AMA Bata fermantasyon olmak zere tm iletmenin soutma ihtiyacnn karlanmasdr.

TABLO 1 TANIM Bira retim prosesi iin soutma son derece nemlidir. Bata fermantasyon tanklar olmak zere eitli birimleri soutmaktadr. letmede bu soutma ilemi glikol ile yaplmaktadr. letmeye pompalar vastasyla gnderilen glikol sistemlerinden geerken sistemler soumakta, kendisi snmaktadr. Isnan dolaysyla scakl artan glikol souma tesisine geri dner. Tekrar soutulan glikol iletmeye geri gnderilir. evrim bu ekilde devam eder. Soutma tesisinde ise bu snan glikoln soutma ilemi yaplmaktadr. Buradaki soutma evriminde ise amonyak kullanlmaktadr. Chillerde amonyak buharlarken (gaz fazna geerken) glikoln soumas salanr. Glikol ve amonyak kendi ilerinde birbirinden bamsz farkl iki evrim olduundan iletmeye sadece glikol gnderilmekte, amonyak ise sadece soutma tesisinde kullanlmaktadr.

SOUTMA EVRM Glikoln soutulmasnda temel soutma evrimi ile salanmaktadr. Ksaca soutma evriminden bahsedecek olursak; TABLO 2 Kompresr tarafndan amonyan basnc ykseltilmektedir. Amonyak gaznn basnc artarken scakl da artmaktadr. Amonyak scakl soutma suyu scaklnn da zerine kmaktadr. Scakl arta gaz halindeki amonyak youturucuda ssn soutma suyuna transfer ederek sv faza dnr. Amonyak sv faza gemesine ramen hala basncnn yksek olmasndan dolay henz souk deildir. Sv fazdaki amonyak kslma vanasnda basnc ile birlikte enerjisini de kaybetmekte yani soumaktadr.

Souyan sv amonyak chillere girmekte, burada glikoln ssn almaktadr. Glikol sourken, amonyak snarak gaz fazna geer. Gaz fazna geen amonyak tekrar kompresr tarafndan emilerek soutma evrimi devam eder.

zetle; chillerde glikolden alnan s enerjisi youturucuda soutma suyuna verilir. Glikoln scaklnn soutma suyu scaklndan daha dk olmas nedeniyle s dorudan glikolden glikole verilememektedir. Amonyan deiik basnlar altnda scaklnn deimesi zelliinden faydanlarak bir soutma evrimi ile soutma salanmaktadr. Soutma sisteminin ana ekipmanlar unlardr: Amonyak kompresr Ya ayrc Youturucu Sv tank Kslma vanas Chiller Gaz haznesi

1. Kompresr Soutma kompresrnn sistemdeki grevi; Gaz haznesindeki s ile ykl soutucu akkan buradan uzaklatrmak ve bylece arkadan gelen s yklenmemi akkana yer temin ederek akn srekliliini salamak Buhar halindeki soutucu akkann basncn youturucuda youma scaklnn kart olan seviyeye karmaktr. deal bir kompresrde u genel ve kontrol karakteristikleri aranr: Srekli bir kapasite kontrol ve geni bir yk deiimi-alma rejimine uyabilme lk kalkta dnme momentinin mmkn olduunca az olmas Verimlerin ksmi yklerde de dmemesi Deiik alma artlarnda emniyet ve gvenilirlii muhafaza etmesi

Titreim ve grlt seviyelerinin ksmi ve tam yklerde ve deiik artlarda belirli seviyenin stne kmamas mrnn uzun olmas ve arzasz almas Daha az bir g harcayarak birim soutma deerini salayabilmesi Maliyetinin mmkn olduu kadar dk olmas

Genel yaplar itibariyle soutma kompresrlerini aadaki ekilde snflandrmak mmkndr: A. Pozitif sktrmal kompresr Pistonlu kompresrler Paletli dnel kompresrler Helisel-vida tipi dnel kompresrler

B. Santrifj kompresrler Soutma tesisinde vidal ve pistonlu tip kompresr kullanlmaktadr. 1.1. Pistonlu Kompresrler Bir silindir ierisinde gidip gelme hareketi yapan bir pistonla sktrma ilemini yapan bu tip kompresrlerde tahrik motorunun dnme hareketi bir krank-biyel sistemi ile dorusal harekete evrilir. Pistonlu soutma kompresrleri genellikle tek etkili, yk devirli ve ok sayda silindirli makinalar olup ak tip veya hermetik tip motor-kompresr eklinde dizayn ve imal edilmektedir. Pistonlu kompresrlerin uygulanma artlar, birim soutucu akkan soutma kapasitesine isabet eden sislindir hacmi gereksinimi az olan ve fakat emi/basma basn fark olduka fazla olan refrijeranlar iin uygun dmektedir. Amonyak, R-12, R-22, R-502 bu soutucu akkanlarn en bata gelen trleridir. 1.2. Helisel Tip Dnel Kompresrler Pozitif sktrmal kompresrler genel grubuna giren bu kompresrlerin deiik konstrksiyona haiz birok trne rastlamak mmkndr. Soutma uygulamalarnda halen en ok rastlanan helisel tip dnel kompresrleri, bariz farklara sahip iki ana grupta toplamak mmkndr. 1) Tek vidal/helisli tip,

2) ift vidal/helisli, dnel kompresrler Ancak her iki tip kompresrn de alma prensibi ve konstrktif ynden birok ortak yanlar vardr. rnein, basnla yan pskrtlmesi suretiyle hem yalama ileminin yaplmas, hem sktrma ilemi srasnda szdrmazln salanmas hem de meydana gelen snn gvdeden alnp uzaklatrlmas, her iki tr kompresrde de yerlemi bir uygulama eklidir. 2. Ya ayrc Gerek pistonlu ve gerekse vidal tip soutma kompresrlerinde yalama maksadyla kullanlan yalar soutucu akkanla birlikte soutma sisteminin dier ksmlarna da gider. Yalama yann bu ekilde soutma sistemine dalmasn tamamyla nlemek mmkn deildir, ancak sisteme giden yalama yann miktarn asgari seviyede tutmak birok ynden yararl olacaktr. rnein; chiller ve youturucu s gei katsaylarnn ya filmi kalnlatka dmesi sonucu sistem kapasitesi de der. 3. Youturucu Soutma sisteminde soutucu akkann buharlatrclardan (chillerden) ald s ile kompresrdeki sktrma ilemi srasnda ilave olunan snn sistemden alnmas youturucuda yaplr. Bylece soutucu akkan sv hale gelerek tekrar genletirilerek buharlatrcdan (chillerden) s alacak duruma getirilir. Youturucudaki s al veriinin u aamalardan olutuu dnlebilir. Bunlar: Kzgnln alnmas Soutucu akkann youmas

Genel olarak 3 deiik tip youturucu mevcuttur. Bunlar: Su soutmal youturucular Hava ile soutmal youturucular Evaporatif (Hava-Su) youturucular

Uygulamada, bunlardan hangisinin kullanlaca daha ziyade ekonomik ynden yaplacak bir analiz ile tespit edilecektir. Bu analizde kurulu ve iletme masraflar beraberce ett edilmelidir. Dier yandan, su soutmal ve evaporatif kondenserlerde youum scaklnn daha dk seviyelerde olaca ve dolaysyla soutma evrimi termodinamik veriminin daha

yksek olaca muhakkaktr. Bu nedenle yaplacak analizde bu hususun dikkate alnmas gerekir.

3.1. Su soutmal youturucular (Shell&Tube) Su soutmal youturucu tipinde, borulu tip eanjr kullanlmaktadr. Bu soutmal kondenserde, adndan anlald gibi soutucu akkan olarak su kullanlmaktadr. Eer tesis deniz veya nehir gibi byk su kaynaklarnn yannda deilse kullanlan soutma suyunun soutulmasnda soutma kulesi kullanlr. 3.2. Soutma Kulesi Su ile soutmal kondenser kullanlan soutma sistemlerinde, suyun devaml ve ucuz ekilde temin edilmedii hallerde, soutma kulesi kullanlarak soutma suyu soutularak tekrar kullanlr. Soutma kuleleri, suyu soutmak zere s ve ktle transferi yapan ve bu maksatla suyun atmosferle geni bir alanda temasn salayan, hava ve su akmlar srekli olan bir cihazdr. Soutma kulesinin sl performansn etkileyen fiziksel deerler; havann ya termometre scakl ile suyun scakl arasndaki fark, suyun hava ile temas ettii alan, hava ile suyun birbiriyle olan relatif gei hz olmaktadr. Su ile havann temas alann arttrmak iin suyu yayan dolgu malzemesi kullanlr. Havann ak mekanik ekilde vantilatrlerle veya hiperbolik ekilli tabii ekili bacalarla salanabilir. Hava akm ters akm eklinde yani su yukardan aaya doru akarken hava aadan yukar hareket eder. 3.3. Evaporatif Kondenserler Bu elemanda soutma, hava ve suyun soutma etkisinden birlikte yararlanlmas esasna dayanlarak yaplmaktadr. Evaporatif kondenser ksmdan olumaktadr: Soutma serpantini Su sirklasyonu ve pskrtme sistemi Java sirklasyon sistemi

Soutma serpantininin iinden geen soutucu akkan, su soutmal youturucuda olduu gibi, youarak likit tankna geer. Serpantinin d yzeyinden geirilen hava, ters ynden gelen atomize haldeki suyun bir ksmn buharlatrarak soutma etkisi meydana gelir (Aynen soutma kulesinde olduu gibi). Bylece youturucudaki youma scakl ve dolaysyla basnc daha aa seviyelere drlm olur. Youturucunun alt seviyesinde bulunan su toplama haznesinden su bir pompa ile alnp soutma serpantininin st tarafnda bulunan bir meme grubuna baslr ve memelerden pskrtlr. Bu suyun takriben % 3-5 buharlaarak havaya intikal ettiinden, su haznesine, flatrl (?) valf araclyla devaml su verilir. Ancak bu kondenserdeki su ilavesi, su soutmal kondenseri bulunan soutma kulesine oranla daha ok azdr ve bunun % 5 ila % 10'u mertebesinde olmaktadr. Soutma kulelerinde olduu gibi, evaporatif kondenserlerde de buharlama sebebiyle geride kalan suyun sertlii ve kirlilii gittike artacandan, su toplama haznesinden bir miktar suyu srekli szdrmak gerekir. yi vasfl su kullanldnda szdrlan su miktar 9 (klima) ila 12 (soutma) litre/h beher ton/frigo civarnda olmaldr. Su haznesinde verilen suyun yumuatlm su olmas halinde bu miktar daha da azaltlabilir. Bir evoparatif kondenserin sl performans, sadece havann kuru veya ya termometre scaklklar veya havann giri-k entalpi farklar temel alnarak gsterilemez. Zira pskrtlen suyun ve flenen havann scaklklar giriten klarna kadar ok deiik deerler gsterirler. Havann ya termometre scakl normal olarak srekli artar ve kta en yksek seviyeye ular. Suyun scakl ise soutucu akkandan alnan s ile ykselme eilimi gsterirken suyun buharlama ss almasyla scakl dmeye balar. Bunun sonucu, su scakl soutma serpantinin giriinde ykselir (hava ya termometre bu ksmda olduka ykseldiinden) ve sonradan, havann giri yerine yaklanca scakl dmeye balar. Toplanma havuzunda su scakl, stabil bir almaya eriilince fazla deimez. Evoparatif kondenserlerde souk havalarda alma srasnda ok dk youma basnlar oluumunun nlenmesi gerekir. Bu maksatla uygulanan tertipler: Su pompasnn durdurulup altrlmas, Fanlarn kademeli olarak devreye girip kmas

olarak saylabilir. 4. Sv Tank Sv tank;

Servis maksadyla soutucu akkann sistemden toplanp depolanmas, Sistemde meydana gelen dalgalanmalarn karlanmas Genel anlamda sistemin yksek basn tarafnda, sv ile scak gaz arasnda bir tampon vazifesi grmek Chillere scak gazn gitmesini nlemek maksadyla kullanlr.

Sv tank ounlukla elik satan ve kayakl olarak imal edilir. Kullanma ekline gre dik ve yatk tip olarak yaplp balant ayaklar veya tespit paralar ile tehiz edilirler. Ayrca, giri ve k azlar ile emniyet valfi seviye gstergesi gibi elemanlar iin balant azlar konulur. Genellikle sv k azna ve bazen de giri tarafna konulan kapama vanalar servis srasnda nemli kolaylklar salamaktadr. 5. Kslma Valfi (Expansion Valf) Soutma evrimi, alak ve yksek basn tarafn eklinde iki ksma ayrlabilir. Kompresrn alak basnl soutucu gaz, yksek basn altndaki youturucuya basmak iin hizmet etmektedir. Soutucu akkann chillerde buharlaarak s alabilmesi iin basncnn, chiller scaklnda buharlamasna imkn verecek seviyeye geri dmesi gerekir. Bunu salayan kontrol elemanna expansion (genleme) valf denir. 6. Chiller Bir eit borulu tip eanjr olan chillerde amonyak ile glikol arasnda s alverii olur. Glikoln ss amonyaa geerken sv fazdaki amonyak buharlaarak gaz fazna geer. Glikol ssn amonyaa transfer ettiinden kendisi de sour. Gaz fazna geen amonyak ykselerek gaz haznesinde toplanr. Amonyak sv seviyesi chillerde srekli olarak kontrol altnda tutulur. Ayruca chiller tabiri; tm soutma sistemini kapsayacak genel sistem ad olarak da kullanlmaktadr. Buradaki chiller tabiri yerine evaparatr (buharlatrc) da denilmektedir. 7. Gaz Haznesi Kompresr sadece gazlar sktrabilir. Svlar sktramaz. ok dk miktarlarda sv bile kompresrde hasara neden olur. Bu nedenle kompresrn sv emmesi kesinlikle istenmemektedir. Bunu nlemek iin chiller zerinde bir gaz haznesi mevcuttur. Chillerde buharlaan gaz st ksmdaki bu gaz haznesinde toplanr ve kompresr bu noktadan emi

yapar. Dolaysyla kompresr sadece gaz emmi olur. Chillerin sv seviyesi kontrol edilerek istenilen limit deerlerinde tutulur. 8. Yardmc Elemanlar ve Sistem Kontrol Elemanlar 8.1. Kapama Valfleri Soutma sisteminin bir ksmn gerektiinde dier ksmlardan ayrmak zere kullanlrlar. Kapama valflerinin says mmkn olduu kadar az tutulmaldr, zira bu valfler hem basn kayplarn arttracak hem de soutucu akkan kaaklar ve dier arzalar iin kaynak yaratacaktr. Genel yaplar ynnden salmastral ve salmastrasz valfler diye snflandrldklar gibi dz veya dirsek tipi iki veya yollu glob tapa veya ine tipi ve daha pek ok deiik adlarla anlrlar. 8.2. Selenoid Valfler Soutma sisteminde, sv veya gaz haldeki soutucu akkann ak elektrik sinyaliyle, uzaktan kumandal bir ekilde ap kapatabilmeye yararlar. Valfin normal ak (elektrik sinyali yok iken ak) veya normal kapal yapl ekline gre valf, yerekimi etkisi ile yay etkisi ile veya akkann kendi basncyla normal konumda iken, elektrik sinyali ile meydana gelen manyetik bir alann salad hareket vastas ile normalin aksi konuma girer (ak ise kapatr, kapal ise aar). 3 yollu selenoid valf trnde genellikle bir mterek az dier iki azdan birine veya dierine irtibatlanr. Selenoid valfler ok geni ve eitli uygulama sahalar bulurlar. Soutma uygulamalarnda da geni kullanma yerleri vardr. Unutulmamaldr ki, bir selenoid valf kullanlaca yerin basn ve scaklk seviyelerine ap kapataca akkann cinsine (viskositesi, kimyasal bileimi vs.) ve daha pek ok etkenlere bal olarak deiik konstrksiyon yaplr. Soutma uygulamalarnda en sk kullanld yer, sv fazdaki soutucu akkann aknn otomatik olarak alp kapatlmasdr. Yapt ilem normal bir el kapatma vanasndan farkszdr, ancak uzak mesafeden ve otomatik kontrollerin verdii sinyallerle alp kapanr (termostat, ak kontrol alteri, alak ve/veya yksek basn otomatii, el anahtar vs. kumandasyla) Selenoid valfi meydana getiren iki ana ksm vardr. A. Selenoid bobini B. Valf gvdesi

Selenoid bobini, basit bir silindirik sargdan meydana gelir ve bu sargya elektrik akm gnderildiinde elektrikli bir mknats gibi alr. Selenoid bobinin ortasnda oluan manyetik alan valf amak veya kapamak zere kullanlr. Bobinin ortasnda braklan bolua konulan elik ekirdek, bobin tahrik edilince yukar doru ekilir. Valfin miline bal olan bu ekirdek valfi aar ve kapatr. Bobin tahrik edilmedii zaman ekirdek ve ona bal olan valf kapama mili kendi arl veya yay basks ile aaya hareket eder. 8.3. Emniyet Valfleri Soutma sisteminde, basn seviyelerinin emniyet snrlarn amasn nlemek maksadyla kullanlrlar. Basncn ar artmas halinde, basnca sebep olan akkann atmosfere veya basnc daha alak seviyede olan tarafa sevk etmek suretiyle bunu nlerler. Emniyet valfleri, belirli bir basn seviyesinde, ani veya basn farkyla oransal alacak tarzda yaplrlar. Valfin alma basncnn ayarland deer, tekrar tekrar alp kapanmalar meydana geldikten sonra da deimemeli ve valf szdrmamaldr. Ani alp kapanan emniyet valfleri daha basit yaplta, ayn boyut iin daha byk kapasite vermekte ve bunlarn sonucu ucuz olabilmektedir. Bu tr emniyet valfleri, ancak basn fark belirli bir seviyeye ulatktan sonra alr ve aklk birden en deerine ular. Emniyet basnc olarak genellikle normal basncn % 10 zerinde bir deer alnr. Valfin kapama diskleri (tapas) metal, zel plastik, kurun alam, teflon veya neoprenden yaplr. D gvde pres dkm veya ubuk malzemeden ilenmi pirin (halojen esasl soutucu akkanlarda) veya eliktir (zellikle amonyak iin). Belirli bir basnta alacak ekilde fabrikasnda ayarlanm olan emniyet valfleri, ayar deitirilmeyecek ekilde mhrlenmi ve valfin gvdesine "alaca basn" silinmeyecek ekilde yazlmtr. Basn farkyla oransal olarak alan bir tr emniyet valfleri genellikle diyaframl tipte yaplrlar. Diyafram, bir yanda sistem basnc, dier tarafnda yay ve alak basn/atmosfer basnc ile kapal vaziyette bulunur. Sistem basnc ykselince diyafram etkileyerek kapama yuvasn aar ve sistemdeki akkan alak basn tarafna veya atmosfere brakr. Diyafram alan/kapama yuvas alan oran olduka byk olduundan k taraf basncnn valfin almaya balayaca basnca etkisi ok azdr. Gerek bu ynden, gerekse oransal alma zellii bu valflerin; evaporatrden emi tarafna defrost blf yapma, yksek basn tarafndan (receiver, kondenser vs.) alak basn tarafna blf yapma, soutucu akkan pompasnn kndan emi akmlatrne (dengeleyicisine) blf yapma gibi uygulamalar iin tahminkar bir zm getirmektedir.

8.4. Gzetleme Kontrol Camlar Soutma sistemindeki sv fazdaki soutucu akkann akn veya seviyesini grmek, soutucu akkan iinde bulunabilecek soutucu akkan arj hakknda bilgi almak maksatlarn yerine getirmek zere deiik trden gzetleme, seviye kontrol etme elemanlar gelitirilmitir. Seviye camlar soutma tesisatlarnda soutucu akkan seviyesini grebilmek iin, soutucu akkan deposu-toplayc, boru-d zarf tipi youturucu gibi elemanlara konur. Bunlar aynen buhar kazan seviye cam grnmnde olup soutma tesisatna zg bir yapya sahiptir. Seviye cam iki batan tespit balklarna szdrmaz eklinde balar. Tespit balklarnda birer elle kapama valfi bulunur. Ayrca baz seviye camlarnda camn krlmas halinde meydana gelecek ar basn farkndan etkilenerek kendi kendine kapatmay salayan bilyal ek valfler bulunur. Cam ksm d etkilerden korumak zere cam saracak ekilde yerletirilen bir metal muhafaza konulmaktadr. Uygulamann duruma gre, seviye camnn uzunluu deiebilir. ok byk uzunluklar gerektiinde ise zik-zak ekilde iki veya daha fazla sayda ve izlenmek istenen seviye fakn kapsayacak ekilde seviye camlar konulabilir. 8.5. Evaporatr Basn Dzenleyiciler Giri tarafndaki basnc devaml olarak ayarlanan seviyede tutmak zere yaplm valf trnden olup evaporatr klarna konulmak suretiyle evaporasyon basncn ve dolaysyla scakln belirli bir seviyenin zerinde tutmaya yarar. Bundan maksat, serpantin karlanmasn nlemek, su soutucularda suyun donmasn nlemek, hava soutucularda nemin ar youumunu nlemek gibi hususlar olabilecei gibi deiik evaporasyon scaklklar ile alan paralel evaporatrleri havi bir sistemde evaporatr k basnlarn kompresr emi basnc seviyesine drmek olabilir. Bilhassa byk kapasiteli sistemlere evaporatr k basnlarn veya oda, salamura, akkan ve ortam scaklklarn ok hassas bir ekilde kontrol etmek zere dorudan veya uzaktan kumandal olarak uygulanmak zere pilot kontroll evaporatr basn dzenleyiciler gelitirilmitir. Bu elemanlar uzaktan kumandal olarak uygulandnda kumanda sinyali olarak; basnl hava, elektrik veya termostatik arjl ara maddelerden yararlanlmaktadr. Evaporatr kna yerletirilen bir basn dzenleyicinin ayar noktas, uzaktan kumanda sinyalinin etkisi ile ve soutma yknn durumuna gre kaydrlmak suretiyle

(kompanzasyon kumandas) yklerin yakinen izlenip buna uygun bir kapasitenin verilmesi salanmaktadr. Pilot selenoidi ile kombine olarak yaplan reglatr tipi sistem durduunda borudaki akn tamamyla kapatlmas salanmaktadr ve ayrca bir selenoid valf konulmasna gerek brakmamaktadr. Pilot kontroll basn dzenleyicilerin, soutma sisteminin birok blmnde deiik amalarla da kullanlmakta olduu grlmektedir. Bunlardan en sk rastlananlar; elle uzaktan basn ayarnn deitirilmesi ve termostatik valfin yerine bir elle basn drc konulmas suretiyle, uzaktan elektrikli ama-kapama kumandas verilmesi, reglatrn giri-k basn farknn belirli seviyelerde tutulmas, soutma sisteminin belirli blmlerindeki basnlarn st seviyelerinin snrlandrlmas (ar basn durumunda emniyet valfi gibi atmosfere blf yaplmas) gibi birok uygulama saylabilir. 8.6. Ya Seviyesi Kontrol Soutma sistemindeki ar yk deiimleri, sistem boru geometrisine kadar iyi tertiplenirse tertiplensin, kompresr karterindeki yan seviyesinde ar deiimlere yol aar. Soutma sisteminin bu ekildeki deiimlere cevap verebilecek tarzda yaplmas istendiinde karter ya seviyesinin kontrol ve belirli bir seviyede muhafaza edilebilmesi maksadyla yan depolanarak buradan ll ekilde kompresre verilmesini salayan aadaki sistem gelitirilmitir. Bu sistem zellikle; A. Tama prensibi ile alan evaporatrleri, B. ki ve daha fazla sayda paralel ekilde alan kompresr, C. Emi ve basma borular ok uzun mesafeyi D. Dey ykselmede ift borulu uygulamasn havi olan soutma sistemlerinde ya seviyesi kontrol iin ok iyi sonular vermektedir. Bylece, paralel kompresrlerin deiik seviyelerde bulunmasnda saknca kalmayaca gibi deiik yapda kompresrlerin paralel altrlmas da mmkn olmakta ve ya-gaz dengeleme borular gibi ek borulara gerek kalmamaktadr. Sistemi meydana getiren 3 eleman mevcuttur. Bunlar ya ayrc, ya rezervuar ve ya seviye dzenleyicidir. Ya ayrc ve ya rezervuar olarak tm sistemde birer nite yeterli olduu halde ya seviye dzenleyicinin kompresrde ayr ayr bulunmas gereklidir. Ya ayrcda biriken yalama ya nce ya rezervuarna verilir. Buradan, normal olarak yer ekimiyle, ya seviye dzenleyicisi ak olan kompresre (ya eksilmi kompresr) ya

sevkedilir ve seviye normale geldiinde flatr ykselip ya akn durdurur. Ya rezervuar yksek bir seviye konulmuyorsa, yan kompresre akn salamak zere, rezervuara yksek basn tarafndan soutucu gaz verilebilir. Ancak scak gaz 1 ile 1.5 kg/cm 2 basn fark korunacak ekilde bir basn drc valften geirilerek verilmelidir. 8.7. Alak veya Yksek Basn Otomatikleri Soutma sisteminin alak basn/emi, yksek basn/basma tarafndaki basnlar alma esnasnda srekli olarak izleyip tehlikeli snrlara ulatnda kompresr motorunu durdurmak zere sisteme balanrlar. Alak basn ve yksek basn otomatikleri ayr ayr ve tek bana uygulanabildii gibi hem alak hem yksek basn deerlerini izleyip her iki deeri snrlamak zere kumanda veren kombine basn otomatikleri eklinde de uygulanr. Alak basn otomatii aynen iletme ayar ve kontrol eleman olarak uyguland ekilde soutma devresine balanr. Ancak ayar deeri olarak daha dk ve emniyetli snrn alt deeri alnarak ayar edilir. 8.8. Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Soutma eviriminde yksek basn ve amonyak gibi insan sal asndan tehlikeli gazlar kullanldndan alma srasnda her an dikkatli olunmal, koruyucu malzemeler kullanlmaldr. Hem alma gvenlii iin hem de verimli bir soutma salayabilmek iin soutma evriminin her kademesi kontrol altnda tutulmaldr.