Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

Gastles Liselotte Sels (assistent School of Arts, Hogeschool Gent)

1. Cultuurhistorisch kader
De oprichting van de Turkse republiek als breekpunt

Het Ottomaanse Rijk

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

De Republiek Turkije

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

Samenvatting

Multinationaal islamitisch Rijk (sultanaat) Moderne, seculiere, Westersgeorinteerde natiestaat (republiek)

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

Gevolgen voor de muziek (1)

Gevolgen beleid vroege republiek: Nieuw ideaal (nationale muziek) = zuiver Turkse volksmuziek Anatoli + moderne Europese technieken/methodes
registratie, notatie, harmonisatie, (her)instrumentatie, standaardisatie, adaptatie, Verspreiding onder alle bevolkingslagen via volksinstituten, conservatoria, radio-uitzendingen, officile publicaties

Tijdelijk verbod op Ottomaanse klassieke muziek + sluiting Soefi-ordes Muziek minderheden gecensureerd/geadapteerd
Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent 6

Samenvatting

Kosmopolitische stedelijke en hofgenres + etnisch diverse rurale genres Nationale Turkse muziek (= verwesterste versie Turkse volksmuziek)

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

Gevolgen voor de muziek (2)

Gevolgen globalisering en vrije markt: Ontstaan en exploitatie commercile versies traditionele muziek + hybride populaire genres:
Turkse pop, rock, hip hop, dance, Gepopulariseerde volksmuziek en religieuze muziek Fasl zgn mzik Arabesk
Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent 8

2. Beknopt overzicht van de volksmuziek in Turkije

Algemene en regionale kenmerken

Westers systeem Toonsysteem: mathematisch systeem: octaaf verdeeld in 12 gelijke delen (halve tonen) halve toon = kleinste eenheid Tijdstructuur: vooral regelmatige maatsoorten (divisief systeem) Textuur: verticaal denken (akkoorden), polyfonie / harmonie Praktijk: muzikant voert uit wat componist genoteerd heeft, interpretatie van partituur

Midden-Oosters systeem
Toonsysteem: ~natuurlijk systeem, gebaseerd op boventonen halve toon kleinste eenheid (kommas, microtonen) *Volksmuziek: flexibiliteit Tijdstructuur: onregelmatige maatsoorten, lange ritmische cycli (additief systeem) * Volksmuziek: flexibiliteit Textuur: horizontaal denken (melodie primeert), mono-/heterofonie * Volksmuziek: bourdon, parallelle akkoorden Praktijk: voornamelijk orale praktijk, ruimte voor variatie en improvisatie

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

10

Turkije: geografische regios

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

11

Marmara-regio
Kenmerken Voorbeeld

Invloed vanuit Griekenland, de Balkan Belang van Romamuziek (professionele muzikanten) Instrumenten:
balama (langhalsluit) davul & zurna (grote trom & schalmei: conisch dubbelrietinstrument) (nu ook) klarinet darbuka (vaastrom)

Kl kalkan-dans uit Bursa:

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

12

Egesche Zee-regio
Kenmerken Voorbeeld

Zeybek: symbolische dans die verzet tegen (onrechtvaardige) overheersing evoceert (efe, zeybek = leider, lid bende) Instrumenten:
balama davul & zurna sipsi (rietfluitje)

Ar zeybek uit Aydn:

Zeybek uit Mula

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent 13

Middellandse Zee-regio
Kenmerken Voorbeeld

Belang van abdals (etnisch-religieuze minderheidsgroep die de traditionele rol van muzikant vervult in de Turkse maatschappij) Instrumenten:
telli balama (driesnarige kleine luit) davul & zurna sipsi

Cura (kleine langhalsluit):

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

14

Zwarte Zee-regio
Kenmerken Voorbeelden

Invloed van Griekse en Kaukasische muziek Instrumenten:

balama kemene (vedel) tulum (doedelzak) (nu ook) accordeon

Tulum (doeldelzak):

Horon in Trabzon

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

15

Centraal-Anatoli
Kenmerken Voorbeeld

Belang van abdals (cfr supra) Instrumenten:

balama davul & zurna kak (lepels) (nu ook) viool

Abdal op trouwfeest in ebiler ky (provincie Krehir)

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

16

Oost-Anatoli
Kenmerken Belang van muziek in de alevitische religieuze ceremonien (cem) Historisch fenomeen van de aks (rondtrekkende dichters-muzikanten met maatschappelijke functie) Invloed van Azerische, Iraanse muziek Instrumenten:
balama davul & zurna mey (cylindrisch dubbelriet)

Voorbeelden

Semah tijdens cem in Zara (Sivas):

Ak-duel in ldr (Ardahan)

17

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

Zuidoost-Anatoli
Kenmerken Voorbeeld

Belang van de Koerdische muziek Invloed uit Arabische muziek Instrumenten:

balama davul & zurna darbuka

Urfa sra gecesi:

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

18

3. Turken in Gent
Kort overzicht

Migratiegeschiedenis
Eerste fase:
bilateraal akkoord Belgi-Turkije (1964) gastarbeiders textielindustrie

Tweede fase:
economische crisis > immigratiestop (1974) gezinshereniging + gezinsformatie

Evolutie Gentse aanwezigheid in Gent:

etnische netwerken etnische enclaves etnische mozaek
Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent 20

Demografische kenmerken
10% Gentse populatie Turkse origine (= schatting)
4550 mensen met Turkse/ dubbele nationaliteit 11042 Turken genaturaliseerd tot Belg ?? mensen geboren met Belgische nationaliteit maar met Turkse roots (niet in statistieken)

Jonge bevolking (twintigers en dertigers) Meerderheid arbeider of zonder beroep. Concentratie ten oosten en noorden van de binnenstad (Rabot, Tolhuis-Ham, Dampoort, Ledeberg)
Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent 21

Regios van afkomst

Emirda (provincie Afyon) Konya, Eskiehir en Ankara (grenzend aan Afyon) Provincie Elaz Provincie Ardahan (grens met Georgi en Armeni) Istanbul

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

22

4. Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek

Turkije en diaspora

Rituelen: verbinden & transformeren

VERBINDEN: gemeenschapsvormende functie, construeren/affirmeren sociale/culturele identiteit verbinden met andere mensen (horizontaal) of grotere/hogere entiteiten (verticaal) TRANSFORMEREN: Overgangsrituelen: levenscycli (Arnold van Gennep) Seizoensgebonden cycli

Symboliek Religieus vs profaan

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent 24

Rituele aspecten van Turkse volksmuziek

Volksmuziek in Turkije: centrale plaats in uitvoeren van rituelen (vroeger en nu) Verbindende + transformerende functie

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

25

Rituele aspecten van Turkse volksmuziek: voorbeelden

Overgangsrituelen gerelateerd aan de levenscycli
Initiatie in de maatschappij (besnijdenis): snnet dn Milas Emirda Rupelmonde Vertrek naar het leger: asker dn Huwelijk: dn Overlijden

Andere overgangsrituelen
Viering einde schooljaar / afstuderen Balca: abdals, volksdans gerepeteerd, volksdans spontaan

Religieuze rituelen
Start van de dagelijkse vasten tijdens de ramadan: seher Alevitische religieuze viering: cem Karabel

Rituelen verbonden aan jaarlijkse cyclus seizoenen

Zomerfestivals in de hooggelegen zomerweiden
Ocakl Wachtebeke

Groepsvormend ritueel
Gezellig samenzijn rond bevriende muzikanten: muhabbet, oturak, sra gecesi
Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent 26

Rituele aspecten van Turkse volksmuziek: nieuwe contexten

De functie van de rituelen verandert in de nieuwe contexten: oorspronkelijk vs. nu (Turkije)
ARTIKEL: Consuming Ritual: Reframing the Turkish Henna-Night Ceremony

Turkije vs. diaspora

ARTIKEL: Reconstructing cultural identity in diaspora: musical practices of the Toronto Alevi community

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

27

Vragen of opmerkingen?

liselotte.sels@hogent.be

Gastles Rituele aspecten van de Turkse volksmuziek in Gent

28