Modeliranje Konstrukcija

Graevinski fakultet Sveuilita u Rijeci Prof.dr.sc.
Ivica Koar
Modeliranje konstrukcija 1
Modeliranje konstrukcija

Ivica Koar

Sveuilite u Rijeci
Graevinski fakultet

Graevinski fakultet Sveuilita u Rijeci Prof.dr.sc. Ivica Koar
Uvod u modeliranje

1 VRSTE MODELA KONSTRUKCIJA
Dvije glavne grupe modela su materijalni modeli i matematiki modeli, pri emu svaki ima
svoje dobre i loe strane, kao i specifinosti o kojima treba voditi rauna. Ovdje e biti
rije samo o matematikim modelima.
2 PRINCIPI IZRADE MODELA
Kod izrade modela ne moemo se rukovoditi principom geometrijske slinosti.
Na pr. elimo modelirati gredu koja je u stvarnosti:
L=10m b=0.50m h=1.0m dakle, I=0.042m
4
progib takve grede je =500E/P
Ukoliko nainimo 10 puta manji model
L=1.0m b=0.05m h=0.1m dakle, I=4.2E6m
4

progib takve grede je =5000E/P, dakle 10 puta vei.
Vidimo da slunost vrijedi kod linearno elastinih problema.
Pretpostavimo sada da raunamo nosivost AB grede istih dimenzija i presjeka, uz
MB 30 (f
B
=20.5 Mpa), GA 240/360 (
02
=240 Mpa)
zatitni sloj 2cm i 1% armature Aa=50cm
2
.
Za deformaciju
a
=10ppm i
b
=1.5ppm nosivost je
Nu=381.11 kN (vlak) i Mu=946,2 kNm.
Greda kojoj su sve dimenzije smanjene 2 puta (i zatitni sloj), a armatura je ostakla 1%
(Aa=12.5cm
2
) nosivost je 8 puta manja
Nu=95.28 kN (vlak) i Mu=118.27 kNm.
(Aa=3.125cm
2
(Aa=0.5cm
2
Isto vrijedi ako pretpostavimo da je naa greda od armiranog betona i raunamo joj
nosivost jer se po naim (i skoro svim drugim) propisima za AB ne uzima u obzir veliina
konstrukcije (size effect), tj. nosivost AB konstrukcije je linearno zavisna o njenoj
veliini.

3 MODELIRANJE KAMENIH, ZEMLJANIH I KONSTRUKCIJA OD OPEKE

Ovaj tip konstrukcija se najee javlja kod sanacije povijesnih graevina. Karakterizira ih
ponaanje koje nije elastino, te se u pravilu trebaju koristiti metode nelinearne analize, u
prvom redu zbog male ili nikakve vlane vrstoe.
Primjer nelinearnog modeliranja AB grede (program MASA : Koar & Obolt)

Slike: Dijagram sila-pomak, naprezanja u betonu, naprezanja u armaturi.
Modeliranje tapnih konstrukcija programom OKVIRW (Ivica Koar)

broj cvorova konstrukcije
broj stapova konstrukcije
broj razlicitih tipova presjeka/materijala stapova konstrukcije
broj slucajeva opterecenja koja zelimo zasebno racunati (i koje po zavrsenom
proracunu mozemo kombinirati po zelji;

Podaci o presjecima

E = modul elasticnosti materijala
G = modul smika materijala
A = povrsina poprecnog presjeka stapa
I = moment inercije poprecnog presjeka stapa
ar = korekcioni faktor za uticaj smika na presjek
gama = specificna tezina materijala stapa u [kN/m3]
alfa = koeficijent termicke ekspanzije materijala
h = visina poprecnog presjeka stapa

PODACI O GEOMETRIJI

Tipovi cvorova
POMAK U SMJERU OSI 'X', POMAK U SMJERU OSI 'Y', ROTACIJA.
Na pr.:
TIP...........0, 0, 0 - pomaci u svim smjerovima sprijeceni
TIP...........0, 1, 1 - pomak "X" sprijecen, os "Y" i rotacija slobodni
TIP...........0, 0, 1 - pomaci "X" i "Y" sprijeceni, rotacija slobodna
TIP...........1, 1, 0 - pomaci "X" i "Y" slobodni, rotacija sprijecena

Tipovi stapova
tip (1) upeto obostrano tip (4) zglob obostrano
tip (2) zglob lijevo tip (3) zglob desno

Spoj stapova u cvorove
Kraj konzolnog nosaca se smatra upet u pomicni cvor!

A/ Svi stapovi medjusobno upeti; oslonac prema tipu sprijecenog pomaka:

oslonac kontinuiranog nosaca

B/ Svi stapovi zglobno vezani; oslonac na rotaciju upet, dva pomaka prema stvarnom
stanju

C/ Kombinacija, tj. barem dva stapa su medjusobno kruto vezana; oslonac oznacavamo kao
sto je navedeno prema tipu pomaka koji je sprijecen:

PODACI O OPTERECENJIMA
broj opterecenja, na cvorove i na stapove

TIP 1).JEDNOLIKO OPTERECENJE:


TIP 2).DVA TROKUTA:

TIP 3).DVA TROKUTA + TRAPEZ:

TIP 4).TRAPEZNO OPTERECENJE:

TIP 5).KONCENTRIRANO OPTERECENJE:


TIP 6).DEFORMACIJE KRAJEVA STAPA
- izduzenje (skracenje) stap
- zaokret lijevog cvora
- zaokret desnog cvora

TIP 7).TEMPERATURNA PROMJENA
- jednolika promjena temperature cijelog stapa
- diferencijalna promjena temperature po visini stapa (razlika u temperaturi s donje i
gornje strane stapa - gore i dole u odnosu na polozaj lokalne osi X)

TIP 8).VLASTITA TEZINA
- tretira se kao jednoliko opterecenje u smjeru -Y
- intenzitet opterecenja je -gama*A (podaci iz PRESJEKa)

Prikaz mogucih orjentacija globalnih i lokalnih osi stapa :
-cvor "i" je uvijek lijevi cvor (cvor "j" je desni cvor);
X,Y= globalne osi, x,y= lokalne osi

slika 1.4.1

slika 1.4.2

slika 1.4.3

slika 1.4.4

Prikaz primjera jednolikog opterecenja


OPCENITO O REZULTATIMA

izabrati opciju PRORACUN, zatim izlazni meni:

P - PO OPTERECENJIMA
K - KOMBINACIJE
C - CRTEZ
E - KRAJ
===============
I

Primjer

Crtez konstrukcije iz primjera i osnovni podaci:

slika 5.1.1
Broj cvorova = 18
Broj stapova = 25
Broj presjeka= 2
Broj opterec.= 4
Opterecenja su:
1. vlastita tezina
2. korisno opterecenje
3. vjetar na stapove 1 do 5
4. temperaturno opterecenje na stapove 11 do 15

Rezultati:


Stabilnost tapnih konstrukcija

esto se teorija stabilnosti tapnih konstrukcija naziva teorija II reda, to je preuzeto iz
njemakog jezika, ali predstavlja ui pojam. Najopenitiji pojam je 'geometrijska
nelinearnost' koji nam govori da jednadbe ravnotee postavljamo na deformiranom tijelu
ije smo pomake opisali bez pojednostavljenja (bez pretpostavke da su neke veliine
'male').

Budui da je geometrijski nelinearna teorija tapova dosta sloena, mi emo se zadrati na
pojmovima stabilnosti, tj. Na odreivanju kritine sile pritisnutog tapa i na odreivanju
promjene reznih sila grede od utjecaja uzdune sile (teorija II reda).






Primjeri izraun greda (stupova) po teoriji II reda

Vidi FRaK 18/19 od prosinca 1986.

IZVIJANJE STAPOVA
duzina = 10.000
broj cvorova = 19
modul elast. = 3.000E+07
Rubni uvjeti
gornji rub : zglob
donji rub : zglob
=================
I 1= 0.10000000 K 1= 0.000 P 1= 0.000 Q 1= 500.000
I 2= 0.10000000 K 2= 0.000 P 2= 0.000 Q 2= 500.000
I 3= 0.10000000 K 3= 0.000 P 3= 0.000 Q 3= 500.000
I 4= 0.10000000 K 4= 0.000 P 4= 0.000 Q 4= 500.000
I 5= 0.10000000 K 5= 0.000 P 5= 0.000 Q 5= 500.000
I 6= 0.10000000 K 6= 0.000 P 6= 0.000 Q 6= 500.000
I 7= 0.10000000 K 7= 0.000 P 7= 0.000 Q 7= 500.000
I 8= 0.10000000 K 8= 0.000 P 8= 0.000 Q 8= 500.000
I 9= 0.10000000 K 9= 0.000 P 9= 0.000 Q 9= 500.000
I10= 0.10000000 K10= 0.000 P10= 0.000 Q10= 500.000
I11= 0.10000000 K11= 0.000 P11= 0.000 Q11= 500.000
I12= 0.10000000 K12= 0.000 P12= 0.000 Q12= 500.000
I13= 0.10000000 K13= 0.000 P13= 0.000 Q13= 500.000
I14= 0.10000000 K14= 0.000 P14= 0.000 Q14= 500.000
I15= 0.10000000 K15= 0.000 P15= 0.000 Q15= 500.000
I16= 0.10000000 K16= 0.000 P16= 0.000 Q16= 500.000
I17= 0.10000000 K17= 0.000 P17= 0.000 Q17= 500.000
I18= 0.10000000 K18= 0.000 P18= 0.000 Q18= 500.000
I19= 0.10000000 K19= 0.000 P19= 0.000 Q19= 500.000

Rezultati :
gore : M = 0.000 Q = 4750.000 N = 0.000
y 1= 6.93 M 1= 2375.000 Q 1= 4250.000 N 1= 0.000
y 2= 13.66 M 2= 4500.000 Q 2= 3750.000 N 2= 0.000
y 3= 20.01 M 3= 6375.000 Q 3= 3250.000 N 3= 0.000
y 4= 25.83 M 4= 8000.000 Q 4= 2750.000 N 4= 0.000
y 5= 30.99 M 5= 9375.000 Q 5= 2250.000 N 5= 0.000
y 6= 35.36 M 6= 10500.000 Q 6= 1750.000 N 6= 0.000
y 7= 38.86 M 7= 11375.000 Q 7= 1250.000 N 7= 0.000
y 8= 41.42 M 8= 12000.000 Q 8= 750.000 N 8= 0.000
y 9= 42.97 M 9= 12375.000 Q 9= 250.000 N 9= 0.000
y10= 43.49 M10= 12500.000 Q10= -250.000 N10= 0.000
y11= 42.97 M11= 12375.000 Q11= -750.000 N11= 0.000
y12= 41.42 M12= 12000.000 Q12= -1250.000 N12= 0.000
y13= 38.86 M13= 11375.000 Q13= -1750.000 N13= 0.000
y14= 35.36 M14= 10500.000 Q14= -2250.000 N14= 0.000
y15= 30.99 M15= 9375.000 Q15= -2750.000 N15= 0.000
y16= 25.83 M16= 8000.000 Q16= -3250.000 N16= 0.000
y17= 20.01 M17= 6375.000 Q17= -3750.000 N17= 0.000
y18= 13.66 M18= 4500.000 Q18= -4250.000 N18= 0.000
y19= 6.93 M19= 2375.000 Q19= -4750.000 N19= 0.000
dole : M = 0.000 Q = -4750.000


Uzduzno opterecen stap
=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q = 5046.944 N = 20000.000
y 1= 7.42 M 1= 2523.472 Q 1= 4538.533 N 1= 20000.000
y 2= 14.64 M 2= 4792.739 Q 2= 4022.557 N 2= 20000.000
y 3= 21.45 M 3= 6804.017 Q 3= 3499.877 N 3= 20000.000
y 4= 27.70 M 4= 8553.956 Q 4= 2971.364 N 4= 20000.000
y 5= 33.23 M 5= 10039.638 Q 5= 2437.898 N 5= 20000.000
y 6= 37.93 M 6= 11258.587 Q 6= 1900.370 N 6= 20000.000
y 7= 41.69 M 7= 12208.772 Q 7= 1359.674 N 7= 20000.000
y 8= 44.43 M 8= 12888.609 Q 8= 816.712 N 8= 20000.000
y 9= 46.10 M 9= 13296.965 Q 9= 272.389 N 9= 20000.000
y10= 46.66 M10= 13433.159 Q10= -272.389 N10= 20000.000
y11= 46.10 M11= 13296.965 Q11= -816.712 N11= 20000.000
y12= 44.43 M12= 12888.609 Q12= -1359.674 N12= 20000.000
y13= 41.69 M13= 12208.772 Q13= -1900.370 N13= 20000.000
y14= 37.93 M14= 11258.587 Q14= -2437.898 N14= 20000.000
y15= 33.23 M15= 10039.638 Q15= -2971.364 N15= 20000.000
y16= 27.70 M16= 8553.956 Q16= -3499.877 N16= 20000.000
y17= 21.45 M17= 6804.017 Q17= -4022.557 N17= 20000.000
y18= 14.64 M18= 4792.739 Q18= -4538.533 N18= 20000.000
y19= 7.42 M19= 2523.472 Q19= -5046.944 N19= 20000.000
dole : M = 0.000 Q = -5046.944


=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q = 6834.893 N = 100000.000
y 1= 10.42 M 1= 3417.447 Q 1= 6277.936 N 1= 100000.000
y 2= 20.56 M 2= 6556.414 Q 2= 5668.662 N 2= 100000.000
y 3= 30.16 M 3= 9390.745 Q 3= 5012.150 N 3= 100000.000
y 4= 38.97 M 4= 11896.820 Q 4= 4313.869 N 4= 100000.000
y 5= 46.79 M 5= 14053.755 Q 5= 3579.640 N 5= 100000.000
y 6= 53.44 M 6= 15843.575 Q 6= 2815.580 N 6= 100000.000
y 7= 58.76 M 7= 17251.365 Q 7= 2028.058 N 7= 100000.000
y 8= 62.65 M 8= 18265.394 Q 8= 1223.634 N 8= 100000.000
y 9= 65.02 M 9= 18877.211 Q 9= 409.014 N 9= 100000.000
y10= 65.82 M10= 19081.718 Q10= -409.014 N10= 100000.000
y11= 65.02 M11= 18877.211 Q11= -1223.635 N11= 100000.000
y12= 62.65 M12= 18265.394 Q12= -2028.058 N12= 100000.000
y13= 58.76 M13= 17251.365 Q13= -2815.580 N13= 100000.000
y14= 53.44 M14= 15843.575 Q14= -3579.640 N14= 100000.000
y15= 46.79 M15= 14053.755 Q15= -4313.869 N15= 100000.000
y16= 38.97 M16= 11896.820 Q16= -5012.150 N16= 100000.000
y17= 30.16 M17= 9390.745 Q17= -5668.662 N17= 100000.000
y18= 20.56 M18= 6556.414 Q18= -6277.936 N18= 100000.000
y19= 10.42 M19= 3417.447 Q19= -6834.893 N19= 100000.000
dole : M = 0.000 Q = -6834.893


=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q = 13246.306 N = 200000.000
y 1= 21.24 M 1= 6623.153 Q 1= 12525.534 N 1= 200000.000
y 2= 41.93 M 2= 12885.920 Q 2= 11596.003 N 2= 200000.000
y 3= 61.54 M 3= 18683.921 Q 3= 10473.206 N 3= 200000.000
y 4= 79.60 M 4= 23920.524 Q 4= 9175.855 N 4= 200000.000
y 5= 95.67 M 5= 28508.452 Q 5= 7725.573 N 5= 200000.000
y 6= 109.36 M 6= 32371.239 Q 6= 6146.532 N 6= 200000.000
y 7= 120.35 M 7= 35444.505 Q 7= 4465.049 N 7= 200000.000
y 8= 128.39 M 8= 37677.029 Q 8= 2709.148 N 8= 200000.000
y 9= 133.28 M 9= 39031.603 Q 9= 908.094 N 9= 200000.000
y10= 134.93 M10= 39485.650 Q10= -908.094 N10= 200000.000
y11= 133.28 M11= 39031.603 Q11= -2709.148 N11= 200000.000
y12= 128.39 M12= 37677.029 Q12= -4465.049 N12= 200000.000
y13= 120.35 M13= 35444.504 Q13= -6146.532 N13= 200000.000
y14= 109.36 M14= 32371.238 Q14= -7725.573 N14= 200000.000
y15= 95.67 M15= 28508.452 Q15= -9175.855 N15= 200000.000
y16= 79.60 M16= 23920.524 Q16= -10473.206 N16= 200000.000
y17= 61.54 M17= 18683.921 Q17= -11596.003 N17= 200000.000
y18= 41.93 M18= 12885.920 Q18= -12525.534 N18= 200000.000
y19= 21.24 M19= 6623.153 Q19= -13246.306 N19= 200000.000
dole : M = 0.000 Q = -13246.306


=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q =-263063.402 N = 300000.000
y 1= -446.36 M 1=-131531.701 Q 1=-256986.817 N 1= 300000.000
y 2= -881.75 M 2=-260025.110 Q 2=-244485.562 N 2= 300000.000
y 3= -1295.48 M 3=-382267.891 Q 3=-225872.167 N 3= 300000.000
y 4= -1677.35 M 4=-495203.974 Q 4=-201611.969 N 4= 300000.000
y 5= -2017.95 M 5=-596009.959 Q 5=-172311.470 N 5= 300000.000
y 6= -2308.89 M 6=-682165.694 Q 6=-138703.185 N 6= 300000.000
y 7= -2542.97 M 7=-751517.286 Q 7=-101627.322 N 7= 300000.000
y 8= -2714.44 M 8=-802330.947 Q 8= -62010.774 N 8= 300000.000
y 9= -2819.04 M 9=-833336.334 Q 9= -20843.957 N 9= 300000.000
y10= -2854.19 M10=-843758.312 Q10= 20843.958 N10= 300000.000
y11= -2819.04 M11=-833336.333 Q11= 62010.775 N11= 300000.000
y12= -2714.44 M12=-802330.946 Q12= 101627.322 N12= 300000.000
y13= -2542.97 M13=-751517.285 Q13= 138703.186 N13= 300000.000
y14= -2308.89 M14=-682165.692 Q14= 172311.470 N14= 300000.000
y15= -2017.95 M15=-596009.957 Q15= 201611.968 N15= 300000.000
y16= -1677.35 M16=-495203.973 Q16= 225872.167 N16= 300000.000
y17= -1295.48 M17=-382267.890 Q17= 244485.561 N17= 300000.000
y18= -881.75 M18=-260025.109 Q18= 256986.816 N18= 300000.000
y19= -446.36 M19=-131531.701 Q19= 263063.402 N19= 300000.000
dole : M = 0.000 Q = 263063.402


=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q = 4261.086 N = -40000.000
y 1= 6.11 M 1= 2130.543 Q 1= 3775.290 N 1= -40000.000
y 2= 12.05 M 2= 4018.188 Q 2= 3302.078 N 2= -40000.000
y 3= 17.64 M 3= 5669.227 Q 3= 2839.873 N 3= -40000.000
y 4= 22.77 M 4= 7089.163 Q 4= 2387.134 N 4= -40000.000
y 5= 27.31 M 5= 8282.730 Q 5= 1942.352 N 5= -40000.000
y 6= 31.15 M 6= 9253.906 Q 6= 1504.045 N 6= -40000.000
y 7= 34.23 M 7= 10005.928 Q 7= 1070.751 N 7= -40000.000
y 8= 36.47 M 8= 10541.304 Q 8= 641.026 N 8= -40000.000
y 9= 37.83 M 9= 10861.817 Q 9= 213.438 N 9= -40000.000
y10= 38.29 M10= 10968.536 Q10= -213.438 N10= -40000.000
y11= 37.83 M11= 10861.817 Q11= -641.026 N11= -40000.000
y12= 36.47 M12= 10541.304 Q12= -1070.751 N12= -40000.000
y13= 34.23 M13= 10005.928 Q13= -1504.045 N13= -40000.000
y14= 31.15 M14= 9253.906 Q14= -1942.352 N14= -40000.000
y15= 27.31 M15= 8282.730 Q15= -2387.134 N15= -40000.000
y16= 22.77 M16= 7089.163 Q16= -2839.873 N16= -40000.000
y17= 17.64 M17= 5669.227 Q17= -3302.078 N17= -40000.000
y18= 12.05 M18= 4018.188 Q18= -3775.290 N18= -40000.000
y19= 6.11 M19= 2130.543 Q19= -4261.086 N19= -40000.000
dole : M = 0.000 Q = -4261.086


=================

Rezultati :

gore : M = 0.000 Q = 2360.185 N =-400000.000
y 1= 2.99 M 1= 1180.092 Q 1= 1938.857 N 1=-400000.000
y 2= 5.88 M 2= 2149.521 Q 2= 1582.159 N 2=-400000.000
y 3= 8.59 M 3= 2940.601 Q 3= 1278.199 N 3=-400000.000
y 4= 11.05 M 4= 3579.700 Q 4= 1016.846 N 4=-400000.000
y 5= 13.22 M 5= 4088.123 Q 5= 789.387 N 5=-400000.000
y 6= 15.04 M 6= 4482.816 Q 6= 588.242 N 6=-400000.000
y 7= 16.50 M 7= 4776.937 Q 7= 406.704 N 7=-400000.000
y 8= 17.55 M 8= 4980.289 Q 8= 238.723 N 8=-400000.000
y 9= 18.19 M 9= 5099.651 Q 9= 78.700 N 9=-400000.000
y10= 18.40 M10= 5139.001 Q10= -78.700 N10=-400000.000
y11= 18.19 M11= 5099.651 Q11= -238.723 N11=-400000.000
y12= 17.55 M12= 4980.289 Q12= -406.704 N12=-400000.000
y13= 16.50 M13= 4776.937 Q13= -588.242 N13=-400000.000
y14= 15.04 M14= 4482.816 Q14= -789.387 N14=-400000.000
y15= 13.22 M15= 4088.123 Q15= -1016.846 N15=-400000.000
y16= 11.05 M16= 3579.700 Q16= -1278.199 N16=-400000.000
y17= 8.59 M17= 2940.601 Q17= -1582.159 N17=-400000.000
y18= 5.88 M18= 2149.521 Q18= -1938.857 N18=-400000.000
y19= 2.99 M19= 1180.092 Q19= -2360.185 N19=-400000.000
dole : M = 0.000 Q = -2360.185

Analiza stabilnosti stapova

Slika 1.a), 1.b), 1.c) Model stapa opterecenog uzduznom silom, pomaci i uzduzne sile
stapa.


Drugaciji model koji ukljucuje inicijalnu zakrivljenost stapa


Rezne sile u gredi (od uzduzne sile N=100)
Stap :5 Veza :5 - 6
L====N===========Q===========M=====L D====N===========Q===========M=====D
100.00 -2.40 -47.60/ -100.00 2.40 50.00
Stap :6 Veza :6 - 7
L====N===========Q===========M=====L D====N===========Q===========M=====D
100.00 2.40 -50.00/ -100.00 -2.40 47.60

Rezne sile usljed utjecaja uzduzne sile N=100 i poprecne sile P=10
Stap :3 Veza :3 - 4
L====N===========Q===========M=====L D====N===========Q===========M=====D
100.00 -6.10 -19.40/ -100.00 6.10 25.50
Stap :4 Veza :4 - 5
L====N===========Q===========M=====L D====N===========Q===========M=====D
100.00 -2.10 -25.50/ -100.00 2.10 27.60
Stap :5 Veza :5 - 6
L====N===========Q===========M=====L D====N===========Q===========M=====D
100.00 2.60 -27.60/ -100.00 -2.60 25.00
Stap :6 Veza :6 - 7
L====N===========Q===========M=====L D====N===========Q===========M=====D
100.00 -2.60 -25.00/ -100.00 2.60 27.60
Stap :7 Veza :7 - 8
L====N===========Q===========M=====L D====N===========Q===========M=====D
100.00 2.10 -27.60/ -100.00 -2.10 25.50
Stap :8 Veza :8 - 9
L====N===========Q===========M=====L D====N===========Q===========M=====D
100.00 6.10 -25.50/ -100.00 -6.10 19.40
Objekti na tlu
Ivica Koar
travanj 1999

Primjer analize potpornog zida

ULAZNI PODACI:
PODACI O TLU:
sr kut unutrasnjeg trenja = 18.00
---- kut nagiba tla = 10.00
specificna tezina tla = 14.0 kN/m3
tlo
PODACI O GEOMETRIJI:
h visina zida <h> = 1.00 m
a sirina stope <b> = 0.50 m
unutrasnji istak <a> = 0.20 m
zid t sirina vrha zida <s> = 0.20 m
12 prosirenje zida <r> = 0.10 m
b debljina temelja <t> = 0.20 m

REZULTATI:
Horizontalna komponenta sile Sx = 4.28 kN
Vertikalna komponenta sile Sy = 0.75 kN
Vertikalna rezultanta sile Ry = 9.79 kN
Stabilizirajuci moment Ms = 2.79 kNm
Moment prevrtanja Mr = 1.48 kNm
Koefic.sigurn. prevrtanja r = 1.89
Koefic.sigurn. klizanja s = 0.74
Naprezanje tla 1 = 0.00 kN/m
Naprezanje tla 2 = 48.77 kN/m

POTPORNI ZID
============

ULAZNI PODACI:
PODACI O TLU:
sr kut unutrasnjeg trenja = 18.00
---- kut nagiba tla = 10.00
specificna tezina tla = 14.0 kN/m3
tlo
PODACI O GEOMETRIJI:
h visina zida <h> = 1.00 m
a sirina stope <b> = 0.60 m
unutrasnji istak <a> = 0.20 m
zid t sirina vrha zida <s> = 0.20 m
12 prosirenje zida <r> = 0.10 m
b debljina temelja <t> = 0.20 m

REZULTATI:
Horizontalna komponenta sile Sx = 4.28 kN
Vertikalna komponenta sile Sy = 0.75 kN
Vertikalna rezultanta sile Ry = 10.29 kN
Stabilizirajuci moment Ms = 3.87 kNm
Moment prevrtanja Mr = 1.48 kNm
Koefic.sigurn. prevrtanja r = 2.62
Koefic.sigurn. klizanja s = 0.78
Naprezanje tla 1 = 5.53 kN/m2
Naprezanje tla 2 = 28.77 kN/m2

Primjer analize dvoosno optereenog temelja

ULAZNI PODACI TEMELJA:

Mx = 288.00 kNm
4 3 3 My = 192.00 kNm
N = 1600.00 kN
My
4 > 2 sd B = 2.00 m
e2 Mx D = 3.00 m
Y T = 0.00 m
>X 1
D sb = 0.00 m
e1 sd = 0.00 m
e1 = 0.00 m
sb e2 = 0.00 m

TLOCRT Nuk = 1600.00 kN
1 TEMELJA 2 EX = 0.18 m
EY = 0.12 m
B

REZULTATI :
slucaj 1 (0.138E+01 0.658E+00) iskoristenost = 100.00%

ULAZNI PODACI TEMELJA:

Mx = 288.00 kNm
4 3 3 My = 1192.00 kNm
N = 1600.00 kN
My
4 > 2 sd B = 2.00 m
e2 Mx D = 3.00 m
Y T = 0.00 m
>X 1
D sb = 0.00 m
e1 sd = 0.00 m
e1 = 0.00 m
sb e2 = 0.00 m

TLOCRT Nuk = 1600.00 kN
1 TEMELJA 2 EX = 0.18 m
EY = 0.75 m
B

REZULTATI :

slucaj 3 (0.434E+00 0.109E+01) iskoristenost = 71.92%

Dimenzioniranje pravokutnih i T-presjeka
(Ivica Koar)

Dimenzioniranje se vri putem interakcijskog M-N dijagrama: za zadane karakteristike
presjeka raunaju se ekstremno mogui momenti i uzdune (tlane ili vlane) sile. Ininjer
samo treba provjeriti da li su njegove rezne sile iz statikog izrauna unutar dobivenog
dijagrama nosivosti presjeka, i to je sve! Za izradu interakcijskog dijagrama potreban je
raunalni program zbog opsenih izrauna koji su potrebni. Teoretski, za rjeavanje
problema izrade interakcijskog dijagrama svaki put treba rijeiti dvije nelinearne jednadbe
s dvije nepoznanice. U praktinoj primjeni to se dade izbjei i ubrzati proraun.
Uobiajeni ininjerski presjeci su pravokutni i T presjek i za izradu njihovih interakcijskih
dijagrama nainjen je raunalni program DIM3W.

Ulazni parametri su:

B (cm) = ukupna irina presjeka
H (cm) = ukupna visina presjeka
A
a
(cm
2
) = povrina vlane armature
a (cm) = zatitni sloj vlane armature
A
a
'(cm
2
) = povrina tlane armature
a' (cm) = zatitni sloj tlane armature
02
(MPa) = granica razvlaenja elika
f
B
(MPa) = tlana vrstoa betona

dodatno za T-presjek (ako su jednali nuli, program rauna
pravokutni presjek)
b (cm) = irina hrpta T-presjeka
d (cm) = debljina ploe T-presjak

Izlazni parametri su:

Za zadane dimenzije presjeka, marku betona i tip elika dobiva se koliina vlane i
tlane armature; za zadane dimenzije i usvojenu armaturu dobiva se dijagram nosivosti
presjeka sa ili bez koeficijenta sigurnosti na slom; za vlanu uzdunu silu i zadanu
armaturu dobiva se proraun pukotina.
Grafiki rezultat je dijagram nosivosti presjeka (interakcijski dijagram).
(+)N=vlak,(+)M=supr.sat
B

Aa'

H

Aa

b

Izraun pukotina

Pritiskom na tipku <PUKOTINE> otvara se dodatni ekran s podacima za izraun pukotina
prema EC2. Poznati ulazni podaci se automatski prenose u izraun pukotina, a one koji
nisu poznati, treba zadati (na pr. profil armature).

Ulazni parametri:
b (cm) = irina presjeka
d (cm) = visina presjeka
x (cm) = poloaj neutralne osi presjeka
(mm) = profil armature
02
(MPa) = granica razvlaenja elika
MB (MPa) = marka betona
A
vl
(cm
2
) = povrina vlane armature
a
vl
(cm) = zatitni sloj vlane armature
N (MN) = vlana sila u armaturi
drugi dodatni parametri ovisni o stanju naprezanja (svijanje
ili vlak i drugi)

Izlazni parametri:
A
Vl.potr.
(cm
2
) = potrebna povrina vlane armature
glede pukotina
Vl.eff
(%) = efektivni postorak armiranja
vlane zone betona
apukot
(MPa) = naprezanje u armaturi pri pojavi
prve pukotine
a
(MPa) = stvarno naprezanje u armaturi
sred.arm.
(promili) = srednja deformacija armature
Bvl.
(MPa) = vlana vrstoa betona
otvor pukotine (mm) = maksimalni otvor pukotine
razmak pukotina (cm)= prosjeni razmak pukotina

GREDA NA ELASTINOJ PODLOZI
(Ivica Koar, FraK br.6, rujan 1983.)

Greda na elastinoj podlozi esto se javlja kao inenjerski problem za ije se
rjeavanje obino utroi mnogo vremena i truda. Stoga je vrlo praktino imati program na
raunalu. Ja u u ovom lanku dati prikaz najosnovnije teorije potrebne za razumijevanje
jednog takvog raunarskog programa, a dat u i gotov program u BASIC-u s rjeenim
primjerima. No, prvo malo teorije:
Diferencijalna jednadba grede na elastinoj podlozi je, kao to je poznato:
x k q
dx
y d
EI
dx
d
=
|
|
\
|
2
2
2
2

Mi emo razmatrati samo gredu konstantnog poprenog presjeka, pa je tada:
x k q
dx
y d
EI =
4
4

Rjeenja te jednadbe su rjeenja naeg problema, jer kad dobijemo progibe, lako
nalazimo rezne sile budui da vrijede relacije:

2
2
dx
y d
EI M =
3
3
dx
y d
EI Q =
Rjeavanju te jednadbe je mogue pristupiti na vie naina, a ja u ovdje prikazati
dva najuobiajnija.
Prvi nain je da se diferencijalna jednadba rijei matematikim metodama, tako da
se dobije rjeenje u obliku funkcije: y = f (P,x)
tj. progib je funkcija optereenja i poloaja toke na gredi.
Takva je rjeenja mogue nai za najee tipove optereenja i tada je lako
programirati rjeavajui algoritam na raunalu. Rezne sile se, takoer, lako nau
matematikim metodama prema navedenim formulama.
Ovdje u prikazati rjeenje te jednadbe za sluaj grede optereene koncentriranom
silom na bilo kojem mjestu. Rubni uvjeti za rjeenje diferencijalne jednadbe su uzeti za
slobodne krajeve grede jer je to najopenitiji sluaj; sve je druge sluajeve mogue dobiti
simulacijom na gredi slobodnih krajeva (kao to u pokazati na primjeru).
Dakle, diferencijalna jednadba je linearna nehomogena dif. jedn. 4. reda koju
rjeavamo tako da prvo naemo homogeno rjeenje, a zatim partikularno za zadani sluaj
optereenja. Konano je rjeenje zbroj ta dva rjeenja.

Dif. jedn. piemo kao (suvremenija notacija):
D
4
y + 4 a
4
y = q(x)/EI
Gdje je: a = (K/4EI)
1/4

K koeficijent podloge.
esto se taj koeficijent izraava kao koeficijent posteljice (K
0
) i tada je:
K = K
0
b, b irina grede.

Rjeenje homogene dif. jedn. je:
y
h
= A e
f
cosf + B e
f
sinf + C e
-f
cosf + D e
-f
sinf
gdje je f = a x.

Konstante moemo i drugaije pisati:
A = C
1
+ C
2
C
4

B = C
1
C
2
+ C
4

C = C
2
+ C
3
+ C
4

D = C
2
C
3
+ C
4
Tada je:
Y
h
= C
1
(e
f
+ e
-f
)cosf + C
2
(e
f
+ e
-f
)sinf + C
2
(e
f
- e
-f
)cosf + C
3
(e
f
- e
-f
)sinf + C
4
(e
f
+ e
-f
)sinf -
C
4
(e
f
- e
-f
)cosf.
Uz uvoenje:
C
1
=C
1
/2 , C
2
=C
2
/4 , C
3
=C
3
/4 , C
4
=C
4
/8
i
(e
f
- e
-f
)/2=sh(f) , (e
f
+ e
-f
)/2=ch(f);
y
h
= C1 chfcosf + C
2
(chfsinf+shfcosf)/2 + C3 shfsinf/2 + C4 (chfsinf - shfcosf)/4.
Uvedimo ovdje pojam Krylov-ih funkcija koje glase:
Y1= chf cosf
Y2=(chf sinf+shf cosf)/2
Y3= shfsinf/2
Y4= (chf sinf shf cosf)/4.
Te je funkcije lako derivirati i integrirati, to bitno olakava posao oko izvoenja
rezultata.
Pokaimo derivacije Krylov-ih funkcija tablino:

Y
k
Y
k
` Y
k
`` Y
k
``` Y
k
````
Y1 -4y4 -4Y3 -4Y2 -4Y1
Y2 Y1 -4Y4 -4Y3 -4Y2
Y3 Y2 Y1 -4Y4 -4Y3
Y4 Y3 Y2 Y1 -4Y4
to je lako provjeriti.
Sada je homogeno rjeenje: y
h
= C
1
Y1 + C
2
Y2 + C
3
Y3 + C
4
Y4.

Partikularno rjeenje dobivamo prema prijedlogu Krylov-a:
y
p
=

1
0
) ( ) ( 4
4
dt t q t f Y
K

y= y
h
+ y
p
,
a iz rubnih uvjeta odreujemo vrijednost konstanti C
1
, C
2
, C
3
i C
4
.

Za koncentriranu silu imamo:
y
p
= ) ( 4
4
c f Y
K
a P

, za 0 < f < g
y
p
= 0, za g < f < 1.

Rubni uvjeti: f = 0 _ _ M = 0, Q = 0
Iz toga slijedi C
3
= 0, C
4
= 0
f = 1 M = 0, Q = 0
tj.
0= -4 C
1
Y3 - 4 C
2
Y4 + )) ( (
2
2
f y
df
d
p

0= -4 C
1
Y2 - 4 C
2
Y3 + )) ( (
3
3
f y
df
d
p

)) ( (
2
2
f y
df
d
p
= ) ( 2
4
g f Y
K
a P

)) ( (
3
3
f y
df
d
p
= ) ( 1
4
g f Y
K
a P

Iz pretpostavljenih jednadbi, nakon rjeavanja, dobivamo:

C
1 =
Y4(l) Y2(1) - ) 1 ( 3 ) 1 ( 3
) 1 ( 4 ) 1 ( 1 ) 1 ( 3 ) 1 ( 2

Y Y
Y g Y Y g Y
K
a P

C
2 =
Y4(l) Y2(1) - ) 1 ( 3 ) 1 ( 3
) 1 ( 2 ) 1 ( 2 ) 1 ( 3 ) 1 ( 1

Y Y
Y g Y Y g Y
K
a P

Rjeenje za interval 0 < f < g.

y= C
1
Y1(f) + C
2
Y2(f) +y
p
(f), gdje su C
1
i C
2
navedene konstante, a Y1, Y2,
Y3 i Y4 navedene Krylove funkcije.
Jo nam preostaje izraunati vrijednosti reznih sila. To postiemo koritenjem
navedenih formula (derivacije funkcije za progib). Postupak je vrlo slian te se na njemu
neemo due zadravati.
Pogledajmo na primjeru kako izgleda primjena raunarskog programa baziranog na
navedenim teoretskim rjeenjima.
Iako smo izveli teoretska rjeenja samo za optereenje koncentriranom silom,
mogue je simulirati sva ostala optereenja na nain za praksu zadovoljavajui. Stoga je i
razvijen program koji prima samo koncentrirano optereenje (moment = par sila, jednoliko
podjeljeno optereenje = nekoliko sila jedna do druge).
Buduu da u praki imamo esto nekoliko sluajeva optereenja jednog te istog
nosaa, to je u programu predvieno automatsko traenje anvelope momenata i poprenih
sila od zadanih optereenja. Na ulazu je potrebno zadati toke za koje nas interesiraju
podaci. To je mogue uiniti na dva naina:
a) podjeliti nosa na n jednakih dijelova
b) podjeliti odreeni interval na m jednakih dijelova.
Tako smo u mogunosti detaljnije ispitati interesantnije dijelove nosaa (obino oko sila)
bez da dobijemo mnotvo nepotrebnih podataka ( u sluaju da je mogu upis samo kao pod
tokom a).
Program za zadane toke ispisuje progib, kut zaokreta, moment i poprenu silu.

PRIMJER:
Imamo 3 sluaja optereenja, npr. kamion u sredini i na rubu nosaa (karakteristini
sluajevi koji se javljaju pri prelasku kamiona preko grede. (vidi primjer!)
Ukoliko elimo promijeniti rubne uvjete to moemo lako simulirati; napr. neka je greda
oslonjena na rubovima, ovako:

Simulacija izgleda ovako:

Veliine sila R
1
i R
2
moemo nai po metodi sila (uvjet kompatibilnosti
deformacija). Znamo da progib na krajevima mora biti nula, dakle, uz ove usvojene
oznake:
y
11
progib od jedinine sile na kraju (1)
y
22
progib od jedinine sile na kraju (2)

Napomene vezane uz primjer:
- sve veliine su u kompatibilnim mjernim jedinicama (tj. progib je u m)
- veliine uz oznake "A1", "A2" itd., su vrijednosti ispod same sile (jer u programu kojim je
primjer rijeen sile ne moraju biti tono na mjestu gdje je greda podijeljena )
- anvelopa se automatski rauna i za toke ispod sila
- oznake "YG", "YD" i sl. se odnose na gornji ("G") i donji ("D") dio nosaa; to se moe
vidjeti i po predznaku, ali je ovako praktinije (posebna anvelopa za gornji, a posebna za
donji dio nosaa)

UKUPNO 3 OPTEREENJA
S MAX. 2 SILA U JEDNOM OPT.
DUINA NOSAA = 6 m
IRINA NOAA = 1 m
EI = 67500 kN
KOEFICIJENT PODLOGE = 42000 kN/m2
BROJ PODJELA NOSAA = 4
LAMBDA = 0.628016974

OPT 1 OPT2 OPT3
P1=100 kN P1=200 kN P1=100 kN
A1=1.5 m A1=0 m A1=6 m
P2=200 kN
A2=3 m

POSEBNO I ANVELOPA

OPTEREENJE 1
TOKA PROGIB KUT Z. MOMENT POPRENA SILA
X0=0 Y0=4E-04 T0=9E-04 M0=0 Q0=0
X1=1.5 Y1=1.7E-03 T1=7E-04 M1=39.8 Q1=66.81
X2=3 Y2=2E-03 T2=-3E-04 M2=80.23 Q2=91.15
X3=4.5 Y3=9E-04 T3=-9E-04 M3=-1.26 Q3=-12.47
X4=6 Y4=-5E-04 T4=-9E-04 M4=0 Q4=0
A 1 Y=1.7E-03 T=7E-04 M=39.8 Q=56.81
A 2 Y=2E-03 T=-3E-04 M=80.23 Q=91.15

OPTEREENJE 2
X0=0 Y0=6E-03 T0=-3.8E-03 M0=0 Q0=0
X1=1.5 Y1=1.4E-03 T1=-2.1E-03 M1=-100.31 Q1=17.23
X2=3 Y2=-3E-04 T2=-4E-04 M2=-46.26 Q2=37.73
X3=4.5 Y3=-4E-04 T3=2E-04 M3=-7.69 Q3=13.33
X4=6 Y4=-1E-04 T4=2E-04 M4=0 Q4=0

A 1 Y=6E-03 T=-3.8E-03 M=0 Q=0

A 2 Y=6E-03 T=-3.8E-03 M=0 Q=0

OPTEREENJE 3
X0=0 Y0=0 T0=-1E-04 M0=0 Q0=0
X1=1.5 Y1=-2E-04 T1=-1E-04 M1=-3.84 Q1=-6.66
X2=3 Y2=-1E-04 T2=2E-04 M2=-23.13 Q2=-18.87
X3=4.5 Y3=7E-04 T3=1E-03 M3=-50.16 Q3=-8.62
X4=6 Y4=3E-03 T4=1.9E-03 M4=0 Q4=100

A 1 Y=3E-03 T=1.9E-03 M=0 Q=100

A 2 Y=0 T=-1E-04 M=0 Q=0

ANVELOPA
X0=0 YG0=0 TG0=-3.8E-03 MG0=0 QG0=0
YD0=6E-03 TD0=9E-04 MD0=0 QD0=0
X1=1.5 YG1=-2E-04 TG1=-2.1E-03 MG1=-100.31 QG1=66.81
YD1=1.7E-03 TD1=7E-0.4 MD1=39.8 QD1=-6.66
X2=3 YG2=-3E-04 TG2=-4E-04 MG2=-46.26 QG2=91.15
YD2=2E-03 TD2=2E-04 MD2=80.23 QD2=-18.87
X3=4.5 YG3=-4E-04 TG3=-9E-04 MG3=-50.16 QG3=13.33
YD3=9E-04 TD3=1E-03 MD3=0 QD3=-12.47
X4=6 YG4=-5E-04 TG4=-9E-04 MG4=0 QG4=100
YD4=3E-O3 TD4=1.9E-03 MD4=0 QD4=0

A 1 YG=0 TG=-3.8E-03 MG=0 QG=100
YD=0.01 TD=1.9E-03 MD=39.8 QD=0

A 2 YG=0 TG=-3.8E-03 MG=0 QG=91.15
YD=0.01 TD=0 MD=80.23 QD=0

y
12
=y
21
progib od jedinine sile koja djeluje na suprotnom kraju nosaa
y
1v
, y
2v
progibi od optereenja na kraju (1), odnosno (2) nosaa.

Formula:
y
11
R
1
+ y
12
R
2
+ y
1v
=
y
21
R
1
+ y
22
R
2
+ y
2v
=

U konkretnom sluaju rjeenje moemo nai tako da rezultatima prvog optereenja
zbrojimo one od drugog i treeg, pomnoene odgovarajuim koeficijentima (R
1
/P
3
i R
2
/P
4
).
Tako su rezultati za sluaj grede zglobno oslonjene na krajevima:
:
TOKA PROGIB MOMENT POPR. SILA PROGIB
0 0 0 0 U cm
1 0.08 12.32 26.48
2 0.16 44.45 64.90
3 0.20 38.09 21.40
4 0.21 78.08 85.77
5 0.16 15.57 -55.99
6 0.10 -9.26 -14.94
7 0.05 -10.25 -8.09
8 0 0 0

Ovdje moemo primijetiti jedan nedostatak metode, a to je pojava vlanog naprezanja u
tlu. Naime, vlana sila daje iste rezultate kao i jednako velika tlana, samo suprotnog
predznaka, to ne odgovara realnom stanju. S druge strane to omoguuje primjenu principa
superpozicije i primjenu metode sila za rjeavanje sloenih uvjeta oslanjanja (kao u
navedenom primjeru), takoer i simulaciju svih vrsta optereenja koncentriranim silama.
Stoga treba kontrolirati progibe grede, pa ako je prevelik dio grede izdignut (sluaj vlaka),
rezultate treba primiti s rezervom i izvriti kontrolu odabranog statikog sustava.
To je, ukratko, prikaz prve metode (tonije i openito, praktinije). U prilogu je dano
rjeenje jednog zadatka programom u BASIC-u koji koristi tu metodu.

Druga metoda rjeavanja problema razlikuje se u nainu rjeavanja diferencijalne
jednadbe; za to se koristi metoda konanih razlika. Ovdje je izloen kratki prikaz te
metoda (koja ima veliku primjenu u graevinarstvu i drugdje).
Greda se podijeli na odreeni broj konanih dijelova i na njihovim spojevima se
postavljaju uvjeti kompatibilnosti. Osnovna ideja je prikazivanje derivacije kao konane
razlike malih veliina:

) (
1
1
2 /

\
|
i i
l i
y y
h dx
dy
, gdje je "h" duljina intervala.
Isto: ) (
1
1
2 /
i i
l i
y y
h dx
dy
|
\
|
+
+
.
Druga je derivacija:
i
l i l i
i
dx
dy
dx
dy
h dx
y d
(
\
|
|
\
|
|
|
\
|
+ 2 / 2 /
2
2
1

( )
1 1
2 2
2
2
1
+
+
|
|
\
|
i i i
i
y y y
h dx
y d

Na slian nain moemo dobiti i formule za derivacije vieg reda. Greku koju pritome
inimo moemo odrediti tako da funkciju razvijemo u Taylor-ov red:
( ) ...
! 6
2
! 4
2
2
1
) 6 (
4
) 4 (
2
1 1
2 2
2
i i i i i
i
y
h
y
h
y y y
h dx
y d
+
|
|
\
|
+

Greka za drugu derivaciju je(usporediti izraze): ..
360 12
) 6 (
4
) 4 (
2
2
=
i i
y
h
y
h
e

Na slian nain moemo odrediti greke i za vie derivacije. Pri tome je bitno uoiti da je
greka obrnuto proporcionalna veliini intervala "h", tj. to je gue podjela grede to je
greka manja.

Pogledajmo sada kako izgleda predmetna diferencijalna jednadba:
D
4
y + 4 a
4
y = q(x)/EI
Uz konstantan EI jednadba glasi:
( ) EI q y a y y y y y
h
i i i i i i i
/ 4 4 6 4
1
4
2 1 1 2
4
= + + +
+ +

Poradi jednostavnijeg pisanja uvodi se oznake:
B = 6 + 4 a
4
h
4

T = Q h
4
/ EI, Q = q
i
h, odnosno Q = q
i
h/2 za rubne toke.
(Q odgovara koncentriranoj sili u voru "i").
Jednadba zapisana matrino glasi:
A Y Q =
ili | |
i
i
i
i
i
i
T
y
y
y
y
y
B =
(
(
(
(
(
(

+
+
2
1
1
2
1 4 4 1

Ta jednadba vrijedi za sve unutranje toke osim za prve dvije i zadnje dvije. Ako se
uzmu u obzir rubni uvjeti za x = 0 i x = L, slijedi M = 0 i Q =0.
Tako su diferencijalne jednadbe za krajnje (rubne) toke grade:
(
(
(
2
1
1 2 2
2
n
n
n
y
y
y
B
ili
n
T
y
y
y
=
(
(
(
2
1
0
ili T
0
.

Za prve dvije unutranje toke (prva i pretposljednja) dobiva se:
| |
1
3
2
1
0
1 4 1 2 T
y
y
y
y
B =
(
(
(
(
i | |
1
3
2
1
1 4 1 2

=
(
(
(
(

n
n
n
n
n
T
y
y
y
y
B

Moe se uoiti da je vrlo jednostavno sloiti matricu ijim se rjeavanjem dobiva progibe
grede:
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
(
n
n
n
T
T
T
T
T
T
T
B
B
B
B
B
B
B
1
2
3
2
1
0
...
2
2
2 1 0 0 0 ... ... 0
2 1 4 1 0 0 ... ... 0
1 4 4 1 0 ... ... 0
... ... ... ... ... ... ... ... ...
0 ... ... 1 4 4 1 0
0 ... ... 0 1 4 4 1
0 ... ... ... 0 1 4 1 2
0 ... ... ... 0 0 1 2 2
2

Uz ovako napisane jednadbe matrica je simetrina, to se moe iskoristiti za utedu
memorije raunala.

Rezne sile je jednostavno izraunati po formulama:

) 2 (
1 1
2 2
2
+
+ = =
i i i i
y y y
h
EI
dx
y d
EI M
) 2 2 (
2
2 1 1 2
3 3
3
+ +
= =
i i i i i
y y y y
h
EI
dx
y d
EI Q

Mogua je i drugaija formulacija za poprenu silu:

) 3 3 (
1 1 1
3
+ +
+ =
i i i i i
y y y y
h
EI
Q ili
) 3 3 (
1 1 2
3
+
+ + =
i i i i i
y y y y
h
EI
Q
(za lijevi i desni kraj respektivno).

Vidljivo je da je prva iznesena formulacija zapravo aritmetika sredina dviju posljednjih.
No, sve su tri formule razvijene polazei direktno od diferencijalne jednadbe grede na
elastinoj podlozi bez uzimanja u obzir utjecaja horizontalne sile. Kako bi se ista uzela u
obzir potrebne su neke izmjene u formulama:

) (
1
1 1 i i i i
M M
h
V =
+ + +

uz uzimanje u obzir uzdunih sila:

2 / ) (
1
1 i i i
D
i
P M M
h
V + =
+

2 / ) (
1
1 1 1 + + +
+ =
i i i
L
i
P M M
h
V

2
D
i
L
i
i
V V
Q
+
=
2
2
) (
1
2
) (
1
1 1
i
i i
i
i i
i
P
M M
h
P
M M
h
Q
+ + +
=
+
, tj
2
) (
2
1
1 1
i
i i i
P
M M
h
Q +
=
+
.
2
) 2 2 (
2
1
2 1 1 2
2
i
i i i i i i i
P
y y y y y y
h
EI
h
Q + + +
=
+ +

2
) 2 2 (
2
2 1 1 2
3
i
i i i i i
P
y y y y
h
EI
Q + +
=
+ +

To je konana formula za poprenu silu koja e biti primijenjena za sve toke grede osim
za drugu i pretposljednju, jer za njih nisu definirane sve toke iji progib treba poznavati za
primjenu predmetne formule. Za te toke primjenjivati e se formule:
2
) 3 3 (
2 1 1
3
i
i i i i i
P
y y y y
h
EI
Q + + + =
+ +
, odnosno
2
) 3 3 (
1 1 2
3
i
i i i i i
P
y y y y
h
EI
Q + + + =
+

Rezultati po ovoj metodi bitno ovise o broju toaka (gustoi) na koje je podijeljena greda,
o emu treba voditi rauna. Svakako je potrebno gusto raunati progibe, dok se momente i
poprene sile kasnije moe raunati i rjee (koristei samo neke od izraunatih progiba).
Primjer koji je rijeen matematikim metodama rijeiti e se metodom konanih razlika
(isti primjer radi kontrole!).

Greda je podijeljena na osam toaka:

P
1
= 100 kN, EI = 67500 kNm
2

P
2
= 200 kN, K = 42000 kN/m
2

TOKA PROGIB MOMENT POPR. SILA
0 0.04 0 0
1 0.11 4.91 40.47
2 0.17 35.26 67.19
3 0.20 30.70 25.76
4 0.21 73.91 90.57
5 0.15 16.56 -52.10
6 0.09 -4.25 -14.15
7 0.02 -4.66 -0.55
8 -0.04 0 0
Da bismo vidjeli utjecaj gustoe toaka na rezultat, rijeimo isti primjer s podjelom na 16
toaka.

TOKA PROGIB MOMENT POPR. SILA
0 0.04 0 0
1 0.07 1.17 14.72
2 0.11 6.69 23.18
3 0.14 18.55 42.64
4 0.17 38.67 66.91
5 0.19 31.23 -4.97
6 0.20 34.94 25.86
7 0.21 50.63 58.32
8 0.21 78.69 0.91
9 0.19 43.88 -78.22
10 0.16 20.02 -51.35
11 0.12 5.37 -29.44
12 0.09 -2.06 -12.91
13 0.05 -4.31 -1.81
14 0.02 -3.41 3.97
15 -0.01 -1.33 5.54
16 -0.05 0 0

Vidimo da su odstupanja u primjeru s osam toaka primjetna, a ve sa esnaest toaka su
odstupanja zanemarivo mala.
Radi mogunosti tonije usporedbe dani su toni progibi grede u cm na etiri decimale
(izraun po ranije navedenoj tonoj metodi pomou ve spomenutog programa).

OPTEREENJE 1
TOKA TOKA PROGIB KUT Z. MOMENT POPRENA SILA
P1=100 X0=0 Y0=0.0389 T0=9E-04 M0=0 Q0=0
A1=1.5 X1=0.75 Y1=0.1072 T1=9E-04 M1=7.3 Q1=23.06
P2=200 X2=1.5 Y2=0.1677 T2=7E-04 M2=39.8 Q2=66.81
A2=3 X3=2.25 Y3=0.2028 T3=3E-04 M3=36.38 Q3=25.90
X4=3 Y4=0.2041 T4=-3E-04 M4=80.23 Q4=91.15
PROGIB U cm X5=3.75 Y5=0.1562 T5=-8E-04 M5=21.22 Q5=-51.08
X6=4.5 Y6=0.088 T6=-9E-04 M6=-1.26 Q6=-12.47
X7=5.25 Y7=0.0194 T7=-9E-04 M7=-2.95 Q7=4.37
X8=6 Y8=-0.047 T8=-9E-04 M8=0 Q8=0

U prilogu je i program za proraun grede na elastinoj podlozi po metodi konanih razlika.
Program je pregledan, izraen je po izloenoj teoriji i vrlo dobro ilustriran REM
naredbama radi lakeg razumijevanja. Te se naredbe mogu izostaviti prilikom upisivanja
programa pa e program biti znatno krai.
Za rjeavanje sustava linearnih jednadbi koji se javlja pri uporabi metode konanih razlika
koriten je GAUSS-ov sustav eliminacije, ali bez mogunosti zamjene redaka ( dakle, bez
kontrole pojave '0' na dijagonali) budui je matrica koja se javlja kod ovakvih problema
uvijek pozitivno definirana. Ako se '0' ipak javi na dijagonali, znai da problem nije dobro
postavljen i program e na ekranu ispisati 'singularno' i zaustaviti se uz poruku ''division by
zero error in...'' ili ekvivalentno.
Mogue je primjenjivati i druge algoritme za rjeavanje sustava linearnih jednadbi ali je
ovaj najjednostavniji, vrlo brz i efikasan za dani sluaj.
Utedu memorije je mogue ostvariti tako da se iskoristi simetrinost matrice, kao i to to
su prisutni samo elementi uz dijagonalu (ostali su '0'), ali je tada program za rjeavanje
sustava linearnih jednadbi puno sloeniji. Takoer, 16-ak do 20-ak toaka podjele na
nosau je skoro uvijek potpuno dovoljno za tonost potrebnu u praksi, a i matrica takve
veliine zahtjeva manje memorije. Tako je ovaj program sasvim upotrebljiv za praksu i
moe se bez daljnjega koristiti. Jedino treba biti oprezan prilikom simulacije optereenja
momentom parom sila; tada je potreban vei broj podjela za postizanje zadovoljavajue
tonosti (no taj je sluaj optereenja greda na elastinoj podlozi u praksi relativno rijedak).

Primjeri analize grede na elastinoj podlozi

Jednoliko optereenje (5.0 kN/m, ukupno 5.0*20m=100 kN)

Koncentrirano optereenje (P u v.11 = 100 kN)
meko tlo (Etla=1.E+4)

srednje tlo (Etla=1.E+6)

tvrdo tlo (Etla=1.E+8)

srednje tlo (Etla=1.E+6) nelinearna analiza (nema vlanih tapova)

Modeliranje ravninskih konstrukcija

Veza naprezanja i deformacija

Komponente deformacija dvodimenzionalne linearne teorije elastinosti

x
u
x
= ,

y
v
y
= ,

xy
u
y
v
x
= +

Veza izmeu naprezanja i deformacija
( )
z y x x
E
=
1

( )
z y x y
E
+ =
1

( )
z y x z
E
+ =
1

( )
xy xy
E

+
=
1 2

ravninsko stanje naprezanja

( )

x
y
xy
x
y
xy
E E
E E
E
=

+
(
(
(
(
(
(
1 1
0
1 1
0
0 0
2 1
2 2
2 2

ravninsko stanje deformacija

( )
( )( ) ( )( )
( )( )
( )
( )( )
( )

)
(
(
(
(
(
(
+
+

+
+ +

=
xy
y
x
xy
y
x
E
E E
E E
1 2
0 0
0
2 1 1
1
2 1 1
0
2 1 1 2 1 1
1

veza naprezanja i pomaka vorova konanog elementa s DBd =
Odreivanje reznih sila iz naprezanja

Rezne sile se odreuju po principu ravnotee:

dA P
A
=

Na temelju tog principa mogu se dimenzionirati AB konstruktivni elementi na slom
a
a
P
A
=
Granina stanja pomaka (progiba) i deformacija (pukotina) ne mogu se odrediti iz linearno
elastinih modela materijala koje koristimo u ovim konanim elementima. Ti se parametri
odreuju iz propisa za AB.

Primjer

Modeliranje ploastih konstrukcija

Savijanje tanke ploe po Kirchhoffovoj teoriji (biharmonijskom parc.dif.jed.)

4
4
4
2 2
4
4
2
w
x
w
x y
w
y
q
D
+ + =

0 0.5 1
0.5
0
0.5
1
g1 y
j
( )
y
j
0 0.5 1
0.5
0
0.5
1
g2 y
j
( )
y
j

Poveanjem broja lanova reda raste tonost prikaza optereenja:

g1 x ( )
1
50
n
sin n
v
Lb
\
|
|
sin n
d
Lb
\
|
|
sin n
x
Lb
\
|
|
=
:= g2 x ( )
1
500
n
sin n
v
Lb
\
|
|
sin n
d
Lb
\
|
|
sin n
x
Lb
\
|
|
=
:=

Slobodno oslonjena ploca, prema Navier-ovom opcem rjesenju
Opterecenje ploce unutar pravokutnika dimenzija 2c*2d
Krutost ploce K
dimenzije ploce: La 1. := Lb 1. :=
K
E h
3
12 1
2
( )
:=
dimenzije opterecenja: c 0.2 := d 0.2 :=
polozaj opterecenja: u 0.5 := v 0.5 :=
K 1000 :=
intenzitet opterecenja: p 1. :=
Broj clanova reda igra vaznu ulogu u tocnosti rjesenja (opcenito, konvergencija je spora)!
opterecenje razvijeno u dvostruki Fourier-ov red kao neparna funkcija koordinata x i y:
j 0 50 .. :=
A m n , ( )
16 p
2
m n
sin m
u
La
\
|
|
sin m
c
La
\
|
|
sin n
v
Lb
\
|
|
sin n
d
Lb
\
|
|
:=
y
j
Lb j
50
:=
prikaz ujecaja broja clanova reda na tocnost:
g1 x ( )
1
10
n
sin n
v
Lb
\
|
|
sin n
d
Lb
\
|
|
sin n
x
Lb
\
|
|
=
:= g2 x ( )
1
25
n
sin n
v
Lb
\
|
|
sin n
d
Lb
\
|
|
sin n
x
Lb
\
|
|
=
:=
x
i
La i
30
:=
i 0 30 .. :=
0 0.5 1
0.5
0
0.5
1
g1 y
j
( )
y
j
0 0.5 1
0
1
g2 y
j
( )
y
j

Isti postupak moemo primijeniti i za optereenje u ravnini, samo takvi izrauni su
dugotrajni:
p x y , ( )
1
10
m 1
10
n
A m n , ( ) sin m
x
La
\
|
|
sin n
y
Lb
\
|
|
\
|
|
=
:= gr
i j ,
p x
i
y
j
,
( )
:=
gr

i napokon s 50 lanova reda
p x y , ( )
1
25
m 1
25
n
A m n , ( ) sin m
x
La
\
|
|
sin n
y
Lb
\
|
|
\
|
|
=
:= gr
i j ,
p x
i
y
j
,
( )
:=
gr

p x y , ( )
1
50
m 1
50
n
A m n , ( ) sin m
x
La
\
|
|
sin n
y
Lb
\
|
|
\
|
|
=
:= gr
i j ,
p x
i
y
j
,
( )
:=
13 minuta
gr

Rjeenje progiba ploe je takoer razvoj u red:
Rjesenje:
w x y , ( )
1
K
4
1
10
m 1
10
n
A m n , ( )
m
2
La
2
n
2
Lb
2
+
sin m
x
La
\
|
|
sin n
y
Lb
\
|
|
\
|
|
|
|
=
:=
gr
i j ,
w x
i
y
j
,
( )
:=
gr
w 0.5 0.5 , ( ) 3.493 10
6
=

Na svu sreu, kao to moemo vidjeti na slijedeoj slici za 25 lanova reda, rjeenje za
progib je puno manje ovisno o broju lanova reda!
w x y , ( )
1
K
4
1
25
m 1
25
n
A m n , ( )
m
2
La
2
n
2
Lb
2
+
sin m
x
La
\
|
|
sin n
y
Lb
\
|
|
\
|
|
|
|
=
:=
gr
i j ,
w x
i
y
j
,
( )
:=
4 minute
gr
w 0.5 0.5 , ( ) 3.512 10
6
=

I koncentriranu silu moemo predstaviti razvojem u harmonijski red:

P x ( )
1
500
n
sin n
0.5
L
\
|
|
sin n
x
L
\
|
|
sin n
x
L
\
|
|
=
:=

0 0.2 0.4 0.6 0.8
0.2
0
0.2
0.4
0.6
0.8
0.926
0.044
P x i ( )
1 0 x i
Rezne sile

Rezne sile ploe dobivamo prema formulama za momente

|
|
\
|
=
2
2
1 2
2
y
w
D
x
w
x
D
x
M
|
|
\
|
=
2
2
1 2
2
x
w
D
y
w
y
D
y
M
y x
w
xy
D
xy
M

=
2
2

Ako te formule primjenimo na funkciju progiba w(x,y) dobijemo funkcije za raunanje
momenata na prizvoljnom mjestu u ploi

M
x
x y , ( )
1
K
4
1
10
m 1
10
n
D
x
m
2
La
2
A m n , ( )
2
m
2
La
2
n
2
Lb
2
+
sin m
x
La
\
|
|
sin n
y
Lb
\
|
|
\
|
|
|
|
|
|
D
1
n
2
Lb
2
A m n , ( )
2
m
2
La
2
n
2
Lb
2
+
sin m
x
La
\
|
|
sin n
y
Lb
\
|
|
\
|
|
|
|
|
|
(
(
(
(
(
(
=
:=

M
y
x y , ( )
1
K
4
1
10
m 1
10
n
D
1
m
2
La
2
A m n , ( )
2
m
2
La
2
n
2
Lb
2
+
sin m
x
La
\
|
|
sin n
y
Lb
\
|
|
\
|
|
|
|
|
|
D
y
n
2
Lb
2
A m n , ( )
2
m
2
La
2
n
2
Lb
2
+
sin m
x
La
\
|
|
sin n
y
Lb
\
|
|
\
|
|
|
|
|
|
(
(
(
(
(
(
=
:=

M
xy
x y , ( )
2
K
4
1
10
m 1
10
n
D
xy
mn
La Lb
A m n , ( )
2
m
2
La
2
n
2
Lb
2
+
cos m
x
La
\
|
|
cos n
y
Lb
\
|
|
\
|
|
|
|
|
(
(
(
(
(
=
:=

grMx


grMy

Moment My

grMxy

Moment Mxy

Isti ti momenti u drugaijem grafikom prikazu

grMx

grMy

grMxy

Za rjeavanje koristimo MKE.
Plocasti elementi:
kvadraticni izoparametarski "serendipity" elementi, 8 cvorova,
reducirana numericka integracija (4 Gauss-ove tocke), Mindlin-ovoj teoriji ploca
Pozitivni predznaci
broj cvorova konstrukcije
broj stapova konstrukcije
broj elemenata konstrukcije
broj razlicitih tipova presjeka/materijala stapova konstrukcije
broj razlicitih tipova presjeka/materijala elemenata konstrukcije
broj slucajeva opterecenja koja zelimo zasebno racunati

Podaci o presjecima
G = modul smika materijala
J = moment torzije stapa
I = moment inercije poprecnog presjeka stapa
ar = korekcioni faktor za uticaj smika na presjek
gama = specificna tezina materijala stapa u [kN/m3]
alfa = koeficijent termicke ekspanzije materijala
h = visina poprecnog presjeka stapa
Podaci o presjeku i materijalu za elemente su :
ni = Poisson-ov koeficijent "mi"
d = debljina plocastog elementa
opt1 = intenzitet jednolikog opterecenja na plocasti element za slucaj opterecenja 1.

PODACI O GEOMETRIJI

Tipovi cvorova
POMAK Z, ROTACIJA U SMIJERU OSI X, ROTACIJA U SMIJERU OSI "Y".

Tipovi stapova
tip (1) upeto obostrano tip (4) zglob obostrano
tip (2) zglob lijevo tip (3) zglob desno

PODACI O OPTERECENJIMA
broj opterecenja, na cvorove, na stapove i na elemente

opterecenja na stapove ista
opterecenja na elemente: jednoliko

OPCENITO O REZULTATIMA

Za svaki ELEMENT konstrukcije i za svaku Gauss-ovu tocku:
M1 - max. glavni moment u Gauss-ovoj tocki
M2 - min. glavni moment u Gauss-ovoj tocki
kut - kut glavnih osi prema osi X
Mx - moment u smijeru osi X u Gauss-ovoj tocki
My - moment u smijeru osi Y u Gauss-ovoj tocki
Mxy - posmicni moment u Gauss-ovoj tocki
Qx - posmicna sila u smijeru osi X u Gauss-ovoj tocki
Qy - posmicna sila u smijeru osi Y u Gauss-ovoj tocki

Primjer
Crtez konstrukcije iz primjera i osnovni podaci:

SIFRA:proba2
UCITAJ PODATKE S DISKA (1=DA):1 (=da)
IME ZAPISA: UPETA OKRUGLA PLOCA <RETURN>
BROJ CVOROVA :49 <RETURN>
BROJ STAPOVA : 0 <RETURN>
BROJ ELEMENATA:12 <RETURN>
BROJ PRESJEKA : 1 <RETURN>
BROJ OPTEREC. : 1 <RETURN>

Rezultati:


Analiza zgrada optereenih horizontalnom silom

Ivica Kozar
GF Rijeka
ANALIZA POSMICNIH ZIDOVA
ORIGIN 1
E 10000 := G
E
2.3
:= h 1 :=
u Iu aru , ( )
12E Iu
h
2
G aru
:= v Iv arv , ( )
12E Iv
h
2
G arv
:=
S11Iu Iv , , aru , arv ,
( )
E12
cos
( )
2
Iv
4 v Iv arv , ( ) +
sin
( )
2
Iu
4 u Iu aru , ( ) +
+
|
\
|
|
h
3
:=
S33J ( ) G
J
h
:=
( )
E12
sin
( )
2
Iv
4 v Iv arv , ( ) +
cos
( )
2
Iu
4 u Iu aru , ( ) +
+
|
\
|
|
h
3
:=
( )
E12 sin
( )
cos
( )
Iv
4 v Iv arv , ( ) +
Iu
4 u Iv aru , ( ) +
+
|
\
|
|
h
3
:=
lokalna matrica krutosti:
matrica transformacije
Si Iu Iv , , J , aru , arv ,
( )
( )
( )
0
( )
( )
0
0
0
S33J ( )
|
\
|
|
|
|
:=
Ci x y , ( )
1
0
0
0
1
0
y
x
1
|
\
|
|
|
:=

Primjer:
8.000 8.000
4.400 4.800
.800
1.600
1.600
P
x
debljina svih zidova h=b/10, sve dimenzije *b
visina svih zidova h=b
I
1
0.80.8
3
12
:= I
1
0.03413 =
I
2
1
10
1.6
3
12
:= I
2
0.03413 =
I
3
1.6
1
10
|
\
|
12
:= I
3
0.00013 =

Primjer:
zid 1:
Iuz
0.03413
0.0342
0.0342
|
\
|
|
|
:= Ivz
0.03413
0.00013
0.00013
|
\
|
|
|
:= Jz
0.0512
0.00053
0.00053
|
\
|
|
|
:= aruz
0.16
0.133
0.133
|
\
|
|
|
:= arvz
0.16
0.133
0.133
|
\
|
|
|
:=
zid 2:
zid 3:
Iuz
1
0.034 =
S
1 1 ,
1 := S11 Iuz
1
Ivz
1
, 0 , aruz
1
, arvz
1
, ( ) 414.223 =
S11 1 1 , 0 , 1 , 1 , ( ) 3.797 10
3
=

Si Iuz
1
Ivz
1
, 0 , Jz
1
, aruz
1
, arvz
1
, ( )
414.22
0
0
0
414.22
0
0
0
222.61
|
\
|
|
|
=
SG
1
Ci 0 0 , ( )
T
Si Iuz
1
Ivz
1
, 0 , Jz
1
, aruz
1
, arvz
1
, ( ) Ci 0 0 , ( ) := SG
1
414.223
0
0
0
414.223
0
0
0
222.609
|
\
|
|
|
=
Si Iuz
2
Ivz
2
, 0 , Jz
2
, aruz
2
, arvz
2
, ( )
3.87
0
0
0
369.82
0
0
0
2.3
|
\
|
|
|
=

SG
2
Ci 4.4 0.8 , ( )
T
Si Iuz
2
Ivz
2
, 0 , Jz
2
, aruz
2
, arvz
2
, ( ) Ci 4.4 0.8 , ( ) := SG
2
3.874
0
3.099
0
369.825
1.627 10
3
3.099
1.627 10
3
7.165 10
3
\
|
|
|
|
=
Si Iuz
3
Ivz
3
, 0 , Jz
3
, aruz
3
, arvz
3
, ( )
3.87
0
0
0
369.82
0
0
0
2.3
|
\
|
|
|
=
SG
3
Ci 9.2 0 , ( )
T
Si Iuz
3
Ivz
3
, 0 , Jz
3
, aruz
3
, arvz
3
, ( ) Ci 9.2 0 , ( ) := SG
3
3.874
0
0
0
369.825
3.402 10
3
0
3.402 10
3
3.13 10
4
\
|
|
|
|
=
SG SG
1
SG
2
+ SG
3
+ :=
SG
421.97
0
3.1
0
1153.87
5029.62
3.1
5029.62
38691.49
|
\
|
|
|
=

vanjske sile:
F
0
1
1.2
|
\
|
|
|
:=
vektor pomaka:
D SG
1
F := D
1.384 10
6
1.688 10
3
1.884 10
4
\
|
|
|
|
=
sile koje otpadaju na pojedini zid:
F
1
Si Iuz
1
Ivz
1
, 0 , Jz
1
, aruz
1
, arvz
1
, ( ) Ci 0 0 , ( ) D := F
1
5.731 10
4
0.699
0.042
|
\
|
|
|
=
F
2
Si Iuz
2
Ivz
2
, 0 , Jz
2
, aruz
2
, arvz
2
, ( ) Ci 4.4 0.8 , ( ) D := F
2
5.785 10
4
0.318
4.341 10
4
\
|
|
|
|
=
F
3
Si Iuz
3
Ivz
3
, 0 , Jz
3
, aruz
3
, arvz
3
, ( ) Ci 9.2 0 , ( ) D := F
3
5.36 10
6
0.017
4.341 10
4
\
|
|
|
|
=

Dinamika analiza konstrukcija

Uvod

Dinamika analiza se provodi samo za diskretne mase i translacijske stupnjeve
slobode, dok su rotacioni stupnjevi slobode eliminirani statikom kondenzacijom.
Raunalo provodi spektralnu analizu za broj tonova po elji (naravno, najvie
onoliko koliko je dinamikih stupnjeva slobode), poevi od najnie svojstvene vrijednosti
(najvie vlastite frekvencije) koja, u pravilu, daje najvei utjecaj. Rezultati su ekvivalentne
statike sile po stupnjevima slobode i tonovima, takoer i odgovarajui vlastiti oblici. Tako
dobivene ekvivalentne statike sile ne treba mijeati sa silama dobivenim statikim
metodama mnoenja masa nekim koeficijentima. Na pr. primjena ovdje primjenjene
metode spektralne analize je doputena kod projektiranja objekata I kategorije (brane,
dimnjaci do 120 m, mostovi do 50 m raspona ili 30 m visine stupova, sve HPT i TV
antene) i u fazi idejnog projekta objekata izvan kategorije (najvei i najznaajniji objekti).

Upis podataka

Prije dinamike analize pokree se odgovarajui program za upis podataka o
konstrukciji, na pr. za bilo kakve ravninske konstrukcije to je program OKVDIN (program
je u potpunosti jednak programu OKVIR, samo to nema dijelova za upis optereenja i
crtanje rezultata). Taj program ujedno snima matricu krutosti na disk za kasniju upotrebu;
treba zapamtiti ime pod kojim smo snimili podatke!
Za dinamiku analizu pokreemo program POTRES i upisujemo potrebne podatke
(na kraju svakog retka pritiemo RETURN/ENTER):

POTRES

UPISI BROJ (DINAMICKIH) STUPNJEVA SLOBODE:
upisuje se broj dinamikih stupnjeva slobode.

UPISI BROJ TONOVA:
upisuje se broj tonova za koje elimo dinamiku analizu.

UPISI DINAMICKI KOEFICIJENT TLA:
upisujemo dinamiki koeficijent prema pravilniku, ovisno o stupnju seizminosti
(VII, VIII ili IX zona) i kvaliteti tla (loe, dobro ili stjenovito tlo).

UPISI MASE (U TONAMA):
za svaku masu upisi njenu vrijednost u tonama (ako su dimenzije u metrima i sile u
kilonewtonima).

IME ZAPISA:
upisuje se ime zapisa matrice krutosti na disku (ono iz programa OKVDIN).

UPISI SMIJER INERCIJALNIH SILA (X ili Y):
za sluaj da se cijela konstrukcija pomie samo u X ili samo u Y smijeru, na taj nain
smanjujemo broj stupnjeva dinamike slobode sistema i ubrzavamo proraun; na pr. za
zgrade redovito imamo samo X smijer (za mostove Y smijer i sl.); ako odgovor nije ni X ni
Y, raunaju se pomaci u obadva smijera.

UPISI CVOROVE U KOJIMA SU MASE:
povezujemo brojeve masa s brojevima vorova, tako da program "zna" koja je masa
u kojem voru i da moe pravilno formirati jednadbe.

Slijedi proraun!

Rezultati

Rezultati prorauna su ispisani za sve traene tonove u zapisu DINREZ.TXT:
svojstvene vrijednosti, svojstveni vektori (normalizirani na prvi stupanj slobode),
vlastite frekvencije, ekvivalentne sile po stupnjevima slobode i tonovima i ukupne
ekvivalentne sile po stupnjevima slobode po jednadbi:
P
ek
= (P
2
max
+ 0.5P
r
2
)
1/2

Ukupne ekvivalentne sile treba unijeti kao optereenje u program za statiku analizu
(na pr. OKVIR) i tamo izraunati odgovarajue rezne sile. Ukoliko elimo analizirati
utjecaj pojedinih tonova, moemo i ekvivalentne sile za pojedine tonove unijeti kao
optereenje i izraunati na pr. pomake konstrukcije.

Primjer

Uz program se isporuuje primjer dinamike analize okvira; za taj sluaj slijedi
primjer upisa podataka (korisnik upisuje potcrtani tekst):

BROJ STUPNJEVA SLOBODE: 6
BROJ TONOVA: 6
KOEFICIJENT SEIZMICNOSTI (Kc)= 0.025

MASA 1 (U TONAMA) = 52.5

IME ZAPISA NA DISKU: BRCIC0

SMIJER DJELOVANJA SEIZMICKIH SILA (X,Y): X

UPIS CVOROVA U KOJIMA SU MASE
=============================
MASA 1 JE U CVORU: 4

RACUNAM
=======

Slijedi izraun rezultata i njihov zapis na disk pod imenom DINREZ.TXT. Sadraj
navedene datoteke se moe vidjeti u prilogu:

R e z u l t a t i :
===================
matrica krutosti: BRCIC0
===================
period titranja = 0.708 sec
svojst.vrijedn. = 8.877
svojstveni vektor:
------------------
1.000
2.817
4.392
5.949
7.193
7.992

svojstveni vektor:
------------------
1.000
2.208
2.102
0.883
-0.922
-2.431

svojstveni vektor:
------------------
1.000
1.168
-0.339
-1.553
-0.653
1.394

svojstveni vektor:
------------------
1.000
-0.051
-0.841
0.189
0.801
-0.575

svojstveni vektor:
------------------
1.000
-0.977
0.427
0.705
-1.085
0.528

svojstveni vektor:
------------------
1.000
-2.019
3.508
-3.537
2.335
-0.844

Seizmicke sile:
---------------
koeficijent seizmicnosti = 0.0250
ton 1
P 1 = 2.401
P 2 = 6.504
P 3 = 8.435
P 4 = 10.880
P 5 = 13.156
P 6 = 13.155
ton 2
P 1 = 4.301
P 2 = 9.134
P 3 = 7.234
P 4 = 2.893
P 5 = -3.020
P 6 = -7.169
ton 3
P 1 = 3.841
P 2 = 4.313
P 3 = -1.040
P 4 = -4.544
P 5 = -1.910
P 6 = 3.672

ton 4
P 1 = 5.544
P 2 = -0.274
P 3 = -3.729
P 4 = 0.798
P 5 = 3.381
P 6 = -2.185
ton 5
P 1 = 2.703
P 2 = -2.539
P 3 = 0.924
P 4 = 1.452
P 5 = -2.235
P 6 = 0.980
ton 6
P 1 = 0.257
P 2 = -0.499
P 3 = 0.721
P 4 = -0.692
P 5 = 0.457
P 6 = -0.149
Ukupne sile:
------------
Pu 1 = 7.344
Pu 2 = 10.829
Pu 3 = 10.271
Pu 4 = 11.597
Pu 5 = 13.703
Pu 6 = 14.435

Za sile 1. i 2. tona je programom OKVIR proveden proraun iji su rezultati ispisani
kako slijedi (samo grafiki dio):


Oblici deformacija za 1. i 2. ton

Dijagrami reznih sila za 1.i 2. ton:

Dijagram momenata za 1. i 2. ton.

Dijagram poprenih sila za 1. i 2. ton.


Dijagram uzdunih sila za 1. i 2. ton.

NUMERIKO RJEAVANJE DIFERENCIJALNIH JEDNADBI
3.1 Diferencijalne jednadbe
Razvoj inenjerskih znanosti se temelji na postavljanju i rjeavanju diferencijalnih
jednadbi. Razlikujemo tkz. obine diferencijalne i parcijalne diferencijalne jednadbe.
Primjer obine dif.jed. je na pr. jednadba savijanja grede
d y
dx
EI M
2
2
* = .
Parcijalne diferencijalne jednadbe proizilaze iz problema koje opisujemo s vie od jedne
nepoznanice. Opi oblik parcijalne diferencijalne jednadbe drugog reda je
A x y
u
x
B x y
u
x y
C x y
u
y
D x y
u
x
u
y
( , ) ( , ) ( , ) ( , , , )

2
2
2 2
2
0 + + + =
Klasifikacija jednadbi se provodi prema vrijednostima parametara A, B i C. Za uvjet
B AC
2
4 0 < jednadba je eliptina. Za uvjet B AC
2
4 = jednadba je parabolina, a
za B AC
2
4 0 > jednadba je hiperbolina. Paraboline i hiperboline parcijalne
diferencijalne jednadbe su mnogo tee za rjeavanje jer nemaju zatvoreni rub, pa niti
definirane rubne vrijednosti, nego samo poetne vrijednosti na pojedinim djelovima ruba.
Mi emo se baviti samo eliptinim jednadbama.
Vrlo esti primjer eliptine parcijalne diferencijalne jednadbe drugog reda u tehnikim
znanostima je Poissonova diferencijalna jednadba
+
|
\
| = u
u
x
u
y
f x y

2 2
2 2
( , )
koja ima primjenu u mnogim granama tehnike. U toj jednadbi u je funkcija dvaju
nepoznanica, x i y. Primjer su problemi potencijala, torzije, topline, (nevrtlono) teenje
idelanog fluida i drugi (samo se funkcija f(x,y) mijenja). Homogeni oblik te jednadbe
(f(x,y)=0) je tkz. Laplaceova diferencijalna jednadba.
3.2 Rubni uvjeti
Razlikujemo dvije grupe rubnih uvjeta:
Dirichletove rubne uvjete gdje su zadane vrijednosti funkcije na rubu domene
u u =
0
na
Neumannove rubne uvjete gdje su na rubu domene zadane vrijednosti (usmjerene)
derivacije

u
n
g = na

U naim emo primjerima razmatrati samo tkz. linearne diferencijalne jednadbe, tj. one
kod kojih je veza meu nepoznanicama linearna. Takoer, pretpostavlja se da su poetni
uvjeti i rubni zadani tako da je mogue nai jedinstveno rjeenje. Rjeavanje diferencijalni
jednadbi e se provoditi numeriki, ali gdje god je poznato analitiko rjeenje, savjetuje
se da se ono pomno razmotri jer daje puno bolji uvid u ponaanje diferencijalne jednadbe
nego jedno numeriko rjeenje problema.

3.3 Metoda konanih razlika
Metoda konanih razlika pretvara rjeavanja diferencijalne jednadbe u formiranje i
rjeavanje sistema obinih linearnih jednadbi. Pri tom postupku derivacije se samo
aproksimiraju i time se uvodi greka koja direktno ovisi o broju jednadbi koje formiramo;
poveavanjem broja jednadbi ta se greka smanjuje. Za veliki broj problema postie se
dovoljno tono rjeenj s malim broj jednadbi.
3.3.1 Funkcije jedne nepoznanice
Pogledajmo nain na koji aproksimiramo derivacije
dy
dx
y
x
f x x f x
x x
= =
+
lim
( ) ( )

0
.
Na slian nain moemo prikazati i vie derivacije
d y
dx
y
x
x
f x x f x
x
f x f x x
x
x x
2
2
0
=
|
\
|
=
+ |
\
|

|
\
lim
( ) ( ) ( ) ( )

Grafiki prikaz e nam olakati razumijevanje aproksimacije derivacija:

Ukoliko x dovoljno smanjimo, numerika aproksimacija derivacije e biti vrlo tona
(granica ispod koje ne smijemo nikako ii je tonost raunala na kojem radimo).
Pogledajmo na primjeru kako je jednostavno numeriko deriviranje (MathCAD):

Zadana je trigonometrijska funkcija f(x)=sin(x)
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3
0.008407
0.49
0.99
1
8.407 10
3
sin x ( )
3.15 0 x

numericko deriviranje u tockama a i b
a 0.75 := b 1.5 := dx 0.00001 :=

sin a dx + ( ) sin a ( )
dx
0.73169 =
sin b dx + ( ) sin b ( )
dx
0.07073 =

tocna vrijednost derivacije je
cos a ( ) 0.73169 = cos b ( ) 0.07074 =

Postupak daje vrijednost derivacije u eljenoj toki (ali ne
dobivamo funkciju kao rjeenje kao kod 'klasine' analitike
derivacije).

Kada smo shvatili princip numerikog deriviranja, moemo napisati tkz. jednadbe
konanih razlika za prvu, drugu i sve potrebne derivacije. Nakon toga te se jednadbe
uvrste u diferencijalnu jednadbu i dobivamo sistem linearnih jednadbi ija su rjeenja u
zadanim tokama vrijednosti funkcije koja zadovoljava zadanu diferencijalnu jednadbu.
Na taj smo nain dif.jed. rjeili numeriki!
Jednadbe konanih razlika mogu biti definirane preko slijedee (forward differences),
sredinje (central differences) ili prethodne (backward differences) toke na domeni (vidi
sliku). Treba napomenuti da formulacija preko sredinje toke daje najmanju greku (to se
moe lako matematiki dokazati preko razvoja u Taylorov red), te ju stoga valja najee
koristiti.
Prva derivacija
1) preko slijedee toke
dy
dx
y y
h
i
i i
|
\
|

+1

2) preko sredinje toke
dy
dx
y y
h
i
i i
|
\
|

+ 1 1
2

3) preko prethodne toke
dy
dx
y y
h
i
i i
|
\
|

1

Za rjeavanje diferencijalne jednadbe drugog reda treba nam i druga derivacija
1) preko slijedee toke
d y
dx
y y y
h
i
i i i
2
2
1 2
2
2
|
\
|
+
+ +

2) preko sredinje toke
d y
dx
y y y
h
i
i i i
2
2
1 1
2
2
|
\
|
+
+

3) preko prethodne toke
d y
dx
y y y
h
i
i i i
2
2
2 1
2
2
|
\
|
+

Na slian nain moemo definirati treu derivaciju, etvrtu itd., prem potrebi, ovisno kakvu
diferencijalnu jednadbu rjeavamo.
Na primjeru odreivanja progiba proste grede prikazat emo postupak konanih razlika
(vidi MathCAD primjer 'UMKE32.MCD' u prilogu).
3.3.1.1 Primjer

"umke32.pcx"

Neka je prosta greda linearno promjenjivog presjeka (za takav sluaj vrlo je teko nai
tono rjeenje diferencijalne jednadbe) i optereena jednolikim optereenjem. Jednadba
momenta bilo gdje na gredi je
M q L
x
q
x
= * * *
2 2
2

gdje je q intenzitet optereenja, a L raspon grede.
Napiimo sada diferencijalnu jednadbu koristei centralnu formulaciju jednadbe
konanih razlika
( ) q
x
L x
EI
h
y y y
i
i
i
i i i
* * ( ) *
2
2
2
1 1
= +
+

Jednadbu postavljamo za svaki i (i=1,...,5) na naoj gredi i dobivamo sistem jednadbi u
kojem su y
i
nepoznanice (malo smo ispremijeali koeficijente):
( )
( )
( )
. . . . . . .
... .
. .
. ...
. . . . . . .
...
...
*
...
...
0 1 2 1 0
0 1 2 1 0
0 1 2 1 0
2
1
1
2
0
1 1
0
1
0
1 1
0
1
(
(
(
(
(
(
+ +
+
y
y
y
q
h
EI
x L x
I
I
x L x
I
I
x L x
I
I
i
i
i
i i
i
i i
i
i i
i

odnosno, matrino
AY= X.
U naem primjeru odmah znamo rjeenja za toke 1 i 5 jer je tu zbog rubnih uvjeta progib
jednak nuli (y=0), pa nam ostaje sistem sa samo 3 jednadbe ije je rjeenje:

Y A
1
X := Y
5.859375 10
3
7.8125 10
3
5.859375 10
3
\
|
|
|
|
|
=

Za jedinine ulazne podatke (q=1.0, L=1.0 i EI
0
=1.0) to je i numeriko rjeenje.

graficki prikaz progiba:
0 0.25 0.5 0.75 1
0.01
0.005
0
y
j
x
j

U naem primjeru greda je podijeljena na mali broj toaka i tonost rjeenja nije velika, ali
se nita principjelno ne mijenja s veim brojem toaka, osim to raste tonost rjeenja (ali i
vrijeme potrebno raunalu da rijei sistem jednadbi).
Takoer, u naem primjeru je uticaj rubnih uvjeta sakriven u jednadbama (sjetimo se,
uveli smo da je y
1
=0 i y
5
=0). Openito se uticaj rubnih uvjeta uzima u obzir
modifikacijama matrice A prema nekim pravilima koja se mogu formirati za razne rubne
uvjete (vidi Koar, I. Kompleksno optereeni tapovi, FRaK 18/19, 1987, str. 32-36).

3.3.2 Funkcije vie nepoznanica
Problemi koji sadre vie od jedne nepoznanice opisuju se parcijalnim diferencijalnim
jednadbama.

LANANICA

Lananice (uad ili lanci) mogu prenositi samo vlane sile koje u svakoj
toki lananice imaju smjer tangente. Lananice ne mogu prenositi niti momente
savijanja, niti poprene sile. Deformacije od uzdune sile su male i u statikoj
analizi se zanemaruju.

Ako su optereenja znatno vea od vlastite teine lananice, ista se zanemaruje.
Pri tom je oblik ueta najee pravac. Ue ne moe preuzimati tlane sile.

q

Slika 1.

U sluaju prikazanom na Slici 1. za potrebe rauna ue se moe zamijeniti tapom
(budui da nema tlane sile).

F
oL
oL

Slika 2.

U sluaju prikazanom na Slici 2. ue se takoer moe zamijeniti tapovima jer je
vlastita teina ueta zanemariva i prisutne su samo vlane sile.

Kad se valstita teina ueta uzima u obzir (iana, prednapeta uad) oblik ueta
nije pravac ve lananica.

Ue pod djelovanjem vlastite teine

U vertikalnom uetu vlastita teina izaziva promjenjivu uzdunu silu; u
svakoj toki mora uzduna sila biti u ravnotei s preostalim dijelom ueta koji visi
ispod.

C z A g dz A g F
dz A g dF
S S S
S S
+ = =
=

Slika 3.

Konstanta integracije odreuje se iz uvjeta da je uzduna sila na dnu jednaka nuli .
Kada na dnu djeluje sila F
0
, tada je F
S
=F
0
za z=0 te slijedi C= F
0
.

Za ue objeeno u dvije toke vrijedi :

y
x
ds
A
B
ds
q
p
F
F
F +dF
SV
F +dF
SV
SH SH
SV
SH

Slika 4.

z
dz
F
S
F+dF
S
pgA dz
S
S
dz
Na element djeluje rezultanta vlastite teine (po jedinici duine q=gA
s
) te zbog
toga imamo razliite uzdune i poprene sile na oba kraja diferencijalnog
elementa.

. 0 0 const F dF H
SH SH
= = =

Horizontalna komponenta vlane sile u uetu optereenom samo vlastitom
teinom je konstantna.

dx y dy dx ds
ds q dF V
SV
+ = + =
= =
2 2 2
' 1
0

Dvije komponente su meusobno zavisne :

y tg
F
F
SH
SV
= =
Koristei tu meuzavisnost i injenicu da je F
SH
=const. dobije se diferencijalna
jednadba 2. reda :

SH
SH SH
SV
SH SH
SV
F
q
y
y
y
F
q
dx
ds
ds
ds q
F dx
ds
ds
dF
F F
F
y
=
+

+ =
= =
|
|
\
|
=
2
2
1
1
1 1

Ako se izvri supstitucija y'=z i integrira jednadba,te se vrati y' i jo jednom
integrira dobije se :
2
cosh
2 1
x x
SH
SH
e e
ch
C C x
F
q
q
F
y
+
=
+
|
|
\
|
+ =

Potrebno je odrediti dvije konstante integracije.
Konstante F
SH
, C
1
, C
2
odreuju se iz uvjeta na kraju A i leaju B ueta i uvjeta da
je duina (nepromjenjiva) ueta jednaka y(x).


PRIMJER 1

Za zadano ue odrediti :
a) funkciju oblika ueta
b) horizontalnu silu
c) najveu silu u uetu
ako je zadano : L, x
B
, y
B
i q (teina
po m duine).

Slika 5.

Rubni uvjeti daju :
(
|
|
\
|
+ = = =
= +
|
|
\
|
+ = = =
1 1
1 2 2 1
) (
0 0 ) 0 (
chC C x
F
q
ch
q
F
y y x x y
chC
q
F
C C C x
F
q
ch
q
F
x y
SH
SH
B B B
SH
SH
SH

Duljina ueta od A do B je :

|
|
\
|
+ =
|
|
\
|
+ =
|
|
\
|
+ =
|
|
\
|
+ + = + =

= = = =
1 1
0
1
0
1
2
0
2
1 1
C x
F
q
sh
F
q
C x
F
q
sh
q
F
y
dx C x
F
q
ch dx C x
F
q
sh dx y L
SH SH SH
SH
X
x SH
X
x SH
X
x x
B B B
A

Ovo je nelinearni sustav od 3 jednadbe s tri nepoznanice i to F
SH
, C
1
i C
2
.
Koristei se izrazima
|
\
| +
|
\
|
=
|
\
|
|
\
| +
=
=
2 2
2
2 2
2
1
2 2

ch sh sh sh
sh sh ch ch
sh ch

dobije se :
B
SH
B
x
F
q
L
y
ath C |
\
|
=
1
te nakon uvrtavanja C
1
i sreivanja :

2 2
2
2
2 0 L y
F
x q
sh
q
F
B
SH
B SH
+
(
|
|
\
|
=

Iz ove jednadbe numeriki moemo izraunati F
SH
, a zatim i C
1
i C
2
.
Jednostavnije je raditi ako se posljednja jednadba podijeli s L
2
.

y
x
A
B
x
B
y
B

Nove, bezdimenzionalne nepoznanice su :

L
C
C C
L q
F
F
SH
SH
2
2 1
; ; =
=

SH
F je horizontalna sila rasporeena na cijelu teinu ueta.
Novi parametri su :
L
x
x
B
B
= i
L
y
y
B
B
=
Nova jednadba je :
SH B
SH
B
SH
F y
F
x
sh F = +
(
(
|
|
\
|
0 1
2
2
2
numeriki
SH
B
B
F
x
y ath C
=
2
1

1 2
chC F C
SH
=

Rjeenja za neke parametre su :

B
x
B
y
SH
F 1
C
2
C
0,5 0 0,1148 -2,1773 -0,5130
0,8 0,2 0,3555 -0,9224 -0,5178
0,98 0 1,4046 -0,3489 -1,4909

Iz izraza L q F F
SH SH
= dobije se vertikalna komponenta :
|
|
\
|
+ = = =
1
C x
F
q
sh F y F tg F F
SH
SH SH SH SV

Sila u uetu na bilo kojem mjestu je :

|
|
\
|
+ =
|
|
\
|
+ + = + =
1 1
2 2 2
1 C x
F
q
ch F C x
F
q
sh F F F F
SH
SH
SH
SH SV SH S

Najvea ukupna sila u uetu je na najviem osloncu (gdje je najvei nagib krivulje).
Kod ueta s vrlo malim progibom moe horizontalna sila biti vea od ukupne
teine ueta. Oblik ueta je kosinus hiperbolna krivulja.

ds
p
F
SV
F
SH
F +dF
SV SV
F +dF
SH SH
q
0

Ue pod konstantnim linijskim optereenjem

Raun se pojednostavljuje kad je optereenje ueta konstantno linijsko
optereenje (i vlastita teina se tako moe priblino uzeti u obzir) za plitku uad.
Optereenje s puno gustih sila se moe simulirati na isti nain.

q
y
x

Slika 6.

Razlika u odnosu na prethodno razmatranje je u tome da se linijsko optereenje
mnoi s dx aumjesto s ds :

. 0 const F dF
SH SH
= =

Slika 7.

Horizontalna komponenta sile u uetu je konstantna za jednoliko linijsko
optereenje ueta.Suma vertikalnih sila daje :

2 1
2 0
1
0
1
0 0
0
0
2
1
1
C x C x
F
q
dx C x
F
q
y
C x
F
q
dx
F
q
y
F
q
dx
dF
F
y
F
F
y tg
dx q dF
SH SH
SH SH
SH
SV
SH SH
SV
SV
+ + =
|
|
\
|
+ =
+ = =
= = = =
=


Linija oblika je kvadratna parabola :
2 1
2 0
2
1
C x C x
F
q
y
SH
+ + =

Tri nepoznanice F
SH
, C
1
i C
2
odreuju se iz rubnih uvjeta.
Rubni uvjeti za
y
x
A
B
x
B
y
B

Slika 8.
su :
( )
( )
SH
B
B
B
B B
SH
B B B
F
x q
x
y
C C x C x
F
q
y y x x y
C x y

= + +
= = =
= = =
2 2
0 0 0
0
1 2 1
2
0
2

Uvjet duine ueta daje :

|
|
\
|
+ + = + = =
B B
x
SH
x
dx C x
F
q
dx y ds L
0
2
1
0
0
2
1 1

Rjeenje je :
|
\
|
+ +
(
(
|
|
\
|
+ +
|
|
\
|
+ +
|
|
\
|
+ =
1
2
1 1
0
1
0
2
1
0
1
0
0
1
2
1
2
ashC C C
q
F
C x
F
q
ash C x
F
q
C x
F
q
q
F
L
SH
B
SH
B
SH
B
SH
SH

Kad se uvrsti vrijednost za C
1
dobije se nelinearna jednadba za F
SH
:

( )
SH
B
B
B
SH
B
B
B
SH
F
x q
x
y
B
F
x q
x
y
A
ashB B B ashA A A
q
F
L

+ =
+ + + =
2
;
2
1 1
2
0 0
2 2
0

Jednadba se rjeava numeriki i iz F
SH
se rauna C
1
itd.
Sile u uetu su :
2
1
0
2 2
1
0
1
|
|
\
|
+ + = + =
|
|
\
|
+ = = =
C x
F
q
F F F F
C x
F
q
F y F tg F F
SH
SH SV SH S
SH
SH SH SH SV

Raunanje F
SH
iz zadane duine L je najtei, no i najvaniji zadatak.
PRIMJER 2

Za ue s plitkim progibom f
max
i
osloncima na istoj visini, izraunaj
ovisnost maksimalne sile u uetu o
strelici f
max
.
Jednostavniji rubni uvjeti
olakavaju rjeenje!

Slika 9.

Iz rubnih uvjeta ( ) 0 0 = = x y i ( ) 0 = =
B
x x y dobije se :

( )
( )
SH
B
B
F
x q
C x x y
C x y

= = =
= = =
2
0
0 0 0
0
1
2

Oblik linije je :
( ) x x x
F
q
y
B
SH

=
2 0
2

Najvei progib je u sredini ueta, te se iz tog uvjeta rauna horizontalna
komponenta sile :
max
2
0
2
0
max
2
0
2
0
max max
8 8
4 2 2 4 2 2
f
x q
F
F
x q
f
x
F
q x
x
x
F
q
f f
x
y
B
SH
SH
B
B
SH
B
B
B
SH
B
=
|
|
\
|

=
|
|
\
|

= = |
\
|

Najvea sila u uetu moe biti puno vea od teine ueta.
Neka je teina ueta
B
x q
0
, tada je :
16
8
1
2
max
2
0
max
+ =
f
x
x q
F
B
B
S

odnosno :

max
f
x
B
100 50 20 10
( )
B
S
x q
F
0
max

12,5 6,27 2,55 1,35

y
x
xB
q
f
max
0
Ue prenosi optereenje samo kao uzdunu silu, te je stoga vrlo dobro iskoritena
nosivost, puno bolje nego kod samih nosaa, to je bilo poznato jo u srednjem
vijeku.
PRIMJER 3

Odrediti optimalni oblik
nosaa lunog mosta za
jednoliko optereenje i
zadane poloaje oslonaa
ako je zadano : q
0
, x
B
,
y
B
<0, F
smax
(doputena
sila u nosau).

Slika 10.

Da bi nosa prenosio samo tlane sile, mora imati oblik ueta, odnosno oblik
objeenog ueta za negativan predznak F
SH
.
Rubni uvjeti su :
( )
( )
SH
B
B
B
B B
F
x q
x
y
C y x x y
C x y

= = =
= = =
2
0 0 0
0
1
2

Najvea unutranja sila se javlja kod najveeg nagiba linije, toka B u ovom
primjeru.
Sila je tada :
2
0 0 2
2 2
1 1
|
|
\
|
+

+ = + =
B
B
SH
B
SH
SH SH S
x
y
F
x q
F
x q
F y F F

Uvrtavanjem x = x
B
i F
S
= F
Smax
:
0
1
4
1
1
2
2
max
2 2
0
2
0
2
=
|
|
\
|
+

+
|
|
\
|
+

+
B
B
S B
B
B
SH B
SH
x
y
F x q
x
y
F y q
F

Ova kvadratna jednadba ima dva rjeenja, pozitivno i negativno rjeenje. U ovom
primjeru horizontalna komponenta mora biti negativna pa je rjeenje :
|
|
|
\
|

(
(
|
|
\
|
+ +
(
(
|
|
\
|
+
=
2 2
0
2
2
max 0
2
1 4
1 2
1
B
B
B
S B
B
B
SH
x q
x
y
F y q
x
y
F

Rjeenje za oblik potporne linije (oblik lunog nosaa) je :
x
A
y
B
B

x
F
x q
x
y
x
F
q
y
SH
B
B
B
SH

|
|
\
|

+ =
2 2
1
0 2 0

Oblici lananice za razliite parametre

5
5.434
y x ( )
p x ( )
10 0 x

5
2.448
y x ( )
p x ( )
10 0 x

5
0
y x ( )
p x ( )
10 0 x

m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
15
20
5
10
=
=
=
=
m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
1
15
5
10
=
=
=
=
m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
1
5 . 11
5
10
=
=
=
=

1
0
y x ( )
p x ( )
10 0 x

0
0.475
y x ( )
p x ( )
10 0 x

5
0
y x ( )
p x ( )
5 0 x

m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
0 . 1
06 . 10
1
10
=
=
=
=
m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
0 . 1
06 . 10
0 . 0
10
=
=
=
=
m
kN
q
m L
m y
m x
B
B
0 . 1
1 . 7
5
5
=
=
=
=

Modeliranje Konstrukcija

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Modeliranje Konstrukcija

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Graevinski fakultet Sveuilita u Rijeci Prof.dr.sc.

You might also like