Pln vyuitenosti a regionlna stratgia nasadzovania a rozvoja e-prostredia / Plan korzyci/wykorzystania oraz regionalna strategia instalowania oraz rozwoju

e-rodowiska
Peter DORK a kolektv

2013

Vypracovan v rmci projektu:

Podpora cezhraninej regionlnej e-spoluprce WTSL.02.03.00-84-147/10 Wsparcie transgranicznej regionalnej e-wsppracy

Projekt je spolufinancovan Eurpskou niou z Eurpskeho fondu regionlneho rozvoja v rmci Programu cezhraninej spoluprce Posko Slovensk republika 2007-2013

Autori: Autori:

Peter DORK a kolektv, 2013 doc. PhDr. Peter Dork, PhD. prof. Ing. Jozef Lachv, CSc. Doc. Ing. Radoslav Delina, PhD. Ing. Michal Tk, PhD. Ing. Milo Prdavok Mgr. Nella Svetozarovov PhDr. Martin Mudrk Ing. udovt Nastiin RNDr. Jana Hurajov Ing. Radko Lapo Ing. Branislav Kolenka PhDr. Frantiek Pollk, PhD. Dr. Bogdan Wierzbiski Dr. Tomasz Surmacz Dr. In. Mariola Grzebyk Dr. In. Paulina Filip

OBSAH / SPIS TRECI

1. PLN VYUITENOSTI DIGITLNYCH EKOSYSTMOV PRE REGIONLNY ROZVOJ PSK .............................................................................................................................. 11
1.1 Podpora vyuvania elektronickho obhcodu a elektronickch sluieb ............................................. 15 1.2 Podpora investci .............................................................................................................................. 21 1.3 Zabezpeenie otvorenho internetu ................................................................................................. 22 1.4 Prekonanie fragmentcie trhu s telekomunikciami ......................................................................... 23 1.5 Veda a vskum .................................................................................................................................. 25

2. DIGITLNE OBCHODN EKOSYSTMY ........................................................................ 27

2.1 Elektronick obchodn platformy v digitlnom obchodnom ekosystme ......................................... 28 2.2 Koncept digitlneho ekosystmu ...................................................................................................... 28 2.3 Sasn vvoj Digitlnych ekosystmov v Eurpe ............................................................................. 29 2.4 Sieovanie a koopercia podnikov elektronickmi rieeniami ........................................................... 30 2.5 Vvoj elektronickch trhov ................................................................................................................ 31 2.6 Podpora rozodovacieho modelu elektronickej spoluprce ................................................................ 37 2.7 eKoopercia v rmci medzinrodnho globlneho dodvatea reazca ............................................. 42 2.8 Elektronick obstarvanie ................................................................................................................. 61 2.9 SW podpora - Hodnotenie vkonnosti dodvateov a dodvatesk siete ......................................... 75

3. PRSTUPY K REALIZCII NRODNEJ A REGIONLNEJ POLITIKY PODPORY ELEKTRONICKHO OBCHODU ........................................................................................... 81

3.1 Politiky udskch zdrojov................................................................................................................... 81 3.2 Inovan politiky ............................................................................................................................... 87 3.3 Propagcia podpornch siet pre MSP ............................................................................................... 91 3.4 Pomoc MSP pri asti na elektronickch trhoch ................................................................................ 93 3.5 Daov politika ................................................................................................................................. 97 3.6 Legislatvny rmec ............................................................................................................................. 97 3.7 Konkrtne prklady aktivt jednotlivch vld krajn E vo vybranch oblastiach ............................... 99

4. OPATRENIA PRE ROZVOJ PREOVSKHO E-REGINU ....................................... 109 3

4.1 Krtka charakteristika Preovskho samosprvnho kraja.............................................................. 109 4.2 Nvrh opatren pre rozvoj digitlneho region Preovskho kraja .................................................... 119 4.3 Navrhovan DE aplikcie pre MSP prostredie v Preovskom regine .............................................. 121

5. IMPLEMENTAN PLN A OPATRENIA PRE ROZVOJ DIGITLNEHO REGIONLNEHO EKOSYSTMU V PREOVSKOM SAMOSPRVNOM KRAJI ...... 131
5.1 Navrhovan opatrenia rozvoja DE pre PSK ...................................................................................... 131 5.2 Rmcov kontingenn pln ........................................................................................................... 135 5.3 Regionln kontingenn pln (princpy) ........................................................................................ 135

6. WPROWADZENIE ............................................................................................................. 137 7. CZ I ................................................................................................................................. 138

7.1 Pooenie regionu i jego charakterystyka ........................................................................................ 138 7.2 Innowacyjno regionu ................................................................................................................... 141 7.3 Instytucje otoczenia biznesu w wojewdztwie podkarpackim ........................................................ 143 7.4 Analiza SWOT.................................................................................................................................. 151

8. CZE II ................................................................................................................................ 155

8.1 Wykorzystywanie nowoczesnych technologii informatycznych w sektorze przedsibiorstw MSP na Podkarpaciu .......................................................................................................................................... 155 8.2 Korzystanie z usug i treci cyfrowych przez przedsibiorstwa maej i redniej skali ....................... 167

9. CZ III .............................................................................................................................. 183

9.1 Regionalne, krajowe i midzynarodowe dokumenty strategiczne i kierunkowe w zakresie erozwiza ............................................................................................................................................. 183

10. CZ IV ............................................................................................................................ 191

10.1 Regionalne uwarunkowania do tworzenia wsplnych przedsiwzi biznesowych prowadzonych w formie elektronicznej przez przedsibiorstwa dokonujce wymiany w obszarze transgranicznym ....... 191

11. CZ V ............................................................................................................................. 195

11.1 Polityka i narzdzia wsparcia dla przedsibiorstw prowadzcych dziaalno biznesow w formie elektronicznej ....................................................................................................................................... 195

12. CZ VI ............................................................................................................................ 199

12.1 Proponowane dziaania wspierajce polityk regionaln dla rozwoju e-wsppracy w rozwoju transgranicznej wymiany handlowej ..................................................................................................... 199

13. CZ VII .......................................................................................................................... 202

13.1 Proponowane dziaania innowacyjne w zakresie cyfrowego rozwoju regionu Podkarpacia .......... 202 13.2 Rekomendacje dla samorzdw regionalnych ............................................................................... 204

PODSUMOWANIE ................................................................................................................. 207 RESUM / STRESZCZENIE ................................................................................................. 209 ZOZNAM BIBLIOGRAFICKCH ODKAZOV / REFERENCJE ....................................... 211

ZOZNAM ILUSTRCI, TABULIEK, GRAFOV A SCHM / SUPIS ILUSTRACJI, TABEL, WYKRESW I DIAGRAMW
Obrzok / Rysunek 1: B2B obchodn modely Obrzok / Rysunek 2: Komplexnos infratruktry Obrzok / Rysunek 3: Sourcingov proces Obrzok / Rysunek 4: Proces riadenia vdavkov Obrzok / Rysunek 5: Digital woman award Obrzok / Rysunek 6: Mapa PSK Obrzok / Rysunek 7: PP Zborsk Obrzok / Rysunek 8: Wojewdztwo podkarpackie Obrzok/ Rysunek 9: Stan szkieletowych sieci informatycznych w wojewdztwie podkarpackim (stan na 2011 roku) Obrzok / Rysunek 10: Przebieg sieci planowanej do realizacji w ramach projektu SSPW oraz lokalizacji wzw w wojewdztwie podkarpackim (zgodnie z kryterium NGA) Tabuka / Tabela 1: Pripravovan kov prvne predpisy E Tabuka / Tabela 2: Elemnica Tabuka / Tabela 3: ChemConnect Tabuka / Tabela 4: Cc-chemplorer Tabuka / Tabela 5: lohy maloobchodnka a vrobcu Tabuka / Tabela 6: pecifick CPFR scenre Tabuka / Tabela 7: Oblasti zlepenia a vekos zlepenia pri vyuvan prahadnejch dt Tabuka / Tabela 8: Prklad elektronickho obstarvania vo verejnom sektore UK Tabuka / Tabela 9: Vdavky na vskum a vvoj 1 Tabuka / Tabela 10: Vdavky na vskum a vvoj 2 Tabuka / Tabela 11: Zoznam spolonost Tabuka / Tabela 12: Priemyseln parky Tabuka / Tabela 13: Spolonosti v jednotlivch PP Tabuka / Tabela 14: Univerzita, fakulty Tabuka / Tabela 15: Opatrenia rozvoja Tabuka / Tabela 16: Przedsibiorstwa wykorzystujce Internet w kontaktach z administracj publiczn Tabuka / Tabela 17: Odsetek firm oferujcych wybrane usugi przez stron internetow Graf / Wykres 1: Podiel odvetvia IKT na celkovej hrubej pridanej hodnote Graf / Wykres 2: Vdavky na IKT poda kategrie aktrov Graf / Wykres 3: Internetov nkupy obanov E Graf / Wykres 4: Digitlne pracovn miesta Graf / Wykres 5: Benefity z CPFR Graf / Wykres 6: Zlepenie predpoved predaja Graf / Wykres 7: es dleitch krokov riadenia nakupovania Graf / Wykres 8: Vdavky na vedu a vskum Graf / Wykres 9: Zamestnanci vvoja a vskumu Graf / Wykres 10: FDI 7

Graf / Wykres 11: FDI Podnikatesk prostredie PSK Graf / Wykres 12: Przedsibiorstwa wykorzystujce komputery w styczniu 2012 roku w przekroju wojewdztw Graf / Wykres 13: Przedsibiorstwa ktre poniosy nakady na zakup sprztu informatycznego lub sprztu telekomunikacyjnego, bd leasing finansowy urzdze ICT w 2011 roku (cao = 100%) Graf / Wykres 14: rednia warto nakadw na sprzt ICT w 2011 roku Graf / Wykres 15: Odsetek przedsibiorstw z dostpem do Internetu w 2012 roku Graf / Wykres 16: Przedsibiorstwa z dostpem do Internetu przez cze szerokopasmowe Graf / Wykres 17: Prdko czy internetowych wykorzystywanych przez przedsibiorstwa w wojewdztwie podkarpackim w 2012 roku Graf / Wykres 18: Odsetek przedsibiorstw z dostpem do Internetu przez cza bezprzewodowe Graf / Wykres 19: Przedsibiorstwa umoliwiajce pracownikom zdalny dostp poprzez Internet do poczty elektronicznej, dokumentw lub aplikacji Graf / Wykres 20: Odsetek pracujcych wykorzystujcych komputer w miejscu pracy przynajmniej raz w tygodniu Graf / Wykres 21: Odsetek pracujcych wykorzystujcych komputer z Internetem w miejscu pracy przynajmniej raz w tygodniu w 2012 roku Graf / Wykres 22: Pracownicy wyposaeni w urzdzenia przenone umoliwiajce mobilny dostp do Internetu (np, notebooki, netbooki, tablety, smartphony, telefony komrkowe z PDA) Graf / Wykres 23: Przedsibiorstwa zatrudniajce specjalistw z dziedziny ICT/IT w styczniu 2012 roku Graf / Wykres 24: Przedsibiorstwa zapewniajce swoim pracownikom szkolenia rozwijajce i podnoszce umiejtnoci z zakresu ICT w 2011 roku Graf / Wykres 25: Odsetek przedsibiorstw w wojewdztwie podkarpackim, ktre kontaktoway si w 2012 roku z administracj publiczn w podziale na rodzaj spraw Graf / Wykres 26: Odsetek przedsibiorstw w Polsce wg wojewdztw, ktre posiadaj wasn stron internetow Graf / Wykres 27: Odsetek przedsibiorstw umoliwiajcych robienie zakupw przez stron internetow (wrd wszystkich przedsibiorstw) Graf / Wykres 28: Procentowy udzia przedsibiorstw z poszczeglnych wojewdztw w generowaniu przychodw z handlu przez Internet Graf / Wykres 29: rednie przychody ze sprzeday przez Internet w przeliczeniu na 1 przedsibiorstwo w tys. zotych za 2011 roku Graf / Wykres 30: Odsetek przedsibiorstw dokonujcych zakupw przez Internet w 2012 roku Graf / Wykres 31: Odsetek firm w wojewdztwie podkarpackim dokonujcych zakupw przez Internet w stosunku do ogu zakupw Graf / Wykres 32: Odsetek przedsibiorstw korzystajcych z automatycznej wymiany danych z podmiotami zewntrznymi w poszczeglnych wojewdztwach w 2012 roku Graf / Wykres 33: Odsetek przedsibiorstw prowadzcych wymian danych z urzdami administracji publicznej Graf / Wykres 34: Odsetek przedsibiorstw dokonujcych wewntrznej automatycznej wymiany danych w przekroju poszczeglnych wojewdztw 8

Graf / Wykres 35: Odsetek przedsibiorstw wojewdztwa podkarpackiego, ktre wykorzystuj automatyczn wymian danych wewntrznych w wybranych p rocesach biznesowych Graf / Wykres 36: Odsetek przedsibiorstw, ktre zarzdzaj acuchem dostaw z odbiorcami i dostawcami w poszczeglnych wojewdztwach Graf / Wykres 37: Odsetek firm wykorzystujcych system klasy ERP w poszczeglnych wojewdztwach Graf / Wykres 38: Odsetek firm korzystajcych z oprogramowania typu CRM w poszczeglnych wojewdztwach Graf / Wykres 39: Zatrudnienie specjalistw z zakresu ICT, systemy ERP, SCM, CRM w maych i rednich przedsibiorstwach w wojewdztwie podkarpackim i w UE Schma / Schemat 1: Vvoj elektronickch trhov Schma / Schemat 2: CPFR Schma / Schemat 3: Model CPFR Schma / Schemat 4: Technolgia CPFR Schma / Schemat 5: Logick proces tvorby rozhodnutia Schma / Schemat 6: Tri zkladn formy dotazovania v sourdcingovom procese Schma / Schemat 7: Living Lab Scma / Schemat 8: Schemat wsppracy z innymi przedsibiorstwami outsourcingowy)

(alians

10

1. PLN VYUITENOSTI DIGITLNYCH EKOSYSTMOV PRE REGIONLNY ROZVOJ PSK

Digitalizcia procesov v naej spolonosti je u od zaiatku tohto tiscroia jednou z hlavnch faktorov rozvoja ekonomiky a spolonosti podporovanmi sukromnm ako aj verejnm sektorom. i u v stratgii eEurope alebo alch m vytvorenie digitlnej spolonosti vznamn miesto, ktor m vak neustle rezervy. Preto Eurpa poda Eurpskej Komisie i naalej v stratgii Europe2020 a v Horizon2020 stoj pred digitlnou vzvou, ktorej budeme eli. Poda EK s modern elektronick komunikcia a sluby online vrtane elektronickej verejnej sprvy hlavnou hnacou silou zmeny v naich hospodrstvach a spolonostiach. Prispievaj k rastu azamestnanosti, produktivite, spore verejnch vdavkov i spokojnosti spotrebiteov a ponkajnov prleitosti osobnho prejavu. Okrem toho s vznamnmi a svojbytnmi hospodrskymiodvetviami. Digitlna ekonomika me prispie k rozvoju eurpskeho priemyslu, poskytninfratruktru budcim podnikom a posilni rast zanajcich podnikov. Preto v nasledujcich astiach tejto sprvy zhrnieme digitlnu vzvu, ktor m by prednesen koncom oktbra 2013 Eurpskou Komisiou na zasadnut Eurpskej rady. Aj v ase vysokej nezamestnanosti internet na kad dve zaniknut pracovn miesta vytvor pnovch. Eurpa by si podporou rchleho rozvoja jednotnho digitlneho trhu do roku 2020mohla zvi HDP o 4 % a ak by nae verejn orgny preli na elektronick verejn sprvu (e-Government), mohli by dosiahnu znenie nkladov o 15 a 20 % (McKinsey, 2011). Jednotn trh a digitlna ekonomika sa vzjomne dopaj. Nkup tovaru a sluieb je oveajednoduch a efektvnej online ale v tejto oblasti sa d zrove ovea ahie spozorova, kde jednotn trhnefunguje a ak dosah m jeho fragmentcia. V tejto oblasti zana mnostvo vedeckch tdi skma vplyv IKT na ekonomick rast nielen vo veobecnosti ale aj vzhadom na pecifik, ktor elektronizcia jednotnho trhu prinesie. Vplyv transparentnosti, demonopolizcie, inovcie a dvery na globlny trh a postavenie firiem na trhu ako aj zvenie efektvnosti a obchodnej etiky me zabezpei trvaloudraten rast, ktor sme doteraz zabezpei nedokzali. Prve niektor rty IKT vyplvajce z digitlnych ekosystmov maj pomc trhu zabezpei regulan, inovan a adaptvne rte systmu. Zrove je nutn zabezpei optimlnu rovnovhu medzi tandardmi a diverzitou, ktor ma vvoju napomha a vychdza z poznania biologickch systmov. V sasnosti vak Eurpsky telekomunikan trh nefunguje tak, ako by mal. V USA a v ne na rozdiel od Eexistuje jednotn telekomunikan trh: ten americk vyuva 315 milinov zkaznkov, tennsky zasa 1,35 miliardy zkaznkov, priom na oboch psobia traja alebo tyria opertori, ktorsa riadia jedinm spolonm rmcom. Eurpske telekomunikan trhy naopak zostvajroztrieten pozd vntrottnych hranc. Eurpske spolonosti nezohrvaj na internetevznamn rolu. Ldrami v internetovej ekonomike s neeurpske internetov platformy akoGoogle, Apple, Amazon i Baidu, ktor navye patria medzi najvie spolonosti na svete. Vzhadom na to, e Eurpa bola v minulosti ldrom tohto odvetvia s rozvinutm priemyslom v oblastigloblnych informanch a komunikanch technolgi (IKT), z Eurpy vzili inovcie tkajce sa rznych elektronickch aplikci pouvanch v prostred ako napr. zdravotnej starostlivosti, technolgi zameranch nainteligentn 11

mest, elektronickch verejnch sluieb, sieovania trhu, inteligentnch ambientnch technolgi, otvorenho prstupu k dajom a pod. Eurpam obrovsk potencil posilni vlastn rast a konkurencieschopnos, ale zatia v tejto oblastinedoke udra krok s ostatnmi svetovmi ldrami. Srne potrebuje rzne opatrenia, aby si vtomto vemi dleitom odvetv op posilnila vplyv. Jednm z monost je aj aktivita samotnch reginov pri prenose a implementci poznatkov z vskumnch a inovanch opatren do priameho prostredia reginov pre skromn, verejn a civiln sektor. Jednotn elektronick eurpsky trh bol podporen u v predchdzajcich obdobiach avak rozvoj v tejto oblasti neustle zaostva. Eurpska rada aj na jarnom zasadnut v roku 2013 zdraznila vznam jednotnho digitlneho trhupre rast a vyzvala Komisiu, aby predstavila konkrtne opatrenia s cieom o najskr vytvorijednotn digitlny trh.

Graf 1: Podiel odvetvia IKT na celkovej hrubej pridanej hodnote Zdroj: Eurpska komisia, OECD Pre splnenie tohto ciea si stanovila Komisia ciele pre prslun legislatvne opatrenia. Predloila nvrh nariadenia s cieomodstrni mnoh z prekok, ktor brnia rozvoju jednotnho trhu v oblasti telekomunikci. Ale mnostvo inch legislatvnych problmov a prekok ete stle existuje a ak na nov legislatvne nvrhy,ktor maj priamy vznam pre digitlnu ekonomiku od cashless society (bezhotovostn spolonos) a po ochranu spotrebitea, bezpenos a skromie a ochranu citlivch dajov. Niektor z tchto nvrhov u EK prejednva, prp. pripravuje. Ide o nasledujce oblasti nvrhov: Tieto nvrhy s uveden v nasledujcej tabuke. Nvrhy svo veobecnosti zameran na rieenie konkrtnych nedostatkov jednotnho digitlneho trhuopsanch v nasledujcich riadkoch.

12

Opatrenia Opatrenia na dokonenie jednotnho trhu s elektronickmi komunikciami Opatrenia na znenie nkladov na vysokorchlostn irokopsmov infratruktru Opatrenia na zabezpeenie bezpenosti siet a informci Nstroj na prepojenie Eurpy

Ako prispela Komisia?

o nasleduje alej?

Elektronick komunikan siete Legislatvny nvrh Politick dohoda vyadovan do 1 marca 2014

09/2013

Legislatvny nvrh

03/2013

Legislatvny nvrh Legislatvny nvrh

02/2013 Politick dohoda sa oakva oskoro

10/2011

Elektronick obchod a elektronick sluby Elektronick identifikcia a dveryhodn sluby Kolektvna sprva prv Elektronick fakturcia pri verejnom obstarvan Veobecn nariadenie o ochrane dajov Multilaterlne vmenn poplatky Legislatvny nvrh Legislatvny nvrh Legislatvny nvrh Legislatvny nvrh Legislatvny nvrh 06/2012 07/2012 06/2013 01/2012 07/2013 Politick dohoda sa vyaduje (sas Aktu o jednotnom trhu I) Politick dohoda sa oakva do konca roka 2013 Politick dohoda vyadovan do marca 2014 (sas Aktu o jednotnom trhu II) Politick dohoda vyadovan do marca 2014 Politick dohoda vyadovan do marca 2014 (sas Aktu o jednotnom trhu II) Politick dohoda vyadovan do marca 2014 (sas Aktu o jednotnom trhu II) 1 2 1 1 1

Smernica Legislatvny o platobnch slubch nvrh

07/2013

Pozn.: 1: vyaduje sa viac silia, 2: na dobrej ceste Tabuka 1: Pripravovan kov prvne predpisy E Zdroj: vlastn spracovanie Pre podporu rozvoja digitlnych ekosystmov v obchode a verejnch slubch poda uvedenej digitlnej vzvy na Eurpska komisia stanovila dlhodob cie:

13

Graf 2: Vdavky na IKT poda kategrie aktrov Zdroj: Eurpska komisia, OECD

14

1.1 Podpora vyuvania elektronickho obhcodu a elektronickch sluieb

Dlhodobm cieom Eurpskej nie je zabezpei, aby podniky a spotrebitelia mohli nakupova apredva na internete ako na klasickch miestnych trhoch a aby boli vetky sluby, informcie aadministratvne formality a vetok tvoriv obsah prstupn online. Potencil sluieb online by samal plne vyui na dosahovanie cieov stratgie Eurpa 2020.

1.1.1 Elektronick obchod

Elektronick obchod a v podstate kad elektronizcia biznis procesov m svojm charakterom prina nasledovn itok: Inovciu teda inovovanie zastaralch, prp. absentujcich procesov, produktov a sluieb. Poda viacerch odbornkov u len samotn inovcia aj s malou pridanou hodnotou je astokrt determinantov alieho rozvoja a relatvne vyej spokojnosti koncovch uvateov. Samozrejme zkladom kadej inovcie by malo zosta zvyovanie skmanch ukazovateov (kvality, spokojnosti, efektvnosti, nkladovosti a pod.) Kvalitu informan a komunikan technolgie by mali zabezpei zvyovanie kvality procesov, produktov a sluieb. V procesoch je to dosahovan prve elektronizciou, ktor vhodnm nastavenm zniuje udsk chyby, monitoruje a reguluje nastaven systm za elom vyej kvality celho procesy od vstupu az po vstup. Efektvnos vzhadom na to, e elektronizcia m redukova as, zvyova produktivitu prce, zniova nklady na dan proces kad zavedeni e IKT v oblasti elektronickho obchodu by firmm malo prinies konkurenn vhodu, prp. monosti rozvoja alternatvnych procesov a produktov pre zvenie produktivity a efektivity. Rozvoj kee spolonos je chpan ako biologick systm, ktor podlieha evolcii. Elektronick obchod v niektorch lenskch ttoch rchlo rastie. Jeho hodnota sa v rokoch2011 2012 priemerne zvila o 20 % (Ecommerce Europe, 2013). Cezhranin elektronick obchodovanie v E vak etestle nie je dostatone rozvinut. Zatia o v roku 2012 nakupovalo online 45 % spotrebiteov,iba 11 % tak urobilo v cezhraninom kontexte (Eurostat). To zana predstavova vnu prekku voveobecnom rozvoji jednotnho trhu, kee hospodrstvo je oraz zvislejie na internete. Premal a stredn podniky je elektronick obchod prleitosou, ako rozri psobnos zaregionlne a nrodn hranice, ale zrove prina nov vzvy a zvyuje konkurenn tlak. Poda uvedenej digitlnej vzvy maloobchodnci poukazuj na problmy a vyie nklady spsoben odlinmi daovmipredpismi a pravidlami zmluvnho prva, vymi poplatkami za cezhranin doruovanie aobmedzeniami, ktor sa vzahuj na dodvateov pri cezhraninch opercich (Bleskov Eurobarometer 359). Ak by elektronick obchod bol rozvinutej a dosiahol by 15 % maloobchodnho predaja a ak bysa odstrnili prekky, ktor brnia jednotnmu trhu v rozvoji, pre spotrebiteov by toznamenalo zisk zhruba 204 milird EUR (1,7 % eurpskeho HDP) (Civic Consulting, 2011).

15

Komisia v aknom plne elektronickho obchodu (KOM, 2011) z roku 2012 vytila p priort s cieom rieizostvajce prekky brniace rozvoju digitlnych sluieb: - vytvori prvne predpisy na uahenie cezhraninch ponk online vrobkov a sluieb, - posilova informovanos hospodrskych subjektov a ochranu spotrebiteov, - zabezpei spoahliv a inn systmy platenia a doruovania, - innejie bojova proti zneuitiam a riei spory, - rozirova irokopsmov siete a vyspel technologick rieenia. V aprli tohto roku bola predloen sprva o stave vykonvania tohto aknho plnu. V Aknom plne pre podnikanie 2020 sa zasa uvdzaj konkrtne kroky, ako rozri ponukuelektronickch sluieb. Ich elom je posilni zrunosti potrebn v digitlnom veku a podporovainternetovch podnikateov v oblasti inovci a zrunost.

Graf 3: Internetov nkupy obanov E Zdroj: Eurpska komisia, OECD

1.1.2 Elektronick platby

Pri elektronizcii obchodnch procesov medzi organizciami ako aj smerom ku koncovmu zkaznkovi je nevyhnutn zabezpei efektvny finann tok, ktor je v pozad kadho obchodnho procesu. Elektronick platby s kom k innmu fungovaniu jednotnho digitlneho trhu. Prirozhodovan o tom, i nakpi na internetovej strnke, s najvznamnejmi faktormi nklady,pohodlie a bezpenos pri platbch v online prostred. V roku 2009 35 % pouvateov internetunenakupovalo online pre pochybnosti o bezpenost i platieb (Eurostat, 2009). Prve dvera vo vyuvanie inovatvnych technolgi, a to nielen v platobnch mechanizmoch umon pretavenie vlastnost IKT inovci do relnych vhod a zvenia kvality ivota a konkurencieschopnosti ekonomk. 16

Sprostredkvanie platieb jenavye plnohodnotnm a subnm hospodrskym odvetvm. Nevyuit dopyt po mobilnch platbch v E za rok 2012 bol odhadnut na pribline 50 milird EUR (Icon Group International, 2011). Dleit je, e pouvaniebezhotovostnch platobnch metd pomha predchdza podvodom a daovm nikom, akouznali lensk tty, ktor od uritej sumy zaviedli povinnos elektronickch platieb (prevody,inkas, bankomatov karty). Platobn trh v E je vak fragmentovan a nkladn. Poda odhadov Eurpskej centrlnej bankyron spoloensk a skromn nklady na platby v E predstavuj 1,2 % HDP, teda 156 milirdEUR (Schmiedel, Kostovov, Ruttenberg, 2012). Komisia v nadvznosti na Zelen knihu o platobnch kartch, platbch cez internet amobilnch platbch (KOM 941, 2011) navrhla nov smernicu o platobnch slubch a predloila nvrh omultilaterlnych vmennch poplatkoch. Nvrhy s zameran zostvajce prekky, medziktor patr nepostaujca harmonizcia, slab hospodrska sa v niektorch oblastiachtkajcich sa platieb kartami a platieb na internete a nedostatok stimulov smerujcich ktechnickej normalizcii, naprklad pokia ide o mobiln platby. Zavdzaj sa v nich vysokbezpenostn poiadavky vzahujce sa na vetkch poskytovateov platobnch sluieb, a tonajm v prpade transakci online. Nvrhy treba naliehavo prija a spoluzkonodarcovia by ichmali uprednostni, aby sa tak mohlo sta u v prvej polovici roka 2014. Komisia okrem toho zane revziu smernice o elektronickom peanctve, z ktorej mu vzsalie opatrenia na zjednoduenie regulanho rmca pre platby.

1.1.3 Smernica o slubch

S ohadom na vvoj eurpskych trhov v online prostred je kov aj inn vykonvaniesmernice o slubch. Rmec jej ustanoven svojm potencilom vrazne prekrauj najmjednotn kontaktn miesta(JKM) sliace na sprstupovanie informci o prvnych aadministratvnych poiadavkch poskytovateom sluieb, ktor chc zaa podnika doma alebov zahrani. JKM mu pouva aj existujce podniky, aby v etky radn formality mohli vybavionline prostrednctvom jedinho miesta. lensk tty by poda Eurpskej Komisie mali v nasledujcom obdob zamera svoje aktivity na modernizciu svojich jednotnch kontaktnch miest. Ide hlavne o skvalitnenie prstupu ku komplexnm a integrovanm slubm elektronickej verejnej sprvy pre komern sektor. Tm by sa redukovali nklady aj as celho procesy nielen podnikom ale ajorgnom verejnej sprvy. Jednm zo stavebnch kameov innch sluiebelektronickej verejnej sprvy s ahko dostupn a transparentn informcie o tom, ako siuplatova prva na jednotnom trhu. lensk tty by mali investova do elektronickchportlov, ktor obania a podniky bud mc vyuva ako jednotn kontaktn miesta, abyzskali prstup k prslunm portlom E ako naprklad Vaa Eurpa (Your Europe). V tomto prpade by mali tieto sluby zaha koncety budovania a riadenia dvery, ktor je kritick pri vyuvan tchto sluieb a spokojnosti koncovch uvateov. Komisia v kontexte smernice o slubch nedvno prijala dve alie oznmenia: jedno sa tkaregulovanch povolan, zatia o predmetom druhho s zistenia partnerskho hodnotenia oprvnych formch a poiadavkch tkajcich sa drby podielov a akci.

17

1.1.4 Elektronick verejn sprva

Poda tvrdenia Eurpskej Komisie, ak verejn orgny bud vhodne vyuva IKT, nklady na verejn sprvu sa mu zni o 15 a20 %. Aby sa v ase fiklnej konsolidcie mohli poskytova kvalitn sluby, s potrebn zsadnreformy a k tejto zmene mu prispie nov technolgie vrtane cloud computing. V tejto svislosti mus E do roku 2018 zavi prechod k elektronickmu verejnmuobstarvaniu, ako sa vyaduje v novch smerniciach o verejnom obstarvan. Odhaduje sa, ezavedenie elektronickej fakturcie vo verejnom obstarvan v celej E by mohlo prinies sporyvo vke 2,3 miliardy EUR (COM 453, 2013). Oakva sa, e vo vine prpadov by sa poiaton investcia malavrti do dvoch rokov. Niektor lensk tty (Dnsko, vdsko a Fnsko) u pouvaj elektronick faktry (Taliansko a Franczsko od r. 2014). Tie svak zaloen na vntrottnych tandardoch, ktor nie s interoperabiln s okolitmi. Komisia s cieomuahi zavedenie elektronickej fakturcie predloila smernicu o elektronickej fakturcii voverejnom obstarvan, ktor by Eurpsky parlament a Rada mali urchlene prija. Komisiaodporuila, aby sa zaviedli nrodn akn plny podpory plne elektronickho verejnhoobstarvania. Normy v oblasti IKT s rozhodujcim predpokladom pre zabezpeenie interoperability systmova sluieb IKT. Komisia nedvno zmodernizovala eurpsky systm normalizcie, aby bol rchlej ainkluzvnej. Navye vytvorila eurpsku multilaterlnu platformu pre normalizciu v oblasti IKT.

1.1.5 Online obsah a licencie

Riadenie digitlneho obsahu je taktie jednou z kovch oblast rozvoja Digitlnej spolonosti. V dobe ke elektronizcia generuje ohromn mnostvo relatvne ahko prstupnch dajov, dokumentov a sluieb bu plne novch, ktor vo fyzickom svete nebolo mon generova, alebo jednoduchie prstupnch je nevyhnutn tto oblas riei a riadi smerom, ktor umon plne vyuitie tohto synergickho efektu technolgi a zujmu ud. Zdieanie znalost, otvoren a ahk prstup k novm mylienkam a inovcim zabezpe rchlej nstup vyuvania novch sluieb a produktov pre zefektvnenie procesov a vyiu kvalitu ivota v rznych socioekonomickch domnach nho ivota. udia na celom svete v sasnosti do vekej miery vyuvaj internet na prstup k hudbe, filmom,televznym programom, ku knihm a k tlai. Eurpa m niekoko svetovch ldrov v odvetvtvorivej innosti a tto as hospodrstva v roku 2010 predstavovala 280 milird EUR (v E) a zamestnvala pribline 6,7 milina ud (KOM 287, 2011). Prve v tomto odvetv s vak sasn obmedzenia jednotnho trhu obzvl viditen. Obanianerozumej, preo nemu v celej Eurpe cez internet leglne pristupova ku kreatvnemuobsahu. Geografick blokovanie obsahu, pre ktor sa pouvateom zobraz sprva, e z danhozemia nemaj prstup k zvolenmu obsahu, je jednoznanm dkazom, e jednotn trh v tejtooblasti nefunguje. Tieto prekky v oblasti autorskho prva treba vyriei. Zrove vak treba njs optimlnu hranicu medzi ochranou vlastnckych a duevnch prv a otvorenm prstupom k informcim a veobecne digitlneho obsahu. Eurpska komisia predloila nvrh smernice o kolektvnej sprve prv, ktor by Eurpskyparlament a Rada mali prioritne prija. Taktie zaala dialg so 18

zainteresovanmi stranamiLicencie pre Eurpu, aby sa pod vedenm priemyselnho sektora identifikovali a realizovalirieenia, ktor mu pomc prekona prekky na jednotnom trhu, pokia ide o von obeh avyuvanie obsahu chrnenho autorskm prvom. Paralelne dokonuje prebiehajcu revziulegislatvneho rmca E v oblasti autorskho prva na zklade trhovch tdi, posdenia vplyvua navrhovanch prvnych predpisov, aby sa v roku 2014 mohla rozhodn, i predlo vslednprvnu reformu. Hoci digitlne technolgie s v udskej komunikcii, prci a obchode pevne zakotven, vovzdelvan a systmoch odbornej prpravy sa ete vade v Eurpe plne nevyuvaj. Eurpskakomisia predstavila oznmenie Otvorenie systmov vzdelvania zameran na lepiu integrciuIKT do vzdelvania a odbornej prpravy, aby sa podnietilo zskavanie digitlnych zrunost, ktors v naej digitlnej spolonosti tak potrebn. Bud sa prijma konkrtne opatrenia v zujmepodpory otvorench vzdelvacch prostred, v ktorch sa intitcie, uitelia a iaci nabdaj kinovcim, vyuvania potencilu otvorench vzdelvacch zdrojov a zlepenia digitlnychinfratruktr, najm pokia ide o prepojitenos a interoperabilitu, aby vznikli novpodnikatesk prleitosti.

Graf 4: Digitlne pracovn miesta Zdroj: Empirica

1.1.6 Dvera spotrebiteov, kybernetick bezpenos a ochrana dajov

Aby spotrebitelia a pouvatelia viac dverovali slubm online, spoluzkonodarcovia by maliurchlene prija nvrhy Komisie zameran na celkov modernizciu a posilnenie pravidiel Etkajcich sa ochrany dajov. Spotrebitelia a obania E vo veobecnosti musia dverovadigitlnym zariadeniam a slubm ako naprklad cloud computingu a na to treba uplatovazmodernizovan a zefektvnen pravidl ochrany dajov. Nvrhy Komisie o ochrane dajovzaistia, e bez ohadu na to,

19

kde sa nachdza server alebo v ktorom cloude s uloen osobndaje, pravidl E o ochrane dajov bud plati vdy, ke sa spracvaj osobn daje obanovE. Kybernetick bezpenos je dleit tak pre tradin sektory kritickej infratruktry (napr.energetiku), ako aj pre spolonosti, ktor s pri podnikan zvisl od internetu. Mnohpouvatelia v sasnosti nie s ochotn vyuva takto sluby, lebo maj obavy o bezpenos.Stratgia kybernetickej bezpenosti E riei mnoh svisiace otzky a v sasnosti sa oakva,kedy zkonodarcovia schvlia smernicu o bezpenosti siet a informci v celej E. Podobne je to aj v prpade navrhovanho nariadenia o elektronickej identifikcii adveryhodnch slubch pre elektronick transakcie na vntornom trhu. Pokia ide o oblas spotrebiteskho prva, nedvno prijat smernica o alternatvnom rieensporov umon spotrebiteom, aby sa v prpade zmluvnch sporov s obchodnkom mohli obrtina kvalitn subjekty alternatvneho rieenia sporov bez ohadu na to, i nakpili online alebooffline a i kpa prebiehala v domcej krajine alebo cezhranine. Okrem toho sa nariadenm orieen spotrebiteskch sporov online na rovni celej E ustanovuje online platforma prespory, ktor vznikn pri transakcich online. lensk tty by mali zabezpei ambicizne avasn vykonanie oboch nstrojov. Eurpa si okrem toho mus vytvori bezpen a spoahliv prostredie cloud computingu. Komisiapreto predloila stratgiu pre cloud computing, ktor obsahuje opatrenia na budovanie dverya bezpenosti pri rozvoji sluieb zaloench na cloude v Eurpe. E sa mus naalej angaova aj v irej celosvetovej diskusii o sprve internetu. Napreduje priprci na strategickom prstupe k politikm svisiacim s internetom, aby bolo mon poskytnkoncepciu globlneho modelu zaloenho na dialgu, repektovan rznorodosti a spoluprci vrznych oblastiach svisiacich s internetom.

1.1.7 Zdaovanie
Prechod k digitlnemu hospodrstvu prina aj nov vzvy v oblasti zdaovania. Zisk sa tradinezdaoval v tej krajine, v ktorej sa fyzicky vykonvala dan innos, a tto krajina sa zvyajnezhodovala s miestom bydliska zkaznka. Prechod do online prostredia si vyaduje novprstupy, aby sa predilo vzniku daovch medzier a arbitram. V roku 2015 zane fungovajednotn kontaktn miesto pre DPH v oblasti sluieb online, ktor poskytne jednoduchnstroj, ktor bude priazniv pre podnikanie a vaka ktormu sa zaru, e DPH sa odvedie vmieste bydliska zkaznka. Digitlne podniky navye doku jednoduchie uplatova metdy agresvneho daovhoplnovania, ktor maj k dispozcii vetky nadnrodn spolonosti. E sa aktvne podiea naaktivitch, ktor OECD realizuje v svislosti s naranm zkladu dane a presunom ziskov, a tonajm pokia ide o vvoj rieen pre digitlnu ekonomiku. Eurpska komisia me prispie kukoordincii a rozprdeniu diskusie tm, e poskytne technick analzu a mon rieenia a vrmci OECD bude obhajova dohodnut stanovisk. V E je na dobrej ceste vykonvanie aknho plnu zameranho na daov podvody a niky,ktor zaha iniciatvy reagujce na zisten vzvy v digitlnej ekonomike. To plat najm prespolon konsolidovan zklad dane z prjmov prvnickch osb a revziu smernc o daniach zprjmu prvnickch osb. Prioritou by malo by aj prijatie nvrhu aktualizcie smernice orokoch a licennch poplatkoch a

20

Komisia onedlho predlo nvrh smernice o materskch adcrskych spolonostiach, ktor bude obsahova opatrenia na rieenie hybridnch truktr.

1.2 Podpora investci

Je potrebn zvi investcie do modernej komunikanej infratruktry a siet, aby Eurpa mohlapodnikom a spotrebiteom ponknu sluby, ktor v digitlnom veku potrebuj. Priemernrchlos mobilnch dt v Eurpe predstavuje iba polovin rchlos v porovnan s USA (Akamai, 2013).VEurpe s investcie do bezdrtovej komunikcie 4G obmedzovan regulanmi prekkami apomalm a nekonzistentnm prideovanm frekvennho spektra. Na siete v USA, Krei aJaponsku spolone pripad 88 % celosvetovch predplatench mobilnch sluieb 4G, zatia oEurpa pokrva len 6 %. Aj v prpade pevnch telefnnych siet Eurpa zaostva za svojimimedzinrodnmi konkurentmi pri zavdzan optickch vlkien a pri priemernej rchlostiirokopsmovho pripojenia. V Krei je 58 % domcnost pripojench cez optick vlkna, vJaponsku 43 %, ale v Eurpe iba 5 %. Je to obzvl znepokojujce vzhadom na to, e nov digitlny vvoj si vyaduje rchle,spoahliv a vadeprtomn pripojenie. Presunuli sme sa u zo sveta e-mailov a jednoduchchwebovch strnok k internetovmu a irokopsmovmu telefonovaniu, spolon vyuvaniesborov, hier a vide alia genercia technolgi (cloud computing, 3D tla, elektronickzdravotnctvo, elektronick verejn sprva, inteligentn mest, televzne prijmae s vysokmrozlenm a teleprezencia, vek objemy dajov big data, prepojen aut at.) budepotrebova ete viu rku psma a bezproblmov sluby na celom kontinente. Ako u zisujemnoho domcnost, irokopsmov pripojenie potrebuje vysok rchlos a kvalita sa me pripouvan niekokch rznych sluieb zrove vrazne zni. Regulan prostredie mus zabezpei priazniv podmienky pre investcie do vysokorchlostnchsiet v celom odvetv a zrove podporova hospodrsku sa pri prechode od tradinej(metalickej) technolgie k optickmu vlknu. Komisia nedvno prijala odporaniepoda sasnho telekomunikanho prvneho rmca scieom (1) podporova stabiln ceny zaloen na nkladoch za prstup k tradinm metalickm sieam, (2) posilni hospodrsku sa pre zujemcov o prstup tak, e sa im poskytnerovnocenn prstup k etablovanm sieam, a (3) zrui regulciu kontroly cien v prpadevysokorchlostnch internetovch siet za vhodnch podmienok (predovetkm prsnedodriavanie zsady nediskrimincie, pokia ide o prstup k sieti, a vrazn hospodrska savyplvajca z existencie alternatvnych infratruktr). Toto odporanie spolu s navrhovanmnariadenm o jednotnom eurpskom trhu elektronickch komunikci tvor sbor vyvenchopatren zameranch na podporu jednotnho trhu v oblasti telekomunikci a na podporuinvestci. Zaiatkom roku 2013 Komisia zrove predloila nvrh nariadenia na znenie nkladov nazavedenie vysokorchlostnch elektronickch komunikanch siet (COM 147, 2013) s cieom riei tyri hlavnproblmov oblasti: zabezpei, aby boli nov alebo renovovan budovy pripraven na vysokorchlostnirokopsmov pripojenie, otvori prstup k pasvnej infratruktre, ako s existujce kblovody, stpy, stoiare a antny, ukoni nedostaton koordinciu stavebnch prc, 21

zjednodui zloit a asovo nron udeovanie povolen.

Od implementcie tohto nariadenia (ktor sa tka 80 % nkladov na zavdzanievysokorchlostnho irokho psma) mono oakva znan prnosy. Preto by prioritou maloby aj jeho prijatie zo strany spoluzkonodarcov. Skromn investcie do telekomunikanej infratruktry sa musia zatraktvni, v neposlednomrade pre intitucionlnych investorov. spory vld, pod nikov a domcnost sa musia nasmerovainne a efektvne. Me sa to uskutoova prostrednctvom rznych sprostredkovateov (akos banky, poisovatelia a dchodkov fondy) a priamym prstupom ku kapitlovm trhom. Prilkanie dlhodobho financovania zohrva kov lohu v podporovan trukturlnejhospodrskej reformy a v nvrate k dlhodobmu trendu hospodrskeho rastu. Komisia prijala 20. marca 2013 zelen knihu o dlhodobom financovan eurpskehohospodrstva. Nsledn opatrenia by mali poskytn dleit oporu pre budce investcie dosiet, o takisto prispeje k veobecnejiemu cieu stimulova oivenie hospodrstva. Kombincia podpory zo zdrojov E s verejnmi alebo skromnmi investciami umon v tokvznamnch sm do vekch projektov. Nstroj na prepojenie Eurpy v spoluprci s Eurpskouinvestinou bankou vytvra rmec pre rozvoj finannch nstrojov pre verejn a skromninvestcie v oblastiach, kde skromn investcie do irokopsmovho pripojenia zaostvaj. Vrmci jednotlivch projektov pome iniciatva dlhopisov na projekty v rmci stratgie Eurpa2020 prilka intitucionlnych investorov, aby financovali nov siete. Tieto investcie bud alejdopa trukturlne a investin fondy.

1.3 Zabezpeenie otvorenho internetu

Otvoren a nediskriminan prstup k slubm je v prpade internetu nevyhnutn. Neutralitasiete si vyaduje, aby vetci koncov pouvatelia mali otvoren prstup k internetu a aby sa sovetkmi dtami elektronickch komunikci postupovanmi prostrednctvom sietezaobchdzalo rovnako. Nedvno zo sprvy Orgnu eurpskych regultorov pre elektronickkomunikcie (BEREC) vyplynulo, e mnoh spotrebitelia sa stretvaj s blokovanm uritchinternetovch sluieb. Poskytovatelia obsahu sa takisto obvaj, e by poskytovatelia prstupu kinternetu mohli zvhodova prstup k svojmu obsahu na kor obsahu inch. V dsledku tohoniektor lensk tty zvauj zavedenie vntrottnych opatren tkajcich sa neutrality siete,prpadne ich u zaviedli (Belgicko, Franczsko, Holandsko, Nemecko, Slovinsko). Avak rozlinprstupy k tomuto problmu mu vies k alej fragmentcii trhu. Komisia poskytuje v nvrhu svojho nariadenia, ktorm sa stanovuj opatrenia tkajce sa jednotnhoeurpskeho trhu s elektronickmi komunikciami (COM 627, 2013), rieenia na zabezpeenie neutrality siete,a to najm s cieom: dodriava zsadu otvorenho prstupu k internetu pre koncovch pouvateov; zakza blokovanie alebo spomaovanie sluieb a/alebo iadost, s vnimkou prpadov vemiobmedzench objektvne opodstatnench okolnost (napr. sdny prkaz, trestn innosti); 22

 zabezpei transparentnos, aby spotrebitelia vedeli, ak rku psma a rchlos maj kdispozcii a aby mohli ahie zmeni prevdzkovateov; zabezpei, aby zainteresovan spotrebitelia mali monos predplati si sluby vysokej kvality(napr. irok psmo pre televzne sluby), pokia sa tm nenaru rchlos internetuprisben ostatnm zkaznkom.

1.4 Prekonanie fragmentcie trhu s telekomunikciami

V devdesiatych rokoch 20. storoia mala Eurpa siln postavenie v odvetv IKT vakatelekomunikanmu rmcu E zameranmu na podporu hospodrskej sae a stimulciiprostrednctvom investci do inovcie a noriem. Postupom asu vak tto vedca pozciazoslabla z rznych dvodov: politiky sa asto nepodarilo prispsobi, priemyselnm odvetviamsa nepodarilo vyui monosti, ktor internet ponka, a prijat opatrenia nestaili naodstrnenie prekok v rmci nho jednotnho trhu. Napriek domcemu trhu s 500 milinmiud fragmentcia prvnych predpisov asto spsobuje, e telekomunikan opertori,poskytovatelia sluieb a zanajce inovatvne podniky E v podstate musia eli samostatnm trhom. Nklady vyplvajce z toho, e neexistuje konkurencieschopn jednotntrh v oblasti elektronickch komunikci, sa odhaduj a na 110 milird EUR rone (0,9 % HDP) (Ecorys NL, 2011). Pre spotrebiteov je neexistencia takhoto telekomunikanho trhu E najviditenejiav prpade poplatkov za roaming, ktor musia zaplati, ke chc vyuva svoj mobiln telefn poprekroen ttnych hranc v rmci E. Nedostatok transparentnosti a hospodrskej saeznamen pre spotrebiteov a podniky, e maj obmedzen vber opertorov, o me alejzvyova nklady. Z uhla pohadu opertorov fragmentovan trh brni telekomunikanmusektoru pri zavdzan sluieb prispsobench sieti novej genercie (NGN-ready) v celejEurpe. Mobiln sluby musia pracova s vemi odlinmi schmami prideovania frekvennhospektra. Prevdzkovatelia siet, pevnch aj mobilnch, elia rozdielnym vkladom prvnychpredpisov E. Vetky tieto problmy sa musia riei na eurpskej rovni. S cieom zabezpei vysok kvalitu cezhraninch komunikci pre obanov a podniky,telekomunikan opertori musia psobi na otvorenom a dobre fungujcom jednotnom trhu. Na investcie do vysokorchlostnch irokopsmovch siet potrebuj istotu, konzistentnos ahospodrsku sa. Takisto sa im mus zjednodui poskytovanie cezhraninch sluieb, najmprostrednctvom vytvorenia systmu jednotnho oprvnenia, lepie zosladench pravidiel naprideovanie frekvennho spektra, konzistentnejieho prstupu k pevnm irokopsmovmsieam a prostrednctvom prepojenia zabezpeujceho jednotn kvalitu. V rmci takhotojednotnho telekomunikanho trhu by spotrebitelia a podniky nemuseli zna neodvodnenpoplatky za zahranin volania alebo vyuvanie roamingu v zahrani a mali by by chrnenpravidlami neutrality siete, ktor by zabezpeovali otvoren a inovan internet a zrove saumouje rozvoj pecializovanch sluieb. Preto Komisia navrhuje nariadenie, ktorm sa stanovuj opatrenia tkajce sa jednotnhoeurpskeho trhu s elektronickmi komunikciami. Toto nov nariadenie vychdza z platnhoregulanho rmca E a stanovuje sa v om najm:

23

 jednotn oprvnenie na poskytovanie elektronickch komunikci v celej E. V sasnostipotrebuj telekomunikan opertori samostatn oprvnenia pre kad lensk tt, vktorom psobia, a asto musia dodriava rozlin vntrottne pravidl. koordincia prideovania frekvennho spektra pre mobiln/bezdrtov sluby, najm scieom zosladi naasovanie a osobitn podmienky oprvovania, aby opertori mohlijednoduchie psobi vo viacerch krajinch naraz. via konzistentnos v spsobe fungovania vntrottnych regulanch orgnov, ako ajposilnenie eurpskeho rozmeru s cieom zabezpei sdrnos jednotnho trhu. Nvrh obsahuje aj vznamn vhody pre spotrebiteov a podniky, najm: odstrnenie neodvodnench rozdielov medzi cenami medzimestskch a medzinrodnch(v rmci E) hovorov. okamit zruenie poplatkov za prijmanie hovorov v roamingu a opatrenia na postupnzruenie vetkch roamingovch prplatkov. sloboda obanov a podnikov zakpi si sluby, nech sa nachdzaj kdekovek, m sazintenzvni hospodrska sa a rozri vber pre priemernho telekomunikanhopouvatea. Prijatie nvrhu by malo ma najvyiu prioritu. Zrove treba zlepi vykonvanie existujcehormca (najm prostrednctvom lepejadministratvnej spoluprce s lenskmi ttmi).

24

1.5 Veda a vskum

Vka vdavkov na vedu a vskum je neustlym problmom a prezentovanou otzkou poslednch niekoko rokov. Samozrejme pohad na financovanie nie je jednoduch a podlieha viacerm faktorom. Systmov opatrenia vak stle chbj. Medzi ne patr zabezpeenie objektvneho hodnotenia kvalitnch projektovch nvrhov, podpora prenosu vsledkov vskumu zo kl a vskumnch organizci do praxe a pod. Ako prioritu podpory vskumu a vvoja vnma aj slovensk vlda, ktor chce podpori predovetkm intenzvnejie zapojenie skromnej sfry do vskumu a inovci. Poda Eurostatu vdavky ttu na vedu a vskum (VaV) s v novch a starch E v rozmedz 0,10 0,37 %. To znamen - vek rozdiely s vo vdavkoch na VaV na univerzitch a v priemysle. Jednm z problmov je, e skromn sektor v SR nezane investova v oblasti VaV sm od seba. Slovensk vlda si chce bra prklad z Fnska, Rakska, eskej republiky a stanovila radu domcich loh (vhodn podmienky pre investorov incentives, S3, cestovn mapa pre ESFRI vskumn infratruktry, inovan vouery -innovation vouchers at.). Priame zahranin investcie (FDIs) v SR s na vynikajcej rovni ale nepriniesli vedu a vskum do SR a to musme zmeni a potrebujeme aj Vau pomoc. Vzorom pre SR je napr. R a Brno, a to hlavne v priamej finannej podpore vskumnch tmov, vrtane programu na podporu inovatvnych postdoktorandskch pozci a na podporu novch doktorandskch programov (zo trukturlnych fondov Eurpskeho socilneho fondu a z Operanho programu pre vedu a vskum), kde sa im dar v sbehoch pritiahnu mnoho zahraninch tudentov a vskumnkov. Maj aj co fund s EK na mobilitu Marie Sklodowska Curie.) Dleitmi faktormi pre reformch VaVaI je prepojenie poltk SR a EK ale hlavne je potrebn jednotn postup na nrodnej rovni. V SR je pln, e to zabezpe Rada vldy pre vskum v spoluprci s hlavnmi aktrmi. Jednou zo zmien bude aj vyia podpora intregrcie zahraninch hodnotiteov/evalutorov do hodnotiacich procesov vskumnch a vvojovch programov a prideovania finannch grantov. Bude pripraven aj tzv.strategick 5 uholnk na koordinciu a synergie medzi programom E pre vskum a inovcie Horizontom 2020 (H2020), F OP VaI, nrodnmi grantmi v oblasti VaV a nrodnm koordintorom pre NCPs (nr.kontaktnch bodov) pre program H2020 a priemyslom SR, co o vysoko podporuje prve Eurpska Komisia. Vyuvanie trukturlnych fondov na prenos novch poznatkov z vych vskumnch rovn na loklnu, regionlnu a nrodnu rove je kov pre adaptciu a al rozvoj novch po znatkov a inovci. Kvalita slovenskch intitci a start up-ov v oblasti informano-komunikanch technolgi (ICT) a internetovej ekonomiky je na svetovej rovni a preto je potrebn ju vyui v nrodnom meradle pre podporu konkurencieschopnosti celej ekonomiky. Koncom septembra 2013 sa v Bruseli prezentovali jedni z najinovatvnejch SK start -upov na medzinrodnom seminri (v Eurpskom parlamente) za asti v iceprezidenta EK M.efovia a poslancov EP. Boli prezentovan niektor ich odpovede na otzku o s kov opatrenia na podporu vzniku inovatvnych MSP (malch a strednch podnikov) v SR a v E? Vsledky sumarizujeme v nasledjcich bodoch: A. Technick vzdelvanie - s drazom na IT, vvoj softvru a digitlnych zrunost; v tejto oblasti u Slovensko historicky dosiahlo medzinrodn spechy (ESET-NOD at.). B. Ekosystm start-upov a inovcie - podporova rozvoj ekosystmu start-upov a priaznivho prostredia pre vznik novch, inovatvnych firiem s exportnm potencilom. 25

C. eCommerce a export klovatenos MSPs produktmi alebo slubami s vysokou pridanou hodnotou do celho sveta; vzdelvanie, technologick a marketingov podpora.

26

2. DIGITLNE OBCHODN EKOSYSTMY

Dvadsiate storoie bolo charakterizovan obratom v globlnych procesoch rozvoja hospodrstva. Globalizcia tlaen aj rozvojom informanch a komunikanch technolgi zmenila pravidl konkurencieschopnosti a zdraznila vznam informci a znalost v nrodnch a regionlnych ekonomikch. Mylienky a znalosti sa stali zkladnm prvkom pre budovanie takzvanej novej prp. znalostnej ekonomiky. I napriek zavedeniu mnohch pojmov a systmov vysvetlenia novej ekonomiky, podstatou ostva vyuvanie a prenos, zdieanie a vytvranie informci a znalost za elom zvenia efektvnosti a konkurencieschopnosti. Hodnota a konkurenn vhoda je vytvran efektvnou kombinciou a synergiou informci, vzdelvania, technolgi, znalost a jednotlivcov. Ako zdrazuje Castells (1996), produktivita a konkurencieschopnos je podporovan kapacitou aktvnych subjektov v regionlnom, nrodnom ale hlavne globlnom prostred za elom generovania, spracovvania a aplikovania innch informci zaloench na znalostiach. Zrove je udraten rozvoj podporovan vvojom pracovnej sily, technolgi a innej interakcie vetkch ekonomickch aktrov. To rob zo znalostnej ekonomiky skuton sieov ekonomiku, kde je podporovan efektvna a inn interakcia medzi rznymi aktrmi socio-ekonomickho prostredia. Znalostn ekonomika je komplexnm a irokm fenomnom, ktor m rzne aspekty a charakteristiky odlin od tradinej ekonomiky. Je charakterizovan obrovskm nrastom informanch a komunikanch technolgi (IKT), ktor s povaovan za kov faktor rozvoja. Tento aspekt penetruje do rznych socilnych a ekonomickch domn a integruje jednotlivcov a skupiny do tzv. Informanej spolonosti. Iniciatvou, ktor podporuje otvoren a konkurencieschopn digitlnu ekonomiku a zrove inovovan Lisabonsk stratgiu, sa stala nov iria politick orientcia v rmci i2010 Eurpska informan spolonos 2010. V rmci novej, ekonomiky podniky zo vetkch rezortov zanaj transformova svoju podnikatesk innos na elektronick podnikanie - o si vyaduje retrukturalizciu celej firmy. V mnohch odvetviach dnes psobia rozhodujci aktri a sluby, ktor pred niekokmi rokmi vbec ete neexistovali. Kom ich rastu bolo vyuitie internetu na zvenie produktivity a na rozrenie svojej prtomnosti v sieti. Vetky firmy, vek i mal, musia reagova na transformciu trhovho prostredia, priom jednm z kovch faktorov je sieovanie, integrcia do globlnych elektronickch obchodnch komunt a podpora sieovej spoluprce. T vystila do genercie tzv. elektronickch trhov rznych pecifikci. elom tohto modelu bolo vytvorenie technologickho sprostredkovatea medzi mnostvom komernch entt so slubami pridanej hodnoty, ktor tvoria efektvne obchodn sluby ako napr. nov transakn mechanizmy, efektvny a relevantn informan obsah, kolaboran, logistick sluby a in. Nrastom potu elektronickch trhov a agregciou obrovskho mnostva novch a neznmych firiem sa zrove zaali objavova aj problmy, ktor z tejto charakteristiky rezultuj. Ide o problm budovania dvery, bez ktorej by likvidita na tchto elektronickch trhoch bola vemi nzkou, teda neefektvnou. Tento problm bol identifikovan v rmci viacerch iniciatv a aktivt Eurpskej Komisie, ale aj akademickho a komernho sektora.

27

2.1 Elektronick obchodn platformy v digitlnom obchodnom ekosystme

Sasn globalizan trend tla firmy v konkurennom prostred k lepiemu vyuvaniu svojho potencilu, redukovaniu nkladov a hadaniu novch pridanch hodnt, ktor jej pomu zska konkurenn vhodu. Jednm z faktorov, ktor firmy povaovali za kritick vhodu pri svojom podnikan, sa stalo vyuvanie informanch a komunikanch technolgi na podporu obchodnch aktivt. Tento vvoj vysti l do rozvoja elektronickho obchodu ale hlavne sieovho fenomnu novej ekonomiky. V oblasti obchodovania medzi firmami sa v poslednch desiatich rokoch vykrytalizoval nov obchodn model B2B (business-to-business) elektronick trh, ktor vnma sieovanie a kooperciu firiem ako kov vhodu na globlnom trhu. Vzjomnm prepjanm vekho mnostva nkupcov a predajcov a automatizovanm transakci, e-trhy roziruj monosti nkupcov, predajcom umouj prstup k novm klientom a zniuj transakn nklady pre vetkch astnkov. Zrove zvyuj transparentnos a kvalitu informci. Koncept podpory elektronickch trhov zaal dominova aj na eurpskej rovni, priom v roku 2003 bol prv krt definovan pojem jednotn eurpsky elektronick trh (Single European Electronic Market - SEEM), ktor m prvok sieovania firiem vznamne podporova za elom rozvinutia elektronickho priestoru, kde bud rzny aktri ekonomiky spolupracova bez technologickch prekok. SEEM sa m zameriava na realizciu konkrtnych aktivt na preklenutie rozdielov v produktivite medzi E a USA, o vyaduje podporu IKT investci, reorganizciu ekonomickch procesov v aspekte dynamickch a kooperanch obchodnch siet, rozvoj novch zrunost a znalost a podporu vskumu a vvoja v tejto oblasti (Cordis 2006).

2.2 Koncept digitlneho ekosystmu

alm vznamnm a inovatvnym prstupom sa stal prstup katalyzcie udratenho rozvoja prostrednctvom siet ekonomickch agentov podporovanch inteligentnmi technolgiami, ktor bud cenovo prstupn, dveryhodn, adaptvne a evolun. Tmto konceptom sa stal Digitlny (obchodn) ekosystm ( Digital Ecosystems - DE), ktor sa objavil na eurpskej rovni v roku 2002. V sasnosti je prezentovan fom pre sekciu Technolgie pre Digitlne Ekosystmy Francescom Nachirom (2007b) pod DG INFSO EC. Ide o technologick nstroj vytvrajci siete prepjanm firiem a ich znalost, posilovanm produktivity regionlnych aktrov a podporu inovcim. Spoluprca v rmci DE, ktor rozvja inovatvne obchodn modely, je centralistickou spoluprcou, priom vytvra skuton a vyrovnan digitlne prostredie, ktor propaguje rozvoj novch firiem a zvyuje objemy obchodnch transakci medzi existujcimi firmami. Jednou z t DE je jednoduch charakteristika profilu organizci a platformy, ktor napomha vyhadvaniu najefektvnejch firemnch vzahov a vytvran obchodnch prleitost. V podstate je DE dynamickm agregtorom sluieb a organizci (spolupracujcich aj konkurennch) a ostatnch aktrov ako napr. vskumn a vzdelvacie intitcie, inovan centr, mal a vek firmy a loklne samosprvy za elom produkcie systmovch vsledkov v aspekte inovatvneho a regionlneho rozvoja. Tto aktri bud schopn spolupracova a vznamne sa ovplyvova zdieanm 28

obchodnch informci a prenosom znalost. Jednou z t DE v rmci prezentovanej formy spoluprce je aspekt dveryhodnosti digitlneho prostredia pre vetkch astnkov a samoregulcia redukcie nefrovch obchodnch praktk a subjektov v tomto prostred. V sasnosti existuj dva prstupy pre digitlne ekosystmy vyplvajce zo sasnho vskumu a vyuvania: Prv je charakterizovan agregciou dajov, priom znalosti s prenan do rznych cieovch miest vyuitm centrlnej vkonnej potaovej infratruktry, ktor alej distribuuje tieto znalosti pecifickm uvateom ekosystmu. Tento medzistupe distribcie napomha redukova potrebn kapacitu technolgi na zskanie najinnejieho rieenia pre obchodn aktivity. Inteligentn technolgie by takto mali skr sli uvateom ako ich prispsobova technolgim. Druhm Eurpskym prstupom DE je zkladn infratruktra, ktor nie je spt s jednm providerom prp. jedinenou technolgiou. Vmena a prepjanie je poskytovan automaticky P2P (peer-to-peer) platformou a nie centrlnym serverom. Vhodou tohto prstupu je vytvranie vekho mnostva innch a inovatvnych vsledkov. Zrove je v slade s filozofiou Web2.0 socilneho sieovania podporovanho Eurpskou Komisiou. DE pracuje ako virtulny trh, kde s schopn jeho astnci ponka a kupova sluby a produkty, automatizovane porovnva ceny, sledova inovcie dostupn na trhu a pod. Firmy bud schopn realizova obchodn transakcie prispsoben ich poiadavkm prostrednctvom DE infratruktry. DE zrove psob ako katalyztor loklnych softvrovch firiem, kde tie bud schopn vyvja ad hoc produkty pre ekosystm, vytvra sluby a komponenty pre experimenty a diseminciu prostrednctvom ekosystmu a nsledne bud schopn tieto nov produkty efektvne ponka na novch trhoch, m sa diverzifikuj kolaboran siete.

2.3 Sasn vvoj Digitlnych ekosystmov v Eurpe

Eurpsky prstup DE zaloen na P2P (peer-to-peer) podporuje klaster vskumnch projektov, ktor rieia iastkov otzky vvoja, udriavania a presadzovania rieen na bze DE. Pilotn konkrtny rozvoj DE sa realizoval prostrednctvom Integrovanho projektu Digital Business Ecosystem financovanho Eurpskou Komisiou (DBE 2006). Projekt zahal 29 partnerov v 9 lenskch ttoch s aplikciou DE v 3 eurpskych reginoch: Aragon v panielsku, West Midlands v U.K. a Tampere vo Fnsku. Na tejto bze sa vytvoril klaster alch projektov, ktor podporuj tto mylienku a prispievaj k vvoju, vskumu a rozreniu prvkov digitlnych ekosystmov do reginov (Nachira 2007a). alm vsledkom aktivt na rozrenie konceptu DE a aj otzok budovania dvery je budovanie siete REDEN (Regions for Digital Ecosystems Network) (Reden 2007), ktor je v sasnosti vo fze vytvrania siete reginov za elom implementcie prvkov a konkrtnych rieen DE do zahrnutch reginov. Poda klastrovho stretnutia projektov (Nachira 2007a) (klaster Technolgie pre Digitlne Ekosystmy), vina z nich identifikovala budovanie dvery ako kov prvok rozvoja DE a prejavila zujem o prenos vsledkov z vskumu v tejto oblasti do ich vvojovch loh. Projektom, ktorho iastkovm cieom je vytvorenie dveryhodnch operanch scenrov je Seamless (2007) - Small Enterprises Accessing the Electronic Market of the Enlarged Europe by a Smart Service Infrastructure (IST-FP6-26476), 29

zodpovednos za ktor mal v tomto projekte autor habilitanej prce ako loklny koordintor za Slovensko.

2.4 Sieovanie a koopercia podnikov elektronickmi rieeniami

Ako u bolo spomenut v digitlnej vzve, Eurpska Komisia chce podpori konkurencieschopnos ekonomiky podporou rozvoja elektronickho obchodu a podnikania. V predolom programovacom obdob boli podporovan pecifick oblasti pre rozvoj elektronickho obchodovania v nadnrodnom meradle. Tkali sa hlavne inteligentnm technolgim pre sieovanie firiem, interoperabilitu, podporu technolgi pre digitlne ekosystmy, ambient intelligence, future internet enterprise a pod. Rozvoj v tejto oblasti vak nedosahuje poadovan rove vyuitenosti. Na druhej strane otvorilo mnostvo novch problmov, ktor treba riei na vskumnej a rozvojovej rovni ako aj na rovni priameho prenosu znalost do eurpskych reginov. Jednou z najdleitejch spolonch t tejto oblast i je podpora interoperability a sieovch obchodnch platforiem. V podstate aj sasn globalizan trend tla firmy v konkurennom prostred k lepiemu vyuvaniu svojho potencilu, redukovaniu nkladov a hadaniu novch pridanch hodnt, ktor jej pomu zska konkurenn vhodu. Teda podpora tohto rieenia by mala by jednznane win win stratgiou. Mnoh firmy stale chpu elektronick obchod ako predaj cez Internet vo forme Web strnok, kde si zkaznk uklad tovar do koka. Avak elektronick obchod u preiel rznymi tdiami a v sasnosti naber plne nov vznam. Sasnos a hlavne budcnos patr obchodovaniu medzi firmami, zvanho business-to-business (B2B). V tejto oblasti sa u ist dobu vytvra nov model obchodu, ktor sa d prirovna k obchodovaniu s akciami na burzch. Tento model sa nazva elektronick trh (e-marketplace, e-exchange). Elektronick trh me pokrva vetky vzahy, ktor B2B predstavuje. D sa chpa aj ako technologick outsourcing pre obchodn procesy.

Obrzok 1: B2B obchodn modely Zdroj: Delina, 2002 Prepjanm vekho mnostva nkupcov a predajcov navzjom a automatizovanm transakci, e-trhy roziruj monosti nkupcov, predajcom umouj prstup k novm klientom, a zniuj transakn nklady pre vetkch astnkov. Zrove zvyuj transparentnos a kvalitu informci. Vlastnci e-trhov mu 30

spoplatova kad transakciu, alebo zavies poplatky typu predplatnho na urit obdobie, prpadne poplatky za sluby. A kee s tvoren softvrom, teoreticky mu fungova s minimlnymi dodatonmi investciami, subujc atraktvnejie mare rastce spolu s rastom e-trhu. Analytici predpovedaj, e verejn e-trhy bud realiztorom a 50% celkovho objemu e-commerce.

2.5 Vvoj elektronickch trhov

Elektronick trh sa primrne del na tri zkladn druhy: Nkupn model - Zkladom tohto typu trhu bva najastejie jeden siln podnikatesk subjekt alebo aliancia viacerch subjektov, ktor s vznamnmi odberatemi a maj znan vyjednvaciu silu (napr. Tesco). Predajn model - Elektronick trh je v tomto prpade primrne zameran na odbyt vrobkov zakladajcich subjektov. Najastejm modelom je vytvorenie aliancie dodvateov, ktor nie s voi sebe v konkurennom postaven, naopak so svojimi produktmi vhodne sa dopaj. Ich nklady na predaj tovaru s omnoho niie ako v klasickom prpade predaja, pretoe s rozloen medzi viacerch subjektov. Spojenie nkupnho a predajnho modelu (tradin e-trh) - Je to kombincia predchdzajcich typov, kde sa stretva ponuka s dopytom. Vinou je realizovan nezvislm subjektom. D sa porovna s tradinou burzou. Elektronick trh je tvoren tromi kategriami, ktor spolu zko svisia: Model infratruktry podporuje vetky transakcie a sluby prevdzane off-line a on-line. Patria tu poskytovatelia internetovch a aplikanch sluieb, softvrov rieenia, technolgia pripojenia, bezpenos at. Horizontlna zloka trhu Horizontlne trhy nie s zameran na konkrtne priemyseln odvetvie. Obchodovanmi komoditami s v tomto prpade predovetkm tak vrobky, ktor nakupuje takmer kad firma. Jedn sa vinou o spotrebn materil, ako s kancelrske potreby, vpotov a kancelrska technika a pod. Napr. ECEurope, Centrade. Vertiklna zloka trhu - Vertiklne trhys zameran na konkrtne priemyseln odvetvie, napr. chemick priemysel, hutncka a strojrska vroba, zdravotncke potreby, kde sa zapjaj do svojho obchodovania firmy podnikajce v rovnakom priemyselnom odvetv s rovnakmi alebo doplnkovmi komoditami. Napr. MetalSite, e-Steel, ChemConnect a pod. Okrem toho existuj ete klasick komoditn elektronick trhy, na ktorch sa obchoduje s uritou komoditou ako uhlie a pod. Napr. Globalcoal. Z hadiska monosti prstupu existuj tri zkladn druhy eletronickch trhov: 1. public independent e-markets - verejn nezvisl e-trhy prevdzkovan neutrlnou spolonosou (napr. e-steel), 2. public consortia e-markets - verejn konsorn e-trhy prevdzkovan skupinou vekch konzornch spolonost (Covisint, Transora, Elemica), 3. private e-markets, private trading networks - skromn e-trhy alebo skromn obchodn siete prevdzkovan jednou spolonosou (Cisco e -Hub, BP Chemicals Direct) 31

Ak by sme mali zhrn dopad B2B elektronickch trhov na innos firiem a vzahy medzi nimi, tak najvie vhody automatizovania dodvateskho reazca s: Zo strany kupujceho: Niie transakn nklady njdenie dodvatea jednoduchie a rchlejie procesy transparentn riadenie procesov monos integrcie s vntropodnikovmi systmami (ERP) integrcia manamentu dodvateskho reazca (SCM) lep tok informci Lepie ceny transparentnos trhov predajn komunity sofistikovanejie obstarvanie Zven trhov efektvnos redukcia nkladov na IT zvenie funkcionality a flexibility Zo strany predvajceho: Niie transakn nklady njdenie nkupcu zjednoduenie spracovania objednvok a redukcia chb Zlepen marketing zlepen informovanos o cench/pecifikch zvenie efektivity cielenho marketingu Podpora back-office podpora logisitiky monos externej fakturcie monos vzdialenho riadenia zsob Prstup k novm prjmom v trhov dosah monos efektvneho zbavovania sa prebytonch a chybovch zsob Zvenie IT efektivity redukcia nkladov na IT zvenie funkcionality a flexibility Transakn mechanizmy Medzi hlavn kritri elektronickch trhov patr ponuka transaknch mechanizmov, teda spsobov, akm je mon obchod uzatvori. Tu je potrebn zohadova pecifick danho obchodu, odvetvia, prp. konkrtneho zkaznka. V sasnosti najviac rozrenmi slubami s off-line sluby - katalgy a tzv. nstenky. Ide o najjednoduch spsob, ktor sa d prirovna k ltm strnkam s inzerciou, kde sa bu ponka tovar, alebo sa had vhodn obchodn partner. Komplexn trhy ponkaj aj alie mechanizmy, ktor s on-line a mu by postaven na dynamicky tvorench cench. Ide o aukcie a tendre. T sa ukazuje hlavn vhoda dynamickch mechanizmov, ktor pri dostatonom pote astnkov zaruuj najvhodnejiu cenu pre vypisovatea 32

takejto elektronickej aukcie. Na elektronickch trhoch je mon sa prispsobi pecifikm obchodu ponknutm rznych typov aukci. Aplikan podpora Poda komplexnosti elektronickch trhov je poskytovan monos integrcie vntropodnikovmi systmami pre efektvnejie riadenie distribunho reazca a spoluprcu. alm inovatvnym prvkom bva softvr na podporu asti na aukcich (tzv. proxy bidding), ktor m za lohu pomha vyhadva konkrtne aukcie poda vopred zadanch kritri, priom m monos aj automatickho sa zastovania tejto aukcie. Pridan hodnota Jednm z dleitch kritri je aj pridan hodnota ponkan elektronickm trhom pre dan subjekt. V prvom rade by malo s o monos zvenia zisku prostrednctvom uetrenia nkladov, skontaktovania mnostva potencilnych obchodnch partnerov, zlepenia obrtkovosti zsob, znenia stavu zsob na skladoch a pod. Tieto pridan hodnoty by mali vyplva z uvedench vhod elektronickch trhov. Doplnkov sluby Hlavne vertiklne elektronick trhy poskytuj k zkladnm slubm aj prdavn sluby ako novinky z oblasti odvetvia, expertn poradenstvo, detailn pecifikcie a analzy produktov, sprvy renomovanch firiem z uritho segmentu. alej s to naprklad monosti cielenho marketingu, ktor prve takto trh vie vemi efektvne pos kytn. Poplatky Sluby elektronickho trhu s spoplatovan rzne a s zvisl od viacerch faktorov. Najastejie vyuvanmi poplatkami s: Transakn poplatky kde je spoplatovan objem vykonanej transakcie uritm percentom. Tieto percent s niekde zvisl aj od tohto objemu vykonanej transakcie. Licenn (registran) poplatky tu sa spoplatuje registrcia v danom elektronickom trhu, teda ide o aksi paul za urit obdobie (zvyajne rok). Poplatky za sluby niektor sluby ako naprklad vykonanie rznych analz, zasielanie rznych informci, poskytovanie niektorch aplikci mu by spoplatovan osobitnou sadzbou. Poplatky za reklamy kee na vertiklny trh sa zastuj firmy z uritho odvetvia je to idelna forma pre efektvnu cielen reklamu. Tto reklama me by vo forme elektronickej poty alebo reklamnch prkov (banner). Niektor elektronick trhy poskytuj svoje sluby vhradne jednou spoplatovacou formou, napr. transaknmi poplatkami, vinou vak ide o kombinciu tchto poplatkov. Bezpenos a dvera Dleitmi atribtmi, ktor mus elektronick trh spa s stabilita systmu, prvna zodpovednos za kody spsobenej nefunknosou systmu, autentifikcia astnkov formou digitlnych certifiktov, zabezpeenie likvidity a platenia, dvera v nezneuitie obchodnch informci a pod. Tieto podmienky upresuj Veobecn 33

prvne a obchodn podmienky, ktor mus klient pri registrovan a vyuvan sluieb elektronickho trhu akceptova. Podpora spoluprce Znamen vyuitie internetu na spoluprcu (kolaborciu) v irom zmysle ako len na nkupn a predajn vzahy. Je to spsob, akm firmy v hodnotovom reazci plnuj, navrhuj, nakupuj, buduj, predvaj, distribuuj a podporuj produkty a sluby, ktor koncov uvate spotrebva. Me sa kona v rmci skromnho alebo verejnho elektronickho trhu. Spoluprca medzi spolonosami existovala stle, ale Internet prina inovcie spsobu realizcie tejto spoluprce. S pomocou Internetu, spoluprca nadobda nov rozmer tm, e teraz je mon zdiea dta formulre, predpovede, zkazncke poiadavky, dodvky, produktov a promon informcie, zmeny, schvlenia a in - presne, okamite a globlne. Nov technolgie podporujce kolaborciu v dodvateskch reazcoch robia sieov medzifiremn obchodn procesy skutonou monosou. E-spoluprca pridva nov dimenziu k tradinm vzahom medzi dodvateom a nkupcom, v siedmich zkladnch oblastiach: Znenie nkladov Skrtenie dodvacieho a vrobnho cyklu Zlepenie kvality a presnosti dodvky Zlepenie prehadnosti dajov - objednvok, zsob, dodvok Zlepenie produktivity aktv Skuton just in time vroba Lepie predpovedanie astnci e-spoluprce mu ahko zdiea svoje sksenosti. Mu uplatni nov mylienky a koncepty skr ako si ich hodnotu uvedomia in a zrchli as od konceptu k obchodnej realizcii. V konenom dsledku e-spoluprca roziruje dosah organizcie na zkaznkov a dodvateov. Je samozrejm, e m v poet astnkov na uritom elektronickom trhu existuje je zaruen via predajnos a dosiahnutie skutonej trhovej ceny. Sasnos naznauje na prudk rozmach elektronickch trhov. Logicky vak ich poet mus by limitovan kritriom efektvnosti. V prpade mnostva trhov bud rozdroben aj segmenty kupujcich, i predvajcich a as na uritom e-trhu nebude spa tie zkladn poiadavky na spojenie o najvieho potu uvateov. Preto je logick, e budcnos bude v znamen zniku niektorch elektronickch trhov v dsledku neefektvnosti, ich spjania sa a integrcii, prpadne vzniku meta e-trhu, ktor bude prepojenm vetkch existujcich trhov (peer-to-peer e-trh). V rmci jednho odvetvia bude mon uivi pravdepodobne iba jeden dva vertiklne elektronick trhy tak, aby bola zaruen ich efektvnos pre dan odvetvie.

2.5.1 Prklady elektronickch trhov v chemickom odvetv

Chemick elektonick trhy ponkaj irok klu produktov a sluieb zameranch na chemiklie, petrochemiklie, biochemiklie, farbiv, istidl, lepidl, plasty, rzne chemick suroviny a polotovary, medicnske, zdravotncke, kozmetick a laboratrne produkty a zariadenia, lieiv a pod. 34

S ohadom na zemn pecifikciu by pre Slovensko boli najvhodnejie prve globlne alebo eurpske trhy. Poda www.emarketservices.com k najvznamnejm trhom patria prve Elemica, ChemConnect a cc-chemplorer. Preto alej bliie rozoberieme tieto tri trhy.

2.5.2 Elemica
V auguste 2000 Elemicu zaloilo 22 najvch chemickch spolonost vo svete. Elemica transformuje chemick priemysel, tm e zavdza tandardy. Tieto tandardy poved k vznamnmu zefektvneniu nkladov v celom priemysle a do 20 bilinov americkch dolrov (poda Bank of America), tm sli celmu priemyslu. Elemica je prepojen s ostatnmi e-trhmi, naprklad aj s aobnm priemyslom, s plastmi apod. V marci 2003 nadobudla Optimum Logistics Limited - vedce lodn logistick rieenie v chemickom priemysle. Ponka nzkonkladov reaz dodvateov a jednoduch pripojenie umouje nadobda a poskytova relne daje. V tabuke s zhrnut zkladn daje o Elemice. Tovary a sluby Kupujci a predvajci chemiklie, elastick a kauukovit materily, zariadenia a sluby Kupujci a predvajci chemikli, chemick producenti, uvatelia, distribtori a poskytovatelia sluieb. naprklad: BASF, CIBA, Shell Cemicals, Dow, DSM, Borchers, Syngenta, Bayer, Du Pont, Solvay, Crompton, Henken, IFF, Ticona, Brenntag, Univar, Clariant, etc. globlne trhy anglick, franczsky, nemeck katalg s on-line objednvkou, cel sada obchod. nstrojov zahrujca manament dodvkovho reazca sprvy hodnotiace predaj, kalendr podujat, novinky z oblasti odvetvia, job forum, logistika, manament objednvok, zkladn rieenia podnikateskch zdrojov a plnov (ERP) pre mal firmy kontakt navrhuje Elemica transakn poplatky, rzne poplatky strnku aktulne monitoruje viac ako150 lenov. 100 22 svetovch chemickch spolonost: BASF, Bayer, BP, Dow, DuPont, Mitsubishi Chemical Corporation, Mitsui Chemicals, Rhodia, Rohm and Haas, Shell Chemicals, Sumitomo Chemical, Royal Vopak a in Manugistics Group, Quadrem (aobn priemysel), The RubberNetwork a Omnexus (plasty); Elemica tvor strategick alianciu s Transwide, s akousi eurpskou centrlou pre prepravu august 2000 Wayne, PA, USA Singapur, Nemecko Tabuka 2: Elemnica Zdroj: vlastn spracovanie

zemn lokalizcia Jazyk Obchodn funkcie Doplujce sluby a funkcie Kritri lenstva Poplatky tatistika Poet zamestnancov Vlastnci Technick zsobovatelia a strategick partneri Dtum zaloenia Centrla, riaditestvo Odbytov oddelenie

35

2.5.3 ChemConnect
Globlna obchodn sie ChemConnect bola zaloen v roku 1995, aby pomohla svojim lenom zlepi ich nkupn a predajn proces v chemickom priemysle ChemConnect vytvoril alianciu so strategickmi partnermi z rznych oblast (naprklad finann, IT oblas, rzne technolgie, distribcia, risk manament, spracovanie trhovch informci a pod). V roku 2002 zaznamenal 9 000 lenov v 150 krajinch. Tabuka informuje o zkladnej charakteristike ChemConnect-u. chemick sklady, chemiklie, plasty a alie produkty v rznych kategrich ako naprklad: petrochemick produkty, priemyseln Tovary a sluby chemiklie, plasty a polymry, farmaceutick vstupy, technick plyny a agrochemiklie Kupujci a svetov kupujci a predvajci chemikli, plastov a priemyselnch predvajci plynov napr.: Epsilon Products Company, Metropolitan Eximchem Limited, Vanguard, Landmark Chemicals, The Lubrizol Corporation, etc. zemn lokalizcia globlne e-trhy Jazyk Anglick Obchodn funkcie aukcia, RFP a RFQ, reverzn aukcia doplujce nstroje, demojazda (Demotour), kalendr podujat, Doplujce sluby a novinky z oblasti odvetvia, job forum, logistika, manament funkcie dodvkovho reazca, monitoring platieb a transakci, finann vyrovnanie Kritri lenstva vyaduje sa registrcia (online prihlka) lensk poplatky, transakn poplatky, rzne poplatky za rzne Poplatky sluby 9 000 lenov z 150 krajn a 60 000 produktov je zaregistrovanch v tatistika databze ChemConnect-u (december 2004) Majoritn skromn podniky: Goldman Sachs, Institutional Vlastnci Venture Partners (IVP), BASF, Abbott Laboratories (ako investori) Technick Citigroup, Surepay, Global eXchange Services, Oracle, zsobovatelia a Webmethods a mnoh al strategick partneri Dtum zaloenia 1995 Centrla, riaditestvo Houston, Texas, USA Odbytov oddelenie Singapur, Belgicko, Vek Britnia Tabuka 3: ChemConnect Zdroj: vlastn spracovanie

36

2.5.4 Cc-chemplorer
Cc-markets a chemplorer sa zlili in jli 2001. Od jna 2002 spolupracuje cc chemplorer so SESAMi, vedcim B2B opertorom v zii, a tak zkaznkom z Eurpy otvoril zijsko pacifick regin. Tento e-trh m 15 000 transakci tdenne a asopis Forbes ho zaradil k najlepm web-strnkam v roku 2002. 21 zo 40 vedcich spolonost v spracovateskom priemysle v Eurpe pouva tento trh na obstaranie MRO tovarov a sluieb. Aktulne je na cc-chemplorer napojench 33 nkupnch spolonost a 1150 dodvateov. V tabuke s zhrnut zkladn poznatky o cc-chemplorer. reijn tovar, MRO produkty, obalov materily a sluby zahrujce: bezpenostn a ochrann zsoby, kancelrske potreby, nradie, IT, laboratrne zariadenia, potrubia, ventily a armatry najlepie spolonosti spracovateskho priemyslu v Nemecku a vedce Kupujci a predvajci spolonosti zo sektorov susediacich s Eurpou zemn lokalizcia Eurpa Jazyk anglick, franczsky, nemeck. Obchodn funkcie aukcia, katalg s on-line objednvkou, RFP a RFQ Doplujce sluby a kalendr podujat, novinky, skromn rieenia e-trhov, slovnk, ponuky funkcie technickej literatry vyaduje sa registrcia; poiadavka dodvateov na produktov katalg Kritri lenstva je zaloen na potrebch cieovch zkaznkov - dodvatelia s tu zahrnut alebo vymenen poda podmienok na trhu Poplatky nezverejnen tatistika tdenne je dokonench viac ako 15 000 transakci Vlastnci BASF, Bayer, Degussa, Henkel, SAPMarkets Deutsche Telekom, SAP, T Systems, Commerce One, Portum, build.com, Technick zsobovatelia SESAMi Inc, E-pro Solutions Gmbh, nterra, Triaton, ThyssenKrupp a a strategick partneri webMethods Dtum zaloenia oktber 2000 Centrla, riaditestvo Bonn, Nemecko Tovary a sluby Tabuka 4: Cc-chemplorer Zdroj: vlastn spracovanie

2.6 Podpora rozodovacieho modelu elektronickej spoluprce

Potencilny algoritmus rozhodovacieho procesu o vbere vhodnho rieenia je nartnut v nasledujcom obrzku. Kee dvoma najzkladnejmi faktormi, ktor rozhodovac proces ovplyvuj, s pre slovensk podniky (a nielen pre ne) cena a technolgie, schma zohaduje aj tieto sasti procesu. Prve tieto oblasti by mali by podporen za elom dosahovania vyej efektvnosti a konkurencieschopnosti regionlnych a nrodnch firiem. Integrcia a tandardizcia podnikov a podnikovch procesov do globlneho trhu nie je jednoduch a vyaduje viacero rizikovch prp. Finanne a investine nronch opatren. Prve preto je vhodn tieto zmeny v regionlnej ekonomike podporova z nrodnch zdrojov.

37

V tejto oblasti by sa mali firmy zamera na dkladn analzu relneho stavu technolgi, ich vyuvania v nadvznosti na vykonvan firemn innosti, a samozrejme, na objem finannch prostriedkov, ktor je firma schopn a ochotn do modernizcie investova. Kee pri cielene vybranom, vhodnom rieen s nklady sce vyie, ale nvratnos pri efektvnom vyuvan krtkodob (do 1 roka), nie je nutn, aby firma virtualizciu financovala z isto vlastnch zdrojov. Kroky procesu Prvm krokom rozhodovacieho procesu, by malo by urenie cieov a oblast, na ktor sa chce firma upriami. Pre firmy je nutn si uvedomi, ktor innosti ich hospodrskeho procesu im prines dostaton objem peanch prostriedkov. Zameranie sa predovetkm na predajn strnku obchodnch procesov je asto preceovan a pri tejto vobe je nutn zdrazni stle pretrvvajcu nedveru spotrebiteov a obchodnch partnerov v oblasti virtulnych obchodnch opercii na slovenskom trhu a v zahrani nedveru spsoben nedostatkom informci, slabou znalosou trhovej pozcie a nedverou v kvalitu poskytovanch vrobkov a sluieb. Preto by sa mali slovensk firmy upriami na stranu nkupu (resp. obstarvania), pretoe t u mu zaznamena vrazn spory, o v konenom dsledku vedie k vylepeniu finannej situcie a zhromadeniu zdrojov pre nsledn dodaton modernizciu a rozvoj. Rieenie e-obchodu me firme sprstupni viacer kanly pre obstarvanie, m me eliminova vysok prirky sprostredkovateskch firiem a distribtorov, alebo ich plne z dodvateskho reazca vynecha. Druhm krokom virtualizcie je analza vntropodnikovho systmu. Tu mus firma relne zhodnoti monosti svojho vntropodnikovho (ERP) systmu a mon kompatibilitu s aplikciami poskytovanmi vrobcom e-rieen. Firma, ktor takto systm nevlastn, stoj pred technologickou otzkou, i si ho d vyvin na mieru, alebo vyuije sluby a softvr poskytovan na bze outsourcingu (napr. sluba firmy Chemizen.com.,Inc. Web-ERP). Ak firma vyuije outsourcovan ERP mus rta s paulnym spoplatovanm. Pri obstaran Web-ERP systmu, me firma vyui plne aplikovaten softvr od tej istej spolonosti, a tak vstpi do komplexnejch rieen (od B2B rieen a po hub-y), priom nemus by obmedzovan iba na dan hub firmy. Systmom AS (adapter server) me by aplikcia plne integrovaten na neobmedzen poet elektronickch trhov. Akonhle m firma takto systm zakpen, alebo ho plnuje vyvin mus sa rozhodn, i bude do virtulneho prostredia vstupova ako neintegrovan uvate, alebo s iastonou, i plnou mierou integrcie svojho vntropodnikovho systmu. Vhodou je integrcia, hoci len iaston, pretoe umon, v rmci pridruench aplikci, iaston alebo celkov analzu stavu jednotlivch divzi podniku a zrove vygeneruje uiton dta pre operatvne, taktick a strategick plnovanie rozvoja organizcie. Fza je zaloen na cenovom rozhodovan, pretoe ak m firma implementovan ERP systm, proces virtualizcie sa zlacuje. Ak sa firma rozhodne pre tvorbu vlastnho ERP, stoj pred otzkou ako vstpi do virtulneho prostredia e-obchodu. Jednou z monost je prepojenie vntropodnikovho ERP systmu s ERP systmami inch firiem. Toto pecilne ERP-to-ERP prepojenie poskytuje napr. portl Elemica (Elemica.com) s nslednou monosou implementcie do hub-u. 38

Ak firma vyrieila otzku svojho vntropodnikovho systmu, mala by sa v treom kroku zamera na proces virtualizcie prostrednctvom B2B rieen. V tomto kroku mus firma zhodnoti svoje monosti a hlavne ciele. Ak sa firma rozhodne pre loklnych dodvateov a distribtorov, potom je pre u najvhodnejie vlastn B2B rieenie a integrcia vlastnch dodvateov napr. formou aukci. Tento krok je podmienen existenciou niekokch dodvateov, schopnch si navzjom konkurova. Nslednm krokom je monos vytvorenia vlastnho e-trhu, prp. participcia na hube. Ak sa firma rozhodne pre outsourcovan rieenie zle iba na manaroch, pre ktor e-trh sa rozhodn. Kee skoro vetky e-trhy ponkaj irok klu poskytovanch sluieb, rozhodovanie sa prena do roviny finannej a rozhodnutie bude zvisie aj od pridruench sluieb. Pre slovensk firmy by boli vhodn portly s dostatonou softvrovou bzou a dodatonmi analytickmi slubami. Rozvinutm vlastnho B2B rieenia me firma vo tvrtom kroku zaloi trh (vlastn), ktor jej v danej lokalite zabezpe relatvne dominantn postavenie z hadiska cenovch vhod. Tento proces je vak finanne a technologicko nron, a preto by si mala firma zvi, i neexistuje pre u cenovo menej nron cesta prepojenia sa s u existujcim e-trhom. Takto outsourcovan e-trh m u dostaton sksenosti, technick a technologick vybavenos a o je najpodstatnejie dostaton poet lenov. Firma me participciou na kvalitnom e-trhu iba zska a podpori tak cel regionlny ekonomick ekosystm.

39

Obrzok 2: Komplexnos infratruktry Zdroj: Delina, Vajda, 2004 V piatom kroku by mala firma zhodnoti prstup na momentlne najrozvinutejiu formu virtualizcie z hadiska komplexnosti poskytovanch sluieb, ktorou je hub. Pretoe spja integrovanch uvateov, lenov a takisto neintegrovan firmy, poskytuje ete irie monosti pre rozvoj obchodu danej firmy. Firma me participova na hub-e vlastnm rieenm, outsourcovanm rieenm a dokonca aj vlastnm trhom. Pri aplikcii vlastnho trhu existuj hub -y prevdzkujce translan server a vstupujcemu trhu tak odpadvaj dodaton

40

nklady na tandardizciu a reininiering transakci, dokumentci a ostatnch procesov. T ist situcia plat aj pre vlastn B2B rieenie. Pre tieto ely by mala by podporovan integrcia a vvoj pecifickch podnikov informan systmy interoperabilnch s kooperatvnymi platformami a pripravenos na globlne elektronick obchodn siete. Kritickmi s napr.: MRP - Material Requirements Planning MRP znamen plnovanie materilovch poiadaviek. Je to systm podporujci innos podniku zameran na riadenie materilovch poiadaviek potrebnch na vrobu produktov. Zaha nkup, skladovanie a distribciu materilu vo firme o najefektvnejm a najhospodrnejm spsobom. Vsledkom je lepie vyuitie vrobnch kapact podniku. ERP Enterprise Resource Planning ERP je informan systm podniku, ktor sa poka integrova vetky funkn oddelenia v rmci celej spolonosti do jednho celku, ktor by mal sli pecifickm potrebm kadho oddelenia. To znamen, e by spal poiadavky pracovnkov finannho oddelenia rovnako ako zamestnancov riadenia udskch zdrojov, vroby alebo skladu. Kad z tchto oddelen zvyajne m svoj vlastn informan systm, ktor je optimalizovan pre pecifick potreby prce v danom oddelen. Ale ERP ich navzjom kombinuje do jednotnho integrovanho softvrovho programu, ktor vyuva jednotn databzu. Dsledkom toho je fakt, e rzne oddelenia mu ovea jednoduchie zdiea informcie a komunikova navzjom. Sprvne navrhnut ERP systm me spolonosti prinies mnohonsobn nvratnos investcie, ktor bola pouit na jeho nkup a intalciu. Ako prklad moe sli zkazncka objednvka. Vinou, ak zkaznk zad objednvku, tto putuje po rznych oddeleniach spolonosti a je mnohokrt prepisovan z papierovej formy do osobitnch potaovch systmov a naopak. Toto putovanie dookola zaber urit as a spsobuje stratu objednvky, priom pri neustlom prepisovan do potaov sa mu vyskytn chyby. Pritom nikto v spolonosti bezpene nevie, v akom tdiu sa objednvka nachdza. Nie je mon, aby sa naprklad pracovnk z finannho oddelenia dostal do potaovho systmu skladov a pozrel sa, i poadovan poloka bola doruen. Pre zkaznka to znamen obvolvanie niekokch oddelen, o me by frustrujce. Tento jednotn systm funguje na modulovom princpe, tzn. e je rozdelen na moduly uren pre jednotliv oddelenia. Tieto oddelenia stle maj svoj vlastn softvr, ale tieto s navzjom prepojen a kompatibiln. To znamen, e naprklad zamestnanec finannho oddelenia me nazrie do skladovho programu a zisti, i objednvka bola realizovan. Existuj softvrov spolonosti, ktor dodvaj kompletn balky ERP softvru it na mieru danej firme. Tieto programy s dostatone prun, a kee funguj na modulovom princpe, je mon naintalova iba niektor moduly bez potreby kupova cel balk. Preto niektor firmy si kpia iba ERP financie alebo modul udsk zdroje s tm, e zvyn asti si mu zakpi neskr.

41

ERP softvr po prijat objednvky automaticky vygeneruje fakru a prjmov doklad. Tomuto procesu sa hovor order fulfillment process (proces realizcie objednvky). Z tohto dvodu sa ERP oznauje ako back-office softvr. Zvyajne nezaha proces riadenia vzahov so zkaznkmi. Inmi slovami, ERP vezme zkazncku objednvku a automatizuje rozlin kroky na ceste k jej naplneniu. Ak obchodn zstupca zad objednvku do ERP systmu, m k dispozcii vetky nevyhnutn informcie potrebn k jej realizcii (napr. finann disciplnu zkaznka a histriu objednvok z finannho modulu, rove zsob zo skladovho modulu a pln prepravy z logistickho modulu). pecifick SW rieenia pre obchodn procesy Firmy zaali vvja aj sofistikovan nstroje, pecificky zameran na konkrtne obchodn procesy a aktivity, ako napr. vyjednvacie nstroje (elektronick aukcie), analytick nstroje (CRM, DM, BI), tovn a pod. Vetky tieto nstroje mu by efektvne integrovan do globlnych siet a medzinrodnch elektronickch obchodnch truktr.

2.7 eKoopercia v rmci medzinrodnho globlneho dodvatea reazca

Hlavn vrobcovia a maloobchodnci sa v poslednch rokoch zamerali na dva typy operci, ktor podporuj medzifiremn spoluprcu. Zaali spolupracova s obchodnmi partnermi v zujme zvenia efektivity dodvateskho reazca vyuvajc proces nazvan spolon plnovanie, prognzovanie a zsobovanie (CPFR). V druhom type v dsledku spojenia s konkurenciou sa formovali trhovisk B2B s cieom zska vrazn spory debou rozsahu innosti (napr. mnostva nkupu). Sasn trhov zkonitosti spjaj kolaboran aktivity obchodnch partnerov i konkurentov, a to hlavne vytvranm spolupracujcich obchodnch komunt. na elektronickch trhoch. Spoluprca sa stva dominantnm pojmom obchodu, ktor m vny dopad na odberateov, dodvateov a informan technolgie zabezpeujce obchodn vzahy. Tieto trhy svoju existenciu zanali ako nezvisl firmy podporovan rizikovm kapitlom alebo aplikciami softvrovch firiem. Uveden firmy ponkali on-line obchodn katalgy, priemyseln novinky, diskusn fra a aukcie nadbytonch zsob a komodt. spech a priam okov trhov kapitalizcia firiem, ako Vertical-Net, Chemdex (v sasnosti Ventro), Commerce One a Ariba, na seba uptali pozornos dleitch spolonost v automobilovom priemysle, maloobchode, obalovom priemysle a v inch odvetviach. tartom troch vekch automobilovch firiem sa dominantn firmy vo viacerch odvetviach rozhodli sformova svoje vlastn trhy B2B. V sasnosti existuje niekoko konkurennch elektronickch trhov vrtane takch obchodnch siet, ako Global Net Xchange (Sears, Carrefour, Sainsbury a in) a World Wide Retail Exchange (K-mart, Target, Tesco, Casino a in). Tieto konkurenn trhovisk maj vhodu vo financovan vysokho potu transakci, ktor potrebuj na zabezpeenie svojich hlavnch innost. Vytvorenm stlej likvidity a cenovej sily mu jednoducho a efektvne psobi na potencilnych zkaznkov trhu,

42

ktorch nepotrebuj lka, ale ktor zsluhou tchto faktorov sami na takto trh B2B prichdzaj. V oblasti nkupu komodt alebo nepriameho materilu uahuj trhy B2B urovanie, resp. vyhadvanie najvhodnejieho dodvatea produktov alebo podmienok predaja. Zrove agreguj potreby viacerch kupujcich v rmci vekej komunity, o sti do vch a vhodnejch nkupnch transakci. To je podporovan aukciou (alebo reverznou aukciou), ktor napomha k zskaniu najlepej ponuky aj prostrednctvom dodvky od viacerch predvajcich (multi-unit auction.).

2.7.1 Vvoj elektronickch trhov do spolupracujcich komunt

Trhy B2B sa vyvjaj do spolupracujcich obchodnch komunt v dvoch krokoch. V prvom kroku pretvoria cel obchodn cyklus od obstarvania, cez manament dodvateskho reazca, a k manamentu odberateskch vzahov, priblenm vrobcov k odberateom pre u existujcich participujcich partnerov. V druhom kroku sa priblia k alm produktom a materilom zahajcim aj priame zsobovanie, take sa roziruj aj pre alch potencilnych obchodnch partnerov, ochotnch vstpi do takejto spolupracujcej komunity. Pre produkty priebenho zsobovania je potrebn, aby kolaborujca obchodn komunita posudzovala aj asov faktor poiadaviek ponuky a dopytu. Z tohto asovho hadiska je nutn udra disponibilitu pri minimlnej vke skladovch zsob. Komunita zrove uruje a uskutouje plnovan reklamu, uvedenie novho produktu a zmeny skladovej politiky. Predvda dopyt, prirauje dopyt k vybranm dodvateom, kalkuluje plny dodvok, schvauje dodvky, uruje vekos nkladu, cestu a spsob najefektvnejej prepravy a pod. Komunita tie archivuje historick daje, ako aj aktulne trby, objednvky a dodvky cez dodvatesk reazec pre nsledn vyuitie v oblasti plnovania. Okrem toho komunita vyuva sptn vzbu na zabezpeenie svojho trvalo udratenho rozvoja. Proces CPFR VICS (Voluntary Interindustry Commerce Standards). Proces CPFR poskytuje jednu z najlepch truktr pre manament plnovania a zsobovacch procesov. CPFR je rozdelen do 9 krokov [poda Johnson, Syncra Systems]. Krok . 1: Poiaton dohoda. Participujce spolonosti uria vedcich gestorov, schvlia dvernos dajov, prerokuj konfliktn procesy, zostavia hodnotiacu tabuku (scorecard) na vyhadanie kovch metrk dodvateskho reazca vzhadom na kritri spenosti a zaved sa urit finann stimuly, ako aj pokuty. Krok . 2: Zladenie obchodnho plnu. Spolonos vypracuje pln pre propagciu, zmeny politiky zsob a produktov zmeny v kadej kategrii produktov. Krok . 3 - 5: Spoluprca na predajnch prognzach. Obchodn partneri sa zastuj na prognze dopytu a identifikuj problmy, ktor mu nasta v prpade, ak sa plny spolupracujcich partnerov nezhodn alebo ak sa dramaticky zmenia. Tieto problmy sa rieia ovplyvovanm prinnch faktorov a pravou plnov tam, kde je to nevyhnutn. Krok . 6 - 8: Spoluprca pri nkupnch prognzach. Obchodn partneri zdieaj plny priebenho zsobovania, identifikuj a rieia problmy, ktor sa mu vyskytn.

43

Krok . 9: Generovanie objednvky/realizcia dodvky. Konen daje (POS, objednvky, dodvky) s spolone zdiean, priom sa ur odhad problmov, prebytonch alebo nedostatonch zsob. Tieto predpokladan problmy s nsledne rieen. Krok 1 zabezpeuje, e kad spolonos m adekvtnu zaangaovanos v kolaboranch procesoch a e vetky strany s zdruen okolo spolonch cieov. Tto poiaton dohoda me by prehodnocovan na ronom zklade. Krok 2 aplikuje manarske princpy prevzat z ECR (Efficient Consumer Responce) s cieom utvori pln pre vstup na trh. Tieto princpy bvaj tradine revidovan tvrrone alebo polrone. To, o rob CPFR uniktnym, je, e tento pln je pouvan denno-denne na kontrolu aktivt vroby, dodvky a predaja produkto v. Kroky 3 - 9 pomhaj pri praktickej realizcii plnu. Zkladn predpoklad CPFR je, e kad firma (organizcia) zahrnie detaily spolonho obchodnho plnu do svojich on-line plnovacch systmov a nsledne zdiea vsledky na zklade zmien trhovch podmienok a vskytu logistickch problmov. Pretoe kad firma me manaova tisce produktov distribuovanch cez tisce pozci, ned sa uskutoni manulne porovnvanie tchto plnov a navye aj urova, ktor zmeny s vznamn. Namiesto toho technolg ia CPFR na elektronickom trhuporovnva kad hodnotu vyuvajc hranice, ktor stanovuj plnovai. Ke zmeny v plne alebo rozdiely medzi plnmiprekroia tieto hranice, systm na to plnovaa upozorn. Plnovan preverovania sa dej pravidelne, zvyajne kad tde.

Schma 1: Vvoj elektronickch trhov Zdroj: Delina, 2002 44

2.7.2 Integrcia CPFR s ami trhovmi aplikciami

Jeden systmov predajca me len ako zahrn cel technolgiu potrebn na vytvorenie efektvnej spolupracujcej obchodnejkomunity. Toto spoloenstvo mus by zloen z rznych pecifickch rieen. Podstatou je tok informci medzi kupujcimi a predvajcimi, a to v rmci vybranch aplikci, najastejie vyuvanch na elektronickom trhu podporujcom kolaborciu. Kad z tchto aplikci m svoju vntorn pridan hodnotu, ktorou prispieva efektvnejm procesom pre astnkov. Rieenia pre obstarvacie procesy riadia produktov katalgy, agreguj poiadavky na nkup a realizuj obchodn dohody. Szodpovedn za generovanie nkupnch objednvok na konci procesu. Aukn model B2B podporuje zsobovanie prve tam,kde sa stretva viacero konkurennch dodvateov. Tieto aplikcie automatizuj procesy RFP/RFQ alebo umouj realizovanieelektronickej aukcie (prp. reverznej aukcie) zdruovanm ponk a urenm vaznej ponuky. Najdleitejmi asami obchodnch procesov na elektronickch trhoch kolaborujcich komunt s okrem integranch rieen a rieen podporujcich spoluprcu aj dynamick obstarvacie rieenia, najm elektronick aukcie (prpadne dynamick tendre). Svojou dynamikou a podporou sae participujcich obchodnch partnerov vytvraj monosti pre efektvnu cenotvorbu, teda vytvraj najlepiu cenu pre vypisovatea aukcie. Rieenie CPFR zdiea, porovnva a upozoruje obchodnch partnerov na zmeny v odhadoch. CPFR takisto me by zodpovedn za generovanie dopytovch prognz a plnov priebenho zsobovania pre obchodnch partnerov.

2.7.3 Integrcia CPFR s podnikovmi aplikciami

Rovnako dleit je aj integrcia s aplikciami predajcov a nkupcov. Rieenia CPFR sa mu prepja s nkupnmi aplikciami a aplikciami dodvateskch reazcov. Na strane nkupcu s obchodn plnovacie aplikcie zodpovedn za odhad a zhodnoteniedopytu, nvrh propaganch plnov a tvorbu prognz spotrebiteskho dopytu. Distribun aplikcie posudzuj tieto prognzy, ako aj stav zsob a generuj objednvky. Skladov operan systmy vykazuj POS (Point of Sale) aktivity a stav zsob.

45

Schma 2: CPFR Zdroj: Delina, 2002 Na strane vrobcu alebo dodvatea sa vyuvaj rieenia na riadenie vzahov so zkaznkmi (CRM Customer Relationship Management) s cieom navrhn propagciu, zabezpei jej realizciu a stanovi predajn prognzy. Rieenia rozrenho plnovania (APS . Advanced Planning and Scheduling) ntia produkciu a distribciu plnova na zklade oakvanho dopytu. Nakoniec aplikcie ERP (Enterprise Resource Planning) generuj produkt a realizuj dodvku. Kolaborujca obchodn komunita je jedin miesto, kde tieto obchodn aplikcie mono koordinova a integrova aktivity cez irok dodvatesk reazec s minimlnymi nkladmi a aplikciami prinajcimi pridan hodnotu produktu.

2.7.4 CPFR- Collaborative Planninng, Forecasting and Replenishement

CPFR predstavuje obchodn procesy tkajce sa zdieania predpoved a informci medzi obchodnmi partnermi v dodvateskej sieti , o im umouje automatick dopanie zsob. CPFR je navrhnut tak, aby zlepovalo tok tovarov od dodvateov surovn k vrobcom a k maloobchodnkom a tie aby dokzalo rchlo identifikova akkovek nezrovnalosti alebo rozpory v predpovediach, zsobch a objednvkach take problmy mu by vyrieen a odstrnen ete predtm ako by mohli negatvne ovplyvni trby alebo zisky. Ako funguje: Obchodn partneri zdieaj navzjom dleit daje- svoje historick daje o trbch, projekcie trieb, dostupnos surovn a pod. Informcie s integrovan do jednho spolonho systmu, zosynchronizovan a vyuit na eliminciu nadbytonch zsob a zlepenie postavenia spolonost na trhu, o zabezpe kadmu v dodvateskom reazci lepiu ziskovos. Histria CPFR V roku 1995 Wal-Mart Stores Inc. Vytvorila spolone s Warner-Lambert Company pracovn skupinu, aby otestovala nov model spoluprce pri predpovedan 46

a zsobovan. Tento proces sa pvodne nazval C-FAR, o bola skratka pre spolon prognzovanie a zsobovanie/dopanie zsob. Wal-mart potom poiadal VICS Association VoluntaryInterindustryCommerceStandards (Asocicia pre dobrovon medziodvetvov obchodn tandardy), aby rozrila tento systm tak, aby sa dal uplatni celoplone, m by sa vytvorila produktvnejia dodvatesk sie. VICS u od roku 1986 pracovala na tom, aby sa zlepila efektvnos celej dodvateskej siete. Zaviedla tandard QR- Quick Response, ktor zjednoduoval produktov a informan tok v maloobchode (pre maloobchodnkov ale aj pre ich dodvateov). Uplatovanie VICS tandardov sa prejavilo vo vemi vraznom zlepen vsledkov zastnench spolonost- nrast trieb, zrchlenie obehu, zlepen kontrola zsob a spora nkladov a vrazne lepie konkurenn podmienky. Kee tieto vsledky boli pozitvne, VICS aj naalej pokraovala vo vyvjan novch tandardov- novho modelu spoluprce v rmci dodvateskho reazca- CPFR. Aj ke model CPFR vznikol v spotrebiteskom priemysle, dnes je vyuiten aj inch priemyselnch odvetviach. VICS Referenn model V roku 1998 VICS zverejnil referenn model na zavedenie CPFR. Obsahuje dev procesnch krokov, ktor maj zjednodui implementciu a pouitie CPFR. Nezvzn odporanie pre postup je : 1. Medzi obchodnmi partnermi sa vypracuj dohody o koopercii. Bude sa prihliada na oakvania, na stanoven ciele, poiadavky, lohy, prostriedky (zdroje) podnikovho hospodrstva a bud uren zsady a pravidl ich pouitia. 2. Obchodn partneri predloia svoje podnikatesk stratgie a obchodn plny. Na tejto bze sa predlo spolon obchodn pln, ktor bude obsahova rmcov poiadavky ako s minimlne a maximlne objednvan mnostvo, doba realizcie intervaly dodvok a pod.. 3. Na zklade zkaznckych objednvok a na zklade minulch hodnt zsob a odberov sa stanov odbytov prognza. Vinou tto prognzu urob sm zkaznk a postpi ju ostatnm partnerom. 4. Poas odbytovej prognzy sa uria hranin hodnoty a lokalizuj sa eventulne problmov oblasti. 5. Po spolonom odshlasen sa njdu a uria rieenia problmov. 6. Na zklade odbytovej prognzy, obchodnho plnu a dajov z objednvok a spotreby sa ur objednvkov prognza. T poskytuje krtkodob a strednodob predpove a pomha tak dodvateom pri plnovan objemov. 7. Anologicky ako pri bode 4 aj tu nasleduje hadanie problmov v oblasti objednvkovej prognzy. 8. Potom nasleduje ako pri bode 5 urenie rieen pre njden problmy. Na zklade krtkodobej predpovede sa vystavia objednvky. Tento krok mu realizova zkaznci alebo tie dodvatelia a nazva sa Vendor Managed Inventory (VMI). Od publikcie smernc pre VICS v roku 1998 tieto procesy implikovalo viac ako 300 spolonost- napr. Accenture, Eastman Kodak Co., Hershey Foods, Hewlett Packard Corporation, IBM, Johnson & Johnson, Kellogg's, Kmart Corporation, Kraft Foods, Inc., 47

Levi Strauss & Co., Manugistics, Microsoft Corporation, Motorola, Nabisco, Inc., Nestle, Pricewaterhouse Coopers, Procter & Gamble Company, Safeway, Sara Lee Corporation, Schering-Plough, Unilever, Wal-Mart Stores, Inc, Warner-Lambert Co., Inc., at. V roku 2004 Vbor VICS pre CPFR upravil pvodn model CPFR, tak aby zahal inovcie a odstrnil nedostatky a chyby identifikovan v originlnom procese. C- Collaboration Spoluprca znamen, e akkovek partnerstvo me prinies osoh pre obidve strany, len ak pracuj spolone na dosiahnut rovnakho ciea. Tento nov typ partnerskej spoluprce predstavuje dlhodob zvzok zdieania informci a komunikcie. Partnerstvo v oblasti stratgie a riadenie vyaduje aj dveru, no je jedinou udratenou cestou ako zabezpei rast trieb a zisku. P- Planning Pvodn systm C-FAR, ktor vypracovali spolonosti Walmart a Warner Lambert v roku 1995 poloil zklady pre nov druh spoluprce v spotrebiteskom priemysle. Ke sa neskr VICS snaila definova spolon tandardy, objavila sa potreba doplni chbajcu zloku systmu P- plnovanie. Spolon obchodn a finann plnovanie (znaky, sortiment, trby, cenotvorba, zsoby, hrub mara, at.) zabezpeuje pre oboch partnerov rovnak podmienky a smeruje k spolonm cieom. F- Forecasting Prognzovanie me robi hociktor zo strn sama alebo ho mu realizova spolone. Vsledn prognzu vak musia odshlasi obe spolonosti. Zkladn predpovede s na zklade podrobnch historickch dajov generovan systmom. V prpade niektorch zohrva vznamn lohu aj seznnos a trendov manament. Aj t najlepia predpove mus by nsledn sledovan a prispsobovan poda potreby, preto je efektvnejie ke zkaznkovu reakciu sleduj spolone. R- Replenishment Predpovede trieb musia by potom preveden/ transformovan na prognzy objednvok. Oakvanm prnosom zkej spoluprce a partnerstva by mala by aj flexibilita a spolon reakcie na prekvapenia. Model CPFR CPFR predstavuje urit zkladn kostru spoluprce, ktor sa me vyui v mnohch odvetviach. Zkladn astnci spoluprce- kupujci a predvajci- pracuj spolone, aby uspokojili poiadavky koncovho zkaznka, ktor je v centre /strede modelu. V maloobchode maloobchodnk je zvyajne v lohe kupujceho a vrobca v lohe predvajceho. Spotrebite predstavuje koncovho zkaznka. V inch odvetviach, napr. pri technolgich sa mu astnci spoluprce li.

48

V maloobchode kupujci a predvajci s spolone zapojen do 4 zkladnch innost, aby zlepili svoju vkonnos. 1. stratgia a plnovanie- stanovia sa zkladn pravidl pre spoluprcu a ur sa produktov mix a umiestnenie, vytvoria sa plny udalosti pre dan obdobie 2. manament dopytu a ponuky- projektuje sa spotrebitesk dopyt, poiadavky pre objednvky a zsielky 3. riadenie- umiestnenia sa objednvky, pripravia a odol zsielky, prijm a umiestnia sa produkty na pulty predajn, zaznaia sa vetky transakcie a trby a zrealizuj sa platby ( tieto aktivity sa asto oznauj aj ako cyklus order to cash) 4. analza- monitoruje sa umiestnenie a vykonvanie aktivt, agreguj sa vsledky a vypotaj sa zkladn ukazovatele vkonnosti. Na zklade zdieanch dajov sa nsledne upravuj plny, aby sa vsledky mohli kontinulne zlepova. Tieto 4 kroky nemaj presne definovan postupnos a mu sa navzjom ovplyvova. Model CPFR mono rozleni na osem pecifickch kolaboranch loh, dve pre kad zo tyroch zkladnch aktivt.

Schma 3: Model CPFR Zdroj: http://www.vics.org/committees/cpfr Stratgia a plnovanie Collaboration Arrangement v tejto fze sa stanovuj spolon obchodn ciele, definuje sa rozsah spoluprce, uria sa lohy, zodpovednos, kontrola. Joint Business Plan- spolon obchodn pln identifikuje vznamn udalosti, ktor ovplyvuj ponuku a dopyt poas plnovacieho obdobia , ako napr. podpora predaja, zmeny v zsobovacej politike, otvorenie/zatvorenie obchodov a uvedenie novch vrobkov. Manament dopytu a ponuky Sales Forecasting- tto fza predstavuje prognzy spotrebiteskho dopytu

49

Order Planning/ Forecasting- uruje budce objednvanie produktov a dodacie podmienky zaloen na predpovediach trieb, stavu zsob, prepravnch asoch a ostatnch faktoroch. Riadenie Order Generation- presun/zmena prognz na skuton dopyt Order Fulfillment- proces vroby, odoslania, doruenia uskladnenia produktov urench pre koncovho spotrebitea. Analza Exception Management- aktvne monitorovanie a plnovanie operci pre prpad vnimonch podmienok. Performance Assessment- kalkulcia kovch metrk na ohodnotenie vsledkov dosiahnutch pri plnen obchodnch cieov, zistenie trendov a vytvorenie alternatvnych stratgi. lohy maloobchodnka a vrobcu Pre kad kolaboran lohu v rmci modelu CPFR existuje korepondujca loha, ktor vykonva personl maloobchodnka alebo vrobcu. Tieto lohy prepjaj medzipodnikov spoluprcu s celkovm fungovanm zapojench spolonost. lohy maloobchodnka Spolon lohy Stratgia a plnovanie Manament predaja prava spoluprce Manament Spolon obchodn pln kategri/druhov tovarov Manament dopytu a ponuky Prognzovanie dajov POS Prognzovanie trieb Prognzovanie/plnovanie Plnovanie zsobovania objednvok Riadenie Nkup a optovn nkup Logistika/distribcia Analzy Riadenie obchodov Hodnotenie dodvateovscorecard Generovanie objednvok Spanie objednvok Manament vnimonch situci Hodnotenie vkonnosti lohy vrobcu tovn plnovanie Trhov plnovanie Analza trhovch dajov Plnovanie dopytu Plnovanie produkcie a ponuky Logistika/ distribcia Monitorovanie riadenia Hodnotenie zkaznkov scorecard

Tabuka 5: lohy maloobchodnka a vrobcu Zdroj: vlastn spracovanie n- vrstvov spoluprca Model CPFR me by rozren, tak aby obsiahol viac ako dve vrstvy obchodnch partnerov. Pojem n- vrstvov spoluprca sa pouva na oznaenie vzahov, ktor smeruj od maloobchodnkov cez vrobcov alebo distribtorov k dodvateom. 50

Scenre Zkladn CPFR model je vytvoren tak, aby sa dal prispsobi rznym scenrom resp. vyui v rznych podmienkach, a aby bolo mon ho aplikova na konkrtne potreby obchodnho vzahu. Tabuka sumarizuje 4 tandardn scenre CPFR poda ich aplikovatenosti na jednotliv produktov kategrie a distribun metdy ako aj na jednotliv odvetvia, kde s najviac vyuvan. Scenre Spoluprca v maloobchode Spoluprca pri zsobovan distribunho centra Aplikovatenos Vysoko propagovan kanly alebo kategrie/druhy tovarov Typick odvetvie Vetky

Spoluprca pri zsobovan obchodov Spoluprca pri plnovan sortimentu

Drogria Distribcia maloobchodnch Hardvr distribunch skladov Potraviny Priame zsobovanie obchodov alebo distribcia Masov predaj z maloobchodnho Klubov predaj distribunho skladu do Potraviny obchodu Obchodn domy Seznne tovary a prstroje Maloobchod Tabuka 6: pecifick CPFR scenre Zdroj: vlastn spracovanie

Dopad na organizciu Business-to-business programy musia by zaloen nielen na dkladnej spoluprci smerom k inm firmm, ale aj vo vntri kadho podniku. Pre niektor podniky predstavuje dosiahnutie vntornej spoluprce ete viu vzvu ako spoluprca so zkaznkmi alebo dodvatemi. Konvenn organizan roly Schma zobrazuje organizan lohy, ktor manauj CPFR aktivity na oboch stranch obchodnho vzahu. Zdroje zodpovedn za plnovanie pripravuj plny, ktor personl vrobcu zaoberajci sa plnovanm dopytu zahrnie do svojich predpoved. Zstupcovia predaja a nkupcovia pripravuj spolone dohody. Pracovnci zsobovania uruj /rozhoduj o objednvkach a mnostvch zsob. Pracovnci vrobcu zodpovedn za zkazncky servis a logistiku plnia zadan objednvky. Vetky tieto transakcie sa uskutouj nezvisle bez koordincie medzi podnikmi. Kolaboratvna organizan spoluprca Efektvna B2B spoluprca si vyaduje reorganizciu zdrojov. Vinou si vrobcovia vytvoria zkazncke tmy, ktor plnia viacer funkcie. Logistika, plnovanie a finann zdroje s spojen s predajom a spolone komunikuj so zkaznkmi.

51

V niektorch prpadoch s vytvoren menie tmy, ktor sleduj urit geografick oblas alebo kanl. Technolgia CPFR Procesy CPFR v podstate nezvisia na technolgii. Na druhej strane vak pecializovan technolgia me procesy vylepi. Mnoh CPFR rieenia boli vytvoren aby zabezpeili zkladn procesy ako s napr.: - zdieanie prognz a historickch dajov - zautomatizovanie spoluprce a spolon obchodn pln - hodnotenie vnimonch podmienok - umonenie revzi a hodnotenia Technolgia CPFR me by vyuvan ako zdiean rieenie alebo peer- to- peer sie navzjom pospjanch CPFR aplikci, ktor umon priamy tok informci medzi vrobcami a dodvatemi.

Schma 4: Technolgia CPFR Zdroj: http://www.vics.org/committees/cpfr Vhody CPFR - Predaj zven predaj vaka disponibilnosti tovaru spolon plnovanie s obchodnmi partnermi umouje lepie prognzovanie skor rozpoznanie problmov, predtm ako by mohli ovplyvni vsledky obchodovania aktvny manament okrem vnimiek zlepuje servisn pripravenos pre zkaznkov Vhody CPFR - Marketing spolon, efektvne plnovanie propaganej innosti via transparentnos nkladov a efektvnosti reklamy zlepen koordincia marketingovch aktivt lep nhadna vhody mikro-marketingu Vhody CPFR - Produkcia menej neplnovanch zmien v produkcii via transparentnos zavedenia produktov, timing 52

 zlepenie plnovania vkonnosti (objemu) a efektvnejie vyuitie vstupov redukcia neplnovanch produknch cyklov vedie k redukcii nadasov transparentn prognza objednvok pre plnovanie produkcie efektvne zaobstaranie surovn a balenia Vhody CPFR - Odbyt a logistika niie zsoby na sklade efektvne pohyby na sklade a inn manament skladovanie flexibiln plnovanie pracovnho asu zlepen vyuitie zsob znenie expresnej expedcie vyia efektvnos transportu a dodvok Chybn predpoklady pri CPFR Pri realizcii pilotnch projektov a implementcii CPFR sa podnikatelia asto saovali na rovnak javy a akosti, ktor popsali ako chyby konceptu a tm ich CPFR vnieslo do nepriaznivej pozcie. Rozhodnutie ich asto viedlo k odmietnutiu CPFR. Problmy, ktor podnikatelia predpokladali, e objavia, nesvisia s koncepciou CPFR, ale mnohokrt so spsobom realizcie, so spolupracovnkmi, so stle menou pripravenosou ui sa, so strachom pred inovciami, at. Chybn predpoklad . 1 : CPFR je prli komplexn pre efektvne pouitie Mnoho podnikateov zle odhadne ance z implementcie CPFR a oakvania, ktor vloili do konceptu, sa nenaplnia. To vzniklo pri podcenen vzi ev pri implementcii. A preto sa nemohol pri testovacej fze uplatni potencil koopercie. Priny nespokojnosti podnikateov vznikaj najm preto, e pracovnci paralelne pracuj na jednej strane na zklade starho systmu a na druhej strane na zklade kooperanho modelu. alm dvodom je nzka alebo iadna pripravenos zodpovednch pracovnkov akceptova nov koncept a na zklade tohto konceptu obchodova. Ako opatrenie na zabrnenie podobnm situcim mus manament aktivova a motivova zodpovednch za uskutonenie. Pracovn postupy, ktor sa uskutoovali poda starho systmu, sa musia plne odstrni, a pracovnci sa musia koncentrova na nov pln. Takto sa odstrni dvojnsobne nkladn prca a usporen energia a prostriedky sa mu efektvnejie vyui pri novom modeli. Chybn predpoklad . 2 : CPFR vyaduje vetkch dev krokov VICS modelu Dev krokov VICS modelu sa d chpa ako vodtko ( prruka ), ktor sa m inteligentne aplikova. Nie vetci podnikatelia s ihne schopn presadi vetkch dev krokov. Veobecne je ak stanovi predajn a objednvkov prognzy a spoahn sa na nich, nakoko sa sprvanie zkaznkov a predajn situcia ako odhaduj a s nepredvdaten. Preto je vemi rizikov vsadi len na prognzy, nakoko kedykovek mu nasta odchlky. Podnikatelia, ktor maj to astie splni vetkch dev bodov VICS modelu, bud mc oproti ostatnm podnikateom dosahova konkurenn vhody, nakoko skr rozpoznaj odchlky a mu v sprvnom ase reagova. Aj bez realizovania vetkch deviatich krokov VICS modelu sa mu dosiahnu vhody kolaboranho plnovania. 53

Dleit je spoluprca a koopercia obchodnch partnerov v dleitch oblastiach a vzjomn vmena relevantnch informcii tak, aby spoluprca bola produktvna a dlhodob. Chybn predpoklad . 3 : Podnik zdiea daje s obchodnm partnerom, take vykonva CPFR Pojem kolaborcia zaha plnovanie, prognzu a zsobovanie. Pri tomto druhu koopercie ide ovea viac ako len o ist vmenu dajov. Vmena dajov medzi obchodnmi partnermi je zaiatkom pre spoluprcu. Pod CPFR ale rozumieme ovea intenzvnej a komplexnej druh koopercie. Procesy sa nsledne odshlasuj. Interakcia medzi partnermi nasleduje po vypracovan prognz a spolonch odhadoch anc a rizk tak, aby sa dali nasledova a spa spolon ciele. Kad partner m pri takejto koopercii pre seba zska urit pridan hodnotu. Intenzvna spoluprca pomha podnikateom odbra vetky neistoty, ktor vznikaj pri jednoduchej vmene dajov. Chybn predpoklad . 4 : CPFR m zmysel, ke s vetci obchodn partneri a vetky druhy tovaru zapojen Prostrednctvom CPFR konceptu sa u pri asti dvoch obchodnch partnerov dosahuj vhody. Prirodzene s rastcou spoluprcou rastie aj itok zastnench. Spoiatku zoiroka zostaven program nemus by spen, preto je dleit klovanie, to znamen, e nemus obsahova vetkch obchodnch partnerov a vetky druhy tovaru. asom by mali podniky postpi ich kolaboran silia na o najviac obchodnch partnerov, nie ale na vetkch, pretoe maj rzne potreby. Pri klovan je potrebn bra ohad na kritri. Bez detailnho predom stanovenho klovania musia podniky rta so znanm zaaenm, pretoe je pre spoluprcu a vytvorenie kolaboranej truktry dleit. Dleit je aj otzka kritri, ktor s pre vber produktov a obchodnch partnerov v testovacej fze relevantn. Je tie dleit pri CPFR koncepte uri prznan dynamiku a vybra tie druhy tovaru, ktor s dleit pre to ktor podnikanie. Veobecne plat pre realizciu CPFR konceptu, aby bola realizcia projektu bezproblmov. Chybn predpoklad . 5 : CPFR nem ROI, pretoe sa tu nedaj kvantifikova spory nkladov Mon dosiahnuten itok je ako kvalitatvny, tak aj kvantitatvny. Aby bol meraten mus by znmy rad svisiacich sel, ktor odzrkaduj zmeny v spoluprci. Ten sa pravidelne vypotava po uritch asovch odstupoch a porovnva sa s bzovmi hodnotami. asto sa stva, e sa kvalitatvny itok prehliada. tdia Manufacturers profile GMA, KJR Consulting a Syncra spolone vypracovali tdiu- Manufacturer Profile (Profil vrobcu). Cieom tdie bolo zisti, i lenovia GMA s zapojen do CPFR a tie zisti do akej miery. tdia skmala 53% firiem z potravinrskeho sektora a 47% nepotravinrskych firiem. - 67 % respondentov oznailo oblas, v ktorej vyuvaj CPFR - 33% respondentov nevyuvalo iadne CPFR aktivity 54

GMA /Groccery Manufacturers of America/ Americk vrobcovia potravn - je najviasvetov asocicia spolonost vyrbajcich potraviny, npoje a spotrebn predmety. lenovia GMA zamestnvaj viac ako 2,5 milina pracovnkov v 50 krajinch, a americk trby dosahuj viac ako 460 milird USD. GMA zastupuje vrobcov potravn, spotrebnch predmetov na ttnej, federlnej a medzinrodnej rovni legislatvnej a regulanej v oblasti. Asocicia sa sna zlepi zvi produktivitu, efektvnos a rast v odvetviach vyrbajcich potraviny, npoje a spotrebn tovary. KJR Consulting, zaloen v roku 1998, je spolonos poskytujca poradensk sluby pre spotrebitesk priemysel- vzdelvacie programy, vskum zameran na zlepovanie obchodnch procesov. Spolonos Syncra Systems, Inc. bola prvm poskytovateom rieen zmeranch na zosladenie dodvateskch siet a spoluprcu a je ldrom v implementcii CPFR. Produkty a sluby Syncry podporuj vetky fzy potrebn na dosiahnutie skutonho zladenia dodvateskej siete- od prehadnosti dodvateskej siete v rmci firmy a po prehadnos /viditenos dajov obchodnho partnera aby sa zabezpeilo lepie zosladenie dopytu a ponuky v medzifiremnch vzahoch, tak aby sa mohla skompletizova medzifiremn spoluprca a synchronizcia v rmci dodvateskej siete. Poda tdie firmy zvyajne zanaj s CPFR pilotmi a postupne prejd na lepie rieenie. Jednm z najsilnejch podnetov na zaatie vyuvania CPFR pilotov boli iadosti zkaznkov. 50% respondentov sa vyjadrilo, e to bol prve ich obchodn partner, kto im navrhol zaa s CPFR ( hlavne v prpade mnohch nepotravinrskych firiem). Mnoh firmy vak neakaj na iniciatvu svojich zkaznkov a sami hadaj svojich obchodnch partnerov. Oddelenia aktvne zapojen do CPFR - dodvatesk sie/logistika - predaj/trby - zkazncke sluby - VMI - IT - E-commerce - Opercie - Obchodn vzahy - Marketing Ako CPFR ovplyvn organizan truktru firmy CPFR vyaduje zmenu vo fungovan dodvateskej siete. Dva v draz na komunikciu a kolaboratvne plnovanie v rmci spolonosti ale aj v rmci organizcie obchodnch partnerov. Zavedenie CPFR me vyvola otzky: - kto vykonva prcu - ako s jednotliv aktivity trukturovan - potreba alieho personlu Poda tdie implementcia CPFR nemala vo vine prpadov (75%) dopad na zmenu organizanej truktry. 55

25% respondentov prelo zmenou organizanej truktry, ktor sprevdzalo: - firma prijala analytika pre dodvatesk sie - v rmci oddelenia zkaznckych sluieb bola vytvoren jednotku na riadenie a administrciu CPFR zleitost - bola vytvoren skupinu zodpovedn za manament dopytu - posilnili spojenia s vrobou Benefity z CPFR tdia odkryla hmotn aj nehmotn benefity spolonho plnovania, predpovedania a zsobovania. - Prstup k predtm nedostupnm dajom - Zskanie lepieho pohadu na organizciu a zujmy obchodnch partnerov - Lep pracovn vzah s obchodnm partnerom, o vedie k zlepenmu rozhodovaniu - Dosiahnutie lepej a plynulej komunikcie s obchodnm partnerom a spolon budovanie obchodnho plnu - Zlepenie internej komunikcie - Dosiahnutie lepej koordincie napr. pri uvdzan novch produktov - Zskanie pozcie/postavenia preferovanho dodvatea Firmy najastejie oakvaj, e zavedenie CPFR sa prejav v tchto oblastiach: - Zlepenie presnosti predpoved - Redukcia skladovch zsob - Nrast trieb - Nrast rovne sluieb - Zlepenie vzahov medi obchodnmi partnermi - Zlepenie internej komunikcie - Lepie vyuitie organizanch zdrojov - Lepie vyuitie aktv spolonosti

56

Graf 5: Benefity z CPFR Zdroj: CPFR Baseline Study Manufacturer Profile Technolgia tdia zisovala aj to, i technologick rieenie me psobi odstraujco v prpade rozhodovan o implementcii. Vina firiem vyjadrila na zaiatku obavy, e ich obchodn partner by mohol pecifikova pouitie vlastnch rieen a /alebo nekompatibilnch rieen. V kadom prpade sa musel vytvori softvr, ktor zabezpe pln automatizciu CPFR procesov. V mnohch prpadoch vber konkrtneho softvru zvis od obchodnho partnera. tdia Henkel- Eroski Jednm z prvch pokusov zavies procesy CPFR v Eurpe bola spoluprca medzi spolonosami Henkel a Eroski v panielsku. Projekt bol spusten v septembri 1999, sledoval sa obdobie 6 mesiacov a tieto sksenosti poskytli dostatone presvediv vsledky na to, aby sa firmy rozhodli pokraova alej. CPFR bolo zaveden ako dsledok spolonej snahy oboch firiem- Henkel aj Eroskiktor chceli harmonizova kolaboran procesy a zlepi predpovede predaja. Cieom bolo prekona vtedajie obmedzenia v spolonom riaden a zsobovan. Skupina Henkel so sdlom v Nemecku v tom ase zamestnvala okolo 57000 ud v rznych krajinch. Katalg jej produktov zahal viac ako 10000 poloiek - istiace prostriedky, kozmetick vrobky, hygienick produkty, chemick produkty a nplaste. Skupina Eroski je ldrom v oblasti vekodistribcie predovetkm potravn v panielsku. Sie zahala 44 hypermarketov Eroski a Maxi, 800 supermarketov Consum a 2023 obchodov Charter. Logistika bola organizovan okolo centrlneho skladu, ktor obsluhoval 500 predajnch miest. Vina zsobovacch tokov prechdzala cez regionlnu sie, priom priame dodvky od vrobcu na miesto predaja predstavovali vznamn as. 57

Priny preo sa rozhodli pre spoluprcu Hlavnou prinou bola nespokojnos oboch spolonost s vtedajou situciou. V prpade Eroski to bola nedostaton miera obsluhy na rovni centrlneho skladu, v dsledku oho sa asto stvalo, e produkty neboli doruen vas. Henkel sa u v roku 1995 pokal o urit zosladenie dajov a procesov so svojimi klientmi a viacermi distribunmi spolonosami v panielsku, o vak neprinieslo oakvan vsledky. Spolonosti sa preto rozhodli zjednoti svoje snahy do zlepenia predpoved predaja, ktor boli povaovan za rozhodujce pre podporu obchodnho a operanho plnovania. Na zaiatku bol Henkel zodpovedn za vypracovanie predpoved predaja, vpoet zsobovacch programov a tvorbu objednvok. Neskr sa mali tieto lohy zdiea. Ciemi s: Zlepi mieru sluieb Redukova straten predaje Zvi obrat zsob Zlepi presnos dodvok Skrti dobu objednvkovho cyklu/cyklu objednvok Projekt sa tkal produktov z kategrie istiace prostriedky (98 poloiek) a lo o spoluprcu medzi centrlnym skladom Henkelu a centrlnym skladom Eroski, ktor si vymieali nasledujce daje: daje o skladovch zsobch a odoslanch tovaroch- vymiean raz za de Zdiean kalendr udalost- aktualizovan raz za tvrrok Predpovede predaja- vymiean raz za dva tdne Zsobovacie programy- vymiean raz za tde Objednvky- vypotavan denne Spolon riadenie predpoved, zlepilo vzjomn toky informci medzi oboma partnermi, umonil skutone zni neistotu pri predaji a zska nezanedbaten vhody na viacerch rovniach. Na realizciu projektu spolonosti nemuseli na zaiatku vynaloi vea zdrojov. Henkel potreboval 5 ud, Eroski zapojil 4 ud. Jednalo sa pracovnkov zodpovednch za prpravu predpoved, logistiku, zsobovanie, klientsky servis a konzultanta pre pouit softvr. Predpovede predaja boli vypotavan a vymiean kad dva tdne, na zaiatku vo forme sborov Excel, neskr spolonosti zaali vyuva SW rieenie Demand Planning od Magnustics. V alej fze u zdieanie informci nepredstavovalo pre Henkel a Eroski iadne akosti, pretoe spolonosti sa u dobre poznali, mali dobr obchodn vzahy, spolone plnovali objemy svojho predaja na zklade minulch dajov. Graf ukazuje zlepenie predpoved predaja za obdobie 5 mesiacov od konca oktbra 1999 po marec 2000. Histogramy ukazuj rozdelenie chybnch predpoved: <20%, 20%<x<50%, >50%. Pred zavedenm CPFR predstavovali najviu poloku chyby vie ako 50%. Nsledne sa predpovede spresnili a a vetkch chb boli chyby menie ako 20%. 58

Graf 6: Zlepenie predpoved predaja Zdroj: http://www.eannet-france.org Kee vsledky boli vemi uspokojiv firmy sa rozhodli rozri oblas psobenia pre alie kategrie produktov a zvi frekvenciu vmeny dt na denn. Cieom bolo integrova do plnov vetkch klientov, na vetkch trhoch pre vetky obchodn udalosti. tdia Nabisco Inc.- Wegmans Food Markets Nabisco je jeden z najvch americkch vrobcov suienok a inch potravinrskych produktov. Svoju produkciu predva hlavne v USA a Kanade ale aj v inch krajinch. Wegmans Food Markets je sie 58 supermarketov, ktor sa nachdzaj hlavne v ttoch New York, New Jersey a Pennsylvania Aj napriek tomu, e Nabisco a Wegmans mali u aj predtm dobr obchodn vzahy a zko spolupracovali, CPFR im umonilo spoji spolone pripraven obchodn plny so zsobovacmi procesmi. Nabisco a Wegmans spustili CPFR, ktor bol obmedzen na 22 tovarovch poloiek (araidy znaky Planters). Zavedenie si nevyiadalo iadne alie technologick vdavky, kee v prvej fze nebola potrebn iadna pecilna technolgia. Pouvalo sa EDI, Excel a elektronick pota. Neskr prila spolonos Magnustics so softvrom pre spolon riadenie, ktor sa zaal pouva v januri 1999. Zkladnm cieom pilota bolo otestova koncept CPFR a s nm svisiace procesy. Nabisco a Wegmans chceli overi model CPFR a zisti i je mon ho rozri aj na alie spolonosti a obchodnch partnerov. Snaili sa dosiahnu nrast predaja, znenie zsob, zlepenie spoahlivosti predpoved, znenie plytvania zdrojov a odstrnenie alch prin neefektvnosti v rmci dodvateskej siete. Vsledky CPFR pilota za dvojron obdobie ukzali 13 % nrast predaja. Nrast predaja pri znake Planters bol 53 %- z vej asti vaka spolonm obchodnm plnom. Hlavn cie, nrast predaja pri redukcii nkladov, sa podarilo dosiahnu. Tieto povzbudzujce vsledky viedli Nabisco a Wegmans k rozreniu procesov. Wegmans sa

59

rozhodlo testova procesy CPFR aj pre alie kategrie produktov. Nabisco sa rozhodlo testova CPFR aj pri ostatnch klientoch, ktor tvoria vlastn objednvky.

60

2.8 Elektronick obstarvanie

alou podorovanou oblasou v rmci digitlnej vzvy Eurpskej Komisie je elektronizcia obstarvania ako v skromnej tak aj verejnej sprve. Tto podpora je prezentovan za elom stransparentnenia cien a itku produktov na trhu, znienia korupcie, zvenia efektvnosti a objektivizcie cien a pod. Vetky tieto dopady by malo napomc eurpskemu priestoru zska konkurnenn vhodu ekonomiky ako celku ale aj jednotlivm eurpskym reginom. Vo veobecnosti sa termn elektronick obstarvanie alebo e -procurement pouva na popis vyuvania elektronickch metd v kadom kroku procesu nakupovania, od identifikcie poiadaviek, a po platby, a potencilne po riadenie zmlv. Vetky tieto procesy by mali by podporen elektronizciou a kad krok v tomto procese m svoje pecifick problmy a samostatn otzky rieenia pri zavdzan alebo navrhovan novch sluieb na bze informanch a komunikanch technolgi. Obstarvanie je proces, pri ktorom sa pouva internet na obstaranie tovarov a sluieb. Konkrtne ide o procesy poadovania informci o produktoch a slubch, schvaovania objednvok, objednvania a prijmania produktov a sluieb a platenia za tieto tovary a sluby. Obstarvanie v organizcich vinou zahruje t as nakupovania, ktor zabezpeuje dohadovanie a vyjednvanie. Najdleitejm cieom manarov poas implementcie elektronickho obstarvania je redukcia cien produktov a sluieb. Ale elektronick obstarvanie me prinies viac, ako len niie ceny. V skutonosti ist dopad jeho ostatnch prnosov lepej produktivity, rchlejieho spracovvania procesov, vyej transparentnosti, elimincie nhodnho nakupovania me prinies ovea vyie ROI ako to, ktor me by dosiahnut len nepremyslenm zniovanm cien.

2.8.1 E-sourcing
E-sourcing, poda Aberdeen Group, znamen pouvanie internetovch aplikci, nstrojov na podporu rozhodovania a svisiacich postupov s cieom rozpoznva, vyjednva, vyhodnocova a nastavova jednotliv nkupn opercie a dodvateov tak, aby sa zabezpeila vyia efektvnos nakupovania a dodvateskho reazca. E-sourcing je strategick innos vykonvan pecialistami na nakupovanie, ktor m zabezpei zavedenie, riadenie a monitorovanie dohodnutch kontraktov. Prstup k tmto kontraktom je zabezpeovan prostrednctvom taktickch, P2P rieen, ktor zahruj cel proces, od objednania a po zaplatenie. Niekedy sa e-sourcing definuje aj ako proces vzjomnej sinnosti medzi internmi (nkupcovia, pouvatelia, analytici...) a externmi (dodvatelia, konzultanti...) subjektami, ktor zana identifikciou poiadaviek a kon dojednanm kontraktu. Organizcie vdy vykonvali sourcing na uritej rovni. V podstate to znamen analzu vdavkov organizcie, pochopenie prleitost na redukciu vdavkov, o je zaloen na chpan vzahu medzi externm trhom a internmi poiadavkami organizcie. Spolonosti si vytvraj rzne stratgie na riadenie vdavkov, zadvaj dotazy, dojednvaj kontrakty, zavdzaj tieto dojednan kontrakty a meraj vkonnos dodvateov. Sprvne zaveden sourcingov rieenie umon organizcii: uri si prioritn poiadavky na tovary a sluby v rmci organizcie porozumie vetkm trhom, kde sa dan produkty a sluby produkuj 61

njs a vybra dodvateov, ktor spaj predstavy organizcie vyjednva s tmito dodvatemi pre dosiahnutie o najlepej hodnoty efektvne riadi vzahy, komunikciu a spoluprce s tmito dodvatemi prina npady na zniovanie nkladov a zvyovanie hodnoty za pochodu pravidelne a priebene monitorova trh s cieom njs lepch dodvateov a efektvnejie sourcingov metdy rozvja strategick obchodn vzahy ma prehad v aktivitch, ktor sa vykonali, a to hlavne ich objem, cenu, prrastok at. sledova vkonnos v porovnan s hlavnmi indiktormi vkonnosti

Sourcingov proces prebieha v 7 krokoch ako zobrazuje Obrzok 3.

Krok 2
Vber prleitosti

Krok 3
Definovanie sourcingovej stratgie

Krok 1
Identifikovanie prleitost

Krok 4
Dotaz na nvrh

Proces
Krok 5
Vyjednvanie dohody

Krok 7
Riadenie a rozvjanie dodvateov

Krok 6
Zavedenie dohody

Obrzok 3: Sourcingov proces Zdroj: vlastn spracovanie Vea organizci v sasnosti chpe potrebu riadi svoje vdavky, ale asto elia rznym problmom. Jednm z nich je potreba zavedenie komplexnho procesu na identifikciu prleitost na spory v rmci vetkch vdavkovch poloiek. Kad organizcia, v ktorej sa realizuje obstarvanie, by si mala na vetky kategrie vdavkov zavies Spend management proces. Spend management by sme mohli charakterizova ako proces riadenia vdavkov, snahu o hadanie spor v rmci obstarvania. Presn definciu vak slovensk jazyk nepozn, napriek tomu budeme na jeho definciu v alch astiach prce pouva pojem riadenie vdavkov. Takto proces je tvoren nslednosou krokov, ktor zobrazuje nasledujci obrzok.

Identifikcia prleitost

Vytvorenie stratgie

Dotazovanie Dojednvanie

Uzavretie kontraktu Obstaranie

Fakturcia Platba

Sledovanie

Obrzok 4: Proces riadenia vdavkov Zdroj: vlastn spracovanie

62

2.8.2 Kritick body riadenia vdavkov

Na zklade tchto procesov bol vytvoren komplex iestich kritickch bodov, ktor maj vplyv na riadenie vdavkov v organizcich.
Stratgie

Visibility

Hodnotenie dodvateov a siete Fakturcia a platba

Dotazovanie

Kontraktan jednanie

Graf 7: es dleitch krokov riadenia nakupovania Zdroj: vlastn spracovanie

2.8.3 Visibility prehadnos dt

Zamestnanci, ktor robia dleit rozhodnutia v organizcich, s si vedom, e zefektvnenie riadiacich procesov a vrazne znenie vdavkov spolonosti je mon len pomocou dt, ktor vedia zska z komplexnch analz v rmci organizcie. V sasnosti s tieto dta pre vinu organizci neprstupn resp. neviditen. Je to hlavne kvli tomu, e dta s v tchto organizcich roztrsen po viacerch sekoch, s spracovan v rznych systmoch a formch a tm pdom nieje mon jednotn pohad na ne. Plat teda, e ak vdavky nemu by dostatone meran, nemu by ani riaden a vylepovan. Tm pdom namiesto toho, aby organizcie vdavky zniovali, zbytone vynakladaj mnostvo finannch prostriedkov na neefektvne riadenie tchto vdavkov. Poda tdie Aberdeen Group celosvetovo sa v rznych spolonostiach rone utrat vye 260 mld. USD kvli nedostatonej prehadnosti dt Toto vetko je mon vyriei zavedenm visibility rieenia,ie uritej prehadnosti v dtach. V texte bude pouvan ako pojem visibility, tak aj jeho preklad, prehadnos dt. Samotn pojem visibility v procese riadenia vdavkov hovor o schopnosti nakupujcej organizcie sledova, analyzova a nsledne vyuva daje z minulosti. Toto sledovanie me ma nsledne vplyv na spory nkladov, efektvnos procesov, vkonnos dodvateov a in procesy. Zjednoduene by sa dalo poveda, e hlavnm cieom visibility je ma prstup k vhodnm dtam, aby sa dalo urobi sprvne rozhodnutie do budcnosti. Nedvne tdie spolonosti Aberdeen Group dokzali presne vyjadri prnos prehadnch dt. Zrove stanovili okruh vhod, ktor so sebou prehadn dta pre organizciu prinaj. Tieto ukazuje nasledujca tabuka.

63

Oblas zlepenia Nklady na materily a sluby

Riadenie dodvateov Plnenie kontraktov Dodriavanie pravidiel

Riadenie zsob (Inventory manag.)

Riadenie produktov (Product Managem.)

Kolobeh procesov

Dopad na vkonnos Redukcia nkladov 2-12 % prostrednctvom sourcingovch stratgi Eliminovanie duplicitnch dodvateov (redukcia zvis od predchdzajceho silia) Zlepen plnenie o 55% spora 7% vyuvanm zmluvnch cien Dodriavanie povinnch pravidiel vykazovania Znenie prebytonch zsob > 50%. Niie skladovacie nklady 5-50%. Redukcia nkladov na expedovanie.(Expediting costs) Znenie zavdzania nepotrebnch dielov o 20%. Zvenie opakovanho pouvania dielov. Nvrh stratgi pre design a zsobovanie. Umonenie skorch dodvok. Redukcia projektovch cyklov o 30-50%. Zameranie sourcing a business manarov na strategick lohy.

Tabuka 7: Oblasti zlepenia a vekos zlepenia pri vyuvan prahadnejch dt Zdroj: vlastn spracovanie Taktie skorie tdie realizovan Yankee Group poukzali na fakt, e priemern Global 2000 organizcie pouvaj 40% svojich zdrojov na zskanie, analzu a distribciu vdavkovch a nkladovch dt. Viac automatizovan, opakovaten a efektvny visibility program me pomc obstarvateom zamera sa na ich hlavn kompetencie namiesto zskavania a istenia dt. Napriek tomu, e z dobrho visibility programu meme zska vhody pre riadenie vdavkov, procesov a vkonnosti, len mlo organizci m implementovan dobre fungujci program. AMR odhaduje, e len 42% dotazovanch vekch spolonost (s priemernmi vdavkami 4mld.USD) si vie svoje vdavky detailne vyhodnocova a na ich zklade urobi sprvne rozhodnutie do budcnosti. Pri mench firmch je toto percento ete niie. Otzkou preto je, preo ma tak mlo firiem dobre fungujci program, ak je teda analza vdavkov pre organizciu tak dleit. Ako u bolo spomenut, cieom visibility je ma prstup k vhodnm dtam, aby sa dalo urobi sprvne rozhodnutie do budcnosti. Obrzok poukazuje na dleit kroky ktor ved k sprvnemu rozhodnutiu.

64

ERP

Zber dt Poskytnutie dt manarom

Odporania

Relevantnos dt

Vdavkov analza

P-card Informcie ako zdroj rozhodnutia ERP ERP In zdroje Opakovanie procesu Zodpovedn manari Sprvne rozhodnutie

Schma 5: Logick proces tvorby rozhodnutia Zdroj: vlastn spracovanie ERP predstavuje podnikov informan systm. P-Card predstavuje nkupn kartu, kde vinou ide o platobn kartu, ktor vyuvaj zamestnanci na obasn nkupy tovarov malej hodnoty, priom by bolo neefektvne nakupova tieto tovary napr. tendrom alebo cez e-katalg. V skutonch podmienkach je ale realizcia takhoto procesu pre firmy odradzujca. Preto ich konen rieenie asto nezaha vetky tieto kroky. Pre firmy je problmom aj to, e kad krok obsahuje viacero innost, ktor je treba vykona. Je treba zvi, o je pre organizciu dleit a poda toho je treba vybra tak rieenie, tak postupnos krokov, ktor je pre spolonos najoptimlnejia. Vea firiem sa dostva do situcie, e sa rozhoduj pre zl rieenia, alebo si daj nerelne oakvania. Je to spsoben hlavne tm, e tieto firmy sa nezaoberaj celm procesom komplexne, alebo sa zaoberaj len niektormi krokmi.

2.8.4 Prstupy zskavania dt

Vemi dleitm rozhodnutm pri tvorbe programu riadenia vdavkov je voba spsobu zskavania prehadnosti v dtach. Vybran prstup me by kovm faktorom spechu programu. Treba ale zdrazni, e optimlny prstup zvis vo vekej miere na situcii konkrtneho podniku, take nieje mon zadefinova veobecne platn prstup. Zska prehad v dtach je mon jednm z tchto 4 prstupov: Manulny prstup Riaden prstup Softvrov s vlastnou obsluhou Zmiean Manulny prstup Tento prstup je najmenej kvalitn v porovnan s ostatnmi a malo by sa o om uvaova len v ojedinelch prpadoch. Prstup nieje vhodn pre pouitie vo vekch spolonostiach. Napriek tomu, vea firiem pouva tento prstup pre riadenie svojich vdavkov. Aberdeen Group odhaduje, e vye 60% spolonost vyuva na riadenie svojich vdavkov len zkladn tabukov aplikcie. 65

V tomto prstupe firmy vyuvaj na analzu vdavkov svojich internch zamestnancov alebo externch konzultantov. Spravidla sa pouva Microsoft Excel alebo podobn aplikcie a tento prstup je nron na prcu. Vhody Tchto je len niekoko. Hlavnou vhodou s nklady na tento prstup. Tieto s niie oproti ostatnm prstupom, ale tak ist, nzka, je aj hodnota, ktor firma pouvanm tohto prstupu zska. Pre dta malch objemov me by tento prstup rchlej, hlavne spoiatku, ke sa nevyaduj zloit softvrov rieenia. Nevhody Tchto je oproti vhodm u viacej. Ak sa pozrieme sp na schmu 5, tak meme poveda, e tento prstup dostatone neriei ani jeden z dleitch krokov, ale hlavne neriei: Relevantnos dt - Triedenie dt je nekonzistentn a to z toho dvodu, e rzny pracovnci triedia dta rozlinm spsobom. Nedostaton databzy dodvateov znamenaj mal mnostvo dt o tchto dodvateoch. Opakovanie procesu Ak sa vyuvaj extern konzultanti, tak sa spolonos stva zvisl na opakovanom objednvan si tchto konzultantov, o je finanne vemi nron. alm problmom s poznatky, ktor neostvaj v spolonosti. Ak sa to vykonva interne, vyuitm vlastnch zamestnancov, tak proces trv vdy rovnako dlho, nezleiac od potu opakovan. To znamen, e sa vynaklad vea snahy a preto sa ned predpoklada, e tento proces bude dostatone asto opakovan. Riaden prstup V tomto prstupe spolonos prenechva riadenie celho programu analzy vdavkov pecializovanmu subjektu (outsourcingov firma). Firma poskytuje subjektu pravidelne dta vo vopred dohodnutej forme. Tento subjekt potom pouitm automatizovanej technolgie spracuje dta a poskytne ich sp spolonosti vo forme analzy. Spolonos za tieto sluby plat urit poplatok a nieje potreba intalova alebo vlastni iaden softvr alebo aplikciu. Vhody Jednou z vhod je, e tento prstup dovouje pracovnkom v spolonostiach, aby sa venovali svojm hlavnm povinnostiam. Je to hlavne spracovvanie analz s cieom navrhn innosti, ktor maj by nsledne vykonan. Druhou vhodou mu by niie TCO, pretoe outsourcingov subjekt vie by efektvnej vo vykonvanch innostiach. TCO s efektvny ukazovate, pomocou ktorho sa d zisti, koko bude st zavedenie uritho rieenia. Zaha v sebe nklady na implementciu softvru, na pravideln aktualizciu, nklady na mzdy pracovnkov a na trning at. Ukazovate je vhodn pre rzne porovnvania. Po tretie, tento prstup doke prina vsledky rchlejie ako by to bolo pri manulnom prstupe, kee tm ud, ktor spracovvaj dta, s u expertmi v tchto innostiach. Tto vhoda je tm zretenejia, m zloitejie dta sa spracvaj.

66

Nevhody Prvou nevhodu je, e spolonos nevlastn svoje dta a ak sa rozhodne skoni spoluprcu s outsourcingovm subjektom, tak si bude musie tieto dta kpi a implementova, alebo bud pre spolonos straten. Druhou nevhodou je pravideln poplatok, ktor me by postupne aj vy, ako by boli nklady na drbu systmu pri softvrovom prstupe. Treou nevhodou je fakt, e spolonos nevlastn softvr a tm pdom ho neme prispsobova a spja s inmi podnikovmi aplikciami. Poslednou nevhodou je, e niektor firmy mu ma problm s otzkami bezpenosti pri transferoch dt. Softvrov prstup (vlastn obsluha) Tento prstup je opakom riadenho prstupu a jeho zkladom je pouvanie licencovanho, pecializovanho softvru na vdavkov analzy. Prostrednctvom tohto softvru sa zbieraj a triedia dta a nsledne sa vypracovvaj analzy. Poskytovate softvru zabezpe zavedenie rieenia do organizcie a zrove zabezpe trning pre pouvateov programu. Tento poskytovate sa taktie zastn prvho zberu dt s tm, e nsledne to bude u vykonva urit skupina zauench ud, spravidla z nkupnch a IT oddelen. Vhody Tento prstup maximalizuje mnostvo dt a informci, ktor s zachyten v organizcii. Organizcia bude skutone vlastni dta a pracovnci, ktor zbieraj dta, sa postupne dopracuj k tomu, e bud sami schopn vylepova proces ich zbierania. Nklady s limitovan len poplatkom za pouvanie, samozrejme po poiatonch zavdzacch a licennch poplatkoch. Licencovan softvr umouje pouvateovi prispsobovanie programu vlastnm potrebm, konkrtne v spolonosti u zavedenm aplikcim. Nevhody Najvou nevhodou, hlavne pri zbieran dt, je naviazanos viacerch oblast na seba. Ak neexistuje dobr vzah medzi oddelenm obstarvania a napr. IT oddelenm, mu vznika asov oneskorenia priebehu procesu alebo zbieran dta nemusia by kompletn. Organizcie sa musia snai o to, aby najdleitejie sasti (nkupcovia, IT oddelenie a in) spolupracovali na samotnom procese. Vzjomn prepojenie a zku spoluprcu medzi viacermi oblasami charakterizuj vysok TCO, ktor ale nie s vemi viditen. Problm je toti v tom, e aj ke sa tento prstup me zda lacnej v porovnan s riadenm prstupom, netreba zabudn na intern vdavky na pracovnkov, ktor v riadenom prstupe odpadvali, pretoe sa to rieilo externmi konzultantmi. A toto me z tohto prstupu spravi najdrah prstup. Poslednou nevhodou je dka asu, ktor je potrebn na zavedenie a dosiahnutie ROI. Tento as sa predluje ete viac, ak sa softvr zavdza do hbky systmu alebo ak m organizcia zujem prispsobi softvr svojm potrebm. Takto proces zavedenia me trva mesiace. udia, ktor bud pracova so systmom, si ho musia od zkladov natudova. Preto organizcie, ktor poaduj rchle ROI by sa mali rozhodn pre in prstup.

67

Zmiean prstup Zmiean prstup znamen sasn pouvanie viacerch prstupov alebo znamen postupn prstup, kedy projektov pln pota s postupnm prechodom od jednho prstupu k druhmu. Vemi nronou a zloitou innosou pri postupnom prstupe je zber a triedenie dt. Preto by si organizcie mali u pri intalcii softvru zabezpei licenciu aj na tto dleit innos. Intalciou softvru spolonos zska monos prispsobi dan softvr svojim potrebm a tie monos zapoji softvr do svojich existujcich aplikci na riadenie vdavkov. Konkrtne postupn prstup je pre spolonosti vemi vhodn. V zaiatkoch sa pota s plne riadenm prstupom a po ase sa prechdza na kompletn alebo iastkov softvrov rieenie. Zapojenie ud z organizcie do procesu sa postupne zvyuje. Vhody Celkovo prina postupn prstup hlavne pre komplexn projekty vinu vhod z oboch prstupov (riadenho a softvrovho). Pouitm tohto prstupu sa minimalizuje potreba ustavinch kompromisov medzi rchlosou a kvalitou, hbkou triedenie dt. Preto je tento prstup vhodn pre vinu organizci. Ako sa prstup zavdza, tak organizcia zskava vhodu rchleho zavedenia, pretoe iaden softvr sa nezavdza. Spolonosti tie zskavaj prospech z prvho zberu a triedenia dt, pretoe toto je roben expertmi z outsourcingovho subjektu. Tm, e spolonos zane tmto prstupom, potrebuje menej internch zdrojov a asu. Ako sa postupne prechdza k softvrovmu prstupu, tak odpadaj pravideln vdavky outsourcingovmu subjektu za sluby a samozrejme, o je najdleitejie, organizcia u vlastn svoje dta. Softvr je licencovan a tm pdom sa me plne integrova a prispsobova postupom v organizcii. Nevhody iaden prstup sa neme vyhn vetkm nevhodm, ale v tomto prstupe s obmedzen len na nasledujce: Vysok TCO Tento prstup vyaduje aj poiaton nklady na intalciu, aj licenn poplatky, aj poplatky za drbu, aj pravideln intern nklady na pracovnkov. Tento prstup je najdrah, no na druhej strane treba zvi aj rchle ROI a pravideln vhody ktor so sebou prina. Bezpenos Na zaiatku bud musie by dta posielan externe, aj ke to sa bude dia len doasne. Poiadavky spojen s vlastnou obsluhou Ak je licencovan analytick softvr a aj zber dt, ie si to vykonva organizcia sama pod licenciou, tak aj v tomto samostatnom prstupe je potreba spoluprce s outsourcingovm subjektom. Aby sa tomu predilo, vina organizci sa rozhoduje pre licencovanie len analytickho softvru s tm, e pri zbere dt vyuvaj riaden prstup. Na zklade zavedenho rieenia visibility me zska organizcia dobr prehad vo svojich dtach. Tieto dta me analyzova a na zklade tchto analz sa me rozhodn pre vber tch prleitost, ktor najviac vyhovuj poiadavkm organizcie. Samozrejme, toto je len prv krok efektvneho riadenia vdavkov.

68

2.8.5 Definovanie elektronickej sourcingovej stratgie

Strategick sourcing v spolonostiach, ako by sa mohlo zda, sa zaober tovarmi a slubami, ktor maj pre spolonos strategick vznam, ale je to o uplatovan rznych stratgi na externe nakupovan tovary a sluby. Prstupy a nstroje, ktor sa pri strategickom sourcingu vyuvaj sa vznamne lia v zvislosti od nakupovanho tovaru alebo sluby. V niektorch situcich mu prina najlepie vsledky on-line aukcie, na druhej strane niekedy je lepie vyjednva s dodvateom o podmienkach osobne. Preto by mala organizcia analyzova kad kategriu vdavkov a uri si stratgiu pre dan kategriu. V prpadoch, ke pre dan kategriu existuje vek dodvatesk zklada a nakupuje sa vo vekch objemoch, mala by spolonos rozma o vyjednvan o podmienkach. Pri kategrich vysoko zloitch komponentov najlepie vsledky prina spoluprca celho dodvateskho reazca vrtane dizajnu, kontrukcie a samotnho obstarvania produktu. Bez ohadu na situciu, manari v organizcich by mali kvli lepiemu pochopeniu celkovch, nie len jednotkovch nkladov, vyvja model nkladov pre kad kategriu. Naprklad pri nakupovan nhradnch dielov dleit lohu hraj nklady na dopravu a skladovacie nklady. S dodatonmi nkladmi na jednotku sa mus pota pri vrobe a dodvke tovarov na mieru. V prpadoch globlneho nakupovania mu vznamne zvi cenu rzne daov, coln, dopravn a in poplatky. Na vytvorenie efektvneho nkladovho modelu je treba detailne rozumie svojim vdavkom. Na ich pochopenie je potreba ma v nkladoch prehad a samozrejme dostatok asu. Pri vvoji modelu celkovch nkladov by mali manari detailne rozumie celmu cyklu ivotnosti produktu alebo sluby. Akonhle je takto model vytvoren a dobre fungujci, me pravidelne podporova organizciu poskytovanm meran vkonnost jednotlivch kategri vdavkov alebo poukazovanm na prleitosti na spory. Takto model u nsledne vyaduje len pravideln drbu. S tmito informciami mu manari bez vch problmov riadi jednotliv vdavky s lepmi vsledkami a v kratom ase. V niektorch prpadoch nemus ma organizcia dostatok sksenost s vytvranm takhoto modelu. V takchto prpadoch je mon vyui sluby tretch strn, pecializovanch firiem, ktor maj dostatok poznatkov. Tieto vedia vytvori konkrtny model a prslun stratgie pre dan spolonos. Ako u bolo spomenut, v zujme efektvneho riadenia vdavkov a dosiahnutia konkurennch vhod s potrebn rozlin stratgie pre vber dodvatea a uzatvorenie zmluvy s nm. Naprklad pre riadenie vdavkov vysoko zloitch (sofistikovanch) materilov vysokej hodnoty by sa mala pouva stratgia nkupu od jednho zdroja. Ide o kontrukne zloit materily so pecilnou technolgiou, pri ktorch sa kladie draz na inovcie a vkonnos a spolupracujce technologick postupy celho reazca od nvrhu materilu, cez vrobu a po jeho dodanie do spolonosti. Pre riadenie vdavkov mlo zloitch (sofistikovanch) poloiek vysokej hodnoty je snaha o vyjednvanie o najlepch cenovch podmienok. Tieto sa daj dosiahnu kombinciou zmluvnch dodvateov a jednorzovch kontraktov. Nsledne je dleit vyuva nstroje ako je sledovanie a hodnotenie vkonnosti dodvateov a sledovanie dodriavanie zmluvnch podmienok a dohd. 69

 Vysoko zloit (sofistikovan) poloky malej hodnoty si vyaduj tak sourcingov stratgie, ktor zaistia realizciu dodvok pri konkurennch podmienkach. Mlo zloit (sofistikovan) poloky nzkej hodnoty s riaden takm spsobom, aby minimalizovali nklady. Manari uzatvraj kontrakty, ktor kopruj trhov ceny, zjednoduuj samotn proces vmeny a snaia sa dosiahnu spory uzatvranm rmcovch zmlv. Dotazovanie Dotazovanie je dleit sas procesu nakupovania, ktor zabezpeuje vyhadanie, ohodnotenie a vber sprvneho dodvatea. Vea organizci vyuva tento spsob zskavania informci pri procese nakupovania. RFI Request for Information Vyuva sa v poiatonch fzach sourcingovho procesu na preskmanie trhov s cieom njs novch, potencilnych dodvateov. Organizcie sa snaia zska o najviac informcii, aby sa vedeli sprvne rozhodn, i bud alebo nebud s tmto subjektom spolupracova aj v alch krokoch. RFP Request for Proposal Pri tejto forme sa oslovuj dodvatelia s cieom zska od nich nvrhy na rieenie rznych problmov. Me s o snahu zska nov nzory na monosti zniovania vrobnch alebo dodvateskch nkladov. Dodvatelia mu naprklad ponknu nov siastku, ktor etr nklady, pretoe doke vykonva innos, ktor dovtedy vykonvalo viacej siastok. RFQ Request for Quotation Tu sa definuj konkrtne pecifikcie danch materilov alebo komponentov, ktor sa poaduj od dodvatea. Od dodvatea sa vyaduje stanovi cenu, za ktor vie tento materil pre organizciu zaobstara. Tto cenu dodvate zadva v reverznej aukcii spolu s ostatnmi dodvatemi, na zklade pecifikci, ktor obdrali pred aukcio u. Princp fungovania reverznej aukcie bol popsan v predchdzajcej asti. Dotazovanie sa vykonva v pecializovanch aplikcich. Tieto programy na zadvanie poiadaviek obsahuj: nstroje na vytvranie otzok schopnos automaticky definova vhy a spotava body za jednotliv odpovede na otzky pre dodvatea monos bezpene sa prihlsi a vyplni dan dotaz on-line monos prispsobova a pouva otzky a ablny zobrazovanie ponk v relnom ase monos prepojenia aplikcie s auknmi funkciami

70

Tento proces dotazovania poskytuje monos produkova lepie a rchlejie rozhodnutia. Pre potencilnych dodvateov zabezpeuje rovnak ance a eliminuje urit riziko pri obstarvan.
Ocenenie kontraktu

Analza dt a procesov

Vyhadanie potencilnych dodvateov

Ohodnotenie schopnost dodvateov

Vber vhodnho dodvatea

Uzavretie a vykonanie kontraktu

Pokraujce hodnotenie dodvateov

Schma 6: Tri zkladn formy dotazovania v sourdcingovom procese Zdroj: vlastn spracovanie

Kontraktan jednanie Kontrakty patria medzi najdleitejie dokumenty, ktor sa pouvaj pri obchodovan. Pouvaj sa na urenie rznych vzahov, i u pri nkupe, predaji tovarov a sluieb, pri zamestnan alebo definovan konkrtneho vzahu medzi obchodnmi partnermi. Klasick kontrakty boli vdy statick, mali tandardn formu a vzahovali sa rovnako na obidve strany, ktor kontrakt uzavreli. Je to aj prpad sasnch kontraktov, ktor s tandardne uzatvran medzi zkaznkmi a spolonosami. Takto kontrakty je dnes mon vytvori v akomkovek textovom editore. Napriek tomu v dnench zmluvnch vzahoch sa oraz astejie uzatvraj jedinen kontrakty, ktor s upraven presne poda predstv zmluvnch strn. Kvli tomu je dobr zavies do organizcie pecializovan softvr na tvorbu takchto kontraktov. M to vznam z viacerch dvodov: Rzne poiadavky pri uzatvran zmlv vdy existovali Urit stupe prispsobovania kontraktov vdy existoval, hlavne medzi vekmi organizciami a malmi dodvatemi. Ak vek organizcia chce uzavrie zmluvu pri odlinej cene, odlinch dodacch podmienkach alebo odlinch vlastnostiach produktov, mal dodvate bude vinou shlasi s takmito podmienkami, len aby si zabezpeil obchodovanie s touto vekou organizciou. Zven zujem zo strany predvajcich Prispsobovanie kontraktov sa zaalo realizova hlavne v poslednch rokoch z dvodu snahy predajcov zlepova vzahy s nkupcami. asto sa to dosahuje pecilnymi ponukami ako s zavy, zvltne odmeny alebo propagan innos, ktor maj zabezpei pokraovanie v kontrakte. Zven zujem zo strany nkupcov Je vidie snahu o prispsobovanie kontraktov aj zo strany nkupcov. Vek organizcie sa snaia uzatvra o najlepie dohody a ich vsledkom s potom jedinen kontrakty s dodvatemi. Tieto kontrakty presne uruj o sa bude nakupova, kto bude nakupova, kedy sa bude nakupova, ak bude cena a alie podmienky obchodu.

71

Stle vie mnostvo takchto kontraktov si vyaduje pecializovan softvr na vytvranie, dojednvanie a riadenie takchto kontraktov. Tieto aplikcie sa nazvaj aj programy na riadenie kontraktanho cyklu(contract life-cycle management), pretoe s vytvoren na sledovanie kadej etapy kontraktu. Typick kontrakt, ktor je prispsobovan poda poiadaviek zastnench strn, prechdza 6 etapami. Nvrh kontraktu Takto nvrh sa vytvra skombinovanm rznych podmienok, ktor s platn pre dan pecifick kontrakt, priom tieto s navrhnut prvnym oddelenm organizcie. Niekedy pecializovan softvr obsahuje aj aksi nvod, alebo sprievodcu, ktor pome zostavovateom kontraktu v tom, ktor podmienky zahrn na ak kontrakt. Takto nvrh kontraktu by mal by vytvoren v programe MS Word, alebo podobnom, kee tento je najpouvanejm textovm editorom. V nvrhu by malo by zahrnut ak podmienky mu a ak nemu by zmenen. Mali by tam by zahrnut aj zvery, ktor boli dohodnut pred tmto procesom tvorby kontraktu. Nvrh kontraktu by mal by schvlen obchodnkmi a prvnikmi zrove. Vyjednvanie kontraktu Akonhle je nvrh kontraktu vytvoren, je predloen druhej strane na pretudovanie, okomentovanie a prpadn opravy. Tto fza vyjednvania v sebe zaha posielanie si nvrhu medzi sebou s cieom dohodn sa na konench podmienkach kontraktu. Kvli tomu mus pecializovan softvr umoni obidvom stranm prstup k nvrhu kontraktu, mus im umoni zvrazova elan zmeny, podporova rzne jazyky a sledova kto a kedy navrhol ak zmenu kontraktu. Prostrednctvom softvru mus by mon v ktoromkovek bode vrti zmeny sp, do inho bodu. Schvlenie kontraktu Dojednan kontrakt ete mus by schvlen obidvoma stranami predtm, ako me by uveden do platnosti. Softvr uruje kto m schvli kontrakt ako celok, tak aj jeho jednotliv sasti. Uloenie kontraktu Potom ako bol kontrakt podpsan obidvoma stranami, mus by uloen. Uloenie do nejakho archvu je vhodn pre klasick, statick kontrakty. Takto uloenie je pre pecilne prispsobovan kontrakty neefektvne. Pri pouvan pecializovanch softvrov sa takto kontrakt exportuje z programu Word do databzy kontraktov. Softvr nsledne podporuje vyhadvanie v tchto kontraktoch a prlohch, zabezpeuje bezpen prstup k tmto kontraktom a zaznamenva tieto prstupy a poskytuje preddefinovan zostavy a sprvy ohadom stavu kontraktov. Dodriavanie a sprva kontraktov Je vemi dobr ma dobre uzavret kontrakt. Prepojenie databzy tchto kontraktov s ostatnmi aplikciami pouvanmi v organizcii napomha k tomu, aby tieto ostatn aplikcie konali v slade s podmienkami dohodnutmi v kontraktoch. Softvr mu takmto spsobom overova, dodvatelia a zkaznci dodruj dohodnut ceny, zavy, platby at. Obnovovanie a optimalizcia kontraktov Vina kontraktov je asovo obmedzen a po uritom ase musia by prehodnocovan. Softvrov produkty sleduj expiran doby, vopred o tom oznamuj a spaj proces rozhodovania o tom, i sa m kontrakt obnovi automaticky, i sa m prehodnoti alebo zrui. Produkty vedia ukza ako sa vyvinul tento kontrakt, t.j. pomocou analytickch nstrojov vedia vyhodnoti, i kontrakt priniesol oakvan vsledky, alebo nie.

72

Pomocou tchto nstrojov je mon uri, ako by sa kontrakt mal zmeni, aby sa dosiahli lepie, resp. oakvan vsledky. Najv nrast dopytu po tchto pecializovanch softvroch priiel zo strany nkupnch organizci, pretoe tieto si po tom, ako investovali do procesov obstarvania a sourcingu uvedomili dleitos prenania dohodnutch podmienok zo sourcingovho procesu do vslednch kontraktov. Spomnan dohadovanie kontraktov sa deje vinou pred zaatm obchodovania s dodvatemi. Vemi dleit lohu zohrva aj dohadovanie, resp. vyjednvanie podmienok s dodvatemi po realizcii tendra alebo inej formy obstarania. S jednm alebo dvoma najlepmi dodvatemi je mon ete dohadova vsledn podmienky, priom draz sa kladie na eliminovanie monch problmov a rizk, na urenie kvality dodvky, na dohodnutie podmienok ukonenia zmluvy a pod. Fakturcia a zaplatenie Automatizovanie procesu prijmania faktr a ich preplcania dodvateom je proces, o ktor treba rozri rieenia elektronickho obstarvania. Nielen e to zniuje nklady a zlepuje ostatn procesy, ale prina to vhody aj v svislosti s hodnotenm dodvateov a zskavanm informci. Elektronick predkladanie a splcanie faktr (EIPP) sa stva v sasnosti potrebnm nstrojom pre obchodovanie. Rieenia EIPP sa daj rozdeli do dvoch skupn: rieenie pre predajcov, ktor chc predklada faktry nkupcom rieenie pre nkupcov, ktor chc prijma dodvatesk faktry elektronicky Tieto rieenia prinaj pre organizcie vhody, m im zabezpeuj konkurenn vhodu. Nkupcovia tak mu uetri na zavch, na poplatkoch a na vykonvan platieb v rmci podmienok zmluvy. Hlavn komponenty Elektronickho predkladania a splcania faktr s: Jadrov funkcie: predloenie a overenie faktry. Faktry mu by automaticky prekontrolovan kvli poadovanm dtam a kvli podmienkam z objednvok. V rieen je zahrnut automatick provanie faktr k objednvkam, k dodvkam na sklad, on-line rieenie nezrovnalost a oznamovanie o stave faktry v relnom ase. Viac jazyn podpora sa stala tandardom, aj ke podporovan jazyky sa lia v zvislosti od subjektu, ktorho rieenie sa zavdza. Rozren funkcie:automatick smerovanie, provanie a schvaovanie faktr. Je mon automaticky smerova, schvli a prova faktry k dtam z rznych dokumentov kvli lepiemu sledovaniu vdavkov. Strategick funkcie: priame spracovanie v rmci dodvateskho reazca. V sasnosti rieenia subjektov obsahuj strategick funkcie ako obstarvanie, elektronick platby a riadenie hotovosti. V blzkej budcnosti sa predpoklad, e produkty, ktor obsahuj rieenia pre nkupcov, bud obsahova aj rieenia pre dodvateov, predajcov. Spracovanie faktr sa vo veobecnosti riadi princpom 80/20. To znamen, e 80% faktr sa vysporiada bez problmov a na zvynch 20%, pri ktorch sa vyskytuj problmy, sa vyuva 80% vetkch zdrojov, ktor sa zaoberaj spracovanm faktr. Prklady problmov s chyby vo faktrach, faktry predloen bez objednvky, 73

nedostaton schvlenie, duplicitn faktry, odchlky v mnostvch, cench, dtumoch at. Vetky takto problmy ved k neuspokojivmu riadeniu faktr a nsledne vyaduj vea asu a zdrojov na npravu. Zavedenm automatizovanho rieenia me organizcia urchli spracovanie faktr. Medzi alie prnosy patr skrtenie fakturanho cyklu, elimincia poplatkov z omekania a dosiahnutie vch zliav zo strany dodvateov vaka vasnmu uhrdzaniu faktr. Viditen je aj znenie nkladov na transakciu, zlep sa monos vytvrania a predkladania sprv a znia sa nklady na zamestnancov, ktor zabezpeuj vkladanie dt do systmu. Medzi hlavn funkcie takho rieenia by sme mohli zaradi nasledovn: riadenie faktr elektronicky, riadenie schvaovacieho procesu existencia preddefinovanch abln automatizovanie smerovania faktr vytvranie protokolov prezeranie faktr z akhokovek miesta v organizcii, monos prezera histriu faktr automatick triedenie faktr, sledovanie pohybu faktry rieenie problmov s faktrami spoluprca s dodvatemi Hlavnmi vhodami s: skrtenie asu potrebnho na vybavenie faktry zven produktivita prce pracovnkov, pretoe tto sa venuj nakupovaniu, a nerieia faktry manulne znenie nkladov organizcie mu uetri platenm naas postupn rast organizcie automatizovanm procesov

74

2.9 SW podpora - Hodnotenie vkonnosti dodvateov a dodvatesk siete

Sourcingov proces nekon uzatvorenm zmluvy alebo splatenm faktry. Uzatvorenm takejto dohody zanaj dodvate a nkupca budova medzi sebou vzah. V takomto vzahu potrebuj by obidve strany spokojn. Pre dodvatea to znamen udranie rovne poskytovanch sluieb, dodranie kvality a vasnosti dodvok. Na druhej strane pre nkupcu to znamen dodranie sbench objednvok, konkrtne poadovanch mnostiev a dodacch leht. Pre nkupcu je teda dleit monitorova vkonnos svojich dodvateov. Sledovanie ich vkonnosti napomha organizcim v stanovovan TCO ich dodvateskho reazca. Tieto nklady zahaj jednak priame, ale aj skryt nklady, ktor svisia s obchodovanm s uritm dodvateom. Tieto skryt nklady mu by napr. kvalita, financovanie, nedodranie podmienok dodvateom at. Efektvne analzy vypracovan na zklade informci o dodvateoch mu organizcim napomha v predpovedan budceho sprvania sa dodvatea. Tradin meranie vkonnosti dodvateov, ktor sa pouvalo v organizcich doteraz, zahalo hodnotenie dodvateov na jednotlivch sekoch a divzich organizcie. Problm vak bol v tom, e kad sek pouval na hodnotenie in indiktory a in vhy pre tieto indiktory. Takmto spsobom je vemi ak zska jasn hodnotenie dodvatea celou organizciou. Efektvne rieenie hodnotenia dodvateov mus by schopn zhrn a znormalizova zozbieran dta v rmci celej organizcie. Nsledne mus by toto rieenie schopn previes meranie a vygenerova vsledky. Tmto vsledkom bude hodnotenie vkonnosti dodvatea. Ak sa implementuje vkonnejie rieenie, tak toto bude dopa tieto intern hodnotenia o alie kvalitatvne a kvantitatvne informcie. Vkonnejie rieenie bude mc vyui matematick algoritmus na predikciu sprvania sa dodvatea v budcnosti a vpoet rizika s uritm stupom presnosti. Vea novo vyvjanch rieen hodnotenia dodvateov by malo obsahova tieto monosti. Napriek tomu Aberdeen Group sa vyjadruje vo svojej tdii, e vina rieen hodnotenia dodvateov je v sasnosti nekompletn. Preto sa v tejto oblasti zanaj vyvja samostatn globlne rieenia, ktor maj napomc hodnoteniu a analyzovaniu trhovch dt o subjektoch relnych alebo potencilnych obchodnch partnerov. Technologick rieenia pre pracovanie s rozsiahlymi databzami otvorench alebo uzavretch dajov s vyuitm umelointelignennch technk pre spracovanie a vyhodnocovanie tchto dt zanaj by vysoko perspektvne na globlnom elektornickom trhu a s poskytovaten efektvnymi modelmi ako Software as a Service, Software/service on demand, prp. Cloud computing, crowd a collective intelligence na bze socilnych siet a pod.

Organizcia zodpovedn za metdy a postupy v eProcuremente Intitcia zodpovedn za prvne aspekty

Office for Government Commerce (OGC) www.ogc.gov.uk Office for Government Commerce (OGC) www.ogc.gov.uk

75

Intitcia zodpovedn za technick rieenia

Centrlna intitcia pre verejn nakupovanie

Improvement and Development Agency (IDeA) IDeA bola zaloen miestnymi a regionlnymi radmi v roku 1999, aby napomhala zlepovaniu verejnho nakupovania . K tmto elom vytvorila trhovisko: www.idea.gov.uk/marketplace OGC Buying Solutions (www.OGCbuing solutions.gov.uk) NHS Purchasing and Supply Agency zodpovedn za verejn nakupovanie v rmci National Health Service (sluby zdravotnctvu) Defence Procurement Agency zaisuje nakupovanie pre UK Armd Forces (v rmci Ministerstva Obrany) SBS Small Business Service Verejn nakupovanie je organizovan ako kombincia centralizovanho a decentralizovanho prstupu: OGC Buying Solutions, centrlna intitcia pre nakupovanie vyjednva rmcov zmluvy, ktor mu by nsledne vyuvan celm verejnm sektorom. Zrove jednotliv miestne rady mu vyjednva svoje vlastn rmcov zmluvy a s zodpovedn za svoje zkazky. Prostrednctvom nrodnej rmcovej zmluvy vyjednanej OGC Buying Solutions s nakupovan tovary a sluby v hodnote 16 milinov (0,1 % centrlneho nakupovania). Hodnota tovarov a sluieb pre regionlne a miestne rady nieje k dispozcii.

alie dleit organizcie

Typ koordincie medzi jednotlivmi organizciami

Tabuka 8: Prklad elektronickho obstarvania vo verejnom sektore UK Zdroj: vlastn spracovanie

2.9.1 Vvoj verejnho nakupovania, stratgie a ciele eProcurementu vo Vekej Britnii

Systm verejnho nakupovania nieje vo Vekej Britnii zaloen na zkonoch, ale na hodnoten dosiahnutho vsledku, o motivuje k hadaniu optimlnych postupov pre dan prpad. Termn value for money , ktor vyjadruje poiadavku, aby za vynaloen peniaze bola dosiahnut o najlepia hodnota, njdeme sn vo vetkch metodickch prrukch, nvodoch i manuloch pre jednotliv fzy eProcurementu. Vo Vekej Britnii si jednotliv ministerstv, organizcie a rady sami vytvraj stratgie a postupy pre verejn nakupovanie, ktor s vhodn pre konkrtne miestne podmienky. Mu si zvoli, i bud tovary a sluby nakupova sami, nebo vyuij centrlnu nkupn agentru a rmcov zmluvy, alebo zveria napr. vstavbu i drbu budov skromnm spolonostiam. Vek pozornos sa pri kadej zmluve venuje jej manamentu (od prpravy zmluvy aj po cel dobu platnosti zmluvy). Verejn nakupovanie sa vo Vekej Britnii najprv sstredilo na centralizciu nkupov pre vetky stredn orgny ttu do jedinej organizcie (a to vrtane 76

skladovacch sluieb). Dvodom bola snaha o dosiahnutie mnostevnho rabatu. Skoro sa vak ukzalo, e tento postup nieje efektvny, pretoe vznikali v dodvateskch vzahoch zbyton medzilnky. Vetky verejn orgny zaali svoje nakupovanie zaisova samostatne, ale nkupy sa stvali stle astejmi a tovary i sluby sa opakovali. To logicky vystilo do snahy uzatvra dlhodobejie zmluvy a skoro sa vytvoril systm rmcovch dohd uzatvorench na zklade riadneho sanho procesu a nslednch zmlv uzatvranch u na zklade rmcovej zmluvy. V poslednch rokoch sa vo Vekej Britnii objavuj snahy prena do verejnej sfry efektvne prvky manamentu zo skromnho sektora. Celkove sa postupy vo verejnch zkazkch vyvjaj tak, aby reagovali na vvoj technolgi, vvoj v E i vvoj skromnho sektora. V roku 2002 vznikol Office of Government Commerce (alej len OGC) rad pre vldny obchod). Vznikol, aby vylepoval value for money. Na internetovch strnkach radu (www.ogc.gov.uk) OGC zverejuje pomcky pre verejn nakupovanie novinky, metodiku, nvody a manuly, ktor s zameran na dosahovanie najlepej hodnoty za vynaloen peniaze (value for money), best practices (najlepie uskutonen procesy), informan technolgie, eProcurement, nkupn karty at.

OGC sa len do siedmych sekci: Sekcia vzahov so zadvatemi verejnch zkaziek (zaisuje spoluprcu medzi jednotlivmi organizciami vo verejnej sfre, zdieanie sksenost at.) Sekcia spolonch sluieb (zabezpeuje spolon systmy jednotlivch sekci oblas financi, infratruktry, komunikciu) Sekcia politiky, praxe a prvnych vzahov Sekcia informanch technolgi Sekcia vstavby a stavebnctva dlhodob a strategick Sekcia dodvateskch vzahov a elektronickho obchodovania Sekcia pre nkupn sluby OGC Buying Solutions (www.ogcbuyingsolutions.uk) OGC Buying Solutions pomha jednotlivm zadvateom verejnej sfry dosahova o najvie spory nkladov, o najviu hodnotu za vynaloen peniaze a umouje im o najefektvnejie zabezpeova nkupn proces. Centrlny nkupn portl www.ogcbuyingsolutions.uk poskytuje informcie a nstroje pre eProcurement a rmcov zmluvy, ale zatia nezaha funkcie eTenderingu a ePurchasingu. Vlda Vekej Britnie si v oblasti eProcurementu vytila cie, aby bolo mon 100% vetkch nkupnch transakci centrlnej vldy uskutoni elektronickou cestou. Tieto transakcie medzi vldnymi organizciami a dodvatemi by mali vyuva interoperabiln systmy zaloen na otvorench tandardoch. V roku 2002 vznikla eProcurement stratgia (Strategy for Central Civil Government, ktor je k dispozcii na www.ogc.gov.uk. Hlavn body stratgie s: The Establishment of Framework Agreements: doda Commercial Off the Shelf (COTS) nstroje pre interoperabiln systmy, aby boli umonen funkcie eTenderingu a ePaymentu. 77

Change Management: vypracova spolon prstup k eProcurementu v centrlnej verejnej sfre pre nasledujce 3 roky a pomc jednotlivm organizcim s vytvranm nkupnch procesov a vyhodnocovanm ich obchodnch profilov (napr. vytvorenie nstroja eProcurement Assessment Tool, ktor umouje kalkulciu monch spor pri vyuit eProcurementu) Zlepova monosti vmeny dt medzi zadvatemi a dodvatemi a dokoni projekt Zanzibar

Projekt Zanzibar -OGC vyhlsila v roku 2004 zkazku na Purchase to Pay Market Place. Tento projekt by mal poskytn eTrhovisko zahrujce eHub koncept (jednotn prstup pre dodvateov aj zadvateov, poskytovanie vetkch svisiacich dt) aj spolon a individulne katalgy. Cel projekt by mal za tri roky uetri verejnmu sektoru 100 milinov. Malo by djs k maximlnej efektivite verejnho nakupovania, podpori vyuvanie eProcurementu vo vldnych oddeleniach a menie miestne i regionlne organizcie by mali ma zaisten lacn rieenie eProcurementu. Projekt by mal zaa fungova v priebehu tohto roku. Vlda Vekej Britnie oakva, e nstroje a techniky eProcurementu by mali v priebehu troch rokov v rmci nasadenia uetri 250 milinov.

2.9.2 Jednotliv portly

ogcbuyingsolutions.gov.uk Portl ogcbuyingsolutions.gov.uk je centrlny vldny nkupn portl. S tu k dispozcii informcie aj nstroje pre eProcurement a je tu prstup k rmcovm zmluvm. Zatia tu nie je mon eTendering i ePurchasing, o by sa malo zmeni uskutonenm projektu Zanzibar. Na vldnom portli njdeme prstup ku katalgom, ktor s vyuvan celm verejnm sektorom: S-CAT a GCAT. S-Cat je katalg, ktor poskytuje prstup k 170 dodvateom sluieb. S-Cat obsahuje 16 kategri sluieb zahajcich IT a business konzultan sluby. Jednotliv dodvatelia sluieb musia pred registrciou prejs ponukovm konanm, v ktorom sa u pre verejn sektor vyjednaj zavy v rmcovch zmluvch. Nakupujci mu prechdza profily jednotlivch dodvateov a porovnva ceny. GCAT je online katalg s viac ne 50 000 IT a Telekomunikanmi produktmi. GCAT poskytuje sluby eOrderingu a ePaymentu. Katalg je vyuvan 700 organizciami z verejnho sektora a hodnota nkupov vzrstla z 5,9 milinov z obdobia 2001-2002 na 10,3 milinov v obdob 2003-2004. www.csarss.net Na portli www.csarss.net(Regional Supplies Service eProcurement site) si mu jednotliv dodvatelia zaregistrova informcie o svojej firme a maj tu prstup k verejnm zkazkm ponkanm celm verejnm sektorom.

78

www.supplyyingovernment.gov.uk Portl prevdzkovan spolone OGC a organizciou Small Business Service (SBS). Portl poskytuje prstup k informcim o tom, ako predva vlde sluby a tovary a alej je tu prstup aj k zverejnenm verejnm zkazkm.

2.9.3 Sasn vyuvanie eProcurementu

Celkov hodnota verejnho nakupovania vo Vekej Britnii je pribline 100 milird (z toho je asi 16 milird za ktor je zodpovedn centrlna vlda a regionlne a miestne rady (vrtane rezortu zdravotnctva) zodpovedaj za zbytok). V sasnej dobe sa vo Vekej Britnii vyuvaj nasledujce nstroje eProcurementu: publikovanie dopytu, zasielanie ponk elektronickou cestou, zatia nie je umonen automatick vyhodnocovanie ponk, eOrdering a eInvoicing. Vyuvaj sa eKatalgy a vo vekej miere aj eAukcie. OGC poskytlo nstroj eAuction Decision Tool, ktor pomha vyhodnocova, i je pre dan prpad vhodn vyui eAukcie. alej existuje monos tzv. Live eAuction Viewings - online sledovanie prebiehajcich eAukci, o m vies k rozreniu znalost v tejto oblasti. OGC v januri tohto roku uviedlo, e prebehlo u 20 eAukci a alch 21 je naplnovanch. Ukonen eAukcie uetrili vlde 11 milinov pri zmluvch za 75 milinov. EAukcie s organizovan v spoluprci s piatimi hlavnmi poskytovatemi technolgi: Achilles, British Telecom, BravoSolution, Trading Partners a Wipro. Cena za zorganizovanie eAukcie sa pohybuje medzi 3000 a 7000. Proces aukcie zaha automatick oznmenie emailom kvalifikovanm dodvateom, online prpravu ponk za pouitie webovch formulrov, online podanie ponk, ponuky s automaticky otvran a ohodnocovan hne po ich prijat. Pre zabezpeenie je vyuvan SSL. Systm aukcie nevyuva ani zaifrovanie dokumentov ani digitlne podpisy. Nie je umonen ani asov raztko. Jednotliv uvatelia maj poda svojich profilov obmedzen prstupy k dtam. Autentizcia jednotlivch uvateov prebieha cez uvatesk pr ofily. Produkty sa kategorizuj poda UNSPSC. Vo Vekej Britnii zatia nepouvaj elektronick podpisy, ale ich pouvanie by malo zaa v priebehu dvoch rokov. Za zmienku stoj vyuvanie platobnch kariet Government Procurement Cards. Program vyuvania tchto VISA kariet bol zahjen v oktbri 1997 a jeho hlavnm cieom bolo zjednodui nkupn proces, zvi efektivitu a zni vdaje. Karty mu by vyuvan k platbm (jedn sa o platby nich poloiek priemern hodnota transakcie je 145) face-to-face, prostrednctvom telefnu aj Internetu. Kad platba kartou namiesto tradinch faktr uetr 70% procesnch nkladov v priemere 2 miliny mesane. V rmci eGovernment Interoperability Framework (rmec pre interoperabilitu v oblasti eGovernmentu) dolo ku tandardizcii mnohch oblast svisiacich s eProcurementom XML schmy, GCL (Government Category List) at. Vo februri tohto roku OGC oznmila, e spolonos BravoSolution bude poskytova sluby eSourcingu. Verejn zkazku na eSourcing vyhlsila OGC v roku 2004 a z 30 zujemcov bolo vybranch 9 spolonost do uej sae, ktor vo finle vyhrala spolonos Bravo Solution. Bola podpsan zmluva na 4 roky, poas ktorch bude spolonos poskytova cez Internet eSourcing pre organizcie verejnho sektora. Oblas eSourcing bude zaha tyri hlavn sluby: 79

eTendering eEvaluation eCollaboration eContract Management

Oznmenie jednotlivch tendrov by malo prebieha emailom i pomocou SMS. Podvanie ponk bude prebieha elektronicky a mal by by vytvoren mechanizmus, ktor by zaistil uzamknutie ponk a do urenho momentu, kde by dolo k otvoreniu vetkch ponk a ich vyhodnoteniu. Mali by by umonen tatistick analzy. E-Sourcing systm by mal by vo veobecnosti integrovan s OJEU a mal by podporova CPV tandardy. Predpoklad sa, e pre dodvateov by sluby boli poskytovan zdarma, pre zadvateov z verejnho sektora by sa ron poplatky mohli pohybova medzi 20 000 a 100 000.

80

3. PRSTUPY K REALIZCII NRODNEJ A REGIONLNEJ POLITIKY PODPORY ELEKTRONICKHO OBCHODU

Aktivity (nazvame ich tie aj podporn politiky) zo strany ttu na podporu elektronickho obchodu mu by rzne a hlavnm segmentom, na ktor sa maj orientova, s mal a stredn podniky (MSP). V podstate sa ale politiky lenia na es zkladnch druhov: politiky udskch zdrojov inovan politiky propagcia podpornch siet pre MSP pomoc MSP pri asti na elektronickch trhoch daov politika legislatvny rmec V nasledujcich podkapitolch s uveden charakteristiky jednotlivch oblast s prkladmi z lenskch krajn E od r. 2004. V prpade svisu aktivt s programovm obdobm, uvdzan s hlavne prklady z E v oblastiach v rmci predolho programovho obdobia, kee prijat programov dokumenty na obdobie 2007 -2013 neboli ete pri uzatvran projektu veobecne k dispozcii. Slovensko je analyzovan aj z hadiska novho programovacieho obdobia. Tto analza vychdza z viacerch relevantnch benchmarkovch eurpskych tdi .

3.1 Politiky udskch zdrojov

Vsledky niekokch skorch ale aj sasnch tdi zaoberajcich sa IKT priemyslom ukzali, e eurpsky priemysel trp vznamnmi nedostatkami v oblasti ezrunost. V aknom plne Eurpska komisia priznva fakt, e existuj nedostatky v IKT sektore. Hoci sasn obchodn cyklus a hospodrsky pokles trochu zmiernili tento problm, nedostatok zrunch profesionlov v elektronickom obchode a IKT oblasti je vznan. Vetky lensk tty, vrtane tch, kde je adopcia e -obchodu najrozvinutejia, ctia, e je potrebn sa tmito otzkami zaobera a prijma tak opatrenia, ktor zvia povedomie medzi MSP hlavne na zklade prkladov z praxe. MSP elia jednotlivm akostiam z dvodu nedostatku e-obchodnch zrunost, ktor sa povauj za jeden z hlavnch spomaujcich prvkov vo vzahu k adopcii e-obchodu. Vina lenskch ttov si uvedomuje tto potrebu e-obchodu, preto zaujmaj tak stanovisk a prijmaj rieenia, ktor umouj MSP zskava a adaptova ich e -obchodn zrunosti cez priame trningy ako napr. cielen seminre pre MSP, trningov programy a pod. Politika udskch zdrojov je najpopulrnejou oblasou zo vetkch nrodnch politk tkajcich sa elektronickho obchodu. V politike udskch zdrojov rozliujeme politiky zameran na veobecn povedomie, cielen zvyovanie povedomia a kolenia, resp. trningy ud v oblasti IKT.

3.1.1 Veobecn zvyovanie povedomia

Percentulne vyjadrenie MSP, ktor investovali do IKT a elektronickho obchodu sa znane men od lenskho ttu k lenskmu ttu a iadna krajina nedosiahla 81

univerzlny rast. To znamen, e k viemu alebo meniemu rozsahu vyuvania tchto rieen stle ostva potreba zvi povedomie na veobecnej rovni a da spolonostiam ancu dozvedie sa o elektronickom obchodovan a odhali jeho vhody. To vak vyaduje odstrnenie barir, ktor rozreniu brnia. Kad krajina m pecifick indiktory barir svisiacich s mentalitou, historickmi sksenosami a pod., a preto sa k ich odstrneniu ned pristupova plne veobecne. Vina lenskch ttov jasne vyjadruje dleitos zvenia povedomia v ich dokumentoch o nrodnom plne. Tu patria Raksko, Belgicko (Valnsko), Grcko, rsko, Taliansko, Portugalsko, Holandsko a Spojen Krovstvo. Ostatn tie pokrauj v investovan do ich vlastnch nrodnch projektov na zvenie potu firiem erpajcich vhody elektronickho obchodu, m prispievaj k zvyovaniu ko nkurencieschopnosti celho sektora danej krajiny. irok aktivity veobecnho zvenia pokrvaj klu tm a vyuvaj rzne metodolgie na zskanie priaznivcov. Z realizovanch prehadov a tdi je oividn, e frekvencia tohto typu aktivt nem priamu spojitos s rznou mierou osvojovania si IKT a elektronickho obchodu. Naprklad, v slade s prieskumom Eurostat, vdsko, Fnsko, Spojen Krovstvo, Nemecko a Dnsko s vyspelejmi uvatemi a nkupcami rieen elektronickho obchodu. Oproti tomu Spojen Krovstvo, vdsko, Holandsko, Belgicko i rsko vak disponuj vm potom iniciatv na zvenie uvedomenia oproti ostatnm. Tieto odlinosti by sa mono mohli vysvetli rznymi prstupmi k realizcii cieov. Naprklad, v slade s prieskumom Eurostat, Spojen Krovstvo zaostva za vdskom, Dnskom, Nemeckom, Nrskom a Fnskom, o sa tka potu MSP uvajcich IKT ako aj MSP s prstupom na web i napriek vysokmu potu aktivt na zvenie povedomia. Toto naznauje, e ete stle existuj medzery v tom, akm spsobom sa d realizova zvenie povedomia prnosov IKT vo veobecnosti, ete pred nrtom konkrtnych obchodnch plnov pre elektronick obchod. Vo vdsku, percentulny podiel MSP zastnench na e-predaji je ovea ni ako v Nemecku, Dnsku a Holandsku, o naznauje relatvnu slabinu v tejto oblasti, ktor mus by konfrontovan zvyovanm povedomia danej pecifickej oblasti v danej krajine. Inmi slovami, v kadej krajine existuj medzery a oblasti vyadujce zlepenie, ku ktorm je potrebn pristupova pecificky. Inm prkladom je Fnsko, ktor m najvyie podiely uvateov IKT ako aj prstupu na web medzi MSP (90-98%). I tak je dleit zmieni sa o tom, e samotn Fnsko povauje zvyovanie povedomia medzi mikro-podnikmi za stle potrebn. Svis to aj s tm, e dynamick rozvoj IKT a rieen elektronickho obchodu neustle prina nov monosti a vhody pre firmy, ktor ich adoptuj ako prv. V mnohch krajinch, obzvl v panielsku, Taliansku a Grcku, nedostatok zvyovania povedomia o elektronickom obchode je poda prieskumov stle hlavnou prekkou jeho irieho adoptovania. Tento problm je asto spojen s profilom priemyslu v tchto krajinch, kde prevlda vek poet malch a rodinnch firiem, ktor povauj investcie do elektronickho obchodu za vysok, neefektvne a hlavne v oblasti B2B za nevhodn. Niektor uvdzali nespokojnos s utlanm malch firiem vekmi prve v elektronickom prostred. Tto fragmentcia vedie k problmom vytvorenia efektvnych komunikanch stratgi na prezentovanie elektronickho obchodu, ako i k zkladnejm zdrojovm prekkam, ktorm elia tieto firmy pri zavdzan elektronickho obchodu.

82

Ak to zhrnieme, Spojen Krovstvo a rsko sa snaia ma vinu ich programov a plnov prve v tejto iroko tmatickej oblasti. To sa pravdepodobne d vysvetli faktom, e maj zjavne irok klu podpornch schm, ktor s previazan, a draz na povedomie je kladen na vrchnch rovniach tchto schm. V skutonosti vak s kombinovan a podporovan mnostvom ostatnch nstrojov. Samozrejme, v mnohch inch krajinch sa taktie realizuj irok nrodn programy. Charakterovmi rtami tchto programov je typick kombinovanie veobecnch a pecifickch prstupov, naprklad, veobecne eln reklama v telev zii, rdiu a novinch, spolu so irokou klou konferenci a po menie seminre a kurzy.

3.1.2 Cielen zvyovanie povedomia

V niektorch lenskch ttoch, je za dleitejie povaovan podporova cielen zvyovanie povedomia o monostiach elektronickho obchodu, napr. podpora tradinch alebo rozvjajcich sa sektorov, ktor asto zaostvaj pozadu v adaptcii IKT (Holandsko, Belgicko). almi lohami s: podpora pecifickch kategri firiem ako vemi mal firmy MicroMSP (rsko, Fnsko) podpora firiem, ktor s u viac rozvinut v adaptcii elektronickho obchodu (rsko, Holandsko, Vek Britnia a Fnsko). Tieto programy, mu pomc zmierni niektor z vyie identifikovanch vnmanch barir, ktor plyn hlavne z predstavy nedostatonch vhod pre firmu alebo vhodnos uritch tovarov alebo sluieb pre elektronicko-obchodn transakcie. Mnostvo manarov vrobnch a hlavne prvovrobnch firiem si mysl, e elektronick obchod je uren len pre tovary digitlneho charakteru, prp. CD, knihy a pod. Nemaj predstavu, ako me by elektronick obchod npomocn pri rieen ich problmov s dodvateskm reazcom hlavne v danom odvetv. Programy zvyovania cielenho povedomia mu sprostredkova pecifickch skupinovch aktivt, ktor ved k diskusim, transferu znalost a k alm dleitm aktivitm rieiacim niektor pecifick, napr. odvetvov problmy. Fnske MSP boli obzvl neist v oblasti vhodnosti uritch tovarov a sluieb pre elektronick predaj, o me vysvetova znan bariry elektronickho obchodu v tejto oblasti. Ide hlavne o predaj koncovm spotrebiteom. Veobecne povedan, opatrenia zameran na zvyovanie povedomia pecificky orientovan na urit segment s navrhovan za elom pomoci podnikom posun sa vo svojej elektronicko-obchodnej stratgii. Mnostvo podnikov sa dostalo do fzy pripojenia, prpadne u na webe pripojen boli, ale nerozumeli ako urobi al krok, aby implementovali e-obchodn stratgiu a ako tento typ procesov o najefektvnejie vyuili. Prve tieto verejn opatrenia zameran na pecifick problmy sa javia v sasnosti pre tt ako vemi vznamn. Podstatne v draz je vhodn kls na praktick pomoc ako na informcie, ktor vyaduj podstatne zaujmavej a tm nronej charakter propagovania, ktor by mal oslovi aj firmy s uritou apatiou. Medzi ne patria programy predstavovania metd elektronickho obchodu firmm, o me by prepojen aj s motivciou typu verejn obstarvania bud realizovan hlavne elektronickou formou, o printi zujemcov o dodvky zaa elektronick obchod vyuva a pribli im tento systm na konkrtnom prklade. Pouiten mechanizmy potom v sebe zahaj nvody, poradenstvo, odborn skupiny, brfingy a workshopy. 83

Strune povedan, iniciatva v tejto oblasti by mala zana posva elektronick obchod zo tdia preo by sa MSP mali zastova e-obchodu ku ako sa mu MSP efektvne zastni.

3.1.3 Trningy
Na zklade u spomenutch zdrojov je jasn, e pokia ide o zavedenie a nrast IKT, existuj v zrunostiach ich vyuvania medzery a nedostatky. Preto taktickou vzvou by malo by poskytovanie MSP znalosti vyuitia elektronickho obchodu. Tieto iniciatvy by sa mali zameriava na pecifick druhy charakteristickch elektronicko -obchodnch zrunost a nie zkladnch IKT zrunost (nazvanch digitlna gramotnos), ktor sa vyaduj od vetkch ud, ktor vstupuj na trh prce. Taktie nepokrva ani technick zrunosti pecialistov a odbornkov IKT. Problematika zkladnch IKT zrunost bola rieen v rmci niekokch iniciatv tkajcich sa politiky zamestnanosti a vzdelania (napr. e-vzdelvacie iniciatvy, rekvalifikcie, prp. sasn vzia celoivotnho vzdelvania, prkladom ktorch boli napr. PHARE a ESP projekty). Tieto zkladn zrunosti s sce asou aj zrunosti vyuvania elektronickho obchodu ale nie s ich vlunou charakteristikou. Problematiky zrunost v elektronickom obchode s podstatne zloitejie a vea krt nemaj technicko-ekonomick zklad, aj ke pri ich realizcii sa vyaduj. Prakticky vetky krajiny trpia uritou formou nedostatku a nevhodnho spojenia elektronicko-obchodnch zrunost. V niektorch krajinch nie s identifikovan ako obzvl aktne ako naprklad Fnsko, rsko, Nemecko, Grcko, Taliansko, panielsko a vdsko. Tieto nedostatky s vak predmetom pecifickej kapitoly EITO roenky u od r. 2002, ktor uvdza, e najvie koncerny v eurpskom priemysle zotrvvaj v hadan zamestnancov s technickou kvalifikciou alebo s elektronicko -obchodnmi zrunosami. Rozvoj elektronickho obchodu je taktie hnacou silou dopytu po uoch, ktor maj prehad o priemysle a monosti vyuitia elektronickho obchodu v odvetv. V Eurpe, viacer krajiny prezentuj stle sa zvujci rozdiel medzi potrebou a sasnm stavom e-zrunost hlavne v oblasti elektronickho obchodu, priom prve tto oblas poda odhadov tvor pribline tvrtinu vetkho dopytu po pracovnch zrunostiach. Vina lenskch ttov zavdza iniciatvy na makro rovni, aby uspokojili potrebu IKT zrunost, mnostvo z nich vak nesvis s elektronickm obchodom. Naprklad v rsku, bola uskutonen irok kla investci do vzdelvania, Nemecko zaviedlo zelen kartu, aby pritiahlo zahraninch IT profesionlov, panielsko m irok program zakolenia 14 000 IKT profesionlov, Grcko vyuva trukturlne fondy cez svoj Operan Program pre Informan Spolonos na financovanie intruktnych iniciatv. V protiklade k ostatnm, vyie spomenutm krajinm, Fnsko a vdsko hlsia pecifick nedostatok manarskych zrunost v spojitosti s aplikciou elektronickho obchodu a IKT. vdsko oznmilo, e identifikovalo zlyhanie trhu, o sa tka rieenia tchto problmov skromnm sektorom. Bu je podpora neadekvtna (nevhodn mieanie manarskych/ technickch trningov), alebo nie je pecificky zameran na potreby MSP. V sasnosti sa tento problm riei prostrednctvom nrodnho programu nazvanho Smelink. Dnsko taktie hlsi nedostatok IKT zrunost, ale je nzoru, e s dodatonm rozrenm trningov a zlepenm zrunost by ich mohli vykompenzova. 84

Tieto iniciatvy vak uspokojuj vlune klu potrieb elektronickho obchodu. Niektor trningov iniciatvy, ako naprklad trning trnerov/lektorov, s povaovan taktie za nevyhnutn, aby sa predilo systmovm problmom. renie elektronickho obchodu by sa poda niektorch odbornkov nemalo obmedzova na dan mnostvo vhodne kvalifikovanch ud schopnch vyuova inch. Na druhej strane, nrodn schmy zameriavajce sa na vyuitie existujceho mnostva lektorov poskytuj mono viu garanciu konzistentnosti a kvality uenia a transferu znalost a zrunost. To by malo by vinou vyadovan v tom prpade, ke sa jedn o relatvne nov, neoveren disciplnu. Nutnos zskania kvalifikcie/certifiktu pre tto oblas me by pouit i na propagan ely ako aj na meranie edukanej schopnosti. Je zjavn, e existuje ist prepojenie medzi prenikanm IKT, prp. stupom rozvoja a vyuvania elektronickho obchodu a spsobom trningu. Naprklad tradin prstupy workshopov alebo seminrov sa vyuvaj hlavne na zauenie MSP do praktickch princpov efektvneho web-designu ako aj do strategickch princpov plnovania a manaovania elektronickho obchodu. Prklady tch druhch menovanch existuj v znanej miere v Holandsku, rsku a Fnsku. V Nrsku je prevaha trningov dostupnch on-line, s telefonickou podporou v prpade potreby. Tento prstup sa vak me realizova iba v krajinch s dostatone vyvinutou IKT infratruktrou, e learningovou mentalitou a akceptciou elektronickho vyuovania na diaku. V tomto smere Slovensko ete zaostva, aj ke nie prve v pripojen na Internet ako skr v kvalite a akceptci e-learningovch technolgi firmami. Personalizovan a zkazkov trning, asto kombinovan s konzultciami, je taktie vyuvan a ponkan v niekokch lenskch ttoch. Tto trningov metda me by dlhodobejia, stabilnejia a me ma v inok po skonen kurzu, avak obyajne je finanne nronejia. Prklady s viditen v Grcku i vo vdsku. V Grcku je to hlavne kvli pecifickm dvodom, a to e typick podniky s bu prli mal nato, aby mali IT manara, alebo s rodinnho charakteru, teda s malou ndejou na zskanie a uplatnenie vedomost o elektronickom obchodovan. Preto, pre trnerov je najefektvnejie s priamo do firiem, kde mu sprostredkova expertzy o sasnom stave, trendoch a iniciatvach. Vo vdsku je to program Smelink, ktor podporuje masov presun IKT znalost od tch, o nimi disponuj (mlad udia vo vyuovacom procese), k tm, o ich nemaj (MSP). To je vak podmienen akceptciou odbornosti ud z akademickej pdy hlavne u ttnych a vldnych orgnov, tak ako je to vo vine vyspelch krajn (Slovensko je v tomto prpade vemi kritizovan). Otzkou stle ostva meranie vkonnosti a efektvnosti takchto aktivt. Sprvnou metodikou je mono odstrni mnostvo neefektvnych a hluchch aktivt, na ktor mnohokrt tt minie ovea vie mnostvo finannch prostriedkov ako na efektvne. Preto by tty mali v prvom rade podpori vvin metodolgi a metodk pre hodnotenie dopadu takchto aktivt, meranie znalost sektoru a pod. A potom je mon efektvne riadi politiku zvyovania povedomia do IKT a elektronickho obchodu. Cieom viacerch eurpskych aktivt je v sasnosti zladenie poiadaviek praxe a vzdelvacch aktivt. Napr. European e-Competence Framework, European eSkills Forum, prp. rzne certifikan a kompetenn inicatvy ako EUCIP (iniciatva CEPIS1). Rieenie tejto problematika je zko spt prve s efektvnosou vzdelvacch a trningovch programov. Ako je uveden v oznmen Eurpskej Komisie Elektronick zrunosti pre 21. storoie: Posilnenie konkurencieshopnosti, rastu a zamestnanosti problmom je to, e elektronick zrunosti stle mimo okruhu dlhodobch otzok 85

politiky a existuje vrazn pokles ponuky IKT vysoko kvalifikovanch udskch zdrojov pre rzne pozcie. Monosami je nielen podpori spoluprcu komernho a akademickho sektora, ale hlavne podpora relevantnch tudijnch plnov, certifikci a preskmania vhodnch finannch a daovch stimulov pri plnom repektovan pravidiel ttnej pomoci. Niektor inicatvy ako napr. eSkills Benchmarking Policy realizovan firmou Empirica, GmBH zdrazuj dleitos tzv. multi-stakeholder partnerstva, teda partnerstva , kde skromn sektor preber zodpovednos, ktor bola v tradinom vzdelvacom systme kladen exklusvne na verejnom sektore.

3.1.4 Slovensko a podpora vzdelvania v oblasti elektronickho obchodu

Slovensko sa v tomto smere viac zameriava na veobecn oblas podpory vzdelvania, kde sa neklad bariry voi vzdelvania v oblasti IKT i pecificky elektronickho obchodu. Je vak nutn poveda, e draz na elektronick obchod v novom programovom obdob nie je kladen a je len vemi strune zahrnut v Opatren 1.1. Inovcie a technologick transfery v rmci OP Konkurencieschopnos a hospodrsky rast, kde v kategrich intervenci sce je iastone spomenut ale v popise oprvnench aktivt u nie. iastone sa d poveda, e OP zamestnanos a socilna inklzia v rmci 5.1.1 Opatrenia Podpora programov v oblasti podpory zamestnanosti a rieenia nezamestnanosti a dlhodobej nezamestnanosti m taktie monos zamera sa na tto oblas aj s previazanm na Operan Program Vzdelvanie. Je nutn vak zdrazni, e monosti vraznejej podpory vzdelvania a trningov v tejto oblasti je mon realizova len pri jasnej a presnej formulci vziev v alch obdobiach zameranch na skr pecifick vzdelvanie a trningy pre oblas efektvnych aplikci a manamentu elektronickho obchodu. Vsledky predchdzajcich projektov v oblasti trukturlnych fondov jasne ukazuj, e ani poradenstvo v oblasti elektronickho obchodu, ktor bolo zahrnut do priority 1 OP PS nebolo v skutonosti realizovan. Dvodom me by prve nie prli jasn draz na tto oblas, ktor je stle len iastone spomnan ako okrajov i napriek veobecnm cieom tohto OP. V oblasti Phare, ESF sce boli niektor projekty zameran na trning a vzdelvanie v oblasti elektronickho obchodu, avak tie boli skr orientovan na rekvalifikcie nezamestnanch, ktor svojm vznamom nepredstavuj podstatn podporu pre zvyovanie konkurencieschopnosti firiem prostrednctvom zvyovania e-zrunost a praktk. Odporania: Na zklade odporania EK pre zlepenie e-zrunost je nutn zvi: Podporu spoluprce skromnho a vzdelvacieho sektora (napr. zriadi nrodn Center of Excellence, eLiving lab v oblasti e-obchodu, ktor by mohol by poradnm/konzultanm orgnom pre relevantn Minsterstvo v danej oblasti). Vyui vhodn finann podporu a daov stimuly (!) pre udsk zdroje vyslovene v oblasti (certifikcie) e-zrunost pre elektronick obchod. Podporova pralivos relevantnch odborov a multidisciplinaritu existujcich vednch odborov (napr. Hospodrska informatika, ktor je tvoren z polovice informatickmi a polovice ekonomickmi smermi je zaraden ako jednoznane technick odbor, o odrdza mnostvo uchdzaov so zujmom o ekonomiku).

86

Osobitn draz na prpravu a celoivotn vzdelvanie zamestnancov MSP v oblasti e-zrunost v prepojen na prv bod. Sektorov zameranie vzdelvania v oblasti elektronickho obchodu. Podporova personalizovan a zkazkov trning v trukturlnych fondoch v oblasti riadenia elektronickho obchodu, avak nie individulne ale napr. pre skupiny podobnch podnikov za elom znenia vdavkov. Pre alie obdobia pecificky formulova cielen vzvy do oblasti zvyovania zrunost pre manament elektronickho obchodu a elektronickch trhov!

3.2 Inovan politiky

Vina politk urench na podporu informano-komunikanch technolgi patr do skupiny inovanch politk. Meme to argumentova tm, e optimlna vmena R&D sluieb nenastva prirodzene, pretoe to spsobuje vysok transakn nklady. V takomto prpade, ttne zsahy mu pomc redukova transakn nklady a stimulova inovan proces. Vskum a vvoj a inovan initele aktivity s akceptovan ako kov priny rastu produktivity a konkurencieschopnosti od doby, ke vskum dovouje firmm vyvja nov produkty alebo efektvnejie produkn metdy. Vina politk zameranch na podporu IKT priemyselnej konkurencieschopnosti patr ku veobecnej oblasti inovanej politiky. Za elom udriavania, ba dokonca zvyovania technologickho vkonu nrodnho IKT sektoru, mnoh eurpske krajiny investuj vek mnostv peanch prostriedkov do vskumnch a vvojovch programov a technologickch transferovch aktivt ako do hlavnch sast inovanej politiky. Vina politk je dlhodobho charakteru, t.j. viac ako 3-5 rokov. Ak sa sstredme na rzne prklady dobrch inovanch politk, meme si vimn mnostvo varici. Krajiny ako Fnsko, Franczsko alebo Taliansko podporuj vek stren programy, ktorch myslom je podporova konkurencieschopnos IKT sektora s kvzi-horizontlnym prstupom. Aj ke sa krajiny silne zameriavaj na R&D financovanie, tieto iniciatvy taktie podporuj technologick transfer, formovanie siet a regionlnych skupn. V niektorch z tchto politk (napr. v Taliansku) s aktivity na strane dodvateov sprevdzan rovnako dleitmi opatreniami na vvoj dopytu a vyuvanie IKT v podnikoch a domcnostiach. Stren programy asto zahaj aj podporn opatrenia ako s obstarvanie trhovch analz, rady pre podnikateov a pod. irok stren politiky asto stanovuj jasn a ambicizne ciele a zakladaj mechanizmy pre koordinciu rznych nstrojov s elom zaisti, aby vetky slili spolonm cieom. Menie krajiny ako Belgicko alebo Raksko vyvinuli a implementovali inovan politiky, ktor s viac zameran a postaven na vhodch ich nrodnch inovanch systmov. Prklady tchto dvoch krajn poukazuj na spech stratgie, ktor sa zameriava na vysoko rovov (high class) R&D v medzerch trhu, a ktor me by realizovan efektvnymi nstrojmi na kooperciu medzi akademickm svetom a priemyslom a nstrojmi na hladk prechod od vskumu k aplikcim. Prklad Fnska ukazuje, e so stratgiou zameranou na sektory a technolgie, mon dokonca i pre relatvne mal krajiny dobehn a dra krok s globlnymi ldrami . Medzi hlavn iniciatvy inovanej politiky patr priame financovanie R&D, verejn obstarvanie, dotcie a ceny a prmie.

87

3.2.1 Priame financovanie R&D

Najdleitejou oblasou tejto politiky je obstarvanie rizikovho kapitlu pre podnikateov. To sa me aplikova bu priamo (napr. zvyovanm dostupnosti rizikovch investci), alebo nepriamo vytvorenm kapitlovho trhu pre organizcie podporujce vvoj, vskum a nasadzovanie IKT. Vo vine krajn s na podporu R&D vytvoren nrodn fondy, ktor s mandtom od parlamentu investuj vek peniaze do firiem zameriavajcich sa na vyspel technolgie. Opercie s financovan hlavne z dotci a financi z projektov. Podpora vskumu a vvoja sa me chpa rzne. V niektorch ttoch sa podpora realizuje prostrednctvom grantov, v inch zase cez piky a vldne zkazky. Tieto iniciatvy si nali po nedvnej krze v IKT sektore svoje vznamn uplatnenie. Vlda me priamo financova vskum a vvoj v niekokch prpadoch, a to, ak sa jedn o jednoduch prpady, ke vlda je bu exkluzvnym prevdzkovateom sluieb, ktor vyaduj pecializovan technolgie (obrana, zkonn vyntenie, vyberanie dane), prp. ke prevdzkuje slubu, ktor je nevyhnutnm doplnkom k aktivitm skromnho sektora (leteck priemysel, nuklerny odpad, meteorolgia). Zrove me s aj o skromn sektor, ktor je primrnym poskytovateom sluby, ale existuj dleit verejn tovary, za ktor je zodpovedn vlda, ako napr. v zdravotnckom systme.

3.2.2 Verejn obstarvanie

Verejn obstarvanie je kovm sektorom ekonomiky E, ktor vytvra okolo 16% HDP. Modernizcia a otvranie sa novm trhom verejnho obstarvania, ktor prekrauj hranice benho obstarvania, vrtane expanzie elektronickho obstarvania, s rozhodujce pre eurpsku konkurencieschopnos a vytvraj tak pre E nov monosti obchodovania. Pouvanie informanch technolgi me vrazne prispie k redukcii nkladov, zlepovaniu efektivity a odbravaniu obchodnch barir, o v konenom dsledku zvi spory daovch poplatnkov. Smernice, ktor adoptovala E v marci 2004 ako as balka legislatvnych opatren pre verejn obstarvanie, tvoria prvny rmec zameran na podporu rozvoja a pouvania elektronickho verejnho obstarvania. Eurpska komisia vydala Akn pln za elom pomc lenskm ttom implementova tieto smernice sprvne, aby sa dosiahol maximlny efekt elektronickho verejnho obstarvania. Cieom plnu prijatho Komisiou je umoni podnikateom s potaom a pripojenm na Internet uchdza sa o verejn kontrakt elektronicky kdekovek v Eurpskej nii a zvyova si povedomie a zrunosti asou na tchto zkazkch, ktor s samozrejme dopan vzdelvacmi aktivitami pre nrodn verejn elektronick obstarvanie. Rozdiel prstupu lenskch krajn je hlavne v rovni centralizcie, vyjednvacch mechanizmoch (tendre, aukcie, ...), sprvnom a poplatkovom modeli.

3.2.3 Dotcie
Dotcie znamenaj zsah do trhovho prostredia. Priame nklady na poskytovanie dotci nes vetci daov poplatnci. Ete vie nklady na dotcie predstavuj nepriame nklady, ktor vyplvaj z deformci trhovho prostredia.

88

Nepriame nklady na dotcie s aie kvantifikovaten, ale ich dopad na cel spolonos je v skutonosti vraznej. Dotcie maj svoj zmysel, ale je potrebn dosiahnu optimalizovan stav, kedy s nepriame aj priame nklady na dotcie o najmenie, pri sasne najvej innosti dotci. Na dosiahnutie optima je potrebn upravi cel politiku systmu poskytovania dotci. Kovm predpokladom dosahovania vyej efektivity je dosiahnutie zsadne vyej transparentnosti, elnosti a innosti ich udeovania. Verejn prostriedky sa poskytuj vo forme grantov, piiek, finannch zruk, redukciou dan alebo spolufinancovanm. Vznamnmi s aj subvencie na zariadenia a infratruktru, ktor maj sli na pritiahnutie zahraninch investorov a podnecovanie dohd so zahraninmi firmami. Dotcie s ovea viac transparentnejie ako programy verejnho obstarvania.

3.2.4 Ceny a prmie

Ocenenia predstavuj dleit spsob zvyovania povedomia a viditenosti elektronickho obchodu a spechu MSP. Navye, ocenenia s vynikajcim spsob zhromaovania a renia prpadovch tdi tzv. vzorovch praktk best practices, ktor s znme ako siln nstroj zvyovania povedomia ale aj podpory rozhodovania. Iniciatvy v tejto oblasti taktie ponkaj monos pre MSP, aby sa od seba uili a motivovali (kee vber vaza mus zaha aj prezentciu nejakej dobrej metdy aplikcie). Fakt, e toto me by peer-to-peer uiaci sa proces me by dodatonou motivciou. V tejto oblasti je zaznamenanch niekoko iniciatv a s vnimkou Vekej Britnie (ktor m najv poet iniciatv v obidvoch kategrich) tu nie je iadny rozoznaten rozdiel medzi pvodnmi lenskmi ttmi preberajcimi alie iniciatvy zvyovania uvedomenia a sborom aktivt. Jednm z rozdielov vak je ocenenie, ktor garantuje zaplatenie asti na bonitnch kurzoch a koleniach, ako je to naprklad vo Vekej Britnii, Franczsku a Taliansku. To podporuje rozpoznanie potrieb alieho zdokonaovania aj medzi vaznmi MSP. Tento prstup vak zatia nie je realitou v alch krajinch, kde vhra je spjan isto iba s finannm ocenenm. V niektorch prpadoch prve toto rozpoznvanie potrieb v rmci kolen je vlastne pridanou odmenou tm sa zdvha prest odmien a poskytuj alie prleitost pre dan MSP. Ocenenia dvaj podnety spolonostiam, aby prijali nov spsob prce. Poskytuj spolonostiam transparentnos a identifikovatenos najlepch praktk v ich odbore. Typy ocenen sa navzjom lia - od peanch cien, odmien vo forme certifiktov (certifikt e-kvality), uahenie zskania rizikovho kapitlu a po podpory psania lepieho podnikateskho plnu. Bvaj dostupn na rznych stupoch od nrodnho po regionlny. Mnoh ocenenia a odmeny nie s it pecilne pre elektronick obchod, ale pokrvaj irok rozmedzie svisiace s problematikou IKT alebo kvality. Abstrahujc od typu podnetov, ocenenia a odmeny ponkaj veobecne vhodn a efektvnu prleitos zvrazni a rozri dobr postupy best practices. Inovatvnym prstupom k programom udeovania cien je prstup Talianska, kde sa vyaduje od astnkov, aby splnili elektronicko-obchodn vzvy e-ciele, o znamen, e vetci astnci s posudzovan poda ich schopnosti naplni rovnak elektronicko obchodn lohy. rsko pouva nepatrne odlin prstup, a to osvojenie si mylienky vzorov ako hlavnho prdu. Tieto programy sa teda netkaj iba cien a odmien, 89

filozofia je podobn zvrazni vzory dobrch postupov - best practices, ako spsob presadzovania zvyovania nrastu elektronickho obchodu. Aj ke metda vyuitia vzorovch praktk je osveden a dobr, nie je ist, i prve tt m tto lohu plni, a i ju doke splni najefektvnejie. Protikladom je snaha istch konzorci, i u komernho alebo akademickho charakteru vytvra znalostn bzy prve na zklade vzorovch praktk. Prkladom me by projekt BEEP financovan Eurpskou komisiou v rmci 5. rmcovho programu, ktor vytvoril verejn databzu spenho vyuitia IKT v rznych socio-ekonomickch sfrach, prp. pecifickejie projekty ako TRIMAR, i TRICTSME (BEEP 2003, TRI 2003, TRI 2000, prp. novie LivingLab Award, epractice.eu a pod.). Prkladmi mu by aj nadnrodn ocenenia pre firmy ako European WWW Business Award, ako aj vemi zaujmav prstup ocenenia Digital Ecosystem adoption Award, ktor je zameran nielen na firmy ale aj reginy, adoptujce prvky digitlneho ekosystmu ako eurpskeho prstupu k podpore elektronickch sieovch obchodnch rieen. V tejto oblasti vak treba chpa ocenenia nielen ako nstroj na identifikovanie vzorovch praktk ale aj ako motivciu na zskanie preste a alch pridanch hodnt.

3.2.5 Slovensko a podpora inovci v elektronickom obchode

V poslednch rokoch je aj na Slovensku realizovan prstup prostrednctvom financovania projektov v rmci trukturlnych fondov. Tu je vak nutn poveda, e informatizcia a znalostn ekonomika je a na verejn sprvu skr slovn hraka bez drazu na konkrtne innosti. Draz na rozvoj elektronickho obchodu v obchodnch procesoch slovenskch firiem bol a je len iastokou jedntlivch operanch programov a priort bez jasnho drazu a vznamu. I ke argumentcia o potrebe informanej spolonosti a znalostnej, prp. vedomostnej ekonomiky zaznieva vo vetkch dokumentoch, jasn a konkrtne aktivity nie s rozoberan. Prkladom je Operan Program Informatizcia Spolonosti, ktorej globlnym cieom je vytvorenie inkluzvnej informanej spolonosti ako prostriedku na rozvoj vysoko vkonnej vedomostnej ekonomiky, m sa prispeje k dosahovaniu ciea strategickej priority Vedomostn ekonomika, ktorm je rozvoj zdrojov trvalo udratenho ekonomickho rastu a zvyovanie konkurencieschopnosti priemyslu a sluieb. Tu je viditen draz na priemysel a sluby. Avak alia veta v popise programu jasne ukazuje posun na verejn sprvu a nie priemysel ako celok: Finann prostriedky poskytnut na modernizciu verejnej sprvy prostrednctvom informanch a komunikanch technolgi (IKT) bud koncentrovan plone do vetkch organizci verejnej sprvy a bud poskytova priame vstupy vo forme podporench sluieb pouvateom na celom zem SR. Tmto sa tento program dostal mimo oblast pecifickej podpory elektronickch sluieb pre komern sektor ako zdroja zvyovania konkurencieschopnosti slovenskej ekonomiky. Na druhej strane je nutn poveda, e ako u bolo spomenut, podpora elektronickho verejnho obstarvania me by zrove podporou elektronickho obchodu v irom aspekte. Rozvoj elektronickch sluieb pre komern sektor je viac prezentovan v OP Konkurencieschopnos a hospodrsky rast, kde vak tak ako v minulom programovom obdob boli zmery, priority, oprvnen aktivity skr doplnkom ako vznamnm prvkom. Vsledkom toho je, e relevantn ministerstvo nebolo schopn identifikova ani jeden projekt v minulom obdob v oblasti inovci procesov riadenia prostrednctvom rieen 90

alebo technolgi elektronickho obchodu. Tento stav naalej pretrvva, aj ke tento problm ej ete stle otvoren a ak na konkrtne vzvy, ktor by mohli napomc prve rozvoju elektronizcie a sieovch sluieb pre komern sektor ako nstroja zvyovania konkurencieschopnosti slovenskch odvetv. Tu je potreba zohadni vsledky tdi iniciatvy eBusiness W@tch, kde je prezentovan potreba pecifickho sektorovho zamerania podpory pre rozvoj elektronickho obchodu. Problm absencie podpory elektronickho obchodu pre priemysel absentuje aj v oblasti dotci. V oblasti cien a prmi sa odra na Slovensku nzka rove povedomia o elektronickom obchode. Ocenenia ako IT firma roka je skr ocenenm schopnosti IT firiem predva a prezentova veobecne IT produkty. Slovak Gold Quality sce prezentuje vu oceova aj inovatvne procesy, avak doteraz nebol zaznamenan prpad pecifickch rieen elektronickho obchodu. Jedinou pecifickou aktivitou je iniciatve Slovenskej Asocicie pre Elektronick Obchod, ktor sa vak zameriava skr na certifikciu internetovch obchodnkov. Kee vsledky tejto iniciatvy ete neexistuj, je ako poveda, i bude pod pojmom internetov obchodnk zahrnut aj B2B hadisko. V sasnosti to skr vyzer na retailov rieenia. Odporania Zamera nasledujce vzvy v rmci jednotlivch operanch programov pecificky na oblas podpory elektronizcie obchodnch procesov, hlavne s aspektom na sieovanie firiem a prepjanie slovenskch firiem do globlnych vertiklnych trhov samozrejme s podporou konzultci a poradenstva. Pre znenie nkladov je mon podobn skupiny podnikov agregova, a teda zamera vzvu na skupinu prijmajcich firiem (cieov skupina nebude jedna firma, ale skupina firiem). Zamera vzvy na sektorov podporu elektronickho obchodu. Podpori rozvoj systmu cien a odmien aj pre pecifick projekty pre elektronizciu obchodnch procesov, sieovanie firiem, digitlny ekosystm. Tu je mon podpori u spomenut eurpsku iniciatvu Digital Ecosystem Adoption Award. Vytvori a podporova expertn skupinu z akademickej aj komernej sfry pre oblas B2B za elom rozvoja elektronickho obchodu, nielen IT sektora. Zvi motivciu zapjania sa do elektronickho verejnho obstarvania formou rznych zvhodnen, av a pod.

3.3 Propagcia podpornch siet pre MSP

MSP obvykle nemaj as investova do stavby obchodnch siet a vzahov a ani nenajmaj extern firmy alebo jednotlivcov, aby im takto siete postavili. Preto firmy nemaj ahk prstup do tchto rozsiahlych znalostnch siet, ktor by im umonili zska vhody a prleitosti ponkan e-obchodom. Rzne lensk tty sa preto chytaj tejto vzvy (prleitosti) a podporuj zakladanie tchto podpornch siet vo firmch, ktor prines do firiem cieov poznatky a praktick pomoc a tak v konenom dsledku napomu pri adopcii e-obchodu vo firme. Jednou z ciest, ktormi sa tto podpora zakladania podpornch siet uskutouje, je cesta cez obchodn podporn organizcie, profesionlne asocicie alebo skupiny zloen z rovnako zmajcich entt.

91

Podporn siete pre elektronick obchodovanie predstavuje vemi populrny sbor iniciatv. Dvodom je pravdepodobne fakt, e zkladn modely poskytovania siet veobecne podporujcich podnikanie a obchod s u hlboko zapusten vo vetkch lenskch ttoch. Mnoh krajiny u maj nesmierne dobre vybudovan mechanizmy obchodnej podpory, ako naprklad systm obchodnch komr. Vytvorenm, alebo pridanm novch sluieb elektronickho obchodu je preto trhom ahko akceptovan, a v niektorch prpadoch nklady na to vynaloen mu by znen vyuitm existujcich zariaden, personlu, at. Vyuitie u existujcich podpornch obchodnch organizci je efektvnou cestou ako riei najviac citen prekky elektronickho obchodovania, ktor boli u predtm identifikovan. To zaha i nedostatok vnmanch vhod pre spolonosti, prp. nevhodnos tovaru a sluieb pre elektronick obchod. Je to z toho dvodu, e v mnohch prpadoch, podporn sie i MSP s si navzjom dobre znme a reputcia obchodnch komr, prp. existujcich siet bva siln na zvenie dvery a akceptovania tchto novch znalost. Toto je neoceniten hlavne v tch prpadoch, kde problmom je vnmanie. Tento problm sa prekon a vytvorenm dvery a istoty, ktor siete predstavuj. V tomto prstupe je samozrejme vhodn i to, e obchod podporujca organizcia me by vemi efektvna pri zaoberan sa s viacermi technickmi, alebo elektronicko-obchodnmi strategickmi otzkami, ako naprklad zleitosti bezpenosti, platobn systmy, ako aj rieenie logistickch problmov. Ponkaj tak irok klu podpory, i u priamej pouitm ich vlastnho personlu, alebo nepriamej odkzanm na in zdroje odbornch rd a pomoci od osvedench expertov. Podporn siete vedia operova na rznych rovniach a ponkaj veobecn informcie a rady, cielen a personalizovan podpory (asto formou konzultci), alebo sektorov pomoc. Mu by ma charakter klasickej vertiklnej organizanej truktry s centrlnou jednotkou riadiacou urit mnostvo loklnych, alebo regionlnych jednotiek (tak ako to prebieha v Spojenom Krovstve, alebo rsku), alebo mu by horizontlne s mnostvom prepojench organizcii zabezpeujcich podporn sluby (ako je tomu v Nrsku), prp. urit sluby mu by pridelen cez jedin vstupn bod (ako je tomu vo Franczsku a Dnsku). Mnoh MSP nemaj ahk prstup k irokm informanm sieam, ktor by im pomohli integrova nov npady, techniky alebo pracovn praktiky. Toto je obzvl vidie pri novch technolgich a konceptoch, akm je prve elektronick obchod. Vznamn lohu tu hr fakt, e mnostvo firiem m bu nedostatok asu na investovanie do budovania siet a vzahov alebo nedostatok vyuitia externch organizci a odbornkov pomhajcich takto sie vybudova. To zna, e vea MSP pri vstupe vynechva expertzu, ktor by im umonila vyui vhodu monost ponkanch elektronickm obchodom. Zdroje zkladnch a veobecnch informci a nvodov s rozren vo vine lenskch ttov. Vina vak poskytuje aj podporu cez fyzick tzv. expertzne centr, i ke v tejto oblasti u existuj novie metdy vyuitia internetovch portlov uvanmi v panielsku. Vo Franczsku bol zase osvojen personalizovan model, kde presnejie cielen rada a pomoc je doruovan cez ist formu konzultci. Zd sa, e vetky krajiny smeruj jednoznane k modelu tvorenia pecifickch centier transferu znalost, aby boli zabezpeen vemi efektvne a pecifick sluby, ako napr. v Nemecku, Raksku a Grcku. Avak v sasnosti absentuje pecilna podpora na rozbehnutie elektronickho obchodu. Je to zrejme z dvodu, e podporn 92

opatrenia pre rozbehnutie podnikania (technologick kapitl a inkubtory) s veobecn, nie s konkrtne mieren na elektronick obchodovanie. Mnoh inkubtory vak robili prve zhnku po firmch zaloench na novej ekonmii a vyuvajcich znalosti elektronickho obchodovania. Pokroilejie modely inkubtorov zaobstarvaj skutone irok sluby, zahajc fyzick priestor, prstup k obyajnm slubm a prstup k sieti odbornkov. Zvyajne sa jedn o finannch poskytovateov a riadiacich expertov. Najvyspelejie inkubtory zaobstarvaj expertov, ktorch zamestnvaj v zanajcich podnikoch na opltku za vlastn kapitl. Tak i tak sa nezd, e by inkubtory boli zaloen isto z dvodu podpory elektronickho obchodovania.

3.3.1 Slovensko a propagcia podpornch siet pre MSP

Slovensko ako aj in krajiny podporuje siete pre MSP formou obchodnch a podpornch organizci ako s priemyseln a obchodn regionlne komory, prp. in relevantn asocicie. V svislosti s podporou elektronickho obchodu existuje Nrodn agentra pre podporu malho a strednho podnikania NADSME, ktor sce m iroko podporova aj elektronick obchod avak nie je pecificky podporovan. Situcia v regionlnych obchodnch komorch a ich podpore elektronickho obchodu je skr v pozad a svis s niekokmi nrodnmi projektami, i u rekvalifikcie alebo krtkodob konzultcie. Podobne s na tom aj BIC. Vnimkou je sn IST 6RP projekt Seamless (www.seamless-eu.org), ktorho partnerom je aj Preovsk obchodn a priemyseln komora (nrodnm loklnym koordintorom je doc.Ing. Radoslav Delina, Ekonomick fakulta TU v Kosiciach), a ktorho cieom je prve podpora nadnrodnho elektronickho obchodu pre mal a stredn firmy v textilnom a stavebnom odvetv, a to vyvinutm platformy digitlneho ekosystmu pre vyhadvanie a obchodovanie s multijazykovou podporu. Chbaj zatia pecializovan expertzne centr, ktor by tento inovatvny obchodn model podporovali expertzami nielen technologickmi ale hlavne manarskymi. V tomto smere by boli vhodn modely tzv. living labs, prp. centier transferu znalost so pecifickou orientciou na elektronick obchod a elektronick sluby. Odporanie Podpori vznik pecializovanch centier transferu znalost alebo living labs so pecifickm zameranm na podporu elektronickho obchodu prostrednctvom specifickch vziev v relevantnch programoch.

3.4 Pomoc MSP pri asti na elektronickch trhoch

Elektronick trhy s pre MSP povaovan za brnu k elektronickmu obchodu. Avak, prleitosti pre MSP zastova sa skromnch elektronickch trhov vytvorench vekmi trhovmi hrmi s asto limitovan kvli astnckym nkladom, zloitosti pouvanch softvrovch platforiem a kvli nedostatonej transparentnosti pravidiel obchodovania na trhoch.

93

Rastci poet nrodnch a regionlnych vldnych radov podnietil zaloenie elektronickch trhov (nazvanch aj B2A alebo B2B trhy) a nrodnch a regionlnych portlov ako cestu stretvania sa kompetentnch pre e-obstarvanie, alebo ako praktick cestu demontrcie potencilu e-obchodu. Navye, vea lenskch ttov spustilo aj in iniciatvy na podporu adopcie e-obchodu v MSP a asti MSP na e-trhoch, ako aj poskytovanie vonho alebo dotovanho prstupu na Internet a k internetovm slubm, poskytovanie prstupu k dvernm a certifikanm slubm a in. Tento sn najprogresvnej sbor konkrtnych opatren na pomoc MSP s prpravou na elektronick obchodovanie je celkom odlin a zaha sluby a spoluprcu pre elektronick obchodovanie prostrednctvom vyvania elektronickch trhov. Uahovanie prstupu k e-slubm zaha rzne kroky, od budovania dvery, a k stimulom k asti na verejnch a/alebo skromnch elektronickch trhoch. Zatia, bol draz kladen na veobecn opatrenia a na presadenie dvery, ktor je prve v priestore elektronickho trhu jednm z najdleitejch faktorov. Vychdza to asi aj z toho, e dvera a otzka bezpenosti boli prieskumom Eurostat prehlsen za najvie prekky pre MSP pri adoptovan si elektronickho obchodovania, alebo Internetu obzvl v Nemecku, Raksku, Fnsku, Taliansku, Spojenom Krovstve, panielsku, vdsku a Dnsku. Toto vyzdvihuj hlavne Nemecko, Holandsko a Luxembursko. Iniciatvy pre B2B trhy s vak stle aktulne aj poda vyhlsen expertov EK ako napr. Francesca Nachiru, fa sektoru Technolgi pre digitlne ekosystmy v 6RP. Je zjavn, e mnoh z iniciatv tkajcich sa dvery maj za nsled ok vytvorenie skr dobrovone akceptovanch pravidiel riadenia ako regulciu. Mnoh z nich s riaden celm odvetvm. V tejto oblasti je otzkou budcnosti a tvrdch politickch a vldnych diskusi zmene v tomto prstupe. Hlavne vzhadom na neustle silnejcu funkciu elektronickho trhu hlavne v odvetviach, kde sa trhy spjaj, prpadne sa vytvra iba jeden, max. dva trhy pre jedno odvetvie. ttny dohad by urite pomohol prekona mnostvo problmov s nedverou, ktor sa vynra hlavne v dsledku obavy MSP, e mu by na tchto trhoch utlan vekmi konzorciami, ktor dan trh vinou vlastnia. Dobrovon akceptcia vntornch pravidiel (o je zatia akceptovan protimonopolnmi intitciami v USA i Eurpe prklad Covisint) vyzer by logicky nedostaton, kee samotn koncentrcia obchodu a firiem na jednej platforme nti MSP tam vstpi a integrova svoje obchodn procesy s tmto trhom (jednm z najdiskutovanejch patforiem bola automobilov elektronick platforma Covisint, ktor bola diskutovan v mnohch protimonopolnch otzkach). Zsadnou problematikou je teda uahi MSP prstup na tieto trhy, aby bolo zaisten, e pravidl s transparentn, skutone akceptovaten a dodriavaten pre vetkch. I ke neboli zisten iadne pecifick nrodn, alebo regionlne iniciatvy v tejto oblasti, mnoh koncerny sa na tto tmu vyjadrili, m do budcnosti sa daj oakva aj takto pecifick opatrenia. Trhy B2A s v sasnosti najmenej vyvinutm fenomnom, aj ke v mnohch lenskch ttoch sa zanaj iniciatvy na zriadenie ttom riadench trhov a portlov verejnho obstarvania. Logick odvodnenie tohto vetkho je fakt, e tt je majoritnm nkupcom tovaru a sluieb, take efektvny dodvkov systm me uetri znan finann prostriedky a zrove me svojou transparentnosou zni korupciu a podvody. Navye, verejn sektor me psobi ako demontrtor na zvyovanie dopytu. as na takchto aktivitch by mala pomc viac zakoreni e -kultru vo firmch zabezpeujcich tovar a sluby. 94

A prve pouvanie IKT systmov verejnou administratvou me by pridanou hodnotou prve v chpan potrieb MSP v tejto oblasti. Kee prve B2A (trhy/platformy pre verejn obstarvanie) trhovisk s stabilnou platformou elektronickho obchodovania, mali by ustanovi zklad pre trvalej spsob prenikania elektronickho obchodu do verejnho, ako aj skromnho sektoru. Vhodou takhoto typu iniciatvy je, e sasne me prezentova elektronick obchod a zabezpei relatvne bezpen priestor pre zapojenie sa do hry, v ktorom mu MSP participova v elektronickom obchode. Avak existuje tu aj nebezpeenstvo znevhodnenia tch firiem, ktor nie s dostatone zdatn a uvedomel v oblasti elektronickho obchodovania. Ich okamitm vylenm z asti na lukratvno m trhu v dsledku nepripravenosti na elektronick obchod, a tm aj stupovanm tejto nevhody, kee skor astnci mu profitova z takzvanej vhody prvho ahu. V snahe preds takmuto riziku, by lensk tty mohli zvi zavedenie alch opatren pre uahenie asti MSP na elektronickom obchode cez technick asistenciu, cielene zvyovanie povedomia alebo in stimuly. Jednm z novch prstupov k podpore sieovania firiem do elektronickch trhov je iniciatva podpory Digitlnych Ekosystmov pre regionlny rozvoj, prezentovan Francescom Nachirom (http://www.digital-ecosystems.org/). Tento prstup je u podporovan aj v rmci ostatnch eurpskych programov ako Interreg, CIP, CENTRAL EUROPE programe a bude podporovan aj v rmco novho programovacieho obdobia a Horizon2020. Avak absoltne absentuje v slovenskch programovch dokumentoch a prioritch.

3.4.1 Slovensko a podpora asti na elektronickch trhoch

V tejto otzke je nutn poveda, e problematika elektronickch trhov je na Slovensku stle ete neznmou nielen pre mal a stredn firmy. Je to vidie aj zo tatistk, kde len pr vekch firiem m sksenosti s vyuvanm hlavne vertiklnych elektronickch trhov. Na druhej strane, je nutn poveda, e toto nie je len problmom Slovenska, ale aj Eurpskej nie, i ke je na tom viacnsobne lepie (Slovensko vyuva e-trhy pod 1%, zatia o E okolo 6-7%). Z tohto dvodu je jasn, e tto forma podpory zatia nem zzemie ale bola by vemi silnm motivanm nstrojom pre adopciu takchto obchodnch modelov. V Eurpe aj vo svete existuj portly, ktor sa vlune venuj elektronickm trhom, ich identifikcii, analze a propagcii. V kategorizovanej forme poskytuj prehad o trhoch ich slubch, poplatkoch, likvidite (pote firiem) a pod. Takto forma sluby je jednou z vhodnch zkladnch nstrojov aspo na propagciu, zvenie povedomia ale aj pomoc pri rozhodovan o vstupe a integrcii takchto obchodnch modelov pre firmy. Odporanie Podpori vvoj portlu v slovenskej verzii o elektronickch trhoch s analzami a podporou poradenstva, min. v podobe emarketservices.com

95

96

3.5 Daov politika

Daov politika je menej rozrenm nstrojom v IKT sektore. Me by pouit na podporu IKT sektora v dvoch rznych smeroch. truktra veobecnch dan me by upraven tak, aby poskytovala tak stimuly ako znenie sadzieb, oslobodenie dane z predaja na stroje a zariadenia alebo prjem daovch av. Po druh, rzne daov stimuly mu by odmenou za vykonvanie pecifickch obchodov, vrtane verov, ktor bud pouit na podporu R&D. V daovej politike sa pouvaj nstroje ako napr. daov stimuly, e-da (daov priznania, elektronick platby), prispsobenie daovho systmu k IKT aktivitm, at (BENCH 2004c). Vetky tieto nstroje uahuj daov povinnos obanov aj podnikateskho sektora. Napr. rzne daov avy, oslobodenia, zvhodnenia z titulu vyuvania e-biznisu, privdzaj mnohch podnikateov k zavdzaniu Internetu vo firmch a prechodu od klasickho obchodovania k elektronickmu. Taktie monos podvania daovho priznania on-line vrazne uahuje ivot pracovnkom daovho radu ako aj samotnm daovnkom, ktor vaka podaniu cez Internet uetria vea asu, nkladov na benzn a dostavenie sa na daov rad, a tak tento as a uetren nlady mu vyui pre svoje alie obchodn aktivity.

3.5.1 Slovensko a daov politika v elektronickom obchode

V otzke daovej politiky nebola diskutovan forma potencilnej daovej vhody pre subjekty podporujce adopciu elektronickho obchodu, aj ke tento model bol u spene realizovan v USA a je diskutovan aj na pde E, a to i u priamo zvhodovanie firiem osobitnou sadzbou dane prp. DPH, alebo pecifick zameranie na firmy podporujce IKT zrunosti v elektronickom obchode. Tou poslednou monosou sa stle zaober EK, priom vak vsledky tdie dopadu takhoto nstroja zatia neexistuj v nejakej seriznej forme. Odporanie V tejto oblasti, vzhadom na prebiehajce tdie EK je vhodn poka aspo na niektor zvery tdi ohadne finannch a daovch stimulov.

3.6 Legislatvny rmec

Niektor smernice podporovan EK s u v pripravnej fze avak stle absentuj komplexne. pln legislatvny rmec pre elektronick obchodovanie by mal pokrva tchto 33 oblast: aplikan prvo / sdnictvo spotrebiteov uzatvranie kontraktov (index) konvergenciu 97 prva duevnho vlastnctva (index) prva duevnho vlastnctva autorsk prvo prva duevnho vlastnctva databzy

kybernetick zloin digitlny obsah predaj na diaku nzvy domn smernice elektronickho obchodu elektronick fakturciu elektronick podpis elektronick kontrakty financovanie informan spolonos (index) internetov manament medzinrodn index medzinrodn globalizciu medzinrodn internetov vldu medzinrodn zmluvy a konvencie

prva duevnho vlastnctva patenty prva duevnho vlastnctva softvr prva duevnho vlastnctva polovodie nrodn legislatvu platby skromie vskum a vvoj dane telekomunikan politiku vskum a vvoj v oblasti legislatvy technickch aspektov vyhadvanie prvnych dokumentov

98

3.7 Konkrtne prklady aktivt jednotlivch vld krajn E vo vybranch oblastiach

V tejto asti prezentujeme jednotlivm konkrtnym programom a aktivitm, ktor vyvjaj vldy lenskch krajn E v oblasti podpory elektronickho obchodu. Programy a aktivity s zatrieden poda truktry, ktor som popsal v predchdzajcej kapitole.

3.7.1 Politiky udskch zdrojov

Prklady veobecnho zvyovania povedomia Holandsko Het MKB in de Digitale Delta poskytuje cel rad iniciatv podporujci povedomie. Ide o seminre, ktor s pripraven tak, aby pomohli malm a strednm podnikom preskma potencil a zaleni IKT do ich obchodov. Napr. v rokoch 20012005 sa na celom zem Holandska konalo 3500 veobecnch seminrov, ktor pokrvali tmy ako internet a bezpenos, komunikcia zameran na klienta spojen s web strnkami a internet a marketing. Grcko Network Yourself Grcko zapja 50 000 malch a strednch podnikateov do programu Network Yourself, ktor je asou ich kampane Go Digital. Hlavnm cieom programu je pomha spolonostiam pochopi dleitos internetu a vytvori digitlne povedomie. e-business forum tto grcka iniciatva poskytuje kontantn mechanizmus konzultci medzi vldou, akademickm svetom a priemyslom o zavdzan e-obchodu. Cieom strnky je poskytova vek mnostvo informci, ktor si podnikanie v digitlnej ekonmii vyaduje. To zahruje e-biznis lnky, odkazy na poradn domy, odkazy na obchodn uahujce prostriedky a informcie o eurpskych a regionlnych e-biznis programoch. vdsko SVEA project projekt je zameran na zvyovanie povedomia malch a strednch podnikateov o komernch monostiach elektronickej komercie a o tom, ako me by elektronick obchod pouit v rznych astiach obchodnho procesu. Projekt bol vytvoren v spoluprci so skromnm sektorom a pozostva z mnostva nstrojov, vrtane konferenci a seminrov, obchodnch prpadovch tdi, prstupu k IT rieeniam providerov, internetovej prehliadky obchodnch sub-procesov a ako tie mu by podporovan elektronickm obchodom. Vek Britnia First steps (ktsko) program, ktor ponka firmm pomoc lepie pochopi, ako sa d elektronick obchod efektvnejie aplikova. Cieom je zapoji do asti v programe 1100 malch a strednch firiem rone. Program pozostva zo srie tyroch seminrov spojench s firemnmi sksenosami a rovou adopcie elektronickho obchodu. 99

Seminre s prispsoben potrebm pecifickch sektorov, zahrnujc turizmus, tret sektor a vvozcov. Taliansko Wonderland workshops na seminre sa pozvaj rzni prednatelia, ktor rozprvaj o svojich sksenostiach z implementcie elektronickho obchodu a poukazuj na rzne druhy tm spojench s digitlnou ekonmiou. Seminrov sa zastuj prednatelia z akademickej, obchodnej, finannej a politickej oblasti a diskutuj o problmoch a prleitostiach, ktor ponka technolgia. Nemecko Awareness raising campaign na tejto kampani spolupracuje nemeck ministerstvo ekonomiky spolu s obchodnmi asociciami a komorami za elom zvyovania povedomia o dleitosti e-commerce medzi firmami. Na dosiahnutia tohto ciea sa pouvaj rzne sympzi a konferencie o elektronickom obchode, slubch a aplikcich vhodnch pre malch a strednch podnikateov. Raksko Telefit cieom iniciatvy telefit je zrchova rozirovanie e-commerce povedomia a know-how do vetkch podnikov, predovetkm vak malch a strednch. Tto iniciatva kombinuje prezentcie e-biznis rieen, produktov a poradenstva prostrednctvom seminrov. Lets e-biz jedn sa o on-line komunikan platformu zaloen Ministerstvom ekonomiky a Obchodnou komorou. Platforma m informova podnikateov o vetkch aspektoch elektronickho obchodovania. rsko On-line guide to e-business nrodn politika a poradn vbor pre podniky, veda, obchod, technolgie a inovcie vypracovali on-line prruku k elektronickmu obchodu, ktor pokrva infratrukturlne potreby, implementciu e-biznis rieen a pomha pri zvyovan kvalifikcie. Franczsko Pole Productive Rhone Alpes jedn sa o kybernetick strnku v regionlnej oblasti Rhone-Alpes, ktor je prkladom siete regionlnych koliteov, ktor poskytuj sluby vslovne pre mal a stredn podniky, aby dokzali vyui vhody elektronickho obchodu. Vetky sluby s pre podniky zadarmo. Cieom je zvi povedomie a pomc pri span loklnych projektov. Fnsko TIEKE guide prruka vo fnskom jazyku, obsahujca informcie o elektronickom obchode, bola vyvinut hlavne kvli MSP. Zahruje informcie o plnovan a realizcii elektronickho obchodu, informcie o marketingu, logistike, ochrane dt ale aj prvne aspekty. Vydavateom je fnske informan, spoloensk a vvojov centrum TIEKE. 100

Luxembursko APSI/CRP-HT Guide Asocicia IKT profesionlov (APSI) a Verejn vskumn intitt Henriho Tudora (CRP-HT) v Luxemburgu vytvorila prruku na podporu elektronickho obchodu pre MSP. Jej distribciu zabezpeuj Obchodn komora, Federcia Luxemburskho priemyslu a komora De Mtiers pre vetkch svojich lenov. Conferences vlda organizuje veobecn konferencie, na ktor je vyraden pravideln rozpoet. Konferencie s zameran na MSP a zvyovanie ich povedomia o vhodch IKT. Belgicko AWT guide organizcia Agence Wallonne des Tlkomunikace navrhla praktick a metodologick prruku s tmou ako zaleni e-biznis do MSP. Prruka m pomc MSP vo Walonskej oblasti implementova ich e-biznis projekty, urchli rozirujci proces informanch technolgi vo firmch. Dnsko Focus on E-commerce v tomto projekte dnska vlda a mnostvo alch zainteresovanch strn spolone odtartovali mnostvo iniciatv na poskytovanie informci a rozirovanie vedomost z elektronickho obchodu medzi spotrebiteov, obchodn spolonosti a verejn moc.

Cielen zvyovanie povedomia Holandsko Media Plaza revolun iniciatva Ministerstva hospodrstva a firiem KPN Telecom, ING Group a Koninklijke Nederlandse Jaarbeurs Utrecht. Jedn sa o demontran, stretvacie a informan centrum. Cieom je zrchlenie integrcie eobchodu do holandskch firiem. Media Plaza ponka mnostvo programov vrtane seminrov, ktor maj pomc s praktickmi zrunosami a manarske seminre, ktor maj pomc vedeniam firiem vytvori si jasn vziu o ich firmch. vdsko e-Markets for International Trade v tomto programe vdska vlda spolupracuje s Talianskom a Nrskom. Pre podnikateov s organizovan seminre s cieom informova ich o efektvnom pouvan e-obchodu v ich firmch, zamera sa na zvyovanie pouvania elektronickch trhov medzi MSP, ktor ich urob saivejmi a seminre bud uvaova s B2B ako aj B2G. Seminre sa usporadvaj v spoluprci s miestnymi priemyselnmi organizciami a so zstupcami dodvateov a uvateov elektronickch trhov. Potom bud nasledova seminre s vybranmi astnkmi, ktor vyvrcholia projektovou tdiou nkladov a vnosov pri pouvan B2B trhov. Vsledn reporty bud vone dostupn. Portugalsko e-Vital.pt program podporuje e-biznis vo viac ako 25000 portugalskch firmch. Podpora sa uskutouje cez sriu seminrov, ktor upozoruj na najlepie prklady z praxe vo firmch. 101

Nemecko LERNET initiative je zameran na zlepovanie IKT zrunost a aplikci v MSP. LERNET bol spusten v roku 2000 Ministerstvom hospodrstva a podporuje sektorovopecifick e-biznis aplikcie ako napr. rieenia v oblasti elektronickej publikcie. Jednm z deklarovanch cieov je rozirovanie praxe v oblasti e-obchodu. Charakteristikou LERNET-u je blzka spoluprca univerzitnch intitci, MSP a softvrovch pecialistov. Rozpoet tejto iniciatvy je 15 mil. EUR. Dnsko IKT-index je to iniciatva dnskej agentry pre obchod a priemysel, ktorej hlavnou lohou je zisti, ako a na akom stupni uplatuj dnske firmy elektronick obchod vo svojich obchodnch procesoch. Otzka znie, ako firmy v praxi integruj digitlne technolgie za elom podpory rznych aktivt firmy (vroba, logistika, marketing, predaj). Z dlhodobejieho hadiska si bud mc hlavne mal firmy porovnva svoju vkonnos s ostatnmi pozorovanmi firmami. Trningy Vek Britnia Wales Information Society initiative (Wales) tto kampa na zvyovanie povedomia vo Walese poskytuje informcie viac ako 10 000 firmm, ktor maj zujem by informovan z oblasti technologickho vvoja a chc vedie ako tento vvoj me prispie ich pecifickej obchodnej potrebe. Taktie existuje oddelen trningov program pre farmrov, ktorho cieom je adaptova toto ponohospodrske odvetvie do znalostnej ekonomiky tm, e bude poskytova trningy farmrov priamo v reginoch. Taliansko Skillpass iniciatva sa zaober rieenm nedostatku IKT zrunost vo vntri MSP. Iniciatva funguje ako zamestnaneck agentra a ponka informan sluby tkajce sa vberu a trningu personlu v Taliansku. Najiadanejie pracovn kvalifikcie s sieov dizajnov pecialista, sprvca internetovch siet, internetov programtor a softvrov vvojr, projektov manar, internetov marketingov manar, sprvca databz, a in. vdsko Smelink hlavnm cieom programu bolo zvyovanie konkurencieschopnosti medzi MSP. Ideou programu bolo poui informan technolgie na poskytovanie strategickch informci a vytvorenie novej platformy pre MSP na vyhadvanie novch partnerov a obchodnch prleitost. Poas projektu vea firiem si uvedomilo aliu potrebu zdokonaovania sa v IT a internete, aby tak mohli plne pochopi prleitosti, ktor im program Smelink ponka. Preto bol sbene spusten al program zameran na zniovanie IT negramotnosti v MSP. Na programe spolupracovalo 250 tudentov z 23 univerzt, ktor navtevovali jednotliv firmy a uili zamestnancov o internete a programe Smelink. V priebehu rokov pr rokov tak vykolili 6500 firiem.

102

3.7.2. Inovan politiky

Priame financovanie vskumu a vvoja Raksko Kplus competence centre programme program bol zaloen za elom, aby podporoval kooperatvny vskum medzi vedou a priemyslom a taktie jeho cieom je budovanie siet a spoluprce medzi sektormi, ktor vytvraj poznanie, a ktor ho vyuvaj. Program koreponduje v princpe s hlavnm teoretickm prdom pre podporu spoluprce. V tomto koncepte hr tt nasledujce lohy: genertor impulzov, inicitor, modertor a kontrolr. Program poskytuje odpovede na zjavn problmy rakskeho inovanho systmu z konca 90-tych rokov so systematickm prstupom. Idea programu Kplus mieri k iroko zaloenej spoluprci, komplexnejm trukturlnym zmenm a zkladnej orientcii na vskum. Belgicko Interuniversity MicroElectronics Center (IMEC) lohou IMEC centra je uskutoni vedeck vskum, ktor predbehne priemyseln potreby v oblasti mikroelektroniky, nanotechnolgie, projeknch metd a technolgi pre IKT systmy o 3 a 10 rokov. IMEC chce tto lohu dosiahnu prevdzkovanm fundamentlneho a aplikovanho vskumu. Organizciu zaloila belgick vlda v roku 1984 a od 1991 bol technologick vskum povaovan za prioritu. Celkov rozpoet na vskum a vvoj vzrstol z 318 mil. EUR v 1995 na 778 mil. EUR v roku 2004. V roku 2003 Flmska vlda, priemysel, univerzity a vskumn stavy podpsali inovan pakt, v ktorom sa Flmska vlda zaviazala zvi do roku 2010 rozpoet na R&D o minimlne 60 mil. EUR. Nemecko BAIKEM projekt bavorskej vldy, ktor vznikol u v roku 2001 a zodpovednos za neho nesie ministerstvo ekonomickch zleitost, infratruktry, dopravy a technolgie. Iniciatva zaala v spoluprci s priemyselnmi partnermi, podnikatemi a vskumnmi intittmi v sektore elektroniky a mikrotechnolgie. Cieom projektu je zosilnenie inovanch monost a konkurencieschopnosti bavorskho priemyslu, obzvl malch a strednch podnikov. Draz sa kladie aj na Eurpskeho a globlneho trhu. Projekt je financovan bavorskm ministerstvom ekonomickch zleitost, infratruktry, dopravy a technolgie. Verejn obstarvanie Nemecko MEDIA@Komm Federlne ministerstvo ekonomiky a prce spustilo a financuje tto iniciatvu, aby poskytovalo systematick podporu vvoja a pouvania multimdi v mestch a miestnych spoloenstvch. Cieom je umoni realizciu prvne zvznch sluieb a transakci medzi radmi, obanmi a obchodnmi firmami plne elektronickmi prostriedkami. rsko

103

rska vlda zriadila portl na obstarvanie, ktor umouje dodvateom prstup k tendrovm oznmeniam a nsledn stiahnutie potrebnej dokumentcie. Franczsko Franczska platforma elektronickho obstarvania ponka irok klu vyuitia. Cieom platformy je odhmotni obstarvac proces. V sekcii Salle des Marches Acheteurs mu registrovan verejn autority uloi tendrov dokumentciu. V sekcii Salle des Marches Enterprises si mu zase jednotliv firmy stiahnu potrebn dokumenty. Taliansko Talianske IS politiky s zameran na podporu silnho globlneho dopytu po komunikanch slubch, ktor maj dopad na IKT sektor. Medzi najzaujmavejie programy patria: E-commerce akn pln pre e-biznis Progetto E-government Jeden z prvch E-government aknch plnov ete v 2000-2002, ktor rozbehla talianska vlda s hlavnm cieom zameranm na podporu inovci vo verejnej sprve. Vlda investovala do tohto projektu 413 mil. EUR. V sasnosti u pre verejn sprvu existuje nov IKT pln. Talianska vlda a hlavne regiony intenzvne alej podporovali rozvoj IKT iniciatv ako napr. podpora konceptov LivingLab v regine Emilio Romagna a pod. Dotcie rsko Empower initiative vldna iniciatva, resp. kampa vo vetkch reginoch rska, ktorej lohou bolo upriami pozornos z mikro-obchodovania na on-line obchodovanie. Kadej regionlnej firme, ktor prejavila zujem, bol pridelen rozpoet na implementciu tohto programu. Belgicko e-Wallonie.net initiative na tejto iniciatve sa vlda podiea tm, e financuje certifikciu pecialistov na e-biznis. To m zabezpei kvalitn implementciu e-obchodu pecialistami vo firmch. Poskytovanie takchto dotci je asovo ohranien a je hodnoten pomocou kvantitatvnych a kvalitatvnych kritri ako napr. klientske listy o spokojnosti, kompletn zoznam trningovho kurzu, a pod. panielsko Financing Of Webpages program zaloila regionlna vlda Catabrie. Program podporuje tvorbu internetovch strnok malmi a strednmi firmami. Raksko finann podporn program pre MSP oblas Salzburg spustila finann podporn program pre MSP, ktor si chc adoptova elektronick obchod. Predmetom finannej pomoci s nkup a adaptcia softvrovch aplikci potrebnch pre e-biznis, ako aj sluby svisiace s intalciou, konzultciami a e-biznis rieeniami. Kritriom pre

104

poskytnutie finannej pomoci je, e podnik sa mus nachdza v Salzburskom regine a nesmie ma viac ako 12 zamestnancov. Ceny a prmie Raksko V Raksku sa kadorone udeuje cena za najlep e-biznis produkt. Vazi s predstaven verejnosti a ich produkty s publikovan na web strnke Lets e-biz. panielsko Premio internet regionlna vlda Castilly Leon pripravila ceny pre MSP, ktor najlepie vyuvaj informan spolonos. Nemecko German Internet Award toto ocenenie sa stalo sasou stratgie Informan spolonos 2006 a zaviedlo Federlne ministerstvo ekonomiky a prce. lohou saiacich je demontrova monosti vyuitia internetu v MSP. Tri najlepie koncepty dostan po 50000 EUR kad. Sa financuje ministerstvo a rzni sponzori. Eurpske ceny LivingLab Award The GNSS Living Lab Prize bola spusten poas Galileo Application Days 2010 konanej v Bruseli 3-5. Marca 2010. GNSS Living Lab Prize pozva vvojrov a uvateov, ininierov vskumnch intittov a rozvojovch oddelen a radov, prp. Inch relevantnch organizci poda ich nvrh pre GNSS-svisiace produkty a sluby pripraven na testovanie a idelne implementovan vo vhodnch Living Laboratrich. Nvrhy by mali by zameran prioritne na zdravie, energiu a media. Cena vazov je 10.000EUR. asou tohto ocenenia je to, e vazna mylienka bude realizovan v rmci experiment v takch Living Laboch, ktor s schopn poskytn najlepiu infratruktru pre testovanie, najvhodnejie uvatesk komunity a najatraktvnej potencil na implementciu a vyuitie v praxi. Prleitos pre living laby je v tom, e finann a konzultan podpora bude dostupn pre vybran Living laboratria za elom umiestnenia a implementcie vaznej mylienky do Living lab kontextu. Eurpska ICT Prize Eurpska IST Prize je udeovan u 11 rokov a ide o najvznamnejiu cenu pre inovatvne produkty a sluby v oblasti technolgi informaej spolonosti. CEPIS Award for Women in ICT Eurpska Cepis cena podporuje eny a dievat v IKT prostrednctvom ocenenia u niekoko rokov. Toto ocenenie m za lohu podpori rozpoznvanie prleitosti a odvahy v participci v tomto sektore a pomha zvyova povedomie karirnych monost ktor ponka.

105

Obrzok 5: Digital woman award Zdroj http://www.cepis.org/index.jsp?p=1142&n=2827 Eurpska Cepis cena je partnerom Digital Woman Award panEurpskou cenou pre eny, ktor s spen v digitlnej oblasti tdia a prce. Je organizovan pod patronrom Neelie Kroes, Vice-Prezidentky Eurpskej Komisie a dlhodobej podporovateke ien v IKT.

3.7.3 Propagcia podpornch siet pre MSP

Grcko Electronic Commerce Centres (ECC) v sasnosti je v Grcku 14 takchto centier, ktor s v prevdzke. Centr poskytuj informcie vetkm, ktor maj nieo spolon s komernmi transakciami a taktie pomhaj malm a strednm podnikom s prstupom k informcim, elektronickou podporou a reklamou, digitlnymi procesnmi a komernmi transakciami cez internet. Kad ECC m cie pre prenikanie e-obchodu vo svojej oblasti kvli reniu uvedomenia, trningu a platenm slubm.

Taliansko E-commerce Action Plan v rmci aknho plnu talianska vlda financuje 100 multimedilnych centier pre technick asistenciu v obchodnch komorch a asocicich. Portugalsko Internet Initiative tto iniciatva m v Portugalsku podporn sie zloen z kvalifikovanch centier, ktor bola zaloen kvli MSP, aby mali prstup k novm technolgim. Cieom je poskytn von prstup k internetu a e-mailu pre vetky MSP v Portugalsku. Tto iniciatva je predchodcom etapy, ktor sa neskr nazvala SME Digital Initiative. Nemecko Network E-commerce je navrhnut Ministerstvom hospodrstva za elom podpory MSP s adopciou IKT. Sie tvor 24 centier, ktor slia ako kontaktn body pre MSP. Okrem toho, e centr prispievaj k zvyovaniu veobecnho povedomia, ponkaj taktie konzultan sluby, seminre, konferencie ako aj trhov tdie. Preferovan tmy s on-line nakupovanie a spotrebiteova dvera. Raksko Electronic Commerce Competence Centre (EC3) centrum zaloilo Ministerstvo hospodrstva a reprezentuje partnerstvo tyroch univerzitnch intitci a desiatich rakskych firiem, ktorch spolonm cieom je podporova vsku m a vvoj ako aj 106

transfer znalost v elektronickej komercii. Centrum ponka podporu a pokroilejie trningy v oblasti siet a internetu, databzovch technolgi a softvrovho ininierstva, databzovch manarskych systmov, systmov zaloench na znalostiach a alie. Dnsko Centre For Applied IT (CAIT) cieom centra je poskytn dnskym podnikom a priemyslu kompetentnho partnera, schopnho ponknu firmm podporu pri adopcii IKT technolgi a podporu v obchodnej praxi. panielsko Venture Capital Fund For E-business vlda panielskeho reginu Pais Vasco zaloila tento fond pre propagciu e-obchodu. APTICE asocicia zaloen vldou reginu Aragon na propagciu informanej spolonosti a elektronickej komercie v regine. SME support portal portl bol zaloen riaditeom pre MSP politiky z ministerstva hospodrstva. M sli MSP na rozvjanie ich vlastnch aktivt. rsko Excellerator Initiative iniciatva bola navrhnut za elom napomhania rastu a expanzii medzi vysoko potencionlnymi, zanajcimi firmami v oblastiach Cork, Galway, Sligo a Waterford. Program je uren spolonostiam, ktor obchoduj na medzinrodnej platforme v oblastiach ako informatiky, zdravotn vedy, digitlne mdi a e-biznis sluby.

Vek Britnia Ecomm2001 je to sie nezvislch a sksench e-biznis poradcov , ktor s riaden spolonosou Scotish Enterprise, a ktor podporuj MSP cez analzy sasnch obchodnch vvojov a integrci e-biznis stratgi. Holandsko Twinning program investuje do zanajcich, vysoko-potencilnych inovanch IKT podnikov a zrchuje ich rast investovanm finannch prostriedkov, aby sa identifikoval kad kritick faktor spechu. Fnsko Tekes - program Tekes financoval 66 GoDigital orientovanch R&D projektov pr e MSP. Na tto iniciatvu sa pouilo a 16 milinov Euro a 10% z nich sa investovalo priamo do zanajcich firiem. Luxembursko Virtual Technology Campus poskytuje irok ponuku zariaden a podpornch sluieb pre high-tech podnikateov, vvojrov, MSP a vrobn spolonosti. Franczsko TIC iniciatva pomha zjednodui procedry, ktor s potrebn pre poskytnutie finannej pomoci od ttu alebo reginu. Regin poskytuje 50% z nkladov 107

na: komunikan aktivity, zavedenie a nastavenie intranetov, nkup novch zariaden, rozvoj web strnok, zjednoduovanie elektronickej vmeny dt, zlepenie exportu a predaja cez elektronick obchod.

3.7.4 Pomoc MSP pri asti na elektronickch trhoch

Vek Britnia TrustUK je to neziskov organizcia, ktor spolupracuje s Alianciou elektronickho obchodu a Spotrebiteskou asociciou a je podporovan britskou vldou. Sna sa o spotrebitesk dveru a dveru v internetov obchodovanie cez schvlenie on-line zbierky zsad a pravidiel (Code of Conduct). Dnsko E-handelsmarket tento elektronick trh bol vytvoren ako znak kvality pre firmy zaoberajce sa elektronickou komerciou. Trh sa riadi rznymi smernicami, ktor vymedzuj obchodovanie na om. Jednotliv podniky, zastujce sa tohto trhu, deklaruj, e bud tieto smernice dodriava. Cel tento systm riadi pecilne ustanoven sprvca, ktor je zodpovedn za to, e obchodnci, ktor sa zastnia tohto trhu, bud vyhovova zbierke zsad. Rozpoet vylenen na tento projekt je 400 000 EUR. Franczsko UCIP Franczska vlda rozbehla program nazvan UCIP, ktor m pomc rozvja konkurencieschopnos medzi firmami. Program UCIP sleduje, ako mu internetov technolgie pomc zlepi konkurenn pozciu MSP a prenikn tak na nov trhy vo Franczsku ale aj v zahrani. Tto iniciatva je riaden na nrodnej ale aj regionlnej rovni a je navrhnut tak, aby podporovala kolektvne akcie, ktor umouj MSP vyvja medzi sebou spoluprcu. To zaha vyuvanie elektronickej komercie a zlepovanie zrunost svojich zamestnancov. Taliansko On-line interactive forum frum zriadilo Ministerstvo zahraninho obchodu s cieom pritiahnu talianske MSP na B2B trhy. Tto sluba bola spusten u v januri 2001 a ponka informcie o zjednoduovan medzinrodnch obchodnch procedr.

3.7.5 Daov politika

Franczsko Vrtenie DPH priame finann zsahy maj obyajne podobu daovch av. Franczska vlda uznala, e finann archa spolonost, ktor implementuj IKT je vysok, preto prijala opatrenie o vrten DPH pre firmy mladie ako 2 roky. Taliansko pecifick daov opatrenia vstpili do platnosti 1. janura 2004. Tento zkon predstavil nov balek redukujci dane pre investcie do R&D, ktor zniuje daov zklad o 10% z reinvestovanho zisku a o 30% z mnostva presahujceho priemern investcie za posledn 3 roky. 108

4. OPATRENIA PRE ROZVOJ PREOVSKHO E-REGINU 4.1 Krtka charakteristika Preovskho samosprvnho kraja
Situovan je v severovchodnej asti Slovenskej republiky. Preovsk kraj je spomedzi vetkch krajov najudnatej, z hadiska rozlohy je druhm najvm krajom na Slovensku. Tvoria ho historick reginy severnho, strednho a iastone junho Spia, hornho a dolnho aria a hornho Zemplna. Preovsk kraj v ekonomickej vkonnosti a v prjmoch obyvatestva zaostva v hospodrskom rozvoji za rovou Slovenskej republiky. Na tvorbe celottneho hrubho domceho produktu (HDP) sa Preovsk kraj podiea objemom dev percent, o predstavuje najmen podiel zo vetkch smich krajov Slovenska. Regionlny HDP postupne rastie, ale napriek tomu patr stle k podpriemernm v rmci E. Kraj sa rozprestiera v smere zpad - vchod . Dkou 250 km pribline trikrt prekonva svoju rku. Vypa cel severovchodn as Slovenska (je najvchodnejm krajom SR). Preovsk kraj m spolon hranice s dvoma samostatnmi ttmi, Poskom (360 km), Ukrajinou (38 km) a s troma slovenskmi krajmi, Koickm, Banskobystrickm a ilinskm samosprvnym krajom.

4.1.1 Vdavky na vskum a vvoj v Preovskom samosprvnom kraji

V sasnosti m najniie vdavky na vskum a vvoj spomedzi vetkch krajov na Slovensku, priom na tento fakt nm poukazuj nasledujce tabuky a stpcov graf. Vdavky na vskum a vvoj (EUR) Kraj/Rok 2001 2002
Bratislavsk kraj Trnavsk kraj Treniansky kraj Nitriansky kraj ilinsk kraj Banskobystrick kraj Preovsk kraj Koick kraj 84 689 139 19 605 059 29 497 643 15 746 797 27 699 462 10 461 030 10 679 081 16 280 455 87 856 768 21 048 364 31 911 571 11 451 636 21 143 995 11 641 572 6 117 108 19 034 654

2003
112 498 108 26 269 402 28 196 807 13 911 903 17 255 494 10 338 578 5 711 246 18 716 126

2004
113 937 396 21 835 325 25 770 962 14 123 216 16 382 294 11 824 968 6 831 209 20 504 548

2005
118 520 912 26 860 586 31 168 492 14 854 743 18 012 813 11 181 172 7 354 976 21 113 092

Tabuka 9: Vdavky na vskum a vvoj 1 Zdroj: vlastn spracovanie z dajov Eurostat

109

Vdavky na vskum a vvoj (EUR) Kraj/Rok 2006 2007 Bratislavsk kraj 130 872 535 136 907 754 20 370 411 21 451 371 Trnavsk kraj Treniansky 32 629 888 37 130 651 kraj Nitriansky kraj 21 405 563 20 813 450 16 874 959 18 000 033 ilinsk kraj Banskobystrick 10 081 723 9 911 505 kraj 7 719 644 Preovsk kraj 5 812 886 29 602 470 30 694 682 Koick kraj

2008
157 658 866 17 945 562 47 165 173 21 113 191 20 673 571 14 826 960 7 547 202 29 528 746

2009
13 128 090 41 425 410 13 887 852 19 892 607 18 369 961 11 230 289 29 044 334

2010
27 996 351 47 520 416 18 776 310 31 043 817 18 775 470 11 588 983 52 507 710

2011
242 739 021 33 565 176 26 742 202 21 298 161 42 190 618 26 320 296 13 344 954 62 238 926

156 015 721 208 159 688

Tabuka 10: Vdavky na vskum a vvoj 2 Zdroj: vlastn spracovanie na zklade dajov z Eurostat

Graf 8: Vdavky na vedu a vskum Zdroj: tatstick rad Slovenskej Republiky tatistick rad Slovenskej republiky vo svojej regionlnej databze vykazuje poloku Poet zamestnancov vo vskume a vvoji, priom tento ukazovate sa zaznamenva k 31.12. kadho roka. Poas ekonomickej a hospodrskej krzy, ktor v preovskom kraji prepukla naplno v roku 2008 sa poet zamestnancov nhle znil, ale u v roku 2009 boli prijat sp alebo prijat nov zamestnanci. Najvie zastpenie medzi zamestnanmi maj humanitn vedy (viac ako 450 zamestnancov) rovnako ako socilne i technick vedy (viac ako 200 zamestnancov v kadej z nich).

110

Graf 9: Zamestnanci vvoja a vskumu Zdroj: SR

4.1.2 Vznamn spolonosti

Pre potencilnych investorov m Preovsk kraj viacero pozitv ako naprklad: a) Dlhoron tradcia v priemyselnej produkcii b) Viac ako tri tvrtiny populcie m urit druh technickho vzdelania c) Relatvne najlacnejia pracovn sila na Slovensku d) Vhodn podmienky na rozvoj spoluprce so susednmi krajinami, Poskom a Ukrajinou e) Vhodn obchodn prostredie na vstup alch firiem Medzi najvznamnejie spolonosti meme zaradi Tatravagnku, Mecom, MilkAgro i svetoznme Pivovary Topvar. V elektrotechnickom priemysle s popredn spolonosti Tesla Stropkov a Whirlpool Poprad (prky a umvacie zariadenia). Tatravagnka a.s Tatravagnkaje spolonos zameran na vrobu elezninch vagnov. V roku 1994 bola transformovan na akciov spolonos. Jej 2 fabriky v Poprade and Trebiove dvaj prcu viac ako 2100 uom. Mecom Spolonos MECOM GROUP s.r.o. je lenom CARNIBONA GROUP, ktor je jednm z najsilnejch a najrchlejie sa rozvjajcich spolonost v oblasti spracovania msa v stredoeurpskom regine. Vznikla v roku 2008 postupnm zluovanm vznamnch mso-spracujcich spolonost s dlhoronou tradciou na Slovensku, v Maarsku a v eskej republike. CARNIBONA patr ku kovm investinm projektom Penty, jednej z najvch stredoeurpskych investinch spolonost, ktor spravuje portflio spolonost s celkovmi trbami 4,4 mld EUR (2012).Vziou spolonosti MECOM GROUP

111

je sta sa preferovanm dodvateom kvalitnch msovch vrobkov v strednej Eurpe a inpirova spotrebiteov k prprave dobrho a chutnho jedla. Pivovary Topvar Pivovary Topvar partia medzi najvch vrobcov piva na svete a s vrobcom a exportrom prestnych znaiek ako s Pilsner Urquell, ari, Gambrinus or Topvar. Ich produkty s exportovan do viac ako 75 krajn sveta.

Tabuka 11: Zoznam spolonost Zdroj: Global Slovakia, SARIO 2012 Spinea, a.s. SPINEA je modern slovensk strojrensk spolonos, ktor sa zaober vvojom, vrobou a predajom vysoko presnch reduktorov predvanch pod obchodnou znakou TwinSpin. Spolonos bola zaloen v roku 1994 a podnetom pre jej vznik bol vynlez slovenskho kontruktra. Reduktory TwinSpin s vyrban sriovo na zklade udelenia medzinrodnho patentu. Vysoko presn reduktor TwinSpin patr do kategrie hi -tech vrobkov a predstavuje uniktne technick rieenie spjajce radilno -axilne loisko s vysoko presnou prevodovkou do jednho kompaktnho celku.

4.1.3 Priemyseln parky

Pre al ekonomick rozvoj Preovskho kraja maj obrovsk vznam existujce, alebo v blzkej budcnosti pripravovan priemyseln parky Poprad Matejovce, Kemarok, Lipany - Za traou, Sabinov, Preov Grfske, Preov Zborsk, Preov Haniska pri Preove, Preov Petrovany, Bardejov Vchod, Humenn a Snina.

112

Tabuka 12: Priemyseln parky Zdroj: Global Slovakia, SARIO 2012

Obrzok 6: Mapa PSK Zdroj: http://www.sario.sk/userfiles/file/sario/pzi/regiony/presov/presovsky_kraj.pdf Nasledujca tabuka priemyselnch parkoch. nm pojednva o spolonostiach v jednotlivch

113

Tabuka 13: Spolonosti v jednotlivch PP Zdroj: Global Slovakia, SARIO 2012 Prklad priemyselnho parku: Priemyseln park Zborsk, v priestore ktorho psobia spolonosti zameran na: a) Zhotovitesk innos b) Stavebn ininierstvo c) Obstarvaciu innos d) Dodvky energie a plynu e) Odpadov hospodrstvo

114

Obrzok 7: PP Zborsk Zdroj: www.presov.sk

4.1.4 Asocicia IT Valley a jej aktivity v Preovskom samosprvnom kraji

Cieom Koice IT Valley, z.p.o. (IT Valley) je vytvra predpoklady a vhodn podmienky na vznik a rozvoj centra excelencie informanch a komunikanch technolgi na zem vchodnho Slovenska a zatraktvova jeho socilno -ekonomick prostredie a to predovetkm pre mladch ud. Zrove chce prispieva k budovaniu informanej a znalostnej spolonosti v regine vchodnho Slovenska a vytvori komunikan platformu medzi verejnou sprvou, podnikateskm sektorom a vzdelvacmi intitciami, ktor povedie k urchleniu rozvoja IKT priemyslu v regine. Aktivity IT Valley s zameran predovetkm na: podporu a rozvjanie iniciatv, vsledkom ktorch bude zatraktvnenie reginu pre pracovn silu v sektore IKT, pre tudentov a pre samotn IT priemysel zo Slovenska aj zahraniia zlepenie kvality vzdelvacch a trningovch programov IKT ponkanch univerzitami, strednmi kolami a IT firmami motivciu det a mldee k tdiu a neskr k prci v IKT rozvoj spoluprce lenov zdruenia v rmci ako aj mimo IT Valley podporu inovci a realizciu spolonch vedecko-vskumnch projektov. zvyovanie socilnej inklzie vyuitm informanch a komunikanch technolgi a zniovanie regionlnych rozdielov 115

vytvori ekonomick, socilne a technologick podmienky a stimulova udsk zdroje na vybudovanie centra komunikanch technolgi v regine vchodnho Slovenska podporova innosti zameran na transformciu reginu vchodnho Slovenska do znalostnej ekonomiky regulcia rozvoja informanej spolonosti v regine podporova iniciatvy a aktivity zameran na zniovanie regionlnych rozdielov a na zvenie socilneho zalenenia, vyuvania informanch a komunikanch technolgi ( e - Inclusion ) vytvorenie komunikanej platformy medzi IT priemyslu , verejnej sprvy a vzdelvacch intitci v oblasti podpora vedecko - vskumnch projektov v oblasti IT

Vytvorenie regionlneho partnerstva IT firiem, univerzt a samosprvy p rispeje k rozreniu a skvalitneniu ponuky vzdelvacch programov, vytvoreniu irokho portflia pracovnch prleitost pre kvalifikovan pracovn silu a vypracovaniu spolonej stratgie nevyhnutnej pre dosiahnutie prosperity reginu vchodnho Slovenska a postupn zvyovanie kvality ivota jeho obyvateov.

4.1.5 Priame zahranin investcie v PSK

Prlev priamych zahraninch investcii (PZI) do Preovskho kraja postupne stpa. Vznamn prlev bol zaznamenan v rokoch 2009 a 2010 a celkov stav PZI v k raji poda predbench dajov dosiahol rove 473,8 mil. EUR

Graf 10: FDI Zdroj: NBS

116

4.1.6 Univerzity
Nositeom vskumu a inovci by mali by hlavne univerzity ako producent novch znalost. I napriek nzkym rozpotom pre vedu a vskum sa na univerzitch vytvra priestor pre tvorbu a vyuitie novch mylienok a prleitost pre komern aj verejn sektor. Vzhadom na to, e oblas informanej spolonosti je multidisciplinrnou oblasou je vhodn vyui vetky siln strnky vedeckch oblast univerzt psobiacich vznamne v PSK. Preovsk univerzita Najvznamnejm subjektom (organizcie vskumu a vvoja) je Preovsk univerzita. Zaloen bola v roku 1997, ale jej fakulty boli zaloen omnoho skr, napr. Grcko-katolcka fakulta (1880), Fakulta umen (1959), Pedagogick fakulta (1949) and Teologick fakulta (1950). Univerzita spolupracuje na mnohch vskumnch stratgi a prioritnch programoch, napr. : a) Vskum a vvoj novch odrd lieivch byln a ich registrcia v oblasti farmaceutickho priemyslu b) Vvoj teplomerov a magnetickch senzorov pre praktick aplikcie c) Ergonmia prce a jej vplyv na kvalitu ivota a spoloenskho ivota e) Vytvorenie a rozvoj centra pre etiku a bio-etiku f ) Centrum v oblasti socilnej historickho a kultrno-historickho vskumu g) CORABINIUM - Centrum pre Geografick informcie a analzy Geospacial h) Centrum diagnostiky a rozvoj pohybovch aktivt Vskumn zameranie univerzity sa tka tchto vedeckch programov : a ) Systematick filozofia b ) Teria literatry c) Slovensk jazyk a literatra d ) Slovansk jazyky a literature e ) Veobecn lingvistika f ) Histria filozofie g ) Preklady a tlmoenie h ) Etika i ) Histria j ) Slovensk dejiny k ) Estetika Nasledujca tabuka nm zobrazuje jednotliv fakulty Preovskej university s potami tudentov a tie absolventov faklt.

117

Tabuka 14: Univerzita, fakulty Zdroj: Institute for Information and Forecasting in Education, 2011 Technick univerzita Technick univerzita v Koiciach poskytuje svojmu okoliu hlavne vchodnmu Slovensku vedeck a technologick znalostn bzu, inovcie a pracovn sily, k tvarovaniu prospenej a trvalo udratenej budcnosti a kvality ivota obanov. Toto TUKE dosiahne inovatvnym vskumom a excelentnm vzdelvanm vo vetkch vednch oblastiach jednotlivch faklt univerzity. Dnes na deviatich fakultch TUKE tuduje spolu vye 16 000 tudentov. Z tohto potu tuduje v dennej forme asi 13 000 tudentov - 8 500 v bakalrskom, 4 000 v magisterskom a vye 500 v doktorandskom tdiu. Pracuje na nej okolo 900 profesorov, docentov a asistentov a rovnak poet vskumnch a technicko -hospodrskych pracovnkov. Technick univerzita v Koiciach pokrva irok spektrum potrieb vzdel vania nielen pre regin vchodnho Slovenska, ale v mnohch odboroch je jedinm centrom vedy, vskumu a vzdelvania nielen na Slovensku, ale aj v stredoeurpskom priestore. zko spolupracuje s inmi univerzitami a s priemyselnm zzemm reginu i celho Slovenska. TUKE je vraznm technologickm inovtorom a facilittorom v oblasti informanch technolgi ako aj inch oblastiach: znalostn ininierstvo, strojrenstvo a biotechnolgie a in.

118

4.1.7 Prieskum podnikateskho prostredia PSK

V roku 2007 bol vykonan prieskum podnikateskho prostredia, priom jednotliv oblasti sa tkali poloiek, ktor nm zobrazuje nasledujci graf.

Graf 11: FDI Podnikatesk prostredie PSK Zdroj: www.po-kraj.sk

4.2 Nvrh opatren pre rozvoj digitlneho region Preovskho kraja

Vsledky analz z projektu, v rmci ktorho je realizovan aj tto sprva poukazuj nasituciu v rozvoji elektronickho obchodu a digitlnych ekosystmov nasledovnmi informciami: Zkladn e-infratruktra: - V oblasti internetovho pripojenia hlavne male firmy zaostvaj za priemerom E, a to aj v rmci bezdrtovho pripojenia. Existuje neustly problem s vyhadvanm a zamestnvanm ICT alebo ebusiness pecialistov. Regin vznamne zaostva vo vyuvan SW rieen riadenia elektronickho dodvateskho reazca a riadenia vzahov so zkaznkmi. Takisto existuje vek medzera v znalostiach o tchto rieeniach. Vyuitie Open Source aplikci je rzne v rznych vekostiach firiem. Hlavne v oblasti riadenia pecifickch ICT rieen pri biznis procesy je znalos tchto rieen nzka. Vyuvaj sa skr len operan systmy ako Linux, databzy ako MySQL, prp. Internetov prehliadae (Mozzila). Regin vrazne zaostva aj v elektronickom obstarvan. - Na druhej strane, identifikovali sme pecifick inovan character vo firmch, ktor u elektronick obstarvania implementovali. V tchto firmch je vyuitie komplexnch monost e-obstarvania vysoko intenzvne prostrednctvom vyuvania irokho spectra vysokosofistikovanch rieen pre elektronick obstarvania. To indikuje spokojnos s tmito rieeniami a akceptciu inovcie v irej miere. V 119

tomto ohade sme ako region pred E krajinami a ide o pecifickum, ktor sad vemi efektvne vyui pri zvyovan konkurencieschopnosti a hadan inovanch monost. Dopady elektronickho obstarvania a riadenia vdavkov s vo veobecnosti povaovan za pozitvne, hoci niektor firmy maj neustle problem s objektivizciou dopadu tchto rieen a monostiach ich merania a analz. Nedostatky existuj aj v oblasti elektronickho predaja. Vina firiem nevyuva sofistikovan IKT rieenia pre online predaj ako napr. aukcie, elektronick trhovisk a pod. Slab vyvanie inovatvnych a sofistikovanch rieen me svisie s absenciou silnejej podpory tejto oblasti v EU fondoch a svisisacich vzvach. Neexistuje jedna dominantn barira pre adopciu elektronickho obchodu. Bariry ako vekos firmy, cena rieen s determinovan nekompetentnosou firiem, hlavne ich manarov rozhodn sa o efektvnosti investci do implementcie tchto rieen a projektov. Tto nekompetentnos svis s nedostatonmi znalosami o riaden elektronickho obchodu a monosami objektivizcie merania ich dopadu. Na druhej strane, jednou z najvznamnejch barrier v rozvoji vyuvania sofistikovanch rieen hlavne v oblasti elektronickch trhovsk je slab rove dvery v elektronicko obchodn platform a IT providerov. V poslednch rokoch boli identifikovan pozitvne trendy v kvalite internetovho pripojenia, intranetu, znalostnho manamentu a riaden elektronickch dokumentov. Situcia v elektronickom obstarvan sa postupne zlepuje avak absentuje v irom meradle a hlavne v globlnom dodvateskom reazci.

Na zkalde analyze a interview s rznymi expertmi v tejto oblasti boli identifikovan nasledujce oblasti, ktor je potrebn zlepi: Podpora koopercie medzi skromnm a akademickm sektorom v podmienkach rozvoja elektronickho obchodovania (napr. CentrExcelentnosti, eLiving lab, klastre, e-business PPP projekty) Zlepi elektronick zrunosti v oblasti riadenia elektronickho obchodovania, ktor boli identifikovan ako kritick aj Eurpskou Komisiou Vyuva vhodn finann pomoc a daov avy pre rozvoj udskch zdrojov hlavne v oblasti certifikci pre implementciu e-inovci a elektronickho obchodovania. Napomc popularite relevantnch tdijnch a halvne multidisciplinrnych odborovo ako napr. hospodrska informatika. Podpori prpravu a celoivotn vzdelavanie zamestnancov MSP v oblasti elektronickch zrunost. Zacieli vzdelavanie v oblasti elektronickho obchodovania pre potreby priemyslu podpora personalizovanch a prispsobitench trningov v rmci projektov trukturlnych fondov. Formulova pecificky cielen vzvy v oblasti zlepenia znalost a zrunost riadenia elektronickho obchodovania a elektronickch trhovsk. 120

Vzvy priamo zameran v operanch programoch na podporu oblast elektronizcie obchodnch procesov, hlavne tch, ktor svisia so sieovanm podnikov a sluieb zaleovania slovenskch firiem do globlnych a vertiklnych obchodnch platforiem s podporou konzultci a poradenstva. Pre niektor oblasti ako riadenie vdavkov mu by vzvy cielen pre podobn klaster firiem. Podpora vytvorenia oceovacch systmov pre uznanie rozvoja inovatvnosti pecifickch elektronickch sluieb hlavne v oblasti digitlnych ekosystmov. Prkladom me by Digital Ecosystem Adoption Award. Vytvori a podpori vznik expertnch skupn v oblasti B2B, ktor bud kreovan z odbornkov z akademickho a skromnho sektora pre rozvoj tchto relevantnch oblast. Zvi motivciu participcie firiem z regina v elektronickch kooperanch platformch, v rieeniach elektronickho obstarvania ako aj sieach dvery. Podpori vytvranie pecializovanch center pre prenos poznatkov alebo na bze Living lab cielench na podporu elektronickho obchodovania protstrednctvom pecifickch vziev v relevantnch programoch. Podpora rozvoja slovenskch a regionlnych portlov o elektronickch trhovskch, analyzujcich svetov e-trhy, poskytujcich konzultcie a poradenstvo v danej oblasti.

Kov vsledky Na zklade vykonanch analz, kritickm faktorom zlepenia stavu elektronickho obchodu je nedostatok znalost a elektronickch zrunost v oblasti nazvanej r iadenie elektronickho obchodu a riadenia vdavkov. Tto situcia ovplyvuje nielen rozhodovanie o investcich ale aj hodnotenie vkonnosti a efektvnosti relevantnch rieen. Prolm je rieiten iba cielenou podporou zvyovania elektronickch zrunost , ktor s identifikovan ako kritick aj Eurpskou Komisiou. Na druhej strane, tieto zrunosti by mali by systematicky rozvjan na akademickej pde medzi mladmi tudentami v patrinch tdijnch odboroch, i u multidisciplinrneho charakteru ako aj rozvojom a inovovanm tandardnch smerov ako je manament, podnikanie a pod. Pre dosahovanie vyej konkurencieschopnosti je nevyhnutn zvi nzku rove organizanho sieovania a vyuvania globlnych elektronickch obchodnch siet. V rmci tchto opatren je nutn paralelne a vemi intenzvne podporova rozvoj sluieb budujcich dveru v tieto platformy ako aj v elektronick podnikatesk prostredie.

4.3 Navrhovan DE aplikcie pre MSP prostredie v Preovskom regine

Rozvoj efektvnej elektronickej siete pre kooperciu firiem so samoregulanmi a samoadaptivnmi charakteristikami je jednou z najzaujmavejch vzviev pre ekonomick prostredie a dosiahnutie trvaloudratenho rozvoja a konkurencieschopnosti Preovskho region. Tieto koncepty mu by alej synergicky rozvjan aj v inch oblastiach ako sluby elektronickej vldy, eHealth a pod. o me pomc vrazne zvi kvalitu ivota a efektvne vyuvanie verejnch sluieb.

121

Koncept digitlnych ekosystmov m potencil podpori regionlny rozvoj rznymi spsobmi. Prvm, je umonenie efektvnej, innej a bezpenej komunikcie a koopercie so znalostnm tokom medzi regionlnymi hrmi kooperujcimi v rmci pecifickho projektu alebo jednoducho realizujcich ich konkrtny obchod. Prostrednctvom transparentnch a frovch trhovch sluieb v elektronickom prostred me by poskytnut platform pre sieovanie firiem v rmci region ako aj s napojenm na globlny trh. DE me psobi ako komunikan nstroj a znalostn zdroj prepjajci vetkch regionlnych hrov (subjektov) v pecifickom sektore alebo oblasti. DE me hra vznamn lohu v projektovom manamente a svisiacom zalostnom toku ako napr. nstroj regionlneho znalostnho manamentu. Ako bolo uveden jednm z najkritickejch aknch plnov je podpora a rozvoj ekonomickho rastu a konkurencieschopnosti prostrednctvom transparentnosti na trhu a jednoduchej komunikcie a koopercie. To je dosahovan prostrednctvom budovania dvery, ktor je podporiten prve pecifickmi elektronickmi slubami inovatvnymi v celosvetovom meradle. Preovsk region me profitova z DE konceptu vyplnenm medzery existujcej v tomto regine. Niektor vzvy DE vychdzajce z analz a potrieb pre regionlny rozvoj zavdzanm IKT mu by identifikovan nasledovne: Elektronick infratruktra pre prepojenie loklnych firemnch systmov. Sasn situcia vo vyuvan IKT regionlnymi firmami poukazuje na absenciu sieovania prostrednctvom loklnych legacy informanch podnikovch systmov.Zavedenie zkladnej otvorenej a bezpenej sieovej infratruktry pre vetky firmy region je zkladom pre al rozvoj DE sluieb. Tto infratruktra by poskytn interoperability rznych podnikovch systmov. Zrove podpor identifikciu a komunikciu s ostatnmi firmami a nastav transparentnej trh pre identifikovanie optimlneho potencilneho obchodnho partnera. Tento model infratruktry by mal ma nzke vstupn nklady ale mal by by dveryhodn na prekonanie prvopoiatonch barrier o sa tka integrcie do takejto regionlnej e-siete. Dveryhodn charakter me by dosiahnut prostednctvom modelu PPP projektov a partnerstiev. Zvi adopciu elektronickch sluieb. Sasn situcia nielen v Preovskom regine ale v celej Eurpskej nii ukaz uje, e firmy ctia neustle bariru pri adopcii novch inovatvnych sluieb a technolgi. Aj ke asto nie s problmom nklady na adopciu vzhadom na to, e mnohokrt nie s ochotn implementova aj rieenia zdarma. Problmom je pochopenie hodnoty, komplexnosti implementcie a sprvy alebo prce s DE alebo technolgiou, prp. absencia asu na zmenu tradinho sprvania sa a procesov. Podpora testovania novch technolgi v relnom prostred firiem poskytne skuton benefit v relnom case a kontinulny system rozvoja elektronickch zrunost. Open Source Architektra The Open Source Architektra (OSA) je online, open source koncept vytvoren za elom zlepenia vyuvania SW prostrednctvom inovatvneho a udratenho dizajnu novch sluieb. V tomto modeli je mon: 122

o Zdiea mylienky, dizajn, SW, sluby a plny o Vyuva, zhodnoti a upravova prototypy alebo nvrhy ostatnch poskytovateov tchto mylienok o Spolupracova s ostatnmi umi rznych profesi a komunt pre adresovanie pecifickch nvrhov a rozvoja alch vziev. o Riadi nvrh a vvoj projektov od konceptov k implementcii o Komunikova v rmci lenov tmov. o Chrni ich duevn vlastnctvo vyuvanm tzv. Creative Commons "some rights reserved" licennho system o Vytvori lepiu a udraten budcnos. OSA v DE koncepte me pomc kontinulne optimalizova a rozvja elektronick sluby vhodn pre firmy prostrednctvom interaktvnej komunikcie medzi vvojrmi, architektmi a uvatemi (firmami). Akademick intitucie mu podpori tento otvoren concept inovciami a podnikateskmi npadmi. Dveryhodn obchodn elektronick prostredie a e-sluby DE ako samoregulujce prostredie me poskytn dveryhodn infratruktru sluieb rozvojom mechanizmov budujcich dveru. Eurpska Komisiataktie identifikovala potrebu budovania dvery za elom vyuitia vhod z elektronickho obchodovania. Spotrebitelia ale aj firmy sa musia cti bezpene a isto v obchodnom prostred, kde ich transakcie nebud sledovan alebo modifikovan, kde kad ma svoj vlastn validovan identitu, a kde transakcie s bezpen, dostupn a leglne. Aj poda stretnutia v Davose, dvera bola identifikovan ako kritick faktor komernho, finannho a verejnho sektora. Dvera m vznamn vplyv na dodvatesko odberatesk vzahy a negatvny dopad na oportunistick sprvanie sa na trhu. Digitlny ekosystm a jeho infratruktra prispej k tvorbe tchto novch dveryhodnch sluieb alebo mechanizmov budovania dvery v elektronickom obchodnom prostred. Ide o nasledovn sluby, ktor rozvjaj dveru a podporuj bezpen prostredie pre obchodovanie medzi potencilnymi a doteraz neznmymi obchodnmi partnermi. Kvalita informci Najpodstatnejm kritriom pre vber potencilneho obchodnho partnera je kvalita a relevantnos informci poskytovanm platformou o danom subjekte. Budovanie dvery v tejto oblasti elektronick platforma zabezpeuje poadovanm tchto informcii od firiem pri registrcii. Tieto informcie s nsledne verifikovan. Prve ich verifikcia dodva kredibilitu celmu systmu. Na zklade verifikovanch informci astnci veria, e firma je t, za ktor sa skutone vydva. Taktie je na zklade tchto informci mon vyhadvanie obchodnho partnera poda zadanch parametrov. Verifikcia informci je mon niekokmi spsobmi v zvislosti od typu informcie a nkladov na verifikciu. Niektor informcie sa verifikuj ahko a s s nimi spojen len nzke nklady. Naprklad overenie existencie a identity e-mailovej adresy je mon pri registrcii, zaslanm autorizanho kdu potrebnho pre dokonenie registrcie. Existuj aj informcie, ktorch charakter sauje alebo znemouje verifikciu. Ide najm o informcie finannho charakteru, ktor s asto neoveriten, resp. vyaduj ast nkladn aktualizciu. Prkladom mu by informcie o finannej 123

situcii firiem s ruenm obmedzenm alebo samostatne innch osb, ktorm nevyplva zverejovacia povinnos. Verifikcia dajov je realizovan vinou meditorom, ktor nesie svisiace nklady. Efektvna verifikcia informci pridva poda vsledkov prieskumu konkurencieschopnos a dveru pre kad elektronicko -obchodn platformu. Dleitou skutonosou pre charakter informcie je aj jazyk v ktorom je informcia publikovan, a monos jej viacjazynej podpory. Pri tandardizovanch a asto pouvanch pojmoch nie je s prekladom spojen problm, ten nastva pri preklade vonho textu (napr. von popis zamerania firmy alebo popis vrobku a sluby). Okrem zkladnch informci o firme s kritick kategrie produktov a sluieb klasifikovan a formalizovan tandardizanmi technikami elektronickho prostredia sprvny popis a kategorizcia produktov prispieva k efektvnemu vyhadvaniu firiem poda produktov. Pojmy s tandardizovan a zauvan v rmci sektora. Takisto in informcie by mali by poskytovan a validovan vhodnmi metdami ako napr. vekos a vek firmy, ale hlavne stav obchodnch aktivt. Tto posledn informcia ako faktor budovania dvery je vemi dleit. Tento typ informcie poukazuje na to, i je firma obchodne inn, prp. i je v konkurzom konan alebo likvidcii. Verifikcia tejto informcie me by uskutonen prostrednctvom nrodnch databz. Problm vo verifikcii takejto informcie je potreba jej neustlej aktualizcie. Rieenm by mohlo by integrovanie nrodnej databzy s obchodnou platformou. Certifikty a referencie Certifikty udelen firme zvyuj jej prest a kvalitu v oiach obchodnch partnerov. Tieto certifikty s udeovan zva tretmi stranami pri splnen uritch kritri a zvyuj dveru v dan firmu. Pre medzinrodn obchodn platformu je dleit rozdeova certifikty na nrodn a medzinrodn. Pri zavdzan takejto informcie na elektronick platformu je vhodn zabezpei aj preklad certifiktov do podporovanho jazyka. Pri mnostve druhov certifiktov a znmok kvality je tie vhodn uvdza ich kategorizciu a certifikan autoritu pre ich prpadn verifikciu. Informcia o certifikte by mohla by aj kritriom pre vyhadvanie. Referencie firiem dokladaj dkazy o minulch, ahko overitench obchodnch aktivitch medzi obchodnmi partnermi. Pri skman elektronickej platformy je vhodn rozli akm spsobom je informcia o referencich implementovan do platformy. V prpade novovzniknutej firmy, alebo firmy obchodujcej vlune tradinm spsobom je pravdepodobn, e nebude ma vytvoren referencie vbec, resp. ich nemus ma so sasnmi subjektmi registrovanmi na trhu. V takomto prpade s referencie uvdzan externe pri registrcii firmy do platformy. V prpade ak vstupujca firma m vytvoren referencie s existujcimi lenmi trhu, alebo u na danej platforme obchody realizovala, me platforma podporova automatizovan kontrolu danch transakci. Referencie s zachyten v referennej listine ktor je chronologicky aktualizovan od okamihu registrcie firmy na platformu. Pre zvenie kvality tejto informcie, mu by pri jednotlivch obchodnch partneroch uvdzan vhy tvoren napr. potom transakci uskutonench s danm partnerom. Problmy sa mu vyskytn so zverejovanm dajov v referencich. Niektor firmy mu ma zujem skry svoj dodvatesk reazec, teda aj ich evidenciu v referencich. Obchodn platforma by mala dan monos poskytova. Referencie ako prejav minulej innosti firmy s rozdelen do dvoch ast: 124

Obchodn partneri - zoznam vznamnch obchodnch partnerov firmy Realizovan zkazky - zoznam spench kontraktov, alebo diel (stavby, softvr a pod) Reputcia Reputan mechanizmy s mechanizmami na budovanie dvery zaloenej na zhodnocovan minulch obchodnch aktivt medzi partnermi na obchodnej platforme. Tieto mechanizmy pozostvaj z viacerch elementov: sptnej vzby/rating, diskusn frum, agregovan historick tatistick daje a zjednoduen rating. Sptn vzba/rating vyjadruje spokojnos resp. nespokojnos obchodnho partnera s uskutonenou transakciou (nedodranie platobnch podmienok, kvality tovaru a pod). Referencie na realizovan zkazky poskytuje monos firmm prezentova ich vznamn vsledky a vstupy, napr. budovy, odevn kolekcie a pod. Pre overenie je mon uvies kontakt alebo in dkaz (fotka, multimedilna prezentcia). V oblasti budovania ratingu ide o sluby pozitvneho a kombinovanho ratingu, diskusnho fra na objasovanie problmov pri ratingu, komplexn historick agregovan daje o sprvan sa firiem ako aj zjednoduen symbolick firmy ratingu. Podpora tvorby kontraktov Pri tvorbe kontraktov v medzinrodnom obchode s asto mal a stredn firmy ohrozen, z dvodu ich neznalosti klauzl, ktor by ich v prpade nesplnenia zmluvnch podmienok mohli ochrni. Z tohto dvodu je elektronick kontraktan platforma dleitou zlokou mechanizmov budovania dvery. Na elektronickej obchodnej platforme me by podporen nasledujcimi slubami: Integrcia dt z vyjednvania do nvrhu elektronickho kontraktu, Sledovanie a uchovvanie informci z kontraktanho a negocianho procesu, Zkladn sada kontraktanch klauzl a abln, Outsourcovan komplexn databza poskytovan pecializovanou firmou a Vysvetlenia kontraktanch klauzl a podmienok. On-line rieenie konfliktov Pri uzatvran obchodov na on-line platforme je mon, e z tchto vzahov mu vznikn problmy. Vnos problmu me vysti a do sdneho sporu, ktor je asto zdhav a nkladn. Z tohto dvodu boli vyvinut alternatvne sluby pre rieenie sporov. Elektronickou obdobou tchto sluieb je ODR. Ide o elektronick slubu poskytujcu mimosdne vyrovnanie prostrednctvom rozhodnutia alebo asistencie tretej dveryhodnej strany. Systmy na on-line rieenie konfliktov (ODR) s veobecne povaovan odbornkmi ako vzorov praktiky budcnosti pre elektronick trhy. V sasnosti sa takto systmy vyskytuj, no len v minimlnej miere. Problmom pri on -line rieen konfliktov je ochota jednotlivch strn k takmuto rieeniu pristpi. Preto by bolo vhodn tto participciu na prpadnom ODR rieen zakomponova naprklad priamo do kontraktu. Ako rieenie sluieb ODR pre optimlnu elektronick obchodn platformu boli identifikovan nasledovn postupy: Problmom pri on -line rieen konfliktov je ochota jednotlivch strn k takmuto rieeniu pristpi. Preto by bolo vhodn tto participciu na prpadnom ODR rieen zakomponova naprklad priamo do kontraktu. Escrow sluby 125

Tto sluba zabezpeuje plnenie obchodnch podmienok oproti platbe. V sasnosti je tto sluba poskytovan bankami, ale len v limitovanej forme a za vemi vysok poplatky. Pre potreby elektronickho trhu sa zaali objavova pecializovan formy poskytujce tto slubu. Implementcia sluby je mon riei rznymi formami ako rozvjanm internch escrow sluieb na platforme, prp. integrovanm s bankou alebo pecializovanm poskytovateom escrow sluby. tandardizcia tandardizcia je typickou rtou vetkch elektronickch obchodnch systmov. Vaka nej je mon redukcia chb, unifikcia postupov a formtov, o zvyuje dveru voi danej platforme. Z hadiska B2B trhov je okrem spomnanch tandardizovanch dokumentov, dleit aj unifikcia pojmovej zkladne v sektore a jej viacjazyn podpora. Oba tieto prvky umouj lepie dodriavanie postupov ukotvench v zmluvnch podmienkach medzi subjektom a danou platformou. Rozvoj elektronickch zrunost pre efektvnejie riadenie elektronickho obchodu Vzhadom na nzku rove elektronick manarskych zrunost je potrebn poskytn vhodn elearningov mechanizmy s monosami praktickho trningu a vzdelvania v prostred relnych DE rieen, prototypov a Living lab konceptov. Takto model bude ma synergick efekt na adopciu DE sluieb. Living Lab pre digitlne ekosystmy Living Lab je uvatesky orientovan ekosystm zaloen na princpe otvorenej inovcie, t.j. systematickej spoluprce konench uvateov prostrednctvom vvoja, testovania a vyhodnocovania inovatvnych npadov, scenrov i konceptov v praktickom ivote, priom konen uvatelia s v tomto procese aktvne zapojen a s zdrojom novch npadov (zdroj: Wikipdia). Tto metda teda predstavuje systm vytvrania a transferu znalost medzi aktrmi zaloen na interakcii jednotlivch astnkov.

Schma 7: Living Lab Zdroj: vlastn spracovanie

126

Detailnejie, cieom inovatvneho projektu v tejto oblasti by mohlo by vytvorenie simulanho prostredia elektronickch biznis sluieb a biznis modelov v medzifiremnch sieach v podmienkach digitlnych obchodnch ekosystmov na bze konceptu Living Lab, v rmci ktorho bud tudenti relne zapojen do podnikovch procesov a bud tak ma monos ui sa na zklade vlastnej asti. Prostredie by mohlo ponka monosti zvyovania zrunosti a znalost o relnej vyuitenosti a dopade inovatvnych elektronickch sluieb v oblasti sourcingu, elektronickho obstarvania, merania vkonnosti dodvateov, riadenia vdavkov, negocianch mechanizmov a procesov tvorby kontraktov, budovania dvery na elektronickch obchodnch platformch, podpora rozhodovania v investinch projektoch, monostiach ekonomickej a investinej analzy v tejto oblasti. V rmci prce s navrhovanm prostredm by sa uvatelia zoznmili s celm ivotnm cyklom nkupnho procesu. E-vidiek E-sluby a elektronick platformy na bze digitlnych ekosystmov by nemali by len medzi firmami aleb mali by by popretkvan celm regionlnym ekosystmom. Jednm zo zaujmavch sluieb by mali by sluby podporujce kooperciu medzi vidieckymi subjektami, a to nielen firmy ale aj obania. Vhodn sluby napr. pre podporu predaja z dvora, podpora komunitrnych nkupov na vidieku, dveryhodnch turistickch e-sluieb by mali napomc vyej kvalite ivota ud na vidieku ako aj synergickmu vzahu s komunitami v mestch. Nov technolgie pre kolektvnu inteligenciu Socilne siete, komunikcia mnostva ud v regine ako aj mimo neho napomha tvorbe novch technolgi pre podporu rozhodovania na bze kolektvnej inteligencie a vyuvania znalost masy. Nov technolgie a elektronick sluby v tejto oblasti mu napomc obanom v lepom rozhodovan, rieen problmov, hadania optimlnych rieen v ich osobnom, rodinnom, profesionlnom ivote a pod. Inteligentn analytick nstroje Rozvoj elektronizcie zaprinil aj masov zbieranie a hromadenie dajov rzneho druhu. i u o podnikateskom sprvan alebo dajoch o konkrtnych firemnch, socilnych a regionlnych procesoch. Vhodn nastavenie platforiem pre zber,spracovanie a vyhodnocovanie takchto obrovskch databz dajov inteligentnmi technikami. Eurpska Komisia podporuje spracovanie a vyuvanie dt nad rozsiahlymi a otvorenmi databzami, ktor s vyuiten kadm subjektom na trhu, prp. regine od obyajnho loveka, cez tatistick rad a po regionlnych politikov. Technolgie pre eWork Nov elektronick sluby podporujce rozvoj a vyuvanie teleprce alebo prce z domu prostrednctvom informanch a komunikanch technolgi ma obrovsk monosti pre rozvoj reginu a kvality ivota jeho obanom. Neide len o vhody pre samotnch ud, ktor tmito slubami zvyuj svoju produktivitu a kreativitu ako aj spokojnos ale ide hlavne o rozvoj reginu a udranie udskho kapitlu v ich pvodnch lokalitch, znenie nechcenej migrcie do inch reginov alebo krajn a pod. Zaujmavmi konceptami s vzdialen kancelrie so sofistikovanmi technolgiami.

127

 Platformy pre zdieanie znalost a mylienok V sasnej kreatvnej spolonosti podporujcej rozvoj znalosti a ich vyuvanie s nevyhnutn nov sluby podporujce tento rozvoj v regionlnom koncepte pri podpore ich efektvneho vyuitia relevantnmi subjektami regionlneho trhu. Takto sluby a modely vak musia zabezpei vhodn ochrann nstroje na ochranu prv duevnho vlastnctva, vhodnch obchodnch modelov prp. udratenos a efektvnos open source komunt v rznych domnach (nielen SW vvoja). i u pjde o platformy, ktor bud ponka nov mylienky, spoluprcu pri ich vyuvan a rozirovan alebo len o portli ponkajce poradenstvo v oblasti znalost, prv duevnho vlastnctva a pod. Socilne e-novcie Jednou z vysoko sa rozvjajcich oblast aplikcie inovatvnych IKT s oblasti socilnych inovci. Sluby pre podporu socilnych komunt, znevhodnench skupn (i u pre zlepenie ich kvality ivota, alebo vyhadvanie prce a pod.) s podporou edobrovonctva, integrcie verejnch sluieb a pod. prines reginu nov monosti zvyovania kvality ivota a spokojnosti vetkch relevantnch skupn obyvatestva. Platformy pre nepriame inovan iniciatvy Ide o platformy, ktor by mali podporova existujce alebo rozvjajec npady a mylienky formou podpory transferu inovci a spoluprce RTD s MSP, rzne diseminann aktivity, konzultan a poradensk aktivity a pod. Tieto mu by relatvne nahraden natartovanm modelom inkubtorov avak s podporou elektronickch platforiem na bze digitlnych ekosystmov by mali podpori efektvnu spoluprcu relevantnch hrov na trhu. Princpy podpory V prpade vytvorenia mechanizmov podpory predchdzajcich bodov je vhodn zamera tieto opatrenia na podporu spoluprace viacerch partnerov v rmci reginu, prp. multipartnerstva nadregionalnej rovne. Mali by by podporovan dve dimenzie projektov: projekty s menm rozpotom pre rozbeh npadov, testovanie prototypov apod. ako aj projekty celoregionleho vznamu s vmi rozpotami s integranm charakterom. Zrove by mali by rozdelen podpory na pecificky orientovan typy podpr kritick pre rozvoj reginu ako aj na veobecn vzvy, kde je priestor na inovatvne npady. Podpora vyuitia znalost a vsledkov z vych rovn vskumnch projektov Najefektvnejm spsobom ako aplikova inovcie v regionlnom kontexte je vyuitie a rozvinutie u relnych vsledkov z pikovch vskumnch projektov financovanch v rmci rmcovch programov, prp. pridruench programovch opatren. Tieto vsledky je potrebn prispsobi a rozri pre regionlne poiadavky, pilotne otestova a implementova v relnom prostred. Vyuitie tchto vsledkov zabezpe vysok inovatvnu rove implementovanch regionlnych projektov a naviazanie na eurpske tandardn vskumu a inovci. V tomto smere je vhodn podporova pikov slovensk vskumn tmy participujce v eurpskom vskumnom priestore v relevantnch oblastiach.

128

V oblasti digitlnych ekosystmov existuje viacero pikovch eurpskych vskumnch projektov s vchodoslovenskou asou, ktor by sa dali vyui na rozrenie konceptov a implementcie v regine: o Seamless (Small Enterprises Accessing the Electronic Market of the Enlarged Europe by a Smart Service Infrastructure /IST-6RP) projekt orientovan na koncepty ontolgi, infratruktry pre multikriterilne vyhadvanie, sourcing, negocicie a tvorbu tandradizovanch obchodnch dokumentov. o Abilities (Application Bus for InteroperabiLITy In enlarged Europe SMEs / IST-6RP) project rieil tandardizciu konceptov obchodnch dokumentov v medzinrodnom prostred zaloen na UBL, web sluby pre viacjazyn sluby v tvorbe obchodnch dokumentov. o HYDRA (Networked Embedded System Middleware for Heterogeneous Physical Devices in a Distributed Architecture / IST-6RP) o eBEST (Empowering Business Ecosystems of Small Service Enterprises to Face the Economic Crisis / FP7-SME-2008-2 / 243554) je projekt, ktor ma snahu podpori mal firmy poskytnutm sluby a elektronick infratruktru pre hodnotov a dodvatesk reazec. Ciele eBEST projektu s vyvin, experimentlne overi a prezentova adopciu novch kolaboratvnych a sieovacch praktk v rmci obchodnch ekosystmov s podporou zdieania znalost a sluieb pre podporu dynamiky ekosystmov. o SPIKE (Secure Process-oriented Integrative Service Infrastructure for Networked Enterprises / FP7-ICT-2007-1 / 217098 ) projekt vyvjal softwarov platformu pre jednoduch a rchlu podporu obchodnch alianci. Projekt ponka inovatvny hodnotov reazec obchodnm partnerom a kooperciu lenov participujcich organizci prostrednctvom ad hoc vytvranch aj preddefinovanch obchodnch procesov. o eBBITS (Enabling business-based Internet of Things and Services - An Interoperability platform for a real-world populated Internet of Things domain; FP7-ICT-2009-5 / 257852) projekt vyvjal architektru, technolgie a procesy umoujce smanticky integrova Internet vec (Internet of Things) do mainstreamovch podnikovch systmov a podpori interoperability relneho sveta, online business aplikci. o KASSETTS (Knowledge-enabled Access of Central Europe SMEs to Efficient Transnational Transport Solutions /ICE036P2 / Central Europe Programme) mal za cie optimalizova prepravn a logistick innos malch a strednch podnikov, environmentlnu udratenos a ochranu teritri prostrednctvom vytvorenia EU operanej IKT siete pre logistick sluby a ich poskytovateov. Sasou s elektronick sluby plnovacch prepravnch aktivt pre logistickch opertorov, komunikan a negocian sluby. Tm pomha vrobnm firmm zefektvni ich prepravn procesy v nadnrodnom a eurpskom meradle. o a mnoho alch projektov v oblasti elektronizcie, sieovania, smantickch a znalostnch technolgi a GRIDov. Podpora klastrovania Zkladnm cieom klastrov je posilnenie spoluprce medzi rznymi aktrmi v rmci regionlnych hodnotovch a inovanch systmov a vytvori potrebn kritick masu konkurencieschopnch MSP vo vybranch oblastiach priemyslu a sluieb. 129

Najprogresvnejou formou spoluprce s klastrov iniciatvy a vrobno -servisn hodnotov reazce. Tie reprezentuj regionlne zoskupenie firiem, spojen s intitciami VaV, finannmi spolonosami a brokerskmi firmami, konzultanmi podnikateskmi spolonosami a brokerskmi spolonosami. V rmci podpory medzifiremnej spoluprce s podporovan vyhadvania komplementrnych projektov i firiem, ktor by mohli vzjomne vrobne kooperova, pri repektovan prstupu zdola.

130

5. IMPLEMENTAN PLN A OPATRENIA PRE ROZVOJ DIGITLNEHO REGIONLNEHO EKOSYSTMU V PREOVSKOM SAMOSPRVNOM KRAJI
Koncept digitlnych ekosystmov nie je mon vyui komplexne bez prpravy zkladnej sieovej infratruktry pre nasadzovanie a rozvoj inovatvnych elektronickch sluieb pre komern aj verejn sektor. Vetky vyvjan elektronick sluby a rieenia musia ma monos sa jednoducho integrova do existujcej infratruktry s nzkymi vstupnmi nkladmi. Vo veobecnosti je potrebn v inicianej fze podpori vytvorenie stabilnej a dveryhodnej infratruktry a zabezpei zkladn sieovaciu technolgiu pre firmy a hrov na trhu s podporou vizibility a transparentnosti na trhu pre dosiahnutie vyej konkurencieschopnosti a zrelnenosti nkladov a cien redukciou asynchronicity informci na trhu. Pre zabezpeenie celistvej infratruktry je potrebn koopercia a sinnos viacerch poskytovateov IKT sluieb pre vytvorenie tandardizovanch procedr pre interoperabilitu a integrciu regionlnych a nadregionlnych sluieb. V druhom kroku je potrebn pristpi k podpore konkrtnych inovatvnych elektronickch sluieb integrovatench do zkladnej infratruktry. Toto je mon realizova nasledujcimi spsobmi: Podpora Open source softvrov, vyvjanch open source komunitou s participciou zujmovch skupn Open source produkty by mali by vyvjan aj tudentmi, vskumnmi tmami v rmci unverzt vo forme propotypov. Infratruktra Regionlneho Digitlneho Ekosystmu by mohla by m iestom pre testovanie novch prototypov. Testovanie by malo by realizovan koncovmi uvatemi, firmami, tudentmi a rznymi inmi zujmovmi komunitami.

5.1 Navrhovan opatrenia rozvoja DE pre PSK

Na zklade realizovanch analz sme identifikovali a formalizovali regionlne poiadavky pre podporu rozvoja digitlnych ekosystmov a elektronizcie obchodnch regionlnych procesov s nadnrodnm vznamom vo forme niekokch regionlnych inovanch priort a opatren. Tieto s prezentovan v nasledujcej asti: asov Hlavn monosti Opatrenie Cie rmec a prleitosti financovania Priorita 1: Dveryhodn obchodn elektronick infratruktra (regionlne) F (OP VaV, Zlepenie podnikovej OP KaHR), ROP koopercie a rozvoj Cezhranin spoluprca, e-sieov 1. elektronickho teritorilne programy, infratruktra podnikovho Horizon2020 za elom sieovania integrcie, prp. testovania v nadnrodnom obchode Rozvoj Open Podpora rozvoja OP Research and 2. Source sluieb a vvoja Open Source development 131

sluieb a OS konceptov SW a platforiem pre otvoren a jednoducho prstupn inovatvne prostredie elektronickch sluieb.

Central Europe OP Horizon2020

2.

Rozvoj sluieb budujcich dveru

Vytvori dveryhodn prostredie pre elektronick obchodovanie a kooperciu

(regionlne) F (OP VaV, OP KaHR), ROP Cezhranin spoluprca, teritorilne programy, Horizon2020 za elom integrcie do medzinrodnch platforiem, prp. testovania v nadnrodnom obchode (regionlne) F (OP VaV, OP KaHR), ROP Cezhranin spoluprca, teritorilne programy, Menie nrodn vskumn programy Horizon2020 za elom integrcie, prp. testovania v nadnrodnom obchode

Vyvin inteligentn analytick sluby nad elektronickmi regionlnymi Sluby pre infratruktrami za transparentn trh 2 elom a efektvne monitorovania, rozhodovanie identifikovania, analzy pecifickch informci a potrieb trhu. Priorita 2: Rozvoj vidieka v digitlnej spolonosti Vyvja a implementova elektronick sluby pre rozvoj vidieka Podpora rozvoja e1 a vidieckeho vidieka obyvatestva so zameranm na rozvoj prce na diaku (eWork) Vyvja a implementova elektronick sluby pre rozvoj vidieka a vidieckeho obyvatestva so zameranm na elektronick 132

Central Europe Programy cezhraninej spoluprce ROP Horizon2020

Central Europe Programy cezhraninej spoluprce ROP Horizon2020

kooperciu subjektov a predaja produktov a sluieb vidieckeho charakteru (predaj z dvora) Priorita 3: Rozvoj socilnych inovci pre digitlnu spolonos a eInklzia Podpora vytvrania ROP a vyuvania ESF inovatvnych Vldne nrodn programy 1 Socilne e-inovcie socilnych sluieb Horizon2020 s podporou IKT pre Nrske prp. vajiarske zvenie kvality ivota FM spolonosti v regine Rozvoj a implementcia sluieb pre zdravotne ako postihnutch a socilne znevhodnench ROP obanov za elom ESF Elektronick sluby zvenia kvality ivota Vldne nrodn programy 1. pre pecifick e-inklzia a eHorizon2020 skupiny participcia. Nrske prp. vajiarske Zjednoduenie FM oficilnych procedr medzi verejnou/ttnou sprvou a pecifickmi skupinami obanov. Dveryhodn intratruktra Opatrenia pre OP Informatizcia sluieb pre podporu kvality spolonosti elektronick (dvera, spokojnos, Loklne alebo vldne 2. interakciu medzi zdieanie sksenost, zdroje verejnosou, rieenie problmov Central Europe verejnm s radmi a pod.). Horizon2020 a komernm sektorom Priorita 4: Rozvoj zrunost pre digitlnu spolonos Zlepenie zrunosti elektronizcie procesov pre OPV eZrunosti pre znalostn ekonomiku SIA 1. zefektvnenie eza elom zvenia KEGA manamentu absorpnej schopnosti Cezhranin spoluprca vhod z digitalizcie pre manarov 133

a pracovnkov v malch a strednch firmch a verejnej sprve. Nepriame opatrenie: Podpora sieovania a zdieania znalost Central Europe Podpori rozvoj Living Programy cezhraninej Vytvranie lab konceptov pre spoluprce 1 partnerstiev pre skvalitnenie Nrske prp. vajiarske podporu inovci inovanch aktivt FM v regine. Podpori implementciu Poradenstvo a inovci v praxi ESF konzultcie prostrednctvom OP KaHR odbornch konzultci a poradenstva Podpori infratruktru Central Europe Podpora rozvoja znalostnch Programy cezhraninej a zdieania znalost elektronickch sluieb spoluprce pre zdieanie Interreg a riadenie znalost Tabuka 15: Opatrenia rozvoja Zdroj: vlastn spracovanie

134

5.2 Rmcov kontingenn pln

Kontingenn pln je operatvny program, ktor m za lohu v predstihu zohadni niektor neoakvan odchlky od elanho stavu riadenia inovci uvedench v tejto sprve. V tejto asti sa poksime zviditeni rizik v krtkodobom horizonte a ich zhodnotenie v rmci vznamu dopadu: Nzke - Stredn - Vysok(N - S - V). Politick rizik: Pouiten stratgia rozvoja vedy, vskumu a vvoja nie je stle jasn. Vzhadom na zmenu programovacieho obdobia sa oakva publikovanie tejto stratgie. [V] Kompetencie regionlnych autort v oblasti podporu vskumu a vvoja s nzke [V] Efektvnos relevantnej nrodnej stratgie a systmu na podporu transferu poznatkov (zabezpeovanch nrodnch projektom NITT SK podporenm zo F) [N] Adekvtna politick a legislatvna podpora nstrojov pre klastrovanie zatia nebola deklarovan [S] Organizan (truktrne) rizik: Minimlna prepojenos Slovenskch vskumnch programov, trukturlnych fondov a Eurpskych vskumnch programov (rmcov programy). Synergia medzi F a Horizon2020 je v sasnosti v tdiu diskusi pre nastavovanie pravidiel novho programovacieho obdobia. [V] Oficilna podpora pre klastrovanie na regionlnej a nrodnej rovni [S] Verejn podpora pre PPP nstroje. [V] Netransparentn spsob prideovania prostriedkov pre projektov npady zniuje mieru angaovania kreatvnych a inovatvnych projektovch tmov v nrodnom a regionlnom meradle (nik npadov do zahraniia). [V] Finann rizik: Neustle nzke vdavky na podporu vedy a vskumu v nrodnom meradle. [V] trukturlne fondy boli v podpore vskumu doteraz prioritne orientovan na rozvoj infratruktry (nkupy zariaden) a nie na priamy rozvoj a realizciu vskumnch npadov (podpora partnerstiev komernho a akademickho sektora bola percentulne vemi nzka) [S] Rizik povedomia: Komern sektor je stle skeptick ohadne finannho spechu vyplvajceho z prenosu vskumnch vsledkov do komernej praxe. Dvera komernho sektora v akademick. [V]

5.3 Regionln kontingenn pln (princpy)

Preovsk samosprvny kraj by mal vzhadom na uveden rizik podpori rozvoj reginu v rmci digitlnej vzvy nasledovnmi bodmi: Naalej podporova vhodnmi nstrojmi rozvoj firiem napr. prostrednctvom priemyselnch parkov, podnikateskch inkubtorov a pod.

135

Podporova zvyovanie a skvalitovanie vone dostupnch elektronickch sluieb (napr. na bze Open Source) hlavne pre obanov a mal a stredn podniky, a to hlavne v oblasti sieovania a transparentnosti trhu na rovni B2G a B2B sluieb. Podporova a skutone realizova zku a spen spoluprcu s akademickm sektorom v o prpadve rozvojovch stratgi, o participcii na relevantnch koordinanch, podpornch a vskumnovvojovch projektoch financovanch z rznych eurpskych zdrojov, o prezentcii regionlnych vsledkov vedy a vskumu komernmu sektoru a prostrednctvom PPP. S ohadom na rozpoet reginu podporova vskumn a inovan klastre. Zabezpei a podporova synergiu rznych typov nrodnch a regionlnych programov a fondov za elom prenosu poznatkov a vsledkov zo pikovch vskumnch projektov na eurpskej rovni. Podpori synchronizciu vskumnch a vvojovch aktivt a projektov s vziami a ciemi reginu a adekvtnych zujmovch zoskupen (klastrov)

136

6. WPROWADZENIE
Niniejsze opracowanie przedstawia plan dalszego wykorzystania efektw projektu Program Wsppracy Transgranicznej Rzeczypospolita Polska- Republika Sowacka 2007-2013 na podstawie umowy nr WTSL.02.03.00-84-147/10-00, poprzez stworzenie koncepcji e-rozwiza dla regionu Podkarpacia. W dokumencie tym zidentyfikowany zosta stan oraz bariery w wykorzystania usug IT w rejonie Podkarpacia. Strategia ta prezentuje take sposoby wsparcia rozwoju elektronicznego rodowiska w obszarze redukcji barier oraz zwikszenia intensywnoci wejcia firm z sektora MSP dziaajcych w regionach przygranicznych na jednolity rynek europejskiej, elektronicznej wymiany handlowej. Opracowanie to jest aktualnym studium analiz istniejcych rozwiza i skada si z nastpujcych czci: 1. Przedstawienie i charakterystyka regionu Podkarpacia, w tym istniejcego stanu w zakresie innowacyjnoci regionu, centrw badawczo-rozwojowych, centrw informatycznych, klastrw itp., silnych i sabych stron, szans i zagroe regio nu z perspektywy rozwoju e-rozwiza (analiza SWOT). 2. Okrelenie stopnia wykorzystania nowoczesnych technologii informatycznych w sektorze przedsibiorstw MSP w ujciu regionalnym. Okrelenie stopnia korzystania z usug i treci cyfrowych przez przedsibiorstwa maej i redniej skali. 3. Przedstawienie krajowych i midzynarodowych dokumentw strategicznych i kierunkowych w zakresie e-rozwiza, z odniesieniami dla regionu Podkarpacia. 4. Wskazanie regionalnych uwarunkowa do tworzenia wsplnych przedsiwzi biznesowych prowadzonych w formie elektronicznej przez przedsibiorstwa dokonujce wymiany w obszarze trans granicznym. 5. Okrelenie polityki wparcia i narzdzi wsparcia dla przedsibiorstw prowadzcych dziaalnoci biznesowe w formie elektronicznej. 6. Zaproponowanie dziaa wspierajcych polityk regionaln dla rozwoju e wsppracy w rozwoju transgranicznej wymiany handlowej (implementacji e rodowiska dla samorzdw regionalnych). 7. Zaproponowanie dziaa innowacyjnych w zakresie cyfrowego rozwoju regionu Podkarpacia w nawizaniu do wczeniejszych wynikw projektu wypracowanych w formie czstkowych opracowa i raportw. Przy tworzeniu regionalnej strategii sucej utrzymaniu rozwoju cyfrowego ekosystemu dla samorzdw terytorialnych wykorzystane zostay modele rodowiskowej wsppracy biznesowej, scenariusze operacyjne e-handlowania oraz mechanizmy budowania zaufania do elektronicznych platform wymiany handlowej.

137

7. CZ I 7.1 Pooenie regionu i jego charakterystyka

Wojewdztwo podkarpackie utworzone zostao z dniem 1 stycznia 1999 roku. Powstao z poczenia byych wojewdztw: rzeszowskiego, przemyskiego i kronieskiego oraz wczenia do jego obszaru czci tarnobrzeskiego i tarnowskiego. Pooone jest w poudniowo - wschodniej czci Polski i obejmuje obszar o powierzchni prawie 18 tysicy km, na ktry skada si 21 powiatw oraz 4 miasta na prawach powiatu. Podkarpacie graniczy z Ukrain, Sowacj oraz wojewdztwami: maopolskim, witokrzyskim i lubelskim. Stolic regionu i siedzib wadz samorzdowych jest Rzeszw, liczcy 182 673 mieszkacw (stan na 23.08.2013). Poudniowa i wschodnia granica wojewdztwa pokrywa si z granic pastwow na odcinku 370 km (www.rzeszow.pl). Najwiksze miasta Podkarpacia to: Rzeszw, Stalowa Wola, Przemyl, Mielec, Tarnobrzeg, Krosno, Dbica, Jarosaw oraz Jaso. Podkarpacie jest jednym z najsilniejszych gospodarczo regionw w Polce Wschodniej, jednak na tle kraju wypada poniej przecitnej.

Rysunek 8: Wojewdztwo podkarpackie rdo: Opracowanie wasne

Ludno Podkarpacia cechuje si do wysokim poziomem przyrostu naturalnego, czyli rnic miedzy liczb urodze ywych i zgonw. W przeliczeniu na 1000 mieszkacw wojewdztwa, w 2012 roku wskanik ten wynis 1,25, a tym samym odbiega znacznie od wskanika krajowego 0,9. Struktura ludnoci wedug pci od kilku lat nie ulega wikszym zmianom. W oglnej liczbie mieszkacw nieznacznie przewaaj kobiety, ktre stanowi 51,0% ludnoci wojewdztwa. W 2012 roku wspczynnik feminizacji dla wojewdztwa podkarpackiego osign warto 104, natomiast dla caego 138

kraju 107. Oznacza to, e na 100 mczyzn przypada statystycznie 104 kobiet (w miastach 109, a na wsi 101). Niestety na Podkarpaciu obserwuje si niekorzystne zmiany, wiadczce o starzeniu si spoeczestwa. Nastpuje zmniejszanie si udziau dzieci i modziey (0 -17 lat) w oglnej liczbie ludnoci wojewdztwa, przy jednoczesnym wzrocie liczby osb w wieku poprodukcyjnym (mczyni w wieku 65 lat i wicej oraz kobiety w wieku 60 lat i wicej). Odsetek ludnoci w wieku przedprodukcyjnym (poniej 18 lat) obniy si z 19,8% w 2011 roku do 19,5% w 2012 roku. Jednoczenie wzrs nieco udzia osb w wieku poprodukcyjnym z 16,3% do 16,7%. Zwikszy si rwnie udzia ludnoci w wieku produkcyjnym z 63,9% w 2011 roku do 63,8% w 2012 roku (www.stat.gov.pl, 2012). Wojewdztwo podkarpackie charakteryzuje si niewielkim napywem migracyjnym z zagranicy, od wielu lat notuje si ujemne saldo migracji. W 2012 roku w wyniku migracji liczba ludnoci zmniejszya si o 1947, a w 2011 o 2177 osb, w przeliczeniu na 1000 mieszkacw wojewdztwa saldo migracji wynosi -0,9, natomiast w kraju -0,2 (www.stat.gov.pl, 2012). Zjawisko bezrobocia jest jednym z waniejszych problemw na Podkarpaciu, jeli chodzi o stop bezrobocia to jest jedn z wyszych w kraju. Powoduje to odpyw modych i wyksztaconych osb w poszukiwaniu lepszych zarobkw za zagranic. Wedug stanu na koniec grudnia 2012 na terenie wojewdztwa podkarpackiego zarejestrowanych byo 153 807 bezrobotnych, w tym 77 880 kobiet, co stanowio 50,6% ogu bezrobotnych. W porwnaniu do analogicznego okresu ubiegego liczba osb bezrobotnych wzrosa o 7 599 osb (grudzie 2011). W strukturze napywu bezrobotnych do powiatowych urzdw pracy przewaaj osoby, ktre ju wczeniej, przynajmniej raz byy zarejestrowane w ewidencji bezrobotnych (www.wup-rzeszow.pl, 2012). Ukazuje to jak powanym problemem na Podkarpaciu jest dugotrwae bezrobocie i jaki jest jego rozmiar. Poziom dostpnoci do szk w wojewdztwie podkarpackim jest dobry, przy czym wskanik ten jest zdecydowanie najwyszy w przypadku szk zawodowych. Zestawienie wskanikw dostpnoci do szk oglnoksztaccych, rednich szk zawodowych oraz zasadniczych szk zawodowych stawia wojewdztwo podkarpackie na poziomie rednim. W ostatnich latach ma miejsce dynamiczny rozwj szkolnictwa wyszego, o czym wiadczy wzrastajca liczba studentw w szkoach wyszych publicznych i niepublicznych (Zintegrowana analiza ekonomiczna wojewdztwa podkarpackiego, 2004). Funkcj gwnego orodka szkolnictwa wyszego w wojewdztwie podkarpackim spenia Rzeszw. Z danych Eurostatu wynika, e w Rzeszowie studiuje 353 studentw w przeliczeniu na 1000 mieszkacw. To najlepszy wynik wrd wszystkich krajw Unii Europejskiej. Wedug danych Urzdu Statystycznego, w Rzeszowie w roku akademickim 2011/2012 studiowao 54 tysicy studentw, co stanowi 75% ogu studiujcych w wojewdztwie podkarpackim. Z tej liczby prawie 31 tysicy stanowiy kobiety. Najwicej studentw studiowao na Uniwersytecie Rzeszowskim 38,7%. Na drugim miejscu jest Politechnika Rzeszowska 30,7%. Kolejne to: Wysza Szkoa Informatyki i Zarzdzania 14,7%, Wysza Szkoa Prawa i Administracji 13,8%, Wysza Szkoa Inynieryjno Ekonomiczna 1,5%, Wysza Szkoa Zarzdzania 0,6% (www.gospodarkapodkarpacka.pl). Wojewdztwo zlokalizowane jest na skrzyowaniu wanych szlakw komunikacyjnych. Na jego obszarze przecinaj si korytarze transportowe o zasigu transeuropejskim. Najwiksze znaczenie dla transportu midzynarodowego i krajowego, 139

ze wzgldu na brak autostrady i drg ekspresowych, ma sie drg krajowych. W komunikacji lotniczej wojewdztwa gwn rol odgrywa lotnisko krajowe Rzeszw Jasionka, posiadajce pooenie strategiczne dla rozwoju ruchu lotniczego, zwaszcza towarowego. Wojewdztwo podkarpackie - to najbardziej na poudniowy-wschd wysunity region Polski. Przygraniczne pooenie i ssiedztwo z rynkiem wschodnim stwarza naturalne, dogodne warunki do rozwoju wsppracy gospodarczej oraz szeroko rozumianej wsppracy transgranicznej (Zintegrowana analiza ekonomiczna wojewdztwa podkarpackiego, 2004). Podkarpacie jest regionem rolniczo-przemysowym, ktry rozwija si bardzo dynamicznie i zyskuje na znaczeniu w skali caego kraju. Mimo to poziom rozwoju gospodarczego wojewdztwa podkarpackiego odbiega znacznie od wysoko rozwinitych regionw Polski. Jednak dynamiczny rozwj przedsibiorczoci, a take wprowadzanie nowoczesnych technologii do produkcji i zarzdzania niewtpliwie stopniowo wpywa na rozwj gospodarczy regionu. Struktura gospodarki wojewdztwa podkarpackiego znaczco roni si od sytuacji odnotowanej w caym kraju. Na tym tle Podkarpacie wyrnia si jako region typowo rolniczy. W 2010 roku co trzeci mieszkaniec regionu zatrudniony by w sektorze rolnictwa, lenictwa, owiectwa i rybactwa 33,2%; dla Polski 17,3%. Jednak na przestrzeni ostatnich kilku lat na znaczeniu w strukturze gospodarki regionu zyska sektor usug. Mimo to wojewdztwo podkarpackie notuje najniszy poziom zatrudnienia w tym sektorze w Polsce - 47,3%; Polska 61,6%. Miar poziomu rozwoju gospodarczego wojewdztwa jest wielko PKB w przeliczeniu na 1 mieszkaca. Wojewdztwo Podkarpackie charakteryzuje si jednym z najniszych w kraju PKB per capita (16 miejsce). Ponadto wystpuje tu nierwnomierne rozmieszczenie najwikszych zakadw przemysowych, ktre s skoncentrowane gwnie w zachodniej czci wojewdztwa (Jaso, Dbica, Mielec, Tarnobrzeg, Stalowa Wola), co ma znaczenie dla sytuacji na rynku pracy, a take dla stanu rodowiska przyrodniczego. Z kolei poudniowa i wschodnia cz wojewdztwa to przede wszystkim tereny rolnicze i obszary chronione, w tym pasmo grskie Bieszczadw i Beskidu Niskiego. Dodatkowo bardzo wysoki odsetek ludnoci wiejskiej na Podkarpaciu wymusza konieczno inwestowania w infrastruktur techniczn i spoeczn na wsi w skali znacznie wikszej, ni w regionach bardziej zurbanizowanych. Ma to wane znaczenie ekonomiczne, bo koszty infrastruktury na wsi, zarwno na etapie inwestycji, jak te biecego utrzymania, s na og znacznie wysze ni w miastach. Ponadto sytuacja finansowa samorzdw gmin wiejskich jest gorsza ni samorzdw miast ze wzgldu na niski poziom dochodw wasnych, zalenych gwnie od wpyww z podatkw paconych przez mieszkacw. W rezultacie wyposaenie obszarw wiejskich w skadniki infrastruktury jest cigle duo gorsze w porwnaniu z obszarami zurbanizowanymi. Problem ten ma na Podkarpaciu znacznie wikszy wymiar ni w wikszoci regionw w Polsce (www.mrr.gov.pl). W kocu grudnia 2002r. w rejestrze REGON w wojewdztwie podkarpackim zarejestrowanych byo 138 713 podmiotw gospodarczych, z tego 5551 w sektorze publicznym i 134 238 w prywatnym (Zintegrowana analiza ekonomiczna wojewdztwa podkarpackiego, 2004). W kocu 2012 r. rejestr liczy 155 000. podmiotw z terenu wojewdztwa podkarpackiego (bez osb prowadzcych gospodarstwa indywidualne w rolnictwie), tj. o 20,7% wicej ni w 2000 roku. Podmioty z Podkarpacia stanowiy 3,9%

140

ogu podmiotw zarejestrowanych w Polsce. Zdecydowana wikszo tych podmiotw tj. 96,1% naleao do sektora prywatnego (www.stat.gov.pl, 2013). Gwne sektory gospodarki to: rolniczy, przemysowy, wydobywczy, spoywczy, farmaceutyczny, lotniczy oraz informatyczny. Atutami tego regionu s: rozwijajcy si przemys lotniczy, silnie rozwinity przemys farmaceutyczny, informatyczny i spoywczy, powstanie Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego w Rzeszowie, dobre poczenia komunikacyjne: midzynarodowy port lotniczy, autostrada A4, surowce kopalniane takie jak: siarka, ropa naftowa oraz gaz ziemny, surowce mineralne, wapienie, gipsy (w tym gips alabastrowy), glinki ceramiczne, piaski (w tym piaski szklarskie) i wiry, a take torf, wody mineralne i geotermalne, due obszary lasw czyni wojewdztwo istotnym dostawc drewna oraz daj moliwoci wykorzystania biomasy drzewnej dla produkcji energii odnawialnych, dostpno wysoko wyszkolonych kadr zarzdzajcych i technicznych zwaszcza w przemyle lotniczym, elektromaszynowym, chemicznym (Politechnika Rzeszowska jest najwiksz uczelni techniczn poudniowo-wschodniej Polski, z jedynym w kraju orodkiem ksztacenia pilotw lotnictwa cywilnego), do wysoka ocena potencjalnej atrakcyjnoci inwestycyjnej dla handlu (Atrakcyjno inwestycyjna regionw, 2010).

7.2 Innowacyjno regionu

Jednym z najwaniejszych czynnikw zapewniajcych rozwj gospodarczy regionu jest innowacyjno dziaajcych na jego terenie przedsibiorstw. Innowacyjno to zdolno do staego poszukiwania, wdraania i upowszechniania procesw, wyrobw, technik i metod dziaania, ktre prowadz do zwikszenia efektywnoci danych zasobw. Innowacja czyli dziaanie nowatorskie, moe mie miejsce w przemyle jak i usugach. Moe odnosi sie do produktw oraz do procesw produkcyjnych poprzez ich usprawnianie. W dobie globalizacji, zdolno do kreowania innowacji staje si coraz waniejszym czynnikiem warunkujcym dugookresowe powodzenie ekonomiczne. Podstawowym warunkiem innowacyjnoci przedsibiorstwa jest fakt prowadzenia dziaalnoci badawczej i rozwojowej, w oparciu o wasne zasoby lub we wsppracy i innymi podmiotami prowadzcymi tak dziaalno. Wojewdztwo podkarpackie jest bardzo zrnicowane pod wzgldem poziomu innowacyjnoci, dlatego te niektre obszary wymagaj wikszej uwagi i pomocy. Ma to pomc im w zmniejszeniu rni midzy poszczeglnymi obszarami. Zdolno do tworzenia innowacji staje si coraz waniejszym czynnikiem warunkujcym dugookresowe powodzenie ekonomiczne, a opiera si na dziaalnoci badawczo-rozwojowej. Ocena stopnia innowacyjnoci Podkarpacia powinna zawiera takie informacje jak: wydatki w sektorze B+R jako % PKB, udzia pracujcych w sektorze B+R w oglnej liczbie pracujcych, odsetek zatrudnionych w nauce i technologii (kadry wysoko wykwalifikowane), udzia pracujcych w produkcji rednio i wysoko zaawansowanej technologicznie w oglnej liczbie pracujcych, iloci patentw przypadajcych na 1 milion mieszkacw.

141

Z przeprowadzonych bada Diagnoza innowacyjnoci woj. podkarpackiego na tle regionw Polski i Unii Europejskiej 2012 WSIZ w Rzeszowie wynika, e wojewdztwo podkarpackie w zakresie innowacyjnoci plasuje si na jednym z ostatnich miejsc w Polsce. Uzyskane wyniki wykazay nisk, jedn z ostatnich pozycj wojewdztwa podkarpackiego w kraju pod wzgldem innowacji. W stosunku do roku 2011 roku pozycja ta poprawia si jednak. Znacznie lepiej przedstawia si sytuacja Podkarpacia pod wzgldem aktywnoci innowacyjnej podkarpackich przedsibiorstw. Pomimo sabych warunkw rozwoju innowacyjnoci w 2011 roku Podkarpacie znalazo si w 2012 roku na 2 miejscu w kraju. Natomiast aktywno innowacyjna wyraaa si, kolejny rok z rzdu wysokim na tle kraju odsetkiem innowacyjnych przedsibiorstw. Badanie to wskazao take kilka gwnych barier zewntrznych wprowadzania innowacji na Podkarpaciu. Jest to m. in. : biurokracja w urzdach administracji publicznej, a tym samym formalizacja wnioskw o dofinansowanie, trudny dostp do zewntrznego finansowania innowacji, zbyt wysokie ryzyko ekonomiczne (www.ig.wsiz.edu.pl). Wan rol dla lokalnego rozwoju innowacyjnoci ma liczba i poziom uczelni wyszych, a przede wszystkim przepyw myli naukowej z uczelni do firm. Ogromne znaczenie ma rwnie liczba samodzielnych pracownikw naukowych, ich moliwoci rozwoju i dostpu do najnowszych osigni w skali oglnowiatowej. Moliwoci naukowe wojewdztwa podkarpackiego buduje kilka znaczcych w skali kraju orodkw akademickich. Potencja innowacyjny regionu koncentruje si przede wszystkim na dziaalnoci badawczo-rozwojowej Politechniki Rzeszowskiej takie jak badania w zakresie m.in. budowy maszyn i lotnictwa, nowoczesnych technologii, tworzyw sztucznych, nowych rozwiza z dziedziny automatyki i sterowania. Istotne funkcje peni take jednostki Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz zlokalizowane w regionie pozaakademickie jednostki naukowe m.in. Instytutu Nafty i Gazu. Na Podkarpaciu dziaaj take centra badawcze zagranicznych firm lotniczych, m.in. MTU Aero Engines. Mimo, ze sektor naukowy dziaa do prnie to jednak sektor przedsibiorstw peni gwn role w ksztatowaniu potencjau innowacyjnego regionu. Pod wzgldem wysokoci nakadw na dziaalno badawczo-rozwojow (B+R) wojewdztwo podkarpackie zajmuje z roku na rok coraz wysze miejsce w rankingu wojewdztw. Z drugiej strony zajmuje sidm pozycj w kraju pod wzgldem przyznanych patentw, co wiadczy o potencjale i aktywnoci regionalnych rodowisk zwizanych z innowacjami. Do najbardziej innowacyjnych powiatw wojewdztwa zaliczy naley powiat rzeszowski, nalecy do grupy kilkunastu najbardziej innowacyjnych powiatw w Polsce. Podkarpacie ma dobr pozycj w porwnaniu z pozostaymi wojewdztwami z Polski Wschodniej. Jedynie wojewdztwo lubelskie osiga lepsze wskaniki z zakresu liczby udzielonych patentw na wynalazki oraz liczby pracownikw naukowo - badawczych pracujcych w sektorze B+R. W zakresie dziaalnoci innowacyjnej przedsibiorstw, widoczna jest wyrana dominacja sektora przemysu nad sektorem usug. Naley podkreli take zdecydowane rnice w poziomie innowacyjnoci pnocnej i poudniowej czci wojewdztwa podkarpackiego. Dotyczy to gwnie firm w rektorze ICT, ktre zlokalizowane s przede wszystkim w powiatach rzeszowskim, tarnobrzeskim, stalowowolskim czy dbickim. Coraz korzystniej przedstawia sie rwnie wsppraca firm z wojewdztwa podkarpackiego z sektorem naukowo-badawczym. O wysokim wpywie biznesu na ksztatowanie potencjau innowacyjnego Podkarpacia 142

wiadczy rwnie struktura realizowanych w regionie podkarpackim bada. Co druga zotwka przeznaczana na finansowanie dziaalnoci B+R w 2012 przypadaa na prace rozwojowe - 57,4%, ktre byy kategori bada najbardziej ukierunkowan na zastosowania w praktyce. Jest to wynik znacznie wyszy ni odnotowany w kraju - 42,7% (www.pi.gov.pl, 2012). Potencja innowacyjny wojewdztwa podkarpackiego jest skoncentrowany w grupie przedsibiorstw funkcjonujcych w tak zwanych sektorach wysokiej szansy. Innowacyjny charakter podkarpackich przedsibiorstw wyraa si rwnie przez wprowadzanie systemw zarzdzania jakoci zgodnych z ISO 9000, QS 9000, EN-ISO 14000, EMAS czy PN-N 18000, ktre prowadz do uzyskania odpowiednich certyfikatw. Analizujc poszczeglne sektory gospodarki wojewdztwa podkarpackiego, a w tym: wielko nakadw na dziaalno badawczo-rozwojow, inwestycje zagraniczne oraz eksport, mona wyrni kilka najbardziej innowacyjnych. Do tych sektorw zaliczy naley bran elektromaszynow i przemys farmaceutyczny. Brane te przeznaczaj najwicej nakadw na dziaalno B+R, co stanowi podstaw do zaliczenia danego sektora do brany innowacyjnej. Dla wielu podkarpackich firm zasadniczym powodem dziaalnoci innowacyjnej jest potrzeba zwikszania konkurencyjnoci na rynkach zagranicznych. Dlatego tak wana jest wsppraca z partnerami z krajw UE czy poza jej strukturami, oraz konieczno rozwijania technologii i speniania wysokich wymaga jakociowych (Analiza infrastruktury wsparcia innowacji, 2011). Obecnie firmy i przedsibiorstwa z regionu Podkarpacia s wiadome koniecznoci wprowadzania innowacji do swojej dziaalnoci, zaczynaj take uwzgldnia w swoich planach wspprac z jednostkami naukowo-badawczymi. Analizujc stan obecny i kierunki zmian innowacyjnoci wojewdztwa podkarpackiego naley dokona przegldu najwaniejszych kierunkw polityki innowacyjnej na szczeblu regionalnym i ponadregionalnym.

7.3 Instytucje otoczenia biznesu w wojewdztwie podkarpackim

Wspczesne procesy rozwojowe w coraz wikszym zakresie przebiegaj w specyficznym ukadzie wzajemnych powiza. Obejmuj swoim zakresem przedsibiorstwa, instytucje naukowo-badawcze i pozarzdowe oraz administracj publiczn. Ronie przede wszystkim rola relacji sieciowych uatwiajcych przenikanie si idei i wymian informacji. Dlatego coraz istotniejsz rol odgrywaj orodki innowacji i przedsibiorczoci. Gwne zadania tych instytucji dotycz dziaa sucych zwikszaniu kreatywnoci, przedsibiorczoci i innowacyjnoci, prowadzcych do efektywniejszego wykorzystania lokalnych czynnikw wzrostu. Orodki innowacji i przedsibiorczoci udzielaj pomocy wszystkim rodzajom podmiotw gospodarczych, od start-upw, poprzez mae i rednie przedsibiorstwa po firmy high -tech. Rnorodno form aktywnoci instytucji wsparcia sprzyja rozwojowi przedsibiorczoci i stymuluje przedsibiorstwa do cigego rozwoju i wsppracy. Do koca 2011 roku w wojewdztwie podkarpackim odnotowano powstanie 15 inicjatyw klastrowych. Wikszo z nich ma obecnie swoj siedzib w stolicy regionu Rzeszowie. Natomiast w pozostaych miastach (Stalowej Woli, Mielcu, Kronie i Lesku) istniej pojedyncze inicjatywy klastrowe. Najwicej takich inicjatyw powstao w brany lotniczej (Dolina Lotnicza, Sie AVIA-SPLot, Podkarpackie Powizania Kooperacyjne) oraz informatycznej (Podkarpacki Klaster Informatyczny, Podkarpacko-Lubelski Innowacyjny Klaster Informatyczny, Klaster IT Wschodni Klaster Informatyczny). 143

Rwnie bardzo popularnymi branami w obrbie, ktrych zawizano klastry byy: przemys metalowy, chemiczny oraz turystyka. Struktura branowa regionalnych inicjatyw klastrowych jest zbliona do listy kluczowych bran regionu, dlatego mona wnioskowa, e Podkarpacie jest wiadome swojego potencjau gospodarczego i stara si go wykorzysta w odpowiedni sposb. Jeli chodzi o firmy i przedsibiorstwa mog one korzysta z preferencyjnych warunkw prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Takie wanie warunki mog zaoferowa im zlokalizowane w regionie Podkarpacia Specjalne Strefy Ekonomiczna w Mielcu i Tarnobrzegu. Obecnie w strefach tych funkcjonuj polskie i zagraniczne przedsibiorstwa z bran m.in. lotnictwa, motoryzacji, meblarstwa, farmaceutyki oraz elektroniki. W wojewdztwie podkarpackim dziaa wiele podmiotw, ktre mog wesprze rozwj regionalnych klastrw, w tym instytucje z sektora nauki, administracji, a take instytucje z otoczenia biznesu. Wedug raportu SOOIP z 2012 roku w wojewdztwie podkarpackim dziaaj ju 42 orodki innowacji i przedsibiorczoci, m.in. 1 park technologiczny (Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny AEROPOLIS), 4 inkubatory technologiczne (Inkubator Technologiczny Podkarpackiego Parku NaukowoTechnologicznego AEROPOLIS, Inkubator Technologiczny w Stalowej Woli, Inkubator Przedsibiorczoci w Mielcu IN-MARR, Kronieski Inkubator Technologiczny), 3 preinkubatory oraz akademickie inkubatory przedsibiorczoci (Akademicki Inkubator Przedsibiorczoci Uniwersytetu Rzeszowskiego, Akademicki Inkubator Przedsibiorczoci w Jarosawiu, Preinkubator Akademicki Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego), 3 inkubatory przedsibiorczoci (Agencja Rozwoju Regionalnego MARR SA, Tarnobrzeski Inkubator Przedsibiorczoci, Sanocki Inkubator Przedsibiorczoci) oraz 5 centrw transferu technologii (Centrum Innowacji i Transferu Technologii w Kronie, Centrum Transferu Technologii w Rzeszowie, Stowarzyszenie na rzecz Innowacyjnoci i Transferu Technologii HORYZONTY w Rzeszowie, Uniwersyteckie Centrum Transferu Technologii w Rzeszowie, Centrum Transferu technologii w Mielcu) (Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci, 2010).

7.3.1 Dolina Lotnicza

WKS PZL Rzeszw S.A. zostaa zaoona w latach 1937-38 jako Polskie Zakady Lotnicze. Jest to najwikszy zakad produkcyjny na terenie wojewdztwa podkarpackiego. W 2003 roku prezes WSK PZL Rzeszw zaproponowa utworzenie Polskiej Doliny Lotniczej. Wraz z picioma innymi firmami z brany lotniczej (WSK PZL Rzeszw, WSK PZL Krosno, PZL Mielec, PZL widnik, FIAT AVIO POLSKA BielskoBiaa i SNECMA POLSKA Sdziszw Maopolski) do projektu weszy take Politechnika Rzeszowska oraz inne instytucje naukowo-badawcze. Stowarzyszenie przedsibiorcw przemysu lotniczego Dolina Lotnicza zostao zaoone w sumie przez 20 firm z regionu. W celu rozwijania i promowania dziaalnoci Doliny Lotniczej opracowano plan dziaania, w ktrym zawarto zadania do realizacji, m.in.: zaoenie organizacji typu non profit w postaci stowarzyszenia (wspomniane powyej Stowarzyszenie przedsibiorcw przemysu lotniczego Dolina Lotnicza), zdefiniowanie finansowych aspektw projektu, promocja projektu, przyciganie potencjalnych inwestorw oraz wymiana dowiadcze z innymi podobnymi centrami zlokalizowanymi w wiecie. Projekt ma na celu stworzenie sieci wsppracy pomidzy firmami z brany lotniczej, ktre bdzie dzieli si swoj wiedz i dowiadczeniem w Europie i na wiecie. Kolejne korzyci 144

dla regionu wynikajce z realizacji projektu to z pewnoci rozwj przedsibiorczoci na tym obszarze. Na terenie Wytwrni Sprztu Komunikacyjnego PZL - Rzeszw powstanie take Centrum Badawczo-Rozwojowe Napdw Lotniczych. Inwestycja wspfinansowana z unijnego Programu Operacyjnego Rozwj Polski Wschodniej kosztowa bdzie ponad 213 mln zotych. Centrum bdzie skupia si na rozwizywaniu problemw konstrukcyjno-technologicznych oraz opracowywaniu nowych, innowacyjnych technologii, rozwiza konstrukcyjnych oraz kompletnych lotniczych silnikw turbinowych i przekadni silnikowo-migowcowych. W ramach projektu zaplanowano m.in. wybudowanie nowego budynku na potrzeby biura konstrukcyjnego oraz remont i adaptacj ju istniejcych obiektw z przeznaczeniem na stanowiska badawcze i laboratorium. Jest to inwestycja z obszaru wysokich technologii, dziki ktrej znacznie zwikszy si potencja badawczo-rozwojowy rzeszowskiej firmy, a take wpynie na rozwj caej brany. Pierwsze prace przy realizacji projektu rozpoczn si w 2013 roku. Centrum zostanie oddane do uytku w 2015 roku(www.dolinalotnicza.pl).

7.3.2 Podkarpackie Powizanie Kooperacyjne

Misj Podkarpackiego Powizania Kooperacyjnego powstaego w 2010 roku jest stworzenie grupy dostawcw i wytwrcw podzespow dla przemysu lotniczego i wsplna produkcja ekologicznych samolotw oraz tworzenie innowacyjnych rozwiza dla lotnictwa cywilnego. Ide powizania jest skupienie mniejszych, dziaajcych do tej pory osobno przedsibiorstw, funkcjonujcych w specyficznym, nieco zapomnianym sektorze lotnictwa lekkiego i ultralekkiego. Rol koordynatora klastra peni Stowarzyszenie B-4 dbajce o dobr wspprac pomidzy czonkami klastra i wpierajce klaster w osiganiu zamierzonych celw statutowych. Co wane czonkowie PPK na szerok skal wykorzystuj wspprac z jednostkami naukowo-badawczymi w celu wykonania okrelonych testw produktw i otrzymania certyfikatw (www.aerocluster.eu).

7.3.3 Podkarpacki klaster energii odnawialnej

Klaster skupia przedsibiorcw, rzeszowskie uczelnie, jednostki otoczenia biznesu oraz administracji. Dziaania prowadzone przez PKEO maj na celu stworzenie silnej i jednolitej reprezentacji interesw przedsibiorcw, inwestorw, jednostek badawczo rozwojowych i innych podmiotw dziaajcych na rzecz rozwoju ekoenergetyki opartej na odnawialnych rdach energii. Na chwile obecn klaster posiada 30 partnerw (19 przedsibiorstw, 3 uczelnie wysze, 4 jednostki administracyjne, 4 instytucje otoczenia biznesu). Natomiast 15 wrzenia 2011 roku czonkowie Podkarpackiego Klastra Energii Odnawialnej powoali Stowarzyszenie Podkarpacka Ekoenergetyka, ktre obecnie peni funkcj instytucjonalnego koordynatora klastra. Jednym z elementw strategii jest dziaalno naukowo-badawcza, ktra w zaoeniu ma przyczyni si do kreowania innowacyjnych produktw i rozwiza. Filarem tej dziaalnoci jest cisa wsppraca z nowopowstajcym Uniwersyteckim Centrum Innowacji i Transferu Wiedzy Techniczno Przyrodniczej oraz Centrum Mikroelektroniki i Nanotechnologii. Klaster wsppracuje take z jednostkami otoczenia biznesu: Podkarpack Agencj Energetyczn, Rzeszowsk Agencj Rozwoju Regionalnego i Kancelari Prawn KPMZ(www.energia.rzeszow.pl). 145

7.3.4 Wschodni Klaster Informatyczny

Jednym z najdynamiczniej rozwijajcych si w ostatnich latach sektorw na Podkarpaciu jest informatyka. Klaster Firm Informatycznych Polski Wschodniej zrzesza osoby i podmioty, ktre wnosz swj wkad w rozwj polskiej brany informatycznej. Gwnym celem klastra jest konsolidacja i wsppraca przedsibiorstw z brany. Klaster wspiera realizowanie wsplnych przedsiwzi inwestycyjnych firm, biznesowe wspdziaanie, wymian dowiadcze, prowadzenie kampanii informacyjnych i promocyjnych. Wrd jego celw znajduje si wzrost konkurencyjnoci firm oraz rozszerzenie wsppracy z uczelniami wyszymi i administracj. cisa wsppraca firm brany IT w ramach Wschodniego Klastra Informatycznego pozwala na optymalne wykorzystanie potencjau, jakim dysponuj czonkowie organizacji. Koordynatorem Klastra Firm Informatycznych Polski Wschodniej jest Stowarzyszenie Informatyka Podkarpacka. Najwaniejsze cele Stowarzyszenia to m.in.: integracja rodowiska podkarpackich przedsibiorcw brany telekomunikacyjnej, telefonicznej i informatycznej oraz wspieranie rozwoju przedsibiorczoci, wspieranie inicjatyw gospodarczych i podnoszenie wiedzy teleinformatycznej spoeczestwa, prowadzenie doradztwa personalnego, a take przeciwdziaanie bezrobociu.(www.klasterit.pl)

7.3.5 Klaster Przetwrstwa Tworzyw Sztucznych POLIGEN

Klaster Przetwrstwa Tworzyw Sztucznych POLIGEN powsta z inicjatywy trzech podkarpackich organizacji, tj. Politechniki Rzeszowskiej, przedsibiorstwa MARMA Polskie Folie Sp. z o.o. oraz instytucji okoobiznesowej spki INNpuls, ktra jest rwnie koordynatorem klastra. Celem Klastra Przetwrstwa Tworzyw Sztucznych jest tworzenie efektywnego systemu innowacji wspierajcego wspprac jego partnerw w zakresie szeroko pojtego wzrostu konkurencyjnoci, wdraania innowacji produktowych, organizacyjnych czy procesowych, rozwoju zrwnowaonych technologii oraz rozwoju kapitau ludzkiego. Podpisanie umowy o wsppracy w ramach klastra, nastpio 14 wrzenia 2011 roku. Klaster ma charakter otwarty i funkcjonuje w oparciu o rzeczywiste potrzeby jednostek wsptworzcych go. POLIGEN wspiera tak wana obecnie wspprac przemysu z sektorem badawczo-rozwojowym, midzy innymi poprzez realizacj wsplnych projektw oraz inicjowanie wsppracy indywidualnej. Klaster cile wsppracuje z jednostkami administracyjnymi, w tym przede wszystkim Miastem Rzeszw. POLIGEN wymieniany jest jako jeden z kluczowych klastrw, majcych wspiera realizacj strategii rozwoju, opartej na hale Stolica Innowacji(www.poligen.pl).

7.3.6 Podkarpacki Klaster Spawalniczy KLASTAL

Podkarpacki Klaster Spawalniczy KLASTAL powsta w odpowiedzi na zapotrzebowanie przedsibiorstw z brany spawalniczej, w obliczu rosncej presji konkurencji, zmian zachodzcych na rynku oraz potrzeb w zakresie poprawy konkurencyjnoci oferowanych produktw i usug. Gwne oczekiwania firm zrzeszonych w klastrze wizay si z umoliwieniem dostpu do innowacyjnych technologii oraz unikalnych urzdze i metod produkcyjnych. Klaster powsta w obrbie uprzemysowionego terenu miejskiego, skoncentrowanego wok zakadw Huta Stalowa Wola S.A. Pomidzy wikszoci firm istniej liczne powizania branowe, 146

rynkowe, kooperacyjne i technologiczne, w szczeglnoci zwizane z rnymi fazami obrbki metali, w duej mierze przy wykorzystaniu technik spawalniczych. Funkcj koordynatora klastra peni Regionalna Izba Gospodarcza w Stalowej Woli. Jednostka koncentruje si na wsparciu czonkw klastra w zakresie efektywnego gospodarowania poprzez inicjowanie i wdraanie dziaa innowacyjnych. Jednym z gwnych dziaa klastra jest zapewnienie wysokiej jakoci produktw oraz doskonalenie procesw zwizanych z technologi spawania (www.coi.rzeszow.pl).

7.3.7 Mikroregion Dolina Strugu

W celu pobudzania lokalnego rozwoju gospodarczego cztery gminy z powiatu rzeszowskiego - Baowa, Chmielnik, Hyne oraz Tyczyn podjy decyzj o zaoeniu Regionalnego Towarzystwa Rolno-Przemysowego Dolina Strugu. Gwnym zaoeniem Towarzystwa jest pobudzanie rozwoju obszarw wiejskich Doliny Strugu poprzez stworzenie miejsc pracy poza rolnictwem i wspieranie inicjatyw gospodarczych. Program zosta oparty o wykorzystanie wasnych, regionalnych zasobw naturalnych oraz warunkw rodowiskowych, produkcj zdrowej ywnoci oraz dalsze inwestycje w infrastruktur techniczn. Ponadto program promuje produkcj oraz marketing ywnoci przez firmy rodzinne. Rezultatem wprowadzenia projektu byo zaoenie przedsibiorstwa Chmielnik Zdrj (woda mineralna), ktrej akcjonariuszami s gmina Chmielnik oraz instytucje spoeczne. Jest to najmodsza firma w tym mikroregionie, a jednoczenie najwikszy pracodawca. Firma eksploatuje miejscowe rda wody mineralnej i po zabutelkowaniu sprzedaje je pod nazw Alfred. Firma zajmuje si ponadto przechowywaniem i przetwarzaniem zdrowych produktw naturalnych pochodzcych bezporednio od miejscowych rolnikw w oparciu o kontrakty rzdowe. Regionalne Towarzystwo Rolno-Przemysowe Dolina Strugu ma znaczce osignicia w zakresie rozwoju infrastruktury technicznej w mikroregionie. Towarzystwo jest zaangaowane w organizacj zbirki i wywozu odpadw staych, a take zakup kontenerw i mieciarek oraz budow oczyszczalni ciekw w Chmielniku i Baowej. Aktywna wsppraca gmin przyczynia si take do wynegocjowania korzystnych warunkw poyczki inwestycyjnej z Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej oraz uzyskania licencji operatora telekomunikacyjnego. Pozwolio to na zbudowanie centrali telefonicznej o wysokich parametrach technologicznych. Dziki 35 km wiatowodu mieszkacy regionu otrzymali wysok, cyfrow jako dwiku, szybki dostp do Internetu oraz moliwo pocze telekonferencyjnych. Niewtpliwie najwiksz korzyci tej inwestycji s bezpatne poczenia w ramach tej centrali telefonicznej. Przez zamanie monopolu Telekomunikacji Polskiej na tym obszarze, Dolina Strugu staa si jednym z regionw z najwysz dostpnoci usug telekomunikacyjnych wrd obszarw wiejskich w caej Polsce (www.dolinastrugu.pl).

7.3.8 Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny AEROPOLIS

Obecnie jest to jedno z najbardziej atrakcyjnych miejsc pod inwestycje w poudniowo-wschodniej Polsce. AEROPOLIS to pomys na cignicie nowoczesnych firm i technologii, a take rwnoczenie wykorzystywanie potencjau miejscowych uczelni wyszych i orodkw naukowo-badawczych. Park jest pierwszym branowym parkiem w Polsce, ktry ma podtrzymywa wieloletnie tradycje przemysu lotniczego w tym 147

regionie. Park zarwno w sferze gospodarczej, jak i naukowo-badawczej ma by powizany gwnie z przemysem lotniczym. Gwnym elementem oferty Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego s w peni uzbrojone tereny inwestycyjne oraz pomieszczenia Preinkubatora Akademickiego (www.paiz.gov.pl).

7.3.9 Preinkubator Akademicki

Preinkubator Akademicki suy rozwijaniu przedsibiorczoci studentw, absolwentw oraz kadry naukowej szk wyszych wojewdztwa podkarpackiego. Budynek Preinkubatora znajduje si w strefie S3 Podkarpackiego Parku Naukowo Technologicznego. Na terenie o powierzchni prawie 1000 m2 znajduj si 3 hale produkcyjnousugowe, 8 pomieszcze produkcyjnousugowych, 3 pokoje biurowe oraz sala konferencyjna na 50 miejsc, wyposaona w sprzt multimedialny. Preinkubator Akademicki oferuje m.in.: pomoc przy podejmowaniu i prowadzeniu przedsiwzi gospodarczych przez modych przedsibiorcw - w okresie preinkubacji osoba, ktra posiada pomys na zainicjowanie dziaalnoci gospodarczej ma czas i moliwoci na dziaania, ktre pozwol na podjcie decyzji o zaoeniu firmy. Preinkubator Akademicki jest podmiotem prowadzcym dziaalno na rzecz i w imieniu dziaajcych w nim przyszych przedsibiorcw. Przyszli przedsibiorcy czasie wsppracy mog korzysta z pomocy ekspertw od zarzdzania, marketingu czy finansw. Mog rwnie uczestniczy w specjalnie dla nich przygotowanych szkoleniach. Jednym z najwaniejszych dziaa Preinkubatora jest umoliwienie poznania rynku nowego produktu czy usugi, czy przygotowa przedsibiorc do kontaktu z osobami lub instytucjami oferujcymi kapita. Podmioty ulokowane w Preinkubatorze, maj moliwo kontynuowania dziaalnoci na preferencyjnych warunkach w Inkubatorze Technologicznym. Z czasem firma powinna by zdolna do samodzielnego funkcjonowania na rynku (www.aeropolis.com.pl).

7.3.10 Inkubator Technologiczny

Celem utworzenia Inkubatora Technologicznego wraz z Centrum Obsugi PPNT byo stworzenie miejsca do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej dla maych i rednich przedsibiorstw. Inkubator promuje wykorzystanie wysokich technologii z brany lotniczej, informatycznej, elektromaszynowej, biotechnologicznej i chemicznej. Przedsibiorcy mog tu wynaj na korzystnych warunkach pomieszczenia biurowe oraz produkcyjno-usugowe zlokalizowane w budynku Inkubatora. Mog take skorzysta z dostpnego zaplecza infrastrukturalnego, technicznego oraz konferencyjnego. Na budynek Inkubatora skada si powierzchnia ok. 5300 m2 W Inkubatorze Technologicznym swoj dziaalno mog ulokowa zarwno firmy rozpoczynajce dziaalno gospodarcz jak i te ju dziaajce. Take podmioty gospodarcze mog wynaj na preferencyjnych warunkach pomieszczenia produkcyjno-usugowe oraz biurowe. Taki Inkubator jest szans na kontynuowanie dziaalnoci dla podmiotw wychodzcych z Preinkubatora Akademickiego PPNT (www.aeropolis.com.pl).

148

7.3.11 Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK MIELEC

Specjalna Strefa Ekonomiczna EURO-PARK MIELEC jest najstarsz specjaln stref ekonomiczn w Polsce. Zostaa zaoona w 1995 roku i obejmuje obszar 1135 ha. Specjaln Stref Ekonomiczn zarzdza Mielecki Oddzia Agencji Rozwoju Przemysu S.A. Na terenie SSE EURO PARK MIELEC dziaalno gospodarcz prowadzi okoo 120 firm, ktre zatrudniaj 13 400 osb. Okoo 70% z nich stanowi pracownicy na nowych miejscach pracy, ktre zostay utworzone przez inwestorw strefowych. Rwnie 70% z zaangaowanego kapitau pochodzi z zagranicy. Na terenie SSE znajduje si lotnisko zdolne przyj due samoloty transportowe i pasaerskie. SSE znacznie podnioso atrakcyjno inwestycyjn Mielca i regionu, utworzenie strefy pozwolio take na przeamanie tradycyjnej monokultury przemysowej. Nowe miejsca pracy obejmoway rne dziedziny, takie jak: usugi geodezyjne, projektowe i budowlane, transport , szkolnictwo, telekomunikacja, usugi informatyczne, bankowo turystyka i gastronomia oraz ochrona rodowiska (www.europark.com.pl).

7.3.12 Centrum Transferu Innowacji i Przedsibiorczoci

Celem Centrum Transferu Innowacji i Przedsibiorczoci Wyszej Szkoy Informatyki i Zarzdzania w Rzeszowie jest prowadzenie dziaalnoci usugowej: doradczej, szkoleniowej i promocyjnej w zakresie komercjalizacji wiedzy i przedsibiorczoci na rzecz spoecznoci akademickiej oraz otoczenia gospodarczego. Centrum oferuje: badania potrzeb przedsibiorstw z regionu Podkarpacia z zakresu wdraania innowacji, wspieranie przedsibiorstw w pozyskiwaniu rozwiza innowacyjnych, poprzez sprzeda i pomoc we wdraaniu rozwiza wypracowanych przez naukowcw WSIiZ i uczelni z konsorcjum, usug audytu technologicznego, porednictwo w zakresie transferu technologii, organizacja spotka brokerskich w zakresie transferu technologii, pomoc w znajdowaniu zagranicznego partnera, wsparcie w opracowaniu studiw przedinwestycyjnych dotyczcych wdraania nowych rozwiza (www.wsiz.rzeszow.pl).

7.3.13 Centrum Transferu Technologii, Innowacji i Informatyzacji

CTTIiI powstao na bazie Orodka Przekazu Innowacji RARR S.A. w ramach projektu "Podkarpackie Centrum Transferu Technologii" finansowanego z programu dotacji dla OWB Phare 2000 SSG. Centrum peni rol porednika pomidzy sfer nauki i gospodarki, tworzc warunki dla wymiany informacji oraz dynamizacji kontaktw. Wspiera rwnie powstawanie klastrw przedsibiorstw, szczeglnie w branach: lotniczej, elektromaszynowej, drzewnej, chemicznej oraz przetwrstwa spoywczego. Aby realizowa te cele CTTIiI wsppracuje z sieci ekspertw i instytucji specjalizujcych si w okrelonych dziedzinach. Grup docelow dziaalnoci CTTIiI s mae i rednie przedsibiorstwa, aktywne na polu innowacyjnoci i transferu technologii, ktre poszukuj informacji i usug w tym zakresie (www.rarr.rzeszow.pl). 149

7.3.14 Centrum Innowacji i Transferu Wiedzy Techniczno-Przyrodniczej

Jest to program badawczy realizowany w ramach Uniwersyteckiego Centrum Innowacji i Transferu Wiedzy Techniczno-Przyrodniczej, ktry ma przyczyni si do wypracowania kapitau w postaci wiedzy podstawowej dla dalszego opracowania innowacyjnych przemysowych technologii. Technologie te dotycz m.in. lotnictwa, informatycznych technologii, technologii wytwarzania oraz mechatroniki i robotyki, bada i kontroli rodowiska, bada systemowych i strukturalnych, prognoz finansowych, gospodarczych i spoecznych a take wypracowania metod sucych formowaniu spoeczestwa informacyjnego. Wszystko to ma suy ukierunkowaniu Regionu Podkarpacia na radykalny wzrost potencjau innowacyjnego oraz przyspieszenie rozwoju gospodarczego. W ramach Centrum Innowacji i Transferu Wiedzy TechnicznoPrzyrodniczej wybudowano take nowe laboratoria: Laboratorium Technologii Materiaw dla Przemysu Laboratorium Inynierii Wytwarzania Laboratorium Spektroskopii Materiaw Laboratorium Sterowania Ukadw Mechanicznych i Elektrycznych Laboratorium Bada i Kontroli rodowiska Laboratorium Prognoz, Bada Systemowych i Strukturalnych Laboratorium Informatyki Stosowanej Laboratorium Zagadnie Spoeczestwa Informacyjnego Laboratorium Matematyki Stosowanej Jednostka Wspomagajca Celami szczegowymi dziaalnoci Centrum jest zwikszenie potencjau badawczego poprzez umoliwienie prowadzenia prac naukowo -badawczych na wiatowym poziomie, podniesienie jakoci bada i moliwo uczestnictwa w innowacyjnych projektach badawczych, rozwj kompetencji pracownikw naukowych w zakresie obsugi nowoczesnej aparatury laboratoryjnej, zwikszenie kapitau wiedzy podstawowej potrzebnej do dalszych bada stosowanych i rozwojowych, wzmocnienie moliwoci rozwoju dziedzin decydujcych o konkurencyjnoci gospodarki oraz o atrakcyjnoci inwestycyjnej regionu i kraju poprzez bezpatne i otwarte udostpnianie wynik w bada wasnych, stanowicych baz do dalszego rozwoju nauki, stworzenie warunkw do szerszej wsppracy z innymi uczelniami i jednostkami naukowobadawczymi, transfer wiedzy o podstawach zjawisk i absorbowanych fakt w popularyzacja wiedzy wypracowanej w ramach Uniwersyteckiego Centrum Innowacji I Transferu Wiedzy Techniczno-Przyrodniczej (publikacje, konferencje, itp.) oraz zachcenie innych podmiotw do korzystania z zasobw wiedzy uczelni wyszej celem dalszego ich wykorzystania do opracowania innowacyjnych technologii (www.ur.edu.pl).

150

7.4 Analiza SWOT

Analiza SWOT jest narzdziem, ktry pozwala zidentyfikowa silne i sabe st rony wewntrz regionu Podkarpacia, a take szanse i zagroenia pynce z otoczenia zewntrznego, a przez to zbada si ich wzajemnych powiza. Punktem wyjcia w analizie SWOT jest wytypowanie wszystkich istotnych z punktu widzenia rozwoju regionu czynnikw tak wewntrznych, jak i zewntrznych. Niniejsza analiza perspektyw rozwoju e-rozwiza bazuje na analizach stworzonych na potrzeby innych aktualnych dokumentw strategicznych wojewdztwa podkarpackiego. Na proces rozwoju spoeczestwa informacyjnego oraz e-rozwiza skada si przede wszystkim: rozwj infrastruktury teleinformatycznej, ktre zapewniaj przekaz i przetwarzanie informacji, rozwj innowacyjnych usug, aplikacji czy treci dostpnych elektronicznie, umoliwienie spoeczestwu dostpu do odpowiedniej wiedzy i umiejtnoci pozwalajcych na korzystanie z informacji, ich tworzenie czy udostpnianie. Mocne strony: dua pula rodkw alokowana przez samorzd wojewdztwa na lata 2014 -2020, pozytywne nastawienie samorzdowych wadz na szczeblu wojewdztwa do zagadnie e-rozwiza i spoeczestwa informacyjnego, duy potencja gospodarczy orodka stoecznego, Rzeszowa, wzrost aspiracji i aktywnoci modziey; dua liczba studentw i absolwentw szk wyszych, duy potencja i aktywno rzeszowskiego orodka akademickiego oraz szk wyszych pastwowych i niepastwowych, dobrze rozwinity przemys lotniczy, dziaajcy w oparciu o high-tech istnienie midzynarodowego lotniska w Jasionce, wysoka aktywno Politechniki Rzeszowskiej w sferze innowacyjnych bada zwizanych z przemysem lotniczym, funkcjonowanie dwch specjalnych stref ekonomicznych, wystpowanie w regionie kilku rodzajw podmiotw zajmujcych si wdraaniem innowacji (uczelni, jednostek badawczo-rozwojowych przemysu i jednostek niezalenych), duy potencja orodkw naukowych, jednostek badawczo-rozwojowych, instytucji wspierania biznesu, dostp do nowoczesnych technologii i osigni naukowych dziki udziaowi sektora B+R w projektach (badaniach) zagranicznych, korzystna struktura wiekowa zasobw ludzkich, dobrze rozwinita sie pozarzdowych instytucji wpierania rozwoju regionalnego, dua ilo obiektw i terenw pod inwestycje, pozytywny stosunek wadz lokalnych do inwestorw, 151

znaczny potencja technologiczny przedsibiorstw z brany elektromagnetycznej oraz chemicznej,

Sabe strony: niski poziom rozwoju infrastruktury teleinformatycznej, a zwaszcza szerokopasmowego dostpu do Internetu, niski poziom dochodw ludnoci i rozwoju gospodarczego regionu na tle kraju, niewielka wiadomo innowacyjna samorzdw lokalnych, odpyw modych osb do innych regionw i krajw, wysokie bezrobocie i maa ilo atrakcyjnych ofert pracy niski poziom rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, dominacja przestarzaej struktury gospodarczej, sabo rozwinita infrastruktura teleinformatyczna w samorzdach, niewielkie dowiadczenia wikszoci jednostek w pozyskiwaniu finansw spoza budetu, niski poziom innowacyjnoci, zwaszcza maych i rednich przedsibiorstw, koncentracja jednostek naukowo-badawczych w centrum regionu, peryferyjne pooenie wojewdztwa w skali kraju,

Szanse: wzrost moliwoci pozyskiwania zewntrznych rodkw finansowych, promowanie wykorzystania Internetu jako narzdzia pozyskiwania i przepywu informacji przez wadze centralne i Komisj Europejsk, podnoszenie poziomu edukacji spoeczestwa poprzez wykorzystanie rodkw UE w celu budowy i rozwoju spoeczestwa informacyjnego, tworzenie nowych instrumentw finansowego wsparcia innowacji, rozszerzanie dotychczasowej oferty, wzrost liczby inicjatyw majcych na celu wspieranie innowacyjnego rozwoju regionu, powoywania parkw naukowych, technologicznych, centrw doskonalenia, istnienie specjalnych stref ekonomicznych, zwikszenie dostpu do wiedzy i technologii po wejciu do UE, dobra wsppraca powiatw i gmin w zakresie budowy spoeczestwa informacyjnego w wojewdztwie podkarpackim, zwikszenie roli wadz lokalnych, pozwalajce na lepsze okrelenie potrzeb wystpujcych w regionie, midzyregionalna wsppraca z innymi wojewdztwami, zainteresowanie regionem przez osoby z zewntrz, majce moliwoci i zasoby finansowe, rozwj globalnych powiza kooperacyjnych przemysu lotniczego, moliwo transferu nowoczesnych technologii lotniczych do innych gazi gospodarki, wzrost nakadw na innowacje w przemyle, pozwalajce na rozwj bada, powstanie innowacyjnych firm stosujcych nowoczesne technologie,

152

Zagroenia: zmienno procedur prawno-administracyjnych, atrakcyjne oferty pracy zagranic dla wyksztaconych kadr regionu, niech przedsibiorcw do ponoszenia nakadw na badania i szkolenia czy wprowadzanie innowacyjnych rozwiza, bariery instytucjonalno-prawne, strukturalne i wiadomociowe, brak stabilnoci politycznej, mao aktywne dziaania samorzdu terytorialnego w zakresie umoliwienia rozwoju przedsibiorstw, wysokie ryzyko finansowe dziaa o charakterze innowacyjnym, ograniczenia wynikajce z braku proinnowacyjnej polityki pastwa, dugi okres tworzenia efektywnie dziaajcych orodkw innowacji, nadal ograniczony dostp do informacji o rdach e -rozwiza, niski popyt na badania i innowacje, niech do podejmowania ryzyka, brak umiejtnoci dostosowania firmy do wymogw wynikajcych z dyrektyw i standardw UE, brak dostpu do rodkw oraz informacji na finansowanie planowanych inwestycji, brak wsplnych celw w podejmowanych dziaaniach czy koncepcji wsppracy,

Analiza mocnych stron wojewdztwa wskazuje, e za kluczowe dla e-rozwiza mona uzna przede wszystkim zaangaowanie samorzdu wojewdztwa w dziaania majce na celu rozwj i promocj idei spoeczestwa informacyjnego, przejawia si to gownie w bardzo duej alokacji rodkw na finansowanie projektw ICT w latach 20072013. Najwiksz saboci regionu jest niski poziom rozwoju infrastruktury teleinformatycznej, a take problemy zwizane z sytuacj na rynku pracy, takie jak: stopa bezrobocia utrzymujca si na poziomie przewyszajcym redni krajow, co w powizaniu ze znikom iloci atrakcyjnych ofert pracy powoduje, e obserwujemy znaczcy odpyw najbardziej wykwalifikowanych kadr do innych wojewdztw, a take do krajw Unii Europejskiej. Rwnie niski poziom dochodw ludnoci i saby wzr ost gospodarczy kreowany na poziomie regionalnym jest sab strona wojewdztwa. Jako najwiksze szanse Podkarpacia mona wymieni moliwoci pozyskiwania rodkw finansowych z zewntrznych rde, a take wzrost liczby inicjatyw majcych na celu wspieranie innowacyjnego rozwoju regionu, powoywania parkw naukowych, technologicznych czy centrw doskonalenia. Niebagatelne znaczenie maj rwnie dziaania promocyjne na rzecz rozwoju spoeczestwa informacyjnego, ktre wpywaj na wzrost wiadomoci spoeczestwa, co z kolei pozwoli dostrzec korzyci, jakie moe da komputer i Internet, a take coraz lepsza wsppraca powiatw i gmin w zakresie budowy spoeczestwa informacyjnego w wojewdztwie podkarpackim i zwikszenie roli wadz lokalnych, pozwalajce na lepsze okrelenie potrzeb wystpujcych w regionie. Za czynniki stanowice najpowaniejsze zagroenia dla innowacyjnego rozwoju wojewdztwa podkarpackiego naley uzna niestabilno wszelkiego rodzaju procedur w administracji, a take pogbiajce si zjawisko odpywu wykwalifikowanych kadr poza region. 153

154

8. CZE II 8.1 Wykorzystywanie nowoczesnych technologii informatycznych w sektorze przedsibiorstw MSP na Podkarpaciu
Zachowania przedsibiorcze polegaj na wykorzystywaniu wszelkiego rodzaju okazji, narzdzi i technologii do budowania wartoci przedsibiorstwa. Wspczesny rynek w coraz wikszym stopniu bazuje na rozwizaniach informatycznych. Niemal codziennie przybywa nowych usug i narzdzi opartych o technologie informatyczne i wykorzystanie Internetu. Trudno sobie obecnie wyobrazi efektywne prowadzenie dziaalnoci gospodarczej bez korzystania z tych rozwiza. Co waniejsze rozwj szeroko rozumianego rynku ICT to z jednej strony dostp do innowacyjnych usug i produktw, ale z drugiej strony rwnie spory rynek firm te usugi wiadczcych. Liczne badania wskazuj, e od stopnia wykorzystania technologii teleinformatycznych zaley stopie oraz tempo rozwoju gospodarczego caych pastw a take poszczeglnych regionw. Dlatego te istotne jest przeprowadzenie analizy stopnia wykorzystania tych technologii w wojewdztwie podkarpackim i na bazie tej wiedzy zbudowanie spjnej strategii wdraania nowoczesnych technologii informatycznych w maych i rednich przedsibiorstwach. Na podstawie danych publikowanych przez Gwny Urzd Statystyczny dokonano analizy poszczeglnych zmiennych obrazujcych obecny stan wykorzystania technologii informatycznych w podkarpackich przedsibiorstwach. Podstawowym miernikiem informatyzacji przedsibiorstw jest informacja o odsetku firm posiadajcych i wykorzystujcych w swojej pracy komputery. Jak wynika z danych (Wykres 12) w wojewdztwie podkarpackim 92,3% przedsibiorstw posiada komputery. Jest to nominalnie wysoki odsetek, ale w porwnaniu z innymi regionami daje dopiero przedostatnie miejsce w kraju. Zasad jest te, e im mniejsze przedsibiorstwa tym odsetek wykorzystujcych komputery spada. Nie ma na ten temat danych regionalnych ale ogem w Polsce z komputerw korzysta 93,7% firm maych (zatrudniajcych do 49 pracownikw) oraz 98,7% firm rednich (zatrudniajcych do 249 pracownikw).

155

Dolnolskie lskie Mazowieckie Lubuskie Lubelskie Opolskie Kujawsko - Pomorskie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie dzkie Maopolskie Warmisko - Mazurskie Wielkopolskie Podkarpackie witokrzyskie 88 89 90 91

96,9 96,5 96,4 95,8 95,6 95,6 95,5 94,9 94,9 94,2 93,2 92,8 92,7 92,7 92,3 91,4 92 93 94 95 96 97

Wykres 12: Przedsibiorstwa wykorzystujce komputery w styczniu 2012 roku w przekroju wojewdztw rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GUS Niski w stosunku do caego kraju odsetek firm posiadajcych komputery wynika z niezbyt wysokiego odsetka firm, ktre ponosiy nakady na zakup sprztu teleinformatycznego w 2011 roku. W wojewdztwie podkarpackim byo to tylko 31,2% przedsibiorstw (Wykres 13).
Mazowieckie Dolnolskie Maopolskie lskie Pomorskie Zachodniopomorskie Kujawsko - Pomorskie Wielkopolskie dzkie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Lubuskie Warmisko - Mazurskie Lubelskie witokrzyskie 0 5 10 15 20 25 43,2 37,9 37,8 35,7 35,1 34,8 34,7 32,5 32,3 31,9 31,2 30,7 28,6 27,1 26 25,9 30 35 40 45

Wykres 13: Przedsibiorstwa ktre poniosy nakady na zakup sprztu informatycznego lub sprztu telekomunikacyjnego, bd leasing finansowy urzdze ICT w 2011 roku (cao = 100%) rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GUS 156

Jest to co prawda najlepszy wynik wrd wojewdztw wschodniej Polski, ale znacznie gorszy ni w przypadku pozostaych regionw. W rozbiciu na poszczeglne kategorie wydatkw najwicej firm z Podkarpacia (28,9%) inwestowao w zakup sprztu informatycznego (11 miejsce w kraju), 9,7% inwestowao w sprzt telekomunikacyjny (13 miejsce w kraju). Tylko 0,2% podkarpackich firm leasingowao sprzt ICT (14 miejsce w kraju). W sumie w 2011 roku w wojewdztwie podkarpackim wydano 116,8 mln z na zakup rozwiza telekomunikacyjnych. Oznacza to, e rednio jeden podmiot zainwestowa 25,2 ty. z. Dla porwnania w wojewdztwie mazowieckim byo to 193,7 ty. z. Prawie o 50% wicej rednio wydaway na ICT przedsibiorstwa witokrzyskie oraz lubelskie (Wykres 14).
Mazowieckie Wielkopolskie Pomorskie Dolnolskie Maopolskie Lubelskie Warmisko - Mazurskie witokrzyskie lskie Zachodniopomorskie Kujawsko - Pomorskie Podkarpackie dzkie Opolskie Podlaskie Lubuskie 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200

Wykres 14: rednia warto nakadw na sprzt ICT w 2011 ro ku rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GUS Niski stopie posiadania komputerw wiadczy o duym zacofaniu technologicznym regionu. Przedsibiorcy nie posiadaj komputerw poniewa najprawdopodobniej nie widz z tego tytuu poytku dla wasnej firmy. Mona tu stawia hipotez e dziaaj w branach nie wymagajcych informatyzacji. Istotnie specyfik wojewdztwa jest dosy duy odsetek firm dziaajcych w sekcji A wg Polskiej Klasyfikacji Dziaalnoci. Problem polega jednak na tym, e na obecnym pozi omie rozwoju wykorzystanie narzdzi ICT zaczyna coraz mniej zalee od bran gdy staje si powszechne. Jeeli komputer nie jest podstawowym czy te pomocniczym narzdziem pracy w bezporednich procesach produkcyjnych czy te procesach oferowania usug to na pewno przydaje si w obszarach porednio zwizanych z dziaalnoci firmy takich jak np. prowadzenie ksigowoci, sprzeday, logistyce, marketingu, promocji i reklamie, obsudze klienta. Jeeli przedsibiorca nie korzysta z komputera w przynajmniej jednym z wymienionych obszarw to znaczy, e nie ma wiadomoci na temat wykorzystania

157

tych technologii i na dusz met najprawdopodobniej nie poradzi sobie z konkurencj. Obecnie wykorzystywanie technologii teleinformatycznych to nie tylko kwestia posiadania sprztu ale rwnie dostpu do sieci Internet.

Mazowieckie Dolnolskie lskie Lubelskie Lubuskie Kujawsko - Pomorskie Zachodniopomorskie Pomorskie Podlaskie Wielkopolskie Opolskie Warmisko - Mazurskie dzkie Podkarpackie Maopolskie witokrzyskie 87 88 89 90 90,3 91 92 93 94 95 90,7 92,3 92,1 91,8 91,7 91,6 91,2 92,9 93,1 93,5 93,9 94,4 95

95,4 94,9

96

Wykres 15: Odsetek przedsibiorstw z dostpem do Internetu w 2012 roku rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GUS Z danych przedstawianych przez GUS wynika, e na Podkarpaciu 91,2% przedsibiorstw ma dostp do Internetu co plasuje ten region na 14 miejscu wrd polskich wojewdztw. W dobie wszechogarniajcego Internetu wynik ten nie jest dobry, ale moe wynika z oglnie sabej dostpnoci do infrastruktury oraz wzgldnie taniej oferty operatorw. Warto pamita, e wojewdztwo podkarpackie jest dosy rozlege. Nie pomaga rwnie konfiguracja terenu zwaszcza w obszarach podgrskich. W tych miejscach dostp do sieci jest utrudniony, a istniejce moliwoci podczenia do sieci czsto bardzo drogie jak na dzisiejsze warunki. Problemem jest oczywicie rwnie wiadomo co do szans wykorzystania Internetu po stronie samych przedsibiorcw. Z tym, jak wskazuj kolejne dane te nie jest najlepiej. Wykres 16przedstawia odsetek przedsibiorstw, ktre posiadaj dostp do Internetu przez cze szerokopasmowe. W tej kategorii wojewdztwo podkarpackie zajmuje rwnie 14 pozycj wrd polskich regionw. Tylko 78,2% firm korzysta z Internetu szerokopasmowego. Gorsza sytuacja wystpuje w wojewdztwie maopolskim i witokrzyskim.

158

Mazowieckie Dolnolskie Kujawsko - Pomorskie Zachodniopomorskie lskie Warmisko - Mazurskie Pomorskie Lubuskie Lubelskie Wielkopolskie dzkie Podlaskie Opolskie Podkarpackie Maopolskie witokrzyskie 0 10 20 30 40 50 60 70

87,3 86,1 83,8 83,1 83 82,9 81,8 81,1 81 79,1 79 78,5 78,3 78,2 77,7 72,7 80 90

Wykres 16: Przedsibiorstwa z dostpem do Internetu przez cze szerokopasmowe rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GUS W skali wojewdztwa najwikszy odsetek przedsibiorstw (wrd tych ktre posiadaj dostp do Internetu) korzysta z czy o przepustowoci od 2 do 10 Mbit/sek. 52% (Wykres 17).

Przynajmniej 100 Mbit/S Przynajmniej 30 ale mniej ni 100 Mbit/S Przynajmniej 10 ale mniej ni 30 Mbit/S Mniej ni 2 Mbit/S Przynajmniej 2 ale mniej ni 10 Mbit/S

4% 4% 9% 31% 52% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Wykres 17: Prdko czy internetowych wykorzystywanych przez przedsibiorstwa w wojewdztwie podkarpackim w 2012 roku rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GUS A 31% firm korzysta z czy o przepustowoci poniej 2 Mbit/s. W skali kraju gorzej w tym wzgldzie wyglda sytuacja w wojewdztwach witokrzyskim i lubelskim.

159

Nieco korzystniej na tle kraju przedstawia si sytuacja z dostpem do Internetu przez cza bezprzewodowe.
Mazowieckie lskie Wielkopolskie Kujawsko - Pomorskie Pomorskie Dolnolskie dzkie Zachodniopomorskie Maopolskie Opolskie Lubuskie Podkarpackie Podlaskie witokrzyskie Warmisko - Mazurskie Lubelskie 0 10 20 27,2 26,9 26,7 30 40 50 60 32,5 32,2 31,7 42,1 41,8 41,3 40,7 40,3 39,2 36,8 36,4 45,7 53,1

Wykres 18: Odsetek przedsibiorstw z dostpem do Internetu przez cza bezprzewodowe rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GUS W wojewdztwie podkarpackim 32,2% firm korzysta z Internetu za porednictwem czy bezprzewodowych. Jest to wynik lepszy od innych wojewdztw Polski wschodniej, ale gorszy od pozostaych rednio o 10%. Jako podstawowy problem w wykorzystywaniu tej moliwoci dostpu do Internetu przedsibiorcy podkarpaccy wskazuj wysokie koszty abonamentu -23,7% firm, przeszkody natury technicznej lub wysokie koszty zwizane z integracj tego sposobu komunikacji z aplikacjami biznesowymi - 21,7%, obawy zwizane z bezpieczestwem takie jak ujawnienie, zniszczenie lub faszowanie danych - 17,2%, problemy z dostpem do Internetu przez poczenie z sieci komrkow - 15%. Ponad 27% przedsibiorcw wskazao na ograniczenie lub brak potrzeby korzystania z mobilnego Internetu w celach biznesowych. Warto nadmieni, e w tej ostatniej kwestii by to najwyszy odsetek przedsibiorcw w stosunku do innych regionw kraju. Oznacza to, e w wojewdztwie podkarpackim nie tylko problemem jest infrastruktura, ale przede wszystkim wiadomo przedsibiorcw co do korzyci z wykorzystania mobilnych rozwiza. Oprcz kwestii posiadania sprztu ICT niezwykle istotn spraw jest sposb jego wykorzystania. Samo posiadanie komputera daje moliwo wykonywania rnego rodzaju zada dziki zainstalowanemu oprogramowaniu (np. ksigowo, fakturowanie), ale pena funkcjonalno polega na poczeniu tego komputera z Internetem oraz udostpnienie tych czy pracownikom. Dane dotyczce odsetka przedsibiorstw, ktre umoliwiaj zdalny dostp swoim pracownikom do podstawowych usug takich jak 160

poczta elektroniczna, strony internetowe wskazuj e na Podkarpaciu wynosi o n 74% i jest to przedostatni rezultat w skali kraju (Wykres 8). Gorszy wynik osiga tylko wojewdztwo dzkie - 73,8%.
Kujawsko - Pomorskie Zachodniopomorskie Mazowieckie Dolnolskie Lubuskie lskie Lubelskie Pomorskie Maopolskie Warmisko - Mazurskie Opolskie Wielkopolskie Podlaskie witokrzyskie Podkarpackie dzkie 68 70 72 73,8 74 76 78 80 82 84 75 74,9 75,9 75,7 75,5 77 77 77,9 77,6 79,2 79 82,2 81,8 81,6 81,2

Wykres 19: Przedsibiorstwa umoliwiajce pracownikom zdalny dostp poprzez Internet do poczty elektronicznej, dokumentw lub aplikacji rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GUS Znacznie lepiej wyglda natomiast kwestia wykorzystywania przez pracownikw komputera jako narzdzia pracy bez wzgldu na fakt moliwoci czenia si z Internetem czy te nie. Okazuje si, e 35,5% pracownikw podkarpackich przedsibiorstw korzysta z komputera w miejscu pracy przynajmniej raz w tygodniu (Wykres 20).

161

Mazowieckie Pomorskie Dolnolskie Maopolskie lskie Wielkopolskie dzkie Podlaskie Lubelskie Zachodniopomorskie Podkarpackie witokrzyskie Kujawsko - Pomorskie Opolskie Lubuskie Warmisko - Mazurskie 0 10 20 31 29,8 29,4 30 40 50 43,4 42,3 41,4 39,2 39,2 38,1 36,9 36,6 36,1 35,5 34,7 33,9

57,1

60

Wykres 20: Odsetek pracujcych wykorzystujcych komputer w miejscu pracy przynajmniej raz w tygodniu rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU

W tym zestawieniu prowadz oczywicie wojewdztwa najlepiej rozwinite gospodarczo. Warto jednak zauway, e na 13 miejscu znajduje si wojewdztwo opolskie, ale przed podkarpackim jest zarwno lubelskie jak i podlaskie do ktrych pod wzgldem poziomu rozwoju gospodarczego naley si porwnywa. Niezbyt zmienia si pozycja wojewdztwa podkarpackiego jeeli pod uwag wemie si dane dotyczce odsetka pracownikw majcych dostp do komputera z Internetem (Wykres 21). Warto tu jednak zauway, e wyniki w poszczeglnych wojewdztwach z koca stawki s do siebie bardzo zblione. Nie ma wic tutaj zapnienia Podkarpacia w stosunku do innych wojewdztw wschodnich, ale rwnie niewiele dzieli go od chociaby takich wojewdztw jak wielkopolskie.

162

Mazowieckie Pomorskie Maopolskie lskie Dolnolskie dzkie Zachodniopomorskie Podlaskie Wielkopolskie witokrzyskie Kujawsko - Pomorskie Podkarpackie Lubelskie Opolskie Lubuskie Warmisko - Mazurskie 0 5 10 15 20 25 26,1 25,8 25,1 30 35 40 45 34,5 34 33,9 33,5 31,6 31,5 30,3 29,9 29,5 29,4 29,2 38,8

48,8

50

Wykres 21: Odsetek pracujcych wykorzystujcych komputer z Internetem w miejscu pracy przynajmniej raz w tygodniu w 2012 roku rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Najnowsze trendy dziedzinie wykorzystywania technologii teleinformatycznych wskazuj na coraz szersze zastosowanie technologii mobilnych. Wie si to zarwno z szybkim postpem w dziedzinie bezprzewodowego dostpu do Internetu jak rwnie zmniejszania rozmiarw urzdze. Bezprzewodowy dostp do Internetu to przede wszystkim zasuga operatorw telefonii komrkowej. Obecnie niewielkich rozmiarw modem podpity do laptopa czy te wbudowany w smartphona umoliwia transmisj danych rzdu kilku Mb/s. Najnowsze rozwizania typu LTE daj jeszcze wiksze moliwoci. Rozwizania bezprzewodowe coraz czciej s rwnie dostpne w miejscu pracy. Kosztowne okablowanie zastpuje si routerami podczonymi na stae do Internetu. Wszystko to sprawia, e pracownik moe wykonywa swoje zadania w dowolnym miejscu, kontaktujc si z innymi, lub wspuytkujc zasoby. Dane na temat odsetka pracownikw wyposaonych w urzdzenia przenone z dostpem do Internetu prezentuje Wykres22.

163

Mazowieckie Pomorskie Wielkopolskie Dolnolskie Maopolskie lskie dzkie Kujawsko - Pomorskie Zachodniopomorskie Podkarpackie witokrzyskie Opolskie Lubelskie Lubuskie Podlaskie Warmisko - Mazurskie 0 2 4

15,9 9,6 8,4 8,3 7,7 7,7 7,1 7,1 6,1 5,9 5,7 5,5 5,4 5,3 5,1 4,1 6 8 10 12 14 16

Wykres 22: Pracownicy wyposaeni w urzdzenia przenone umoliwiajce mobilny dostp do Internetu (np, notebooki, netbooki, tablety, smartphony, telefony komrkowe z PDA) rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU W przedsibiorstwach wojewdztwa podkarpackiego 5,9% pracownikw korzysta z przenonych urzdze wykorzystujcych mobilny Internet. Wynik ten daje niewielk przewag nad innymi wojewdztwami wschodniej Polski. Kolejnym, wanym aspektem w korzystaniu z technologii teleinformatycznych przez przedsibiorstwa jest fakt zatrudniania przez nie specjalistw z zakresu ICT.

164

Mazowieckie Dolnolskie lskie Maopolskie Wielkopolskie dzkie Pomorskie Zachodniopomorskie Kujawsko - Pomorskie Lubuskie Opolskie Podkarpackie Podlaskie witokrzyskie Lubelskie Warmisko - Mazurskie 0 2 4 6 8 10,1 10 10 9,2 10 12 14 16 18 10,4 12 12 11,5 13 13 14 13,5 14,7 16 14,9

19,9

20

Wykres 23: Przedsibiorstwa zatrudniajce specjalistw z dziedziny ICT/IT w styczniu 2012 roku rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Naley przy tym pamita, e zatrudnianie takich specjalistw jest mocno zdeterminowane bran w ktrej dziaa przedsibiorstwo, ale rwnie tym w jakim stopniu firma uzalenia swoje dziaania od technologii teleinformatycznych. Dane na temat odsetka firm zatrudniajcych specjalistw z dziedziny ICT w poszczeglnych wojewdztwach przedstawia Wykres 23. W wojewdztwie podkarpackim 10,4% przedsibiorstw zatrudnia specjalistw z dziedziny ICT, co daje 12 miejsce wrd wszystkich regionw Polski. Najlepiej pod tym wzgldem wypada wojewdztwo mazowieckie a najgorzej warmisko-mazurskie. Jeeli chodzi o brane w ktrych odsetek firm zatrudniajcych tego typu specjalistw jest najwikszy to naley wymieni: bran ICT - 62,6%, dziaalno finansowa i ubezpieczeniowa - 57,6%, informacja i komunikacja 57,4%, energia elektryczna, gaz, ciepo - 37%, nauka i technika 28,8%. Wykorzystanie technologii teleinformatycznych zaley nie tylko od liczby zatrudnianych specjalistw z tej dziedzin, ale rwnie od wiedzy i umiejtnoci w wykorzystaniu ICT przez wszystkich pracownikw. Dlatego istotna jest wiedza na temat odsetka przedsibiorstw, ktre szkol swoich pracownikw w zakresie ICT. Kwesti t obrazuje Wykres 24.

165

Mazowieckie lskie Wielkopolskie Dolnolskie Maopolskie Zachodniopomorskie Kujawsko - Pomorskie dzkie Pomorskie Podkarpackie Opolskie Lubuskie witokrzyskie Lubelskie Warmisko - Mazurskie Podlaskie 0 2 4 6 6,3 6,3 6,3 5,9 8 10 12 14 7,1 8 7,9 7,7 8,9 8,4 11,1 11,1 10,3 12,1 11,5

14

Wykres 24: Przedsibiorstwa zapewniajce swoim pracownikom szkolenia rozwijajce i podnoszce umiejtnoci z zakresu ICT w 2011 roku rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Ze szkole dla pracownikw z zakresu ICT korzysta 7,9% podkarpackich przedsibiorstw. Jest to wynik dobry w porwnaniu z innymi wojewdztwami wschodnimi. Oznacza to, e przedsibiorcy jednak upatruj szans w tych technologiach.

166

8.2 Korzystanie z usug i treci cyfrowych przez przedsibiorstwa maej i redniej skali
Bardzo ciekawe dane na temat stopnia informatyzacji i jej wykorzystania pochodz z bada dotyczcych aktywnoci przedsibiorstw w rnych sferach dziaalnoci. Jednym z czsto podejmowanych dziaa przez przedsibiorstwa jest wsppraca z administracj publiczn. Do tego celu mona ju wykorzystywa narzdzia internetowe. 2 przedstawia jaki odsetek przedsibiorstw w poszczeglnych wojewdztwach kontaktuje si z urzdami za pomoc Internetu. Wojewdztwo podkarpackie zajmuje w tym rankingu dopiero 12 miejsce wraz z wielkopolskim. Podstawowe dane (stan na koniec 2012) lskie Lubuskie Lubelskie Mazowieckie dzkie Dolnolskie Kujawsko-pomorskie Pomorskie Podlaskie Opolskie Warmisko-mazurskie Podkarpackie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Maopolskie witokrzyskie Liczebno 94 92,4 92,3 92,1 91 90,8 90,3 90 89,6 89,1 88,7 88,7 88,4 87,5 86,6 84,1

Tabela 16: Przedsibiorstwa wykorzystujce Internet w kontaktach z administracj publiczn rdo: Opracowanie wasne Interesujce jest rwnie zestawienie rodzaju spraw jakimi byy zainteresowane przedsibiorstwa w kontaktach z administracj. Wykres 25 przedstawia odsetek przedsibiorstw wykorzystujcych Internet do kontaktw z administracj w przekroju wybranych zagadnie. Zestawienie jest porwnaniem rednich danych oglnopolskich oraz danych z firm wojewdztwa podkarpackiego. Warto zauway, e o ile w zakresie pozyskiwania informacji i pobierania formularzy przedsibiorstwa podkarpackie wykazuj nieco mniejsz aktywno ni rednia krajowa, to w przypadku kwestii zwizanych z ofertowaniem, skadaniem dokumentw przetargowych czy te szukaniem i pobieraniem informacji o zamwieniach publicznych przedsibiorcy podkarpaccy wykazuj wiksze zainteresowanie ni rednio firmy w Polsce. Przyczyn takiego stanu rzeczy moe by wiele. Przede wszystkim naley podkreli, e to bardzo dobry wynik. 167

Moe on by jednak powodowany przez fakt, e w dosy sabo rozwinitym regionie bardzo wane dla utrzymania si na rynku jest pozyskiwanie zamwie z sektora publicznego.
Uzyskiwanie dokumentw Skadanie ofert w elekt. syst. zam. Wypenianie deklaracji ZUS Wypenianie deklaracji VAT Pobieranie formularzy Pozyskiwanie informacji 0 20 40 60 22,6 23,5 78,9 79,7 75,4 78 80 28,4 27,2 26 24,8 71 68,6 podkarpackie Polska

Wykres 25: Odsetek przedsibiorstw w wojewdztwie podkarpackim, ktre kontaktoway si w 2012 roku z administracj publiczn w podziale na rodzaj spraw rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Kolejny wany aspekt aktywnoci przedsibiorstw w dziedzinie zastosowa praktycznych ICT jest fakt posiadania wasnej strony internetowej. Dane na ten temat prezentuje Wykres 26. W tym zestawieniu firmy z wojewdztwa podkarpackiego zajmuj 11 pozycj z wynikiem 61,4%. W tej dziedzinie w ostatnich latach nastpia dua poprawa wynikw. Jest to spowodowane cigle spadajcymi cenami zarwno hostingu jak i wykonawstwa stron internetowych. Roczne utrzymanie domeny oraz miejsca na serwerach (strona www + poczta) moe kosztowa ju nawet 300 z. S to oczywicie bardzo skromne serwisy, ale ju pozwalaj zaistnie w sieci. Spadaj rwnie koszty wykonania stron. Obecnie najtasze strony mona wykona za porednictwem specjalnych zautomatyzowanych usug nawet za darmo (ale kosztem tego rozwizania s pojawiajce si na stronie reklamy usugodawcy). Natomiast ju za kilkaset zotych mona otrzyma prost stron w technologii CMS (content management system) a wic z moliwoci uzupeniania treci bez udziau informatyka. Dodatkowo istniej liczne serwisy i usugi grupujce i katalogujce podmioty gospodarcze w ktrych zamiast strony pojawia si tylko tzw. wizytwka firmy na ktrej s zazwyczaj krtkie informacje na temat obszaru dziaalnoci, produktw i usug oraz dane teleadresowe. Przedstawione dane wskazuj e ponad 61% firm w wojewdztwie podkarpackim posiada wasn stron internetow. Podobnie jak w przypadku analizy dotychczas prezentowanych danych wojewdztwo podkarpackie wyprzedza inne wojewdztwa wschodnie (poza witokrzyskim), a take wojewdztwo zachodniopomorskie i lubuskie.

168

lskie Maopolskie Dolnolskie witokrzyskie Opolskie Podlaskie Warmisko - Mazurskie Lubuskie 0 10 20 30 40 50

75,1 73,7 69,1 68,5 68,2 67,6 66,2 65,7 63,7 63,1 61,4 61,2 59 58,7 58,6 56,2 60 70 80

Wykres 26: Odsetek przedsibiorstw w Polsce wg wojewdztw, ktre posiadaj wasn stron internetow rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Oprcz samego faktu posiadania strony naley zwrci uwag rwnie na jej funkcjonalno. Strony www standardowo peni funkcj informacyjn, ale w obecnych czasach to ju za mao. Potencjalny klient moe dosta za porednictwem programw zaimplementowanych na stronie rnego rodzaju usugi. Bardzo czsto jest to sklep z artykuami oferowanymi przez firm, czyli prezentacja wyrobw/towarw/usug wraz z moliwoci ich zamwienia. Takim rozwizaniom musi towarzyszy z kolei specjalne oprogramowanie suce do ochrony danych osobowych, zabezpieczajce przepyw informacji niejawnych. Czsto klient otrzymuje rwnie moliwo ledzenia losw swojego zamwienia lub np. zmian specyfikacji zamawianych rzeczy lub usug bezporednio na stronie internetowej. Badania GUS wskazuj, e przedsibiorcy uywaj tego typu rozwiza (Tabela 17). rednio co druga strona internetowa jest wyposaona w katalog wyrobw lub cennik. W przekroju wojewdztw wida pod tym wzgldem niewielkie zrnicowanie. Najwikszy odsetek firm udostpniajcych takie da ne jest w wojewdztwie witokrzyskim - 56,5%, natomiast najmniejszy w lubuskim - 41,4%.

169

Tabela 17: Odsetek firm oferujcych wybrane usugi przez stron internetow rdo: Opracowanie wasne Z funkcj udostpniania katalogw i cennikw cile moe wiza si opcja zamawiania lub rezerwacji on-line. Wtedy strona internetowa peni rol sklepu. Na takie rozwizanie decyduje si jednak zdecydowanie mniej przedsibiorstw. W wojewdztwie podkarpackim zakupy poprzez Internet mona robi w 12,1% podmiotw i je st to jeden z gorszych wynikw (w wietle przeprowadzonych bada raport Identyfikacja mechanizmw budowania zaufania; w ramach projektu Wsparcie transgranicznej regionalnej e-wsppracy. Zaufanie jest jednym z najwaniejszych czynnikw wpywajcych na atwo nawizywania wsppracy i realizowania procesw biznesowych). Najlepiej pod tym wzgldem wypadaj przedsibiorcy z Mazowsza 170

19,9%, a najgorzej z wojewdztwa warmisko-mazurskiego - 10,6%. Wikszo serwisw, ktre umoliwiaj robienie zakupw on-line daje te moliwo ledzenia stanu realizacji zamwienia. Pod tym wzgldem przedsibiorcy z wojewdztwa podkarpackiego niestety rwnie zajmuj jedne z ostatnich miejsc w rankingu wojewdztw. Coraz czciej wirtualne sklepy pozwalaj uytkownikom zmienia specyfikacj wyrobw, dobiera opcje. Na takie modyfikacje zamwie pozwalaj strony internetowe 10,2% podkarpackich firm. W tym zakresie odsetek przedsibiorstw oferujcych tego typu funkcjonalnoci w innych regionach nie jest bardzo zrnicowany. Podsumowujc analiz tej czci danych warto zwrci uwag na oglnowiatowy trend polegajcy na zwikszaniu si udziau handlu przez Internet w oglnej sumie obrotw gospodarczych. Promowanie si w mediach elektronicznych, udostpnienie moliwoci zakupw jest bardzo du zalet i powinno by wykorzystywane zwaszcza w tych regionach, w ktrych istniej bariery popytowe. Do takich regionw zaliczy naley wojewdztwo podkarpackie, w ktrym rednie pace s jednymi z najniszych w Polsce, utrzymuje si wysokie bezrobocie oraz duy odsetek ludnoci yjcej poniej granicy ubstwa. S to czynniki wpywajce negatywnie na konsumpcj wewntrzn, a wic i na perspektywy rozwoju firm bazujcych na tym rynku. Internet jest dosy prost i w miar tani szans na wyjcie do szerszego grona odbiorcw bardziej zamonych poza granicami wojewdztwa. Naley wic podejmowa jak najwicej dziaa polegajcych na promocji, ale te wsparciu merytorycznym firm, ktre mogyby otworzy si na handel z wykorzystaniem Internetu. Sab pozycj podkarpackich przedsibiorstw w tym zakresie potwierdzaj dane dotyczce moliwoci prowadzenia sprzeday przez strony internetowe (Wykres 27).

Mazowieckie Podlaskie Dolnolskie Pomorskie Maopolskie Kujawsko - Pomorskie Wielkopolskie lskie dzkie Lubuskie Zachodniopomorskie Opolskie Podkarpackie witokrzyskie Lubelskie Warmisko - Mazurskie 0 2 4 6 6,4 6,2 8 10 12 14 7,5 8,7 8,3 9,7 9,6 12,1 11,5 11,3 11 11 10,7 10,5 10,4

15

16

Wykres 27: Odsetek przedsibiorstw umoliwiajcych robienie zakupw przez stron internetow (wrd wszystkich przedsibiorstw) rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU 171

W wojewdztwie podkarpackim tylko 8,3% firm udostpnia funkcjonalno pozwalajc na robienie zakupw. Prawie dwukrotnie wicej takich firm dziaa w wojewdztwie mazowieckim. W zestawieniu bardzo wysoko znajduje si wojewdztwo podlaskie. Jeeli wzi pod uwag odsetek firm kierujcych swoj ofert przez stron internetow tylko do osb indywidualnych to Podkarpacie zajmuje ostatnie miejsce w rankingu wojewdztw. Osoby indywidualne mog dokonywa zakupw przez Internet tylko w 4,1% przedsibiorstw. Na Mazowszu jest to 9,2% firm. O skali handlu przez Internet wiadczy nie tylko liczba podmiotw udostpniajcych ten kana dystrybucji, ale rwnie wielko osiganych przychodw (Wykres 28).
Opolskie; 1,20% Warmisko Mazurskie; 1,50% Lubuskie; Podlaskie;Lubelskie; 1,40% 2,20% 1,50% witokrzyskie; 2,20%

Zachodniopomorsk ie; 2,40% Podkarpackie; 3,00% dzkie; 5,10% Kujawsko Pomorskie; 5,30%

Mazowieckie; 28,90%

Pomorskie; 5,40% Wielkopolskie; 16,50% Maopolskie; 5,70% lskie; 11,90% Dolnolskie; 5,80%

Wykres 28: Procentowy udzia przedsibiorstw z poszczeglnych wojewdztw w generowaniu przychodw z handlu przez Internet rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Przedsibiorstwa wojewdztwa podkarpackiego osigny w 2011 r. 97,4 m ln zotych przychodw netto z tytuu handlu przez Internet. W skali kraju przychody te stanowiy 3% caoci przychodw ze sprzeday przez Internet. Jest to wynik lepszy ni w innych wojewdztwach wschodnich, ale naley pamita, e zaley on rwnie od wielkoci wojewdztwa i liczby podmiotw w nim dziaajcych. Duo lepiej w tym rankingu radzio sobie np. wojewdztwo dzkie, ktre jest mniejsze. rednie przychody ze sprzeday przez Internet w tysicach zotych w przeliczeniu na 1 przedsibiorstwo pokazuje Wykres 29. Wynika z niego, e potencjalna firma z Podkarpacia sprzedaa przez Internet towary/usugi na kwot rednio 21 ty. zotych. Daje to 11 pozycj wrd wszystkich regionw. Nieco lepszy wynik miao chociaby wojewdztwo podlaskie, a najlepiej w rankingu wypado mazowieckie z przychodem na 1 podmiot gospodarczy na poziomie 63,4 ty. zotych. 172

Mazowieckie Wielkopolskie Kujawsko - Pomorskie lskie Pomorskie witokrzyskie dzkie Dolnolskie Maopolskie Podlaskie Podkarpackie Zachodniopomorskie Lubelskie Opolskie Lubuskie Warmisko - Mazurskie 0 10

63,4 52,3 35,7 33,1 29,1 28,6 28 27,7 23,4 21,4 21 20,8 19,9 18,2 17,7 16,8 20 30 40 50 60 70

Wykres 29: rednie przychody ze sprzeday przez Internet w przeliczeniu na 1 przedsibiorstwo w tys. zotych za 2011 roku rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Internet to nie tylko szansa na uruchomienie nowego kanau dystrybucji, ale te moliwo dostpu do dostawcw oferujcych bardzo zrnicowany asortyment, czsto po bardzo konkurencyjnych cenach. Dlatego oprcz analizy danych dotyczcych sprzeday przez Internet naley rwnie zbada aktywno firm w obszarze zakupw. Wykres 30 pokazuje jaki procent podmiotw dokonuje zakupw przez Internet. Wojewdztwo podkarpackie w tym zestawieniu wypada bardzo niekorzystnie zajmujc przedostatnie miejsce. Tylko 13,9% firm dokonuje zakupw drog internetow. Gorzej jest tylko w wojewdztwie witokrzyskim.

173

Mazowieckie Dolnolskie Pomorskie Zachodniopomorskie lskie Kujawsko - Pomorskie Podlaskie Maopolskie dzkie Lubuskie Wielkopolskie Lubelskie Warmisko - Mazurskie Opolskie Podkarpackie witokrzyskie 0 5 10

24,5 21,5 20,8 20,1 19,8 19,5 19,4 18,8 18,2 17,4 16,6 16,3 16,2 15,2 13,9 13,7 15 20 25

Wykres 30: Odsetek przedsibiorstw dokonujcych zakupw przez Internet w 2012 roku rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Analiza wielkoci obrotw wskazuje e 24% podkarpackich podmiotw dokonywao zakupw ale stanowiy one poniej 1% ogu wydatkw. cznie firmy ktre dokonyway zakupw przez Internet do 5% ogu zakupw stanowiy prawie poow wszystkim przedsibiorstw. Mona wic stwierdzi e z 13,9% podmiotw dokonujcych zakupw przez Internet prawie 50% dokonywaa ich raczej incydentalnie albo bez wikszego wpywu na dziaalno. Tylko 24% firm korzystajcych z tej moliwo ci zaopatrywania si wydawaa w ten sposb ponad 50% budetu zakupowego. W skali kraju wyniki te s jednymi z najgorszych. Na zakupy w Internecie podkarpackie firmy wyday w 2011 roku 78 mln zotych.

174

75% lub wicej

mniej ni 1% 50% lub wicej, ale mniej ni 75%

25% lub wicej, ale mniej ni 50%

1% lub wicej, ale mniej ni 5%

10% lub wicej, ale mniej ni 25% 5% lub wicej, ale mniej ni 10%

Wykres 31: Odsetek firm w wojewdztwie podkarpackim dokonujcych zakupw przez Internet w stosunku do ogu zakupw rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU O poziomie wykorzystania nowoczesnych technologii ICT przez przedsibiorstwa wiadczy rwnie fakt wykorzystywania przez nie rnego rodzaju narzdzi informatycznych pozwalajcych na automatyzacj wymiany danych zarwno na zewntrz jak i wewntrz przedsibiorstwa. Analiza danych dotyczcych odsetka przedsibiorstw wykorzystujcych automatyczn wymian danych z zewntrznymi systemami ICT wskazuje e w wojewdztwie podkarpackim z tego typu rozwiza korzysta 59,3% firm (Wykres 32). Prowadzi w tym zestawieniu wojewdztwo lskie z 94% firm wykorzystujcych automatyczn wymian danych z podmiotami zewntrznymi, a najsabiej pod tym wzgldem wypada wojewdztwo witokrzyskie, gdzie z tego typu rozwiza korzysta 45,6% przedsibiorstw. Wojewdztwo podkarpackie w tym zestawieniu nie wyrnia si, chocia na uwag zasuguj wysokie pozycje zarwno lubelskiego jak i warmiskomazurskiego. Najczciej wymiana danych dotyczya wysyania dyspozycji patniczych do instytucji finansowych - z tej funkcjonalnoci korzystao w 2012 roku 41,2% podkarpackich przedsibiorstw. Prawie 41% firm wysyao lub otrzymywao informacje o produktach, natomiast 23,2% wysyao lub otrzymywao dokumenty transportowe. We wszystkich tych kategoriach podkarpackie przedsibiorstwa wykazuj aktywno na poziomie 11-12 miejsca w porwnaniu z innymi regionami.

175

lskie dzkie Wielkopolskie Lubuskie Lubelskie Mazowieckie Maopolskie Kujawsko - Pomorskie Dolnolskie Opolskie Warmisko - Mazurskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie witokrzyskie 0 20 40

94 89,2 88,2 87,4 81,3 77,3 69,5 69,3 68,7 68,6 66,3 59,3 49,6 48,8 46,9 45,6 60 80 100

Wykres 32: Odsetek przedsibiorstw korzystajcych z automatycznej wymiany danych z podmiotami zewntrznymi w poszczeglnych wojewdztwach w 2012 roku rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Na szczegln uwag zasuguj informacje dotyczce wymiany danych z urzdami administracji publicznej.
lskie dzkie Lubuskie Wielkopolskie Lubelskie Mazowieckie Kujawsko - Pomorskie Maopolskie Opolskie Dolnolskie Warmisko - Mazurskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Zachodniopomorskie witokrzyskie 0 20 40 93,8 88,2 86,4 83,4 80,6 75,4 68,1 67 66,5 65,9 65,5 57,4 48,3 46 43,3 42 60 80 100

Wykres 33: Odsetek przedsibiorstw prowadzcych wymian danych z urzdami administracji publicznej rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU

176

Okazuje si e jest to jedna z najczciej wykorzystywanych funkcjonalnoci. W wojewdztwie podkarpackim z elektronicznej wymiany danych z organami administracji publicznej korzystao 57,4% przedsibiorstw. Jest to wynik zdecydowanie lepszy ni wrd przedsibiorstw wojewdztw na Podlasiu w pomorskim czy te zachodniopomorskim, ale te zdecydowanie gorszy ni np. na lsku czy w wojewdztwie dzkim, gdzie z tego typu moliwoci korzysta ponad 80% firm. Elektroniczna wymiana danych ma rwnie zastosowanie do obsugi procesw wewntrznych w przedsibiorstwie. Na tym polu wojewdztwo podkarpackie wypada dosy dobrze. Okazuje si, e 34% podkarpackich firm korzysta z wewntrznej wymiany danych opartej o rozwizania teleinformatyczne co stawia go na 9 pozycji w gronie wszystkich wojewdztw w Polsce z nieduym deficytem w stosunku do czowki.
Mazowieckie Kujawsko - Pomorskie lskie Zachodniopomorskie Pomorskie Dolnolskie Wielkopolskie Maopolskie Podkarpackie dzkie Opolskie Lubuskie Lubelskie Podlaskie Warmisko - Mazurskie witokrzyskie 0 5 10 15 20 25 42,4 39 38,3 37,7 37,6 36,8 36,1 35,7 34 32,8 32,6 31,9 31,3 28,7 27,1 25,1 30 35 40 45

Wykres 34: Odsetek przedsibiorstw dokonujcych wewntrznej automatycznej wymiany danych w przekroju poszczeglnych wojewdztw rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Automatyczna wymiana danych wewntrznych dotyczya najczciej obsugi takich procesw jak: ksigowo, zarzdzanie poziomem zapasw, zarzdzanie produkcj i dystrybucj. Odsetek przedsibiorstw wojewdztwa podkarpackiego, ktre korzystay z tego typu rozwiza pokazuje Wykres 35. Z danych tych wynika, e najczciej technologie informatyczne wykorzystuj przedsibiorstwa do o rganizacji i prowadzenia zada zakresu ksigowoci - 19,9% podmiotw. W mniejszym stopniu z rozwiza ICT korzysta si do skadania zamwie czy oglnie obsugi procesw produkcyjnych. W kadej z wymienionych kategorii w stosunku do danych z innych regionw wojewdztwo podkarpackie plasuje si na 11-12 miejscu.

177

Zarzdzanie dystrybucj

13,5

Zarzdzanie produkcj lub usugami

13,7

Ksigowo

19,9

Zarzdzanie poziomem zapasw 0 5 10 15

14,9

20

Wykres 35: Odsetek przedsibiorstw wojewdztwa podkarpackiego, ktre wykorzystuj automatyczn wymian danych wewntrznych w wybranych procesach biznesowych rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Kolejnym przejawem aktywnoci przedsibiorstw w zakresie wykorzystania ICT jest zaimplementowanie elektronicznego systemu zarzdzania acuchem dostaw. Takie systemy obecnie s coraz bardziej rozpowszechnione i najczciej wykorzystuj je sieci handlowe a take due przedsibiorstwa do kontaktw z klientami. Gwn zalet tych systemw jest szybko skadania zamwie z podgldem na stany magazynowe, powizanie ze spedycj. Bardziej zaawansowane rozwizania polegaj na automatyzacji procesw zamwie. System sam kontroluje stany magazynowe i w odpowiednim momencie generuje kolejne zamwienia. rednio w kraju takie rozwizania stosuje 25% firm, a dokadnie 23,2% maych oraz 30,6% rednich przedsibiorstw. W rozbiciu na poszczeglne regiony najlepiej pod tym wzgldem wypada wojewdztwo mazowieckie, w ktrym 28% przedsibiorstw wykorzystuje systemy do zarzdzania acuchami dostaw. W wojewdztwie podkarpackim z takich systemw korzysta 24,1% firm czyli nieco mniej ni rednia krajowa, ale wicej ni firmy w wojewdztwach Polski wschodniej i podobnie jak w wojewdztwie maopolskim. Szczegowe dane wskazuj, e czciej w firmach wykorzystuje si systemy oferowane przez dostawcw i obsugujce dostawy produktw, towarw i materiaw - na Podkarpaciu z takich systemw korzysta 22,4% przedsibiorstw. Troch rzadziej korzysta si z systemw zarzdzania w relacjach z odbiorcami - 16,1% firm posiada taki system w wojewdztwie podkarpackim.

178

dzkie Dolnolskie Kujawsko - Pomorskie Pomorskie Maopolskie lskie Zachodniopomorskie Warmisko - Mazurskie 0 5 10 15 18,1 20 21,9 21,2 20,9

28 27,4 26,7 26,1 26 25,3 25,3 24,3 24,1 24 24 23,9

25

30

Wykres 36: Odsetek przedsibiorstw, ktre zarzdzaj acuchem dostaw z odbiorcami i dostawcami w poszczeglnych wojewdztwach rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Oprcz pojedynczych moduw opartych o technologie teleinformatyczne w przedsibiorstwach coraz czciej korzysta si z oprogramowania kompleksowego pozwalajcego na zarzdzanie firm w wielu aspektach. S to systemy klasy ERP Enterprise Resource Planning tumaczone przez producentw te jako zaawansowane zarzdzanie zasobami. Su one do wspomagania zarzdzania przedsibiorstwem lub wspdziaania grupy wsppracujcych ze sob przedsibiorstw, poprzez gromadzenie danych oraz umoliwienie wykonywania operacji na zebranych danych. Systemy ERP s oprogramowaniem moduowym, tj. skadaj si z niezalenych od siebie cho wsppracujcych ze sob aplikacji i s zaliczane do klasy zintegrowanych systemw informatycznych. http://pl.wikipedia.org/wiki/Planowanie_zasob%C3%B3w_przedsi%C4%99biorstwa cite_note-slownik-1GUS udostpnia dane dotyczce liczby oraz odsetka przedsibiorstw wykorzystujcych w swojej pracy takie systemy. Wykres 37 pokazuje jaki procent przedsibiorstw z danego regionu posiada taki system. Wojewdztwo podkarpackie w tym zestawieniu wypada dosy niekorzystnie gdy tylko 10,8% firm moe si pochwali posiadaniem i uywaniem tego typu rozwiza informatycznych podczas gdy rednia w kraju to 13,7%. Ten niski wskanik mona czciowo tumaczy bardzo niskim odsetkiem firm rednich i duych na Podkarpaciu a to one gwnie wykorzystuj tego typu oprogramowanie. Z danych oglnopolskich wynika, e systemw ERP korzysta tylko 8,3% firm maych, 27,8% rednich i a 69% firm duych.

179

Mazowieckie Podlaskie lskie Wielkopolskie Kujawsko - Pomorskie Dolnolskie Zachodniopomorskie Pomorskie Opolskie Maopolskie dzkie Lubuskie Lubelskie Podkarpackie Warmisko - Mazurskie witokrzyskie 0 2 4 6 8 9,2 10 12 14 16 10,8 10,8 15 14,7 14,3 14,1 13,6 13,2 12,8 12,8 12,3 12,1 12 11,3

16,1

18

Wykres 37: Odsetek firm wykorzystujcych system klasy ERP w poszczeglnych wojewdztwach rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Ostatnia cz danych dotyczy wykorzystywania w przedsibiorstwach oprogramowania typu CRM - Client Relationship Management. CRM w szerszym znaczeniu traktuje si jako cz strategii polegajc na jak najlepszym dopasowaniu oferty firmy do selektywnych potrzeb klienta. W wszym rozumieniu jest to oprogramowanie umoliwiajce przedsibiorstwu w sposb uporzdkowany wyksztaci okrelone relacje z konsumentem. Przykadowo, przedsibiorstwo, dysponujc szczegow baz danych swoich klientw, za pomoc CRM pobudza wszystkich pracownikw do jak najlepszego zaspokojenia potrzeb konsumenta, wykorzystujc dane o jego preferencjach, wymaganiach odnonie obsugi czy te indywidualnych zachowa. Oprogramowanie typu CRM moe by czci pakietu klasy ERP. Podobnie jak w przypadku ERP system CRM jest tym chtniej stosowany im wikszy jest podmiot gospodarczy. Oglnie w kraju z CRM korzysta 16,7% przedsibiorstw w tym: 12,6% maych, 28,7% rednich oraz 56,3% duych. W przekroju poszczeglnych wojewdztw Podkarpacie plasuje si na sidmym miejscu z wynikiem 16,1%. Najwicej podmiotw korzystajcych z oprogramowania CRM znajduje si w wojewdztwie Mazowieckim 21,8% ogu dziaajcych firm, najmniej w wojewdztwie opolskim - 12,9% przedsibiorstw.

180

Mazowieckie lskie Dolnolskie Lubuskie Pomorskie Kujawsko - Pomorskie Podkarpackie Wielkopolskie dzkie Podlaskie witokrzyskie Maopolskie Zachodniopomorskie Lubelskie Warmisko - Mazurskie Opolskie 0 5 10

21,8 18,1 17,4 17,2 16,8 16,7 16,1 16 15,1 14,4 13,7 13,5 13,4 13,4 13,2 12,9 15 20 25

Wykres 38: Odsetek firm korzystajcych z oprogramowania typu CRM w poszczeglnych wojewdztwach rdo: Opracowanie wasne na bazie danych GU Podsumowujc naley stwierdzi, e przedsibiorstwa wojewdztwa podkarpackiego nie wykorzystuj w peni moliwoci jakie daj technologie teleinformatyczne. W poszczeglnych obszarach aktywnoci zwizanych z wykorzystaniem ICT podmioty z Podkarpacia co prawda wyrniaj si na tle przedsibiorstw z innych wojewdztw Polski wschodniej, ale w porwnaniu ze redni krajow czy te bardziej rozwinitymi wojewdztwami takimi jak dolnolskie czy mazowieckie trac bardzo duo. Powodw takiego stanu rzeczy jest wiele. Jak wskazuj dane na temat dostpu do Internetu oraz barier w tym dostpie nadal problemem s finanse, czyli koszty posiadania cza. Wydaje si jednak, e jest to poredni problem gdy obecnie cze o przepustowoci do 10 Mbit/sek, czyli ju wystarczajce dla mikro czy te maych firm kosztuje do 100 z brutto miesicznie. Wikszym problemem wydaje si jednak mentalno przedsibiorcw, niech do zmian lub by moe po prostu niewiedza co do moliwoci jakie daj nowoczesne rozwizania ICT. Bardzo dobr miar niechci, niewiedzy czy te po prostu ignoranctwa s dane na temat odsetk a podkarpackich firm wykorzystujcych w pracy komputer (przedostatnie miejsce w kraju) lub posiadajcych stron internetow (12 miejsce w kraju). Kade zestawienie pokazuje, e wojewdztwo podkarpackie znajduje si gdzie w kocwce stawki a powinno by inaczej. Jak ju wspomniano w treci analizy wykorzystanie ICT powinno by tym wiksze im trudniej jest przedsibiorstwu gospodarowa w sowim realnym otoczeniu. Dostp do Internetu, wykorzystanie elektronicznych kanaw promocji i sprzeday, szybka wymiana danych, automatyzacja procesw zamwie daj szanse na znalezienie klientw poza geograficznym miejscem dziaalnoci a wic tam gdzie by moe istnieje wikszy popyt ni na rynku regionalnym. Dobrze zaimplementowane oprogramowanie to inwestycja, ktra jednak zwraca si w postaci zwikszonego portfela zamwie, redukcji kosztw i czasw reakcji na zdarzenia gospodarcze, poprawy efektywnoci dziaa i dopasowania 181

do potrzeb nawet indywidualnego klienta. Wojewdztwo podkarpackie moe pochwali si wieloma przedsibiorstwami, ktre stosuj najnowoczeniejsze rozwizania z zakresu ICT, ale jak wskazuj powysze dane jest ich zbyt mao w stosunku do innych wojewdztw.

182

9. CZ III 9.1 Regionalne, krajowe i midzynarodowe dokumenty strategiczne i kierunkowe w zakresie e-rozwiza
Gwnym celem e-rozwiza jest efektywne uczestnictwo jednostek, spoecznoci, przedsibiorstw prywatnych i publicznych we wszystkich wymiarach spoeczestwa i gospodarki opartej na wiedzy poprzez dostp i wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych, wane jest rwnie usuwanie barier w dostpie do tych technologii. Do gwnych dokumentw strategicznych o charakterze krajowym, regionalnym oraz midzynarodowym, w oparciu o ktre prowadzona jest polityka e -rozwiza, rozbudowy infrastruktury informatycznej oraz rozwoju spoeczestwa informatycznego nale m. in. :

9.1.1 Regionalny Program Operacyjny Wojewdztwa Podkarpackiego na lata 2007-2013

Zosta przyjty uchwa Zarzdu Wojewdztwa nr 19/250/07 z dnia 26 lutego 2007 roku. Dokument przedstawia osie priorytetowe oraz kierunki dziaa, jakie miay by realizowane w oparciu o rodki finansowe pochodzce z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W czci programu skadajcej si na diagnoz sytuacji spoeczno-gospodarczej regionu, przedstawiajc poziom i warunki ycia mieszkacw wojewdztwa zwrcono uwag na niski stopie telefonizacji stacjonarnej, a take niezadowalajcy poziom dostpu do infrastruktury spoeczestwa informacyjnego. Obydwa te czynniki uznano za wpywajce na poziom i warunki ycia mieszkacw Podkarpacia. Gwnym celem Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 13 by wzrost krajowej i midzynarodowej konkurencyjnoci gospodarki oraz poprawa dostpnoci przestrzennej Podkarpacia. Cel ten realizowany by poprzez zidentyfikowane osie priorytetowe okrelajce podstawowe rozwizania strategiczne na poziomie regionalnym. W ramach RPO WP 2007-2013, Beneficjenci mogli ubiega si o dofinansowanie projektw realizowanych w ramach omiu priorytetw (www.podkarpackie.pl, 2007): 1. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka 2. Infrastruktura techniczna 3. Spoeczestwo informacyjne 4. Ochrona rodowiska i zapobieganie zagroeniom 5. Infrastruktura publiczna 6. Turystyka i kultura 7. Spjno wewntrzregionalna 8. Pomoc techniczna

9.1.2 Strategia rozwoju Wojewdztwa Podkarpackiego na lata 2007 2020

Dokument zosta przyjty przez Sejmik Wojewdzki uchwa z dnia 20 padziernika 2006 roku. Nadrzdnym celem strategii jest zapewnienie wojewdztwu 183

podkarpackiemu partnerskiej i konkurencyjnej pozycji w Polsce i Europie, w oparciu o pooenie geograficzne, potencja demograficzny, tradycje przemysowe, walory rodowiskowe, historyczne i kulturowe. W drugiej czci Strategii zawarto cele strategiczne, priorytety, kierunki dziaa i przedsiwzicia majce na celu rozwj regionu. Jako gwny cel strategii wskazano: podniesienie krajowej i midzynarodowej konkurencyjnoci gospodarki regionu poprzez wzrost jej innowacyjnoci, a tym samym efektywnoci, ktra stworzy warunki do zwikszenia zatru dnienia oraz wzrostu dochodw i poziomu ycia ludnoci (www.mielec.pl, 2007).

9.1.3 Regionalna Strategia Innowacji Wojewdztwa Podkarpackiego na lata 2005-2013

Zostaa uchwalona przez Sejmik Wojewdztwa Podkarpackiego 30 grudnia 2004 roku. Regionalna Strategia Wojewdztwa Podkarpackiego na lata 2005-2013 jest narzdziem polityki samorzdu wojewdztwa o charakterze wspomagajcym Strategi Rozwoju Wojewdztwa Podkarpackiego na lata 2000 2006. Celem strategii jest zbudowanie skutecznego i sprawnego regionalnego systemu innowacji dla osignicia trwaego, zrwnowaonego rozwoju regionu. W dokumencie okrelono trzy priorytety. W kadym z nich wydzielono dwa cele strategiczne. Priorytet 1. Zbudowanie otwartej, efektywnej sieci kreowania i wsparcia innowacyjn oci. Cele strategiczne: wzmocnienie i rozwj podkarpackiego regionalnego systemu innowacji, stworzenie infrastruktury finansowego wsparcia innowacji. Priorytet 2. Zwikszenie potencjau instytucji edukacyjnych, naukowych i badawczo rozwojowych regionu w zakresie kreowania innowacji. Cele strategiczne: zwikszenie wykorzystania potencjau badawczo rozwojowego dla wzrostu innowacyjnoci gospodarki wojewdztwa podkarpackiego, zbudowanie i rozwijanie kultury innowacyjnej mieszkacw regionu, kreowanie spoeczestwa innowacyjnego, w tym informacyjnego. Priorytet 3. Wzmocnienie innowacyjnych firm w regionie i kreowanie nowych. Cele strategiczne: stworzenie dobrego klimatu i warunkw wspierania po wstawania nowych firm innowacyjnych i rozwoju istniejcych, wykorzystanie wsppracy midzyregionalnej i z krajami ociennymi w promowaniu innowacyjnej gospodarki (www.pi.gov.pl).

9.1.4 Strategia Informatyzacji Wojewdztwa Podkarpackiego na lata 2007-2013

W dniu 8 kwietnia 2008 roku Sejmik Wojewdztwa Podkarpackiego przyj Strategi Informatyzacji Wojewdztwa Podkarpackiego na lata 2007-2013. Strategia ta jest narzdziem sprzyjajcym osiganiu konsensusu skupionego wok innowacyjnych rozwiza na rzecz rozwoju wojewdztwa podkarpackiego. Powstae w trakcie realizacji projektu dokumenty i koncepcje planistyczne przyczyniaj si do rozwoju zaniedbanej 184

infrastruktury teleinformatycznej regionu, wpywajc tym samym na zapobieganie wykluczeniu informacyjnemu. Realizacja tej strategii stanowi krok w kierunku budowania zrwnowaonego rozwoju regionu, polegajcego na stworzeniu rwnowagi pomidzy mocniej i sabiej rozwinitymi obszarami wojewdztwa podkarpackiego. Strategia ta zawiera te rekomendacje uwzgldniajce dziaania na rzecz wyrwnywania szans edukacyjnych oraz redukcj wykluczenia informacyjnego, szczeglnie na obszarach wiejskich. W trakcie prac nad Strategi organizowano warsztaty z udziaem szerokiej gamy partnerw samorzdowych, a take przedstawicieli wiata nauki i biznesu, dziki czemu dokument odpowiada ich potrzebom. Ide Strategii jest identyfikacja kluczowych z punktu widzenia wojewdztwa podkarpackiego problemw oraz rekomendacja dziaa majcych na celu osignicie zrwnowaonego rozwoju, ze szczeglnym uwzgldnieniem niwelowania rnic pomidzy najmocniej rozwinitymi orodkami regionalnymi, a obszarami wykluczenia cyfrowego. Pierwszym etapem prac nad Strategi byo opracowanie czci diagnostycznej (inwentaryzacja infrastruktury i sprztu), a take stworzenie bazy wiedzy ICT dla regionu Podkarpacia (www.umwp.podkarpackie.pl).

9.1.5 Strategia rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do 2020

Strategii rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020 jest pierwsz, i do roku 2013, jedyn tego typu rzdow strategi skierowan do grupy wojewdztw. Strategia swoim obszarem obejmuje pi wojewdztw: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, witokrzyskie i warmisko-mazurskie. Rada Ministrw 30 grudnia 2008 roku przyja Strategi na lata 2007-2013. W tych latach Makroregion zosta beneficjentem specjalnego instrumentu wsparcia przeznaczonego przez Uni Europejsk dla obszarw o najniszym poziomie rozwoju (www.mrr.gov.pl). Natomiast 11 lipca 2013 roku przyjto aktualizacj Strategii rozwoju spoeczno -gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Dokument wyznacza gwne kierunki rozwoju makroregionu i stanowi podstaw do programowania dziaa rozwojowych w ramach nowych programw operacyjnych na lata 2014-2020. Polska Wschodnia jest obszarem szczeglnego zainteresowania krajowej polityki rozwoju. Zapnienia spoeczno gospodarcze, wynikajce w gwnej mierze z uwarunkowa historycznych i peryferyjnego pooenia, wymagaj podejmowania dodatkowych dziaa, dynamizujcych wzrost gospodarczy i spoeczny makroregionu. Odnowiona Strategia identyfikuje gwne atuty makroregionu, w oparciu o ktre Polska Wschodnia moe skutecznie budowa swoje przewagi konkurencyjne, zwracajc rwnie uwag na bariery utrudniajce jego rozwj. Wizja rozwojowa dla Polski Wschodniej koncentruje si na trzech szansach: podnoszeniu poziomu innowacyjnoci gospodarki (m.in. poprzez wzmacnianie potencjau sektora nauki i bada oraz sektora przedsibiorstw), aktywizacji zasobw pracy i poprawie jakoci kapitau ludzkiego (poprzez podnoszenie umiejtnoci i kompetencji kadr, sprzyjanie wczeniu spoecznemu), zbudowaniu intensywnych powiza spoeczno-gospodarczych z lepiej rozwinitym otoczeniem (efektywna infrastruktura komunikacyjna, transportowa i elektroenergetyczna) (www.mrr.gov.pl).

185

9.1.6 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: regiony, miasta, obszary wiejskie
13 lipca 2010 r. Rada Ministrw przyja Krajow Strategi Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie (KSRR), tj. kompleksowy redniookresowy dokument strategiczny odnoszcy si do prowadzenia polityki rozwoju spoeczno-gospodarczego kraju w ujciu wojewdzkim. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego wprowadza szereg modyfikacji sposobu planowania i prowadzenia polityki regionalnej w Polsce, a wraz z nimi rnych polityk publicznych majcych najwikszy wpyw na osiganie celw okrelonych w stosunku do terytoriw. Wiele propozyc ji dotyczy zarzdzania politykami ukierunkowanymi terytorialnie i obejmuje zagadnienia wsppracy, koordynacji, efektywnoci, monitorowania i ewaluacji. Jednym z wyzwa sformuowanych w Krajowej strategii rozwoju regionalnego jest zapewnienie odpowiedniej infrastruktury transportowej i teleinformatycznej do wspierania konkurencyjnoci i zapewniajcej spjno terytorialn kraju. W strategii podkrela si znaczenie infrastruktury teleinformatycznej, tekst strategii i jej cele podchodz do zagadnienia take szerzej, uwzgldniajc rwnie mikkie aspekty, tzn. znaczenie kapitau ludzkiego i spoecznego bdcego m.in. podstaw do korzystania z infrastruktury teleinformatycznej. Jednym z celw strategicznych polityki regionalnej okrelonym w KSRR, jest efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych oraz terytorialnych potencjaw rozwojowych dla osignicia celw rozwoju kraju, z strony nakierowanie na konkurencyjno regionw (www.mrr.gov.pl, 2010).

9.1.7 Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesnoci
Na pocztku lutego 2013 roku rzd przyj Dugookresow Strategi Rozwoju Kraju (DSRK). Jest to dokument wskazujcy, w jakim kierunku ma si rozwija Polska. DSRK rozwija i wskazuje kierunki interwencji na najblisze 20 lat. Strategia zakada wzrost wydatkw w obszarze dziedzin prorozwojowych takich jak: edukacja, zdrowie, infrastruktura, badania i rozwj, kultura. Istotny nacisk kadziony jest w strategii na rozwj kompetencji cyfrowych obywateli, budow caociowej sieci szero kopasmowego Internetu i rozwj e-usug publicznych. Jeden z gwnych celw strategicznych formuowanych w dokumencie jest wprost nakierowany na kwestie cyfrowej gospodarki i cyfrowego spoeczestwa. Kwestie kompetencji cyfrowych wpisuj si w jeden z trzech filarw Dugookresowej strategii Rozwoju Kraju jakim jest Filar innowacyjnoci (modernizacji). Filar ten nastawiony jest na zbudowanie nowych przewag konkurencyjnych Polski opartych o wzrost KI (wzrost kapitau ludzkiego, spoecznego, relacyjnego, strukturalnego) i wykorzystanie impetu cyfrowego, co daje w efekcie wiksz konkurencyjno (www.pi.gov.pl).

9.1.8 redniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020

redniookresowa Strategia Rozwoju kraju jest dokumentem konkretyzujcym zapisy Strategii Dugookresowej, zostaa przyjta przez Rad Ministrw 25 wrzenia 2012 roku. Strategia wskazuje strategiczne zadania pastwa do 2020 roku. Jej celem jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, spoecznych i instytucjonalnych 186

potencjaw zapewniajcych szybszy i zrwnowaony rozwj kraju oraz popraw jakoci ycia ludnoci. Wyznaczone obszary strategiczne dotycz: konkurencyjnej gospodarki, spjnoci spoecznej i terytorialnej, sprawnego i efektywnego pastwa. Priorytetowym zadaniem warunkujcym rozwj kraju jest zwikszanie konkurencyjnoci gospodarki. Dlatego Strategia wspiera specjalizacj regionw opart na ich zasobach i moliwociach rozwojowych. Ponadto piln potrzeb zaznaczona w Strategii jest wypracowanie nowych przewag konkurencyjnych, opartych na wiedzy, kapitale intelektualnym, kapitale spoecznym i cyfryzacji (Strategia Rozwoju Wojewdztwa Podkarpackiego, 2013).

9.1.9 Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji spoeczestwa informacyjnego do roku 2020
Dokument zosta przyjty przez Rad Ministrw 29 czerwca 2005 roku. Skupia si przede wszystkim na strategii informatyzacji do 2013 roku. Poniewa ten okres uznano za przeomowy dla wdraania nowych technologii informatycznych. Jako cel tej strategii wskazano: wsparcie wzrostu ekonomicznego i spoecznego poprzez skuteczn stymulacj wykorzystania technik informacyjnych i komunikacyjnych we wszystkich obszarach ycia istotnych dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy. Cel ten moe zosta osignity poprzez realizacj zada o charakterze inicjujcym i stymulujcym, w takich obszarach gospodarki opartej na wiedzy jak: rozwj systemu powszechnie dostpnych usug elektronicznych w administracji publicznej, biznesie i ochronie zdrowia, stymulacja tworzenia i rozwoju polskich zasobw cyfrowych w Internecie, w szczeglnoci zasobw o istotnym znaczeniu dla konkurencyjnej pozycji polskiej gospodarki w UE, rozwoju przedsibiorczoci oraz zwikszenia spjnoci spoecznej i gospodarczej, rozwj infrastruktury teleinformatycznej pastwa, w szczeglnoci zapewnienie powszechnego szerokopasmowego dostpu do Internetu i usug wiadczonych drog elektroniczn i dostpnych w nim treci, rozwj umiejtnoci niezbdnych do uczestnictwa w usugach spoeczestwa informacyjnego, co w szczeglnoci spowoduje gbok adaptacj systemu edukacyjnego do gospodarki opartej na wiedzy. Dziaania o charakterze stymulujcym powinny zmierza do: zwikszenia poday usug elektronicznych i wartociowych zbiorw cyfrowych, rozwoju infrastruktury teleinformatycznej i umiejtnoci niezbdnych do korzystania z usug i treci. Niniejszy dokument strategiczny skupia si gwnie na strategii informatyzacji na okres 2007 - 2013, natomiast perspektywa rozwoju spoeczestwa informacyjnego do roku 2020 zostaa przedstawiona oglnie (Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski, 2005). 187

9.1.10 Strategia Innowacyjnoci i efektywnoci gospodarki

Strategia kadzie szczeglny akcent na wzmacnianie wsppracy oraz tworzeni e warunkw sprzyjajcych przedsibiorczoci, powstawaniu i wdraaniu innowacji, a take efektywnemu korzystaniu z dostpnych zasobw ludzkich, finansowych, rzeczowych i naturalnych. Cel gwny Strategii to wysoce konkurencyjna gospodarka (innowacyjna i efektywna) oparta na wiedzy i wsppracy. Przez gospodark konkurencyjn naley rozumie tak gospodark, ktra w relacji do innych krajw (UE, OECD) utrzyma lub osignie wysz dynamik wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz doprowadzi do szybkiego zwikszenia poziomu ycia obywateli. W ramach tej strategii adresowane s przede wszystkim kwestie wykorzystywania ICT w kontekcie dziaalnoci gospodarczej, usug e-administracji dla przedsibiorcw, a take rozwoju infrastruktury teleinformatycznej. Wzrost zastosowa ICT w gospodarce jest uwarunkowany kompetencjami pracownikw, dostpem do specjalistw w zakresie tych technologii, a take dobrym rozwojem infrastruktury technicznej. Strategia ta ma by realizowana przez: wspieranie rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce, upowszechnianie dostpu do szerokopasmowego Internetu oraz ograniczenie zjawiska wykluczenia informatycznego, stworzenie warunkw dla budowy i rozwoju sieci nowej generacji (NGN), stymulowanie wykorzystania technologii i narzdzi teleinformatycznych, w tym ICT, we wszystkich sektorach gospodarki, ze szczeglnym uwzgldnieniem sektora maych i rednich przedsibiorstw, stworzenie warunkw sprzyjajcych rozwojowi sektora technologii informatycznych, telekomunikacyjnych i mediw elektronicznych, wzmacnianie popytu na produkty i usugi ICT poprzez likwidacj barier dostpu do szerokopasmowego Internetu i zwikszenie wykorzystania technologii cyfrowych przez spoeczestwo, rozwj dynamicznego rynku cyfrowego, w tym otwarcie dostpu do treci, uatwienie transakcji internetowych, budowanie zaufania do rodowiska cyfrowego, wspieranie rozwoju e-usug (Strategia Innowacyjnoci i Efektywnoci Gospodarki, 2012).

9.1.11 Strategia Lizboska

Strategia ta zostaa przyjta w roku 2000 roku, jej gwnymi celami na nadchodzc dekad byo zintegrowanie systemw gospodarczych krajw czonkowskich do poziomu najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej gospodarki opartej na wiedzy w skali globalnej. Dlatego taki istotny sta si rozwj spoeczestwa informacyjnego i bada sucych rozwojowi. W domenie spoeczestwa informacyjnego Strategia Lizboska sformuowaa silnie prospoeczne priorytety: powszechnoci dostpu do Internetu i usug on-line, zapewnienia kwalifikacji oraz umiejtnoci niezbdnych do ycia i pracy w otoczeniu rozwiza ICT, a take podjcia dziaa zmierzajcych do eliminacji obszarw wykluczenia spoecznego dziki zastosowaniu nowoczesnych rozwiza teleinformatycznych. Formalnym ich wyrazem sta si komunikat: eEuropa2002 Spoeczestwo Informacyjne dla Wszystkich. Ju kilka miesicy pniej Komisja Europejska zaproponowaa plan operacyjny oraz mechanizmy wdroenia 188

zaoe strategii eEuropa2005. Sformuowane w nim priorytety nie odbiegay od zaoe strategii eEuropa2002, jednak obrane cele wskazyway na postulat ukierunkowania dziaa rzdw krajw czonkowskich w przewaajcej mierze na budow infrastruktury dostpowej oraz platform wiadczenia usug drog elektroniczn. Do roku 2005 miay one zbudowa systemy nowoczesnych usug publicznych on-line w zakresie elektronicznej administracji (eGovernment), zdalnego nauczania (e - Learning) oraz e Zdrowia (eHealth), a take rodowisko dla dynamicznego prowadzenia biznesu on -line. Ponadto zadaniem wadz publicznych stao si upowszechnienie dostpnoci szerokopasmowych czy internetowych oraz bezpiecznej infrastruktury informacyjnej jako katalizatorw korzystania z usug. Lata realizacji strategii eEuropa2005 (2002-2005) byy czasem koncentracji dziaa wadz regionw i krajw czonkowskich UE oraz Komisji Europejskiej na zapewnieniu poday e-usug publicznych (gwnie elektronicznej administracji), rozbudowie zasobw treci multimedialnych i dostpnych on -line oraz szerokopasmowego dostpu do Internetu (Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski, 2005).

9.1.12 Strategia Europa 2020

Strategia Europa 2020 jest nowym, dugookresowym programem rozwoju spoeczno-gospodarczego Unii Europejskiej, ktry zastpi realizowan od 2000 roku, Strategi Lizbosk. W opublikowanym 3 marca 2010 roku Komunikacie Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrwnowaonego rozwoju sprzyjajcego wczeniu spoecznemu podkrelona zostaa potrzeba wsplnego dziaania pastw czonkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdraania reform umoliwiajcych stawienie czoa wyzwaniom zwizanym z globalizacj, starzeniem si spoeczestw czy rosnc potrzeb racjonalnego wykorzystywania zasobw. W celu osignicia powyszych zaoe zaproponowano trzy podstawowe, wzajemnie wzmacniajce si priorytety: wzrost inteligentny (ang. smart growth), czyli rozwj oparty na wiedzy i innowacjach, wzrost zrwnowaony (ang. sustainable growth), czyli transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystajcej z zasobw i konkurencyjnej, wzrost sprzyjajcy wczeniu spoecznemu (ang. inclusive growth), czyli wspieranie gospodarki charakteryzujcej si wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniajcej spjno gospodarcz, spoeczn i terytorialn. Podstawowymi instrumentami realizacji celw strategii Europa 2020 s opracowywane przez pastwa czonkowskie UE Krajowe Programy Reform oraz przygotowane przez KE inicjatywy przewodnie (ang. flagship initiatives), realizowane na poziomie UE, pastw czonkowskich, wadz regionalnych i lokalnych. Te inicjatywy przewodnie to: Unia innowacji poprawa warunkw ramowych dla innowacji oraz wykorzystanie innowacji do rozwizania najwaniejszych problemw spoecznyc h i gospodarczych wskazanych w strategii Europa 2020; Mobilna modzie poprawa jakoci na wszystkich poziomach edukacji i szkole oraz zwikszanie atrakcyjnoci europejskiego szkolnictwa wyszego na arenie midzynarodowej;

189

Europejska agenda cyfrowa osignicie trwaych korzyci gospodarczych i spoecznych z jednolitego rynku cyfrowego, opartego na dostpie do szerokopasmowego Internetu; Europa efektywnie korzystajca z zasobw wsparcie zmiany w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i efektywniej korzystajcej z zasobw rodowiska ora z denie do wyeliminowania zalenoci wzrostu gospodarczego od degradacji rodowiska przyrodniczego; Polityka przemysowa w erze globalizacji poprawa warunkw dla przedsibiorczoci, zwaszcza MP oraz wsparcie rozwoju silnej bazy przemysowej, zdolnej do konkurowania w skali globalnej; Program na rzecz nowych umiejtnoci i zatrudnienia stworzenie warunkw do unowoczenienia rynkw pracy, przez uatwienie mobilnoci pracownikw i rozwj ich umiejtnoci, w celu zwikszenia poziomu zatrudnienia oraz zapewnienie trwaoci europejskich modeli spoecznych; Europejski program walki z ubstwem zapewnienie spjnoci gospodarczej, spoecznej i terytorialnej poprzez pomoc osobom biednym i wykluczonym oraz umoliwienie im aktywnego uczestniczenia w yciu ekonomicznym i spoecznym (www.mg.gov.pl).

190

10. CZ IV 10.1 Regionalne uwarunkowania do tworzenia wsplnych przedsiwzi biznesowych prowadzonych w formie elektronicznej przez przedsibiorstwa dokonujce wymiany w obszarze transgranicznym
Prowadzenie dziaalnoci gospodarczej nakierowane jest na osiganie wyznaczonych celw biznesowych. Dla jego osignicia niezbdna jest okrelona sekwencja dziaa definiowana jako proces biznesowy. Przedsibiorstwo realizuje dwa rodzaje procesw biznesowych. Jedne o charakterze wewntrznym i skadaj si na to takie elementy jak planowanie i prognozowanie poprzedzone analiz stanu obecnego, produkcja, magazynowanie, ksigowo i controlling. Drugie to procesy biznesowe o charakterze zewntrznym, wymagajce udziau podmiotw zewntrznych, ktrymi w praktyce gospodarczej najczciej s inne przedsibiorstwa. Obejmuj marketing, sprzeda, zaopatrzenie, ofertowanie, aukcje, czy zarzdzanie: sprzeda, relacjami z klientem, transportem, dystrybucj, magazynowanie. Wspczenie trudno jest wyobrazi sobie prowadzenie biznesu bez wsppracy z innymi przedsibiorstwami (ang. Business-to-Business B2B), zwaszcza, e wsppraca przynosi wiele korzyci. Daje moliwo dotarcia z produktem, czy usug do rynkw z poza najbliszego, najczciej regionalnego otoczenia, jednoczenie pozwala na radykalne obnienie kosztw produkcji i dystrybucji. Obecna na rynku dynamika zmian wymusza konieczno natychmiastowego reagowania przez firm na aktualne potrzeby klientw a realizacja tych potrzeb czsto moliwa jest tylko przy wykorzystaniu umiejtnoci partnera biznesowego. Powodem aliansu outsourcingowego z partnerem zewntrznym jest najczciej brak czasu na tworzenie kompetencji od zera we wasnej firmie. To partnerstwo okrelane mianem sieci wartoci ma prowadzi do wygenerowania atrakcyjnej oferty, czy produktu. Znaczenie parterw zewntrznych jest szczeglnie wane w firmach prowadzcych swoj dziaalno na elektronicznym rynku. Pierwszoplanow rol w tej wsppracy odgrywaj tzw. integratorzy acucha wartoci, czyli firmy dostarczajce odpowiedniej infrastruktury informatycznej, zapewniajcej sprawny przepyw informacji niezbdne j do prowadzenia dziaalnoci w ramach sieci wartoci. Zalet prowadzenia dziaalnoci na elektronicznym rynku jest dostp do znacznie wikszej iloci potencjalnych parterw, chtnych do aliansu. Daje to moliwo eliminowania wielu barier na ktre napotykaj przedsibiorcy prowadzcy swoj dziaalno poza Internetem zwizan np. z brakiem potencjalnych parterw na lokalnym, czy regionalnym rynku. Funkcjonowanie na elektronicznym rynku wymaga parterw zewntrznych, odpowiedzialnych za procesy zewntrzne. S to: integratorzy acucha wartoci, porednicy zaufania, dostawcy usug domenowych, dostawcy systemw patnoci, dostawcy Internetu, agencje interaktywne, centra danych, domy mediowie, sieci reklamowe, agregatorzy treci, twrcy treci, organizatorzy elektronicznych rynkw, dostawcy oprogramowania, dostawcy sprztu. Wsppraca midzy firmami w modelu B2B zawsze odbywa si w okrelonych uwarunkowaniach o charakterze spoecznym, gospodarczym, prawnym, kulturowym czy politycznym. Uwarunkowania te mog mie charakter globalny (wiatowy), europejski, 191

krajowy, regionalny i lokalny. Pojawia si cay szereg dodatkowych uwarunkowa w sytuacji prowadzenia wsplnych przedsiwzi biznesowych prowadzonych przy wykorzystaniu narzdzi informatycznych w sytuacji kiedy partnerami biznesowymi maj by firmy zainteresowane wymian gospodarcz w obszarze trans granicznym.

STRATEGICZNI PARTNERZY BIZNESOWI

LOGISTYK A

PRODUKCJA

MAGAZYNOWANIE

INTEGRATORZY ACUCHA WARTOCI

ZAOPATRZENIE SPRZEDA

DOSTAWCY

SPRZEDAWCY

PRZEDSIBIORSTWO
POREDNIC Y POREDNICY

INTEGRATORZY ACUCHA WARTOCI FINANSE ZARZDZANI E ZASOBAMI LUDZKIMI INFRASTRUKTURA

NIESTRATEGICZNI PARTNERZY BIZNESOWI

Schemat 8: Schemat wsppracy z innymi przedsibiorstwami (alians outsourcingowy) rdo: Opracowanie wasne Na uwarunkowania krajowe, czy regionalne zwizane z prowadzeniem dziaalnoci w formie elektronicznej w przedsibiorstwach nakadaj si dodatkowe zalenoci, jeli ta dziaalno ma opiera si na wsppracy z partnerami zagranicznymi zainteresowanymi wymian transgraniczn. Wrd licznych definicji przedsibiorczoci mona wskaza rwnie definicje odnoszce si do tzw. przedsibiorczoci transgranicznej. Jest to rodzaj aktywnoci gospodarczej ukierunkowany na penetracj nowych rynkw na terenie innego, ssiedniego pastwa w obszarach przygranicznych, sprowadzajcy si do zakadania przedsibiorstwa, prowadzenia go i zarzdzania nim; motywem przewodnim dziaa przedsibiorcy jest wykorzystanie ssiedztwa innego kraju do zdobycia nowego rynku zbytu na jego terenie (Reko, 2010). Przedsibiorczo 192

transgraniczna to zatem umiejtno dostrzegania i wykorzystywania nowych moliwoci produkcyjnych, usugowych czy organizacyjnych na terenie ssiedniego pastwa, na nowych rynkach. W tej definicji nacisk pooony jest na zachowania charakterystyczne dla postawy przedsibiorczej, niekoniecznie zwizane z formalnym procesem rejestracyjnym nowego podmiotu gospodarczego na terenie innego pastwa. Pod definicj przedsibiorczoci transgranicznej naley rozumie nie tylko penetracj rynku zbytu ssiedniego kraju. Aktywno przedsibiorstwa transgranicznego moe dotyczy zaopatrzenia w surowce, usugi. Kluczowe znaczenie ma te penetracja danego obszaru po drugiej stronie granicy nakierowana na pozyskanie zasobw ludzkich. Dla firm szczeglnie prowadzcych dziaalno w formie elektronicznej to moliwo taniego pozyskania kapitau ludzkiego zasilajcego przedsibiorstwa w konsekwencji zwikszenia jego potencjau i poziomu konkurencyjnoci. Dla wielu firm decydujcych si na przedsibiorczo transgraniczn to jeden z gwnych powodw takiej aktywnoci, pozwalajcy na znalezienie specjalistw z zakresu ICT, niejednokrotnie wykorzystywany jest rwnie przez przedsibiorstwa w celu obnienia biecych kosztw dziaalnoci, co wpywa na popraw efektywnoci danej firmy. Prowadzenie biznesu w obszarze transgranicznym wymaga istnienia odpowiedniego otoczenia dla dziaalnoci gospodarczej, co z kolei zaley od wielu czynnikw, takich jak: postawa spoeczna mieszkacw, tradycja przedsibiorczoci na terenie przygranicznym, aktywno wadz lokalnych, regionalnych i centralnych w kreowaniu czy dofinansowaniu rnych inicjatyw sucych aktywizacji gospodarczej, poziom edukacji. Na rozwj wsppracy transgranicznej przedsibiorstw maj te wpyw bariery i dziaania j ograniczajce (Biaobrzeska, Kisiel, 2003). Do najwaniejszych mona zaliczy: sab dostpno komunikacyjn, brak partnera, brak jasno okrelonych kompetencji wadz lokalnych, odmienno systemw gospodarczych, bariery natury spoecznej: ubstwo, negatywne stereotypy, nieznajomo jzyka, bariery ekonomiczne: brak kapitau, odmienne jednostki walutowe bariery administracyjne: problem uznawalnoci dokumentw w krajach ssiadujcych. Wspczesne przedsiwzicia biznesowe ksztatowane s przez trzy wzajemnie powizane procesy: globalizacj, konkurencj i innowacje. Trwa przewag konkurencyjn i zdolno do tworzenia przedsiwzi biznesowych prowadzonych coraz czciej w formie elektronicznej, uzyskuj te regiony i miasta, na ktrych terenie s skoncentrowane przedsibiorstwa zdolne do tworzenia innowacji. Przedsibiorstwa innowacyjne lokuj si tam, gdzie uzyskuj korzystne warunki rozwoju, coraz czciej s to przedsibiorstwa w obszarze transgranicznym. Regionalnymi uwarunkowaniami Podkarpacia do tworzenia wanie takich przedsiwzi biznesowych w formie elektronicznej s czynniki jakociowe takie jak: 193

kwalifikacje, niezawodna i szybka e-infrastruktura, zaplecze naukowo-badawcze, przyjazne i sprawne wadze publiczne, infrastruktura wspierania e-biznesu, wraz z sieciowymi powizaniami informatycznymi rosnce znaczenie powiza w procesie produkcji i konsumpcji.

Coraz waniejszy dla tworzenia przedsiwzi biznesowych na Podkarpaciu staje si nie tylko kapita ludzki, na ktry skadaj si kwalifikacje i umiejtnoci poszczeglnych ludzi, ale take kapita spoeczny, czyli umiejtno wspdziaania, zaufanie, spoeczna tkanka instytucjonalna, organizacje i stowarzyszenia spoeczne wyznaczajce sieci powiza wewntrz danego ukadu terytorialnego oraz w obszarze transgranicznym. Co waniejsze gospodarka regionalna Podkarpacia ulega segmentacji segment wysoki, wytwarzajcy produkty i oferujcy usugi o znaczcym adunku innowacyjnym w formie elektronicznej, oddziela si od segmentu niskiego, konkurujcego kosztem produkcji. Segment wysoki uzyskuje trwa przewag konkurencyjn, segment niski jest zagroony w uzyskanej ju przewadze komparatywnej przez potencjalnie taszego producenta oferujcego usugi w formie elektronicznej. Ronie take rola czynnikw endogennych rozwoju regionalnego i lokalnego w tworzeniu wsplnych przedsiwzi biznesowych, poniewa procesy rozwoju staj si coraz bardziej sterytorializowane i uzalenione od materialnych i niematerialnych cech miejscowego rodowiska biznesowego. Istotne jest take to, e maleje sprawcza rola polityki wadz publicznych Podkarpacia w tworzeniu wsplnych przedsiwzi biznesowych, poniewa rozwj regionalny i lokalny mniej obecnie zale od wielkich inwestycji finansowanych przez sektor publiczny, a znacznie silniej od decyzji autonomicznych podmiotw gospodarczych szukajcych korzystnych rozwiza jakimi s rozwizania elektroniczne . Rol wadzy publicznej wojewdztwa podkarpackiego przestaje by przyznawanie subsydiw i zwolnie podatkowych itp., a jej obecnym zadaniem jest tworzenie innowacyjnego e-rodowiska i dobrego klimatu dla przedsibiorczoci m.in. dokonujcej wymiany w obszarze transranicznym. Zachty przyjmuj obecnie posta grantw inwestycyjnych oraz dziaa poprawiajcych warunki, w jakich firma ma dziaa.

194

11. CZ V 11.1 Polityka i narzdzia wsparcia dla przedsibiorstw prowadzcych dziaalno biznesow w formie elektronicznej
Koncentrujc si na uwarunkowaniach regionalnych majcych wpyw na tworzenie wsplnych przedsiwzi biznesowych prowadzonych w formie elektronicznej przez przedsibiorstwa dokonujce wymiany w obszarze trans granicznym naley wskaza na stan wykorzystania i dostpno narzdzi ICT i rozwiza e-biznesowych w przedsibiorstwach, wskaza bariery i moliwoci. Istniejce uwarunkowania o charakterze spoecznym, gospodarczym i inne maj wpyw na osigane korzyci z tworzenia i prowadzenia wsplnych przedsiwzi. Pojawia si wic pytanie w jaki sposb wsppracujce firmy mog wykorzysta potencja regionu, w ktrym funkcjonuj. Potencja regionu obejmuj nie tylko sfer gospodarcz i zbiorowo przedsibiorstw, ale rwnie szeroko pojt infrastruktur okoobiznesow, polityczn, spoeczn, oraz wszelkie relacje zachodzce pomidzy tymi wymiarami, determinujce rozwj wspczesnych przedsibiorstw. Dla stworzenia warunkw do wsppracy, szczeglnie tej majcej przekracza granic niezbdna jest budowa unikalnego klimatu do rozwijania takich zwizkw. Jak zauway M. Struycki klimat ten, wynika zwykle z mniejszej przestrzeni ekonomicznej, wikszej wiedzy o zasobach materialnych i ludzkich, emocjonalnych zwizkw kulturowych, poszanowania tradycji, moliwoci indywidualnego wykorzystania jednostek przedsibiorczych, wybitnych, z talentem do przedsibiorczoci w zakresie kooperacji itp. Wsppraca jest wwczas naturalnym zjawiskiem skupiajcym podmioty wok atwiejszych do okrelenia celw, lepszej wiedzy o moliwociach i wikszej ambicji do osignicia czego na swoim terenie, przy akceptacji zarwno wadz, jak i ukadw podmiotowych, wizi zawodowych itp (Struycki, 2004, s. 65). Kluczowym problemem w wojewdztwie podkarpackim w zakresie rozwoju spoeczestwa informacyjnego a tym samym firm chccych prowadzi dziaalno elektroniczn jest niski poziom korzystania z szerokopasmowego dostpu do Internetu, oraz pogbiajce si zjawisko wykluczenia cyfrowego wrd konsumentw chccych korzysta z oferty firm prowadzcych dziaalno w sieci. Wrd przyczyn wystpowania problemu kluczowego naley wymieni: brak w wojewdztwie podkarpackim technicznej infrastruktury telekomunikacyjnej kanalizacji telekomunikacyjnej oraz kabli wiatowodowych, ktre mogyby utworzy kompletn warstw fizyczn sieci szerokopasmowej; brak finansowej rentownoci inwestycji infrastrukturalnych umoliwiajcych przyczenie nowych uytkownikw do sieci; niska dostpno usug dzierawy wkien wiatowodowych oraz kanalizacji telekomunikacyjnej na lokalnym rynku telekomunikacyjnym; niski potencja ekonomiczny podmiotw dysponujcych infrastruktur telekomunikacyjn, co uniemoliwia rozwj usug dostpu do szerokopasmowego Internetu;

195

niewielka ilo Publicznych Punktw Dostpu do Internetu i tzw. Hotspotw na terenie wojewdztwa podkarpackiego.

Problem ten w sposb bezporedni przekada si m.in. na niski stopie wykorzystania nowoczesnych ICT przez przedsibiorstwa i mieszkacw, gorsze uwarunkowania dla rozpoczcia i prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, techn iczne trudnoci we wsppracy z innymi przedsibiorstwami, ograniczenia zwizane z przepustowoci cza, uboga oferta usug wiadczonych droga elektroniczn przez potencjalnych parterw biznesowych w regionie (jak wynika z opracowania Analiza oraz zaproponowanie wiarygodnych scenariuszy operacyjnych e-handlowania w ramach projektu Wsparcie regionalnej transgranicznej e-wsppracy. Badane przedsibiorstwa w wojewdztwie podkarpackim nie wykorzystuj w sposb waciwy innowacyjnych rozwiza wykorzystywanych w procesach komunikacji).

Rysunek 9: Stan szkieletowych sieci informatycznych w wojewdztwie podkarpackim (stan na 2011 roku) rdo: Podkarpackie Biuro Planowania Przestrzennego w Rzeszowie Rozwizaniem dajcym szans na likwidacj tej kluczowej bariery jest poprawa infrastruktury informatycznej, na terenie wojewdztwa podkarpackieg o. Punktem zwrotnym mogaby by realizacja projektu Sie Szerokopasmowa Polski Wschodniej (SSPW), w ramach ktrego planowana jest budowa wydajnej szkieletowej sieci wiatowodowej, speniajcej wymogi stawiane tzw. sieciom nastpnej generacji (NGN). Projekt zakada przygotowanie obiektw (punktw dystrybucyjnych), stanowicych punkty styku z operatorami sieci dostpowych. Sie bdzie otwarta na rwnych 196

zasadach dla wszystkich przedsibiorcw telekomunikacyjnych chccych oferowa usugi szerokopasmowe lub ich nowoczesne zastosowania wszystkim mieszkacom i przedsibiorcom z regionu, w tym dla tych, ktrzy w oparciu o t infrastruktur bd rozbudowywa wasne systemy dostpu szerokopasmowego. Celem polityki regionalnej w wojewdztwie podkarpackim powinna by likwidacja tzw. biaych i szarych obszarw dziki budowie dostpowej i abonenckiej sieci wiatowodowej, poprawa stanu nasycenia infrastruktur techniczn terenu wojewdztwa prowadzca do zwikszenia dostpnoci nowoczesnych usug wiadczonych za ich porednictwem, poprawa konkurencyjnoci pomidzy wiadczeniodawcami usug dostpowych.

Rysunek 10: Przebieg sieci planowanej do realizacji w ramach projektu SSPW oraz lokalizacji wzw w wojewdztwie podkarpackim (zgodnie z kryterium NGA) rdo: Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podkarpackiego Wrd regionalnych uwarunkowa w wojewdztwie podkarpackim majcych wpyw na poziom wsppracy przy przedsiwziciach biznesowych prowadzonych w formie elektronicznej istotn barier jest brak wiadomoci przedsibiorcw, co do znaczenia wpywu posiadania odpowiedniej kadry na sukces w e-biznesie. Korzyci z prowadzenia e-biznesu s czsto widoczne po duszym okresie czasu, po cakowitym zakoczeniu integracji rnych obszarw funkcjonalnych w przedsibiorstwie. Zawsze 197

tego typu dziaania wymagaj posiadania kadry o odp owiednim przygotowaniu w zakresie technologii informacyjnych.

CRM

10% 15% 10% 6% Unia Europejska 11% 10% 14% 10% 0% 5% 10% 15% podkarpackie

SCM

ERP

Specjalici ICT

Wykres 39: Zatrudnienie specjalistw z zakresu ICT, systemy ERP, SCM, CRM w maych i rednich przedsibiorstwach w wojewdztwie podkarpackim i w UE rdo: Raport Analiza oraz zaproponowanie instalowania oraz adopcji e-rozwiza dla firm w ramach projektu Wsparcie trans granicznej regionalnej e-wsppracy Rzeszw 2013 roku

198

12. CZ VI 12.1 Proponowane dziaania wspierajce polityk regionaln dla rozwoju e-wsppracy w rozwoju transgranicznej wymiany handlowej
Racjonalne dziaania ze strony regionalnych aktorw powinny polega na wielopaszczyznowej zmianie w istniejcym systemie edukacyjnym. Zmiany te powinny dotyczy zarwno szkolnictwa oglnego, jak zawodowego oraz wiza si tak z dostosowaniem programw do faktycznych potrzeb rynku pracy w obszarze e -biznesu, czy zmian jego struktury (dopasowaniem kierunkw, na ktrych prowadzone jest ksztacenie do potrzeb e-biznesu). Dziaania takie powinny by inicjowane przede wszystkim przez instytucje samorzdowe penice rol organw zaoycielskich publicznych instytucji edukacyjnych. Istotn rol w tym obszarze maj rwnie podmioty dziaajce w sferze otoczenia biznesu - takich jak izby branowe, PARP (poprzez Krajowy System Usug i Krajow Sie Innowacji), urzdy pracy czy te rady zatrudnienia. Konieczna jest wsppraca o charakterze eksperckim z samorzdami w zakresie wyznaczania celw dziaa edukacyjnych, zakresu potrzebnych kwalifikacji i umiejtnoci dla kadry dziaajce j w sferze Biznesu elektronicznego. Do barier e-wsppracy naley rwnie zaliczy koszt uruchomienia dziaalnoci on-line, czy przejcia na dziaalno on-line. Problemem zwaszcza wrd firm sektora MP moe okaza si zakup np. ekspertyzy dotyczcej sposobw wykorzystania technologii informacyjnych w dziaalnoci firmy. Jest to szczeglnie widoczne w tych regionach, gdzie dochodowo w przeliczeniu na 1 przedsibiorstwo jest niska a do takich naley wojewdztwo podkarpackie. Rozwizanie problemu kosztw rozpoczcia dziaalnoci gospodarczej lub przejcia na biznes elektroniczny moe nastpi m.in. poprzez: zwikszenie dostpnoci dotacji na rozpoczcie dziaalnoci gospodarczej z urzdw pracy, zagodzenia kryteriw przyznania dofinansowania przedsiwzi e-usugowych w ramach dziaa wspierania dziaalnoci gospodarczej w dziedzinie gospodar ki elektronicznej ze rodkw UE, zwikszenie dostpnoci kredytw, rozszerzenie dziaalnoci inkubatorw przedsibiorczoci, poszerzenie dostpnoci orodkw doradczych. Wrd propozycji wspierajcych e-wspprac transgraniczn przedsibiorstw, podejmowanych w ramach polityki regionalnej mona wymieni nastpujce dziaania: doradztwo i wsparcie dla przedsibiorstw, chccych rozwin e -wspprac z podmiotami z drugiej strony granicy, w tym doradztwo i szkolenia np. z zakresu prawa podatkowego, procedur inwestycji, szkolenia jzykowe itp., dziaania uatwiajce wsplnej korzystanie z infrastruktury badawczej przez instytucje z obu stron granicy, dziaania promocyjne, wspierajce tworzenie i rozwj powiza kooperacyjnych midzy firmami, organizacja targw, prezentacji, konferencji, dziaania wspierajce tworzenie klastrw transgranicznych, 199

prowadzenie bada marketingowych realizowanych na rzecz przedsibiorstw, klastrw i instytucji wsparcia biznesu w zakresie wprowadzania na rynek nowych usug i produktw, wdraanie narzdzi informatycznych, w tym bazy danych, serwisy internetowe, portale spoecznociowe, aplikacje komputerowe, na telefony komrkowe i tablety w zakresie informacji, uatwiajce tworzenie powiza kooperacyjnych midzy firmami. doradztwo w zakresie opracowywania biznesplanw i programw wdroeniowych dla inwestycji wsppracujcych przedsibiorstw, kooperatyw, instytucji, dwustronne (tzn. angaujce przedsibiorcw/izby gospodarcze i organizacje przedsibiorcw oraz jednostki sfery B+R, w tym szkoy wysze) programy staowe i stypendialne.

W ramach polityki regionalnej nakierowanej na rozwj wsppracy przedsibiorstw w obszarze transgranicznym za celowe wydaje si rwnie podejmowanie dziaa po obu stronach granicy zwizanych z wdraaniem programw ksztacenia oraz modelowych rozwiza w zakresie tworzenia systemw ksztacenia ustawicznego. Wanym dziaaniem likwidujcym, lub pozwalajcym przekroczy w przyszoci bariery we wsppracy przedsibiorstw moe okaza si koordynacja systemw ksztacenia zawodowego na poziomie ponadgimnazjalnym i wyszym (np. komplementarne programy ksztacenia), wsplne programy wymiany uczniw, studentw i nauczycieli, wsplne programy ksztacenia nauczycieli; wsplna promocja oferty edukacyjnej w celu przycigania studentw i kadry naukowej z zagranicy, transfer dobrych praktyk w zakresie zarzdzania w szkolnictwie wyszym, finansowania systemw szkolnictwa wyszego oraz przycigania studentw i kadry naukowej z zagranicy. Przedsiwzicia w tych obszarach bardzo zbliaj regiony po obu stronach granicy, co jest niezbdne dla prawidowego rozwoju przedsibiorczoci transgranicznej. Zasadnym wydaje si wic wspieranie przez wadze regionalne dziaa i inicjatyw na rzecz integracji modziey i budowania wsplnej tosamoci, np. poprzez skoordynowane programy nauczania zwizane z histori i dziedzictwem kulturowym oraz tworzenie klas dwujzycznych. Jak pokazuje dowiadczenie wielu regionw przygranicznych w kontaktach gospodarczy brakuje dzi osb, ktre bardzo dobrze posugiwaby si dwoma jzykami. Powysze propozycje dziaa, ktrych adresatem jest polityka regionalna maj charakter mikki i powinny by komplementarne z bezporednim wsparciem dla przedsibiorstw. Gwnym rdem finansowego wsparcia dla przedsibiorstw w koczcej si perspektywie finansowej UE byy m.in. rodki z na realizacj dziaa w ramach: Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (POIG) - 3,9 mld euro, Programu Operacyjnego Rozwj Polski Wschodniej (PO RPW) - 2,67 mld euro, Programu Operacyjnego Kapita Ludzki (POKL) - 672 mln euro. cznie Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci zarzdzajca funduszami z budetu pastwa i Unii Europejskiej, przeznaczonymi na wspieranie przedsibiorczoci i innowacyjnoci oraz na rozwj zasobw ludzkich w ramach programw operacyjnych 200

wydatkowaa w latach 2007-2013 kwot ponad 7 mld z. W ramach osi 1-6 PO IG zrealizowano w wojewdztwie podkarpackim 360 projektw na czn sum ok. 1,2 mld z. Finansowanie UE odbywa si ponadto w ramach dwch kategorii: finansowania bezporedniego w formie dotacji oraz finansowania poredniego poprzez krajowych i lokalnych porednikw. W finansowanie maych i rednich przedsib iorstw zaangaowane s m.in.: Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) dla MP, Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) na rzecz MP, Program JEREMIE lepszy dostp do finansowania dla maych przedsibiorstw na szczeblu regionalnym. Dla przedsibiorstw prowadzcych dziaalno w formie elektronicznej gwnym rdem finansowania byo dziaanie 8.1 Wspieranie dziaalnoci gospodarczej w dziedzinie gospodarki elektronicznej z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Wsparcie mogy otrzyma projekty ktrych celem dziaania byo stymulowanie rozwoju rynku usug wiadczonych w formie elektronicznej poprzez wsparcie mikro- i maych przedsibiorcw. Dofinansowaniem objte zostay projekty polegajce na wiadczeniu e-usugi. Projekt mg rwnie obejmowa wytworzenie produktw cyfrowych, koniecznych do wiadczenia e-usugi. Zapotrzebowanie wrd przedsibiorcw na tak form wsparcia okazao si bardzo due. W Regionalnym Programie Operacyjnym Wojewdztwa Podkarpackiego wsparcie dla firm byo tematem przewodnim Osi 1. RPO Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka. W ramach 894 projektw beneficjenci otrzymali wsparcie w wysokoci 996,4 mln z, przy czym cakowita warto realizowanych przez nich przedsiwzi wyniosa 1,8 mld z.

201

13. CZ VII 13.1 Proponowane dziaania innowacyjne w zakresie cyfrowego rozwoju regionu Podkarpacia
W raporcie przygotowanym przez zesp doradcw premiera pt.: Polska 2030 wskazuje si, i w perspektywie 2030 roku konieczne jest wdroenie warunkw do uzyskania prorozwojowego impetu cyfrowego, w tym powszechnoci dostpu i korzystania z szerokopasmowego Internetu. Istotne jest take wykorzystanie technologii informacyjno-technologicznych (TIK) we wszystkich sektorach gospodarki, stworzenie warunkw dla poday wysokiej jakoci treci publicznych, a take poprzez udostpnienie w sieci otwartych zasobw publicznych oraz wprowadzenie takich regulacji technologii cyfrowych, ktre suy bd rozwojowi sieciowych form ycia publicznego i kapitau spoecznego. Pastwa i gospodarki w tym rwnie regiony, ktre najszybciej i w najwyszym stopniu wykorzystaj impet cyfrowy do trwaego przeksztacenia sposobw swego funkcjonowania, uzyskaj dugoterminow przewag konkurencyjn. ( pn2.pk.edu.pl, 2013) Uwaa si, e procesy cyfryzacji bd w przewidywalnej przyszoci jednym z najsilniejszych czynnikw rozwojowych. Dlatego w polityce rozwoju powinny by traktowane w sposb priorytetowy i zintegrowany. Zakada si, e w ramach nowej perspektywy finansowej UE 2014 -2020jednym z trzech gwnych celw planowanych do osignicia jest zwikszanie konkurencyjnoci gospodarki, czemu ma suy m.in. zwikszenie wykorzystania technologii informacyjno komunikacyjnych. Cel ten ma zosta osignity poprzez nastpujce priorytety: Zapewnienie penego dostpu do sieci szerokopasmowych. Wzmocnienie zastosowania TIK w usugach publicznych: rozwj e-usug sektora publicznego; tworzenie otwartych zasobw publicznych; Zwikszenie zastosowania TIK w maych i rednich przedsibiorstwach: poprawa funkcjonowania i organizacji procesw zarzdczych w przedsibiorstwach; wsparcie zastosowania TIK w produkcji i usugach; wsparcie z zakresu e-handlu; Wzrost korzystania z TIK w grupach zagroonych wykluczeniem cyfrowym; wsparcie na rzecz zwikszenia kompetencji cyfrowych; wsparcie e-integracji nakierowane na grupy zagroone wykluczeniem cyfrowym. Zgodnie z przyjtymi zaoeniami programowymi szerszemu wykorzystaniu technologii cyfrowych w gospodarce europejskiej suy bdzie wsparcie TIK w maych i rednich przedsibiorstwach, jako innowacyjnych rozwiza elektronicznych. W tym obszarze wspierane bd procesy zarzdcze, produkty i usugi oraz e-handel w maych i rednich przedsibiorstwach oraz wsppraca midzy partnerami biznesowymi w modelu B2B. Proponujc dziaania innowacyjne w zakresie rozwoju cyfrowego wojewdztwa podkarpackiego mona odwoa si do dowiadcze bogatych regionw UE. Wiele dziaa i rozwiza o charakterze imitacyjnym przeniesionych z krajw wysoko 202

rozwinitych w odniesieniu do poziomu rozwoju spoeczno-gospodarczego wojewdztwa podkarpackiego bdzie miao charakter innowacyjny. Zaniechania w obszarze gospodarki opartej na wiedzy, kapitau intelektualnego oraz wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych (TIK) spowoduj, e dystans regionu Podkarpackiego wobec wiodcych regionw UE w nauce, kreatywnoci i innowacyjnoci, czy technice bdzie si powiksza. Wprowadzanie innowacji w zakresie rozwoju cyfrowego regionu powinno by jednym z kluczowych elementw strategii doganiania wojewdztwa. Wyrnia si innowacje: produktowe, procesowe, usugowe. Innowacje produktowe i procesowe, traktowane s jako przejaw postpu technicznego. Innowacja usugowa to wprowadzenie na rynek usugi, ktra jest nowa lub jest postrzegana przez kogo jako nowa. Jest to zatem usuga, ktra oferuje konsumentowi now korzy lub warto. Innowacja taka polega na zmianie charakterystyki istniejcej usugi, ewentualnie zaproponowanie nowej. Powstanie innowacji wymaga powstania rodowiska w ktrym bd one generowane. Patrzc na obecne dowiadczenia zwizane z funkcjonowaniem mechanizmw wsparcia wsppracy transgranicznej ze rodkw pomocowych UE wanym rozwizaniem systemowym, ktre z pewnoci miaoby wpyw na powstanie transgranicznego rodowiska innowacyjnego powinna by moliwo udziau przedsibiorstw sektora maych i rednich przedsibiorstw z obu stron granic w projektach realizowanych w ramach EWT w przyszym okresie programowania. Ich udzia mgby przyczyni si do zwikszenia innowacyjnego charakteru projektw, wypracowania nowych rozwiza, czy te nowych koncepcji. Wrd korzyci wymieni naley korzyci finansowe, korzyci w postaci wypracowania nowych rozwiza, oraz korzyci o charakterze mikkim, zwizane z rozwojem kapitau ludzkiego, podnoszeniem kompetencji pracownikw, czy te nawizaniem trwaej wsppracy pomidzy firmami i instytucjami z obu stron granicy. W przypadku wojewdztwa podkarpackiego uruchomienie sieciowej platformy handlowej adresowanej do przedsibiorcw zainteresowanych wspprac w modelu B2B z polsko-sowackiego pogranicza, ktrej autorami s realizatorzy projektu pt.: Wsparcie transgranicznej regionalnej e-wsppracy dofinansowanego ze rodkw Programu Wsppracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska - Republika Sowacka 20072013 bdzie miao charakter innowacji cyfrowej. Wedug pomysodawcw stworzenie platformy ma na celu zastosowanie bezproblemowego, wielokryteriowego wyszukiwania potencjalnych partnerw, udoskonalenie negocjacji i tworzenia dokumentw handlowych midzy polskimi a sowackimi firmami w regionie. Dla wyeliminowania barier natury jzykowej oraz w obszarze standaryzacji komunikacji handlowej zostan stworzone koncepcje tumacze automatycznych (ontologia). Wspomniane koncepcje zabezpiecz rejestracj, wyszukiwanie oraz negocjacje w narodowych jzykach z wykorzystaniem standardowych poj handlowych. Elektroniczna platforma bdzie pomocne w tworzeniu nowych pocze wsppracy i wymiany pomidzy firmami z regionw przygranicznych poprzez zwikszenie efektywnoci ich procesw handlowych. Jej codzienne uytkowanie bdzie te generatorem kolejnych rozwiza w zakresie pogbiania wsppracy.

203

Wrd propozycji dziaa innowacyjnych w zakresie cyfrowego rozwoju regionu Podkarpacia w kontekcie wsppracy transgranicznej konieczne s nowatorskie rozwizania w dostpnoci telekomunikacyjnej. Poczenia telekomunikacyjne pomidzy dwoma bliskimi regionami, pooonymi po dwch stronach granicy s poczeniami midzynarodowymi, a przez to drogimi. To istotna i jedna z podstawowych barier dla osb majcych rodzin, przyjaci lub partnerw handlowych za granic oraz dla osb, ktre pracuj w jednym kraju, a mieszkaj w drugim. Budowa transgranicznych sieci komputerowych mogaby znakomicie obniy koszty lokalnej telekomunikacji. Podobnie jak budowa sieci dostpowej ostatniej mili w rzadko zaludnionym obszarze przygranicznym moe by nieopacalna. W przypadku, gdy po drugiej stronie granicy ley wiksze miasto, poczenie z tym miastem moe by znacznie tasze. Wrd propozycji rozwiza innowacyjnych w zakresie TIK naley rwnie wskaza te o znaczeniu wycznie lokalnym, czy regionalnym. Wiele z nich ju funkcjonuje w codziennym yciu, ale warto byoby je przenosi na grunt wsppracy transgranicznej. Na przykad kierowanie do turystw i mieszkacw regionw przygranicznych, informacja o cenach i zasadach realizacji usug w ssiednim kraju, np. usug fryzjerskich czy dentystycznych, wraz z moliwoci rezerwacji wizyty drog elektroniczn to dobre praktyki i innowacje ktrych przedsibiorcy i konsumenci oczekuj po obu stronach granicy.

13.2 Rekomendacje dla samorzdw regionalnych

rodowiska gospodarcze, spoeczne, polityczne, czy naukowe formuuj liczne postulaty dotyczce wspierania przedsibiorstw sektora MSP, z uwagi na ich kluczow rol w rozwoju regionalnym. Ich wyrazem s obecnie rozbudowane systemy wspomagania MSP w tym przedsibiorstw prowadzcych dziaalno w formie elektronicznej, o charakterze programowym, jak rwnie instytucjonalnym. Na poziomie regionalnym realizacja tych postulatw odbywa si poprzez zastosowanie rnorodnych instrumentw wspierania rozwoju sektora MSP, ktre w sposb poredni lub bezporedni oddziaywaj na przedsibiorstwa. Instrumenty porednie majce charakter powszechny nakierowane s na tworzenie korzystnych warunkw ekonomicznych, gospodarczych i spoecznych dla funkcjonowania przedsibiorstw sektora MSP. W oparciu o przeprowadzone analizy w ramach projektu pt.: Wsparcie transgranicznej regionalnej e-wsppracy kluczowe w wojewdztwie podkarpackim wydaj si instrumenty wsparcia nakierowane na rozwj infrastruktury informatycznej regionu, wspieranie inwestycji dokonywanych przez regionalne firmy sektora MSP, ale rwnie inwestorw z innych regionw oraz z za granicy. Ponad to wspieranie rozwoju instytucji otoczenia przedsibiorczoci, w szczeglnoci podejmujcych dziaania innowacyjne i wysokotechnologiczne, a take wspieranie rozwoju brany informacyjnej oraz usug konsultacyjno doradczych. Jak podkrelaj autorzy tych opracowa analizowane przedsibiorstwa MSP wojewdztwa podkarpackiego niewystarczajco wykorzystuj Internet w procesach gospodarczych. Wydaje si by uzasadnione, i zwikszenie aktywnoci na tym polu powinno by zwizane z prowadzeniem szkole oraz wprowadzeniem zaoe rozwoju e-handlowania w strategiach rozwoju samorzdw lokalnych. Doprowadzenie do kontraktu handlowego jest czsto trudne w rodowisku MSP w relacjach transgranicznych, wynika to przede wszystkim z rnic pomidzy istniejcymi 204

systemami gospodarczymi oraz stopniem wykorzystania technologii IT. Budowa systemu, ktry w duej mierze moe poprawi realizacj zada gospodarczych staje si bardzo istotn kwesti rozwojow. Jest to narzdzie podnoszce konkurencyjno podmiotw gospodarczych oraz posiada bardzo istotne znaczenie w procesie budowy zaufania pomidzy podmiotami gospodarczymi. System taki powinien zapewni narzdzia do uproszczenia transakcji wymiany handlowej, monitoring pomyek lub automatyczne wypenienie danych(Wsparcie transgranicznej regionalnej e-wsppracy , 2013, s. 47). Mae i rednie firmy w wojewdztwie podkarpackim maj szans na peniejszy rozwj, pod warunkiem faktycznego wczenia si w sie instytucji otoczenia biznesu oraz istnienia kompleksowego wsparcia ze strony instytucji publicznych (Ibidem, 2013, s. 46). Instrumenty bezporedniego wspierania rozwoju sektora przedsibiorstw MSP to te ktre mog by bezporednio pozyskiwane i wykorzystywane przez firmy. Ich dostpno dla przedsibiorcy wynika ze speniania okrelonych kryteriw. Instrumenty te wynikaj z przepisw prawa lub s oferowane przez instytucje otoczenia biznesu, ktre zajmuj si udzielaniem wsparcia dla firm sektora MSP. Instrumenty te dzieli si na finansowe i niefinansowe. Do pierwszej grupy zalicza si: kredyty i poyczki, porczenia i gwarancje, leasing, faktoring, dotacje, ulgi podatkowe Do drugiej grupy instrumentw niefinansowych zaliczaj si: instrumenty szkoleniowe, instrumenty prawne, instrumenty doradcze, instrumenty informacyjne, instrumenty organizacyjne, instrumenty regulacyjne. Jako gwne bariery w korzystaniu z handlu elektroniczne podkarpackie firmy wymieniy wielko firmy oraz koszt i poziom skomplikowania technologii. Jednym ze sposobw zmniejszenia tych barier jest zwikszenie poziomu korzystania z prostych i tanich lub darmowych rozwiza Open Source poprzez ksztacenie specjalistw ICT, ksztacenie uytkownikw w dziedzinie ICT oraz zapewnianie menederom odpowiednich informacji o ICT i e-biznesie ( Analiza oraz zaproponowanie instalowania oraz adopcji e-rozwiza dla firm, 2013, s. 43). Przedsibiorcy oczekuj od wadz samorzdowych bardziej intensywnego i konsekwentnego lobbowania na rzecz sektora MSP i promocji firm z regionu na rynku krajowym i unijnym. Ponadto dziaania samorzdw powinny obejmowa zmian klimatu i podejcia urzdnikw do problematyki firm sektora MSP na bardziej wspierajc i partnersk. Wspieranie rozwoju maych i rednich przedsibiorstw moe wic by realizowane poprzez likwidacj i ograniczenie barier rozwojowych tego sektora, jak i wprowadzanie instrumentw stymulujcych ten rozwj.

205

206

PODSUMOWANIE
Trwa przewag konkurencyjn i zdolno do tworzenia przedsiwzi biznesowych prowadzonych coraz czciej w formie elektronicznej, uzyskuj te regiony i miasta, na terenie ktrych s skoncentrowane przedsibiorstwa zdolne do tworzenia innowacji. Wojewdztwo podkarpackie jest bardzo zrnicowane pod wzgldem poziomu innowacyjnoci, niektre obszary wymagaj wikszej uwagi i pomocy. Zdolno do tworzenia innowacji staje si coraz waniejszym czynnikiem warunkujcym dugookresowe powodzenie ekonomiczne, a opiera si na dziaalnoci badawczorozwojowej. Obecnie firmy i przedsibiorstwa z regionu Podkarpacia s wiadome koniecznoci wprowadzania innowacji do swojej dziaalnoci, zaczynaj take uwzgldnia w swoich planach wspprac z jednostkami naukowo-badawczymi. Wspczesne procesy rozwojowe w coraz wikszym zakresie przebiegaj w specyficznym ukadzie wzajemnych powiza. Obejmuj swoim zakresem przedsibiorstwa, instytucje naukowo-badawcze i pozarzdowe oraz administracj publiczn. Dlatego coraz istotniejsz rol odgrywaj orodki innowacji i przedsibiorczoci. Gwne zadania tych instytucji dotycz dziaa sucych zwikszaniu kreatywnoci, przedsibiorczoci i innowacyjnoci, prowadzcych do efektywniejszego wykorzystania lokalnych czynnikw wzrostu. W wojewdztwie podkarpackim dziaa wiele takich podmiotw, ktre mog wesprze rozwj regionalnych klastrw, w tym instytucje z sektora nauki, administracji, a take instytucje z otoczenia biznesu. Mimo to przedsibiorstwa z wojewdztwa podkarpackiego nie wykorzystuj w peni moliwoci jakie daj im technologie teleinformatyczne. W poszczeglnych obszarach aktywnoci zwizanych z wykorzystaniem ICT podmioty z Podkarpacia co prawda wyrniaj si na tle przedsibiorstw z innych wojewdztw Polski Wschodniej, ale w porwnaniu ze redni krajow czy te bardziej rozwinitymi wojewdztwami trac bardzo duo. Powodw takiego stanu rzeczy jest wiele. Jak wskazuj dane na temat dostpu do Internetu oraz barier w tym dostpie nadal problemem s finanse, czyli koszty posiadania cza. Wikszym problemem wydaje si jednak mentalno przedsibiorcw, niech do zmian lub by moe po prostu niewiedza co do moliwoci jakie daj nowoczesne rozwizania ICT. Wykorzystanie ICT powinno by tym wiksze im trudniej jest przedsibiorstwu gospodarowa w sowim realnym otocz eniu. Dobrze zaimplementowane oprogramowanie to inwestycja, ktra jednak zwraca si w postaci zwikszonego portfela zamwie, redukcji kosztw i czasw reakcji na zdarzenia gospodarcze, poprawy efektywnoci dziaa i dopasowania do potrzeb nawet indywidualnego klienta. Gwnym celem e-rozwiza na Podkarpaciu jest efektywne uczestnictwo jednostek, spoecznoci, przedsibiorstw prywatnych i publicznych we wszystkich wymiarach spoeczestwa i gospodarki opartej na wiedzy poprzez dostp i wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych, wane jest rwnie usuwanie barier w dostpie do tych technologii. Regionalnymi uwarunkowaniami Podkarpacia do tworzenia przedsiwzi biznesowych w formie elektronicznej s czynniki jakociowe takie jak kwalifikacje, niezawodna i szybka e-infrastruktura, zaplecze naukowo-badawcze, przyjazne i sprawne wadze publiczne oraz infrastruktura wspierania e-biznesu. Wrd propozycji wspierajcych e-wspprac transgraniczn przedsibiorstw, podejmowanych w ramach polityki regionalnej mona wymieni takie dziaania jak 207

doradztwo i wsparcie dla przedsibiorstw, dziaania uatwiajce wsplnej korzystanie z infrastruktury badawczej przez instytucje z obu stron granicy, dziaania promocyjne, edukacyjne czy prowadzenie bada. Proponujc dziaania innowacyjne w zakresie rozwoju cyfrowego wojewdztwa podkarpackiego mona odwoa si do dowiadcze bogatych regionw UE. Wiele dziaa i rozwiza o charakterze imitacyjnym przeniesionych z krajw wysoko rozwinitych w odniesieniu do poziomu rozwoju spoeczno-gospodarczego wojewdztwa podkarpackiego bdzie miao charakter innowacyjny. Wrd propozycji dziaa innowacyjnych w zakresie cyfrowego rozwoju regionu Podkarpacia w kontekcie wsppracy transgranicznej konieczne s nowatorskie rozwizania w dostpnoci telekomunikacyjnej. Budowa transgranicznych sieci komputerowych mogaby znakomicie obniy koszty lokalnej telekomunikacji a przez to nawiza now wspprac.

208

RESUM / STRESZCZENIE
A permanent competitive advantage and the ability to create business projects conducted increasingly more often in electronic form have been gained by those regions and cities or towns where there are concentrated enterprises capable of innovation. Podkarpackie voivodeship is very diverse with respect to the level of innovation; some areas require more attention and assistance. The ability to create innovation is becoming an increasingly more important factor preconditioning long-term economic success, and it is based on research and development. At present, companies and enterprises in Podkarpacie are aware of the need to introduce innovation in their businesses and are also beginning to incorporate in their plans collaboration with research & development centres. Contemporary development processes are more and more often conducted in specific interrelations. Their scope includes enterprises, research & development institutions and non-governmental ones as well as public administration. This is why the role of innovation and entrepreneurship centres has been gaining importance. The main goals of these institutions are concerned with activities aimed at improving creativity, entrepreneurship and innovation, leading to more effective utilisation of local growth factors. In Podkarpackie voivodeship, there operate many such entities which could boost the development of regional clusters, including institutions in the science, administration and business sectors. Still, enterprises in Podkarpackie voivodeship are not taking full advantage of the possibilities provided by data communication technologies. In the respective areas of activities related to the use of ICT, Podkarpacie entities do stand out among enterprises in other voivodeships in Eastern Poland, but in comparison to the national average, or even more developed voivodeships, they are missing out on a lot of opportunities. There are many reasons for this state of affairs. As is indicated by data on Internet access and barriers in this area, the problem is still a financial one, that is the cost of connection upkeep. However, a greater still problem seems to be the mentality of entrepreneurs, their dislike for change or maybe even lack of knowledge as to the possibilities provided by modern ICT solutions. The utilisation of ICT should be the more extensive, the more difficult it is for an enterprise to operate in its real environment. Well-designed software is an investment which, however, pays off in the form of an increased commissions portfolio, reduction of costs and times of reaction to economic events, improved efficiency of operation and adaptation to the needs of even individual clients. The main goal of e-solutions in Podkarpacie is effective participation of individuals, private and public enterprises in all areas of society and economy based on knowledge through the access to and use of data communication technologies; it is also important to remove barriers preventing access to these technologies. The regional circumstances of Podkarpacie pertaining to the creation of electronic business projects are qualitative factors, such as qualifications, reliable and fast e-infrastructure, research & development facilities, friendly and efficient public authorities and e-business support infrastructure. Among the proposals in support of cross-border e-cooperation of enterprises, undertaken within the framework of regional policy can be found such activities as counseling and support for enterprises, measures facilitate joint use of research 209

infrastructure by institutions from both sides of the border, promotions and educational activities and pursuing of the researches. Proposing innovative measures for the digital development of voivodeship Podkarpackie can refer to experiences from rich regions of the EU. Many of the imitative activities and arrangements transferred from developed countries with regard to the level of socio-economic development voivodeship Podkarpackie will have an innovative character. Among the proposals for innovative actions in the field of digital development of Podkarpackie region in the context of cross-border cooperation the innovative solutions in telecommunication availability are needed. Construction of cross-border networks could very well reduce the cost of local telecommunications and thereby enter the new cooperation.

210

ZOZNAM BIBLIOGRAFICKCH ODKAZOV / REFERENCJE

Bleskov Eurobarometer 359. [online]. Dostupn na internete: <http://eurlex.europa.eu> CISCO. 2013. The state of the Internet (Stav internetu), Akamai (Q4 2012), Cisco VNI Mobile Forecast (2013). CIVIC CONSULTING. 2011. Consumer market study on the functioning of e-commerce (tdia spotrebiteskho trhu o fungovan elektronickho obchodu), 2011 tdia vypracovan pre Vkonn agentru pre zdravie a spotrebiteov, ktor konala v mene GR SANCO. CPFR. [online]. Dostupn na internete: <http://www.vics.org/committees/cpfr/> CEPIS. [online]. Dostupn na internete: <http://www.cepis.org/ index.jsp?p=1142&n=2827> DELINA, R. 2002. Elektronick trhy. In: AT & P Journal. Ro. 9, . 1 (2002), s. 53 -55. - ISSN 1335-2237 DELINA, R., VAJDA, V. 2004. Model rozhodovania pre aplikciu rieen elektronickho trhu do firemnch procesov. In: Ekonomika a informatika. . 2 (2004), s. 109 -125. - ISSN 1336-3514 DELINA, R. 2002. Transformcia trhov B2B do kolaborujcich obchodnch komunt. In: AT & P Journal. Ro. 9, . 12(2002), s. 67-69. - ISSN 1335-2237 ECOMMERCE EUROPE. 2013. Europe B2C E-Commerce and Online Payment Report 2013 (Sprva o elektronickom obchodovan medzi podnikom a koncovm zkaznkom v Eurpe za rok 2013). Citovan v pracovnom dokumente tvarov Eurpskej komisie Hodnotiaca tabuka spotrebiteskch podmienok. Spotrebitelia doma na jednotnom trhu, SWD(2013) 291 final, jl 2013. ECORYS NL. 2011. Steps towards a truly internal market for e-communications (Kroky k skutonmu vntornmu trhu pre elektronick komunikcie), sprva z roku 2011, ktor vypracovala spolonos Ecorys NL pre Eurpsku komisiu. EUROSTAT. 2009. Prieskum domcnost. Citovan v oznmen Komisie o elektronickom obchode. Eurostat, Prieskum Spoloenstva o pouvan IKT v domcnostiach a u jednotlivcov. [online]. Dostupn na internete: < http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurostat>/home/ EURPSKA KOMISIA. 2011. Sprva o konkurencieschopnosti Eurpy 2010, SEK(2010) 1276, citovan v oznmen Komisie - Jednotn trh pre prva duevnho vlastnctva, KOM (2011) 287. EURPSKA KOMISIA. 2013. Extrapolcia Komisie citovan v oznmen Komisie Plne elektronick verejn obstarvanie ako prostriedok modernizcie verejnej sprvy, COM(2013) 453. EURPSKA KOMISIA. 2011. Oznmenie Komisie Koherentn rmec na posilnenie dvery v jednotn digitlny trh elektronickho obchodu a online sluieb, KOM(2011) 942 v konenom znen. EURPSKA KOMISIA. Nvrh nariadenia Eurpskeho parlamentu a Rady, ktorm sa stanovuj opatrenia tkajce sa jednotnho eurpskeho trhus elektronickmi komunikciami a na dosiahnutie prepojenho kontinentu a ktorm sa menia smernice 2002/20/ES, 2002/21/ESa 2002/22/ES a nariadenia (ES) . 1211/2009 a (E) . 531/2012, COM(2013) 627. 211

ICON GROUP INTERNATIONAL. 2011. "The 2011-2016 Outlook for Mobile Payment (mobile Money) Services in Africa, Europe & the Middle East (Vhad na roky 2011 2016, pokia ide o mobiln platobn sluby (mobiln peanctvo) v Afrike, Eurpe a na Blzkom vchode),; daje v USD boli prepotan kurzom 1,3 USD/EUR McKINSEY. 2011. Internet Matters (Internetov zleitosti)" a Public Services Online, e-gov benchmark insight report for the European Commission (Verejn sluby online Podrobn sprva o kritrich v svislosti s elektronickou verejnou sprvou), ISBN 978 92-79-29949-0. PREOV.SK. 2013. [online]. Dostupn na internete: <www.presov.sk> PO-KRAJ.SK. 2013. [online]. Dostupn na internete: < www.po-kraj.sk> SARIO. [online]. Dostupn na internete: <http://www.sario.sk/ userfiles/file/sario/pzi/regiony/presov/presovsky_kraj.pdf> SCHMIEDEL, H. - KOSTOVOV, G. - RUTTENTBERG, W. 2012. European Central Bank Occasional Paper Series (2012); The social and private costs of retail payment instruments. A European perspective (Spoloensk a skromn nklady na maloobchodn platobn nstroje: Eurpska perspektva), sprva bola citovan v posden vplyvu nvrhu smerniceo platobnch slubch a nvrhu nariadenia o multilaterlnych vmennch poplatkoch z roku 2013. ZLEPENIE PREDPOVED PREDAJA. [online] Dostupn na internete: <http://www.eannetfrance.org/download/ nonprotege/b_outils_ean/henkeleroski.pdf> ANALIZA INFRASTRUKTURY WSPARCIA INNOWACJI Podkarpackie, marzec 2011. ANALIZA ORAZ ZAPROPONOWANIE INSTALOWANIA ORAZ ADOPCJI E-ROZWIZA DLA FIRM, op. cit., str. 43, Rzeszw 2013. ANALIZA ORAZ ZAPROPONOWANIE WIARYGODNYCH SCENARIUSZY OPERACYJNYCH EHANDLOWANIA OPRACOWANIE W RAMACH PROJEKTU Wsparcie transgranicznej regionalnej e-wsppracy, Projekt wspfinansowany przez Uni Europejsk z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Wsppracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Sowacka 2007-2013, str. 47, Rzeszw 2013. ATRAKCYJNO INWESTYCYJNA REGIONW 2010, Wojewdztwo podkarpackie, Warszawa, padziernik 2010. BIAOBRZESKA, R. - KISIEL, R. 2003. Wsppraca transgraniczna wschodnich regionw Polski, Olsztyn 2003: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmisko-Mazurskiego. CENTRUM INNOWACJI I TRANSFERU WIEDZY TECHNICZNO-PRZYRODNICZEJ, http://www.ur.edu.pl/nauka/centra-badawcze/centrum-innowacji-i-transferu-wiedzytechniczno-przyrodniczej. CTTII, http://www.rarr.rzeszow.pl/jednostki/centrum-transferu-technologii-innowacji-iinformatyzacji. CTIIP, http://www.wsiz.rzeszow.pl/pl/Uczelnia/jednostki-wsiz/ctiip/Strony/ctiip.aspx. DUGOOKRESOWA STRATEGIA ROZWOJU KRAJU, http://www.pi.gov.pl/PARP /chapter_86197.asp?soid=FCDA95E9E11B48059137499A30AE5A28. DOLINA LOTNICZA, http://www.dolinalotnicza.pl/. EKSPERTYZA DOTYCZCA WOJEWDZTWA PODKARPACKIEGO, http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/poziom_regionalny/strategia_rozwoju_polski _wschodniej_do_2020/dokumenty/Documents/7b0760cd77ae47ae96cdfb2863958a05C zudec.pdf.

212

EURO-PARK MIELEC, http://www.europark.com.pl/. GOSPODARKAPODKARPACKA.pl, http://gospodarkapodkarpacka.pl/news/view/3331/ rzeszow-najwiekszym-osrodkiem-akademickim-w-unii-europejskiej. IBIDEM, str. 46, Rzeszw 2013. INKUBATOR TECHNOLOGICZNY, http://www.aeropolis.com.pl/pl/inkubator technologiczny/. KLASTER IT, http://www.klasterit.pl/. KLASTER SPAWALNICZY KLASTAL, http://www.coi.rzeszow.pl/pl/dlaczego_podkarpackie /inwestycje_na_podkarpaciu/klastry/. KLASTRY W WOJEWDZTWIE PODKARPACKIM 2012, http://www.pi.gov.pl/PARPFiles/ file/klastry/Polskie_klastry/Katalogi/Klastry_wojewodztwo_podkarpackie.pdf. KPTS Poligen, http://www.poligen.pl/. KRAJOWA STRATEGIA ROZWOJU REGIONALNEGO, http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_ regionalny/polityka_regionalna/ksrr_2010_2020/Strony/default.aspx. MIKROREGION DOLINA STRUGU, http://www.dolinastrugu.pl/. PREINKUBATOR AKADEMICKI, http://www.aeropolis.com.pl/pl/oferta-/preinkubatorakademicki/. PODKARPACKI KLASTER ENERGII ODNAWIALNEJ, http://energia.rzeszow.pl/. PODKARPACKI PARK NAUKOWO-TECHNOLOGICZNY, http://www.paiz.gov.pl/strefa_ inwestora/parki_przemyslowe_i_technologiczne/rzeszow#. PODKARPACKIE POWIZANIE KOOPERACYJNE, http://aerocluster.eu/pol. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ W REJESTRZE REGON W WOJEWDZTWIE PODKARPACKIM, Stan na koniec 2012r., http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr /rzesz/ASSETS_Podmioty _gosp_2013.pdf. REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI WOJEWDZTWA PODKARPACKIEGO, http://www.pi.gov.pl/PARPFiles/file/Podkarpackie_RSI.pdf. REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWDZTWA PODKARPACKIEGO NA LATA 2007-2913, http://www.podkarpackie.pl/rr/2007/vadem/prog/rpo_wp__17_09_ 2007.pdf. REKO, D. 2010. Przedsibiorczo transgraniczna w wybranych jednostkach terytorialnych pograniczna polsko- sowackiego w Studia Regionalne i Lokalne nr 2(40)/2010. RZESZW W LICZBACH, http://www.rzeszow.pl/miasto-rzeszow/dane-statystyczne/ rzeszow-w-liczbach. STAN I STRUKTURA BEZROBOCIA W WOJ. PODKARPACKIM W MIESICU GRUDNIU 2012, http://www.wup-rzeszow.pl/files/287_grudzien_2012.pdf. STAN, RUCH NATURALNY I MIGRACJE LUDNOCI W WOJEWDZTWIE PODKARPACKIM W 2012 r., http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/rzesz/ASSETS_demografia_2012.pdf. STOWARZYSZENIE ORODKW INNOWACJI I PRZEDSIBIORCZOCI W POLSCE, Orodki Innowacji i Przedsibiorczoci w Polsce Raport 2012, Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci, Warszawa 2010. STRATEGIA EUROPA 2020, http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze /Strategia+Europa+2020. STRATEGIA INFORMATYZACJI WOJEWDZTWA PODKARPACKIEGO, http://www.umwp. podkarpackie.pl/index.php/si/strategia-informatyzacji STRATEGIA INNOWACYJNOCI I EFEKTYWNOCI GOSPODARKI NA LATA 2012-2020, Dynamiczna Polska, Warszawa 2012. 213

STRATEGIA KIERUNKOWA ROZWOJU INFORMATYZACJI POLSKI DO 2013 ORAZ PERSPEKTYWICZNA PROGNOZA TRANSFORMACJI SPOECZESTWA INFORMACYJNEGO DO ROKU 2020, Warszawa 2005. STRATEGIA ROZWOJU SPOECZNO-GOPSODARCZEGO POLSKI WSCHODNIEJ DO 2020, http://www.mrr.gov.pl/rozwoj_regionalny/polityka_regionalna/strategia_rozwoju_polsk i_wschodniej_do_2020/strony/podstawowe_informacje.aspx. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWDZTWA PODKARPACKIEGO NA LATA 2007-2013, http://www.mielec.pl/data/documents/str_strategia_woj_podkarpackie.pdf. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWDZTWA PODKARPACKIEGO NA LATA 2007-2020. Aktualizacja na lata 2013 -2020, czerwiec 2013. STRUYCKI, M. (red.). 2004. Mae i rednie przedsibiorstwa w gospodarce regionu , PWE, Warszawa 2004, s. 65. STUDIA NAD INNOWACYJNOCI WOJEWDZTWA PODKARPACKIEGO, http://www.ig.wsiz.edu.pl /pl/component/attachments/download/427. ZAOENIA REALIZACJI PROGRAMU OPERACYJNEGO POLSKA CYFROWA, http://pn2.pk.edu.pl/media/Zalozenia_realizacji_POPC_na_konferencje_regionalne_260 62013.pdf. ZINTEGROWANA ANALIZA EKONOMICZNA WOJEWDZTWA PODKARPACKIEGO, Rzeszw, maj 2004.

214

Vedci partner / Partner Wiodcy:

Preovsk Univerzita v Preove Nmestie legionrov 3 080 01 Preov Preovsk kraj Slovensk republika m@rketing.sk www.unipo.sk

Partneri projektu / Partnerzy projektu:

Uniwersytet Rzeszowski Ul. Rejtana 16c 35-959 Rzeszw Wojewdztwo podkarpackie Rzeczpospolita Polska info@univ.rzeszow.pl www.univ.rzeszow.pl

Vzdelvacie a inovan centrum Velmax, n.o. Budovatesk 38 080 01 Preov Preovsk kraj Slovensk republika vicvelmax@vicvelmax.sk www.vicvelmax.sk

215

Nzov:

Pln vyuitenosti a regionlna stratgia nasadzovania a rozvoja eprostredia / Plan korzyci/wykorzystania oraz regionalna strategia instalowania oraz rozwoju e-rodowiska

Autor: Rozsah:

Peter DORK a kolektv 216 strn

Vypracovan v rmci projektu Podpora cezhraninej regionlnej e-spoluprce / Wsparcie transgranicznej regionalnej e-wsppracy WTSL.02.03.00-84-147/10. Projekt je spolufinancovan Eurpskou niou z Eurpskeho fondu regionlneho rozvoja v rmci Programu cezhraninej spoluprce Posko Slovensk republika 2007-2013 216