KAYNAK TEKNOLOJ S II

TOZALTI KAYNAK TEKN #

Prof. Selahattin ANIK Do. Kutsal TLBENT

GED K KAYNAK SAN. T C. A.# Ankara Cad. No:306 #eyhli Pendik STANBUL Tel: (0216) 378 50 00 (pbx)

TOZALTI KAYNAK TEKN # rtl elektrotla yap&lan elektrik ark kayna'&nda, erime gcnn ve kullan&lan ak&m *iddetinin s&n&rl& olmas& kaynak h&z&n& da s&n&rlamaktad&r. H&zla geli*en sanayinin ihtiyalar&na cevap verebilmek iin ara*t&r&c&lar &karm&*lard&r. Bugnn sanayisinin tatbik etti'i, yksek erime gcne ve kaynak h&z&na sahip, kaynak usullerinin ba*&nda tozalt& kayna'& gelmektedir. lk defa 1933 y&l&nda Amerika Birle*ik Devletleri'nde kullan&lmaya ba*lan&lan tozalt&nda kaynak usul, 1937' den sonra Avrupa'da da tatbikat sahas&na girmi*tir. Demir ve ala*&mlar&n&n kayna'& iin ok elveri*li olan bu usul kazan, profil, gemi ve bas&nl& kap imalat& ve doldurma i*lemlerinde entansif bir *ekilde kullan&lmaktad&r. Bu kaynak usulnde, bir bobinden sa'&lan kaynak teli, bir motorun tahrik etti'i makaralar aras&ndan ve bir memeden geerek diki*e iletilir; ark iin gerekli ak&m& memeden alan tel ile i* paras& aras&nda ark te*ekkl eder, ayr& bir kanaldan gelen ve silikat ve toprak alkali metalleri ihtiva eden zel bir toz ark blgesini atmosferin menfi tesirlerinden korur. Kaynak teli ve i* paras& aras&nda meydana gelen ark&n s&cakl&'&ndan tel ve esas metalin bir k&sm& eriyerek arzu edilen birle*meyi sa'larlar. Ark&n devaml& olarak toz y&'&n& alt&nda yanmas& bu usule tozalt& ark kayna'& sminin verilmesine sebep olmu*tur. Ark s&cakl&'&nda bir miktar toz da erir ve diki*i rten bir cruf haline geer bu cruf henz ok s&cak olan kaynak diki*ini ve banyoyu atmosferin tesirinden korudu'u gibi ihtiva etti'i dezoksidan ve ala*&m elemanlar& sayesinde kaynak banyosunun dezoksidasyonunu ve kaynak kinci Cihan Harbine takaddm eden senelerde yeni kaynak usulleri ortaya

&ekil: 1-Tozalt) kaynak nitesi.

Tozalt& kaynak kafas& tabir edilen, toz hunisi, meme, tel ilerletme mekanizmas& ve ayarkumanda grubu, zel raylar veya palet zerinde hareket eden bir arabaya monte edilmi*tir; araban&n h&z& kaynak i*lemi boyunca sabit tutulur, aksi halde diki* homogen olmaz ve ekseri hallerde kaynak hatalar& meydana gelir, nk ak&m *iddeti, ark gerilimi, toz miktar& ve kaynak h&z& birer mstakil parametre de'ildir, bunlar birbirlerine ba'l&d&r, iyi bir diki* bunlar&n m*terek olarak ayarlanmas& ile elde edilir.

&ekil: 2-Tozalt) kaynak usulnn *ematik olarak gsterili*i. Baz& hallerde tozalt& kaynak kafas& sabit tutulur ve para belirli bir h&zla hareket ettirilir. Bilhassa silindirik kaplar&n evre diki*lerinde bu kinci sistem kullan&l&r. TOZALTI KAYNAK USULNN AVANTAJLARI: 1-Yksek kaynak gc ve kaynak h)z): Tozalt& kaynak tekni'inde kullan&lan ak&m *iddeti normal olarak 200 ila 2000 Amper aras&nda de'i*ir; ok telli tekniklerde bu de'er 3000 Ampere kadar ykselmektedir. Bu husus ok yksek bir erime gc sa'lamaktad&r. Ayr&ca kaynak h&z& 6 ila 300 m/saat aras&nda ayarlanabilmektedir. Bu bak&mlardan tozalt& kaynak usul di'er konvansiyonel kaynak usulleri ile mukayese edilemeyecek derecede yksek bir erime gc ve kaynak sratine sahiptir. 2-Yksek nfuziyet: Kaynak ak&m *iddetinin yksek olmas& bu usulde a'&z amadan bir paso ile 18. mm. ve a'&z aarak da iki paso ile 150 mm. kal&nl&'&ndaki paralar& rahatl&kla kaynatmak mmkndr. 3-Enerji tasarrufu: Tozalt& kaynak usulnde elektrik enerjisinin byk bir k&sm& kaynak iin kullan&lmakta ve dolay&s&yla byk bir enerji tasarrufu sa'lanm&* olmaktad&r, rtl elektrot ile yap&lan elektrik ark kayna'&nda, elektrik enerjisinin % 25' nden Tozalt& kayna'&nda ise % 68'inden direk kaynak iin istifade edilmektedir.

&ekil: 3-rtl elektrotla elektrik ark kayna,) ve tozalt) kayna,)nda )s) bilanosu. 4-Elektrot tasarrufu: Tozalt& kaynak usulnde s&rama kayb& yoktur; tel elektrot kullan&ld&'&ndan elektrot art&'& zayiat& da yoktur. 5-Emniyetli ve dzgn grn*l kaynak diki*i: Kaynak yerinin muntazam ve messir bir *ekilde crufla rtlmesi emniyetli bir kat&la*ma saylamaktad&r. 3u *ekilde kaynak banyosunun degazaji daha kolay sa'lanmakta ve gei* blgesinin sertle*me ihtimali azalmaktad&r. Erimi* vizkoz cruf diki* formunun dzgn ve t&rt&ls&z olmas&n& sa'lamakta ve kenarlarda yanma oluklar&n&n olu*mas&na imkn vermemektedir. Kaynak metalinde birle*me hatas&na ve cruf kal&nt&lar&na Ta*lanmad&'&ndan daha emniyetli kaynak diki*leri elde edilmektedir. 6-Kaynak diki*i kalitesine kaynak) faktr tesir etmemektedir: Tozalt& kaynak usulnde elektromekanik ayar ve kumanda sisteminin mevcudiyeti kaynak& faktrn ortadan kald&rmaktad&r. Dolay&s&yla kaliteli kaynak&ya ihtiya yoktur, ayr&ca kaynak& bedenen de az yorulmaktad&r. 7-Yksek ark stabilitesi: Ark blgesinde buharla*an cruf dolay&sile ark ok iyi bir *ekilde muhafaza edilebilmektedir. Bu husus yksek ak&m *iddeti ve byk kaynak h&zlar&n&n kullan&labilmesine imkn vermektedir. 8- zel koruyucu donan)mlara ihtiya yoktur: Ark tozalt&ndan yand&'&ndan, grnen &*&nlar ve ultraviole &*&nlar& etrafa yay&lmaz ve dolay&sile gzleri korumak iin zel maskeye ihtiya yoktur. Kaynak esnas&nda caz ve toz te*ekkl de ok az oldu'undan zel havaland&rma sistemine ihtiya yoktur. Kaynak kafas& da kaynak esnas&nda &s&dan ok mteessir oldu'undan zel bir so'utma tertibat&na htiya gstermeden srekli olarak kullan&labilir. TOZALTI KAYNAK USULNN DEZAVANTAJLARI: Pahal& makine ve tehizata ihtiya gsterir, dolay& sile ilk yat&r&m masraflar& yksektir. nce salar&n&n kayna'& iin uygun bir usul de'ildir. K&sa boylu ve kar&*&k *ekilli diki*ler iin otomatik tozalt& makineler geli*tirilmi* ise de bunlar

tozalt& kaynak usulnn btn avantajlar&n& bnyelerinde toplayamamaktad&rlar. Kar&*&k *ekilli kaynak diki*ini haiz fakat ok say&da yap&lmas& gereken paralar iin zel surette geli*tirilmi* makineler kullan&labilir. Tozalt& kaynak usul ile yatak pozisyonda iyi netice al&nabilmektedir. Dik pozisyon iin zel tertibatlar geli*tirilmi* olmakla beraber, bu pozisyon in daha ziyade elektrocruf kayna'& tercih edilmektedir. Tavan ve korni* pozisyonlar&nda kaynak yapmak bu usulle mmkn de'ildir. KAYNAK TELLER Tozalt& kayna'&nda kullan&lan kaynak telleri yksek kaliteli bir eliktir. Bilhassa kimyasal safiyeti ve ihtiva etti'i yksek manganez miktar& ile normal tellerden ay&rt edilirler. e*itli maksatlar iin 1.2 la 12 mm. ap&nda iler kullan&l&r. Bunlar&n aplar& ve DIN668'e gre toleranslar& Tablo. 1 de verilmi*tir. Tellerin tamamen yuvarlak ve iyi kalibrelenmi* olmalar& gerekir. Verilen toleranslar& a*mamas&na dikkat etmelidir. Tablo. 1-DIN 668'egre kaynak tellerinin toleranslar) Tel ap& apta kabul (mm) edilen tolerans 1.2 1.6 2.0 23 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0 10.0 12.0 0.050 0.050 0.060 0.060 0.060 0.075 0.075 0.075 0.090 0.090 0.090 0.090 0.110 Telin kesiti (mm2) 1.13 2.01 3.14 4.90 7.07 12.6 19.6 28.3 38.5 50.3 63.6 78.5 113.1 1 m. telin a'&rl&'& (g) 8.9 15.8 24.7 38.4 55.5 98.6 154.0 222.0 302.2 394.9 499.2 616.2 887.8

Kullan & lan tellerin yzeylerinin tamamen dz, ya ', pislik ve pastan ar olmalar& laz&md&r. Ekseriya bu teller bak& r veya bronz kapl& olarak piyasaya arz edilir. Telin zerindeki ince bak&r tabakas& meme ierisinde ak&m gei*ini iyile*tirdi'i gibi paslanmaya kar *& da korumu* olur. Paslanmaya kar*& korunma sa'lanmad&'& takdirde, tamamen &plak teller de kullan&labilir. zeri pasl& teller kati surette kullan& lmamal& d& r. Bu gibi teller memede kontakt zorluklar& do'ururu ve memenin abuk a*&nmas&na sebep olur. Teller ancak uygun memelerde kullan&lmal&d &rlar; a*&nm&* veya byk apl& memelerin kullan&lmas& da kontakt zorluklar&na sebep olur. Kontakt zorluklar& sebebiyle ak&m niform bir *ekilde arka intikal edemez ve dolay&s&yla kaynak blgelerine verilen &s& miktar& de'i*ir, bu olay diki*in bozulmas&na ve baz& hallerde de gzenek te*ekklne sebep olur.

Tozalt& kayna'&nda kullan&lan teller, bilhassa terkiplerindeki manganez miktar&na gre s&n&fland&r&l&r. DIN 8557'ye gre bu tellerin kimyasal bile*imleri Tablo. 2'de verilmi*tir. Fosfor ve kkrt miktarlar&n&n her birinin 0.03 % a*mamalar& gerekir. Bir kaynak telinin seiminde yaln&z esas malzemenin terkibi de'il, kaynak tozunun metalurjik durumu da nazar& itibara al&n&r. Mesela yksek manganezli erimi* bir toz veya bazik tesirli sinterlenmi* bir toz ile SI ila S3 aras&ndaki kk manganezli teller kullan&l&r. TABLO-2 DIN 8557'ye gre tozalt) kayna,)nda kullan)lan tellerin kimyasal bile*imleri Kimyasal Bile*enleri (%) *areti SI SISi S2 S2Si S3 S4 S5 S6 S1Mo S2Mo S3Mo S4Mo S6Mo C 0.60-012 0.06-0.12 0.08-0.14 0.08-0.14 0.08-0.15 0.08-0.16 0.08-0.16 0.08-0.17 0.06-0.12 0.08-0.12 0.08-0.14 0.08-0.16 0.08-0.17 Mn 0.40-0.60 0.30-0.60 0.80-1.20 0.80-1.20 1.30-1.70 1.80-2.20 2.30-2.70 2.80-3.20 0.30-0.60 0.80-1.20 1.10-1.50 1.70-2.10 2.80-3.20 Si 0.10 Max 0.10-0.40 0.05-0.15 0.15-0.40 0.01-0.25 0.05-0.25 0.05-0.25 0.20-0.30 0.15-0.40 0.05-0.15 0.05-0.15 0.05-0.15 0.15-0.30 Mo 0.40-0.60 0.45-0.60 0.45-0.60 0.05-0.50 0.45-0.60

Tozalt& kayna'&nda kaynak metalini ala*&mland&rmak iin 3 ayr& usul tatbik edilir. 1 - Ala*&ml& tel kullanmak 2-Yumu*ak elik tel ve ala*&m eleman ihtiva eden toz kullanmak 3- Kompoze elektrod kullanmak. Bu elektrodlar ala*&m eleman& ihtiva eden bir rt ve yumu*ak elik telden ibarettir. Toz ve tel seiminde, kaynak esnas&nda cruf ve kaynak banyosu aras&nda ok *iddetli reaksiyonlar&n meydana geldi'i ve bununda kaynak diki*inin Si ve Mn muhtevas&n& *iddetle etkiledi'i gz nnde bulundurulmal&d&r. Si ve Mn miktarlar& haricinde tozalt& kaynak usulnde Cr, Ni, ve Mo miktar&nda kayda de'er bir de'i*me grlmez. Bu bak&mdan az ala*&ml& elikler iin genellikle ayn& bile*ime uygun trde kaynak telleri seilmelidir. Kaynak tellerinde bulunan ala*&m elemanlar&n&n kaynak diki*ine tesirleri tabloda verilmi*tir.

TABLO 3- Ala *) m Elementlerinin Kaynak Diki * ine Kazand ) rd ),) zellikler Ala*&m elementi % Miktarlar& Kazand&rd&'& zellik C Mn Mo Cr Ni KAYNAK TOZLARI Tozalt& kaynak tekni 'inde kullan&lan kaynak tozlan rtl elektrodlardaki rtnn fonksiyonunu icra eder. Kaynak i *lemine fiziksel ve metalrjik bak&m&ndan tesir eder. Fiziksel olarak, meydana gelen cruf kaynak banyosunu havaya kar*& korur, diki *e uygun bir form verir ve abuk so'umas&na mani olur. Metalrjik olaylara esas metal le kaynak telinin de etkisi vard&r. Esas metal, kaynak teli ve tozun terkibi, diki *in kimyasal bile*imine tesir eden nemli faktrdr. Tozalt& kayna'& nda kullan&lan tozlar& muhtelif *ekillerde s&n&fland&rmak mmkndr: a- Kayna,)n gayesine gre: 1- H&zl& kaynak tozlar& 2- Derin nfuziyet tozlar& 3- nce sa kaynak tozlan 4- Aral&k doldurma tozlar& 5- Doldurma kayna'& tozlar& b- mal usulne gre: 1-Erimi * tozlar 2-Sinterlenmi * tozlar 3- Aglomere tozlar c-Kimyasal karakterine gre: 1-Asit karakterli tozlar 2-Ntr karakterli torlar 3-Bazik karakterli tozlar d- Manganez muhtevas)na gre: 1-Yksek manganezli tozlar 2-Orta manganezli tozlar 3-Manganezsiz tozlar Mesela, birle*tirme kayna'& nda kullan&lan bir tozun, crufu snek ve ak&*kan; h&zl& kaynak tozlar&n&n crufu tamamen ak&*kan; zeri pasl& ve kavli saclar&n kayna'&nda kullan&lacak tozun da kuvvetli dezoksidan bir zelli'e sahip olmas& gerekir. Erimi * tozlar, eritilmi * silikatlar olup, kat & durumda kristal karakterli amorf bir ktleden 0.05-0.25 0.5-3.0 0.5-1.0 1.0-2.9 1.0-2.0 Sertlik ve ekme mukavemeti Sertlik ve ekme mukavemeti % uzama, tokluk Yksek s&cakl&kta mukavemet Sertlik ve yksek s&cakl&kta mukavemet D*k s&cakl&klarda tokluk

barettir. Aglomere tozlar, son zamanlarda geli*tirilmi* kaynak tozlar&d&r, bunlara seramik toz ad& da verilir. Aglomere kaynak tozlar& gayet ince 'tlm* tozlarla bir tak&m tanelerden te*ekkl etmi *tir. Bunlar bir yap&*t&r&c& madde le birlikte kar&*t&r&larak aglomere edilir. Aglomere tozlar, erimi* tozlara nazaran a*a'&daki farklar& arzeder: a- Manganez ve di'er elemanlar&n erime s&ras&ndaki kaynak metaline intikali aglomere tozlarda daha fazlad&r. b- Ala*&ms&z tellerin kullan&lmas& halinde, aglomere tozlarla daha yi bir ala*&mlanma sa'lan&r. c- Aglomere tozlara kat&lan ferro ala*&mlar& ala*&mland&rmak mmkndr. d- istenilen metalrjik tesirlere uygun aglomere tozun imali daha kolayd&r. yi bir kaynak tozunun *u hususlar) yerine getirmesi laz)md)r: a) Kaynak i*lemi s&ras&nda ark&n kararl&l&'&n& sa'lamal & d& r. Alternatif ak&mla yap& lan kaynaklarda kullan& lan tozlar&n bilhassa ak&m&n O noktas&ndan gei*i s&ras&nda ark&n snmemesini temin etmesi gerekir. b) stenen, kimyasal bile*imde, mekanik ve teknolojik zelliklere sahip bir kaynak diki *i vermelidir. c) Uygun bir iyap& sa'lamal&d&r. d) Kaynak diki*inde herhangi bir atla'a veya gzenek te*ekklne sebep olmamal&d&r. e) Tozlar&n (ambarland&'&nda) nem ekme miktar& mmkn mertebe d*k olmal&d&r. f) Toz, e*itli kaynak hatalar&na sebep olabilecek organik maddeleri ihtiva etmemelidir. g) Kk pasolar&n&n ve dar aral&klar&n kayna'&nda cruf kolayca kalkabilmelidir. h) Kaynak esnas&nda kat&, s&v& ve gaz fazlar& aras&ndaki btn reaksiyonlar kaynak metali kat&la*&ncaya kadar k&sa bir sre ierisinde vuku bulmal&d&r. Kaynak tozlar& kimyasal bile*imleri ve metalrjik etkileri bak&m&ndan da s&n&flara ayr&l&r. Tozalt& kayna'&nda kullan&lan tozlar daha ziyade belirli *artlar& yerine getirmek zere geli*tirilmektedir. Mesela, ince saclar&n kayna'& nda kullan&lacak bir tozun, h&zl& kaynak yapan bir zelli'e sahip olmas& gerekir. Kaynak tozlar& n&n byk k& sm&n& (Si O2) te*kil eder. Tozlar&n bile*iminde bulunan di'er nemli bir madde de (MnOO dir. (MnO) bilhassa erimi* tozlarda diki*in emniyeti bak&m&ndan nemli bir rol oynar, genel olarak tozun terkibindeki (MnO) miktar& ykseldike, ak&m yklenebilme kabiliyeti de azal&r. Mesela manganezi gayet az fakat silisyum miktar& yksek tozlar kire ve pasa kar*& ok hassast&r. Bunun iin kaynak yap&lacak a'&zlar& n gayet yi bir *ekilde temizlenmesi cap eder. Di'er taraftan yksek manganezli tozlar pas ve kire kar*& pek hassas de'ildir. Kaynak tozlar& n& terkiplerine gre tablo 4'deki gruplara ay&rmak mmkndr. Tozalt& kayna'&nda manganezin yan&nda silisyum da nemli bir metalrjik tesire sahiptir. le kaynak yerini daha iyi bir *ekilde

Silisyum kaynak esnas&nda kaynak banyosunu deokside eder. Bylece diki*in gzeneksiz olmas&n& sa'lar ve ayr&ca gaz& al&nm&* bir kaynak banyosunu meydana getirdi'inden fosfor ve kkrt segrasyonu da azal&r. Kaynak esnas&nda silisyumun redksiyonu tozdaki miktar& na ba'l& d& r. Tozdaki (Si02) miktar& art &nca kaynak diki*inin de silisyum miktar& ykselir. Aglomere tozlarda bu husus ferrosilisyumla ayarlan&r. Di'er taraftan byk tesir icra eder. lave kaynak metalinin (tel ve toz) seiminde daima kaynak yerindeki manganezin silisyuma nispetinin asgari 2:1 olmas&na dikkat edilmelidir. Bu nispet 3:1 'e kadar da &kabilir. Arktaki reaksiyonlar byk apta al&*ma tekni'iyle ilgilidir. Ak&m *iddeti, ark gerilimi, kaynak h& z& , tel ap& ve kaynak a'z& a& s& gibi nemli faktrler, manganez ve silisyumun tozdan kaynak yerine gei*ine belirli s& n&rlar dhilinde tesir eder. Ala*&m elementlerinin cins ve yo'unlu'u ilk planda toz, tel ve esas metalin kimyasal bile*imiyle ilgilidir. Kimyasal reaksiyonlar& en fazla etkileyen faktrler ise ak&m *iddeti, ark gerilimi ve kaynak h&z&d&r. Ak&m *iddeti ykseldike manganez ve silisyumun yanma nispeti artar; di'er taraftan k& sa ark boyu e kaynak yap&ld&'&nda, uzun ark boyuna nazaran daha az toz cruf haline geer ve dolay& s&yla kaynak banyosu daha az ala*&mlan&r. Ak&m *iddeti ve ark geriliminin kaynak diki *inin bile*imine tesirini *u *ekilde zetleyebiliriz: a- Ak&m *iddeti ykseldike diki*in manganez ve silisyum muhtevas& azal&r. b- Ark gerilimi artt & ka diki *in ihtiva etti 'i manganez ve silisyum miktar& da artar. Kaynak h&z&n&n ve kaynak a'&z a& s&n&n da diki*in kimyasal bile*imi zerine etkisi vard&r. Kaynak h&z&n& n ykselmesiyle diki*in ihtiva etti'i manganez ve silisyum miktar& azal&r. Kaynak a'&z a&s& byd'nde daha fazla kaynak teli eriyerek a'z& doldurulur; genellikle telin karbon miktar& esas metalden az oldu'u iin diki*in karbon yzdesi azal&r. Kaynak metalindeki silisyum miktar& eriyen ve cruf haline geen toz miktar&na ba'l& oldu'undan, kaynak a'&z a&s&n&n bymesi halinde, daha fazla cruf reaksiyonuna girdi'inden kaynak metalinin silisyum miktar& da artar. Ark boyunun artmas& yani ark geriliminin ykseltilmesi bu miktar& daha da artt& r& r. Metalrjik tesirlerinin yan& s& ra kaynak tozunun kaynak esas&nda kayna'& birtak&m fiziksel tesirler de bulunur. Bu tesirleri *u *ekilde s&ralayabiliriz: a- Ark blgesini ve erimi * banyoyu atmosferin menfi tesirlerine kar*& korur. Bylece kaynak metaline azot, oksijen gibi zararl& elementlerin girmesi nlenmi* olur. b- Ark blgesinde eriyen toz diki*e bir form verir. c- Eriyen cruf kaynak diki *inin kenarlar& nda entikte te*ekklne mani olur. Kaynak tozunun fiziksel tesirlerini etkileyen faktrlerin ba*l&calar& tozun tane bykl' ve kaynak esas&ndaki y&'&lma yksekli 'idir.

a-Tane bykl,nn tesiri: Erimi* tozlar& n, aglomere ve sinterlenmi * tozlardan bir fark& da bunlar&n e*itli tane byklklerine imal edil mis olmalar&d&r. Amerika Birle*ik Devletleri'nde ve Almanya'da kaynak tozlar& iin kullan&lan elek numaralan ve tane byklkleri Tablo. 5'de verilmi*tir. Kaynak esnas&nda &kan gazlar&n, kaynak metali kat&la*madan evvel diki*i terk etmeleri gerekir. Aksi takdirde diki*te kalan gazlar gzeneklere bazen de atlaklara sebebiyet verebilir. Gazlar&n kaynak metalinden tamamen &kmas& na tesir eden nemli faktrlerden biri de tozun tane bykl'dr. Tozun taneleri inceldike gazlar&n &k&* kabiliyeti de azal&r. Di'er taraftan tane bykl' ak&m *iddeti ve kaynak h&z& yla da s& k& s&k& ya ilgilidir. Kaynak h&z&n&n ykselmesi halinde orta veya iri taneli bir tozun kullan&lmas& faydal&d&r. Zira h&zl& yap&lan kaynakta eriyen banyo kk olup, abuk kat&la*aca'&ndan gazlar&n da ok k&sa zaman zarf &nda diki*i terketmeleri gerekir. Bu da ancak kullan&lan tozun tanesi byynce kolayca sa'lanabilir. b- Y),)lan kaynak tozunun yksekli,inin tesiri: Kaynak yaparken y&'& lan (akan) tozun yksekli 'i, ark& tam rtecek *ekilde ayarlan&r. E'er ark&n k&v &lc&mlar& ve ultraviyole &*&nlar& etraftakileri rahats&z edecek *ekilde d&*ar& &karsa, bu takdirde y&'&lan tozun yksekli'i azal&r. Neticede de diki* gzenekli olur. Tozun yksekli'i fazla oldu'unda da diki *ten &kan gazlar kolayca d&*ar&ya at&lamaz ve yine diki*te gzenekler has&l olur.

TABLO. 5-Taylora gre elek numaralar& A.B.D.'de elek numaralar& tozlar&n i*aretleri 8x48 12x48 12x150 12x200 20x200 20xD 30xD 48xD Almanya'daki elek bykl' (mm 2.36-0.30 1 .40-0.30 1.40-010 1 .40-0.07 0.84-0.07 0.84-0.84 0.55-0.55 0.30-0.30

TOZALTI KAYNAK TEKN # TATB KATI Gnmzde endstrinin e*itli ihtiyalar&na cevap verebilecek tarzda tozalt& kaynak makinalar& geli *tirilmi*tir; yar& n& otomatik, tam otomatik gibi tiplerin yan& s&ra birden fazla tel kullanan makinelerde mevcuttur. Yar&m Otomatik makinelerde toz hunisi ile mcehhez bir hamlaca makinadan tel otomatik olarak gelir, hamlac&n diki * boyunca hareketi el ile yap&l&r. Saz& tiplerde hamlata bir toz hunisi mevcut de'ildir. Toz da makinadan bir hortumla tel ile birlikte hamlaca verilir. Bu tip makinalar bilhassa dzgn olmayan ve seri olarak imal edilmeyen paralar& n kayna'&nda rtl elektrod ile yap&lan elektrik ark kayna'& yerine kullan&l& r; sratli al&*&labilme imkn& ve yksek erime gc bu makinalar&n tercih edilmesini sa'lamaktad&r. Otomatik makinalar ve zel raylar zerinde veya paletlerle tekerlek zerinde hareket ederler. Birinci tip seri malatta, ikinci tip se zel imalatta bilhassa byk salar&n yatay vaziyette kaynat&lmas&na kullan&l&r. Kaynak esnas& nda prensip olarak makine hareket eder, para sabittir. Yaln&z evre kayna'&nda dner, kafa sabittir. Tozalt& kaynak usulnde kaynak ak&m& olarak do'ru veya alternatif ak&n& kullan&labilir. Do'ru ak&m iin jeneratr veya redresrler kullan&l&r. ekilen ak&m *iddetinin yksekli'i dolay&s&yla fabrika iinde jeneratr olduka grltl al&*aca'&ndan do'ru ak&m menba& olarak redresrler tercih edilir. Bunlar&n yatay ve d*ey karakteristikli olanlar& imal edilmektedir.

#ekil. 4- Yar&m otomatik tozalt& kaynak makinesi prensip *emas&.

A-Toz hunisi B- * paras& C-Kaynak teli bobini D-Ak& m reticisi E-Tel ilerletme motoru F-Fleksiblkablo (Tel muhafazas&) G- Kabza

#ekil. 5-Paran& n sabit makinenin hareketli oldu'u tozalt& kaynak donan&m&: 1.1. Ayar tertibat & 1.2. Elektrod ilerletme tertibat & 1.3. Meme 2. Toz hunisi 3. Hareket mekanizmas&

2. 11. Kaynak kafas& 2.12. Ak&m menba& 13.1. Kaynak kafas& pozisyonunun ayar tertibat&

13.2. Paray& dndrme tertibat& Transformatr ise arz edilen karakteristi'e gre kademeli (Yatay karakteristik) veya transdktr veya g elektroni 'i yard&m& ile (d*ey karakteristik) imal edilmektedir. Tozalt& kaynak usulnde diki *in formu ve bile*imi a& s& ndan en nemli faktr ark gerilimidir. Ark gerilimi direkt olarak ark boyu ile orant& l& oldu'undan gerek diki * formunun ve gerekse de bile*iminin diki * boyunca de'i*memesi iin, kaynak i*lemi sresince ark boyunun sabit kalmas& gereklidir. Tozalt& kaynak makinalar& nda bu husus ki tip ayar sistemi ile gerekle*tirilmi *tir. Bunlar i ve d&* ayar diye simlendirildi 'i gibi , U ve , l ayar& diye de isimlendirilir. D&* ayar sisteminde seilmi * olan ark gerilimi tel eridike artar ve bu artma tel ilerletme mekanizmas& motorun devrini artt&r&r ve tel ilerler ve ark boyu gerilimi tespit edilmi * de'ere eri *ir ve bu *ekilde ark srekli olaraktan bir , U aral &'& nda de'i *ir. ayar sistemi diye isimlendirilen sistemde tel sabit bir h&zla erime gcne yani kaynak ak&m *iddetine ba'l& olarak lerler; telin erimesi neticesi ark boyu artarsa ak&m *iddetinde bir azalma olur bu esnada tel ilerleyerek ak&m *iddetinde bir azalma olur bu esnada tel ilerleyerek ak&m *iddetinin seilmi* de'ere gelmesini sa'lar burada ilerletme tertibat& ak&m *iddetinden kumanda almaktad&r. Erime gcn artt & rmak iin birden fazla tel kullanan muhtelif tip kaynak makinalar& geli *tirilmi *tir. Bunlar&n halihaz&rda tatbik sahas& na konmu* olan e*itli tipleri mevcuttur. 1- TANDEM TOZALTI ARK KAYNA# I USUL: Bu usulde iki elektrod ayn& yrngede birbirlerini takip ederler. Bu usul bilhassa payplaynlar&n kaynak edilmesinde kullan&l&r. Bu usuln sa'lad&'& avantajlar *unlard&r: a) Yksek kaynak h&zlar& elde edilir. b) Ekonomiktir. c) atlamaya kar*& emniyetlidir. d) Gzenek te*ekkl nadirdir. e) Yksek kaliteli diki *ler elde edilir. 2- PARALEL TOZALTI KAYNAK USUL: Lincoln firmas& taraf & ndan geli *tirilen bu usulde iki tel ayn& hizada kaynak diki *ine dik bir dzlemdedir ve ayn& kafaya ba'l&d&rlar, beraberce hareket ederler. Bu usuln sa'lad&'& avantajlar *unlard&r: a) Nufuziyet kontrol alt & na al & nabilir. b) Kaynak banyosunun paray& delip akma tehlikesi yoktur. c) ki para aras&nda kpr kurabilme s&n&r& daha yksektir. ki para aras&ndaki aral&k 1,5 mm, ye kadar & kabilir.

d) Diki * yksekli 'i ve nfuziyet oran& na tesir etmek mmkndr. Bu husus doldurma i*lemlerinde byk bir ehemmiyeti haizdir. 3. SER KAYNAK USUL: Union Carbide firmas& taraf &ndan gerekle*tirilen ve prensibi *ekil 10'da grlen bu usulde nfuziyet ok az miktarda olur. Bu zelli'inden tr doldurma ve sert metalle yzey kaplama i*lerinde yo'un bir *ekilde kullan&l&r.

&ekil. 7,8- Tandem Usulnn prensip *emas).

&ekil. 9- Paralel-tandem usullerle elde edilen diki* formlar)

&ekil. 10-Seri ark usulnn prensip *emas).

&ekil. 11-Saat 3 Tozalt) kaynak usul. Bu usuln sa'lad&'& avantajlar ise *unlard&r: a) Erime gc ok yksektir. b) Toz sarfiyat& azd&r. c) Esas metal ok az eridi'inden kullan&lan ak&m sadece telleri eritir dolay& s& yla bu usuln verimi ok yksektir. 4-SAAT 3 USUL: Bu usulde tel ve paran&n konumu akrep ve yelkovan&n saat 3'deki durumunu and& rd&'&ndan bu *ekilde bir isim kullan&lmaktad&r. Gene Lincoln firmas& taraf &ndan geli*tirilmi* olan bu usuln prensip *emas& 11'de grlmektedir. Burada para dik diki* ise yere paraleldir. Bir seferde paran&n iki taraftan ayn& anda kaynat&lmas& mmkndr. Tozun d*memesi iin *ekilde grld' gibi kaynak kafas&yla beraber hareket eden zel kay&*lar mevcuttur. Bu usul bilhassa gemi in*aat&nda geni* bir tatbikat sahas& bulmu*tur. 5- BAND ELEKTRODLA T Z ALTI KAYNA# I USUL: Bu usulde tel halindeki elektrodun yerini band halinde bir *erit elektrod alm&*t& r. Band

elektrodla yap&lan kaynakta, tel elektrodlar yap&lan kaynakta oldu'u gibi ayn& fiziksel ve metalrjik olaylar cereyan eder. Band elektrodla yap&lan tozalt& kayna'&n&n ba*l&ca zelliklerini *yle s&ralamak mmkndr. a) Erime gc yksektir. b) Nfuziyet nispeti azd&r: c) Kaynak diki*i gzenek bak&m&ndan yksek bir emniyete sahiptir. d) Yksek bir ekonomi sa'lan&r. 6-KIZGIN TEL USUL: Tandem usuln bir alternatifidir burada tellerden bir tanesi elektrik direnci ile & s&t&larak kaynak banyosuna ithal edilir bu *ekilde elektrik enerjisinden tasarruf sa'lan&r. Tozalt& kayna'& son senelerde memleketimizde olduka geni* bir tatbikat sahas& bulmu*tur. zel sektrde ve bilhassa likit gaz tp imalat&nda ve Devlet Karayollar& Bak&m Atlyelerinde dozer ve traktrlerin a*& nan yry* tak&mlar&n& n doldurulmas& nda kullan&lmaktad& r.

&ekil. 12- Bant Elektrodla tozalt) kayna,). TOZALT KAYNA# INDA D K & N FORMU VE BUNA TES R EDEN FAKTRLER Tozalt& kayna'&nda diki*in formuna tesir eden ba*l&ca faktrler *unlard& r: a- Ak&m *iddeti b- Ak&m yo'unlu'u (tel ap&) c- Ark gerilimi d- Kaynak h&z& e- Kaynak a'z&n&n haz&rlanma *ekli ve a'&zlar aras&ndaki aral&k f- Paran& n bulundu'u dzlemdeki meyli g- Ak&m cins ve kutup durumu h- Telin memeden d&*ar&da kalan k&sm&n&n uzunlu'u Tozalt& kaynak diki *inin kesiti tetkik edildi'inde, burada bir i ve bir de d&* diki * formu olmak zere iki farkl & formun, mevcut oldu'u grlr. (#ekil 13) Nfuziyet derinli'i (t) erime geni *li'ini (b) ve diki * yksekli 'ini de (h) ile gsterirsek; i diki *

formu (b/t) ve d&* diki * formu da (b/h) *eklinde ifade edilir. (b/t= 0.5-10 ve (b/h)= 1.8 aras&nda de'i*ir.

&ekil. 13. ve d)* diki* formunun *ematik olarak gsterili*i. a-Ak)m *iddetinin tesiri: Ak&m *iddeti diki *in formu zerine en byk tesiri olan faktrlerden birisidir; ak& m *iddeti artt & ka i diki* formu b/t de'i *mekte, bu oran klmekte yani nfuziyet artmaktad&r. Bu sebepten tr ak&m *iddeti kaynak edilen para kal & nl &'& na uygun olarak tespit edilmelidir, aksi halde (t) nfuziyet para kal& nl &'& ndan daha byk olur, para delinir. ok ufak oldu'unda da iyi bir birle*me meydana gelmez.

b-Ak) m yo,unlu ,unun tesiri Ak&m yo'unlu'u da diki *in formuna tesir eden faktrler iindedir. Bilindi 'i gibi ak&m yo'unlu'u ak&m *iddetinin tem kesitine oran& d& r (l/F -amper/mm2). Ak&m yo'unlu'unun artmas& ile ak&m *iddeti de artaca'&ndan diki *in nfuziyeti artar, ayr&ca ak&m yo'unlu'unun artmas& ile erime gc de artt&'&ndan diki*in yksekli'inde (h) bir artma grlr. c-Ark geriliminin tesiri

&ekil 15 Ark geriliminin diki *in formu zerinde tesiri. Gerilimin de'i *mesi ile ark& n boyu da de'i *ir. Baz& cins tozlar yksek gerilim ile al &*may& icap ettirirler, bu gibi tozlarla d*k gerilimde al&*&l&rsa cruf diki *in zerinden zor kalkar, byle bir durumda kaynak& ark gerilimini ykseltmelidir. Yksek bir ark gerilimi, uzun arkla al&*may& icap ettirdi 'inden fazla miktarda tozun cruf haline gemesine sebep olur; bu ise kaynak diki*inin kimyasal bile*imine tesir eder. Mesel asit karakterli bir tozla kaynak yap&lmas& halinde, diki *in silisyum miktar& artar. Ark geriliminin ok d*k seilmesi ise baz& kaynak hatalar&n&n ortaya &kmas&na sebep olur. Ark boyunun artmas& ile ark&n para zerinde kaplad&'& alan da artar; bu se kaynak diki *inin geni *li'ini artt & r & r. #u halde ark gerilimi en bariz tesirin diki *ini eni zerinde gstermektedir; gerilimin artmas& nfuziyet ve diki* yksekli'ine menfi tesir eder. d-Kaynak h)z)n)n tesiri Kaynak diki *inin formu zerine tesir eden faktrlerden olan kaynak h& z & ykseldike nfuziyet derinli 'i ile diki * geni *li 'inin azald&'& grlmektedir. Kaynak h& z& di'er taraftan toz sarfiyat&na da tesir eden faktrler aras&ndad&r; h&z&n d*mesi ile toz sarfiyat& da artar. Kaynak h&z& n& n artmas& diki *lerin daha dikkatli olarak kaynak edilmesini icap ettirmektedir:

&ekil: 16-Kaynak h ) z) n ) n diki *in formu zerine tesiri. Yksek h&zlarda diki*te gzenekler ve diki* kenarlar&nda entik hatalar& meydana gelmektedir. Bugn gerekli *artlar sa'land&'&nda yksek h&zlarda da kaliteli diki*ler elde edilebilmektedir. nce salar&n birle*tirilmesinde 350 cm/dak kadar h&zlara eri *ilmi*tir. Kaynak h& z& azald& ka birim diki * boyuna verilen & s& miktar& artar, bylece & s& tesiri alt & ndaki blge geni *ler ve normal kaynak h&zlar&nda delinmemesi icap eden paralarda delinme tehlikesi ba*lar. D*k kaynak h&zlar&nda elektrod fazla uzakla*madan banyo kat&la*maya ba*layaca'& ndan, diki* zerindeki bal&ks&rt& izgiler aras&ndaki a& byktr: kaynak h&z& ykseldike bu a& daralmaya ba*lar. Tecrbeli bir gz bu bal&ks&rt& izgilere bakarak kaynak srati hakk& nda bir fikir yrtebilir. e-Kaynak a,)z a)s)n)n *ekli: Kaynak a'&z a&s&n&n geni*li'i ve iki para aras&nda b&rak&lan aral& k, diki * formunu etkileyen faktrler aras& ndad&r. A'&z a&s&n&n artmas& le diki*in eni artar ve (h) diki *in yksekli 'i fazla miktarda azal& r. ki para aras&ndaki aral&'&n artmas& ile nfuziyet fazla miktarda artar, diki *in geni *li 'i artar buna mukabil yksekli 'i fazla miktarda azal&r (t artar, b azal&r.) f-Paran)n bulundu,u dzlemin meylinin tesiri Tozalt& kayna'& esas olarak yatay pozisyonda yap&l&r. Burada bilhassa paran&n durumu ve kaynak yn diki* formuna tesir eder. Paran& n bulundu'u yatay dzlemde 6'ye kadar bir meyile sahip olmas& pek nemli de'ildir. #ekil 17'de yoku* yukar& ve yoku* a*a'& yap&lan kaynaklardaki diki * formlar& verilmi*tir. Mesela, 6'den daha byk meyilli yzeylerdeki yoku*un a*a'& yap&lan kaynaklarda nfuziyet gayet az ve diki* geni *tir. Yoku* yukar& yap&lan kaynaklarda ise, nfuziyet ve diki* yksekli'i ok fazlad&r.

&ekil. 17-Paran)n bulundu,u dzlemdeki meylin diki*in formu zerine tesiri. Silindirik paralar&n kayna'& nda telin pozisyonunun dikey eksenin sa'&nda veya solunda bulunmas& ve telin ucu ile dikey eksen aras&ndaki mesafenin fazlal&'& veya azl &'& diki *in formuna etkileyen nemli bir faktrdr. Bu tesir *ekil. 18'de bariz olarak grlmektedir. En uygun yer, telin, paran& n dikey eksenine yak&n ve kaynak ynne gre yoku* yukar& kaynak yapacak tarafta/ *ekle gre sa 'da/ bulunmas& d& r. Telin mevkii ile eksen aras&ndaki mesafe yoku* yukar& istikamette artarsa nfuziyet azal&r ve diki* geni*ler. Ayn& zamanda cruf kal&nt&lar&na sebep olur. E'er bu mesafe yoku* a*a'& istikamette artarsa nfuziyet ve diki* yksekli'i fazlala*&r. g-Ak) m cinsinin tesiri Tozalt & kayna'& nda hem alternatif hem de do'ru ak&m kullan&labilir. Her iki ak&m& n da ayr& kullan&lma sahalar& ve diki * formu zerine ayr& etkileri mevcuttur. Do'ru ak&m kullan&ld&'& hallerde diki * formunun, nfuziyetin ve sratin kontrol hassas olarak yap&labilmekte ve ark daha kolay te*ekkl etmektedir. Binaenaleyh, 1) Ark ate*lemesinin abuk olmas& n& n arzu edildi 'i, 2) Ark& n s&k& bir kontrolnn gerekli oldu'u 3) Yksek sratle zel yrngelerin kaynak edilmesinin gerekli oldu'u hallerde do'ru ak&m tercih edilmelidir.

&ekil. 18-Silindirik paralar)n evresel diki *lerinin kayna,)nda, telin bulundu,u mevkiin diki *in formu zerine tesiri. Diki * formunun kontrol alt &na al& nabilmesi bilhassa ters kutuplama (elektrod pozitif kutupta) le daha hassas olarak yap& labilmektedir. Do'ru kutuplama yap& ld&'& hallerde eriyen tel miktar& artmakta, buna mukabil nfuziyet ters kutuplamaya nazaran azalmaktad&r. Bu sebeple doldurma

*lemlerinde do'ru kutuplama (elektrod negatif kutupta) tercih edilir, yaln&z ters kutuplama-da ark ancak yksek ak&m *iddetlerinde kararl&d&r. Do'ru ak&m&n btn bu avantajlar& ve yksek kaynak h&zlar& sa'lamas& yan& s&ra, kullan&lan ak&m membalar& bak&m&n&n zor ve maliyetlerinin pahal& olu*u bugnn endstrisini alternatif ak&m& kullanmaya do'ru yneltmektedir. Alternatif ak&m yksek h&zlarda kaynak yapmaya msait olmamas&na ra'men bugn yksek glerin gerekti'i a'&r sanayide tercih edilmektedir. nk kullan&lan kaynak transformatrlerinin bak&m& kolay ve fiyatlar& do'ru ak&m makinelerine k&yasla ok ucuzdur. lk ate*leme zorlu'u bugn ilave edilen yksek frekans cihazlar&yla halledilmi*tir. Elde edilen diki*in nfuziyeti ve kaynak teli erime gc do'ru ak& mla her ki kutuplama ile elde edilen de'erlerin a*a'& yukar& ortalamas&d&r. Alternatif ak&m ark parlamas& n& minimuma indirir, topraklama bir problem &karmaz. Bundan tr bilhassa ark parlamas&n&n nlenmesinin gerekti'i hallerde, borular& n i kayna'& nda topraklaman& n problem & kard&'& hallerde birden fazla ark&n ayn& anda kullan&ld&'& yerlerde tercih edilir. Paraya ba'lanan kablonun ba'lant& yeri ark&n flemesine tesir eder. Bunun neticesinde de diki *in i formu de'i *ir ve kifayetsiz bir birle*me elde edilir. Kablonun ba'lant& yeri uygun bir ark flemesi sa'lanacak *ekilde seilmelidir. Bu da, kaynak yap&lan ki paran&n her birinin ba* ve sonuna (diki*in sa'&na ve soluna) gelmek zere drtl bir ba'lant& yapmakla gerekle*ebilir.

&ekil. 19-Ark flemesinin diki * i formu zerine tesiri ok uzun kablolar omik gerilim d*mn ykseltti 'inden, pratikte kullan& lan kablo uzunlu ' u (toprak ve kaynak kablolar& n& n toplam&) 40 metreyi a*mamal& d&r. Kablo kesitleri de tatbik edilen ak&m *iddetine ba'l& olarak, en uzun devrede kalma sresinde, kablonun el ile tutulabilecek bir s&cakl&ktan daha fazla &s&nmayaca'& tarzda seilir. Tablo 6'da tatbikatta kullan&lan kablo kesitleri verilmi*tir. Tablodaki de'erler toplam kablo uzunlu'unun 40 metre olmas& haline aittir. Di'er nemli bir nokta da kaynak kablosu sar&lm&* vaziyette yerde iken veya kaynak makinesinin zerinde bulundu'u s& rada kaynak yapmakt&r. Bu takdirde kabloda byk bir endktif gerilim d*mesi meydana gelir. Bu da arka tesir eder ve neticede kaynak i*lemini bozar. Kaynak kablosunun yerde yaln&z bir yar&m daire te*kil edecek *ekilde bulunmas&na msaade edilir. Tablo. 6-Tatb katta kullan&lan kablo kesitleri.

Ak&m *iddeti (Amper) 500'e kadar 500-1000 1000-1500 1500-2000

Toplam kablo boyu (Metre) 40 40 40 40

Bak&r kablo kesiti (mm2) 1x120(1x95) 2x120(3x95) 34x120 5x120

h-Telin memeden d)*ar)da kalan k) sm)n)n uzunlu,u. Kaynak telinin ba'lant & yeri veya telin d&*ar& da kalan k&sm&, kaynak memesinin paraya olan mesafesi ile ifade edilir. Bu mesafe bydke telin d&*ar&da kalan k&sm& da artar. Pratikte meme ile para aras&ndaki ortalama mesafe tel ap& n& n 10 misli olarak al& n&r. Tecrbeler, meme ile i* paras& aras&ndaki mesafenin k&salmas&yla daha kararl& ve sabit bir ark&n elde edildi'ini gstermi*tir. Bu mesafe bydke bilhassa nfuziyetin azald&'& ve diki * yksekli 'inin de artt &'& bariz olarak *ekil 20'de grlmektedir. Nfuziyetin azalmas& ve y&'&lan metal miktar& n& n artmas& doldurma kayna'& iin uygun ise de, birle*tirme kayna'&nda arzu edilmez. Birle*tirme kayna'&nda daima iyi bir ve hatas&z bir diki* aran&r. Btn bu hususlara ilaveten kaynak diki*inin formuna tozun tane bykl'nn ve cinsinin tesiri de mevcuttur. Tozun tane bykl' artt &ka nfuziyet ve diki * yksekli'i az miktarda azal&r. Buna mukabil diki*in eninde bir artma vuku bulur. Tatbikatta diki *in formunu kontrol alt& na alabilmek iin bu faktrlerden sadece bir veya iki tanesini de'i*tirmek tatminkr neticeler vermez. Diki *in formunu tam bir kontrol alt & na alabilmek iin bu faktrlerin byk bir gerek kaynak donan&m& ve malzemesi ve gerekse kaynak edilecek malzemeyi imal eden firmalar&n verdikleri de'erler ve karakteristikler ancak uygun *artlar& tespit etmeye yard&mc& olabilirler. Fakat tecrbeli bir operatr kendi tecrbesini etmeye yard&mc& olabilirler. Fakat tecrbeli bir operatr kendi tecrbesini verilen de'erlere katarak kolayl&kla uygun *artlar& tespit edebilir. Tozalt& kayna'&nda diki *in formuna tesir eden faktrle ve bunlar&n tesir *iddetleri Tablo.8'de topluca verilmi *tir. Tablo.7-Kullan&lan tel ap& na uygun u uzunluklar& . Tel ap& mm 1,6 D&*ar&da kalan k&s&m mm 16-24 2,5 3,0 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0

20-30 25-32 30-40 35-45 40-50 45-55 50-60

TABLO 8.- Tozalt) kayna,)nda diki*in formu zerine tesir eden faktrler

&ekil: 20- Kaynak telinin d )*ar) da kalan k) sm)n )n diki * formu zerine etkisi

KAYNAK A# IZLARININ HAZIRLANMASI Tozatt& kaynak tekni'inde, kaynak a'&zlar& n& n haz&rlanmas&nda ve diki* formunu seiminde *u faktrler gz-nne al&n&r. a) Esas Metalin cinsi ve erime *ekli b) Para kal&nl&'& c) Kaynak pozisyonu d) Tek veya ift tarafl& kaynak yapabilme imkn& e) Paso say&s& f) Elde mevcut kaynak makinesinin verdi'i ak&m cinsi ve gc Tozalt& kaynak usulnde kullan&lan a'& z haz&rlama *ekilleri iki esas gruba ayr&l&r. a) Yard&mc& altl&kl& a'&z haz&rlama b) Yard&mc& altl&k kullanmadan a'&z haz&rlama. Tecrbeler a'&z aarak 16 mm. sa kal&nl&'&na kadar bir paso ile kaynak yapabilece'ini gstermi*tir. Daha kal&n paralar& bir pasoda kaynak yapmak mmkn de'ildir. Bu takdirde birka pasolu kaynak tatbik edilir ve iki tarafl& kaynak yap&l&r. a) YARDIMCI ALTLIKLA KAYNAK: Baz& hallerde, btn kaynak kesitini eritecek emin bir kaynak banyosu sa'lamak iin baz& yard&mc& altl&klardan istifade edilir. Bu altl &klar yard&m& yla kaynak yapabilecek azami kal&nl&k 16 mm.dir. Kullan&lan altl&klara ayr & tiptir. 1-Bak&r altl&k 2-Toz altl&k 3-Sa *erit altl&k BAKIR ALTLIK: Bak&r altl&k kullan&larak yap&lan kaynaklarda a'&zlar&n haz& rlanma tarz& ve lleri #ekil 21.de verilmi *tir. Bu arada bak&r altl&'&n kaynak yap&lacak paralara gayet iyi bir temas sa'lamas& gerekir. 2000 mm. den uzun salarda altl&'&n pnomatik ve hidrolik bir tertibatla bast&r&lmas& icabeder.

&ekil.21-Bak)r altl)k vas)tas)yla yap)lan kaynaklarda a,)zlar)n haz)rlanma *ekli ve lleri. Bazen da bak&r altl&'&n a&lm&* bulunan kanal&na ince bir tabaka kaynak tozu serilir. (#ekil. 21a) Bylece kaynak esnas& nda erimi* kaynak banyosunun bak&rla temas& nlenmi* olur. Bu takdirde iki

para aras&ndaki aral&'&n (b) daha geni* seilmesi gerekir.

&ekil.21-a) Bak) r altl) k ve ince bir tabaka kaynak tozu kullanarak yap)lan kaynakta a,)zlar)n durumu ve lleri. TOZ ALTLIK: Bir toz altl &k kullanarak yap&lan kaynak *leminde a'z&n haz&rlanma tarz& ve lzumu yard&mc& vas&talar #ekil; 22.de gsterilmi*tir. Diki *in alt&na tesadf eden toz, *ekilde grlen lastik borudan bas&nl& hava geirerek boruyu 2 numaral& duruma getirmek suretiyle paran& n alt taraf &na bast&r&l&r.

&ekil.22-Toz altl ) k kullanarak yap ) lan kaynakta a , z) n haz)rlanmas) ve gerekli yard)mc) vas)talar. 1-Lastik hortumdan bas&nl& hava gemeden evvelki durum. 2-Lstik hortumdan bas&nl& hava getikten sonraki durum. Buradan lastikten geirilen havan&n bas&nc& nemlidir. E'er bas&n az olursa, diki* a*a'&ya do'ru akar ve yksek olursa diki * yukar&ya do'ru f & rlar. Lastikten geen havan&n bas&nc& sa kal&nl&'&na ve seilen al&*ma tekni'ine ba'l&d&r. Ayr&ca bu bas&nc&n btn sa boyunca muntazam bir *ekilde tatbiki ve kaynak tozunun ela mmkn mertebe ayn& irilikte olmas& gerekir. ri veya ince tozun kullan&lmas& da neticeye tesir eden bir faktrdr. Genel olarak tane bykl'nn iri seilmemesi arzu edilir. SA & ER T ALTLIK: 3elirli bir kal&nl&k ve geni*likteki bir sa *erit, birle*tirilecek a'z& n alt taraf &na puntalanarak ba'lan&r (#ekil. 23). Bylece kaynak esnas&nda banyo a*a'&ya do'ru akmadan btn kesitin eritilmesi sa'lanm&* ve neticede de *erit diki*e ters taraf &ndan kaynak edilmi* olur. Bu usul, daha ziyade *eridin sonradan bertaraf edilmemesi icap eden hallerde kullan&l&r. E'er *eridin i*lenerek bertaraf edilmesi bahis mevzuu ise bu usul ekonomik de'ildir.

&ekil.23-Bir sa *erit kullanarak kaynak a, z)n)n haz)rlanmas). Sa kal & nl &'& na ba'l & olarak *erit kal & nl & klar& ile geni *likleri a*a'&da verilmi*tir: Sa kal&nl&'&: S=10 mm. ise: #erit kal& nl &'& : = 0.5xSmm # erit geni *li 'i: =40 mm Sa kal & nl &'& -S=12 mm. ise: #erit kal&nl&'&: = 0.2x5 veya 0.3xS #erit geni *li 'i: = 60 mm max. Bazen de sa *erit yerine #ekil 24. de grlen tarzda bir a'&z haz&rlama tatbik edilir.

&ekil.24-Sa *erit yerine geebilecek di, er bir a,)z haz)rlama tarz). b) YARDIMCI ALTLIK KULLANMADAN A# IZ HAZIRLAMA: Genel olarak 11 mm.den kal&n salar iki taraf &ndan kaynak yap&l&r. ki taraftan yap&lan kaynakta sa kal&nl&'&n& n asgari s&n& r&n& 4 mm.dir. Yard&mc& herhangi bir vas&ta kullanmadan yap&lan kaynaklarda kullan&lan ba*l&ca a'&z *ekilleri *unlard&r: a)I- Diki*i b) V Diki*i l-Diki *i 4 ile 18. mm. aras& ndaki kal & nl & klar iin kullan&l& r. Kaynak her iki taraftan yap&l& r. Her iki taraftan yap&lan kayna'&n kesitin yar&s&ndan fazlas&n& eritmesi gerekir (#ekil. 25). Burada iki para aras& ndaki aral&'& n nispeti de nemlidir. 10 mm. sa kal&nl&'& na kadar bu aral&k azami 0,5 mm. ve 18. mm. kal&nl&'a kadarda azami 1 mm. olarak al& n& r.

&ekil. 25-1-Diki*in *ematik grn*. ift tarafl& kaynak yapmak zere haz&rlanan Y-a'& zlar& 16 ila 30 mm. aras&ndaki sa kal&nl&klar&na tatbik edilir. Kaynak a'z& n& n *ekli ve lleri #ekil 26'da verilmi*tir.

&ekil.26-Tozalt) kayna,)nda Y-a,z)n)n haz)rlanmas) ve kaynak tarz). Simetrik ift Y-Diki *leri, normal ark kayna'& ndaki X-a'&zlar&na benzer. Toz alt& kayna'&nda 18 ila 60 mm. aras&ndaki sa kal&nl&klar&na tatbik edilir. (#ekil 27) A'&z ift taraf &ndan kaynak yap&l& r.

&ekil.27-Tozalt) kayna,)nda ift Y-A,)zlar)n )n kaynak tarz). Simetrik olmayan ift tarafl& Y -A'& zlar& 40 ila 70 mm. aras& ndaki sa kal& nl&klar& na tatbik edilir. Birinci paso d*k ak&m *iddeti ile ekildikten sonra di'er taraftan yksek ak&m *iddeti ile ikinci paso ekilir.

&ekil.28-ok pasolu kaynaklarda kullan)lan kaynak a,)zlar)n)n *ekilleri. Tozalt& kayna'& nda i k*e birle*tirmeleri oluk veya normal yatay pozisyonda yap&labilir; fakat mmkn oldu'u halterde (*ayet paran& n durumu msaitse) oluk pozisyonu tercih edilmelidir. Oluk pozisyonunda, tel ekseni ile diki*in simetri ekseni ayn& kal&nl&ktaki paralar&n kayna'& nda asimetrik pozisyondan faydalan&l&r.

 k*e diki *lerinde, kaynak edilen para yksek ak& m *iddeti tatbikine msait ise 12 mm. kadar paralar bir pasoda kaynak edilebilir. Bu ba'lant&larda dikkat edilmesi gereken bir husus da ki para aras& ndaki aral&kt&r. Bu aral&'&n& n 1 mm.'yi gemesine dikkat edilmelidir. Aksi halde erimi* banyo ba'lant&n&n br taraf &na akabilir. Kontrksiyon veya sair sebeplerle bu aral&'&n byk tutulmas& n& n gerekli oldu'u hallerde banyonun di 'er tarafa akmamas& iin #ekil.30.da grlen tedbir al & n& r.

&ekil 29. k *e diki *lerinin simetrik ve asimetrik oluk pozisyonlar)nda kayna,).

&ekil 30. Oluk pozisyonlar)ndaki i k*e diki*leri Diki *in bir taraf & bir bak&r lama veya bir boru ile kapat & l& r ve aral & k ince taneli kaynak tozu ile doldurulur. Bu i*te iri taneli toz, hava aral&'& n&n tam mana ile doldurulmad&'&ndan tercih edilmemelidir. Oluk pozisyonunda ok pasolu kaynak tatbik etmenin gerekli oldu'a hallerde birinci ve kinci pasolar #ekil.31de grld' gibi do'rudan do'ruya diki *in ortas&na ve di'er pasolarda ikincinin zerine gelecek *ekilde yan yana ekilmelidir.

&ekil .31- Oluk pozisyonundaki i k *e diki *lerin ok pasolu kayna,)nda takip edilen s)ra.

&ekil32- Normal yatay pozisyondaki i k *e diki *lerin kayna,)nda, simetrik bir diki * elde etmek iin kaynak telinin durumu.

&ekil 33. Normal yatay pozisyondaki i k*e diki*lerinde tel ucunun dikey levhaya olan mesafesinin diki*in te*ekklne tesiri.

&ekil 34. Normal yatay pozisyondaki i k *e diki *lerinin ok pasolu kayna,)nda takip gsterimi Yatay Pozisyonda yap&lan bindirme kaynaklar& nda uygun bir diki * formu elde edebilmek iin tel ekseni ile st levha kenar& aras&ndaki mesafe kullan&lan tel ap&n&n yar& s& kadar olmal & d& r. Aksi halde #ekil.35'de grld' gibi paralardan birinde nfuziyet azl&'& meydana gelir.

&ekil.35- Yatay pozisyondaki bindirme diki *lerde telin konumunun diki *in formu zerinde tesiri. Soldan sa'a do'ru s&ra ile: Yanl&*-#artl&-Do'ru. TOZALTI KAYNAK USULNDE KAYNAK HATALARI Bir kaynak diki *inin arzu edilen s&hhatli bir birle*tirmeyi sa'layabilmesi iin hatalardan ari olmas& gereklidir; nk bu hatalar hem diki *in homojenli'ini bozar hem de mukavemetini d*rr. Tozalt& kayna'&nda rastlanan ba*l&ca kaynak hatalar&n& *u *ekilde s&ralayabiliriz: 1 atlaklar, 2-Gzenekler, 3-Cruf kal&nt&lar&,

4-Birle*tirme azl&'&, 5-Yanmadan mtevellit oluk ve entikler, 6-Delikler, 1-ATLAKLAR Kaynak diki*inde meydana gelen hatalar&n en tehlikelisi atlaklard&r. atlaklar gerek esas metalde gerekse kaynak metalinde meydana gelebilir. Esas metalde meydana gelen atlaklar&n sebebi btn di'er eritme kaynaklar& nda oldu'u gibi ekseriyetle & s& tesiri alt&nda kalan blgenin sertle*mesidir; bunun yan& s&ra so'uma h&z&, malzemenin terkibi, konstrksiyonun *ekli v.s. bu hususa tesir eden faktrlerdir. Burada biz sadece tozalt& kaynak diki*inde meydana gelen atlaklar zerine e'ilece'iz. nk daha evvel de belirtti'imiz gibi esas metalde te*ekkl eden atlaklar&n sebebi btn eritme kaynaklar&nda ayn&d&r. Kaynak diki*inde meydana gelen atlamalara a*a'&daki faktrler sebep olur: 1.1-Gaz& al&nmam&* esas metal, 1.2-Segragasyon blgeleri, 1.3-Esas metalin karbon miktar&n&n farla olmas& 1,4-Silisyum ve manganez miktar&n&n fazlala*mas&, 1.5-Konstrksiyonun rijitli'i, 1.6-Diki*in erken zorlanmaya maruz kalmas&, 1.7-Yanl&* bir al&*ma tekni'inin seilmesi, 1.1-Mmkn mertebe gaz& al&nm&* elik kullanmak, diki*teki atlamaya mani olmak bak&m&ndan en emin yoldur. Fakat gaz& al &nmam&* bir eli 'in kullan&lmas&nda atlama has&l olursa a*a'& daki tedbirlere ba*vurulur: a-Kaynak banyosu kk seilmeli, b-Kaynak h&z& azalt&lmal&, c-ok pasolu kaynak tatbik edilmeli, d- k*e diki *lerinde ark gerilimi biraz ykseltilmeli, e-Kaynak h&z& ve ak&m *iddeti azalt&lmal&, f-Telin konum a& s& de'i *tirilmeli, g-Kaynak kafas&na, kaynak ynnn ters taraf&na do'ru bir e'im verilmeli, h-2 ve 25 mm. gibi ince tel kullan&lmal& i-Yksek manganez htiva eden tel seilerek iyi bir deoksidasyon sa'lanmal& k-Bazik karakterli bir toz kullan&lmal& 1.2-Segragasyon blgeleri esas metale ait bir kusurdur. Kaynak edilen paran& n bir k& sm&nda byle bir kusura rastlan&rsa diki*in o k&sm& sklmeli ve oras& yksek manganezli tel ve bazik tozla

kaynak edilmelidir. 1.3-Esas metalin ihtiva etti 'i karbon miktar& n& n fazla olmas& halinde, diki *teki atlama meylini azaltmak iin a*a'& daki tedbirlere ba*vurulur: a-Kaynak banyosu kk tutulmal& b-Kaynak h&z& azalt&lmal& c-Diki* yava* so'utulmal& d-Cruf uzun bir sre (diki * so'uyuncaya kadar) diki* zerinde kalmal& e-Bazik karakterli bir toz kullanmal& f-Esas metal bir n tavlamaya tabi tutulmal& g-ok pasolu kaynak tatbik edilmeli h-Do'ru ak&mda elektrod negatif (-) kutba ba'lanmal& i- nce apl& tel seilmeli 1.4-Silisyum veya manganez miktar&n&n zenginle*mesiyle diki*te meydana gelebilecek atlamalar a*a'& daki tedbirlerle nlenebilir: a-Tel-toz kombinasyonunun metalrjik tesiri de'i *tirilmeli b-Kaynak banyosunun silisyum miktar& n& artt &racak bir toz kullan&lmamal& c-Manganez -silisyum nispeti de'i*tirilmeli d-Ark gerilimi de'i *tirilmeli l.5-Konstrksiyon rijitli'inin diki *te meydana getirebilece'i atlaklar& nlemek iin a*a'&daki tedbirlere ba*vurulur: a-Ak i para aras&nda uygun bir aral&k bulunmal& b-Paran&n serbest olarak kendini ekebilmesi sa'lanmal& c-Snek bir kaynak diki *i temin edilmeli d-Bazik karakterli bir toz kullanmal& c-Diki *in hacmi de'i *tirilmeli f-al &*ma tekni 'i de'i *tirilmeli 1.6-Diki*in erken zorlanmaya maruz kalmas&yla meydana gelebilecek atlaklar& nlemek in a*a'&daki tedbirlere ba*vurulabilir: a-Diki *in tamamen kat&la*mas& na kadar beklenilmeli b-Para, diki* kat&la*madan oynat&lmamal& c-Diki*in kat&la*mas& esnas&nda ekme, basma, e'me veya burma gibi bir zorlama tatbik edilmemeli d-Tamamen deokside edilmi* bir malzeme kullan&lmal& 1.7-Yanl& bir al &*ma tekni 'inin sebep oldu'u atlamalar a*a'&daki tedbirlere ba*vurularak nlenebilir:

a-Ark gerilimi ykseltilmeli b-Kaynak h&z& azalt&lmal& c-Ak&m yo'unlu'u azalt&lmal& veya o'alt&lmal& d-Tozun tane bykl'ne ve y&'&lma yksekli 'ine dikkat edilmeli e-A'&z a& s& bytlmeli f-Ak& m cinsi de 'i *tirilmeli (Do ' ru ak& m kullanmak daha uygundur). g-Kutup de'i *tirilmeli h-Paraya ba'lanan kablonun yeri de'i *tirilmeli ve bazen de paran& n her iki taraf &na gelecek *ekilde ift ba'lant & yap&lmal& . Gerek diki*te ve gerekse esas metalde meydana gelen atlaklar&n yegne tashih *ekli, hatal& yerin sklp &kart&lmas& ve yeni kaynak edilmesidir. D&* zorlaman&n *iddetli ve *ekli ne olursa olsun, atlaklar daima ba'lant&n&n mukavemetini d*rr. Bu bak&mdan hibir kaynakta atlamaya msaade edilmemelidir. 2.-Kaynak diki*inde meydana gelen gzeneklere a*a'&daki hususlar sebep olur: 2.1-Esas metalin terkibindeki gayri safiyet elemanlar& 2.2-Kaynak a'&zlar&nda bulunan boya, pas, ya', gres ve kav gibi pislikler. 23-Tozun rutubetli olmas& 2.4-Tozun ierisine yabanc& maddelerin kar&*m&* olmas& 23-Ark& n d&*ar& ya &*&k &karmas& 2.6-Kaynak telinin kirli ve pasl& olmas& 2.7-Hatal& al&*ma tekni'inin seilmesi 2.1-Esas metalin terkibindeki gayri safiyet elemanlar& gzenek te*ekklne sebebiyet verdi'i zaman en iyi are esas metali de'i*tirmektir. Aksi takdirde a*a'&daki tedbirlere ba*vurulur: a-Diki*in manganez muhteviyat& art&r&lmal& b-Tel-toz kombinasyonunun metalrjik etkisi de'i*tirilmemeli c-A'&z a&s& bytlmeli 2.2-Kaynak a'&zlar&n& n zerindeki pisliklerin sebebiyet verdi'i gzeneklere mani olmak iin a*a'&daki tedbirleri almak gerekir: a-A'&zlardaki boya, ya', pas, di'er pislikler temizlenmeli b-A'&zlar haz&rlanmay& mteakip hemen kaynak edilmeli c-Paralar paslanabilecekleri bir atmosferde depolanmamal& d-Kuvvetli deoksidan br kaynak tozu kullanmal& 23-Tozun rutubet kapmamas& na dikkat etmeli ve bu hususta a*a'& daki tedbirler al&nmal&d&r: a-Tozlar kaynaktan evvel 2-3 saat 300 C'de &s&t&lmal& b-Tozlar daima kuru yerlerde (klima tesisat& bulunan) depolanmal&

c-Tozlar& nem ekmeyecek *ekilde paketlemeli 2.4-Tozun ierisindeki yabanc& maddelerin gzenek te*ekklne sebebiyet vermemesi iin a*a'&daki hususlara dikkat edilir: a-Tozun ierisinde bulunan ve gaz te*kil eden tahta tala*&, ka'&t, ttn, gibi maddeler ay&klanmal& b-Tozda bulunan pas ve kav gibi maddeler &kar&lmal&, cruf elenerek ay&klanmal& c-Toz, kaynak yerinden emilerek al&nmal& 2.5-Ark& n d&*ar& ya &*& k & karmas& yla meydana gelen gzenekler a*a'&daki tedbirlerle bertaraf edilir: a-Tozun y&'&lma yksekli'i artt&r&lmal& b- nce taneli toz kullanmal& c-Yeter derecede toz zevk etmeli d-Tozun verili* tarz& de'i *tirilmeli e-Toz sevk borusundaki cruf bertaraf edilmeli 2.6-Telin zerindeki ya', pas, gres, boya gibi pislikler temizlenmeli. Teller kuru yerlerde depolanmal& d& r. 3.-Diki *teki i cruf kal & nt& lar& n& n ba*l & ca sebepleri *unlard&r: a-Kifayetsiz nfuziyet b-Kaynak pasolar&n&n birbirini kifayetsiz kesmesi c-Kaynak yap&lmam&* k&s&mlar&n mevcudiyeti d-Yksek ark gerilimi e-Yksek kaynak h&z& f-Telin fena *ekilde ynetilmesi g-Telin ink&tal& olarak kaynak yerine gelmesi cruf kal & nt &lar& na mani olmak iin a*a'& daki tedbirlere ba*vurmak gerekir: a-Ak& n *iddeti ykseltilir b-Ak&m yo'unlu'u ykseltilir c-Ark gerilimi d*rlr. d-Kaynak kafas& na uygun bir meyil verilir e-evresel diki*lerin kayna'&nda telin memenin d&*&nda kalan k& sm&n& n boyu de'i *tirilir. f-Ba'lant & yerlerindeki cruflar bertaraf edilir. g-Telin paraya dikey olarak gelmesine dikkat edilir. h-Bak&r eneler ve tahrik makaralar& gibi a*&nan k&s&mlar de'i *tirilir. Crufun ne do'ru akmas& ve paran&n e'imi d&* cruf kal&nt&lar&na sebep olur. Bunu nlemek iin de a*a'&daki tedbirler al& n& r:

a-Ak&m *iddeti d*rlr. b-Kaynak h&z& ykseltilir. c-Kaynak gerilimi d*rlr d-Para yatay pozisyona getirilir. e-Paraya hafif yukar& ya do'ru bir meyil verilerek yukar&ya do'ru kaynak yap&l&r. f-Elektrod (+ kutba ba'lan& r. g-Az ak&c& bir kaynak tozu seilmeli h- ri taneli bir kaynak tozu tercih edilmeli i-A'&z a&s& bytlmeli k-ok pasolu kaynak kullan&lmal& 4-Tozalt& kayna'&nda, kifayetsiz bir birle*meye a*a'&daki faktrler neden olur: 41-Yanl &* al &*ma tekni 'i neticesinde nfuziyetin tam olmamas&. 4.2-Kaynak a'&zlar&n&n fena haz&rlanmas& 4.1-Yanl&* al&*ma tekni'inin sebebiyet verdi'i kifayetsiz birle*me a*a'&daki tedbirlerle nlenebilir: a-Ak&m *iddeti ykseltilir b-Kaynak telinin ap& kltlr c-Ak&m yo'unlu'u ykseltilir d-Ark gerilimi d*rlr e-Kaynak h& z& duruma gre ya ykseltilir ya da d*rlr. f-Telin memenin d&*& nda kalan k& sm& n& n boyu azalt&l& r, (Azami 10xtel ap& ) g-Kablonun paraya ba'lant& s& birka yerden yap&l&r, h-Kayna'& n ba*lang& c& ve sonundaki biti * krateri eklenen bir ilave para zerine gelmemeli ve bunlar sonra kesilerek at&lmal& 2.7-Gzenek, te*ekklne hatal& al&*ma tekni'i sebep olmakta ise, bu takdirde a*a'& daki de'i *iklikleri yapmak gerekir: a-Ark gerilimi azalt&lmal& b-Kaynak h&z& kltlmeli c-Ak&m yo'unlu'u azalt&lmal& d-Kablonun paraya ba'lanma yeri veya *ekli de'i*tirilmeli veyahut da ift ba'lant & *ekli tatbik edilmeli e-Punta yap&lmamal&, yaln&z ba'lama tertibatlar& kullan&lmal& f-Ak&m&n cinsi ve kutup de'i *tirilmeli Baz& hallerde gzenekler kanallar halinde te*ekkl eder. Gzenek kanallar& ad& verilen bu hatalar ekseriya kk pasolar&n&n iyi bir erime sa'lamamalar& neticesinde meydana gelir.

Bu cins gzeneklere mani olmak iin *u tedbirler al&nmal&d&r: a-Kkte derin bir erime sa'lanmal& b-Ak&m *iddeti ykseltilmeli c-Ark gerilimi azalt&lmal& d-Kaynak h&z& kltlmeli e-Ak&m yo'unlu'u ykseltilmeli f-Punta yerlerindeki cruf bertaraf edilmeli g-Kaynak telinin konumu de'i *tirilmeli. Bir kaynak diki *inin ierisinde bulunan gzenekler, diki*in ta*&y&c& kesitini azaltt&'&ndan mukavemetini d*rr. Ayn& zamanda mevzii gerilme y&'&lmalar&na sebep olur. Gzenekler ba'lant&n&n mekanik zelliklerini fenala*t&r&r. Bilhassa yorulma mukavemeti zerine *iddetle tesir ederler. Da'&n&k halde ok kk gzenekler ba'lant& n&n statik mukavemetine fazla tesir etmez. Fazlaca gzenek ihtiva eden diki*ler sklerek yeniden kaynak edilmelidir 4.2-Fena haz&rlanm&* kaynak a'&zlar&n&n sebebiyet verdi'i kifayetsiz birle*me a*a'& daki tedbirlerle nlenir: a- yi bir kaynak a'z& haz&rlamal& b-Uygun bir a'&z a&s& seilmeli c-Bak&r altl& k de'i *tirilmeli d-Kaynak banyosunun bas&n tesiri artt&r&lmal& e-Puntalama i*lemi temiz ve dikkatli yap&lmal& 5.-Yanma oluklar&n&n ba*l&ca sebepleri a*a'&da verilmi *tir: 5.1-Yanl&* al&*ma tekni'i 5.2-Para pozisyonunun uygun olmamas& 53-Yanl&* kafa ayar& 5.4-Paralar&n kaynak a'&zlar&n&n iyi haz&rlanmamas& 5.1-Yanl &* al &*ma tekni 'inin sebep oldu'u yanma oluklar& a*a'& daki tedbirlerle bertaraf edilir: a-Ak&m *iddeti d*rlmeli b-Ak&m yo'unlu'u azalt&lmal& c-Ark gerilimi ykseltilmeli d-Toz de'i *tirilmeli e-Kaynak h&z& azalt&lmal& 2.2-Para pozisyonunun uygun olmamas& neticesinde meydana gelen oluklar& nlemek iin a*a'&daki tedbirlere ba*vurmak gerekir:

a-Para mmkn mertebe yatay pozisyona getirilmeli b-Kaynak kafas& paraya tam dikey duruma getirilmeli c-Telin memeden dikey olarak &k&*& sa'lanmal& d-Kaynak otomat & para ile paralel konumda olmal & 5.3-Kaynak kafas& n& n yanl&* ayar& neticesinde has&l olan yanma oluklar& a*a'&daki tedbirlerle bertaraf edilir: a-Yatay pozisyondaki i k*e diki *lerinde kafa yatay dzlemle 600 lik bir a& te*kil etmeli b-Tel ucunun yatay i k *e diki *in merkezine olan mesafesi de'i *tirilmeli (takriben 1.5-2.5 mm) c-Dairesel diki*lerin kayna'&nda, tel ucu mesafesi ile telin meyli de'i*tirilmeli 6-Diki *teki delinmelere yanl&* bir al&*ma tekni'inin seilmesi, tesisattaki fonksiyon ar&zalar& ve fena a'&z haz&rlama sebep olmaktad&r. Yanl &* al &*ma tekni 'inin sebep oldu' u delinmeler a*a'& daki tedbirlerle bertaraf edilir: a-Ak&m *iddeti azalt&lmal& b-Ark yo'unlu'u d*rlmeli c-Ark gerilimi ykseltilmeli d-Kaynak h&z& artt&r&lmal& e-Kaynak kafas& na, kaynak istikametinin aksi taraf &na do'ru bir e'im verilmeli f-Paraya hafif bir meyil verilmeli ve kaynak a*a'& ya do'ru yap&lmal&. g-Kablonun paraya ba'lant&s& ki veya daha fazla yerden yap&lmal& h-Kutup de'i *tirilmeli i-Kutlan&lan tozun tane bykl' de'i *tirilmeli k- cab& halinde ba*ka bir kaynak tozu kullan&lmal& Kaynak a'z& n& n fena haz& rlanmas& ve fonksiyon ar& zalar&n& n sebebiyet verdi'i delinmeler a*a'& daki tedbirlerle nlenir: a-Kaynak a'&zlar& dzeltilmeli b-A'&z a&lar& verilen toleranslar aras&nda kalmal& c-Uygun bir altl&k kullan&lmal & d-Ba'lant& tertibatlar& kontrol edilmeli e-Altl&'&n paraya basma bas&nc& ykseltilmeli f-Altl & k ile para aras& ndaki hava bo *lu'u bertaraf edilmeli g-Donat&mdaki elektriki ve mekanik ar&zalar giderilmeli h-Sabit bir kaynak h&z& seilmeli

B BL YOGRAFYA
1. ANIK Selhaddin; Sual ve cevaplarla tozalt& kaynak tekni'i 2. AWS. Welding Hand Book 3. ZDEM Necdet; Tozalt&nda ark kayna'&nda kaynak diki*ine tesir eden faktrler Kaynak Tekni'i Say&: 6 4. ROSS ; Welding Engineering 5. SCHATZ-VVERNER; Oerlikon-Eisenberg 6. ANIK Selhaddin-Tlbenti Kutsal; Tozalt&nda Kaynak Tekni'i 7. ANIK Selhaddin TLBENT Kutsal-ZGKTUDie Unterpulver-Schwessung

Turhan; Soru ve cevaplarla Kaynak Teknolojisi 8. ANIK Selhaddin; Kaynak Tekni'i Cilt: 2