Κοινωνικό κεφάλαιο και διαχείριση των κοινωνικών και

περιβαλλοντικών κινδύνων σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο

Σ. Χτούρης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 2007

Οι διαδράσεις στην θεωρία του Κοινωνικού Κεφαλαίου

Συλλογικοί Μετασχηματισμοί Υποκειμενικοί

παράγοντες-πόροι Παράγοντες
καταστάσεις
Πολιτισμικό
κεφάλαιο Συμβολικό
Κοινωνικά Δίκτυα κεφάλαιο Αίσθημα του ανήκειν

Αίσθημα
εμπιστοσύνης και
Αξίες και Κανόνες Κοινωνικό ασφάλειας
Κεφάλαιο

Θεσμικός εξοπλισμός

Κοινωνία των Οικονομικό Αμοιβαιότητα -

Πολιτών Κεφάλαιο Ανταλλαγή
Το πλαίσιο του Κοινωνικού Κεφαλαίου σε σχέση με την παράσταση
και την διαχείριση των κινδύνων.

Συλλογικοί παράγοντες- Μετασχηματισ Υποκειμενικοί

πόροι μοί Παράγοντες καταστάσεις
(α) (β) (γ)

Κοινωνικά Δίκτυα Πολιτισμικό Αίσθημα του ανήκειν στον

προσδιορισμός της αξίας Συμβολικό χώρο
του χώρου μέσω εκτενών κεφάλαιο
δικτύων Ταύτιση με την προστασία
του χώρου
(δ) (1) (ε)

Παραστάσεις και αξίες Κοινωνικό Αίσθημα εμπιστοσύνης και

προστασίας Κεφάλαιο ασφάλειας στην Κοινότητα

Αξίες και Κανόνες που

αφορούν την
αμοιβαιότητα
(στ) (ζ) (η)

Θεσμικός εξοπλισμός για Οικονομικό Σχέσεις συμπαράστασης

την αντιμετώπιση των Κεφάλαιο- Αμοιβαιότητας–
κινδύνων Προστασίας σε περιπτώσεις
Επενδεδυμένο κινδύνου
Κοινωνία των Πολιτών στην προστασία
 Κατηγορίες ανάπτυξης και χρήσης του Κοινωνικού
Κεφαλαίου με αναφορά στον κοινωνικό κίνδυνο και τον
κίνδυνο από φυσικές και περιβαλλοντικές καταστροφές.
Με αναφορά στα θέματα της ανάπτυξης του πλαισίου του
Κοινωνικού Κεφαλαίου που επηρεάζει τη διαχείριση των
κοινωνικών και περιβαλλοντικών κινδύνων, είμαστε σε θέση να
καταγράψουμε μία σειρά από πρακτικές που θα μας επιτρέψουν
να προσδιορίσουμε το μέγεθος της αξίας και την ποιότητα του
Κοινωνικού Κεφαλαίου μιας περιοχής ή μίας Κοινότητας. Σε
αυτή την καταγραφή είναι ιδιαίτερα σημαντικό να περιλάβουμε
τα ακάλουθα σημεία:

1. -Τον προσδιορισμό της τεχνικής, κοινωνικής και

πολιτισμικής παράστασης του Κινδύνου (δ) και του
τρόπου αντίδρασης των διάφορων ομάδων του
πληθυσμού σε αυτόν. Σε αυτό το σημείο παίζουν
κεντρικό ρόλο οι δεσμοί και τα κοινωνικά και
πολιτισμικά δίκτυα μέσα στα οποία τα άτομα και οι
ομάδες πραγματεύονται την έννοια και τις
διαστάσεις των κοινωνικών και φυσικών κινδύνων .
Ιδιαίτερο ρόλο παίζει επίσης εδώ η διάσταση του
εθελοντισμού (στ) και η σχέση του με τα Κοινωνικό
Κεφάλαιο γεφύρωσης σε υπερτοπικό επίπεδο (Lyon
2002)
2. -Την πρόβλεψη των κοινωνικο ψυχολογικών
προβλημάτων και των προβλημάτων υγείας, που
ενδέχεται να παρουσιάσει ο πληθυσμός μιας
περιοχής που αντιμετωπίζει ή αντιμετώπισε στο
παρελθόν μια μεγάλη φυσική καταστροφή
(απώλεια οικείων προσώπων, απώλεια στέγης,
απώλεια περιουσιών, επανεγκαταστάσεις,
επανεντάξεις κ.α.) (ε). Στο ίδιο σημείο μας
ενδιαφέρουν τα προβλήματα και αντιδράσεις που
παρουσιάζονται από μια εκτεταμένη και διαρκή
παραβατική συμπεριφορά (Αχαρναί, Ζωνιανά,
Νίκαια κλπ)
3. -Τον καθορισμό της οργάνωσης και της θεσμικής
πλαισίωσης των κοινωνικών ομάδων και
κοινοτήτων που δημιουργούνται ή μπορούν να
δημιουργηθούν γύρω από τις διαφορετικές και
πολλές φορές αντιθετικές καταστάσεις και
αντιλήψεις για τον κίνδυνο (στ). Επενδύσεις που θα
πρέπει να γίνουν προς την κατεύθυνση του θεσμικού
εξοπλισμού μίας κοινότητας ή μιας γειτονιάς. (ζ)
4. –Τον εντοπισμό των μορφών του κοινωνικού
κεφαλαίου και των παραδοσιακών δικτύων (α), που
είναι δυνατό να συμμετέχουν στην ανάπτυξη μίας
τοπικής κουλτούρας μείωσης των κινδύνων και
ανάπτυξης της κοινωνικής εγρήγορσης. Το ειδικό
Κοινωνικό Κεφάλαιο που παράγεται από τα δίκτυα
αυτά και τον τρόπο ενεργοποίησης τους μέσα στο
υπάρχον πλαίσιο πρακτικής των διάφορων φορέων
και αρχών που είναι επιφορτισμένοι με την
κοινωνική και πολιτική προστασία
5. -Την αναζήτηση των τύπων τοπικής συνεργασίας
και δικτύωσης και που είναι σε θέση να εντάξουν
στις λειτουργίες τους την αντιμετώπιση των
κινδύνων από φυσικές καταστροφές. Στο επίπεδο
αυτό έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να προχωρήσουμε σε
μια συγκριτική ανάλυση των τρόπων συνεργασίας
την αμοιβαιότητα και εμπιστοσύνη που εντάσσονται
στο απόθεμα του Κοινωνικού Κεφαλαίου(β).
6. - Τις δυνατότητες αλλά και τα θεσμικά – νομικά
εμπόδια, που δυσχεραίνουν την δικτύωση και τη
συνεργασία των φορέων που εμπλέκονται, σε τοπικό
επίπεδο. Το μέγεθος του Θεσμικού εξοπλισμού που
διαθέτει μία Κοινότητα αλλά και τους τρόπους
βελτίωσης του.(στ,ζ)

7. -Την καταγραφή και ενεργοποίηση σημαντικών

στοιχείων της κοινωνικής και πολιτισμικής μνήμης
για τους επιτυχημένους τρόπους και τις διαδικασίες
αντιμετώπισης των διάφορων καταστροφών και
κοινωνικών κινδύνων (στην Ελλάδα και σε άλλες
γειτονικές χώρες (Αλμπίνι 1993.) Στο παρελθόν, οι
φυσικές καταστροφές οδήγησαν στην παραγωγή
καλών πρακτικών για την αντιμετώπιση τους. Η
καταγραφή της συλλογικής μνήμης για τις
περιπτώσεις αυτές αποτελεί ένα σημαντικό
πολιτισμικό κεφάλαιο που συμβάλει στην ανάπτυξη
νέων πρωτοβουλιών. (γ,στ,η)