Dnevni list Vijesti_Forum_22 avgust 2011 godine

REVALORIZACIJA
Predrag Malbaa Evidentiranje kulturne batine pomae identifikaciju, zatitu, tumaenje i fiziko ouvanje kulturnih pejzaa, arheolokih lokaliteta, gradskih i ruralnih cjelina, pojedinanih graevina, spomen obiljeja, raznovrsnih pokretnih predmeta i nematerjalnih kulturnih izraaja. Za razliku od kulturne batine, koja je sveobuhvatan skup svih nataloenih vrijednosti jednog drutva, kulturno dobro je pravni pojam za valorizovane segmente prolosti, sa jasno definisanim procedurama i postupcima u odnosu na bilo kakvo postupanje prema njemu. Ovi postupci i procedure ostvaruju se obavljanjem konzervatorske, muzejske, arhivske, biblioteke i kinoteke djelatnosti, u skladu sa zakonom i pravilima struke. Zakon o zatiti kulturnih dobara propisuje da se status kulturno dobro za neki objekat ili izraaj stie objavljivanjem dijela rjeenja o utvrivanju statusa kulturno dobro u Slubenom listu Crne Gore i upisom u Registar kulturnih dobara, koji vodi Uprava za zatitu kulturnih dobara. Za spomenike kulture, kojima je taj status utvren po ranijim propisima, priznaje se status kulturnog dobra, ali samo do revalorizacije njihovih kulturne vrijednosti, koja se mora obaviti do sredine septembra 2013. godine. Revalorizacija je zapravo struna ocjena svojstava, posebnosti i znaaja kulturnog dobra, radi provjere njegove kulturne vrijednosti. Revalorizacijom e biti obuhvaeni svi ikada Zakonom utvreni ili proglaeni spomenici kulture u Crnoj Gori, a za koje nikada nije doneeno rjeenje o prestanku pravne zatite. Pitanje ta e biti predmet revalorizacije, zapravo je pitanje koliko je Crna Gora imala spomenika kulture, ali i sa kakvim je evidencijama kulturne batine, drava raspolagala u prethodnom periodu. Polazna osnova za ovaj naizgled jednostavan posao trebao bi da predstavlja Registar spomenika kulture iz 1992. godine, koji je ustanovio Republiki zavod za zatitu spomenika kulture. Na alost Izvjetajem o stanju kulturne batine iz 2006. godine, utvreno je da ovaj Registar sadri brojne nedostatke i da je u njemu upisano samo 237 nepokretnih spomenika kulture. Pored ovog u dokumetaciji Republikog zavoda za zatitu spomenika kulture nalazi se i Centralni registar spomenika kulture ustanovljen 1962. godine. U ovom Registru upisano je 425

nepokretnih spomenika kulture, 422 zbirke, pojedinani ili pokretni predemeti i 571 spomen obiljeje. U Kotoru postoje jo dva registra, koje je vodio Optinski, a kasnije Regionalni zavod za zatitu spomenika kulture. U registru Opinskog zavoda za zatitu spomenika, koji je osnovan 1979. godine upisan je 421 nepokretni spomenik kulture sa podruja optine Kotor, Herceg Novi i Tivat. Nakon transformacije Optinskog u Regionalni zavod, 1992. godine je ustanovljen novi Registar, u kojem je sa podruja ovih tri optina upisano 188 nepokretnih spomenika kulture. Povod za ovakav galimatijas svakako predstavlja neuspjeli pokuaj preregistracije spomenika kulture, koji je bio predvien Zakonom o zatiti spomenika kulture iz 1991. godine. Posao je trajao skoro 8 godina, a Pobjeda je 15. jula 1999. godine, konano objavila tekst "Zavren Centralni registar". U ovom tekstu navodi se da je obiman posao preregistracije priveden kraju i da je u Centralni registar Republikog zavoda za zatitu spomenika kulture upisano 357 kategorisanih nepokretnih spomenika kulture. Istina je bila malo drugaija, Zavod je kategorisao 357 nepokretnih spomenika kulture, ali posao oko donoenja rjeenja i upisa u registar kao i preregistracija svih spomenika kulture nije nikada zavrena. Za razliku od broja kategorisanih spomenika, stanje u Registrima spomenika kulture bilo je potpuno drukije, pa je postalo jasno da se ovaj posao bez izmjene zakonske regulative, temeljne revizije i revalorizacije kuturnih vrijednosti svih ranije utvrenih i proglaenih spomenika ne moe uspjeno zavriti. Sada se zahvaljujui reorganizaciji ustanova za zatitu kulturnog nasljea i implemetaciji novih zakona, strunim slubama prua jedinstvena prilika da konano dovedu u red ovu vanu oblast. Ovo je ansa, ali i zakonska obaveza da Crna Gora dobije precizne podatke o svom kulturnom nasljeu i ostvari potpunu pravnu zatitu nad kulturnim dobrima. Implementacija novog Zakona o kulturnim dobrima, ali i sa njim uvezenim zakonima o arhivskoj, bibliotekoj, muzejskoj i kinotekoj djelatnosti, kao i Zakona o spomen obiljejima uticae da se kroz proces revalorizacije u relativno kratkom roku dobije niz vanih evidencija. Kada se ovaj posao privede kraju, konano emo znati koliko Crna Gora ima kulturnih dobara, a u ovom periodu bie zavren i Centralni registar spomen obiljeja. Istovremeno e se izvriti i revizija arhivske i biblioteke grae, muzejskog materijala i filmskog fonda. Pararelno sa ovim poslom izradie se Arheoloka karta Crne Gore, koja e sadrati podatke o zatienim, evidentiranim i potencijalnim arheolokim lokalitetima i rezervatima u zemlji i vodi. Ukoliko se ovome dodaju i evidencije o objektima sa prepoznatim kulturnim vrijednostima, pokretnim i nepokretnim predmetima kao i kulturnim izraajima, koji uivaju prethodnu zatitu, kulturnom nasljeu van naih granica, kao i onom u vlasnitvu dravnih organa, privrenih subjekata i pojedinaca, onda se moe rei da je Crna Gora u ovoj oblasti dostigla standarde razvijenih zemalja. I najvanije, organizacije odgovorne za brigu o kulturnom nasljeu i kulturnim dobrima imae informacije, koje su zapravo preduslov za bolje i efikasnije upravljanje kulturnim dobrima. Samo ako se posjeduju ove informacije moe se pobijediti devastacija kulturnog nasljea, bespravni i nestruni radovi, otuenje i ilegalna trgovina kulturnim nasljeem.