ALE PLANLAMASI VE KONTRASEPTFLER

Btn dnyada yaplan aratrmalara gre 2 yl veya daha uzun aralklarla yaplan doumlarda ana ve ocuk sal daha iyi korunmaktadr. Gerek ana sal ve gerekse ocuklarn lm riskleri azalmaktadr. Keza ilkel yntemlerle ocuk drme felaketlerinin nlenmesi bakmndan, iyi bir aile planlamas uygulamasnn, anne lmlerini azaltaca kesinlikle sylenebilir. Bu bakmdan zellikle sal ilgilendiren bir konu olarak dnlrse, aile planlamas uygulamasnn gvenli ve inandrc olmas gerekir. Kontraseptiflerin kullanlmasnda salk bakmndan sakncalar olmad sylenemez. Gebelikten korunma yntemlerinin ideal durumda olabilmesi iin kesinlikle gvenli, etkili, ucuz ve braklnca tekrar gebe kalma olana salamas gerekir. Byle ideal bir yntem henz mevcut deildir. Bu duruma ramen, gerekte kontraseptiflerin son gelimeler sayesinde daha gvenli ve etkili olduunu belirtebiliriz. Anne lmleri oran, salk hizmetlerine gre lkeden lkeye deimektedir. Modern aile planlamas yntemlerinin uygulanmas, doumlarda grlen lmlere ve risklere gre ok daha az dzeyde zararl olmaktadr. Kontraseptiflerin daha gvenli olmas, zarar vermemesi, kullananlarn kendilerine uygun yntemi bulmas, uygulama kurallarna uyum salamasna baldr.

4549 YA ARASINDAK EVLENM KADINLARDA YAAYAN VE LEN ORTALAMA OCUK SAYISI VE CANLI DOUMLA SONULANMAYAN ORTALAMA GEBELK SAYISININ BLGELERE GRE DAILIMI

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% KIRSAL Kaynak: Hacettepe Nfus Ettleri KENTSEL TRKYE Dkler, l doumlar len ocuk says Yaayan ocuk says

AIZDAN ALINAN GEBEL NLEYC HAPLAR ORAL KONTRASEPTFLER

Dnyada 50 milyon kadar kadn oral konraseptif (Hap) kullanmaktadr. Bu haplar, yapay olarak hazrlanm kadnlk hormonlarndan yaplmaktadr. Bunlar doal strojen ve progesteron ad verilen hormonlarn benzeridir. Bu iki hormon birlikte yumurtlamay (Ovlasyonu) yani ayda bir kere gelien yumurtann dar atlmasn nlerler. Azdan alnan haplar ayet tarif edilen ekilde alnrsa, ok etkili olmaktadrlar. Dzenli olarak kullanld takdirde istenmeyen gebelikleri %99 orannda nler.

SAKINCALARI Tbbi riskleri: Azdan alnan kontraseptifler, dier birok ilalara gre daha gvenli
olmakla beraber, tamamen zararsz olduklar sylenemez. Birleik Amerika ve ngilterede yaplan aratrmalara gre, haplar kadnlarn byk ounluunda zararl olmamaktadr. Bazlarnda, zellikle kalp-damar hastal olanlarda sakncal etkileri olabilmektedir. Kalp ve damarlara yapt yan etki, nadir olmakla beraber, hap kullanan aada belirtilen kimselerde sakncal olabilmektedir: 1- Sigara ien kadnlarla 2- 35 yan geen kadnlarda 3- Yksek tansiyonu olan kadnlarda 4- eker hastal veya kalp-damar hastal olanlarda 5- Ailede eker hastal veya kalp hastal bulunanlarda. (Ailede 50 yandan nce zellikle kadn ise, kalp hastal geirmi ise (4) ) Bunlara ramen yaplan aratrmalarda, hap kullanan kadnlarn evvelce kullandklar yksek dozlu haplar yerine daha az dozdaki haplar kullanmaya baladklar saptanmtr. Bu aratrmalarda, oral kontraseptiflerin toplar damarlarda kann phtlamasna veya damar tkanmasna sebep olabilecei belirtilmitir. Keza hap kullananlarn % 4nde tansiyonu biraz ykselttii anlalmtr. Bu gibi hallerde haplar derhal kesmek gerekir. (6) Yan etkileri: Hap kullananlarn % 40 ilk 3 ayda baz kk yan etkilerden ikyet ederler. Bu yaknmalarn ou geicidir. Baz kadnlar ikyetlerini skc bularak hap kullanmaktan vazgeerler. Bu ikyetler, bulant, gslerde gerginlik, kilo alma ve zayflama, az az gelen kanamalar gibi hallerdir. Her gn alma durumu: Hap kullanan kadnlar, haplar her gn almalar gerektiini iyi bilmelidirler. ayet her gn dzenli olarak almazlarsa gebe kalabileceklerini dnmelidirler. Haplar dzensiz olarak alnrsa, gebelii nleyici etkisi azalr. Bu nedenle btn dnyada yaplan aratrma sonularna gre, haplarn etkisi % 92 ile % 99 arasnda olumlu olarak belirtilmektedir.

FAYDALARI Balca yararlar: Haplar yksek etkili, gvenli, brakld zaman tekrar gebe kalma
olana salayan kontraseptiflerdir. Hap kullanan birok kadnlar, nemli yan etkisi olmadn belirtmektedirler. ayet iftler tekrar ocuk sahibi olmak isterlerse, haplar keserler ve tekrar gebe kalma ansna kavuurlar. Haplar iftlerin zel cinsel yaamlarna etki yapmaz.

SALIKLA LGL SORUNLARA KORUYUCU ETKS

Haplarn gebelii nleme bakmndan faydasndan baka, ana ve ocuk sal bakmndan en nemli iyilii, aralkl doumlara olanak salamasdr. Ayrca hap kullanan kadnlar,

yumurtalk ve rahim ii zar kanserlerine, kullanmayanlara gre daha az tutulurlar. Bundan baka azdan alnan haplarn, cinsel organlarn iltihaplarn, gslerde meydana gelecek hastalklar, rahim urlarn, yumurtalk kistlerini nleyici etkisi bulunmaktadr. Son zamanlarda hap alanlarda osteoporesis (7) ad verilen kemik hastalklarna daha az yakalandklar bildirilmitir. Son olarak, hap kullananlarda gebeliin nlenmesi nedeni ile rahim dnda meydana gelen hayat tehlikeye sokan d gebelikler meydana gelmez.

DER OLUMLU ETKLER

Dier olumlu etkilerinden, Ay hallerinin dzenli olmasna, ayba sanclarnn azalmasna neden olduunu syleyebiliriz. Ayba kanamalarnn azalmas hap kullanan kadnlarn dikkatini ekmitir. Bu durum zellikle gelimekte olan lkelerde kadnlarn anemi, kansz kalmalarn nlemektedir.

SONU
Azdan alnan haplarn faydalar, zararl yan etkileri ve risklerine gre ok daha fazladr. 35 yandan nce hap kullananlarda risk daha azdr. 35 yan gemi fakat sigara kullanmayan kadnlarda haplar baarl olarak kullanlabilmektedir. Bu durum 35 yan geen gebe kalmak istemeyen kadnlara yardmc olabilmektedir. Son zamanlarda kullanlan haplarda hormon miktarnn azaltlm olmas salk bakmndan daha koruyucu olmasn salamtr. Gebelii kesin olarak nlemesi iin, haplarn tarif edilen ekilde alnmas gerekmektedir.

SYLENTLER VE GEREKLER
Sylentiler: Haplar kuvvetli tehlikeli ilalardr. Kullanld zaman kadn salna zarar
verir.

Gerekler: Haplar gvenli, etkili, gebelikten koruyucu ilalardr. Milyonlarca kadn

kullanm ve kullanmaktadr. Geici veya kalc hibir hastala sebep olmad gibi gebelik veya doum nedeni ile meydana gelen tehlikeler gz nnde tutulursa daha gvenlidir. Dier btn ilalara gre haplar daha dikkatli ve srekli olarak incelenmekte ve etkileri kontrol edilmektedir. 1950de ilk defa kullanlmaya balanan haplar, bugnklere gre ok daha kuvvetli idi. Bugn kullanlmakta olan azdan alnan kontraseptifler, eskilerine gre ok az miktarda hormonla ayn etkiyi salamaktadr. Sylenti: Haplarn kullanlmas ksrla sebep olur. Gerek: Haplar kalc ksrla sebep olmaz. Birok kadnlar, haplar almaktan vazgeince belki ksa bir gecikme olsa da 23 ay sonra ok defa gebe kalma olasl belirir. Birok lkelerde yaplan aratrmalarda (mesela Pakistanda, Birleik Amerikada, Tayland ve ngilterede ) hap kullanm olanlarla, kullanmamlar arasnda 24 aylk bir devrede gebe kalma bakmndan aralarnda bir fark olmad grlmtr. Sylenti: Haplar kanser yapar. Gerek: Azdan alnan kontraseptiflerin kanser ile ilikisi 3 ekilde olabilir. 1-Koruyucu olmas, 2- Hibir ilikisi olmamas, 3- Kansere sebep olmas. Bu ilikiler ok kark olup, devaml aratrmalara neden olmaktadr. Zira pek ok eit kanser bulunmaktadr. Aratrmalar, gerekte kadn organlarnn eitli kanserlerinde kontraseptif haplarn koruyucu olarak etki yaptn gstermektedir. Gs kanseri gibi kt huylu urlara sebep olmad anlalmtr. imdi dier ender olan kanserlere sebep olup olmad aratrlmaktadr.(Ek 1) Sylenti: Hap kullanrsanz bebeiniz anormal olabilir.

Gerek: ok geni olarak yaplan aratrmalar sonucunda, gebelik sresinde veya sonradan
kullanlan haplara ramen, yeni doan ocuklarda rastlanan anormal hallerle, hi hap almam kadnlarn anormal doan ocuklar arasndaki oran ayn bulunmutur. Sylenti: Haplar kilo aldrr. Gerek: Hap kullanan baz kadnlarn kilo ald gzlenmitir. Kilo alanlarn btn kabahati haplara ykledikleri de bir gerektir. Gebe kalma endiesinin ortadan kalkmas, baz kadnlarda itahlarnn artmas nedeni ile daha ok ruhsal rahatlama sonucu kilo alnr diyebiliriz. Biraz yiyeceklere dikkat edilirse kilo durumunun artmad grlr. Sylenti: Haplar ba ars ve sinirli yapar. Gerek: Hap kullananlarda geici olarak ba ars ve sinirlilik gibi ikyetler olmakta ise de, gerek sebeplerinin aratrlmasnda, dier eitli etkenlerin ounluu dikkati ekmitir. Di rkleri, mide barsak bozukluklar, ruhsal gerginlikler balca nedenler olarak gsterilebilir. HAPLAR VE KANSER (EK 1) Kanser, vcudun eitli yerlerinde eitli ekillerde meydana gelmektedir. Azdan alnan haplar, kadn cinsel organlarnn 4 tanesinin ikisinde koruma etkisi yapar. Bunlar yumurtalk kanseri ile rahim ii zar (Endometrium) kanserleridir. (36) Gslerin ve rahim az kanserleri zerine koruyucu etkisini bilimsel olarak kesin bir ekilde sylenemez. Gs kanserinin olumasnda haplarn etkisi olmad anlalmtr. Fakat gen yata ve ilk gebelik nce uzun sre hap kullananlarda (37) etkisi olabilecei ileri srlmtr. Rahim az kanserinin incelenmesi kark ve g olmas nedeni ile bilimsel olarak ancak uzun sre hap kullananlarda rahim az kanserine etkili olabilecei sylenmektedir.(38) Son olarak, yeni aratrmalara gre karacier kanseri ile azdan alnan haplar arasndaki iliki gelimi lkelerde aratrlmaktadr.(39) Haplar kullanan ve kullanmayanlarda karacier kanserine ok ender olarak rastlanmaktadr. Gelimi lkelerde karacier kanserine daha ok rastlanmaktadr. Bunlarda ok defa karacier kanseri ile birlikte iltihap hali (Hepatitis B) de grlmektedir. Hepatitisi (karacier iltihab) olan kadnlarda, hap kullanmalar sonucu karacier kanserine yakalanmalar riskinin olup olmad aratrlmaktadr. Bu bakmdan karacier iltihab geirenlerin hap kullanmamalar tavsiye edilmektedir.

EMZRME VE KONTASEPTFLER (EK 2) Annenin bebeini emzirmesi, yalnz ocuunun ideal bir ekilde beslenmesini salamakla kalmaz, ayn zamanda aralkl doum yapma bakmndan fayda salad iin nemlidir. Emzirme sresinde yumurtlamaya engel olduu iin gebelikten korunulmu olur. (Baz blgelerde gebe kalmamak iin, ocuunu 2 -3 yl emziren anneler vardr). Bununla beraber gebelikten korunmak iin sadece emzirmek gvenilir bir are deildir. St veren anne iin ayet doumlara ara vermek istiyorsa emin olmak iin ayrca bir konraseptif kullanmas gerekmektedir. ocuun salna zarar vermeyecek, stn geliine olumsuz etki yapmayacak bir kontraseptif seilmelidir. Yaplan aratrmalarda, azdan alnan haplar (strojen ve progesteron ieren) emen ocua, dorudan doruya sal bakmndan kt bir etki yapmaz. Buna ramen, doumdan hemen sonra hap kullanlmas tavsiye edilmemektedir. Bebein dier mamalarla beslenmeye balamasndan sonra annenin hap kullanabilecei belirtilmektedir. Emziren annelerin ne zaman hap kullanmaya balayabilecekleri hakknda kesin bir kaide yoktur. ayet ay hali balam ve gebe kalma ihtimali olursa, hap almas

tavsiye edilebilir. Eer konraseptif olarak sadece progesterondan oluan (mini hap, enjekte edilen ekli, deri altna konan tr ) hormon uygulanyorsa, st kesmez ve ocua zarar vermez. Bu ekilde doumdan hemen sonra emziren anneye verilmesinde bir saknca yoktur. Dier konraseptif yntemleri kullanlrsa, ocuun salna ve anne stne zarar verilmesi bahis konusu deildir.(40) UZUN ETKL ENJEKTEKTE EDLEN KONTASPTFLER Dnyada 5 milyona kadar kadna enjekte (rnga) edilen uzun etkili kontraseptif uygulanmaktadr. Dnyada yaygn olarak balca iki eit uzun etkili kontraseptif kullanlmaktadr. Bunlardan birisi DMPA (Ticari markas Depo- Provera) dieri NETEN (Ticari ad NORSTERAT) dr.(8) Enjekte edilen bu kontraseptifler dnyaya gittike yaylmaktadr. Noristerat ise halen 40 lkede uygulanmaktadr.(9) Bu ilalara istek gittike artmaktadr. Kadnlara her 2- 3 ayda bir ine yaplmaktadr (ilacn tarifine gre). Progesteron yapl bu ilacn vcuda girii azar azar olmaktadr. Bu uzun etkili ilalarda, azdan alnan haplar gibi yumurtlamay (Ovlasyonu) nleyerek gebelikten korurlar. %88 99 orannda gebelii nlerler. Enjeksiyonun yaplma zaman, aybandan bir hafta sonraya kadardr. ayet bu sre geirilirse etkisinin baar oran der. Zira yumurtlamay nlemede ge kalabilir. (10).

SAKINCALARI:
Tbbi riskleri: Dnyada milyonlarca kadn uzun etkili kontraseptif kullanmasna ramen,
azdan alnan haplara gre uzun bir gemie sahip deildir. Balangta kansere sebep olma bakmndan bu yntemin sakncal olabilecei korkusu vard. Kolesterol miktarn artrmas, kalp- damar hastalklarna yol amas veya gebe iken uygulanm ise doacak ocukta sakatlklarn grlmesi bakmndan kukulanma bahis konusu olmutur. Gelien gebelikte, bebein herhangi bir bozuklua uramad, halen bu yntemi uygulayanlarda rastlanmad bildirilmektedir. Buna sebep olarak, enjekte edilen uzun etkili kontraseptiflerde strojen hormonu bulunmamasdr. Bu yntemin uyguland kadnlarda, hap kullananlara gre Kalpdamar bozukluklarna uramalarndan korkmamalar gerekir. nemli olarak grlen bir saknca da kanamalara sebep oluudur, byle kanamalar yzde yarm veya bir orannda grlmektedir. Bu gibi hallerde kadnlarn tedavi edilmesi ve baka bir kontraseptif yntemi kullanmas gerekir.

YAN ETKLER
Enjekte edilen uzun etkili kontraseptiflerin, balca yan etkilerinden birisi ay hallerinin kesilmesidir. Depo - provera kullananlarn te ikisinde, Noristerat kullananlarn yarsnda byle ayba kesilmeleri grlmektedir. Kullanmaya baladklar ilk ylda ay hallerinin kesilmesi (amenore) veya dzensiz adet grme hali tespit edilmitir. Kadn iin bu durum ho bir ey deildir. Ay hali dzensizliklerine neden olduu iin, kadnlarn yzde otuzu bu yntemin uygulanmasndan vaz getii alan almalarndan anlalmtr. Ruhsal bakmdan bu yan etki nedeni ile birok kadnlar uzun etkili kontraseptiflerden kanmaktadrlar. Etkisi 2 -3 ay sren bu uzun etkili enjekte edilen kontraseptiflerin baka bir sancs da bu sreden nce gebe kalmak isteyenler iindir. Byle bir durumla karlamamak iin bu yntemi uygun bulmamaktadrlar. Buna ramen alan almalarnda, bu yntemi brakan kadnlarn yzde altmnn bir yl sonra, gebe kaldklar anlalmtr. ki yl sonra ise bu oran % 90 olmutur. Byle bir yntemi kullanmayanlarda oran hemen hemen ayndr.(14).

AVANTAJLARI
Balca faydalar: Etkisinin yksek oluu, uzun sre etki yapmas, brakld zaman
etkisinin tamamen kalkarak eski hale dnlmesi, olduka uzun sre koruyucu olmas, uygulama bakmndan uygun bir yntem grnmndedir. Dier olumlu etkileri: Enjekte edilen ve uzun sre etkili olan kontraseptifler, azdan alnan haplar gibi gebelikten koruyucu zellie sahiptir. Az saydaki kadnlarda kanamalara sebep olduu hesaba katlmazsa, enjekte edilen bu kontraseptifler gelimekte olan lkelerde grlen kansz kalmay nleme bakmndan yararldr. Sickle cell ad verilen kanszlk hastalnda faydal olurlar. Aratrmalar DMPA (Depo Provera) kullanan kadnlarda havsala ii iltihaplarnn (bu ilac kullanmayanlarn yars kadar ) daha az grld bildirilmitir. Son olarak, enjekte edilen kontraseptiflerin yumurtalk ve rahim ii zar kanserlerine kar koruyucu olduunu syleyebiliriz.

SONU
Uzun sre etkili kontraseptiflere kar ilk zamanlarda grlen korku, hayat tehdit eden yan etkileri hakkndaki dnceler zerine yaplan aratrmalar tamamlanmtr. Milyonlarca uygulama sonucu, ara sra grlen ay halinin kesilmesi gibi sakncalarna ramen her 2- 3 ayda bir rnga edilerek elde edilen kolaylk nedeni ile istenmeyen gebelikler iin gvenli bir yntem olduu anlalmtr.

SYLENTLER VE GEREKLER
Sylenti: Enjekte edilen konraseptifler kanser yapar. Gerek: Enjekte edilen kontraseptifler, laboratuar hayvanlarnda yaplan deneylerde uzun
sre ve yksek dozda bu hormonlar uyguland. Byle yksek miktarda hormon insanlarda hi denenmemitir. Dnya Salk Tekilatnn (WHO) 1986 ylnda Kenya, Meksika, Taylandda yapt aratrmalarda, Depo - Provera gibi ilalarn kadnlarda kanser riskini artrmadn gstermitir. Ayrca yumurtalk ve rahim ii zar kanserlerini nleyici etkisi olduu raporu verilmitir. Ayn ekilde azdan alnan haplar iin de bu ekilde kanserden korunma zellii belirtilmitir. Sylenti: nc dnyada gelimekte olan lkelerde Depo- Provera gibi ilalarn kadnlarda kullanlmas kabul edilmemitir. Gerek: Depo- Provera, eitli uluslar aras toplantlarda olumlu olarak nerilmitir. rnein Dnya Salk Tekilatnn (Toxicology review panelinde) Ve Uluslar aras Aile Planlamas Federasyonu Medikal Komitesince tavsiye edilmitir. sve, ngiltere, Fransa ve Bat Almanyada bu yntem kabul edilmitir. 1980 ylndan beri kendi lkelerinde uygulamakla beraber ihra etmekte hatta dier lkelere yardmc olmaktadrlar. Birleik Amerikada besin ve ila idaresi henz Depo Proverann uygulanmasna kendi lkesinde izin vermemitir. Bu nedenle gelien lkelerde eitli kontraseptiflerin kullanlmasn nerdii halde Depo- Provera gibi hormonlarn kullanlmasn ileri srememektedir. (12)

HORMONAL KONTRASEPTFLERN GELMES (HAPLAR, ENJEKTE VE MPLANTE EDLEN KONTRASEPTFLER

(EK 3 ) Hormon yapl azdan alnan haplar, ilk defa 1960 ylnda Birleik Amerika ila ve gda idaresi tarafndan kullanlmasna izin verilmitir. lk kan haplarda 50 150 mikrogram sentetik strojen ve 1 10 miligram progestin hormonu bulunmaktayd. Sonralar haplarda strojen dozunda azaltmalara gidildi.

Progestin hormonu miktarnda da bugn artk eski doz kullanlmayarak azaltlmtr. Bu hormonun da fazla dozda verilmesine gerek olmadn aratrmalar gstermitir. imdiki kark haplarda 30 50 mikrogram strojen ve 1 miligram veya daha az progestin bulunmaktadr. Mini hap ad verilen dier eit haplarda ise (1973 ylnda gelitirilmitir) hi strojen bulunmamakta ve 1 miligramdan az progestinden yaplmaktadr. Bu bakmdan sala ok daha az zarar vermektedir. Fakat bu eit haplarn etkileri daha az olup, ay hallerinin dzensiz bazen de kesilmesine veya aralkl kanamalara sebep olduu grlmektedir. (4) Hormonal kontraseptiflerin yalnz progestin ile gvenli hale gelmesi, Depo- Provera ve Noristerat gibi enjekte edilen ilalarla mmkn olacan son aratrmalar gstermitir. Btn dnyada 6,5 milyon kadar kadn uzun etkili kontraseptif kullanmaktadr. Bunlarn 5 milyonu uzun etkili cinsini, 1,5 milyon kadarda yalnz bir ay etkisi sren, enjekte edilen kontraseptif kullanmaktadr (12). En son olarak kontraseptiflerin implante edilen (vcuda yerletirilen) ekli zerinde durulmaktadr. rnein NORPLANT (R) isimli progestinin kolun i tarafna ve deri altna yerletirilmesi ekli gsterilebilir. Bu yntemde hormon yava yava vcuda geerek konraseptif etkisi salar. Bu etki 5 yla kadar srebilir. Bu yntem 31 lkede 44 bin kadnda denenmi olup, uygulama dnyada gittike artmaktadr (43).

RAHM ARALARI (RA) (SPRAL) Btn dnyada 80 milyon kadar kadn rahim ii arc (Spiral) kullanmaktadr. Genellikle plastikten yaplm olup gebelikten korunma amac ile rahim iine yerletirilir. Rahim ii aralarnn eitleri vardr. Bir ksm yalnz plastikten yaplmtr, biroklar bakrldr. Dier bir ksm hormonlu olup, yan etkileri azaltmak, daha baarl olmasn salamak amac ile yaplmaktadr. Rahim ii aralar bir yl veya daha uzunca kalabilir. Bu aralar kullananlarn %1-5i arasnda gebelie rastlanmaktadr (16).

SAKINCALARI
Tbb riskleri: Rahim ii aralarn en nemli sakncas havsala ii iltihaplarna sebep
olmasdr. Bu durum ortaya karsa derhal tedavi edilmelidir, aksi halde ksrla yol aabilir(20). Gelien lkelerde yaplan aratrmalarda rahim ii ara kullananlarda, hi korunma yapmayanlara gre 10 defa daha fazla havsala i organlar iltihaplar grlmtr(21). Hi doum yapmamlarda iltihaplanma sonucu ksr kalma tehlikesi gz nnde tutulursa bu kadnlarn rahim ii aralarn kullanmalar pek tavsiye edilemez. Bunlara ramen RA %95- 99 orannda yksek etkili bir kontraseptif olup d gebeliklere (hi kontraseptif kullanmayanlara gre) daha az rastlanr (22). Son olarak, spirallerin aybalarn uzamasna veya fazla kan kayb gibi hallere neden olmasdr. Fazla kan kayb tedavi edilmezse kanszlk belirir. Bu bakmdan fazla kan kaybn nlemek amac ile spiralin karlmas uygun olur. Dier sorunlar: Baz kadnlar nceden muayene olmay, yabanc bir cismin rahim iine konmasn istememektedirler. Bir ksm kadnlarda, spiral takldktan sonra rahatsz olduklarn ileri srerek karttrmaktadrlar. Yan etkilerinden birisi sancl ayba grmektir. Bundan baka arada srada gelen az az veya daha uzun sren kanamalarn olmasdr. Genellikle bu belirtiler ve ikyetleri geicidir. Bu nedenle kadnlarn % 5 15i spirali kartarak gebelii nleyici faydasndan vazgeerler. Spiral takldktan sonra bir yl iinde % 5 20 orannda aracn kendi kendine dt

grlmektedir. Taklndan ilk ay sonra kontrole gidilmesi gerekmektedir.(23) ayet fazla kanama gibi durumlar belirirse bu sreyi beklemeden ilgili kurulu veya kiilere ba vurulmaldr.

YARARLARI
Spiral etkili ve gvenli bir kontraseptiftir. stenmeyen gebeliklerden korunma bakmndan yararldr. Takldktan sonra ara sra kontrole giderek yerinde olup olmadn anlamakta fayda vardr. Bir ok kadnlar kendi kendini muayene ederek iplerin eline gelip gelmediini aratrrlar. Spiral taktrmann salad en nemli yararlardan biriside rahim aznn gzden geirilmesini salamasdr. Rahim aznda bir yara veya iltihaplanma gibi deiiklikleri grme frsat doar. Gerekirse kanser aratrmas bakmndan olanak salar. Rahim az lugol eriyii ile boyanrsa yara durumu daha iyi grlr. Bu ilemler spiral taklmadan nce yaplarsa isabetli ve yararl olur. ltihaplanma veya yara grlmesi halinde mtehasssa bavurularak yaklmal veya baka ekilde tedavisi yaptrlmaldr. Spiral karldktan sonra, salkl bir kadn derhal gebe kalma ansn kazanr. Spiral cinsel ilikilere hibir zarar vermemektedir. Baz erkekler iplerin varln duyarak rahatsz olduklarn sylerler. plerin ksaltlmas bu sakncay da nler.

SONU
Spiral taklmadan nce kadn cinsel organlarnn iyi bir muayenesi ve gzden geirilmesi gereklidir. Bu muayene kadn sal ynnden olduu gibi, spiralin zararsz olmasn salama bakmndan ok faydaldr. Spiralin gerek taklmas ve gerekse karlmas iyi yetimi salk personeli tarafndan yaplmas nemlidir. Ayrca spiralli kadnlarn temizlie nem vermesi gerekmektedir. Bir ikyeti olunca kontrole gitmesi, zararl olacak sonular nlemesi bakmndan yararl olur. Spirali taktr sonra unut dncesi yanl bir tutumdur. 1- 2 yl sonra spiralin deitirilmesi zarar vermesi ihtimalini azaltan, kontrol salayan nlemdir.

SYLENTLER VE GEREKLER
Sylenti: Bir defa spiral takld m, o kadn bir daha ocuk sahibi olamaz. Gerek: Spiral karldktan sonra hemen her kadn ocuk sahibi olabilir. Spiral gvenli,
etkili olup karlnca etkisi kalmayan bir kontraseptif yntemidir. Yetimi salk personeli tarafndan kolayca taklr ve kolayca karlabilir. ayet kadnda mevcut iltihaplanma varsa veya iltihaplanmaya urayabilecekse, ksr kalma ihtimali fazla olduundan dier kontraseptif yntemlerinden birisini semesi gerekir. Sylenti: Spiral kanser yapar. Gerek: Rahim ii aralarn uygulamasnda uzun sre incelemeler yaplm olup kansere sebep olmad anlalmtr (17). Sylenti: Spiral rahim dna itilerek (belki cinsel temaslar sonucu) vcudun baka yerlerine yerleir. Gerek: Bu sylentinin hibir bilimsel yan yoktur. Cinsel temasla spiral itilmez, ok ender olarak (Binde 1 olguda ) rahim duvarn delerek karn boluuna der (18). Rahim delinen ksm kendi kendine kapandndan kadn bu olayn farkna bile varmaz. Sylenti: Spiral varken, kadn gebe kalrsa, ara ocuun vcuduna hatta beynine saplanr. Gerek: Bu sylentinin de bilimsel adan bir dayana yoktur. Spiral ocuk vcuduna girmez ve yap bozukluuna sebep olmaz. Ender olarak spiral ile birlikte gebelikte olabilir.

Spiral kullanan ok az kadnda dk yapma veya d gebelie rastlanabilir (daha geni bilgi tbbi risk blmnde verilmitir). Sylenti: Gelimekte olan lkelerde, spiralin yalnz doktorlar tarafndan uygulanmas, doktorun dier grevini engelledii iin uygun bir yntem deildir. Gerek: Uluslar aras aratrmalarda, iyi yetitirilmi hemire ve salk memurlar, doktorlar kadar baarl olarak uygulayabilmektedir (19). Doktor saysnn yetersiz olduu gelien lkelerde bu ekilde uygulamann zorunlu olduu kansn vermektedir.

ENGELLEME YNTEMLER
ERKEKTE ENGELLEME YNTEMLER
KAPUT (KILIF)
Kaput (prezervatif, kondom) ince lastikten yaplm bir klf olup cinsel temasta erkek meni hayvancklarnn kadnn rahmine gemesini nler. Dnyada 40 milyon kadar ift bu yntemden faydalanmaktadr (24). stenmeyen gebeliklerden korunmak iin, ayet salam ve doru kullanlrsa % 85- 97 orannda etkili olmaktadr.

SAKINCALARI
Tbbi riskleri: Kaput kullanmann tbbi olarak hibir riski yoktur, yalnz istenmeyen
gebelikler iin korunma oran dk olabilmektedir. Yan etkileri: Her cinsel temasta kaputun uygun ekilde yerletirilmesi gerekmektedir. Cinsel temas halinde duyarl azaltr, baz erkek ve kadnlarda allerjik reaksiyonlara sebep olabilir. Kaput bazen delinir. Baz kimselerde kondomun kullanlmas bir sorun olmaktadr. Faydalar: Kondom (Kaput) iyi bir ekilde kullanlrsa etkili bir yntem olup istedikleri sayda ve istedikleri aralklarla ocuk sahibi olmak isteyen aileler iin uygun bir yntemdir. Ayn zamanda cinsel ilikilerden bulaan hastalklar, keza ADS hastalndan korunma amac ile btn dnyada kullan artmaktadr.

SONU
Kaput (Prezervatif Klf) gvenli, kullanl, ucuz ve koruyucudur. Cinsel temasla bulaan ADS ve dier hastalklarda korunma bakmndan nemli bir ara olarak etkili olmaktadr.

GER EKME
Gebe kalmay engelleme bakmndan geri ekme, bir yntem olarak birok erkekler tarafndan uygulanmaktadr. Baar ans dk olan bu giriimlerden doal kontraseptif yntemleri blmnde deinilecektir.

KADINDA ENGELLEME YNTEMLER

Son aratrmalara gre, kadnlarn kullandklar engelleme yntemleri (Kontraseptif snger, diafram, spermisit kremler) gelimekte olan lkelerde %8den fazla uygulanmamaktadr. Buna karn bu yntemin duyulmas daha yaygn hal almtr. Meni hayvancklarn ldrc olarak kullanlan kremler, kpren tabletler gibi maddeler ile diyafram (kapak) gibi rahim azn kapayan aralar yumurtann alanmasn nlerler. Snger ise hem meni hayvancklarn ldrr hem de rahme gemelerini nler. Kadnda engelleyici yntemler %75 orannda gebelii nlemede etkili olmaktadr. Etkinlii uygun ekilde kullanlmasna baldr (25). ayet hem diyafram hem de meni hayvancklarn

ldrc maddeler kullanlrsa daha ok etkili olurlar. Cinsel temastan hemen sonra hazne (vajen) lavajlar ok defa ge kalnmakta ve etkisiz olmaktadr.

SAKINCALARI
Tbbi riskleri: Kadnlarda kullanlan engelleyici yntemlerin hekimlik ynnden bir riski
yoktur. Yalnz istenmeyen gebeliklerin nlenmesinde baarszl olduka fazladr. Yan etkileri: Allerjik haller grlmesi iyi yerletirilmemesi halinde diyaframn rahatsz edici durumlar dikkati ekmitir. Ayrca diyafram ile idrar yollar iltihaplarnn ilikisi sz konusudur (28). Dier nemsiz sakncalar: Baz kadnlar sperm ldrclerini iren bulurlar. Engelleme yntemleri cinsel temastan nce veya temas arasnda uygulamak zorunluluu olduundan doal ilikiyi rahatsz eder.

FAYDALARI
Bu yntemler kolayca uygulanabilir. ayet gerektii ekilde yaplrsa etkili olurlar. Devaml olarak korunma zorunda olmayan iftler iin mesela i hayat iin uzaklara gidenler bu yntemi tercih edebilirler. Kadnlarda engelleme yntemleri % 100 ay hallerine etki yapmamaktadr. Sperm ldrcleri cinsel temasla bulaan hastalklarn gemesini nler. indeki kimyasal maddeler nedeni ile ADS virsn etkisiz hale getirmesi bakmndan olumlu faydas, yaplan aratrmalardan anlalmtr. Bu nedenle ldrc hastalkla savata faydal olabilir.

SONU
Spiral veya hap kullanmak istemeyen kadnlarn engelleyici yntemleri uygulamalar bir seenektir.

SYLENTLER VE GEREKLER
Sylenti: Cinsel temas sresinde prezervatif delindii takdirde meni hayvancklar kadn
vcuduna geer. Gerek: Bazen kaputun delinmesi ile meninin kadna gemesi mmkn olabilir. Prezervatifin delinmesine sebep olan durumlar nlemek iin bakmna dikkat etmek gerekir. Ayrca kaput kullanmasn iyi renenler delinme olasln azaltabilirler. Sylenti: Kaputu ok sk kullanan erkeklerde cinsel zayflama ve yetersizlik grlr. Gerek: Tbbi olarak, sk sk kaput kullananlarn yetersizliine neden olacak bir durum grlmemitir. Sylenti: Kaput yalnz genelev kadnlar iin kullanlr. Gerek: Kaput milyonlarca evli iftler tarafndan kullanlmaktadr. rnein Japonyada evli iftler tarafndan en ok kullanlan bir yntemdir. Sylenti: Kaput cinsel temasta zevk almay nler. Gerek: Yeni kullanmaya balayanlarda cinsel temaslarda zevk almadklarndan yaknmalar olmaktadr. Baka bir ynteme gemek istemeyenler zamanla almakta ve zevk alabilmektedirler. Sylenti: Geri ekme en kolay, gvenli, parasz gebelii nleme aresidir. Gerek: ok defa baka bir korunma yoluna gerek grmeden uygulanmaktadr. Olduka yaygn olan bu yntem gvenilir bir are deildir. Geri ekmede biraz ge kalma veya meni hayvancklarnn ilk 12 damla meni ile birlikte rahime ulamas halinde gebelik meydana gelebilir.

Sylenti: Sperm ldrc ilalar anormal ocuklarn domasna sebep olurlar. Gerek: Tbbi aratrmalar byle bir korkuya yer vermemektedir. lk nceleri bu ekilde
endieler olmusa da sonraki aratrmalardan byle bir tehlikenin olmad anlalmtr(26). Sylenti: Engelleme yntemleri ve sperm ldrc ilalar rahim az kanserine sebep olurlar. Gerek: Engelleyici yntemlerin rahim az kanserlerinden koruyucu olarak etki yapt halen anlalm bulunmaktadr (27). Cinsel ilikilerle geen virslerin rahim aznda kanser meydana getirdii, aratrmalar sonucu ileri srlmektedir. Sperm ldrclerin anti viral etkileri, engelleme ynteminde virsn zararl etkisinden rahim azn korumaktadr. Sylenti: Cinsel temastan sonra hazneye yaplan lavaj gebelikten korunmaya yarar. Gerek: Temastan hemen sonra haznede yaplan lavajn gebelii nleyici etkisine gvenilemez. Zira temastan sonra lavaj yaplncaya kadar geen zaman ok defa bu yolu etkisiz hale getirir.

GVENL KONTRASEPTF YOLU (44)

Yeni bir kontraseptif yntem, geni apta kullanlmadan nce iyice aratrlr. Ortaya kan yeni bir kontraseptif fikri en az 20 yl kadar denendikten sonra uygulamas gerekleebilmektedir. Aratrmalar sonucu, salk ynnden uygun bulunmayanlar red edilir. Bu dikkatli aratrmalar, Dnya Salk Tekilat yayn olan Dnya Sal kitabnda ayrntl olarak belirtilir. Bu kitapta tavsiye edilen kontraseptifler tamamen gvenlidir.

Basamak

Ayrlan zaman

1 -Laboratuar testleri ve kontraseptif olarak umut verici bileimlerin Seilmesi. 10 yl 2 Hazrlanan bileimlerin toksik ve zararl olup olmadn hayvan deneylerinde aratrma. 1- 2 yl 3 eitli lkelerde en az 10- 20 gnll kiiler zerinde deneyler yaplarak toksik tesiri ve etkili olan en az dozu aratrma. 1- 2 yl 4 Hayvanlarda toksik etkisini uzun sre aratrma ayrca remede, en az bebein sakat doma gibi hallerle kanserle ilikisinin incelenmesi. 2 yl 5 Birka yz gnll insanda ilk denemeler. 1- 2 yl 6 -1000 gnll zerinde en az bir yl eitli lkelerde altrma almalar 2- 3 yl 7 Klinik ve hayvan denemelerinden sonra salk bakanlndan onay alma 1- 3 yl 8 la ve aralarn hazrlanmas bittikten sonra kliniklere, personelin amac ile datlmas devaml 9 lalarn serbest olarak elde edilebilmesi, sala zarar verip vermediinin kontrol devaml

STERLZASYON
Dnyada, doum yapacak adaki 95 milyon kadar kadna gnll olarak cerrahi sterilizasyon uygulanmtr. 3 milyon kadar erkee de vazektomi (erkekte cerrahi sterilizasyon) ameliyat yaplmtr(29). stenmeyen gebelikler iin, kadnda ve erkekte cerrahi sterilizasyon etkisi % 100 dr.

KADINDA CERRAH STERLZASYON

Kadnda gnll cerrahi sterilizasyon yntemi benimsenmi olup, cerrahi teknik basitletirilmi ve kolaylatrlmtr. imdi btn dnyada geni apta kontraseptif yntem olarak uygulanmaktadr. 20 dakika gibi ksa bir srede tamamlanan ameliyat iin bir hastanede kalmak zorunluluu yoktur. Rahmin her iki tarafnda yumurtalk kanallar vardr. Fallop tbleri ad verilen bu borucuklarda yumurtalktan gelen yumurta rahime tanr. Bu tplerin kesilmesi veya tkanmas halinde meni hayvanc ile yumurtann birlemesi yani alanma durumu nlenmi olur.

SAKINCALARI
Tbbi riskleri: Btn cerrahi ilemlerde olduu kadar risk ihtimali vardr. Salk artlar uygun olmayan ortamda yaplan ameliyatlarda enfeksiyonlara veya kan damarlarnn zedelenmesine neden olunabilir. Bu risk ok az grlmektedir. Sterilizasyon ameliyat olgularnda byk komplikasyonlar ve lmler yz binde 2- 20 orannda rastlanmaktadr (31). Sterilizasyon ameliyatndan sonra gebelik olursa daha ok d gebelik eklinde olacandan derhal kadn tbbi bakma almaldr. Buna ramen sterilizasyon ameliyatlarnn gebelikten tam manas ile koruduunu hatrlamak gerekir. Kontraseptif kullanmayan kadnlara gre sterilizasyon ameliyat olmu kadnlardaki d gebelik oran 4 defa daha azdr. Yan etkileri: Olgularn % 7- 12 sinde grlen ameliyat sonu iltihaplanma veya kanama sorunlar tbbi bakmla kolayca giderilebilir. Ameliyattan sonra grlen nemsiz arlar geicidir. Ameliyat olan kadnlarn % 1- 3 kadar sonradan piman olmaktadr. Buna sebep tekrar eski hale dnememe endiesidir. Yolun tekrar almas iin yaplacak ameliyat kark ve zor bir itir. Faydalar: ok gvenli bir ekilde sonulanmas bakmndan kadnn tekrar gebe kalmas konusu biter. lerde gebelik nedeni ile salna zarar gelmesi sz konusu olmad gibi dier geici yntemleri kullanmasna lzum kalmaz.

SONU
Kadnda cerrahi sterilizasyon yntemi, daha fazla ocuk istemeyen iftlerde halen geni apta uygulanmaktadr. lerde daha kaliteli hizmet verildii taktirde bu ynteme rabet artacaktr.

ERKEKTE STERLZASYON
Erkekte sterilizasyon ameliyat uygulanmas vazektomi ile olur. Vasa deferens ad verilen (ierisinden meni hayvancklarn getii) borunun kesilmesi veya balanmas ile gerekletirilir. yi yaplrsa % 99 orannda etkili, gvenli ve kolay bir yntemdir. Erkein fizik muayenesinden sonra lokal anestezi ile 15 dakika veya az bir srede yaplabilen bir ameliyattr.

SAKINCALARI
Medikal riskleri: Dier btn ameliyatlarda grlebilen riskler, vazektomide de
grlebilir. Bu ameliyata bal tehlikeler kolayca nlenebilir. nk yerel anestezi ile yaplmas, sakncalar en az duruma getirir. Balca sakncalar iltihaplanma, yerel kanama olup btn vazektomilerde % 3 orannda grlmektedir. Kk yan etkileri: Genel olarak vazektomi olanlarn % 40nda ksa srede dzelen hafif ilik, rahatszlk duygusu belirtileri grlmektedir. Erkekte sterilizasyon ameliyat kalc niteliktedir. lerde belki tekrar eski haline getirme ameliyatlar gelierek baarl sonular salanabilir. Baz kimseler erkekliine zarar gelmesinden endie ederler. Ameliyattan nce ruhsal olarak iyi hazrlanmam kimselerde byle ikyetler belirebilir.

FAYDALARI
Vazektomi basit, gvenli, abuk ve ucuz bir yntemdir. Ameliyat sonu grlen ufak ikyetler getikten sonra artk hibir kontraseptif kullanmaya lzum kalmaz.

SONU
stedikleri sayda ocuklara sahip olmu iftlerin seecekleri bir yntemdir. Yanl anlama ve ekinme hallerini nlemek iin ameliyat eklini ve sonucunu ahsa iyice anlatlmas gerekmektedir.

SYLENTLER VE GEREKLER
Sylenti: Kadnda sterilizasyon ameliyat zahmetli ve ac ektirici yntemdir. Geek: 1960 dan dan beri gelien teknik ilerleme sonucu, kadnda sterilizasyon yntemi
ok basitletirilmi ve kalaylatrlmtr. Polikliniklerde lokal anestezi ile yaplabilmektedir. Ameliyat sresinde kadnlar biraz ac duyabilirler fakat ilem bitince ikyetleri de geer. Sonralar biraz rahatszlk duyulsa bile aspirin gibi ilalar alnmakla hafif sanc halleri bertaraf edilebilir. Sylenti: Sterilizasyon ameliyat kadnl yok eder. Gerek: Tp bakmndan bu sylenti aslszdr. nk rahim ve yumurtalklara dokunulmaz. Aratrmalarda kadnlk ynnden ikyetler dikkati ekmemitir (30). Sylenti: Sterilizasyon ameliyatndan sonra kadn ay hali grmez. Gerek: Ayba hali eskisi gibi gelmeye devam eder. Yumurtalklar hormon salgs ve yumurtlama grevini srdrr. Yumurtalktan kan yumurta, kapatlan yumurtalk borusundan geemeyecei iin alanma ve gebelik olmaz. Bu durum gerek gelimekte olan gerekse gelimi lkelerde uzun uzadya aratrlmtr. Ameliyat olmu kadnlarda ayba kesilmesi gibi olgulara rastlanlmamtr. Sterilizasyon ameliyatnn rahmin alnmas gibi ameliyatlarla kartrlmamas gerekir. Sylenti: Vazektomi deyimi, erkekte ksrlatrma yerine kullanlan garip bir kelime.

Gerek: Vazektomi deyince erkek d genital organlarnn karlmas manasna gelmez.

Sadece iki tane ince borucuun kesilmesi veya balanmas anlamnda olup tamamen ksrlatrma deildir. Sylenti: Vazektomi yaplan erkein cinsel hayat sner. Gerek: Ameliyat erkein cinsel hayatna etki yapmaz. Meni yolundan baka ksmlar tamamen normaldir. Boalma duygusu deimemekte fakat meni hayvanc dar atlmamaktadr. Ameliyattan 3 ay sonra dar boalan menide hi meni hayvanc bulunmaz. Bu ilk 3 ay sresinde baka kontraseptiflerin kullanlmas ameliyatn tam gvenli olmasn salar. Sylenti: Vazektomi, kalp-damar hastalklarna sebep olur. Gerek: Bu sylenti ilk zamanlarda maymunlar zerinde eitli aratrmalara yol amtr. Bu aratrmalarda kalp-damar hastalklarna sebep olmad anlalmtr (33). Keza mmune sistemde bir sorun yaratmad grlmtr (34).

GEBELKTEN KORUNMADA DOAL YNTEMLER

Gebe kalmay nleme amac ile geri ekme yntemi olduka yaygndr. Trkiye de yaplan bir aratrmada uygulanan dier kontraseptif yntemler arasnda % 15 20 orannda yer almaktadr. Bu yntemin gvenli olmas daha ok erkee bal olmakla beraber baarl saylamaz. Baka hibir kontraseptif kullanmadan uygulanan bu korunma yolu yetersiz ve gven verici deildir. Bu nedenle bu ekilde korunmay terk edip daha gvenli arelere bavuranlar artmaktadr.

TAKVM YNTEM
Takvim yntemi yahut yumurtlama (ovlasyon) yntemi ad verilen uygulamada, kadnn gebe kalabilme gnlerinde cinsel temastan kanmalar esasna dayanlmaktadr. Aybalar arasnda baz deiikliklerin ve belirtilerin dikkatle kaydedilmesi ve gz nnde tutulmasn gerektirir. Vcut ssndaki deiikliin dikkatle incelenmesi halinde yumurtlama gn ve korunmay gerektiren gnler daha gvenli olarak saptanabilir. lk bata vcut ssn her gn kaydederek gebelik iin uygun olan ve olmayan gnler saptanr. Gebe kalmamak iin, kadnn gebe kalmaya elverili gnlerinde cinsel temastan kanmas gerekir. Bu dnem iki ayba arasnda ortalama 9 gn kadardr. Yumurtlama ay halinden 14 gn nce olmaktadr. Yumurtlama zamann rahim azndaki smks maddenin (Mks) incelenmesi ile de saptanabilir. Uluslar aras aratrmalarda, doal yntem uygulayanlarda baar oran % 75 90 kadardr (35).

SAKINCALARI
Medikal riskleri: Uygulamadaki gebe kalma bakmndan tam gvenli olmay nedeninden
baka bir riski yoktur.

Kk sakncalar: Ay hallerinin iyi kaydedilmemesi ve gebe kalnma ihtimali olan

gnlerde cinsel temasta bulunmamaya zen gsterilmelidir.

YARARLARI
Doal korunma yntemi, hibir ila almadan, hibir ara kullanmadan uygulanan bir yntemdir. Baka korunma yntemlerini uygulamak istemeyen evreler veya kimseler bu yolu

seebilirler. Aybalarn devaml olarak kaydedilmesi, vcut ss deiikliklerinin bilinmesi salk asndan baka faydalar da salamaktadr.

SONU
Doal korunma yntemi, aile planlamasn uygulamak isteyen iftler iin baka bir yntem kullanmaya ihtiyalar yoktur. Baarl olmak iin, cinsel temaslarn yaplmayaca geici zamanlara ve gerekli eitime nem verilmesi gerekir.

SYLENTLER VE GEREKLER
Sylenti: Geri ekme yntemi gvenli olmasa, yaygn olmazd. Gerek: Geri ekme yntemi ok eskilerden beri kullanlan yaygn bir yntemdi. Modern
kontraseptifler ktktan sonra, gvenli yol olmad anlalarak dier gvenli yntemlere rabet artmaktadr. Sylenti: Doal yntemleri yalnz iyi eitilmi iftler uygulayabilir. Gerek: Gelimekte ve gelimi lkelerde iyi eitilmi veya eitilmemi iftlerin doal yntemi baarl uygulayabildii aratrmalar sonucu anlalmtr. ayet bu konuda iyi eitilmeleri ve tevik edilmeleri salanrsa baar artmaktadr. Sylenti: Doal aile planlamas yntemi i grmez. Gerek: Doal yntemler eer doru uygulanrsa etkili olabilir. Haplar, prezervatifi ve dier yntemleri uygulayanlarda olduu gibi etkili sonu alnabilmesi, kullananlarn anlay ve gebelii nleme arzularna baldr. Sylenti: Bu yntemi yalnz dzenli ayba grenler uygulayabilir. Gerek: Dzensiz ayba grenlerde de modern doal korunma ynteminden faydalandklarn aratrmalar gstermitir. Sylenti: Birok erkekler, gebe kalma gnlerinde cinsel temastan uzak kalmay istememektedirler. Gerek: Aratrmalara gre baz kesimlerde birok erkekler belirtilen zamanlarda cinsel temaslarn yasak edilmesini ho karlamamaktadrlar.

KRTAJ
Krtaj (Kazma) deyince daha ok rahim iini temizleme anlamna gelmektedir. Yalnz gebelie son vermek iin deil, eitli hastalklarda (rahim kanamalar, hormon durumlar, kanser gibi) tan ve tedavi amac ile yaplmaktadr. Gebelikten korunma yntemlerini uygulamay ihmal edenler veya korunamayan fakat ocuk istemeyen kadnlarn bavurduu yntemdir. Trkiyede uygulanan kanunlara gre ancak 10 haftalk (2,5 aylk) gebelie kadar srede krtaj yaplmasna izin verilmektedir. Krtaj bir ameliyat olarak kabul edersek eitli sakncalar olduunu gz nnde tutmak gerekir.

ASPRASYON (EMME) YNTEM

zel bir rnga ile esnek bir borudan (Karmen kanl) ibaret olan bu aygt emme gc ile rahim iini temizlemektedir. Krtaj ameliyatna gre daha kolay olup rizikosu daha azdr. Ayrca uyutmaya gerek olmayp rahim azn fazla geniletmeye lzum kalmaz.

SAKINCALARI
Krtaj, eitli sakncalar olan bir ameliyattr. zellikle gerekli ortamda ve iyi yetimi ellerde yaplmazsa hayat tehlikeye sokan sakncalar dourur. Bilhassa hi doum yapmam kadnlarn en azndan bir iltihaplanma sonucu bir daha gebe kalmamasna neden olabilmesi en

nemli sakncalarndan birisidir. Bu bakmdan hi ocuu olmam kadnlarn gebelikten korunma yolu olarak krtaj n grmeleri, salk ve ksr kalma tehlikesi ynnden ok sakncaldr. Baz kadnlar krtaj olmay alkanlk haline getirmilerdir. Ylda birka defa krtaj olmay kolaylarna gelen bir yntem olarak benimsemektedirler. Rahmin delinmesi, rahim iinde para kalmas, ok fazla kanamalara, tehlikeli iltihaplara sebep olmas bakmndan nemli sakncalar bulunmaktadr. Baz lkelerde, krtaj yaygn bir yntem olarak uygulamaktan vaz geerek dier korunma yntemlerine nem verildii grlmtr.

FAYDALARI
Teknik kurallara uyularak yaplan krtajlarn en byk faydas, ilkel yntemlerle yaplan ocuk drme felaketini nlemeye yaramasdr. Anne lmlerinde istenmeyen ocuklarn drlme eylemi nemli yer tutmaktadr. En azndan annenin sakat kalmasna neden olan ilkel ocuk drme olgular, btn dnyada kadn sal bakmndan endie verici olmaya devam etmektedir. ok defa gizli olarak yaplan bu giriimler, vaktinde tedbir alma ve tedavi edilme ynnden ok ge kalmaya sebep olmakta ve anne lmleri orann artrmaktadr. Bu ekilde hayat tehdit eden ilkel ocuk drme giriimlerini nlemek amac ile salk artlarna uygun, iyi yetimi ellerde krtajla gebelie son verme yoluna gidilmesi, anne hayatn korumas bakmnda fayda salamaktadr.

OCUK DRME FELAKET

Bir aratrmaya gre, evli kadnlarn % 37 si en az bir defa dk yapt saptanmtr. 100 canl douma kar dk says 25,6 olarak bulunmutur (47). Dklerin 3034 yalar arasnda artt anlalmtr. Bu bize ailelerin istedikleri ocuk saysn atktan sonra, ocuk istemedikleri fikrini vermektedir. Kontraseptiflerin en byk faydalarndan birisi de, zellikle ilkel yntemlerle yaplan ve anne lmlerini artran ocuk drme felaketlerini

ZET
Rahim ii ara, hormon yapl haplar, engelleme yntemleri, krtaj gibi btn gebelikten korunma yntemlerinin yararlar ve sakncalar vardr. eitli yntemlerden birisinin seilmesinde deiik nedenler etki yapar. Yntemin kullanana uygun olmas, ahsn tercihi, ortamn artlar, sosyal veya dinle ilgili basklar, salayabilme olana nemli faktrlerdir. Dourganlk anda, iftler en uygun kontraseptifi semek iin yntemleri deitirebilirler. Kadn ve ocuklarnn sal iin en iyi yntemi uygulamaya zen gsterirler. Yksek riskli ok gen veya ileri yata olanlarla 4 veya daha fazla ocuu olanlar keza 2 yl iinde doum yapm kadnlarda ok etkili kontraseptif yntemlerinin uygulanmas gerekmektedir. u kural daima geerli olmaldr: Sylentilere, noksan bilgilere, tabulara, politik grlere gre deil, gereklere gre karar verilmelidir. Aile planlamas programnda en nemli nokta gerekli bilgileri, seenekleri ve gnll olmay salamaktr.

ETL KONTRASEPTF YNTEMLERNN ETK DURUMU

Sterili Rahim Uzun zasyon ii etkili arac

Haplar

Kaput

Diyafram Doal Spermisitler yntemler

UYGULAMA
Trkiyede aile planlamas ile ilgili kanunlar, dnyadaki benzeri kanunlardan daha ak ve ileridir. 1965 ylnda kan yasa ile daha nce su tekil eden aile planlamas uygulamas yrrle girmitir. 1983 ylnda Krtaj (10. haftaya kadar) ve sterilizasyon ameliyatlar serbest olmutur. Kanunlarn verdii olanaklara ramen 1983 ylnda yaplan bir aratrmada kadnlarn % 62 sinin herhangi bir gebelikten korunma yntemini uygulamad anlalmtr.

UYGULAMADA BEKLENENLER
Aile planlamas uygulamasnda tam baarya ulama yolunda u hususlar belirtmekte fayda vardr.

. Yeterli sayda A..S. ve aile planlamas merkezleri

ster resmi, ister zel kurulular tarafndan yurdun eitli blgelerinde yeterli sayda A..S. ve aile planlamas merkezleri hzla oaltlmaldr. Bu merkezlerin zellikleri ile grevlerini yle zetleyebiliriz: 1 Ana sal (Doum ncesi ve doum sonras bakm, acil doumlarn yaplmas, sterilizasyon ve kk cerrahi mdahalelerin uygulanmas, 2 Aile planlamas uygulanmas ve kontraseptiflerin salanmas.

3 ocuk sal ve alar ile sorumlu olmas, 4 Ana ve ocuk sal ile aile planlamas konusunda gerekli eitim yaplmas.

. Gezici ekiplerin kurularak bu merkezlerin almalarna yardmc olmas

Son olarak ana ve ocuk lmlerini azaltmay, aile planlamas uygulamasnda baarl olmay; insan haklar bakmndan nemli bir hizmet diye kabul edersek, liderlerin, yasalar uygulayanlarn ve konuya ara vermeden eilimleri ihmal edilmeyecek bir grevdir.

KONTRASEPTFLER NEDEN SALANMAKTADIR

Gebelii nleyici haplar daha ok eczanelerden salanmaktadr. ( % 90 orannda). Rahim ii aralarn % 40 50 si doumevlerinde taklmaktadr. % 30 u zel doktorlarda, % 30 u da A..S. ve salk merkezleri ile aile planlamas kliniklerinde uygulanmaktadr.

YAPILAN BR ARATIRMAYA GRE KONTRASEPTF YNTEMLERN DUYANLARLA UYGULAYANLARIN ORANLARI

Duyanlar
Spiral Hap Kaput Geri ekme Vazektomi Kadnda sterilizasyon ne (uzun etkili) % % % % % % % 85 90 74 60 12 40 41

Uygulayanlar
% 7,5 % 3,8 % 3,8 % 15,7 _ % 1 % 1,2

KAYNAKLAR
1. Hatcher, R., et al. Contraceptive Tecnology 1986 1987 ( New York: Irvington Publishers,1986). 2. Liskin, L. With Rutledge about Later Childbearing, Population Reports, Seriers J, Number 28, September October 1984 (Baltimore Program, The Johns Hopkins University). Khan, T.and Raza, B., Return of Fertility Following Discontinuation of Three Types of Contraceptive Methods, in Proceedings of Eighth Seminar on Research in Population Planning (Karachi, Pakistan: National Research Institute of Fertility Control, 1974). Linn, S., et al., Delay in Conception for Former Pill Users, Journal of the American Medical Association, 247 (5), February 5, 1982. Pardthaisong, T. And Gray, R,H., The Return of Fertility Following Discontinuation of Oral Contraceptives in Thailand, Fertility and Sterility, 35 (5), May 1981 Vessey, M.P., et al., Fertility after Stopping Different Methods of Contraception, British Medical Journal, 1(6108), February 4, 1978. 3. Kols, A., et al., Oral Contraceptives in the 1980s,Population Reports, Series A, Number 6, May-June 1982 (Baltimore, Maryland: Population Information Program, The John Hopkins University).

Janerich, D.T., et al., Oral Contraceptives and Birth Defects, American Journal of Epidemiology, 112 (1), July 1980. Rothman, K.J. and Louik, C., Oral Contraceptives and Birth Defects, New England Journal of Medicine, 229(10), September 7, 1978. 4. Hatcher, R., et al., op. cit., 1986 Jick, H., et al., Oral Contraceptives and Non- fatal Myocardial Infarction, Journal of the American Medical Association, 239 (14), April 3, 1978 Layde, P.M., et al., Further Analyses of Mortality in Oral Contraceptive users, Lancet, I(8219), March 7, 1981. Petitti, D.B., et al., Risk of Vascular Disease in Women: Smoking, Oral Contraceptives, Noncontraceptive Estrogens and Other Factors, Journal of the American Medical Association, 242(11), September 14, 1979. Goldzieher, J., Hormonal Contraception: Benefits Versus Risks. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 157(4), Part 2, October 1987. 5. Farthalla, M.F., Contraceptive Technology and Safety, Background paper prepared for the Conference on Beter Health for Women and Children throung Family Planning, Nairobi, Kenya, October 59, 1987 Ojo, O.A., The Effectts of Oral Contraceptives on the Health of Nigerian Women, in Sciarra, J.J.(ed), Risks, Benefits and Controversies in Fertility Control (Hagerstown, Maryland: Harper&Row, 1978). 6.Cardiovascular Risks and Oral Contraceptives, Lancet I(8124), 1979 as cited in Porter, C.W., et al., Oral Contraceptives: A Guide for Programs and Clinics (Boston, Massachusetts: The Pathfinder Fund, 1979). 7. Lindsay, R., et al., The Effect of Oral Contraceptive Use on Vertebral Bone Mass in Preand Post Menopausal Women.Contraception, 34(4), October 1986 8. Liskin, L. and Blackburn, R. with Ghani, R., Hormonal Contraception: New Long- Acting Methods,Population Reports, Series K, Number 3, March April 1987 (Baltimore, Maryland: Population Information Program, The Johns Hopkins University). 9. Liskin, L. and Blackburn, R. wirh Ghani, R., op. cit., March April 1987 10. Gray, R.H., et al., The Timing of the First Injection of Depo Provera, Letter in IPPF Medical Bulletin, 9 (5), October 1975. 11. Deport- medroxy progesterone Acetate (DMPA) and Cancer: Memorandum from a WHO Meeting, Bulletin of the World Health Organization, 64(3), 1986. 12. Liskin, L. and Blackburn, R. with Ghani, R., op. cit., March- April 1987. 13. Amatayakul, K., The Effects of Depo Provera on Carbohydrate Lipids and Vitamin Metabolism, Journal of Steroid Biochemistry, 11(1), July 1979. Apelo, R.A., et al., Acceptability of Injectable Contraception in the Philippines, IPPF Medical Bulletin, 8(2), April 1974. Fajumi, J.O., Alterations in Blood Lipids and Side Effects Induced by Depo Provera in Nigerian Women, Contraception, 27(2), February 1983. Jimenez, J., et al., Long term Follow up of Children Breast fed by Mothers Receiving Depot Medroxyprogesterone Acetate, Contraception, 30(6), December 1984. World Health Organization (WHO), Special Programme of Research, Development and Research Training in Human Reproduction, Thirteenth Annual Report, 1984 (Geneva: WHO, 1984). 14. Pardthaisong, T., Return of Fertility after Use of Injectable Contraceptive Depo Provera: Up dated Data Analysis, Journal of Biosocial Science, 16(1), January 1984. 15. Camp, S.L. and Shanti, R.C. (ed), The Intrauterine Device, Population Policy Kit, Number 1

(Washington, D.C.: Population Crisis Committee,1988). 16. Liskin, L. with Fox, G., IUDs: An Appropriate Conraceptive for Many Women, Population Reports, Series B, Number 4, July 1982 (Baltimore, Maryland: Population Information Program, The Johns Hopkins University). 17. Hatcher, R., et al., op. cit., 1986. Liskin, L. with Fox, G., op. cit., July 1982. 18. Centers for Disease Control (CDC), IUDs: Guidelines for Informed Decision making and Use (Atlanta, Georgia: CDC, 1987). 19. Einhorn, R.F. and Trias, M., Differences between Physicians and Nurses in Providing Family Planning Services: Findingns From a Bogota Clinic, Studies in Family Planning, 9(2 3), February March 1978. Pastene, L., et al., IUD Insertions by Midwives: Five Years Experience in Santiago, Chile, International Journal of Gynaecology and Obstetrics, 15(1), July August 1977. Ramos, R. and Apelo, R.A., A Program of IUD Insertons by Paraprofessionals and Physicians in the Philippines, International Journal of Gynaecology and Obstetrics, 16(4), January February 1979. Sing, R.P. and Talwar, P.P., Lippes Loop Insertions by Doctors and Para medical Staff: A Comparative Study, Population Centre News Letter, 5(3), June July 1979. Wright, N.H., et al., Nurse Midwife Insertion of the Copper T in Thailand: Performance, Acceptance and Programmatic Effects. Studies in Family Planning, 8(9), September 1977. 20. Muir, D.G. and Belsey, M.A., Pelvic Inflammatory Disease and its Consequences in the Developing World, American Journal of Obstetrics and Gynecology, 138(7), Part 2, December 1, 1980. 21. Liskin, L. with Fox, G., op. cit., July 1982. Kaufman, D.W., et al., Intrauterine Contraceptive Device Use and Pelvic Inflammatory Disease, American Journal of Obstetrics and Gynecology, 136(2), January 15, 1980. Vessey, M.P., et al., Pelvic Inflammatory Disease and the Intrauterine Device: Findings in a Large Cohort Study, British Medical Journal, 282(6267), March 14, 1981. 22. Centers for Disease Control, op.cit., May 1, 1987. 23. Hatcher, R., et al., op. cit.,1986. Liskin, L. with Fox, G., op. cit., July 1982. Andrade, A. And Orchard, E.,Quantitative Studies on Menstrual Blood Loss in IUD Users, Contraception, 36(1), July 1987. 24. Hatcher, R., et al., op. cit., 1986. Sherris, J.D. with Lewison D. And Fox , G., Update on Condoms Products, Protection, Promotion, Population Reports, Series H, Number 6, September October 1982 (Baltimore, Maryland: Population Information Program, The Johns Hopkins University). 25. Sherris, J.D. with Moore, S.H. and Fox, G., New Developments in Vaginal Contraception, Population Reports, Series H, Number 7, January February 1984 (Baltimore, Maryland: Population Information Program, The Johns Hopkins University). 26. Mills, J., Vaginal Spermicides and Fetal / Meternal Safety Considerations, in Bloom, H.A. (ed) Current Controversies in Vaginal Contraception (New York: Academy Professional Information Services, 1983).

27. 28. 29.

30. 31. 32.

33. 34. 35. 36.

37.

38.

Shapiro, S., et al., Birth Defects and Vaginal Spermicides, Journal of the American Medical Association, 247(17), May 7, 1982. Louik, C., et al., Meternal Exposure to Spermicides in Relation to Certain Birth Defects, The New England Journal of Medicine, 317(8), August 20, 1987. Sherris, J.D. with Moore, S.H. and Fox, G., op. cit., January February 1984. Seven Year Prospective Study of 17,000 Women Using the Pill, IUD and Diaphragm Shows Benefits of Each Outweig Risk, Family Planning Perspectives, 8(5), September / October 1976. Liskin, L., et al., Minilaparotomy and Laparoscopy: Safe, Effective, and Widely Used, Population Reports, Series C, Number 9, May 1985 (Baltimore, Maryland: Population Information Program, The Johns Hopkins University). Liskin, L. with Pile, J.M. and Quillin, W.F., Vasectomy Safe and Simple, Population Reports, Series D, Number 4, November December 1983 (Batimore, Maryland:Population Information Program, The Johns Hopkins University). For a thorough list of this body of research, see the bibliography in Liskin, et al ., op. cit., May 1985. Liskin, L., et al., op. cit., May 1985. World Health Organization, Task Force on Female Sterilization, Special Programme of Research, Development and Research Training on Human Reproduction, Minilaparotomy or Laparoscopy for Sterilizaton: A Multicentre, Multinational Randomized Study, American Journal of Obstetrics and Gynecology, 143(6), July 15, 1982. Massey, F.J., et al., Results from a Collaborative Vasectomy Study, Paper presented at the 11 th Annual Meeting of the American Public Health Association, Dallas, Texas, November 13 17, 1983. Liskin, L. with Pile, J.M. and Quillin, W.F., op. cit., November December 1983. This section on NFP was written with the assistance of Dr. Victoria H. Jennings, Director, Institute for International Studies in Natural Family Plannng, Georgetown University, Washington, D.C. Vessey, M.P. Benefits and Risks of Contraception, in Austin, C.R. and Short, R.V. (ed), Reproduction in Mammals, Book 5: Manipulating Reproduction (Cambridge, England: Cambridge University Press, 1986). Centers for Disease Control and National Institute of Child Health and Human Development, Combination Oral Contraceptive Use and the Risk of Endometrial Cancer, Journal of the American Medical Association, 257(6), February 13, 1987. Fathalla, M.F., op. cit., October 1987. Holck, S., Cancer and the Pill, World Health: The Magazine of the World Health Organization, November 1987. Meirik, O., et al., Oral Contraceptive Use and Breast Cancer in Young Women:A Joint National Case Control Study in Sweden and Norway, Lancet, II (8508), September 20, 1986. Stadell, B., et al., Oral Contraceptives and Breast Cancer in Young Women, Lancet, II(8462), November2, 1985. Pike, M.C., et al., Breast Cancer in Young Women and the Use of Oral Contraceptives: Possible Modifying Effect of Formulation and Age at Use, Lancet, II (8356), October 22, 1983. Vessey, M., Oral Contraceptives and Breast Cancer, IPPF Medical Bulletin, 21(6), December 1987. Vessey, M.P., et al., Neoplasia of the Cervix Uteri and Contraception: A Possible Adverse Effect of the Pill, Lancet, II (8356), October 22, 1983.

39.

40.

41. 42. 43. 44. 45.

46. 47. 48. 49. 50.

World Health Organization, Invasive Cervical Cancer and Combined Oral Contraceptives, British Medical Journal, 290(961), 1985. Neuberger, J., et al., Oral Contraceptives and Hepatocellular Carcinoma, British Medical Journal, 292(6532), May 24, 1986. Forman, D., et al., Cancer of the Liver and the Use of Oral Contraceptives, British Medical Journal, 292(6532), May 24, 1986. Lamptey, P. And Potts, M., Contraceptive Safety, Paper commissioned by IMPACT, 1987. WHO Task Force on Oral Contraceptives, During Lactation: The Effects on Womens Health, International Journal of Gynaecology and Obstetrics, 25, Supplement, 1987. Lamptey, P. And Potts, M., op. cit., 1987. Liskin, L. and Blackburn, R. with Ghani, R., op. cit., March April 1987. Lamptey, P. and Pottts, M., op. cit., 1987. Adapted from Contraceptive Research: A Long and Winding Road to Safety, World Healt: The Magazine of the World Health Organization, November 1987. World Health Organization (WHO), Division of Family Health, Meternal Mortality Rates: A Tabulation of Available Information (Geneva, Switzerland:WHO, 1985). Speidel, J. and Potts, M., Relative Risk of Various Means of Fertility Regulation, study commissioned by IMPACT, 1987. The United Nations, 1985 Demographic Yearbook (New York, N.Y.:The United Nations, 1987). World Health Organization, op. cit., 1985. Aile Planlamas 1983, Prof. Aye Akn Nfus, Aile, Salk, 1983 Hacettepe Nfus Etdleri Enstits. Aile Planlamas, 1986 Ankara Jinekoloji Dernei. Anne Olacaklara, 1986 Dr. Necdet Erenus. Doum Kontrol, 1963 Dr. Necdet Erenus.

Bebek lm hz (1000 canl douma karn 1 ylda) Trkiye Japonya ABD ngiltere 92 5 11 9

Anne lmleri / 100.000 canl doum 207 16 14 12

Toplam dourganlk hz (reme dnemi boyunca toplam ocuk says) 3.7 1.8 1.9 1.8

Kii bana GSMH ($)

1130 11330 16400 8390

1988 yl BURAYA GNCEL OLAN BLGLER EKLEYNZ LTFEN !

1993de AH (139/100 000), BH (% 0.59 - kentte 0.50 krsal blgede

105.6)

T.Cde kontraseptif kullanm % 77, bunun ancak %38i modern yntem (% 17-18 RIA, %6 ocp, %9 condom, %2- 2.5 cerrahi yntem) 1986da gelimekte olan lkelerde her 11 bebekten birinin post partum 1 ylda ld tahmin edilmektedir (10.7 milyon bebek / yl) Aile planlamas ocuklarn yaam ve saln 3 yoldan etkiler: 1. Gebelik aral uzar 2. ok gen veya ok ileri yada doumu nler 3. ok saydaki doumlar azaltr T.Cde anne lmlerindeki ilk neden kanama, 2.neden enfeksiyon T.Cde gebelerin %10 - 20si doum ncesi bakm alyor, doumlarn % 58i evde kendi kendine Aile planlamas ile ilgili 1965de 557 sayl yasa, 1983de 2827 sayl yasa yaplmtr (2827 sayl yasa ile: yardmc salk personeli RIA , pratisyen hekim MR uygular, isteyene cerrahi sterilizasyon, <10 haftalk gebelikler sonlandrlabilir) KOMBNE OClerin OLUMLU ve OLUMSUZ ETKLER Over Caa kar koruyucu (risk % 50 ) Endo PID % 50 azalyor ( 1.menses ile kaybedilen kan miktar uygun kltr ortam ortadan kalkm olur 2.servikal mukus azalr, kalnlar, gei zorlar 3. servikal kanal dilatasyonu azalr 4. uterin kontr. iddeti kavitedeki enf.nun fallop tplerine geii ) Benign over kisti grlme skl azalyor Benign meme kistleri - fibroadenoma kar koruyucudur Klimakterik komplikasyonlar azalr Osteoporotik Atherosklerozis azalr Anemi grlme skl azalr Duodenal lser insidans Romatoid artrit

Akne grlme Premenstruel sendrom skl azalr Mittelshmertz hi grlmyor Dismenore azalr Endometriosis azalr EX-U gebelik insidans % 30 azalr Meme Ca etkilemez Karacier neoplazisi ? Tromboembolik olay ? / artar
Kan basncn ykseltebilr Chlamidia servisit skl ektropiona bal artar Adet grme ve miktarda azalma Ara kanamlar ve lekelenme Bulant Memelerde duyarllk (E nedeniyle) Depresyon ve dier ruhsal deiiklikler (Vit B6 tketimi nedeniyle) Vcut arl art ile iliki yoktur Libidoda riner sistem enf (cinsel iliki artmasna bal) Ba ars, migren

OCPlerin ETK MEKANZMALARI Ovulasyon zerine olan etkileri: GnRH, FSH, LH inhibe ederler Servikal mukus: Progestinler mplantasyon: Endo. implantasyon iin hazrlanamaz, temasdan 24 72 saat sonrasna kadar verilen ocp normal endo. geliimini de bozar (post-koital kontrasepsiyon) Gamet transportu: tp motilitesi zerine etki ederek Luteolizis: Eksojen estrogenin corpus luteum zerindeki luteolitik fonksiyonu poskoital kontrasepsiyonda yararldr
OCP & Ca > 35 yada % 4 bekar (T.C.de). T.Cde % 7.6 ocp kullanm var 1987de 4 milyon, 1991de 2.9 milyon kutu ocp satlm T.Cde. Case - control : gvensiz (bir grup hastay retrospektif tarama) Cohort : populasyon tayin edip birka yl takip - gvenli - zor Vaka takdimleri : pek deerli deil - ocpde ilk karacier adenomu gibi

RR : ocp kullanrken oluan risk / kullanmazken oluan risk hi risk yok ise RR = 1 RR = 1.6 ise % 60 artma, 0.7 ise % 30 azalma var ancak bunun iinde %95 CI bilinmeli. 1 rakam bu snrn iine girmeli RR = 2 % 95 CI 1.4 - 2.6 ise bu nemli . RR = 1.4 %95 CI 0.6 - 1.2 ise bu nemsiz Laktasyonda kombine ocp verilmeme nedeni; 1) kombine pill laktasyonu basklar 2) bebee geer TAH geirmi olan kadnda HRT yerine ERT verilmesinin nedni memeyi korumak deilde CVSde Pnun olumsuz etkilerini ortadan kaldrmak iindir

DK DOZ PROGESTN HAPLARI (MNPL) Hi adet grmezler veya adetler aras sre uzar Haplar ovulasyonu basklayamayacak dzeyde ise mens dzeni bozulmaz lk kullanld ylda 3 - 10 gebelik oluur ENDKASYONLAR Emziren kadnlar: deal yntem, ste etkisiz %100 etkin Estrogen ieren ocp kullanamayanlar Kombine ocp kullanrken veya daha nce iddetli ba ars veya HT grlenler AVANTAJLARI Braklnca fertilite hemen geri dner Ba ars ve tansiyon ykselmesi daha nadirdir CVS hast ve malign hast riskini artrmazlar leri yadaki kadnlarda rahatlkla kullanlr Kombine haplara gre depresyon, PMS, libido azalmas gibi semptomlar daha azdr Menstruel ary azaltc etkisi vardr DEZAVANTAJLARI Gnlk ila kullanm zaman zaman sorun olabilir Kombine ocplere gre; 1 daha az etkilidir 2. daha fazla over kistine neden olur rregler kanamaya yol aabilir

UZUN ETKL PROGESTN ENJEKSYONLARI lk enjeksiyon postpartum veya menstrasyondan sonraki ilk 5 gnde Depo provera (DMPA): Norethidrone enanthate (NETEN-noristerat): DMPA: 3 ayda bir 150 mg Mikrokristal bir 6 ayda bir 250-450 mg sspansiyon NETEN Testosterondan elde edilen youn bir solsyon lk kullanld ylda gebelik 100 kadnda 1den az Olumlu Ynleri: Geri dnlebilen bir yntem strojen ieren preparatlardaki gibi ciddi komplikasyon riski yok Uzun etkili bir yntem.kinci enjeksiyon gecikse bile koruyucu deeri hemen azalmaz. Cinsel ilikiden bamszdr PID riski dktr. Fe eksiklii anemisi daha az grlr Kullanm kolaydr Olumsuz Ynleri: Muntazam enjeksiyonlarn devam gerekir Amenore, dzensiz kanama, lekelenme, adet miktarnda deiiklik, brknca fertilite ge dnebilir. Kilo art, karn ars (zellikle ilk yl kullanmda) ENDKASYON Emzirenler Baka ocuk istemedii halde sterilizasyon istemeyenler leri yatan dolay ocp kullanamayanlar. Kiisel hijyen koullar kt olan blgelerde Orak hcreli anemisi olanlar Ocp kullanrken strojene bal komplikasyon gelienler veya risk altnda olanlar KONTRENDKASYON 3 ayda bir 200 mg

 Menstrel kanama dzensizlii olanlarn kesin tans konmadan balanmaz ocuk sahibi olmay hemen planlayanlar iin nerilmez MPLANTLAR Levonorgestrel ile doldurulmu biodegradable olmayan esnek silikon kauuk kapsllerdir. Her kapsl 36 mg levonorgestrel ierir.5 yl etkilidir.lk haftalarda gnde 80 mg, 2-6 aylarda 34 mg olmak zere sabit ve dk hzla salnr.5. ylda salnan miktar 25 mga kadar der. Uygulana menstrasyon srasnda veya ilk 7 gn iinde veya postpartum ya da postabortif yaplr.Etkinlii 24 saat sonra balar. Baarszlk 100 kullananda ilk yl iinde 0.2dir. OLUMLU YNLER 5 yl gibi uzun sreli bir yntem ve cinsel ilikiden bamsz Geri dnlebilir kontraseptif etkisi vardr. Estrojen olmad iin Ene bal komplikasyonlar ve yan etkiler olmaz. Cilt altndaki implant dardan g seilir ve kullancya zarar vermez. Menstrel kanama, ar, anemi, ovlasyon arsn azaltr. Emzirende bebee etkisi yoktur. OLUMSUZ YNLER Maliyet balangta pahal, cerrahi bir ilem gerekmekte ve eitilmi personel ve malzemeye gereksinim vardr.Yntemin braklmas iin de bir mdahale gerekir. rregler menstrel kanama, intermestrel lekelenme, uzam kanama episodlar ve amenore Gecikmi follikler atrezi (byk follikl kistlerinden ayrt edilemez) nadiren rptr ve torsiyona neden olur. EX-U 1000 kadn ylnda 1.3, kontraseptif kullanmayanlarda bu oran 2.7-3. EX-U riski kullanm sresi ve kadnn arlna bal olarak artabilir.

 Yabanc cisim karsinogenesis riski bildirilmemi. Tromboembolik hastalk, aktif tromboflebit geliirse karlr. ENDKASYONLAR Uzun sreli kontrasepsiyon isteyenler ki gebelik aras srenin dzenlenmesi Cinsel ilikiden bamsz bir yntem isteyenler Kullanmda dikkat gerektirmeyen bir yntem Sterilizasyon iin erken ise Estrojen ieren preparatlar ve ocp kullanamayanlar BIODEGRADABLE KAPRONOR MPLANTLAR Bunlar kolun st ksm yada kalaya lokal anestezi ile yerletirilir. Kontraseptif etki 18 aydr.Birdaha karlmaz. BIODEGRADABLE NORETNDRON PELLETLER Her pellet bir prin tanesi byklktedir ve 35 mg noretindron ierir. Her 4 pellet en az 12 ay sreyle yksek kontraseptif zelliini korur. MCROSPHERE VE MKROKAPSL ENJEKSYONLARI Biodegredable copolimer 1 ya da daha fazla hormon ierirler, noretindron, norgestimate progesteron, levonorgestrel, NET ieren trleri olup kalaya enjekte edilirler.Etki sreleri 1-6 aydr. VAJNAL RNGLER Periyodik olarak atkp karlr. 1.WHO levonorgestrel ring 6 mg levonorgesterl ierir ve gnde 20 mg salglar.Gebelik 100 kadn ylnda 3.5dur.Vajende 3 ay durur. 2.Naturel progesteron ieren ringler: Vajende 3 ay durur.Gnde 5-10 mg progesteron salglar 3.Kombine estrogen ve progesteron ieren ringler: Gnde 400 mg noretindrone asetat ve 40 mg etinil estradiol salar.3 hafta vajende durur, 1 hafta kartlr.Koitustan nce kartlabilir.Ksa sreli karlmas etkinliini azaltmaz. POSTKOTAL YNTEMLER Siklus dnemince 1 kez ilikide bulunmann gebelik riski % 0-26 Ovlasyon dneminde olan tek bir cinsel ilikide gebelik riski %7-30 arasnda deiir. 1.RU 486: 1982de bulunmutur.Fransada yasal olarak kullanlmaktadr.<5 haftalk gebeliklerin sonlandrlmasnda kullanlr,

ayrca serviksi abortusa hazrlamada da kullanlabilr (IU Ex ,de iyi sonu verir.Koitusu izleyen ilk 5 gn iinde 600-1000 mg veya gnde 3 defa 50 mg 4 gn boyunca uygulama ile gebeliin devam nlenir.Oral, i.m. veya i.v. uygulanabilir.Ayrca PG ile kombine de kullanlabilir. 2.Postkoital ocp: likiden sonraki ilk 72 saat iinde 50 mg etinil estradiol ve 0.5 mg dlnorgestrel ieren 2 hap alnr 12 saat sonra 2 hap daha alnr. 3.Postkoital RA uygulanmas : likiden sonraki ilk 3-5 gn iinde bakrl RA uygulandnda implantasyon nlenmektedir. 4.Postkoital yksek doz levonorgestrel: 0.75 mg levonorgestrelin hemen alnmas gerekir.