Cilt: 54

Say: 638
Cilt: 54
Say: 638 Mhendis ve Makina Mhendis ve Makina 20 21
Teknik
B
irka ay nce baz rencile-
rimden 3-D zellikli bir yaz-
c tarafndan baslmak zere
bir kalemlik tasarlamalarn istedim.
Bu yazc tarafndan retilebilecek
snrsz tasarm seeneklerini onlara
anlattktan sonra, bir sonraki bulu-
mamza lgn grnml kalemlik-
lerle gelmelerini istedim. Zihninizin
snrlarn an! dedim. Bir takm
avangart kalemlikler greceimi umut
ediyordum. Bir sonraki derste ren-
ciler kalemlikleriyle geldiler; bazlar
dierlerine gre daha yenilikiydi ama
hibiri umduum lgnlkta deildi.
Sorun neredeydi?
3-D bask ve hzl prototiplendirme gibi
aditif imalat teknolojileri daha yetkin
bir hale geldike, retim kaynaklar ve
becerileri zerindeki geleneksel engel-
ler neredeyse tamamen ortadan kalk-
maktadr. u andaki limit sadece hayal
gcmzdr. Ancak ne yazk ki hayal
gcmz snrldr.
Son yllarda tasarmclarn, bilgisayar
destekli tasarm yazlmnn bo sayfa-
syla ve 3-D yazcsnn snrsz kapasi-
tesiyle ba baa kaldklarnda birka ba-
sit zellik dnda bir zellii olmayan
sradan nesneler tasarladklarn gr-
dm. Bu ekilde, 3-D basknn yaratc
zgrln kullanma ansn tepiyor-
lard. Bu miyopluk, yllar yl, gelenek-
sel retim kstlamalarna tabi olan seri
imalat rn nesneleri grmekten ileri
geliyor olabilir. Ancak bu durum ayn
zamanda geleneksel CAD yazlmnn
empoze ettii dnce biimlerinden
ve 3-D bask olanaklar tarafndan al-
m olan muazzam tasarm alanndan
yararlanabilen yeni tasarm aralarnn
eksikliinden de kaynaklanyor olabilir.
Mechanical Engineering (The Magazine of ASME) dergisinin Ekim 2012 saysnda yer alan bu yaz, Yeliz Demir tarafndan dilimize evrilmitir.
Hod Lipson, Cornell niversitesine bal Sibley Makina ve Uzay Mhendislii Okulunda ve ayn niversitenin Bilgisayar ve Biliim Bilimi Fakl-
tesinde doent olarak grev yapmaktadr. Melba Kurmanla birlikte yazm olduklar son kitab Fabricated: The New World of 3D Printing John
Wiley Press tarafndan Kasm aynda baslacaktr. [EN: Sz konusu kitap baslmtr. ]
Hod Lipson
2
3-D Bask anda Tasarm
Design in the Age of 3-D Printing
1
Tm evrelerden tasarmclar
evrimii aralar sayesinde
kendi spor ayakkablarn
retebiliyorlar
Son 40 yl ierisinde CAD aralar,
rn tasarm srecinde ve tasarm f-
kirlerimizi ekillendirmede kritik rol
oynamlardr. Ancak CAD aralar
tasarm felsefeleri asndan byk l-
de duraan bir konumda kalmlar-
dr. Arayzler zamanla daha kullanc
dostu bir ekil alm, geometrik ma-
niplasyonlar hzlanm ve video an-
latmlar kaln kullanm klavuzlarnn
yerini almtr, ancak kavramsal olarak
CAD yazlm gnmzde, hedefe-
rimizi kaydeden bir 3-D izim tahtas
olmaktan ileriye geememi, ok nadi-
ren bir i gr veya fkir sunabilmi ve
geometrik karmakln yeni ve muaz-
zam alanna ok snrl bir giri olana
salayabilmitir.
Klasik CAD modeli, grebildiimiz
kadaryla bir sre daha egemenliini
koruyacaktr, ancak her geen gn yeni
tasarm modelleri de ortaya kmak-
tadr. Bu fkirlerin ou on yllardr
hkm srmekteydi, ancak onlar teo-
riden pratie aktaracak bir retim sre-
cini beklemekteydiler.
Karmaklk Serbest
nsan tarihinde ilk kez daha karmak
nesnelerin yapm basit nesnelere gre
daha zor, daha pahal ve daha fazla za-
man alc olmaktan kmtr. Delikli,
entikli ve yuvarlak kenarl bir para-
nn basm, sradan kat bir parann
basmndan daha fazla kaynak veya
beceri gerektirmemektedir. Karma-
k bir nesnenin retimi iin harcanan
aba, bir kt arlnn basm iin
gsterilen abadan daha fazla deildir.
Gnmzde karmak retimin azalan
maliyeti, vaktiyle ciddi oranlarda za-
man, donanm, enerji ve i yk ge-
tirdii dnemlerden keskin bir ayrl
gstermektedir. Eskiden pek ok fkrin
hayata geirilmesine engel olan kay-
nak ve beceriyle ilgili bariyerler gn
getike ortadan kalkmaktadr. Ekstra
bir tasarm zelliinin eklenmesinin
marjinal maliyeti sfra yakndr. Bu
durum, g maliyetinin keskin d-
yle tetiklenmi olan endstriyel dev-
rimin ayarnda bir tasarm devrimini
tetikleyebilecek bir potansiyeli gster-
mektedir.
retimde kaynak ve beceri faktrle-
rinin ortadan kalkmasyla, tasarmda
iki ok nemli deiim meydana gel-
mitir: Birincisi, yeni bir tasarm alan
olumutur, ikincisi ise, yeni bir tasa-
rmc modeli yaratlmtr. Her iki akm
da CADin biimini deitirecektir.
boyutlu yazclar, tasarmclara mad-
denin ekli ve kompozisyonu zerinde
benzersiz bir kontrol gc vermektedir.
Son teknoloji rn 3-D yazclar ok
sayda malzemeyi 10 mikrometreye
yakn znrlkte rastgele bir model
ierisinde birletirebilmekte, doal
dnya geometrisiyle yarabilecek do-
rulukta ve karmaklkta bir geometri
yaratmaktadr.
Yazclar daha yetkin hale geldike t-
keticiler ve tasarmclar CAD sistemle-
rinin de buna ayak uydurmasn bekle-
mektedir.
Tasarm aralarnn felsefesini ileriye
tayan veya snrlandran ey hep e-
killeri temsil etmekte izledikleri yol
geometrinin bilgisayar belleinde
nasl kodland ve kaydedildii ol-
mutur. Belirli bir kodlama ekli belirli
maniplasyonlar etkin hale getirirken
dierlerini pasivize edecektir. Gelenek-
sel CAD yazlmnn 3-D yazclarn
sunduu karmakln hzna yetie-
memesi, bir bakma, elverisiz i tasa-
rmlarndan kaynaklanyor olabilir.
CAD Snrlar tesinde Dnebilmek
Eer bir eyi
izebiliyorsa-
nz (bu sava
heykelcii
rneinde ol-
duu gibi) onu
evrimii tasa-
rm aralar ve
3-D yazclarn
yardmyla
retebilirsiniz
de.
Cilt: 54
Say: 638
Cilt: 54
Say: 638 Mhendis ve Makina Mhendis ve Makina 22 23
Geometrik tasarmlar, ekilleri tanm-
layan diller gibi dnebiliriz; baz dil-
ler dk seviyeli dierleriyse yksek
seviyelidir. Konuulan szckler gibi
yksek seviyeli diller karmak nos-
yonlar ounlukla kompakt bir ekilde
tanmlayabilmektedir. Yksek seviyeli
tasarmlar dk seviyeye aktarla-
bilmektedir; bunun tersini yapmaksa
kolay deildir, hatta mmkn bile ol-
mayabilir. rnein C++ program ma-
kina koduna dntrlebilir ancak her
makina kodu program C++a dnt-
rlemez.
Gnmzde ou CAD sistemi, ge-
leneksel ozalit basksnn yzyllarca
yapt gibi, geometriyi ak bir biim-
de gstermektedir. Snr tasarmlar ya
da B-Reps, geometriyi yzeyler yoluy-
la, biliimsel Uzay Geometrisi (CSG)
ya da CSG tasarmlar, hacmi, ilkel
ekillerin Boolean kombinasyonlar
yoluyla tanmlamaktadr.
Voxel tabanl tasarmlar, ok yaygn
olmasa da, geometriyi tanmlamada biz
dizi 3-D pikselinden yararlanmaktadr.
Parametrik tasarmlar 1990larda ayar-
lanabilir boyutlara sahip CSG modelle-
rini sunduklarnda CAD endstrisinde
devrim yaratmlardr.
Gl ve anlalr olmalarna ramen,
bu geleneksel kodlama biimleri kar-
mak yaplar temsil etmede iyi sonu
verememektedir. Kafes gibi bir yapy
(mesela bir sandalye iin) geleneksel
CAD sisteminde modellemeye alan
herkes annda hafza ve ilemsel g
snrllklaryla karlamaktadr.
Gnmzn CAD ve 3-D bask yete-
nekleri arasndaki uurumu anlamak
iin doaya gzmz evirebiliriz.
Biyoloji bilimi ekil ve fonksiyonu
anlamak iin temelde farkl yntemler
kullanmaktadr. Genom dorudan ge-
ometrinin son halini kodlamak yerine,
geometrinin nasl gelitiini kodla-
maktadr.
Sandalye kafesinin periyodik ve tekrar
eden yaps, geometriyi prosedrel ola-
rak tanmlamann bu durumda uygun
bir seenek olduunu gstermektedir.
Geometriyi bir yapm sreci veya
geometrik bir program olarak
grmek mantkldr: tekrar eden
yaplar, konuma gre deien ya-
r-periyodik yaplar ve daha kk
alt yaplardan oluan hiyerarik
yaplar, yaplandrlm program
dillerine yakn benzerlik gster-
mektedir. Byle bir tasarm kul-
lanlarak, tekrar eden bir milyon
dikdrtgen hcreden oluan bir
kafesin tanmlanmas iin gereken
hafza, sadece 10 nitelik bir kalp
iin gereken hafzadan hi de fazla
deildir.
retici tasarmlar daha dolayldr.
Bu kodlamalar, belirli kurallar er-
evesinde, tasarmn ilkin bir tohum
durumundan nasl gelimi bir hale
geldiini gstermektedir. rnein,
iki kural dnn: Kurallardan bi-
rine gre her A, BA ile deiti-
rilecektir. kinci kurala gre ise her
B, A ile deiti-
rilecektir. imdi bir
A ele aln ve kural-
lar ayn anda uygulan-
dnda ne olacan
grn: A, BA
ya dnr; BA,
ABAya dnr
ve daha sonra BAA-
BA ya ve sonrasnda
ABABAABAya
dnr ve bu ekilde
devam eder. ok ge-
meden karmak g-
rnen bir yap elde et-
tiimizi dnrz ancak gerekte basit
iki kural ve bir A tohumu sonucunda
buraya varm oluruz.
A ve B sembollerini geometrik e-
killerle deitirin, rnein bir kre ve
bir kp ile. Bu durumda ekil grame-
ri dediimiz eyi elde edersiniz. Basit
kurallar, karmak organik grnml
geometrilerin retimine ve kefne ola-
nak tanr.
Hem dorudan hem de dolayl tasarm-
lar hala balistiktir: bunlar, bir geomet-
riyi, balamna bakmakszn, ak bir
dng ierisinde tanmlamaktadrlar.
Biyolojiden de ipular alarak, gele-
cein CAD sistemleri evreye tepki
olarak ekillenen geribildirime dayal
tasarm spesifkasyonlar kullanacaktr.
Bu trdeki dinamik ozalit basklar
bulunduklar evreye gre farkl ekil-
ler alacaktr.
Bir bitkinin eklini hem yerin stn-
deki ksmn hem de kkn yneten
bir ozalit basky dnn. Bitkinin st
ksmnn geometrisi, sensrler (rn.
harici gne sensrleri ve dhili
yapsal gerilim sensrleri) tarafndan
ynetilen bir dizi retici kurallar tara-
fndan belirlenmektedir. Ik koullar-
na ve kaldrabilecei mekanik gerilime
bal olarak bitki farkl bir ekil alacak
ve iinde bulunduu koullara gre bir
denge salayacaktr. Benzer bir biim-
de, kkleri, nem ierii ve ozmotik ba-
sn tarafndan ynetilen bir dizi kurala
gre geliecektir.
Bu olay rn tasarmna nasl aktarabi-
liriz? Bir odada dengeli miktarda aydn-
latmay salayacak geometriyi geliti-
ren bir dizi kural kullanlarak, bir abajur
iin retilmi dinamik ozalit basky
dnn. Abajuru simlasyon rn
pencereli bir odann bir kesine yer-
letirin. Bu durumda tasarm belirli bir
geometriye dnecektir. Bu defa aba-
juru farkl bir odaya, baka bir aydn-
latma armatrnn yanna yerletirin.
Bu durumda ayn dinamik ozalitin son
ekli farkl olacaktr. Bu sensr temel-
li kurallarn karmakl deitiinde,
hedef eklimizi onun hedef geometrisi-
ne bal olarak deil, hedef davranna
bal olarak belirlemekteyiz.
Yeni Tasarmclar, Yeni Aralar
3-D yazclar gibi kiisel retim ara-
larnn gittike yaygn hale gelmesi ta-
sarm demokratikletirmekte ve yeni
tasarmclar yaratmaktadr. Bu yeni
tasarmclarn ounun da, geleneksel
CAD aralarnn hizmet ettii rgn bir
mhendislik eitimine sahip olmas pek
olas deildir.
Her geen gn ok sayda ressamn, s-
radan kullancnn ve hatta ocuklarn
bilgisayar destekli tasarma ilgi duydu-
unu grmekteyiz. Bu yeni ve gittike
byyen toplum CAD toplumundan
ok daha geni bir toplum tasarm
aralarnn, arayzlerin ve modellerin
gelitirilmesi iin yeni olanaklar sun-
maktadr. Bu gelimelerden bazlar
mhendislerin de iine yarayacaktr
nk artk yazlmdan ok tasarm iin
vakit harcanacak ve yeni nesil tasarm-
clarn glenmesi salanacaktr.
Sradan kullanclar iin tasarm ara-
lar retmenin yollarndan biri doal
kullanc arayzlerine dayanmaktadr.
Grafk arayzlerin tersine doal arayz-
ler akc iletiim biimlerinden (el-kol
hareketleri, izim ve konuma gibi) ok
daha fazla yararlanr. rnein taslak i-
zime dayal arayzler belirli bir yapm
sras kaygs gtmeden kullanclarn
taslak 3-D objelerini aamal olarak ha-
yata geirmelerine olanak tanr.
Gerek zaman simlasyonlarn kulla-
nan fzik temelli etkileimlerle de bir-
letirildikleri zaman doal arayzler
daha da retken hale gelmektedir. Sanal
amuru elleriyle ekillendirebilmekte
veya aerodinamik objeler retmek iin
sv akyla etkileime geebilmekte-
dirler. Gereki fzik simlasyonlar,
annda performans geribildirimi vere-
bilmekte, bu da eitimsiz kullanclarn
optimal zmleri hzl bir ekilde bul-
malarna olanak tanmaktadr.
Gittike artan sayda kullanc, tas-
laktan obje retmek yerine toplanm
verilerden tasarmlar retmeyi tercih
etmektedir. Kullanclar evrelerinde
bulduklar, CAD modelleri retilmemi
olan gerek ekilleri doal objeler
veya sentetik objeler taramaktadrlar.
Xbox iin retilen Kinectten Video
Capturea kadar eitli yeni nesil taray-
c cihazlar detayl renkli 3-D modelleri
retme kapasitesine sahiptir. Gelecek-
te, simlasyonlar ve sensr alar gibi,
baka grsel olmayan veri kaynaklar
da kullanlabilir.
Tarayclar yzey rg modelleri ret-
tiklerinden ki bu modeller geometrik
tasarmlarn en dk seviyesidir g-
nmzn CAD sistemleri bunlar etkin
bir biimde ilemenin abasn vermek-
tedirler. Yine de kullanclar taranan
nesneler zerinden formlar gittike
karmaklaan maniplasyonlar (basit
leklendirme ve esnetme maniplas-
yonlarndan objeler aras aradeerle-
meye ve zellie gre akll parametrik
dzenlemeler yapmaya varan manip-
lasyonlara kadar) retme beklentisine
sahip olacaklardr.
Zorluklardan belki de en ilgin olan,
geleneksel modellemeye hibir ekilde
ilgi duymayan, ancak, bir estetik bilin-
ci olan ve ne yapmak istediini bilen
tasarmclara uygun bir sistem geli-
tirmektir. Bu tip tasarmclarn talep-
lerine cevap vermek, olduka ksa bir
kullanc etkileiminden aklc tasarm
karmlar yapan yeni yapay zek tek-
Gnmzde tasarm ve bask
aralar, yaprak damarlarn-
dan yaplm Sinir Sisteminin
Hyphae (Hif) lambas gibi or-
ganik tasarmlara olanak tan-
maktadr.
Bu Venedik
mlei, dijital
fotorafardan
3-D model-
ler reten
My3DScanner
yardmyla
yaplmtr.
Modeller daha
sonra 3-D
baskyla basl-
maktadr.
EndlessForms.com sitesinde istediiniz ekle dntrebileceiniz objeler bu-
lunmaktadr. Ayn zamanda, izimlerden objeler yaratabilirsiniz.
Cilt: 54
Say: 638 Mhendis ve Makina 24
nikleri gerektirmektedir. Kiiler oun-
lukla taslaktan tasarm retmek yerine
neyi beenip neyi beenmediklerini
sylemeyi daha kolay bulurlar. rne-
in, potansiyel evlerin zemin planlarn
incelemek, gereken malzemeleri ak
ak listelemekten daha kolaydr. An-
cak, iyi bir mimar ou zaman bu snr-
l geribildirime dayanarak uygun bir ev
tasarlayabilir.
Ksa bir kullanc etkileimine dayanan
tasarmlar retmenin yollarndan biri
kr saati sreci diye adlandrlan
bir sretir; bu sre interaktif evrime
dayaldr. Burada sistem kullancya
geliigzel ekillere sahip bir dizi obje
sunmaktadr. Kullanc bu objeler ara-
sndan beendiklerini seer. Bu snr-
l geribildirime dayal olarak sistem
istenmeyen objeleri elimine eder ve
seilen ekillerin kk varyasyonlar
olan yeni objeler retir. Birka tekrar
zerine, amalanan ekle uyan ekiller
ortaya kmaya balar.
Ancak, bu tarzda interaktif evrime da-
yal bir sistemin gelitirilmesi, rastgele
geometrileri temsil edebilen ve anlaml
varyasyonlar retmek iin zellikleri
otomatik olarak parametreletirebilen
sofstike arka u algoritmalar gerekti-
rir. rnein, bir kullanc deiik aba-
jur formlar rettiinde yazlm otoma-
tik olarak abajur varyasyonlar kimi
yuvarlak, kimi dikdrtgen, kimi dz
ve kimi przl retmektedir. Bunu
yaparken de, abajurlar, yzey dzl-
veya abajur tasarmyla ilgili dier
boyutlar hakknda hibir bilgiye sahip
deildir.
Tasarm aralarnn belki de en dolay-
l olan bizim madde derleyici olarak
bildiimiz eydir. Madde derleyici, st
seviyeli tasarm artlarn ve kstlama-
larn, 3-D yazc zelliklerine ve elde
bulunan materyallere zg optimize bir
bask dosyas ierisinde toplamaktadr.
Bir duvar zerine raf tutturmak zere
bir dirsek tasarlayan kullancy d-
nelim. Bu kullancnn mhendislik
bilgisi ok az olsa da, dirsein sma-
s gereken hacmi ve tamas gereken
yk belirleyebilir. Bu koullar ve k-
stlamalarn yan sra kullancnn 3-D
yazcsnda bulunan materyallerle ilgili
bilgi de eklenince yazlm optimal bir
dirsei tasarlayacaktr.
Kullanc metal bir yazcya sahipse, -
kacak rn plastik bir yazcdan kan
rnden farkl olabilir. ok materyalli
bir yazc iin derlenen obje, tek mater-
yalli yazc iin derlenen objeden farkl
grnebilir.
Tasarm tamamland zaman, kullan-
c, dirsein ayn zamanda duvar boru-
suna yer ayracak ekilde tasarlanmas
gerektiini fark edebilir. Bu ek kstla-
ma da eklenir ve tasarm yeniden der-
lenerek modifye bir tasarm elde edilir
ve bu byle devam eder; tpk yazlm
gelitirmenin tekrarlanan doas gibi.
FabApps
Ayn zamanda, genel amal CAD ara-
larndan ni uygulamalar iin kullan-
lan zel tasarm aralarna doru bir ge-
ie tank olmaktayz. Bu spektrumun
dier bir ucunda, tek ve yalnzca bir
tek tipte obje retmeyi hedefeyen bir
uygulama olan FabAppn doduunu
gryoruz. Bu uygulamalar kullanc-
ya bir obje tasarlama zgrln ver-
mekte ancak objenin baarl bir ekilde
retilmesini salamak iin gereken tm
teknik bilgiyi de sunmaktadr.
Shapeways.com, Sculpteo.com ve dier
irketlerin web siteleri, FabApps kulla-
nlarak kiiye zel mcevherler ve ev
gereleri reten aralar kullanma sun-
maktadr. Ni tasarm aralarna ve e-
lenceli arayzlere olan eilim, CADi
oyunlatrmaya doru gitmektedir.
Bundan sadece on yl nce mhendis-
lere altklar CAD yazlmnn za-
manla popler bir oyuna dneceini
syleseydiniz, sizi ciddiye almakta zor-
lanrlard. Ama bu eilim u anda ak-
a grlebilmektedir.
Voxel tabanl bir 3-D tasarm arac olan
MineCraft (www.minecraft.net), ok
seri bir ekilde kullanc toplamaktadr.
Tasarmcs Markus Persson onu kulla-
ncsnn hayal ettii her eyi ina etme-
si zerine kurulu bir oyun olarak gr-
mektedir. 30 milyonun zerinde kaytl
kullancs ve 6 milyon cretli mterisi
olan MineCraft, CAD yazlm sistem-
leri ierisinde muhtemelen en yaygn
olanlardan birisidir ve kukusuz en
hzl gelien CAD piyasas durumun-
dadr. Eer geleneksel CAD yazlm
bu bamllk yapc tasarm modeli ve
ibirliine dayal tasarm evresinden
yararlanabilirse, yepyeni bir tasarmc
neslini yaratma olanamz olur.
Yeni geometrik tasarmlar, yeni tasa-
rm modelleri ve yeni arayzler CAD
alannda zorlu yeni grevlere ve daha
nce hi olmad kadar yeni frsatlara
kap aacaktr. yi tasarm aralar ou
zaman teknolojik yeniliin gizli aktr-
leridir.
Var olan performans motorunu yeni bir
paradigma deiimi ile dengelemek zor
bir itir, ama eer CAD iinde bir yeni-
lik yaplacaksa, zaman tam da bugn-
dr.
Minecraft
oyuncular
dokulu kp-
lerden 3-D ya-
plar retmek-
tedir. 6 milyon
mteriye
sahip oyun,
CADin en
hzl byyen
piyasalarn-
dan biridir.