Organizacija raunara

Masovna memorija

Masovna memorija
Magnetni diskovi
hard disk, flopi disk

SSD diskovi Optiki ureaji

CD-ROM CD-Recordable (CD-R) CD-R/W DVD Blu Ray
2/51

Magnetna traka

Magnetni diskovi
Podloga u obliku diska presvuena magnetnim materijalom Podloga
je ranije bila aluminijum je sada od stakla
uniformnija povrina
poveana itljivost podataka

smanjen broj oteenja povrine

smanjen broj greaka

manja udaljenost glave od povrine vre? vea otpornost na udarce

3/51

itanje i pisanje po magnetnim diskovima

itanje i pisanje preko navoja ice zvanog glava Za vreme itanja i pisanja, glava je fiksirana, a ploa se rotira ispod nje itanje (nekada)
magnetno polje koje se pomera ispod glave izaziva indukciju struje navoju glave isti navoj i za itanje i za pisanje

itanje (sada)
odvojene glave za itanje i pisanje, jedna uz drugu delimino oklopljni senzor koji menja otpornost u zavisnosti od magnetnog polja (magnetoresistive sensor MR sensor)
elektrina otpornost senzora zavisi od smera magnetnog polja ovo omoguuje rad na veim frekvencijama
vea gustina zapisa i brzina

Pisanje
struja kroz navoj izaziva pojavu magnetnog polja impulsi se alju u navoj magnetno polje izaziva namagnetisanje materijala ispod glave
razliit smer struje izaziva razliit smer namagnetisanja

4/51

Inductive Write MR Read

5/51

Organizacija podataka i formatiranje

Disk se sastoji iz koncentrinih krugova ili staza
postoji razmak izmeu staza
smanjenje razmaka poveava kapacitet

Staze se dele na sektore

najmanji blok podataka je sektor

Isti broj bitova po stazi (varijabilna gustina pakovanja)

konstantna ugaona brzina
6/51

Staze i sektori

7/51

Brzina obrtanja diska

Zbog konstantne ugaone brzine, bitovi blie centru putuju sporije od bitova na spoljnom delu diska Postoji razlika u razmaku izmeu bitova na razliitim stazama (da bi ukupan protok bio isti na svim stazama) Konstantna ugaona brzina (constant angular velocity - CAV):
sektori po stazama imaju oblik pite (pie shaped) glava se pomera do zadate staze i eka da sektor proe ispod gubi se prostor na spoljnim stazama
smanjena gustina podataka

Upotreba zona poveava kapacitet (multiple zoned recording)

svaka zona ima fiksan broj bitova po traci zone dalje od centra imaju vei broj sektora (i bitova) kompleksniji hardver

8/51

Raspored sektora

9/51

Pronalaenje sektora
Glava mora da pronae stazu i poetak sektora Formatiranje diska
zapisivanje dodatne informacije koja nije dostupna korisniku oznaava staze i sektore

10/51

Winchester Disk Format Seagate ST506

svaka staza ima 30 sektora fiksne duine od po 600 bajtova svaki svaki sektor ima 512 bajtova podataka i 88 bajtova dodatnih podataka

11/51

Fizike karakteristike magnetnih diskova

1. Fiksna ili pomerajua glava 2. Promenljivi (removable) ili fiksni 3. Jednostran ili dvostran (single/double sided) medijum 4. Jedna ili vie ploa 5. Mehanizam glave:
kontaktni (floppy) fiksan razmak plutajui (letei) Winchester
12/51

1. Fiksna ili pomerajua glava

Fiksna glava
jedna glava po stazi glave montirane na fiksnom postolju, svaka iznad svoje staze

Pomerajua glava
jedna glava po strani glava montirana na postolju koje se moe pomerati iznad staza
13/51

2. Promenljivi ili fiksni diskovi

Promenljivi (removable) disk
moe da se ukloni iz ureaja i da se zameni drugim diskom neogranien kapacitet jednostavan prenos podataka (frisby net)

Fiksni disk
trajno montiran u ureaju

14/51

3. Jedna ili dve strane

Magnetni sloj moe biti na obe ili samo na jednoj strani podloge

15/51

4. Jedna ili vie ploa

Vie ploa:
jedna glava po strani glave su poravnate i spojene na istu podlogu staze istog prenika formiraju cilindre

Podaci su razmeteni po cilindru

cilindar je skup staza sa istim prenikom smanjuje pomeranje glave poveava brzinu prenosa (transfer rate)
16/51

Vie ploa

17/51

Staze istog prenika formiraju cilindar

18/51

5. Mehanizam glave
Procep na glavi bi trebalo da je to manji
manji procep, vea gustina podataka manji procep, manja razdaljina od glave do povrine
vea verovatnoa greke zbog neistoa i nesavrenosti podloge

Tri vrste mehanizma glave:

kontaktni (floppy) fiksan razmak plutajui (letei) Winchester
moderni hard diskovi
19/51

Floppy Disk
8, 5.25, 3.5 Mali kapacitet
do 1.44Mbyte (2.88M nikada nije zaiveo)

Sporo Jevtino Zastarelo?

20/51

Winchester Hard Disk

Razvijen u IBM-u, u Winchester (USA) Hermetiki zatvoren disk Jedna ili vie ploa Lagane glave lebde na sloju vazduha koji se pravi usled okretanja diska Veoma mali razmak izmeu glave i ploe

21/51

Performanse diskova
Vreme za pozicioniranje na stazu (seek time)
vreme potrebno da se glava pomeri na zadatu stazu

Rotaciono kanjenje (rotational latency)

vreme potrebno da zadati sektor doe ispod glave

Access time = Seek + Latency Vreme potrebno za prenos (transfer time):

T = b/(rN) b broj bajtova za prenos r brzina okretanja diska (obrtaja u sekundi) N broj bajtova po traci
22/51

Timing of Disk I/O Transfer

23/51

SSD
Solid State Disk Memorijska integrisana kola umesto magnetnog medijuma Realizovan elektrino izbrisivom memorijom (flash memorija)
uva sadraj i posle nestanka napajanja

Problem: obranien broj upisa u memorijske elije

10.000 ili 100.000 upisa

Podaci se snimaju u stranice (4KB), organizovane u blokove (512KB)

najmanja koliina podataka je jedna stranica moe se pisati u stranicu, samo ako je prethodno obrisana briu se itavi blokovi, a ne stranice

Postoji garbage collection

itav blok se prekopira u memoriju, stranice koje su obrisane se ne kopiraju, blok se obrie, pa se snime samo neobrisane stranice (na drugo mesto)
posledica: write amplification, odn. zbog nekoliko obrisanih stranica, itav blok se ponovo upisuje (obino na drugu lokaciju da ne "haba" isti blok)

24/51

SSD
TRIM
kada OS brie datoteku, on zapravo ne brie njen sadraj, ve je samo oznai kao slobodnu, da bi kasnije prebrisao njen sadraj (sektori koje zauzima ostaju netaknuti, a samo se datoteka oznai kao obrisana) SSD to ne zna, pa i dalje uva sadraj obrisanih stranica prilikom garbage collecting-a

OS alje TRIM komandu prilikom brisanja datoteke, sa spiskom stranica koje je zauzimala, da ih SSD ureaj ne uva prilikom garbage collecting-a 25/51

SSD
Prednost u odnosu na magnetne diskove:
bre se startuje (nema mehanikih delova) manje kanjenje (latency), poto nema glavu koja eka da podatak naie ne pati od problema fragmentacije diska
jednaka brzina transfera bez obzira na lokaciju podatka

manja buka i radna temperatura nije osetljiv na vibracije i magnetno polje laki i manje troe struje (sem ultra-brzih SSD diskova)

Mane:
ogranien broj upisa u eliju garbage collection, koji se mora odraditi kod obrisanih stranica skuplji 5 do 10 puta od magnetnog diska
26/51

RAID
Redundant Array of Independent Disks Redundant Array of Inexpensive Disks 6 nivoa u upotrebi Skup fizikih diskova koji se vide kao jedan od strane operativnog sistema Podaci su distribuirani po fizikim diskovima Podaci su izdeljeni na trake (strip)
skup blokova ili staza

Mogua upotreba redundantnih podataka da bi se podaci sauvali u sluaju otkaza diska 27/51

RAID 0
Nema redundantosti Podaci su distribuirani po diskovima na principu Round Robin Poveana brzina
uzastopni zahtevi verovatno nee zavriti na istom disku
velika verovatnoa da e podaci biti na vie diskova
umesto da se pomeri na sledeu traku u jednom disku, ita se sledea traka drugog diska
28/51

Data Mapping For RAID 0

29/51

RAID 0

30/51

RAID 1
Podaci duplirani (Mirrored Disks) Podaci su rapodeljeni po diskovima Dve kopije svake trake na odvojenim diskovima ita se sa bilo kog diska Pie se po svim diskovima Spasavanje podataka je jednostavno:
zameni se neispravan disk i prekopiraju se podaci nema gubitka vremena (podaci se uvek mogu proitati sa ispravnog diska)

Skupo

31/51

RAID 1

32/51

RAID 2
Diskovi su sinhronizovani Veoma male trake
esto na nivou bajta/rei

Dodatni bitovi za detekciju/korekciju greke se upisuju u dodatne hard diskove Koristi se Hemingov kod (Hamming code) Puno redundanse
skupo, retko se koristi
33/51

RAID 2

34/51

RAID 0, 1, 2

35/51

RAID 3
Poput RAID 2 Samo jedan dodatni disk, bez obzira na ukupan broj diskova Po jedan bit parnosti za sve odgovarajue bitove u diskovima se upisuje u dodatni disk Podaci se rekonstruiu na osnovu ispravnih diskova i parnosti sa dodatnog diska
jednostruke greke

36/51

RAID 3

37/51

Optiki ureaji
CD-ROM CD-Recordable (CD-R) CD-R/W DVD Blu Ray

38/51

Optiki medijum CD-ROM

Originalno zamiljen za audio zapise 650MB ili 70 minuta muzike
u meuvremenu se kao standard pojavio CD kapaciteta 700MB

Polikarbonat presvuen refleksnom materijom, obino aluminijumom Podaci su smeteni kao rupe Podaci se itaju laserom Konstantna gustina podataka
konstantna linearna brzina (promenljiva ugaona brzina)
39/51

Nain rada CD-a

40/51

CD-ROM Brzine
Audio je jednobrzinski (150 KB/s)
Konstantna linearna brzina (Constant linier velocity) 1.2 m/s spiralna staza dugaka 5.27km

Ostale brzine se daju kao umnoci osnovne brzine

primer: 24x

Navedena brzina je maksimalna brzina koju ureaj moe da postigne

41/51

CD-ROM Format

SYNC identifikacija poetka bloka ID zaglavlje sa pozicijom bloka i modom (0 prazan blok, 1 podaci sa korekcijom greke, 2 podaci bez korekcije greke) Data podaci ECC dodatni podaci za korekciju greke (u modu 1), 42/51 jo podataka u modu 2 (do ukupno 2336 bajtova)

Random Access na CD-ROM-u

Teko se postie:
glava se pomeri na priblinu poziciju brzina se prilagodi zadatoj poziciji proita se adresa podesi se na eljenu lokaciju

43/51

Dobre i loe osobine CD-ROM-a

Dobre:
velik kapacitet jednostavna tehnologija za masovnu proizvodnju promenljiv medijum (removable) robusno

Loe:
skupo za male serije sporo moe samo da se ita (read only)

44/51

Ostali optiki medijumi

CD-Recordable (CD-R)
WORM (Write Once Read Many)
fabriki se naprave "plikovi" jakim laserom u ureaju se zapisivanje svodi na "pucanje plikova" slabim laserom

Kompatibilno sa CD-ROM tehnologijom

CD-RW
Izbrisivi medijum
Promena faze (phase change) materijal ima razliitu refleksivnost u dva stanja stanje se menja laserom ogranien broj upisa laserom
45/51

Kompatibilno sa CD-ROM tehnologijom

DVD
Digital Video Disk
zamena za VHS kasete u poetku samo za putanje filmova sada mogu i da se snimaju filmovi

Digital Versatile Disk

zamena za CD-ROM/CD-R/CD-RW ista tehnologija, samo u raunaru, pa se zato koristi i ovo objanjenje skraenice velik kapacitet
46/51

DVD - tehnologija
Vieslojni medijum (multi-layer) Veoma velik kapacitet (4.7GB po sloju)
maksimalan kapacitet oko 17GB (dva sloja, dve strane)

Ceo film moe da stane na jednom disku

uz upotrebu MPEG kompresije

Filmovi koriste regionalno kodiranje

pokuaj spreavanja piraterije ureaji reprodukuju samo one filmove koji imaju korektan region moe da se "sredi"

47/51

Izmenjivi DVD
Izmenjivi samo jednom:
DVD -R DVD +R

DVD-RW
izbrisivi DVD

DVD RAM
izbrisivi DVD nema spiralnu stazu, ve sektore i staze poput hard diska
48/51

CD and DVD

49/51

Blu Ray tehnologija

Nastavak razvoja DVD tehnologije
drugaiji laser (plavi), koji ima manju talasnu duinu svetla, pa moe da se fokusira na manju povrinu, to omoguuje vei kapacitet

Jo vei kapacitet
25 GB po sloju
2 sloja (50 GB), tri sloja (100 GB) i etiri sloja (128 GB)

3 regiona za filmove
50/51

Magnetna traka
Serijski pristup podacima Sporo Veoma jevtino Koristi se za arhiviranje (backup)

51/51