Khu nh th rng 21 mu c tng xy bao bc. Tuy l nh th Thin cha gio nhng li xy theo kin trc n cha Vit nam. Nh th Pht Dim gm c nhiu cng trnh nh: ao h, phng nh, nh th ln, nh th , hang - Phng nh di 24m, rng 17m, cao 25m, c 3 tng xy ton bng phin - Nh th ln xy dng nm 1891, di 74m, rng 21m, cao 15m - Gian thng thnh ng : bn th gia bng nng khong 20 tn - Nh th - Nh th dng knh tri tim c m - Pha Bc c 3 hang nhn to e. TAM CC: x Ninh hi - huyn Hoa l. Tam cc c ngha l 3 hang: hang C, hang Hai v hang Ba. T bn Vn lm s i qua cc im: ni Vn, ni V, ni Voi, Nghi mn ni, Nghi mn ngoi - Hang C di 127m nm di mt qu ni ln vt ngang qua 2 dy ni 2 bn sng Ng ng - Hang Hai di 60m, trn hang c nhiu nh hnh my bay - Hang Ba di 50m. trong hang c nhng vm nhn to thnh nh b bo mn n tr tri

e. BCH NG: c mnh danh l Nam thin nh ng. Bch ng c tn t nm 1773 thn m kh- x Ninh hi - huyn Hoa l gn lin vi tn cha Bch ng - Khu vc cha H: rng khong 3ha. ng gia sn c th nhn thy 5 ngn ni bao quanh cha gi l Ng nhc sn - Khu vc cha Trung : t cha H ln cha Trung qua 60 bc , cha l thin, gn vo hang ng. Bn tri cha Trung l ng Ti - Khu vc cha Thng (cn gi l cha ng) trong cha ch th tng Pht B Quan m f. RNG QUC GIA CC PHNG: nm gia nhng dy ni vi ca 3 tnh: Ninh bnh, Thanh ha v Ho bnh nhng phn ln thuc huyn Nho quan - tnh Ninh bnh. Nm 1961 rng Cc phng mi c khm ph. Nm 1966 nh nc cng nhn vn quc gia u tin VN vi din tch 25.000ha. rng quc gia Cc phng l rng nguyn sinh mang tnh in hnh ca khu rng nhit i m. Thnh phn thc vt y rt phong ph vi 2.000 loi. H ng vt c 233 loi c bit l sc bng , sc bay, thn ln bay, cy hng, gu nga, bo gm, trn gm, cng

IV- TNH THANH HA

1. V tr a l Din tch 11.168km2, dn s 3.553.100 ngi. Tnh Thanh ha gm c TP Thanh ha, th x Sm sn, th x Bm sn v cc huyn: Mng lt, Quan ha, Quan sn, Ba thc, Cm thy, Lang chnh, Thch thnh, Ngc lc, Thng xun, Nh xun, Nh thanh, Vnh lc, H trung, Nga sn, Yn nh, Th xun, Hu lc, Thiu ha, Hng ha, ng sn, Triu sn, Qung xng, Nng cng, Tnh gia,. Dn tc gm c ngi Kinh, Mng, Thi, Lo, L 2. Nhng im tham quan: a. N TH V LNG M B TRIU: (thn Ph in - x Triu lc - huyn Hu lc) - n th: nm 54 L Nam ni dy chng qun h nh Lng c qua lng B in v xy dng n th tng nh b xy dng di chn ni Bn (Bn sn). n gm c hu cung v bi ng - Lng b Triu: trn nh ni Tng l m b Triu, c tng bao quanh v mt ci thp chiu thng xung n. Di chn ni c m bia 3 anh em h L, ty tng ca b Triu b. BIA M CC VUA L LAM KINH: x Xun lam - huyn Th xun - Bia Vnh lng lm bng phin ln cao 2m97, rng 1m94 dng nm 1433. Bia ghi tiu s v cng lao ca vua L Thi T do Nguyn Tri son - M vua L Thi T xy bng gch n gin, bao quanh nm t hnh ch nht

- Bia m vua L Thnh Tng ( Hu lng) dng nm 1442 - Bia v m b Quang Thc hong thi hu (m vua L Thnh Tn) dng nm 1498 - Bia m vua L Tnh Tng (Chiu lng) dng nm 1948 - Bia m vua L Hin Tng dng nm 1504 - n th vua L (n B v) tp trung bi v 28 vua L v cc hong hu v vua th ti y c. BI BIN SM SN: t TP Thanh ha i theo tnh l 18km n th x Sm sn. Bi tm Sm sn chy di hng chc km, t chn ni Trng l- x Qung tin gm c 3 bi. Theo cc chuyn gia mi trng cho bit nc bin vng ny kh sch cha b nhim, c mn va phi, rt thch hp cho khch ngh ngi, tm bin. Bi tm Sm sn cn c mt dy ct trng, mn, chy thoai thoi ra khi, khng c ngm nn ngi tm c th ra cch xa b hng trm mt. Bi bin Sm sn khng ch l bi tm p m cn l qun th n, cha, thng cnh nh: n th thn c cc, T Hin Thnh, Hong Minh T, cha C Tin, Khi Minh, hn Trng mi d. THNH NH H: x Vnh long v Vinh tin huyn Vnh lc Thnh c H Qu Ly xy dng trc khi ot ngi nh Trn nm 1397. Thnh mang tn l thnh An tn, xy dng xong H Qu Ly i l trn Thanh ha (trn Thanh ) v p vua Trn Thun Tng b Thng long di v y nm 1397. Thnh nh H tng c nhiu cng trnh kin trc nh: in Hong nguyn, cung Din th, cung Ph cc, Thi miu nhng hin nay ch cn bc tng s, chi vi n hn 3km, cao trung bnh 5- 6m. Thnh nh H c mt bng hnh ch nht, di 900m, rng 700m

V- TNH NHG AN
1. V tr a l Tnh Ngh an c h thng sng ngi dy c. B bin di 82km, c Ca L l cng bin quan trng ca min Trung, c sn bay Vinh, c ng bin gii vi Lo v 17 huyn: Din chu, Qunh lu, Yn thnh, hng, Nghi lc, Hng nguyn, Nam n, Thanh chng, Tn k, Anh sn, Con Cung, Ngha n, Qu hp, Qu chu, Qu phong, Tng dng, K sn. Dn tc c ngi Kinh, Kh m,O u, Th, sn du, HMng 2. Nhng im tham quan: a. N CUNG : (N CNG) x Din an - huyn Din chu Huyn thoi k rng sau khi mc mu ca Triu , g cng cha M Chu cho Trng Thy thua trn, vua Thc An Dng vng a cng cha M Chu ln lng nga chy thng v phng Nam - Am b cha M Chu : l mt ci am nh nm trn lng chng ni Ca Hin v trc ca am c sn mt ni nhng hn cui nhn thn chng ln nhau

- Mm ni u cn : l chic khn bt u. Khi chy v phng Nam chic m vng ca An Dng Vng ri xung t. M Chu xin xung nht nhng nh vua khng cho, nng phi ly chic khn ca mnh bt u cho vua cha. Sau khi chm M Chu, mt cn go thi bay chic khn v trm vo ngn ni. l mm u cn by gi - n Cng: v xa kia chim cng ln rp tri, th vua Thc An Dng Vng. Ngy hi n c tin hnh vo ngy 15.2. m lch b. BI BIN CA L: t TP Vinh i 18km l n bi bin Ca L. Bi bin di gn 10km. Nc bin trong xanh, mn t 3,4- 3,5%. Nhit ma ng t 18- 20oC, ma h khong 25oC. t nm 1907 ngi Php xy dng Ca L thnh khu bit th ring dnh cho ngi Php nhng hin nay b ph hy trong thi k chin tranh c. DI TCH NI H CH MINH RA I : lng Hong tr- x Kim lin - huyn Nam n Ch tch H Ch Minh ra i trong ngi nh tranh 3 gian do c Hong ng dng nm 1883 vo dp l thnh hn ca ng Nguyn Sinh Sc v b Hong Th Loan, ngi con gi u lng ca c - Gian th nht dng lm ni hc tp v ngh ngi ca ng Nguyn Sinh Sc - Gian th hai l ni ngh ca b Hong Th Loan, ni b sinh 3 ngi con Nguyn Th Thanh (tc Bch Lin) sinh nm 1884 Nguyn Sinh Khim (tc Nguyn Tt t) sinh nm 1888 Nguyn Sinh Cung (tc Nguyn Tt Thnh) sinh ngy 19.5.1890 n nm 1900 b sinh thm Nguyn Sinh Xin t lu b bnh mt nm 1901 lng Hong tr Ngy 9.12.1961 sau hn 60 nm xa cch Ch tch H Ch Minh mi v thm ngi nh tranh ni Ngi ct ting khc cho i v sng nhng nm u ca tui u th b. NH NG PH BNG NGUYN SINH SC: lng Kim lin - x Chung c tng Lm thnh - huyn Nam n Nm trong khu vn rng 2.467m2. Nm 1901 Nguyn Sinh Sc (Nguyn Sinh Huy) thi u ph bng. Theo tp tc ca a phng ng v cc con ri lng Hong tr v sng ti lng Sen (tn ch l Kim lin) qu ni Hai gian nh ngoi dng lm ni th t v tip khch, tng nim ngi v sm qua i. Khch thng n y l cc nh nho yu nc nh: Phan Bi Chu, Vng Thc Qu, ng Nguyn Cn, ng Thi Thn Gian th 3 l cn bung ni ngh ca Nguyn Th Thanh, hai gian cn li l ni ca Nguyn Sinh Sc, Ngyn Sinh Khim, Nguyn Sinh Cung

Ngy 16.6.1957 v 9.2.1961 Ch tch H Ch Minh hai ln v thm qu hng e. KHU M B HONG TH LOAN: b Hong Th Loan sinh nm 1868 lng Hong tr- x Kim lin - huyn Nam n v mt ngy 10.2.1901 Hu, mai tng chn ni 3 tng thuc dy ni Ng bnh. Nm 1922 Nguyn Th Thanh a hi ct m v qu hng lng Sen. Nm 1942 Nguyn Sinh Khim ci tng m m mnh chn ni ng Tranh. Ngy 19.5.1984 ng b v qun dn tnh Ngh an, B t lnh qun khu 4 lm l khi cng xy dng li ngi m. Quanh m c lt bng nhng phin Lin x do B t lnh bo v lng Ch tch H Ch Minh gi tng v nhng phin cm thch ca ni Qu hp.